Tác động của Fintech tới hiệu quả hoạt động của NHTM

►TS. ĐINH THỊ THU HÓNG

► TS. NGUYỄN HỮU TUẤN

■ NGÀY NHẬN BÀI: 18/11/2020

■ NGÀY BIÊN TẬP: 19/11/2020
■ NGÀY DUYỆT ĐĂNG: 4/1/2021

Tóm tắt: Nghiên cứu này phân tích sự phát triển của công ty Fintech ở Việt Nam và bổ sung các bằng chứng
thống kê để trả lời câu hỏi về hiệu quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại (NHTM) truyền thống của Việt
Nam sẽ như thế nào trước sự lớn mạnh không ngừng của các công ty Fintech. Bài nghiên cứu sử dụng mẫu quan
sát bao gồm 31 NHTM cổ phần Việt Nam và dữ liệu thành lập các công ty Fintech trong giai đoạn 2006 - 2018.
Phân tích dựa trên nền tảng lý thuyết quan trọng và sử dụng mô hình tuyến tính đa biến để cung cấp bằng chứng
đáng tin cậy. Ket quả nghiên cứu tìm thấy sự gia tăng các công ty Fintech tác động ngược chiều đến các chỉ tiêu
đo lường hiệu quả hoạt động của các ngân hàng bao gồm ROA, ROE và NIM với độ lớn hệ số tương quan lần lượt
là 0,0046; 0,04 và 0,009 và 0,009.
Từ khóa: Fintech, ngân hàng thương mại, công nghệ tài chính

THE IMPACT OF FINTECH ON COMMERCIAL BANKS' PERFORMANCE

Abstract: This study analyzes the development of Fintech in Vietnam and supplemented statistical evidence to
answer questions about the performance effectiveness of fraditional commercial banks in Vietnam when confronting
with the increasingly growth of Fintech companies. The study uses an observational sample of 31 Vietnamese joint
stock commercial banks and data on the number of Fintech companies established in the 2006 - 2018 period.
Analysis is done on the basis of important theoretical foundation and uses multi-linear model to provide reliable
evidence. The research results reveals that the increase in Fintech companies negatively affects the indicators
measuring the performance of banks including ROA, ROE and NIM with the magnitude of the correlation
coefficient of 0.0046; 0.04 and 0.009 respectively.
Keywords: Fintech, commercial banking, financial technology

