Genel Fizik

Doç. Dr. Hasan H. Esenoğlu

2019
 İçerik
1. Fizik ve Ölçme; Temel Büyüklükler; Kütle, zaman ve uzunluk;
Birimler ve Boyut Analizi; Büyüklük mertebesi ve anlamlı rakamlar
2. Vektörler; vektörlerin toplanması ve çarpımı
3. Bir boyutta hareket, Yer değiştirme, Hız ve İvme, Serbest düşme
4. İki boyutta hareket , Eğik atış ve dairesel hareket
5. Newton Hareket Yasaları

Vize Haftası
6. Sürtünme kuvvetleri ve Newton yasalarının uygulamaları, İş ve
kinetik enerji
7. Potansiyel Enerji ve Enerjinin korunumu, Doğrusal momentum ve
çarpışmalar, momentumun korunumu
8. Katı Cismin Sabit Bir Eksen Etrafında Dönmesi, Eylemsizlik momenti
9. Yuvarlanma Hareketi , Dönme Enerjisi, Açısal Momentum ve Tork
10.Statik ve Denge
11.Titreşim Hareketi
12.Akışkanlar Mekaniği

Final Haftası
Ayrıntılı İçerik
Doğrusal momentum ve çarpışmalar, momentumun korunumu

Kütle Merkezi
Katı Cisimlerin Kütle Merkezi
Parçacık Sistemlerinde Newton'un İkinci Yasası
Çizgisel Momentum
Parçacık Sistemlerinin Çizgisel Momentumu
Çarpışma ve İtme
Seri Çarpışmalar
Çizgisel Momentumun Korunumu
Çarpışmalarda Momentum ve Kinetik Enerji
Bir-Boyutta Esnek Olmayan Çarpışma
Bir-Boyutta Tamamen Esnek Olmayan Çarpışma
Bir-Boyutta Esnek Çarpışma
Esnek Çarpışmada Özel Durum 𝑣𝑣⃗2𝑖𝑖 = 0
İki-Boyutta Çarpışma
Değişken Kütleli Sistemler (Roketler)
 Doğrusal momentum ve çarpışmalar,
momentumun korunumu
Bu bölümde aşağıdaki konulara değinilecektir:

Bir parçacık sisteminin kütle merkezi

Kütle merkezinin hızı ve ivmesi
Bir parçacığın ve parçacık sistemlerinin çizgisel momentumu

Kütle merkezinin nasıl hesaplanacağını ve çizgisel momentumun

korunumu ilkesini öğreneceğiz.

Son olarak, çizgisel momentumun korunum ilkesi yardımıyla bir ve

iki boyutta çarpışma problemlerini çözeceğiz.
 Kütle Merkezi

𝑥𝑥-ekseni üzerinde 𝑥𝑥1 ve 𝑥𝑥2 noktalarında bulunan, sırasıyla, 𝑚𝑚1 ve

𝑚𝑚2 kütlelerine sahip iki noktasal cismin kütle merkezi,

𝑚𝑚1 𝑥𝑥1 + 𝑚𝑚2 𝑥𝑥2

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =
𝑚𝑚1 + 𝑚𝑚2

bağıntısı ile verilir.

𝑥𝑥-ekseni üzerine yerleştirilmiş 𝑛𝑛 tane parçacık durumunda bu
bağıntı:

𝑚𝑚1 𝑥𝑥1 +𝑚𝑚2 𝑥𝑥2 +𝑚𝑚3 𝑥𝑥3 +⋯+𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑥𝑥𝑛𝑛

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =
𝑚𝑚1 +𝑚𝑚2 +𝑚𝑚3 +⋯+𝑚𝑚𝑛𝑛
𝑛𝑛
𝑚𝑚1 𝑥𝑥1 + 𝑚𝑚2 𝑥𝑥2 + 𝑚𝑚3 𝑥𝑥3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑥𝑥𝑛𝑛 1
→ 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀 𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

olur.
Burada 𝑀𝑀sistemdeki parçacıkların toplam kütlesidir.

