Đối với những mối liên hệ nhân - quả ở trong tự nhiên, con người càng nghiên cứu được

càng nhiều
càng tốt. Nhờ biết được những hậu quả do các tác động lẫn nhau giữa các sự vật hiện tượng trong tự
nhiên, con người ta có thể lợi dụng được những nguồn năng lượng lớn để phục vụ ngày càng tốt hơn
nhu cầu của con người. Ví dụ biết được về hiện tượng của thủy triều là do sức hút của mặt trăng tạo nên
làm cho nước biển bị cuốn theo gây nên những đợt thủy triều tràn vào đất liền, người ta có thể lợi dụng
nó để tạo ra nguồn điện. Một số nước ở châu Mĩ đã bắt đầu sử dụng năng lượng của thủy triều để tạo ra
điện năng sử dụng trong đời sống xã hội. Đồng thời người ta sử dụng mối quan hệ nhân - quả của các
hiện tượng tự nhiên để thấy được những tác hại mà các hiện tượng đó gây ra. Điển hình nhất là hiện
tượng sóng thần vừa qua ở vùng biển Ấn Độ Dương, một vụ tai họa nghiêm trọng, hiếm có ở trong lịch
sử hiện đại. Nếu chúng ta biết được rằng, các hoạt động núi lửa và động đất ở dưới lòng biển là nguyên
nhân gây ra những đợt sóng thần thì người ta có thể dự báo trước những trận động đất để tránh được
cho các vùng cư dân ven biển khỏi bị tai họa sóng thần. Đấy là chưa kể mỗi một lần có sóng thần thì tự
nhiên đã sản sinh ra một năng lượng vô cùng lớn. Nếu chúng ta có đủ trình độ và tri thức để lợi dụng
những nguồn năng lượng đó thì sẽ có ích lợi cho nhân loại rất nhiều.

Mối liên hệ nhân - quả ở trong lĩnh vực xã hội, tức là lĩnh vực hoạt động của con người phức tạp hơn rất
nhiều. Mối quan hệ nhân - quả này có đặc điểm trước hết là nó chỉ xuất hiện khi có hoạt động của con
người. Ở đây chúng ta đề cập đến các đặc điểm của hoạt động con người là hoạt động có ý thức. Đặc
điểm này có thể đúng, không đúng ở trong những lĩnh vực khác nhau. Có những hoạt động được coi là
hoạt động có ý thức của cá nhân, nhưng lại là hoạt động vô ý thức đối với cộng đồng. Chủ thể hoạt động
bao giờ cũng xuất phát từ lợi ích của chính bản thân mình, nhưng tác động của nó tới đời sống xã hội
còn tùy thuộc vào những mối liên hệ và những hậu quả xã hội mà nó gây ra. Ví dụ, lợi nhuận buôn ma
túy là rất cao, cho nên bọn buôn bán ma túy không từ bỏ một hành vi nào thúc giục việc buôn bán ma
túy để kiếm lợi. Xét từ phía cộng đồng, đó là hành động rất có hại, hành động có thể nói là một hành
động tự sát. Tuy nhiên, những tác động đó người ta không thể ngăn chặn một sớm một chiều, nếu
không nghiên cứu những quan hệ lợi ích tác động vào quan hệ nhân - quả. Do đó nghiên cứu mối quan
hệ nhân-quả ở trong đời sống xã hội cũng chính là nghiên cứu mối quan hệ tác động về mặt lợi ích.
Những lợi ích nào được sinh ra từ những tác động nào, nó đưa lại những hậu quả nào, đó chính là mục
tiêu để nghiên cứu mối quan hệ nhân - quả trong đời sống cộng đồng. Ví dụ tình trạng tai nạn giao thông
hiện nay rất là phổ biến. Chúng ta biết rằng, một trong những nguyên nhân làm cho nó tăng lên là ý thức
của người tham gia giao thông rất là hạn chế. Vì vậy, việc tuyên truyền, dạy luật giao thông cần rất nhiều
hình thức tham gia khác nhaukhác nhau, kể cả tham gia những cuộc thi chính là sự tác động để làm giảm
thiểu tai nạn giao thông. Điều đó được xây dựng trên quan niệm cho rằng, ý thức của con người với tư
cách là hình thức vận động trong hoạt động của con người sẽ có tác động tiêu cực hay tích cực tùy vào
việc chủ thể ý thức thế nào về hành động mà chủ thể đó sẽ thực hiện. Ý thức của cộng đồng biến đổi
trong nhận thức về luật giao thông và sự cần thiết của việc chấp hành nghiêm chỉnh luật lệ giao thông là
một trong những nhân tố làm giảm tai nạn giao thông. Tương tự như vậy, trước đây người ta hoàn toàn
bất lực trước hiện trạng xa lánh những người bị nhiễm HIV. Tổ chức Y tế thế giới đã nghiên cứu và xác
định rằng, chính ý thức kỳ thị, thái độ kỳ thị của cộng đồng đối với những người bị nhiễm HIV và AIDS lại
là một trong những nguyên nhân cơ bản của việc tăng tỷ lệ người nhiễm HIV. Ngày nay, trong lĩnh vực
truyền thông, người ta luôn luôn tăng cường việc tuyên truyền, thái độ chia xẻ, thông cảm và không kỳ
thị đối với những người bị nhiễm HIV và AIDS. Và những nghiên cứu ở Trung Quốc cũng đã chứng tỏ
rằng, thái độ này đang làm giảm thiểu tỷ lệ tăng những người nhiễm HIV. Tóm lại, mối quan hệ nhân -
quả được thể hiện ở rất nhiều lĩnh vực. Nhưng dù ở lĩnh vực nào thì con người cũng phải luôn luôn tìm
hiểu, nghiên cứu để khắc phục, tránh những hậu quả xấu do các tác động gây ra. Ngược lại, chúng ta
cũng có thể lợi dụng mối quan hệ nhân - quả này để phục vụ cho cuộc sống của mình.