Tapchíĩhị trường

SỐ 1+2 (562+563) NĂM 2021 TàichinhTìểntệ 151

■MH DIỄN ĐÀN NGHIÊN cứu VÉ TẢI chính * TIÉN TỆ
ĐÔI NÉT VÈ HOẠT ĐỘNG
FINTECH TRÊN THE GIỚI
Fintech (Financial technology) -
sự kết hợp giữa công nghệ và tài chính
- là thuật ngữ được sử dụng để mô tả
công nghệ mới nhằm cải thiện và tự
động hóa việc cung cấp và sử dụng
các dịch vụ tài chính. Trong những
năm gần đây, các công ty Fintech
được giới đầu tư chú ý nhiều hơn. Tuy
nhiên, sự lớn mạnh của các công ty
Fintech làm dấy lên mối quan ngại về
tác động của các công ty này đen
ngành dịch vụ tài chính và các định
chế tài chính.
Có nhiều luồng quan điểm khác
nhau về sự phát triển của Fintech,
nhưng tựu chung gần như thống nhất
là các quốc gia và khu vực không thế
cưỡng lại làn sóng công nghệ đã xâm
lấn sâu vào lĩnh vực tài chính. Theo
nghiên cứu của Công ty McKinsey
(2014)2, công nghệ số đã tác động rất
lớn đến lợi nhuận của các ngân hàng ở
châu Á. Theo tinh toán của tổ chức
này, tổng mức tác động vào khoảng
43-48%. Trong đó, công nghệ số tác
động đến mức lợi nhuận của ngân
hàng được thể hiện qua: (i) đối thủ
cạnh ưanh ứng dụng cộng nghệ mới;
(ii) số hóa sản phẩm ngân hàng; (ii)
giảm chi phí biên cộng thêm vào sản
phẩm (margin); (3) ứng dụng kỹ thuật
số ưong quản trị rủi ro giúp giảm chi
phí.
Một số tổ chức lớn như Facebook
và Google cũng đang tạo ra các hình
thức thanh toán cho riêng mình.
Trong năm 2017, hai công ty
này đã thực hiện các
khoản thanh toán có
giá trị 60 triệu
USD bằng
hình
ẢNH MINH HỌA: NGUÓN INTERNET
52 I TàlchrnhTìẽntệ SÓ 1+2 (562+563) NĂM 2021
thức thanh toán qua điện thoại. Những
người khổng lồ công nghệ này có
ngân sách và số lượng người dùng lớn
giúp họ đưa ra các trải nghiệm dịch vụ
hạng sang cho khách hàng của mình
qua hình thức ngân hàng di động và
thanh toán di động. Người dùng hiện
không còn mấy khó khăn khi kết nối
thanh toán thông qua Google,
Amazon, Apple, T-Mobile, Costco
hoặc PayPal. Một tập đoàn khổng lồ
khác ở Trung Quốc là Alibaba cũng
đưa ra các dịch vụ thanh toán đi động
Alipay được người dùng ở quốc gia
này và nhiều quốc gia khác trên thế
giới biết đến. Theo thống kê, Alibaba
Group Holding đang xử lý hơn 200
KHI INTERNET MỞ RỘNG VÁ NGƯỜI
DÂN SỞ HỮU PHÔ’BIÊN CÁC THIẾT BỊ
01 BÔNG THÔNG MINH NHƯ SMART
PHONE, MÁY TÍNH BÀNG. LAPTOP THÌ
VIỆC CHẤP NHẬN VÀ SÙ DỤNG THANH
TOÁN QUA 01 ĐỌNG ĐANG TRỞ NÊN DỄ
DÀNG HON... ĐÂY LÀ NÉN TÀNG QUAN
TRỌNG ĐỂ CÁC CÔNG TY FINTECH cộ
THE phát triển CÁC SẢN PHẨM sù
OỤNG CÔNG NGHỆ sô' TRONG LĨNH
VỤC NGÁN HÀNG BÁN LẺ.
triệu giao dịch mỗi ngày, từ các giao
dịch mua hàng thông thường như hàng
tạp hóa và vé taxi đến các hình thức
thanh toán ít rõ ràng hon như công đức
cho chùa chiền3.
SỤ PHÁT TRIÉN CỦA CÔNG TY
FINTECHỞVIỆT NAM
Phát triển sản phẩm kinh doanh
mới trên nền tảng công nghệ đã trở
thành xu hướng chung toàn cầu, các
ngân hàng ở Việt Nam cũng phải hòa
vào dòng chảy này. Trước những
thách thức và áp lực cạnh tranh lớn
cho ngành Ngân hàng Việt Nam thời
gian qua, nhóm nghiên cứu cho rằng
sự gia tăng của các công ty Fintech có
thể có nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả
hoạt động của các ngân hàng thương
mại.
Mặc dù còn nhiều mới mẻ ở Việt
Nam, nhưng sản phẩm ứng dụng công
nghệ trong lĩnh vực ngân hàng đã
được nhiều ngân hàng ở các nước phát
triển áp dụng khá lâu. Với lợi thế được
thừa hưởng các thành tựu từ tiến bộ
công nghệ, các công ty Fintech ở Việt
Nam cũng có nhiều cơ hội phát triển
những sản phẩm kinh doanh có tính
cạnh ưanh dựa trên nền tảng công
nghệ.
Trong khảo sát gần đây của Tổng
cục Thống kê, số thuê bao di động và
thuê bao internet đã tăng rất đáng kể.
tính đến hết năm 2019, cả
nước đã có hơn 14,8 triệu
thuê bao internet (tăng
hơn 403% so với năm
2010), tốc độ tăng
trưởng thuê bao
internet trung
bình hằng
năm giai
đoạn
2010-2019 vào khoảng 17,5%/năm;
bên cạnh thuê bao internet, số thuê bao BẢNG 1: LOẠI HÌNH SẢN PHẨM CÁC CÔNG TY FINTECH
Ở THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM NÁM 2018
di động cũng tăng lên mức 126,1 triệu
thuê bao vào cuối năm 2019 (tăng STT Loại hình săn phấm Tổng số lượng công ty
113% so với năm 2010). Khi internet
1 Payments 35
mở rộng và người dân sở hữu phô biến
các thiết bị di động thông minh như 2 Data/Credit Scoring/Management 6
smart phone, máy tính bảng, laptop thì 3 POS 10
việc chấp nhận và sử dụng thanh toán 4 Wealth Management 9
qua di động đang trở nên dễ dàng 5 Digital banking 11
hon... Đây là nền tảng quan trọng để
6 SMEs financing 3
các công ty Fintech có thể phát triển
các sản phẩm sử dụng công nghệ số 7 Insurtech 4

trong lĩnh vực ngân hàng bán lẻ. Bên 8 P2p lending 22
cạnh sở hữu thiết bị thông minh, thói 9 Blockchain/Crypto 17
quen mua sắm trực tuyến của người 10 Comparison 6
dùng cũng tăng lên.
Theo Sách trắng thương mại điện Nguồn: Tác già thõng kê theo dữ liệu JUMIO5