Üç-boyutlu uzayda (𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥-koordinat sistemi) parçacık sisteminin

kütle merkezi de, kütlesi 𝑚𝑚𝑖𝑖 olan parçacığın konum vektörü 𝑟𝑟⃗𝑖𝑖
olmak üzere, daha genel bir ifade olan
𝑛𝑛
1
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑟𝑟⃗𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

bağıntısına sahiptir.
𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
Konum vektörü 𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚤𝚤⃗ + 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚥𝚥⃗ + 𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑘𝑘 biçiminde de
yazılabileceğinden, kütle merkezinin koordinatları
𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑧𝑧𝑖𝑖
𝑀𝑀 1
𝑛𝑛
𝑖𝑖=1 𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑟𝑟⃗𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
ile verilebilir. 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =
𝑀𝑀
� 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑖𝑖=1
Bir parçacık sisteminin kütle merkezi, sistemdeki tüm parçacıkların
toplandığı bir nokta ve sistem üzerine etki eden tüm dış kuvvetler
o noktaya etkiyormuş gibi düşünülebilir.

𝑛𝑛
1
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑟𝑟⃗𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
Bir beyzbol sopasının şekildeki gibi havaya fırlatıldığını ve yer-
çekimi kuvvetinin etkisi altındaki hareketini düşünelim. Sopanın
kütle merkezi siyah bir nokta ile işaretlenmiştir. Kütle merkezinin
hareketine bakıldığında, bunun bir eğik atış hareketi olduğu
kolayca görülür.

𝑛𝑛
1
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑟𝑟⃗𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

Ancak, kütle merkezi dışındaki noktaların hareketleri oldukça

karmaşıktır.
Örnek
Konumları şekilde verilen 𝑚𝑚1 = 𝑚𝑚2 = 1.0 𝑘𝑘𝑘𝑘 ve 𝑚𝑚3 = 2 𝑘𝑘𝑘𝑘
kütleli üç parçacıktan oluşan sistemin kütle merkezini (𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)
bulunuz.
 Çözüm
(𝑚𝑚1 = 𝑚𝑚2 = 1 𝑘𝑘𝑘𝑘 ; 𝑚𝑚3 = 2 𝑘𝑘𝑘𝑘 ; 𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)

∑𝑛𝑛𝑖𝑖=1 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖 𝑚𝑚1 𝑥𝑥1 + 𝑚𝑚2 𝑥𝑥2 + 𝑚𝑚3 𝑥𝑥3 1 × 1 + 1 × 2 + 2 × 0

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = = = = 0.75 𝑚𝑚
𝑀𝑀 𝑚𝑚1 + 𝑚𝑚2 + 𝑚𝑚3 1+1+2

∑𝑛𝑛𝑖𝑖=1 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖 𝑚𝑚1 𝑦𝑦1 + 𝑚𝑚2 𝑦𝑦2 + 𝑚𝑚3 𝑦𝑦3 1 × 0 + 1 × 0 + 2 × 2

𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = = = = 1 𝑚𝑚
𝑀𝑀 𝑚𝑚1 + 𝑚𝑚2 + 𝑚𝑚3 1+1+2

𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚤𝚤⃗ + 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚥𝚥⃗ = 0.75⃗𝚤𝚤 + 𝚥𝚥⃗ 𝑚𝑚 𝑛𝑛

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
1
𝑖𝑖=1

tan 𝜃𝜃 = → 𝜃𝜃 = 53.1° 1
𝑛𝑛

0.75 𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚤𝚤⃗ + 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚥𝚥⃗ + 𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑘𝑘

𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
 Örnek
𝑥𝑥𝑥𝑥-düzlemindeki konumları 𝑟𝑟⃗1 = 12𝑗𝑗 𝑐𝑐𝑐𝑐, 𝑟𝑟⃗2 = −12⃗𝚤𝚤 𝑐𝑐𝑐𝑐 ve 𝑟𝑟⃗3 =
12⃗𝚤𝚤 − 12𝑗𝑗 𝑐𝑐𝑐𝑐 olan cisimlerin kütleleri de sırasıyla, 𝑚𝑚1 = 0.4 𝑘𝑘𝑘𝑘
ve 𝑚𝑚2 = 𝑚𝑚3 = 0.8 𝑘𝑘𝑘𝑘 ile veriliyor. Sistemin kütle merkezini
(𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 =?) bulunuz.
 Çözüm
(𝑟𝑟⃗1 = 12𝑗𝑗 𝑐𝑐𝑐𝑐 ; 𝑟𝑟⃗2 = −12⃗𝚤𝚤 𝑐𝑐𝑐𝑐 ; 𝑟𝑟⃗3 = 12⃗𝚤𝚤 − 12𝑗𝑗 𝑐𝑐𝑐𝑐 ; 𝑚𝑚1 = 0.4 𝑘𝑘𝑘𝑘 ; 𝑚𝑚2 = 𝑚𝑚3 =
0.8 𝑘𝑘𝑘𝑘 ; 𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)

