Professional Documents
Culture Documents
y 1 y
2
-2 2 -2 2
-1
x x
-2
1 1
f (x) = sin x, 2 x 2 f (x) = sin (x), 1 x 1
f (x) = cos x fonksiyonu [0; ] aral¬g¼¬na k¬s¬tlan¬r ve de¼ ger kümesi olarak
[ 1; 1] al¬n¬rsa bu fonksiyon birebir ve örten olur. Bu fonksiyonun tersine arkkos-
inüs fonksiyonu denir ve arccos veya cos 1 ile gösterilir. Ters foksiyonun tan¬m
kümesi [ 1; 1] aral¬g¼¬ve görüntü kümesi ise [0; ] aral¬g¼¬d¬r.
y 1
y
-2 2 4
-1
x -2 2
x
1 1
f (x) = cos x, 0 x f (x) = cos (x), 1 x 1
17
p
Örnek 44 arccos x+arccos t = arccos(xt (1 x2 )(1 t2 )) eşitli¼ginin do¼gru-
lu¼gunu gösteriniz.
f (x) = tan x fonksiyonu ( 2 ; 2 ) aral¬g¼¬na k¬s¬tlan¬rsa bu fonksiyon birebir
ve örten olur. Bu fonksiyonun tersine arktanjant fonksiyonu denir ve arctan
veya tan 1 ile gösterilir. Ters foksiyonun tan¬m kümesi R ve görüntü kümesi ise
( 2 ; 2 ) aral¬g¼¬d¬r.
y 1
y
-2 2 4
-1
x -2 2
x
1 1
f (x) = tan x, 2 <x< 2 f (x) = tan (x), x 2 R
Bu aç¬klamalara göre y = arctan x ifadesinde x 2 R ve y 2 ( 2; 2) olmal¬d¬r.
p
Örnek 45 arctan( 3) ve tan 1 1 ifadelerini hesaplay¬n¬z.
Örnek 46 sec2 (arctan x) ifadesini sadeleştiriniz.
p
1 1 x2 p x
Örnek 47 tan(cos x) = x ve sin(arctan x) = 1+x2
eşitliklerinin do¼gru-
lu¼gunu gösteriniz.
f (x) = cot x fonksiyonu (0; ) aral¬g¼¬na k¬s¬tlan¬rsa bu fonksiyon birebir ve
örten olur. Bu fonksiyonun tersine arkkotanjant fonksiyonu denir ve arccot veya
cot 1 ile gösterilir. Ters foksiyonun tan¬m kümesi R ve görüntü kümesi ise (0; )
aral¬g¼¬d¬r.
y 1
y
-2 2 4
-1
x -2 2
x
1 1
f (x) = cot x, 0 < x < f (x) = cot (x), x 2 R
Bu aç¬klamalara göre y = arccot x ifadesinde x 2 R ve y 2 (0; ) olmal¬d¬r.
p
Örnek 48 arccot 3 ve cot 1 ( p13 ) ifadelerini hesaplay¬n¬z.
18
1 1
Örnek 49 0 < x < 1 için sin x + cos x= 2 oldu¼gunu gösteriniz.
1. f (x) = arcsin x2
2. g(x) = arctan x x 1
p
3. h(x) = arccot x 1
19
3 3
y y
2 2
1 1
-2 -1 1 2 -2 -1 1 2
-1 x -1 x
a > 1 için y = ax 0 < a < 1 için y = ax
3
y
2
-2 -1 1 2
-1 x
40
y 30
20
10
-2 0 2 4 6
x
20
say¬ olan e = 2:71828 say¬s¬ say¬s¬ndan çok daha önemli bir rol oynar.
Klasik olarak e say¬s¬, x pozitif yönde s¬n¬rs¬z artarken f (x) = (1 + x1 )x fonksiy-
onunun yaklaşt¬g¼¬ say¬ olarak tan¬mlanmaktad¬r. Şimdi e say¬s¬ için farkl¬ bir
bak¬ş aç¬s¬inceleyelim. Bilindi¼gi gibi tüm üstel fonksiyonlar y eksenini (0; 1) nok-
tas¬nda kesmektedirler. Ancak y = ax üstel fonksiyonunun y eksenini kesti¼ gi bu
noktadaki te¼ getlerinin e¼
gimleri farkl¬l¬k göstermektedir. Örne¼ gin y = 2x in (0; 1)
noktas¬ndaki te¼ getinin e¼gimi m 0:7 ve y = 3x in (0; 1) noktas¬ndaki te¼ getinin
e¼gimi ise m 1:1 dir. Kalkülüsteki pek çok formülün y = ax in (0; 1) nok-
tas¬ndaki te¼getinin e¼giminin tam 1 olacak şekilde seçildi¼ ginde çok basit olaca¼ g¬
görülmektedir. Bu özelli¼ ge uygun bir say¬vard¬r ve bu e har… ile gösterilmekte-
dir. Buradan e say¬s¬n¬n 2 ile 3 aras¬nda oldu¼ gu anlaş¬lmaktad¬r. Bu say¬n¬n ilk
beş basama¼ g¬yukar¬da verilmiştir.
