PREDAVANJA

TEORIJA SINTEROVANJA I TERMICKE OBRADE-3

Mart, 2020.
GRUBI I FINI PERLIT

U zavisnosti od veličine i gustine pakovanja lamela ferita i cementita, u strukturi čelika eutektoidnog
sastava, razlikuju se mikrostrukture: perlit, sorbit i trustit ili grubi, fini i vrlo fini perlit. Sve tri strukture
obrazuju se pri razlaganju pothlađenog austenita difuzionim seljenjem atoma ugljenika prije
transformacije austenita.
(a) Šematski prikaz formiranja perlita iz austenita; pravac difuzije atoma ugljenika pokazan je
strelicama,
(b) Šematski prikaz faza formiranja perlitnih zrna u austenitnom zrnu;
I–austenitno zrno; II–obrazovanje centara kristalizacije cementita na granicama austenitnog
zrna; III, IV i V–faze rasta obrazovanih lamela ferita i cementita i stvaranje perlitnog zrna.
(a) Dijagram izotermalnog razlaganja
austenita ili TTT–dijagram za
podeutektoidni čelik,

(b) Dijagram izotermalnog

razlaganja austenita ili TTT–
dijagram za nadeutektoidni čelik ,
MEĐUFAZNA (BEINITNA) TRANSFORMACIJA
Pri izotermalnom razlaganju austenita u temperaturnom intervalu od „koljena“
TTT–krive (~550°C) do temperature Mp, tj. u temperaturnoj oblasti između
perlitne i martenzitne transformacije, kao rezultat međufazne transformacije
obrazuje se struktura koja se naziva beinit. Beinit je veoma fina mikrostruktura,
koja se sastoji od α–čvrstog rastvora (ferit), prezasićen ugljenikom, i iz čestica
cementita.
Beinitna transformacija počinje sa difuzionim pregrupisavanjem–preraspodjelom
atoma ugljenika u pothlađenom austenitu, obrazujući zone austenita sa
obogaćenim i osiromašenim sadržajem ugljenika. U zonama sa osiromašenim
austenitom, čije se temperature početka martenzitne transformacije Mp nalaze u
oblasti temperature međufazne transformacije, γ → α transformiše se po
mehanizmu martenzitne transformacije. Ovako obrazovani niskougljenični
martenzit je nestabilan i odmah, na temperaturi međufazne oblasti, obrazuje
beinitnu strukturu. Iz austenita obogaćenog ugljenikom, ako je prezasićenost
ugljenikom velika, u procesu izotermalnog razlaganja, izdvajaju se čestice
cementita (Fe3C), što dovodi do osiromašavanja austenita ugljenikom i njegove
dalje transformacije sve do obrazovanja beinitne strukture.
Carbon supersaturated plate

Carbon diffusion into Carbon diffusion into

austenite austenite and carbide
precipitation in ferrite

Carbide precipitation
from austenite

UPPER BAINITE LOWER BAINITE

(High Temperature) (Low Temperature)
DONJI BEINIT GORNJI BEINIT

1 µm
IZOTERMALNA TRANSFORMACIJA AUSTENITA KOD LEGIRANIH ČELIKA

Legirajući elementi Ni, Si, Cu i Al

povećavaju vrijeme početka i kraja
transformacije austenita, tj.
pomjeraju krive u dijagramu udesno,
ali ne mijenjaju njihov oblik koji je
određen sadržajem ugljenika.
Legirajući elementi koji grade
karbide (Cr, Mo, V, W i dr.) mijenjaju
vrijeme početka i kraja
transformacije, ali mijenjaju i oblik
krivih u dijagramu.

Dijagram izotermalne transformacije

legiranog čelika (Cr, Mo)
LITERATURA
1. http://site.iugaza.edu.ps/jelzebda/files/2010/02/Chapter09Call.pdf
2. https://web.utk.edu/~prack/MSE%20300/FeC.pdf
3. Metallographer's Guide: Practice and Procedures for Irons and Steels, B. L. Bramfitt, A.O. Benscote
4. http://site.iugaza.edu.ps/jelzebda/files/2010/02/Chapter09Call.pdf
5. Metallographer's Guide: Practice and Procedures for Irons and Steels, B. L. Bramfitt, A.O. Benscote
6. An Introduction to Materials Engineering and Science for Chemical and ...Brian S. Mitchell
7. https://www.tf.uni-kiel.de/matwis/amat/iss/kap_7/backbone/r7_1_2.html
8. https://www.phase-trans.msm.cam.ac.uk/2003/Lattices/iron.html
9. https://www.princeton.edu/~maelabs/hpt/materials/
10. http://www.learneasy.info/MDME/MEMmods/MEM30007A/steel/steel.html
11. http://www.learneasy.info/MDME/MEMmods/MEM30007A/steel/steel_files/The%20big%20FE%20equilibrium%20diagram
/FC_Equilibrium_Diagram_2000.gif
12. A. Czarski, T. Skowronek, P. Matusiewicz: Stability of a lamellar structure – effect of the true interlamellar spacing on the
durability of a pearlite colony
13. Milorad Jovanovic, Dragan Adamovic, Vukic Lazic, Nada Ratkovic: Mašinski materijali
14. http://afrodita.rcub.bg.ac.rs/~rzoran/VDj-TO.pdf
15. Physical Metallurgy Principles, Reza Abbaschian, Robert E. Reed-Hill
16. http://www.att.bme.hu/en/, Materials Engineering,Heat treatment
17. https://practicalmaintenance.net/?p=1345
18. Materijali, Omer Pasic, Sarajevo
19. MAŠINSKI MATERIJALI, Vitomir Đorđević, Beograd