SF19

METABOLIZAM UGLJIKOHIDRATA,
LIPIDA I BJELANČEVINA

Dr.sc. Ljiljana Poljak dr. med.

• Slobodna energija je količina energije
oslobođena potpunom oksidacijom
hranjive tvari.
• Oznaka je ∆G i izražava se J/Mol
• Slobodna energija jednog mola glukoze
(180 grama) je 2 872 kJ.
 E - ukupna energija
G - slobodna energija od Gibbs free energy
T - apsolutna temperatura
S - entropija

Slobodna energija svake energetski bogate fosfatne veze iznosi 30.5 kJ u standardnim
uvjetima.
Pri glikolizi iz glukoze se oslobodi 234 kJ ,a u obliku ATP-a pohrani 100kJ,što pre-
dstavlja 43% energije, a 57% se gubi u obliku topline.
GLIKOLIZA
 FOSFOFRUKTOKINAZA

*Fosfofruktokinaza katalizira odlučujući korak u glikolizi.

*Katalizira nastanak fruktoza 1,6 bisfosfata koji se može
razgraditi jedino glikolizom.
*Aktivnost je regulirana alosterički.
*Inzulin stimulira ekspresiju.
 PRIJENOS GLUKOZE KROZ STANIČNU MEMBRANU

1) OLAKŠANA DIFUZIJA (većina stanica, inzulin povećava)

2) AKTIVNI PRIJENOS u KOTRANSPORTU s Na
(stanice probavnog sustava, epitel bubrežnih kanalića),

glukokinaza ili heksokinaza

glukoza
+ATP
* Fosforilirana glukoza je negativno nabijena što priječi njen spontani prolazak
kroz lipidni dvosloj stanične membrane
Reakcija ireverzibina osim u:
- Jeterenim stanicama
- Epitelnim stanicama bubrežnih kanalića
- Stanicama crijevnog epitela
 DEKARBOKSILACIJA PIROGROŽĐANE KISELINE U ACETIL- KOENZIM A U
PRISUTNOSTI KISIKA

Ne stvara se ATP ali se oslobađaju četiri H atoma. Njihovom oksidativnom

fosforilacijom nastaje šest molekula ATP-a.
U ANEROBNIM UVJETIMA PIRUVAT SE REDUCIRA U LAKTAT

U prisutnosti kisika
reakcija se odvija u
suprotnom smjeru.

Difundira iz stanica u izvanstaničnu

tekućinu. Zahvaljujući postojanju
ovog metaboličkog puta glikoliza traje
dulje, a ne samo nekoliko sekundi.
 CIKLUS LIMUNSKE KISELINE

3 mehanizma kontrole :
-raspoloživost supstrata
-nakupljanje produkta
-inhibicija ključnih enzima povratnom spregom (piruvat dehidrogenaza i citrat sintaza)
 4 vodikova atomi se oslobađaju pri procesu glikolize.
4 tijekom stvaranja acetil koenzima A iz pirogrožđane kiseline.
16 ih se stvara u ciklusu limunske kiseline

UKUPNO 24 atoma vodika po svakoj molekuli glukoze.

20 od 24 atoma odmah se spaja s NAD tijekom reakcije:

Reakcija ovisi o aktivnosti dehidrogenaze i prisutnosti NAD+

Nastali NADH i H+ ulaze u proces oksidativne fosforilacije.
MODEL KEMIOSMOTSKE HIPOTEZE
• Sažetak o stvaranju ATP tijekom razgradnje 1
molekule glukoze

• 1. glikoliza ................................ 2 molekule ATP

• 2. ciklus limun.kis. .....................2 “ ATP
• 3. oksid. u sklopu kemio.meh...30 “ ATP
• 4. naknadna oksid u kem.meh. 4 “ ATP
38 molekula ATP
Svaka molekula glukoze razgradnjom do ugljikova
dioksida i vode stvori 38 molekula ATP i u njima
se pohrani 1910 kJ energije. Maksimalni korisni
učinak prijenosa energije je 66%.
 GLIKOGENOLIZA
ADRENALIN (jetrene i mišićne st.)
GLUKAGON (jetrene stanice)
(putem cAMP-a)

GLIKOGENEZA (Inzulin)

Depoziti glikogena

Glavni polimer glukoze;

GLUKONEOGENEZA
 PENTOZA - FOSFATNI PUT

Alternativni put glikolizi ; put za razgradnju fruktoze mimo stvaranja ATP-

a, energija iz glukoze se koristi za stvaranje i pohranjivanje masti.
 ODRŽAVANJE RAZINE GLUKOZE U KRVI ZA
VRIJEME GLADOVANJA
JETRA
JETRA; MIŠIĆI
Glukokortikoidi
Adrenalin i glukagon

Glikogenoliza Glukoneogeneza
(glikogen) (AK, laktati, glicerol)

GUK
(5mmol/L)
 Fosfolipidi
• Glavne vrste lecitini, cefalini, sfingomijelin
• 90% fosfolipida stvaraju jetrene stanice,a
velike količine mogu nastati u epitelu
crijeva
• Važan sastojak lipoproteina
• Cefalin sastojak tromboplastina (gruš.krvi)
• Sfingomijelin u mijel.ovojnicama izolator
• Fosfolipidi davatelji fosfata u kemij.reakc.
• Tvorba staničnih membrana
 KOLESTEROL