tử năm 20204 do Bộ Công Thương

thực hiện, ước tính số người tham gia
mua sắm trực tuyến ở Việt Nam vào
khoảng 44,8 triệu người, tương đương
với tỷ lệ tăng 120% so với năm 2018
và tăng 147% so với năm 2015. Trong
số 1002 người được khảo sát, có đến
96% số người cho rằng sẽ tiếp tục mua
sẳm trực tuyến trong tương lai. Đây là
cơ hội để các công ty phát triển các
sản phẩm thanh toán điện tử hay các
ví thanh toán.
Theo khảo sát của nhóm nghiên
cứu, các công ty Fintech tập trung vào
những lĩnh vực như thanh toán, quản
lý dữ liệu/chấm điểm tín dụng, quân
lý tài sản, ngân hàng số, tài trợ đám
đông, insurtech, cho vay P2P, tiền kỹ
thuật số. Số lượng các công ty Fintech
tham gia cung ứng dịch vụ trên thị
trường Việt Nam đã tăng hơn gấp
mười lần, từ 11 công ty vào năm 2007 mới. Riêng giai đoạn 2016-2019, cho các nhà phát triển Fintech. Với tỷ
lên tới khoảng 123 công ty ở thời điểm trung bình mỗi năm có 23 công ty lệ giao dịch bằng tiền mặt trong nước
cuối năm 2018 và ước tính lên đến Fintech được thành lập. Các công ty lớn, đã khiến các Fintech tập trung chủ
150 công ty vào cuối năm 2019 (Hình Fintech ờ thị trường Việt Nam cũng đa yếu vào việc phát triển dịch vụ thanh
1 và Hình 2). Trong đó, lĩnh vực thanh dạng sản phẩm, được phân loại theo toán. Khoảng 47% các công ty khởi
toán đóng vai trò chù đạo với trên 30 10 nhóm loại hình sản phẩm như trong nghiệp Fintech Việt Nam chỉ tập trung
công ty đã được Ngân hàng Nhà nước Bảng 1. vào thanh toán. Đây cũng là mức độ
(NHNN) cấp giấy phép cung ứng dịch Theo báo cáo năm 2018 của Emst tập trung cao nhất trong khu vực.
vụ trung gian thanh toán. Hình 1 cũng & Young6, với dân số trê, tốc độ tăng Ngoài lĩnh vực thanh toán, hoạt động
cho thấy xu hướng tăng trưởng tuyến chi tiêu của người tiêu dùng và mức cho vay cũng là một thế mạnh của các
tính số lượng công ty Fintech giai độ sử dụng điện thoại thông minh, công ty Fintech vốn đang làm gia tăng
đoạn 2007-2019. Trung bình giai đoạn internet ngày càng tăng, Việt Nam đã áp lực cạnh tranh với hệ thống ngân
này, mỗi năm có 6-7 công ty thành lập nổi lên như một thị trường hấp dần hàng nhờ tính thuận tiện, nhanh

lap dií Thi nường

só 1+2 (562+563) NÃM 2021 Tàlchinhĩìẽntệ I 53

 DIỄN ĐÀN NGHIÊN cứu VỂ TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
HÌNH 2: CÁC THƯƠNG HIỆU CÔNG TY FINTECH TẠI THỊ TRƯỜNG
VIỆT NAM NĂM 2019
Nguồn: JUMIO (20 ỉ 9), New Vietnam Fintech startup Map Showcases Vietnam's Growing Fintech
Landscape
chóng, nhiều sản phẩm có tính sáng
tạo và mang đến sự tiện ích, trải
nghiệm mới cho khách hàng.
Như vậy, không thể phủ nhận sự
gia tăng mạnh mẽ của các công ty
Fintech đã và đang tác động rất lớn
đến hệ thống tài chính và ngành Ngân
hàng ở nhiều khía cạnh khác nhau.
Trong bối cảnh đó, bản thân nhiều
NHTM đã đầu tư, ứng dụng công
nghệ hiện đại nhằm đáp ứng nhu cầu
khách hàng và duy trì thị phần ưong
các lĩnh vực truyền thống, cũng như
mở rộng các mảng dịch vụ mới trên
nền tảng công nghệ 4.0.
TÁC ĐỘNG CỦA CÔNG TY