∑𝑛𝑛𝑖𝑖=1 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖 𝑚𝑚1 𝑥𝑥1 + 𝑚𝑚2 𝑥𝑥2 + 𝑚𝑚3 𝑥𝑥3 0.4 × 0 + 0.8 × −12 + 0.8 × 12
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = = = =0
𝑀𝑀 𝑚𝑚1 + 𝑚𝑚2 + 𝑚𝑚3 0.4 + 0.8 + 0.8

𝑛𝑛
∑𝑖𝑖=1 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖 𝑚𝑚1 𝑦𝑦1 + 𝑚𝑚2 𝑦𝑦2 + 𝑚𝑚3 𝑦𝑦3 0.4 × 12 + 0.8 × 0 + 0.8 × −12
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = = = = −2.4 𝑐𝑐𝑚𝑚
𝑀𝑀 𝑚𝑚1 + 𝑚𝑚2 + 𝑚𝑚3 0.4 + 0.8 + 0.8

𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚤𝚤⃗ + 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚥𝚥⃗ = −2.4⃗𝚥𝚥 𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑛𝑛

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

𝑛𝑛
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚤𝚤⃗ + 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 𝚥𝚥⃗ + 𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑘𝑘 𝑖𝑖=1
 Katı Cisimlerin Kütle Merkezi
Maddenin, içinde homojen bir şekilde dağıldığı sistemlere katı
cisimler diyebiliriz. Böyle cisimlerin kütle merkezlerini bulmak için,
kesikli toplama işlemi yerine sürekli toplama işlemi olan integrali
kullanacağız:
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀 1
𝑛𝑛

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖

𝑀𝑀
1 𝑖𝑖=1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑦𝑦 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘
1
𝑛𝑛

= � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
1 𝑖𝑖=1

𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑧𝑧 𝑑𝑑𝑚𝑚 1
𝑛𝑛

𝑀𝑀 𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑧𝑧𝑖𝑖

𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
Cisimlerin simetrisi (simetri noktası, simetri ekseni, simetri
düzlemi) uygun ise integral alma işlemine gerek kalmayabilir. Kütle
merkezi simetri elemanı üzerinde olacaktır.

Örneğin bir kürenin kütle merkezi, kürenin merkezidir.

Bir dikdörtgenin kütle merkezi, karşılıklı köşegenleri birleştiren

doğruların kesişim noktasıdır.
Katı cisim 𝐿𝐿 uzunluğuna ve 𝑀𝑀 kütlesine sahip bir çubuk ise, kütle
yoğunluğu çizgiseldir:

𝑑𝑑𝑚𝑚 𝑀𝑀 1
𝜆𝜆 = = → 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑙𝑙
𝑑𝑑𝑙𝑙 𝐿𝐿 𝑀𝑀

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
Katı cisim 𝐴𝐴 yüzey alanına ve 𝑀𝑀 kütlesine sahip ince bir plaka ise,
kütle yoğunluğu yüzeyseldir:

𝑑𝑑𝑚𝑚 𝑀𝑀 1
𝜎𝜎 = = → 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴
𝑑𝑑𝐴𝐴 𝐴𝐴 𝑀𝑀

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
Katı cisim 𝑉𝑉 hacmine ve 𝑀𝑀 kütlesine sahip ise, kütle yoğunluğu
hacimseldir:

𝑑𝑑𝑚𝑚 𝑀𝑀 1
𝜌𝜌 = = → 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜌𝜌 𝑑𝑑𝑉𝑉
𝑑𝑑𝑉𝑉 𝑉𝑉 𝑀𝑀
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑦𝑦𝜌𝜌 𝑑𝑑𝑉𝑉
𝑀𝑀
1
𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑧𝑧𝜌𝜌 𝑑𝑑𝑉𝑉
𝑀𝑀
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
 Örnek
a) Kütlesi 𝑀𝑀 ve uzunluğu 𝐿𝐿 olan homojen bir çubuğun kütle
merkezini (𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 ) bulunuz.

b) Çubuğun çizgisel kütle yoğunluğu 𝜆𝜆 = 𝑎𝑎𝑎𝑎 ise, kütle merkezini

(𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 ) bulunuz (𝑥𝑥 çubuğun sol ucundan olan uzaklık ve 𝑎𝑎 da bir
sabittir).
Çözüm (𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)
1 𝐿𝐿 𝜆𝜆 2 𝐿𝐿 𝑀𝑀𝐿𝐿2 𝐿𝐿
a) 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = ∫ 𝑥𝑥𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑙𝑙 = 𝑥𝑥 0 = =
𝑀𝑀 0 2𝑀𝑀 2𝑀𝑀𝐿𝐿 2

𝑀𝑀
𝜆𝜆 =
𝐿𝐿
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑙𝑙
𝑀𝑀

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
 Çözüm (𝜆𝜆 = 𝑎𝑎𝑎𝑎 ; 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)
1 𝐿𝐿 𝑎𝑎 𝐿𝐿 2 𝑎𝑎 𝑎𝑎𝐿𝐿3
b) 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑀𝑀
∫0
𝑥𝑥𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑙𝑙 =
𝑀𝑀
∫0
𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑙𝑙 =
3𝑀𝑀
𝑥𝑥 3 𝐿𝐿
0 =
3𝑀𝑀

𝐿𝐿 𝐿𝐿 𝑎𝑎 𝑎𝑎𝐿𝐿2
𝑀𝑀 = ∫0 𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑥𝑥 = 𝑎𝑎 ∫0 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑥𝑥 = 𝑥𝑥 2 𝐿𝐿0 =
2 2

2𝑎𝑎𝐿𝐿3 2 𝜆𝜆 =
𝑑𝑑𝑚𝑚
→ 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = 2
= 𝐿𝐿 𝑑𝑑𝑙𝑙
3𝑎𝑎𝐿𝐿 3 𝑀𝑀
𝜆𝜆 =
𝐿𝐿
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜆𝜆 𝑑𝑑𝑙𝑙
𝑀𝑀

1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
Örnek
Kütlesi 𝑀𝑀 ve boyutları şekilde verilen dik üçgen biçimindeki
plakanın kütle merkezini (𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =? ; 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 =?) bulunuz.
 Çözüm (𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)
𝑀𝑀 2𝑀𝑀
𝑑𝑑𝑚𝑚 = 𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴 = 𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑦𝑦 𝑑𝑑𝑥𝑥 = 𝑦𝑦 𝑑𝑑𝑥𝑥
𝑎𝑎𝑎𝑎
2
𝑦𝑦 𝑏𝑏 𝑏𝑏
= → 𝑦𝑦 = 𝑥𝑥
𝑥𝑥 𝑎𝑎 𝑎𝑎
𝑎𝑎 𝑎𝑎 𝑎𝑎
1 2𝑀𝑀 2 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴 = � 𝑥𝑥𝒚𝒚 𝑑𝑑𝑥𝑥 = 𝟐𝟐 � 𝒙𝒙𝟐𝟐 𝑑𝑑𝑥𝑥 𝜎𝜎 =
𝑑𝑑𝐴𝐴
𝑀𝑀 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑀𝑀 𝒂𝒂 𝑀𝑀
0 0 0 𝜎𝜎 =
𝟑𝟑 𝐴𝐴
2 𝑎𝑎 2𝒂𝒂 2
→ 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝟐𝟐 𝒙𝒙𝟑𝟑 = 𝟐𝟐 = 𝑎𝑎 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘
1
= � 𝑥𝑥𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴
3𝒂𝒂 0 3𝒂𝒂 3 𝑀𝑀
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
 Çözüm (𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = 2
3
𝑎𝑎 ; 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 =?)