e taban¬nda verilen üstel fonksiyona do¼ gal üstel fonksiyon denilmektedir.
f (x) = ex do¼ gal üstel fonksiyonu bazen f (x) = exp(x) biçiminde de göster-
ilmektedir.
21
ediniz.
y y 4
2
-2 2 4
x -2 2 4
-2 -2
x
a > 1 için y = loga x 0 < a < 1 için y = loga x
1. loga a = 1
2. loga 1 = 0
3. loga (xy) = loga x + loga y
y = ln x , x = ey
denkli¼
ginin varl¬g¼¬ile özel olarak ln e = 1 oldu¼
gu görülmektedir. 10 taban¬nda
yaz¬lan logaritma için k¬casa log10 yerine sadece log yaz¬lacakt¬r.
Örnek 62 e5 3x
= 10 denklemini çözünüz.
1. f (x) = ln(x2 9)
2. f (x) = ln(x2 2x)
22
p p
3. f (x) = ln( x 4+ 6 x)
4. f (x) = arcsin(ln x)
5. f (x) = log(1 log(x2 5x + 16))
p
6. f (x) = ln(x 2)
p
Örnek 66 f (x) = ln(x + x2 + 1) fonksiyonunun tek fonksiyon oldu¼gunu gös-
teriniz.
1. y = ln(x + 3)
1+ex
2. y = 1 ex
1. ln(ln x) = 1
2. e2x+3 7=0
3. ln x ln(x 1) = 1
4. ln x > 1
5. e2 3x
>4
f (x) + f ( x) f (x) f ( x)
f (x) = +
| 2
{z } | 2
{z }
23
eşitli¼
gi yaz¬labildi¼
ginden, böyle bir fonksiyon daima biri tek biri çift olan iki
fonksiyonun toplam¬şeklinde yaz¬labilir. Buradan hareketle f (x) = ex fonksiy-
ex e x
onunun tek parças¬olan g(x) = fonksiyonuna hiperbolik sinüs fonksiy-
2
onu denir ve sinh x ile gösterilir. Yine f (x) = ex fonksiyonunun çift parças¬olan
ex + e x
h(x) = fonksiyonuna hiperbolik kosinüs fonksiyonu denir ve cosh x ile
2
gösterilir. Yani
ex e x
ex + e x
sinh x = ve cosh x = (6)
2 2
olur. Buna göre y = sinh x fonksiyonunun tan¬m ve görüntü kümeleri R dir.
y = cosh x fonksiyonunun ise tan¬m kümesi R, görüntü kümesi [1; 1) aral¬g¼¬d¬r.
(6) eşitliklerinden sinh 0 = 0 ve cosh 0 = 1 oldu¼
gu görülebilir. Bu fonksiyonlar¬n
gra…kleri aşa¼ g¬da çizilmiştir.
y 4 y 4
2 2
-4 -2 2 4 -4 -2 2 4
-2 x -2 x
-4 -4
24
olur. Yine
y 4 y 4
2 2
-4 -2 2 4 -4 -2 2 4
-2 x -2 x
-4 -4
1 1
y = sinh x y = cosh x
f (x) = ex ! f 1
(x) = ln x
# #
x x
sinh x = e 2e ! sinh 1 x =?
y y
Örne¼ gin y = sinh 1 x ifadesi x = sinh y ye denk oldu¼gundan x = e 2e
2y y
p
veyape 2xe 1 = 0 yaz¬labilir. Buradan
p
y
e = x + x2 + 1 (ey > 0 ve
y
x x2 + 1 < 0 oldu¼gundanpe 6= x x2 + 1 oldu¼
gu göz önüne al¬nmal¬d¬r.)
bulunur. Böylece y = ln(x + x2 + 1) elde edilir. Yani
p
sinh 1 x = ln(x + x2 + 1), x 2 R
oldu¼
gu gösterilebilir.
25