FINTECH ĐÉN HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG CÁC NHTM RA SAO?
Anh hưởng của các công ty Fintech
đến NHTM có thể được giải thích bởi
lý thuyết tiêu dùng (Aaker and Keller,
1990) và lý thuyết về những đổi mới
ftp chíthị truờng
54 I Tàichlnhĩỉểntệ SỐ 1+2 (562+563) NĂM 2021
đột phá (Christensen, 2013). Trong đó,
lý thuyết tiêu dùng cho rằng, khi các
dịch vụ mới ra đời đáp ứng nhu cầu
tương tự cho người tiêu dùng thì các
dịch vụ truyền thống sẽ bị thay thế.
Trong bối cảnh sự xuất hiện ngày càng
gia tăng của số lượng các công ty
Fintech trên thế giới nói chung và ở
Việt Nam nói riêng, lý thuyết tiêu dùng
hàm ý rằng những dịch vụ mới được
cung cấp bởi các công ty Fintech có
khả năng cạnh tranh và thay thế dịch vụ
ngân hàng truyền thống. Đặc biệt, với
quốc gia có quy mô dân số đông và tỷ
lệ dân số trẻ cao, khả năng tiếp thu và
thích ứng nhanh, thị hiếu ưa chuộng
những sản phẩm gắn với công nghệ
hiện đại, có khả năng càng khuếch đại
hiệu ứng thay thế này. Trong khi đó, lý
thuyết về những đổi mới đột phá cho
rằng những công ty mới gia nhập thị
trường với khả năng ứng dụng công
nghệ mới đế cung cấp các hàng hóa và
dịch vụ dễ tiếp cận, mang lại hiệu quả
về mặt chi phí, sẽ có thể tạo ra sự cạnh
ưanh trên thị trường. Điều này hàm ý
rằng cùng với những dịch vụ cho vay,
thanh toán, quản lý tài sản, tư vấn tài
chính... những công ty Fintech có thể
cung cấp dịch vụ một cách nhanh
chóng, với chi phí cạnh ưanh hơn so
với các NHTM vốn được xem là độc
quyền trước đây.
Một số nghiên cứu lý thuyết khác
cũng có cùng lập luận khi cho rằng các
ngân hàng vốn quen hoạt động trên
nền tảng hệ thống công nghệ thông tin
cũ và chậm chuyển sang ứng dụng
công nghệ mới (Laven et al., 2016,
Brandl & Homuf, 2017). Nhờ ứng
dụng công nghệ mới, các công ty
Fintech cung cấp sản phàm và dịch vụ
truyền thống theo những cách thức
hiệu quả hơn, và do đó cạnh ưanh với
các ngân hàng (Wonglimpiyarat, 2017,
Navaretti et al., 2018). Nhiều công ty
Fintech có mô hình hoạt động tương
tự ngân hàng và tập trung vào hoạt
động thanh toán, cho vay (KPMG,
2017) - vốn là những nghiệp vụ và
nguồn thu nhập chính của ngân hàng.
Vì vậy, những công ty Fintech trờ
thành đối thủ cạnh tranh chính với các
ngân hàng (Dermine, 2017). Áp lực
cạnh banh đối với các ngân hàng sẽ là
rất lớn khi mà số lượng các Fintech
ngày càng gia tăng. Điển hình như hoạt
động cho vay ngang hàng (P2P
lending) dựa trên nền tảng trực tuyến
và tập trung chủ yếu vào thị trường tín
dụng kém an toàn, với các khoản vay
không yêu cầu tài sàn thế chấp, cho
phép khách hàng có thể vay đề trả nợ
ngân hàng, hay thanh toán thẻ tín dụng.
Do đó, dịch vụ này mở ra một kênh
cung ứng vốn dễ dàng hơn cho các cá
nhân và hộ gia đình. Thêm vào đó,
Jagtiani and Lemieux (2018) còn cho
rằng các định chế phi ngân hàng khi
cung cấp các khoản cho vay có thể sẽ
giúp bảo mật thông tin tín dụng cho
khách hàng tốt hơn so với ngân hàng,
điều này càng quan bọng hơn đối với
các khách hàng cá nhân và doanh
nghiệp nhỏ đặc trưng bởi lịch sử tín
dụng kém. Mặt khác, khi các khách