𝑀𝑀 2𝑀𝑀
𝑑𝑑𝑚𝑚 = 𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴 = 𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑎𝑎 − 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑦𝑦 = 𝑎𝑎 − 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑦𝑦
𝑎𝑎𝑎𝑎
2
𝑏𝑏 − 𝑦𝑦 𝑏𝑏 𝑎𝑎
= → 𝑎𝑎 − 𝑥𝑥 = 𝑏𝑏 − 𝑦𝑦
𝑎𝑎 − 𝑥𝑥 𝑎𝑎 𝑏𝑏
𝑏𝑏 𝑏𝑏 𝑏𝑏
1 2𝑀𝑀 2
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑦𝑦𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴 = � 𝑦𝑦 𝑎𝑎 − 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑦𝑦 = 2 � 𝑦𝑦 𝑏𝑏 − 𝑦𝑦 𝑑𝑑𝑦𝑦 𝜎𝜎 =
𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑀𝑀 𝑏𝑏 𝑑𝑑𝐴𝐴
0 0 0
𝑏𝑏 𝑀𝑀
2 3 𝑏𝑏 𝜎𝜎 =
2 2 𝑏𝑏𝑦𝑦 𝑦𝑦 2 𝑏𝑏 3 1 𝐴𝐴
→ 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = 2 � 𝑏𝑏𝑦𝑦 − 𝑦𝑦 2 𝑑𝑑𝑦𝑦 == 2 − = 2 = 𝑏𝑏 1
𝑏𝑏 𝑏𝑏 2 3 0
𝑏𝑏 6 3 𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑦𝑦𝜎𝜎 𝑑𝑑𝐴𝐴
0 𝑀𝑀
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑚𝑚
𝑀𝑀
 Parçacık Sistemlerinde Newton'un İkinci
Yasası
Kütleleri 𝑚𝑚1 , 𝑚𝑚2 , 𝑚𝑚3 , ⋯ , 𝑚𝑚𝑛𝑛 ve 𝑟𝑟⃗1 , 𝑟𝑟⃗2 , 𝑟𝑟⃗3 , ⋯ , 𝑟𝑟⃗𝑛𝑛 olan 𝑛𝑛 parçacıklı
bir sistem düşünelim. Kütle merkezinin konum vektörü şu ifadeyle
verilir: 1
𝑛𝑛

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖

𝑚𝑚1 𝑟𝑟⃗1 + 𝑚𝑚2 𝑟𝑟⃗2 + 𝑚𝑚3 𝑟𝑟⃗3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑟𝑟⃗𝑛𝑛 𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 1
𝑛𝑛

𝑀𝑀 𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖

𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

𝑛𝑛
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑧𝑧𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
 𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
Her iki tarafın zamana göre türevi alınırsa, 𝑖𝑖=1

𝑑𝑑 1 𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑
𝑟𝑟⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑚𝑚1 𝑟𝑟⃗1 + 𝑚𝑚2 𝑟𝑟⃗2 + 𝑚𝑚3 𝑟𝑟⃗3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑟𝑟⃗𝑛𝑛
𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑀𝑀 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡
𝑀𝑀𝑣𝑣⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑚𝑚1 𝑣𝑣⃗1 + 𝑚𝑚2 𝑣𝑣⃗2 + 𝑚𝑚3 𝑣𝑣⃗3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑣𝑣⃗𝑛𝑛 1
𝑛𝑛

𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖

𝑀𝑀
𝑖𝑖=1

bulunur. Burada 𝑣𝑣⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 kütle merkezinin hızı, 𝑣𝑣⃗𝑖𝑖 de i. parçacığın

hızıdır.
𝑛𝑛
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑧𝑧𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
 𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
Her iki tarafın bir kez daha zamana göre türevi alınırsa, 𝑖𝑖=1

