8.

SINIF
FEN BİLİMLERİ - 1. ÜNİTE: MEVSİMLER VE İKLİM SADIK UYGUN YAYINLARI K AV R A M H A R İTA L A R I
Dünya’nın Duruşu: Kuzey ve Güney kutuplarını Dünya’nın ✓ Hava olayları, belli bir bölgede gerçekleşen kısa
süreli olan hava şartlarıdır.
merkezinden geçerek birleştiren hayali çizgiye eksen denir.
Dünya’nın bir dönme ekseni vardır. Dünya’nın dönme ekseni ✓ Hava olaylarını belirleyen etkenler; sıcaklık,
yağış, rüzgâr, nem ve hava basıncıdır.
23°27'(23 derece 27 dakika)lık bir açı ile eğik durmaktadır.
Hava olaylarını inceleyen bilim dalına meteoroloji,
Dönme bu bilim dalıyla ilgilenen kişiye meteorolog denir.
23°27ı ekseni Yağmur Kar Dolu
Havadaki gazlar: ✓ Havadaki su buharı (nem), gökyüzüne yakın yerde
✓ %78 Azot ✓ Karbondioksit yoğuşursa oluşan hava olayları; yağmur, dolu ve kar
✓ %20,9 Oksijen ✓ Su buharı %0,2 şeklinde olur.
✓ %0,9 Argon ✓ Diğer gazlar
Ekvatoral
düzlem HAVANIN TEMEL
BİLEŞENLERİ
i
er
ill Sis Kırağı Çiy
D k
ÜN şe
Y A ış ✓ Havadaki nem yeryüzüne yakın yerde yoğuşursa
E ağ oluşan hava olayları; sis, kırağı ve çiy şeklinde olur.

’N

Y
K

IN İ
Dünya kendi ekseni etrafında 24 saatte döner ve bunun sonu-

S EN
DÖ
cunda gece-gündüz oluşur. Buna bağlı olarak sıcaklık farkları ye
r ● Hava olayları günlük
Hava olayları;

NM
ortaya çıkar. Dünya’nın dönüşü saat yönünün tersidir. I yaşamda pilotları, çiftçileri,

yü
ar ● Peri bacaları,

zü
l denizcileri, balıkçıları vb.

E
l ay ● Çöl,

şe
Kuzey Kutup H ava O meslek gruplarını doğru-
MEVSİMLER VE
A
DÜNY ’NIN

kil tki
D ● Vadi, dan etkiler.
Ö
N
● Kum tepeleri,

le l e
ÜŞ ● Hava olayları uçak ve

e
Ü
İKLİM

ri n r
gibi yeryüzü şekillerinin gemi seferlerinin iptal
oluşumunu sağlar. olmasına, rötar yapması-

e
i

A
İk na, güzergâhlarının değiş-

D
IN li
A
F Mev
sim
m Rü mesine neden olabilir.
R zg
ET le

ve
N EŞ âr

İk
GÜ

li
IN

in
SI
N MA ✓ Atmosferdeki basınç farkı ile oluşur.

m
Güney Kutup AN

Ol
’

OL
YA

Bi
✓ Rüzgârın yönü yüksek basınçtan alçak basınca

uş
D
N

lim
doğrudur.
Ü

um
D

i
u
Yüksek Rüzgâr Alçak
basınç basınç
Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması sonucunda;
Dünya Güneş etrafında eliptik bir yörüngede dolanmaktadır.
✓ Mevsimler oluşur.
Dünya’nın Güneş etrafında dolanım süresi 365 gün 6 saattir.
✓ İki yarım kürede farklı mevsimler yaşanır. A B
İlkbahar

Sonbahar
Yaz Kış

İklim: Geniş bölgelerde ve çok uzun zaman içinde aynı

kalan ortalama hava şartlarıdır. Hava olayları ise dar bir
Kış alanda kısa süre içerisinde görülen atmosfer olaylarıdır.
Sonbahar Yaz
✓ Kurak, nemli, sıcak ve soğuk gibi terimlerle ifade edilir.
✓ Değişkenliği azdır.
İlkbahar İklimi meydana getiren etkenlerin analizi ile uğraşan
✓ Güneş ışınları hangi yarım küreye dik düşerse o bilim dalına klimatoloji denir.
bölgede yaz mevsimi yaşanır. Klimatoloji ile uğraşan bilim insanına klimatolog
denir.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 2. ÜNİTE: DNA ve GENETİK KOD

Adaptasyon: Canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme

Kromozom DNA Gen: DNA’nın görev birimidir. şansını arttıran kalıtsal özelliklerdir.
✓ Canlıların kalıtsal özelliklerini belirleyen, Nükleotit: DNA’nın yapı birimidir.
DNA yönetici moleküldür. Bir nükleotidi oluşturan yapılar:
✓ DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotittir.
Hücre ✓ DNA, çift zincirli sarmal yapıdan oluşur. P
Gen
Nükleotit ✓ DNA, hücre bölünmesi öncesi kendini eşler. Fosfat D

on
Azotlu organik baz

sy
Şeker
Basitten karmaşığa

ya
ar
Bir DNA molekülünde: Kaktüsün iğne Bukalemunun bulundu- Nilüfer bitkisinin
Nükleotit — Gen — DNA — Kromozom