hàng của ngân hàng tiêp tục vay từ
P2P lending, sự gia tăng đòn bẩy quá
mức sẽ làm tăng rủi ro của khách hàng
trong việc trả nợ, khiến cho các nhà
quản lý ngân hàng có thể phải tính
toán gia tăng dự phòng rủi ro tín dụng.
Hoặc để đối mặt với sự cạnh tranh từ
nền tảng P2P lending, các ngân hàng
có thể sẽ giảm tiêu chuẩn cho vay của
mình để duy trì thị phần (Dick &
Lehnert, 2010). Điều này càng củng cố
thêm giả thuyết về khả năng gia tăng
các công ty Fintech sẽ ảnh hưởng tiêu
cực đến hoạt động và rủi ro của ngân
hàng. Beaird (2018) dự đoán rằng sự
xâm nhập của các công ty Fintech vào
thị trường tài chính có thể làm giảm
doanh thu của các ngân hàng từ 10 -
40% vào năm 2025. Do vậy, các ngân
hàng cần đánh giá lại lợi thế cạnh tranh
của mình trước những thay đôi sâu sắc
nhờ sự tiến bộ trong công nghệ thông
tin và áp lực cạnh tranh từ các công ty
Fintech (Jaksic & Marine, 2019).
Dựa vào những lý thuyết trên,
chúng ta có thế nhận ra sự tăng trưởng
mạnh mẽ cùa các công ty Fintech với
các sản phấm dựa trên nền tảng về công
nghệ mới sẽ có tác động trực tiếp đến
hoạt động kinh doanh của lĩnh vực
NHTM truyền thống. Tuy nhiên, để
xác định mức độ tác động lớn hay nhỏ
lại thuộc về các nghiên cứu thực
nghiệm. Chẳng hạn ở thị trường
Indonesia, số lượng công ty Fintech
tăng thêm 1% thì hiệu quả hoạt động
của các NHTM gồm tỷ suất sinh lợi
ưên tài sản (ROA), tỷ suất sinh lợi trên
SÀN PHẨM DỰA TRÊN NỀN TẢNG
VỀ CÔNG NGHỆ Mứl SẼ CÓ TÁC
ĐỘNG TRỰC TIẾP ĐẾN HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH CỦA LĨNH VỤC NHTM
TRUYỀN THỐNG.
vốn chủ sở hữu (ROE), thu nhập lãi cận
biên (NIM) giảm lần lượt là 2,9%;
13,8%; 1,9% Phan et al. (2019).
Ở Việt Nam, gần đây có các
nghiên cứu về lợi thế của Fintech, rủi
ro mà các công ty này mang lại cho
hệ thống tài chính, khả năng hợp tác
hay cạnh tranh, cơ hội và thách thức
với các ngân hàng... như bài viết của
Phạm Xuân Hòe (2019)8, Nghiêm
Thanh Sơn (2019)9, Ninh Thị Thúy
Ngân và Đặng Thị Thùy Giang
(2019)10. Từ nhiều góc độ khác nhau,
các nghiên cứu đều cho thấy sự tăng
trưởng mạnh mẽ của các công ty
Fintech ở Việt Nam trong những năm
qua, đặc biệt trong màng cung cấp
dịch vụ tài chính. Đi kèm với đó là
những vấn đề đặt ra cho hệ thống
NHTM Việt Nam về khả năng họp
tác, những rủi ro có thể gia tăng, áp
lực đẩy mạnh đầu tư đối mới công
nghệ, phát triển dịch vụ, giảm chi phí
và tăng cường tiện ích, trải nghiệm
cho khách hàng; hay nói cách khác
chính là áp lực cạnh tranh giữa ngân
hàng với ngân hàng, ngân hàng với
công ty Fintech, hay ngân hàng với
ngân hàng có hợp tác với Fintech. Tuy
nhiên, để củng cố các ý kiến này cần
só 1+2 (562+563) NĂM 2021
có thêm bằng chứng thực nghiệm.
Nếu ở thị trường Việt Nam, sự tăng
trưởng của các công ty Fintech làm
suy giảm hiệu quả kinh doanh của
ngân hàng thương mại thì cần tìm ra
bằng chứng thống kê mối tương quan
ngược chiều giữa chi tiêu đo lường
tăng trưởng các công ty Fintech và
chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động
của các ngân hàng. Trong phần tiếp
theo, nhóm tác giả thực hiện các phép
tính theo mô hình kinh tế lượng để
ước lượng mức độ tác động của sự gia
tăng các công ty Fintech đến hiệu quả
hoạt động các NHTM ở Việt Nam.
ƯỚC LƯỢNG TÁC ĐỘNG sự
GIA TĂNG CÁC CÔNG TY
F1NTECH ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG NHTM Ở VIỆT NAM
Giả định rằng hiệu quả hoạt động
của ngân hàng là biến số phụ thuộc vào
các yếu tố khác, bao gồm sự hiện diện
của các công ty Fintech, nhóm biến các
yếu tố đặc trưng của ngân hàng và
nhóm biến các yếu tố vĩ mô. Đây là
dạng mô hình được nhiều nghiên cứu
trước áp dụng như Dietrich &
Wanzenried (2014), Athanasoglou et al.
(2008), Phan et al. (2019). Một số điều
chỉnh về nhóm biến đặc trưng ngân
hàng và biến vĩ mô đã được thực hiện
để phù họp với trường hợp Việt Nam.
Mô hình nghiên cứu tổng quát được
xây dựng như sau:
BPit= Po + p 1F intecht + P2 + Xít + PjZit
+ ui + vt + £it (1)
Tạp chí rhi trường
TàichlnhTiểntệ I 55
 DIỄN ĐÀN NGHIÊN cứu VỂ TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ
Trong đó:
- BP: đo lường hiệu quả hoạt động
của ngân hàng, với các biến đại diện
gồm ROA, ROE và NIM
- Fintech: Logarit tự nhiên số lượng