𝑑𝑑 1 𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑 𝑑𝑑
𝑣𝑣⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑚𝑚1 𝑣𝑣⃗1 + 𝑚𝑚2 𝑣𝑣⃗2 + 𝑚𝑚3 𝑣𝑣⃗3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑣𝑣𝑛𝑛
𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑀𝑀 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡 𝑑𝑑𝑡𝑡
𝑛𝑛
1
𝑥𝑥𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑥𝑥𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑀𝑀𝑎𝑎⃗ 𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝑚𝑚1 𝑎𝑎1 + 𝑚𝑚2 𝑎𝑎2 + 𝑚𝑚3 𝑎𝑎3 + ⋯ + 𝑚𝑚𝑛𝑛 𝑎𝑎𝑛𝑛 𝑖𝑖=1

bulunur. Burada 𝑎𝑎⃗𝑘𝑘𝑘𝑘 kütle merkezinin ivmesi, 𝑎𝑎⃗𝑖𝑖 de i. parçacığın

ivmesidir.
𝑛𝑛
1
𝑦𝑦𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑦𝑦𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
𝑛𝑛
1
𝑧𝑧𝑘𝑘𝑘𝑘 = � 𝑚𝑚𝑖𝑖 𝑧𝑧𝑖𝑖
𝑀𝑀
𝑖𝑖=1
Aşağıdaki eşitlikler, bir parçacık sisteminin kütle merkezinin,
sistemdeki tüm parçacıkların toplandığı ve tüm dış kuvvetlerin
etkidiği bir noktasal kütle gibi hareket edeceğini göstermektedir.

𝐹𝐹⃗𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑀𝑀𝑎𝑎⃗𝑘𝑘𝑘𝑘
𝐹𝐹⃗𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑥𝑥 = 𝑀𝑀𝑎𝑎⃗𝑘𝑘𝑘𝑘,𝑥𝑥
𝐹𝐹⃗𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑦𝑦 = 𝑀𝑀𝑎𝑎⃗𝑘𝑘𝑘𝑘,𝑦𝑦
𝐹𝐹⃗𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑧𝑧 = 𝑀𝑀𝑎𝑎⃗𝑘𝑘𝑘𝑘,𝑧𝑧 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝐹𝐹 = 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 𝑚𝑚
𝑑𝑑𝑑𝑑

� 𝐹𝐹𝑥𝑥 = 𝐹𝐹1𝑥𝑥 + 𝐹𝐹2𝑥𝑥 + 𝐹𝐹3𝑥𝑥 = 0

𝐹𝐹𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 = 𝑚𝑚𝑎𝑎⃗

𝐹𝐹𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑥𝑥 = 𝑚𝑚𝑎𝑎𝑥𝑥 ; 𝐹𝐹𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑦𝑦 = 𝑚𝑚𝑎𝑎𝑦𝑦 ; 𝐹𝐹𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛,𝑧𝑧 = 𝑚𝑚𝑎𝑎𝑧𝑧

Şekildeki örneği ele alalım.

Yerden ateşlenen bir roket yerçekimi kuvvetinin etkisi altında

parabolik bir yol izler.

Belli bir anda roket patlar ve birçok parçaya ayrılır.

Patlama olmasaydı, roketin izleyeceği yol kesikli çizgiyle gösterilen

yörünge olacaktı.
Patlamada ortaya çıkan kuvvetler iç kuvvetler olduğundan
vektörel toplamı sıfır olacaktır.

Roket üzerinde etkin olan kuvvet hala yerçekimi kuvvetidir.

Bunun anlamı, patlamada ortaya çıkan parçalar da yerçekimi

kuvveti etkisiyle parabolik bir yörüngede hareket ederler.
Dolayısıyla kütle merkezinin yörüngesi, patlamadan önceki
yörüngesiyle aynı olacaktır.
Çizgisel Momentum
Parçacık Sistemlerinin
Çizgisel Momentumu
.
Çarpışma ve İtme

.
Seri Çarpışmalar

.
Çizgisel Momentumun Korunumu

.
Çarpışmalarda Momentum
ve Kinetik Enerji
.
Çarpışmalarda Momentum
ve Kinetik Enerji
.
Bir-Boyutta Esnek
Olmayan Çarpışma
.
 Bir-Boyutta Tamamen
Esnek Olmayan Çarpışma
.
 Bir-Boyutta
Esnek Çarpışma
.
 Esnek Çarpışmada
Özel Durum 𝑣𝑣⃗2𝑖𝑖 = 0
.
İki-Boyutta Çarpışma

.
İki-Boyutta Çarpışma

.
 Değişken Kütleli
Sistemler (Roketler)
.
 Değişken Kütleli
Sistemler (Roketler)
.
.