,v
yapraklı oluşu ğu ortama göre renk yapraklarında

im
Küçükten büyüğe Bulunan organik bazlar:

il
değiştirmesi hava boşluğu
• Adenin (A)

ç
• Timin (T) A=T

se
Kromozom: DNA’nın etrafının özel protein kılıfla sarılıp kısalıp kalınlaşması ile bulunması
• Guanin (G) • Sitozin (C) G=C

l
oluşur.

ğa
do
Canlıların kromozom sayıları aynı ya da farklı olabilir. Toplam Toplam Toplam

,
on
= = y
Örnek: İnsan 46, eğretli otu 500, moli balığı 46 kromozoma sahiptir. nükleotit şeker fosfat as
t
ap
Canlının gelişmişliği ve vücut büyüklüğü kromozom sayısına bağlı değildir. Ad
Kutup ayısı Boz ayı

I II I. zincir II. zincir

DNA ve
DNA ve genetik
Gene
A T A T A T tik KOD
T
kod
G C G C Anne Baba S İYE
CİN Kutup tilkisi Çöl tilkisi

B
C G XX XY

İY
T A T A

OT
YO
N
YO

EK
Yaşadıkları iklim koşullarına göre benzer canlıların farklı özellikle-

AS
AS

NO
XX

İK
T A XY XX XY re sahip olması.

UT

LO
İF
Kız Erkek Kız Erkek

D
Doğal Seçilim: Yaşadığı çevreye daha iyi uyum sağlayan canlıla-

Jİ
MO
çocuk çocuk çocuk çocuk
Sonuçta başlangıçtaki DNA molekülünün rın, gerekli uyumu sağlamayan canlılara göre yaşama ve neslini

VE
aynısı olan iki DNA molekülü oluşur. IM devam ettirme şansının yüksek olduğu evrimsel bir süreçtir.
L IT Mutasyon: Bir canlının DNA’sında meydana gelen kalıtsal Varyasyon: Canlılar arası genetik çeşitliliktir.
KA değişimlerdir.
Örnek: İnsanda göz rengi, saç şekli, ten rengi farklılıkları
- Yüksek sıcaklık
- Radyasyon
- Kimyasal maddeler gibi etkenler mutasyona neden olabilir.
Genetik Mühendisliği: Canlıların kalıtsal özelliklerini değiştirerek
onlara yeni işlevler kazandırılmasına yönelik araştırmalar yapan
Genotip: Canlının sahip olduğu genetik yapıdır. (AA, bilim alanıdır.
Mendel’in çalışmalarında bezelye Aa, aa) Yapay Seçilim: İnsanlar tarafından yetiştirilen bitki ve hayvanların
kullanma sebebi: Fenotip: Canlının dış görünüşüdür. (A, a) belirli özelliklerde olmasının sağlanması için sonraki nesillere
- Kolay yetiştirilmesi Çekinik gen: Bir çekinik genle birlikte etkisini göste- aktarılması istenen özelliklerin seçimidir.
- Çok çeşidinin bulunması rebilen gendir. Küçük harfle gösterilir. (a, b...) Down sendromu Van kedisinde göz rengi Altı parmaklılık Biyoteknoloji: Canlı hücreleri kullanılarak sağlık, tarım, hay-
- Yıl içerisinde çok sayıda döl verebilmesi Baskın gen: Bir karakterin oluşumunda etkisini her Modifikasyon: Dış etkenlerden dolayı canlının gen işleyişin- vancılık, gıda ve endüstri alanında kullanılacak madde üretilir.
zaman gösteren gendir. Büyük harfle gösterilir. (A, de meydana gelen geçici değişimlerdir.
B....) Himalaya Olumlu Yönleri Olumsuz Yönleri
Sirke sineği tavşanının kulak,
Saf (Homozigot) döl: Canlı karakterine etki eden iki kuyruk ve ayak • İlaç üretimi • Besin maddelerine
kanadının
genin de aynı şekil ve özellikte olmasıdır. (AA, aa) tüylerinin kışın • Tarımda verimliliğin katkı maddesi
16°C de düz
Melez (Heterozigot) döl: Canlı karakterine etki eden 25°C de kıvrık siyah yazın arttırılması işlenmesi (GDO)
iki genin farklı şekil ve özellikte olmasıdır. (Aa) kanatlı olması beyaz olması • Aşı ve serum üretimi • Tarımsal ürünlerde
Çaprazlama: Eşeyli üreyen canlılarda erkek ve dişi Çuha çiçeğinin • Hayvansal gıdaların kullanılan ilaçların
Bir insanın
üreme hücrelerinin birleştirilmesiyle yavru bireyler 25-30°’de kalitesinin arttırılması etkisi
kaslarını • Bazı canlı türlerinin
elde edilmesi olayına denir. beyaz çiçek
geliştirmesi yok olması
Akraba Evliliği: Aynı soydan gelen kişilerin yaptığı 15–20°’de
kırmızı çiçek • Biyolojik silahların
evliliğe denir.
açması üretilmesi

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 3. ÜNİTE: BASINÇ

Birim yüzeye etki eden dik kuvvettir.