công ty Fintech đang hiện diện ưong
nămt
- X: bao gồm các biến đặc trưng
ngân hàng
- Z: nhóm biến vĩ mô
- Uj là thành phần ảnh hưởng đến
hiệu quả kinh doanh thay đổi theo ngân
hàng chưa có trong mô hình, vt là thành
phần ảnh hưởng đến hiệu quả kinh
doanh thay đổi theo thời gian chưa có
trong mô hình và thành phần sai số
ngẫu nhiên.
Biến đo lường sự hiện diện công ty
Fintech: Trong các mô hình thực
nghiệm, sự cạnh tranh giữa các công ty
Fintech với NHTM có thể được đo
lường bằng doanh thu của công ty
Fintech so với doanh thu của ngân hàng
hoặc quy mô dư nợ cho vay của các
công ty Fintech. Tuy nhiên, các dữ liệu
này ở Việt Nam không được công bố
ra bên ngoài. Do vậy, nhóm tác giả
chuyển sang sử dụng Logarit tự nhiên
số lượng công ty Fintech đang hiện
diện ưong năm để đo lường sự lớn
mạnh của các công ty Fintech. Các đo
lường này cũng được Phan et al. (2019)
áp dụng khi phân tích ảnh hưởng của
công ty Fintech đến hệ thông ngân
hàng Indonesia. Hệ so p I sẽ cho biết độ
lớn tác động của sự gia tăng các công ty
Fintech đến hiệu quả của các NHTM ở
Việt Nam.
Các biến còn lại bao gồm nhóm
biến đặc điểm của ngân hàng, nhóm
biến vĩ mô trong mô hình được mô tả
như trong Bảng 2.
TapchiThị ưuờnq
561 Tàlchmhĩìẽntệ sỗ 1+2 (562+563) NĂM 2021
BẢNG 2: MÔ TẢ CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH (1)
STT Biến Cách tính
Biến đo lường hiệu quả hoạt động
1 ROA Lợi nhuận trước thuế và dự phòng/tống tài sản
2 ROE Lợi nhuận trước thuế và dự phòng/vốn chù sở hữu
3 NIM Thu nhập từ lãi vay/Tống tài sản
Biên Fintechj,
Logarit tự nhiên số lượng công ty iĩntech đang hiện diện trong
1
Fintech năm t
Nhóm biến Xit
1 SIZE Logarit tự nhiên tồng tài sản
2 LOAN Dư nợ tín dụng ròng/tống tài sản
3 LLP Dự phòng rủi ro/tống dư nợ
4 EQUITY Vốn chủ sở hữu/tống tài sàn
5 COST Chi phí hoạt động/vốn chù sớ hữu
6 DEPOSIT Tiền gửi và phát hành giấy tờ có giá/tổng tài sàn
7 1NCDIV Tồng thu nhập ngoài lãi vay/Tổng tài sàn
Nhóm biên Zit
Herfindahl-. Hirschman index. Chi số từ 0-1, chi số càng gần 1,
thị trường kém cạnh tranh. HHI = 27=1 sỉ với Si là tỷ trọng tài
1
sàn ngân hàng thứ i so với tồng tài sản toàn bộ NHTM trong năm
HHI được tính
1 GGDP Tý lệ tăng trưởng GDP theo giá cố định
2 SFML Tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn
Thu thập từ báo cáo tài chính họp là những công ty còn hoạt động tại thời
nhất của 31NHTM cổ phần nội địa Việt điểm thực hiện nghiên cứu này. Dữ liệu
Nam, giai đoạn 2006-2018 để tạo ra dữ về GDP được thu thập từ trang thông tin
liệu bảng bất cân xứng với 371 quan sát. điện tử của Tổng cục Thống kê Việt
Danh mục công ty Fintech thành lập từ Nam. Dữ liệu về biến FSML được thu
năm 2006-2018 được thu thập dựa theo thập từ trang thông tin điện tử của Ngân
tên công ty từ nguồn Fintech News hàng Nhà nước Việt Nam.
Singapore và thống kê như Hỉnh 1, các Giả định thành phần Uị và Vt trong
công ty được thống kê dựa trên thông mô hình (1) sẽ bất biến, bằng ước
tin từ trang thông tin điện tử của công ty lượng theo phưomg pháp bình
và thông tin hoạt động khi tra cứu mã phưong nhỏ nhất, thu được kết quả
số thuế. Do vậy, các công ty ưong mẫu như Bảng 2.
 Tác động của biến Fintech đến
hiệu quả hoạt động của ngân hàng BẢNG 3: KỂTQUẢ Ước LƯỢNG MÔ HÌNH (1)
Các kết quả tại Bảng 3 cho thấy, (1) (2) (3)
hiệu quả kinh doanh của NHTM giảm Biến ROA ROE NIM
xuống khi số lượng công ty Fintech
tăng lên và các tham số ước lượng mối
FINTECH -0,00460** -0,0414* -0,00903***
quan hệ này đều có ý nghĩa thống kê.
(0,00204) (0,0222) (0,00254)
Kết quả này phù họp với lý thuyết tiêu
SIZE 0,00323* 0,0197 0,00204
dùng và lý thuyết về những đổi mới đột
(0,00167) (0,0161) (0,00150)
phá. Hệ số tương quan ngược chiều
LOAN 0,00995* 0,0432 0,0112**
giữa FINTECH và ROA, ROE, NIM
(0,00520) (0,0522) (0,00493)
lần lượt là 0,0046; 0,041 và 0,009. Các
LLP 0,121*** 1,696*** 0,200***
hệ số này cho thấy các NHTM ở Vỉệt
(0,0416) (0,424) (0,0543)
Nam đang bị cạnh tranh bởi các công ty
Fintech và trong các chỉ số đo lường EQUITY 0,0417*** -0,347*** 0,0421***
(0,0117) (0,111) (0,0149)
hiệu quả hoạt động, sự gia tăng của
công ty Fintech có tác động mạnh đến DEPOSIT -0,00542 -0,0397 -0,00391