* Endogeni se sintetizira uglavnom u jetri,manje u

crijevima (800mg) dnevno,egzogeni iz hrane
* Važan regulator sinteze endogenog kolesterola u
stanicama je HMG-CoA reduktaza
* Prijenos kolesterola (neesterificiranog i njegovih estera)
LDL i HDL lipoproteinima
* Apsorpcija kolesterola ovisi o izražaju receptora za LDL.
Nakon endocitoze u mjehuriće obložene klatrinom i
stapanja tih mjehurića sa lizosomima dolazi do hidrolize.
* Inhibicija HMG-CoA reduktaze - manje kolesterola u
stanicama - veći izražaj LDL receptora, veće vezivanje
LDL, smanjenje plazmatske razine LDL (statini)
METABOLIZAM KOLESTEROLA
Shematizirani model LDL-a Endocitoza LDL-a obilježenog
feritinom kultiviranim humanim
fibroblastima
 ULOGA LIPOPROTEINA
* Prijenos lipida između crijeva i jetre, te jetre i stanica
* Apoprotein iz hilomikrona aktivira lipoproteinsku lipazu (LPL)
masnog tkiva,mišića i srca – prijenos masti unesene hranom
u masno tkivo i jetru
* VLDL stvaraju se u jetri i manje u crijevima.Predstavljaju
glavni izvor triglicerida nakon apsorpcije.
* IDL nastaju od VLDL djelovanjem LPL
* LDL nastaju od IDL-a također djelovanjem LPL u jetri
i krvi. Glavni je prenosilac egzogenog i endogenog
kolesterola u tkiva
* HDL ključna uloga u prometu lipida između lipoproteina i
lipida i organa.Pomažu hidrolizu lipida putem aktivacije LPL.
 HDL
* “dobri kolesterol”
* HDL veže i esterificira kolesterol
oslobođen iz perifernih tkiva i prenosi ih do
jetre ili do tkiva gdje se iz kolesterola
sintetiziraju steroidni hormoni.
* U zdravih osoba omjer HDL/LDL je 3.5
Poznavanje omjera važno za predviđanje
bolesti srca
Tvorba triglicerida iz masnih kiselina i alpha glicerofosfata nastalog razgradnjom
ugljikohidrata; Odvija se uglavnom u jetri, a manje u masnom tkivu.

Važnost sinteze i pohrane masti:

1) Masti se mogu pohraniti u neograničenim količinama za razliku od glikogena
2) Svaki gram masti sadrži oko 2.5 puta više energije nego gram glikogena

*Bez inzulina nema sinteze masti iz ugljikohidrata.

 SINTEZA MASNIH KISELINA

Mitohondrijski
nosač piruvata
(MPC) Izmjenjivač citrata (CIC)
TRANSOPORT i BETA OKSIDACIJA MASNIH KISELINA

Karnitin acil karnitin

transporter
Karnitin acil
transferaza
HORMONSKA REGULACIJA ISKORIŠTAVANJA
MASTI
POJAČANO ISKORIŠTAVANJE MASTI
*Adrenalin i noradrenalin (aktivacija triglicerid
lipaze ovisne o hormonima, pri fizičkom radu)
* Kortikotropin i glukokortikoidi (aktivacija
triglicerid lipaze, može nastati ketoza – imaju
ketogeni učinak)
* Hormon rasta (aktivira lipazu,blagi ketogeni
učinak)
* Hormon štitnjače
* Inzulin
*Normalna koncentracija acetocetne i beta hidroksimaslačne kiseline u krvi 30mg/L;
*Ketoza pri gladovanju i dijabetesu, prehrana siromašna ugljikohidratima.
Povećano lučenje glukokortikoida i glukogena te smanjeno izlučivanje inzulina
imaju ketogeni učinak,hormon rasta blagi ketogeni učinak
SINTEZA KETONSKIH TIJELA
RAZVOJ ATEROMATOZNE PLOČE
 METABOLIZAM BJELANČEVINA

Promet bjelančevina oko 20% dnevnog bazalnog

metabolizma.
* Dnevna potreba oko 50gr
* Obvezatni gubitak 20-30gr dnevno
* Koncentracija u plazmi 20-500µmol/L
* Prijenos AK u stanice aktivnim transportom
* Bubrežni prag za AK
* Potpune i nepotpune bjelančevine
REVERZIBINA RAVNOTEŽA IZMEĐU TKIVNIH BJELANČEVINA,
BJELANČEVINA PLAZME I AMINOKISELINA PLAZME
DEAMINACIJA AMINOKISELINE i TRANSAMINACIJA
METABOLIZAM AK i STVARANJE UREE u JETRI
 Hormonska regulacija metabolizma
bjelančevina

Potiču sintezu i
pohranu Potiču razgradnju
inzulin glukokortikoidi
spolni hormoni
tiroksin
hormon rasta
tiroksin adrenalin
Kad nedostaju masti i ugljikohidrati.
 RAZGRADNJA GLUKOZE U NORMALNIM I TUMORSKIM STANICAMA

Normalno tkivo Tumorsko tkivo

Glukoza Glukoza
Warburgov
o2 o2 o2 o*2 učinak

Sinteza laktata Oksidativna Sinteza laktata Sinteza laktata

fosforilacija 2 molekule ATP
36 molekula ATP
AEROBNA GLIKOLIZA U TUMORSKIM STANICAMA
 CITOKINI I MASNO TKIVO

Masno tkivo mršavih jedinki Masno tkivo debelih jedinki

METABOLIZAM GLUKOZE U T LIMFOCITIMA