ROE. Tuy nhiên, so sánh với kết quả (0,00455) (0,0517) (0,00557)

nghiên cứu của Phan et al. (2019), nhận INCDIV 0,406*** 2,124** -0,404***
thấy mức độ tác động của các công ty (0,107) (0,840) (0,114)
Fintech đến NHTM Việt Nam nhỏ hơn COST -0,0709 -0,686 1,108***
so với mức độ tác động của các công (0,118) (1,284) (0,116)
ty Fintech đến NHTM ở thị trường HHI 0,0126 -0,0437 -0,155**
Indonesia. Ở thị trường Indonesia, hệ (0,0698) (0,760) (0,0683)
số tương quan ngược chiều giữa công SFML -0,0112 -0,227* -0,0198**
ty Fintech và ROA, ROE, NIM lần lượt (0,0118) (0,128) (0,00853)
là 0,029; 0,138 và 0,019. Điều này có GGDP 0,0861 0,305 -0,0493
thế do các công ty Fintech ở thị trường (0,106) (1,289) (0,0816)
Việt Nam chưa phát triển sản phẩm Hằng số -0,0227 0,112 0,0343
nhiều như thị trường Indonesia. Cũng (0,0266)
(0,0340) (0,364)
giống như ở Việt Nam, ROE của các
Số quan sát 371 371 371
ngân hàng cũng chịu tác động lớn nhất
RJ 0,656 0,572 0,683
khi các công ty Fintech ở thị trường này
tăng trưởng. Theo đó, hiệu ứng cạnh Giá trị trong ngoặc đơn là sai số, ***, **, * biểu thị mức ý nghĩa thống kê 1 %,
tranh này tạo áp lực lớn đối với các nhà 5 % và 10%
quản trị ngân hàng trong việc duy tri
hiệu quả sinh lợi vốn đầu tư của cổ
đông. Ở Việt Nam, các NHTM đang thống kê. Biến LOAN có quan hệ ngược chiều với tất cả các biến đo
trong quá trình tái cấu trúc nên có nhu cùng chiều với tất cả các biến đo lường hiệu quả hoạt động của ngân
cầu cao trong việc huy động vốn và sự lường hiệu quả hoạt động và phần hàng nhưng tất cả các trường họp đều
xuất hiện của các công ty Fintech có thê nhiều các trường hợp hệ số tương không có ý nghĩa thống kê. Ket quả
tạo ra cạnh tranh mạnh mẽ không chỉ quan có ý nghĩa thống kê. Biến thực nghiệm cho thấy đa dạng hoá sản
giữa các công ty Fintech với ngân hàng EQUITY có quan hệ cùng chiều với phẩm kinh doanh mang lại hiệu quả
mà còn giữa các ngân hàng với nhau. ROA, NIM nhưng lại có tương quan tích cực cho ngân hàng. Biến INCDIV
Tác động của biến đặc điểm ngân ngược chiều với ROE. Tất cả các mối có quan hệ cùng chiều với ROA, ROE
hàng đến hiệu quả hoạt động của quan hệ đều có ý nghĩa thống kê. và ngược chiều với NIM, các hệ số
ngân hàng Nghiên cứu cho rằng các ngân hàng ít đều có ý nghĩa thống kê. Đây là điều
Các biến đặc điểm riêng có ảnh sử dụng nợ vay sẽ có mức lợi nhuận hoàn toàn hợp lý, các ngân hàng đa
hưởng đến hiệu quả hoạt động của thấp vì mối quan hệ giữa rủi ro và lợi dạng hoá sàn phẩm giúp tăng thu nhập
ngân hàng thể hiện ở Bảng 3. Biến nhuận, rủi ro thấp hơn dẫn đến lợi và ngân hàng có thể giảm lãi vay để
quy mô (SIZE) có tương quan cùng nhuận thấp hơn. Nhóm tác giả cũng tăng mức cạnh tranh trên thị trường tín
chiều với ROA trong mức ý nghĩa tìm thấy biến DEPOSIT có quan hệ dụng nên mức lãi cận biên thấp hơn.

Tapchí Thi buởng

SỖ 1+2 (562+563) NĂM 2021 Tàichlnhlìẽntệ I 57

 DIỄN ĐÀN NGHIÊN cứu VỀ TÀI CHÍNH - TIÊN TỆ
Cuối cùng, biến đặc điểm ngân hàng là
COST, biến này có quan hệ cùng chiều
với NIM trong mức ý nghĩa thống kê.
Neu xem xét khía cạnh phần bù rủi ro,
các ngân hàng có chi phí hoạt động cao
sẽ phải có mức lãi cận biên cao hơn để
bù đắp chi phí.
Tác động của nhóm biến vĩ mô
đến hiệu quả hoạt động của ngân
hàng
Ket quà thực nghiệm trong Bảng 3
cho thấy biến HHI có tương quan ngược
chiều với NIM và mối quan hệ này có ý
nghĩa thống kê. Bien SFML có tương
quan ngược chiều với ROE, NIM. Các
mối quan hệ này có ý nghĩa thống kê.
Cuối cùng nghiên cứu tìm thấy bằng
chứng thống kê GGDP có quan hệ
ngược chiều với NIM.
KÉT LUẬN VÀ HÀM Ý
CHÍNH SÁCH
Kết luận
Nghiên cứu này phân tích tác động
của công ty Fintech đến hiệu quả hoạt
CHÚ THÍCH:
? https://www.cnbc.com/2020/10/26/ant-
group-to-raise-tktk-billion-in-biggest-ipo-of-all-
time.html
^Retail banking in Asiahttps://www.
mckinsey.eom/~/media/mckinsey/dotcom/clien
t_service/financial%20services/latest%20thinki
ng/consumer%20and%20small%20business%2
Obanking/retail_banking_in_asia_actionableJ
nsights_for_new_opportunities.ashx
8 Xem thêm tại: http://cafef.vn/tu-tra-tien-
taxi-toi-cong-duc-cho-nha-chua-ant-financial-
cua-jack-ma-dang-phu-bong-khap-trung-
quoc-nhung-co-nguy-co-di-vao-vet-xe-do-cua-
facebook-20180630144542359.chn
4 Sách tráng Thương mại điện tử Việt Nam
2020 (techfest.vn)
5 Thu thập số lượng công ty qua địa chì
https://fintechnews.sg/31122/vietnam /fintech-
vietnam-startup-map-2019/
ỗhttpsV/www.researchgate.net/publication/
330702115_ASEAN_FiriTech_Census_2018
?Thu thập só lượng còng ty qua địa chì
httpsV/fintechnews.sg/31122 /vietnam/fintech-
vietnam-startup-map-2019/
8 http://thitruongtaichinhtiente.vn/loi-the-
cua-fintech-su-hop-tac-voi-ngan-hang-va-thac
h-thuc-nguon-nhan-luc-25081.html
9 http://tapchinganhang.gov.vn/fintech-
co-hoi-va-thach-thuc-doi-voi-su-phat-trien-cua
Tap chí Thi trưởng
581 TàlchlnhTìẽntệ SỐ 1+2 (562+563) NĂM 2021
động các NHTM và định lượng tác động
của sự xuất hiện các công ty Fintech đến
hiệu quả hoạt động NHTM nội địa ở thị
trường Việt Nam. Với bộ dữ liệu từ báo
cáo tài chính của 31 NHTM và số lượng
các công ty Fintech ở thị trường Việt
Nam giai đoạn 2006-2018, cùng một sổ
dữ liệu vĩ mô trong thời kỳ này, nhóm
tác giả đã tìm thấy sự gia tăng số lượng
công ty Fintech có ảnh hưởng đến hiệu
quả hoạt động của các NHTM nội địa ở
thị trường Việt Nam. Hệ số tương quan
ngược chiều giữa biến FINTECH với
ROA, ROE, NIM và YEA lần lượt là
0,0046; 0,041; 0,009 và 0,009. Cũng tìm
thấy bằng chứng thống kê về tác động
của các biến đặc điếm ngân hàng và biến
vĩ mô đến hiệu quả hoạt động của các
NHTM nội địa ở Việt Nam.
Các hàm ý chính sách
về cơ bản, Fintech được sử dụng để
giúp các công ty, chủ doanh nghiệp và
người tiêu dùng quản lý tốt hơn các hoạt
động tài chính, quy trình và cuộc sống
hàng ngày của họ bằng cách sử dụng
phần mềm và thuật toán chuyên dụng
-he-thong-tai-chinh-ngan-hang.htm
http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-
doi/hop-tac-giua-ngan-hang-va-cong-ty-fintech-
tai-viet-nam-mot-so-van-de-dat-ra-301347.html
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Aaker, David A., and Kevin Lane Keller,
1990, Consumer evaluations of brand
extensions, Journal of Marketing 54,27-41.
- Athanasoglou, Panayiotis p., Sophocles N.
Brissimis, and Matthaios D. Delis, 2008, Bank­
specific, industry-specific and macroeconomic
determinants of bank profitability, Journal of
International Financial Markets, Institutionsand
Money 18, 121-136.
- Beaird, J, 2018, How the rise of fintech
could affect your bank, (Accessed).
- Brandl, Barbara, and Lars Hornuf, 2017,
Where did fintechs come from, and where do
they go? The transformation of the financial
industry in germany after digitalization.
- Christensen, Clayton M, 2013. The
innovator's dilemma: When new technologies
cause great Firms to fail (Harvard Business
Review Press).
- Derm Ine, Jea, 2017, Digital disruption and
bank lending, European Economy 63-76.
- Dietrich, Andreas, and Gabrielle
Wanzenried, 2014, The determinants of
commercial banking profitability in low-, middle-
trên máy tính hay điện thoại thông minh.
Sự phát triển mạnh mẽ của các công ty
Fintech có thể trở thành xu hướng chính
trong tương lai ở nhiều thị trường tài
chính và ở Việt Nam. Trước các bằng
chứng thống kê về tác động của công ty
Fintech đến hiệu quả hoạt động NHTM
ở thị trường Việt Nam, khuyến nghị các
nhà quản trị ngân hàng cần nhanh chóng
thay đôi chiên lược phát triên đê giảm
tác động bất lợi từ cạnh tranh của các
công ty Fintech. Các ngân hàng nên gia
tăng đầu tư để thay đổi từ mô hình kinh
doanh truyền thống sang nền tảng kỹ
thuật số trong các hoạt động xử lý quy
trình làm việc và phát triên sản phẩm
mới. Đối với nhóm sản phẩm mới, ngân
hàng cần lưu ý đến 5 nhóm sản phẩm đã
được NHNN khuyến khích phát triển
bao gồm: (1) Định danh khách hàng
điện tử (e-KYC), (2) Cho vay ngang
hàng (P2P Lending), (3) Thanh toán
điện tử (e-payments), (4) Giao diện lập
trình ứng dụng mở (Open APIs) và (5)
Các giải pháp ứng dụng công nghệ
Blockchain>
,and high-income countries, The Quarterly
Review of Economics and Finance 54,337-354.
- Jagtiani, Julapa, and Catharine Lemieux,
2018, Do fintech lenders penetrate areas that are
underserved by traditional banks?, Journal of
Economics and Business 100,43-54.
- Jaksic, Marko, and Matej Marine, 2019,
Relationship banking and information
technology: The role of artificial intelligence and
fintech, Risk Management 21, 1-18.
- KPMG, 2017, FintechWO: Leading global
fintech innovators.
- Laven, Mike, Diederik %J Journal of
Payments Strategy Bruggink, and Systems, 2016,
How fintech is transforming the way money
moves around the world: An interview with mike
laven, 10,6-12.
- Navaretti, Giorgio Barba, Giacomo
Calzolari, José Manuel Mansilla-Fernandez, and
Alberto F %J Friends or Foes Pozzolo, 2018,
Fintech and banking. Friends or foes?
- Phan, Dinh Hoang Bach, Paresh Kumar
Narayan, R. Eki Rahman, and Akhis R. Hutabarat,
2019, Do financial technology firms influence
bank performance?, Pacific-Basin Finance
Journal 101210.
- Wonglimpiyarat, Jarunee, 2017, Fintech
banking industry: A systemic approach,
foresight 19,590-603.