Sıvılar akışkan olduğu için bulunduğu kabın temas ettiği
Birimi pascaldır ve “Pa” olarak gösterilir.
Cisimler, ağırlıklarından dolayı bulundukları yere basınç tüm yüzeylerine basınç uygularlar.
F
uygularlar. Sıvı basıncı:
Ağırlık (G) ✓ Sıvının derinliğine (h)
Basınç (P) = (F)
Yüzey alanı (S)
Kuvvet Newton ✓ Sıvının cinsine, yoğunluğuna (d) bağlıdır.
Basınç= = =Pa
Yüzey m2
Katıların basıncı ağırlıklarıyla doğru orantılır. (P)
Alanı (S)
S
G
G G
P1 P2 Sıvı basıncı
P1

BASINÇ
P2 > P1 P1 derinlik arttıkça artar.
P2 P3 > P2 > P1
P2
Katıların basıncı temas ettikleri yüzey alanıyla ters orantılı- SIVI BASIN P3
dır. CI P3

G AT

K
P1 > P2
G IB
P1 P2 A SIN
CI
BASINÇ
Sıvı yoğunluğu
arttıkça sıvı basıncı
h artar.
su zeytinyağı P1 > P2

PASCA L P
CI
S IN P1 P2
B A
GA Z

RE
NS
h h h
su su su

İB
Mutfak tüpü, otomobil lastiği, çakmak, balon gibi nesnelerin

İ
içinde bulunan gaz bir basınç oluşturur. P1 P2 P3

Açık hava basıncı: Atmosferi oluşturan gazlar ağırlıkların- Sıvı basıncı, sıvı hacmine ve bulunduğu kabın
dan dolayı basınç uygular. şekline bağlı değildir.
Açık hava basıncı P1 = P2 = P3
– Sıvıların basıncı her yöne aynen iletme ilkesidir.
}76 cm – İtfaiye merdiveni F

Piston
– Hidrolik sistemler
cıva
P
– Berber ve dişçi koltukları P P P P
Deniz seviyesinde ve 0°C sıcaklıkta atmosferin uyguladığı sıvı
basıncın 76 cm-cıva olduğu bulunmuştur. Bu basıncı ölçen P P P
– Su tulumbaları
alete barometre denir.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 4. ÜNİTE: MADDE ve ENDÜSTRİ

Johann Döbereiner: Elementleri 3’lü grupla- Maddenin iç yapısının değişmediği

Kimyasal tepkimelerde, giren maddelerin
ra ayırmıştır. değişim türüdür. 2H2 + O2 2H2O
miktarı azalırken oluşan yeni maddenin
Alexandre Beguyer de Chancourtois: Element- Maddenin; Girenler Ürünler miktarı artar.
Maddenin iç yapısının değişmesiyle
leri sarmal bir düzene göre sıralamıştır. - dış görüntü,
yeni bir madde oluşturduğu değişim- Kütle
John Newlands: Element özelliklerinin sekiz - şekil, H2 O
dir.
elementte bir tekrar ettiğini bulmuştur. Bu - fiziksel hal, Kimyasal tepkimelere;
olayı müzikteki oktav kuralına benzetmiştir. Örnek: • yanma, • sindirim,
- renk,
- Yanma • mayalanma, • solunum,
Dimitri Ivanovic Mendeleyev: Elementleri - şekil,
atom ağırlıklarına göre sıralamıştır. - Küflenme O2 • çürüme, • paslanma,
- büyüklük, • fotosentez, • küflenme
Lothar Meyer: Elementleri benzer fiziksel - Paslanma H2
özellikleri değişebilir. Zaman örnek olarak verilebilir.
özelliklerine göre sıralamıştır. - Çürüme Suyun oluşumu
Örnek,
- Fotosentez

PE
Henry Moseley: Elementleri artan proton R
İY - Fiziksel hal değişimleri Kimyasal tepkimeler bağ kırılımı ve bağ oluşumu temelinde gerçekleşir.
OD - Ekşime i
sayılarına göre sıralamıştır. İK - Çözünme er Korunan Özellikler Korunmayan Özellikler
- Sütten yoğurt ve peynir yapımı

kl
TA • Kütle • Molekül sayısı
Glenn Seaborg: Periyodik tablonun altına BL - Kesilme, doğranma

li
ON • Atom sayısı ve cinsi • Atomlar arasındaki bağlar

el
iki sıra daha ekleyerek periyodik tabloya UN
T A Rİ

öz
son şeklini vermiştir. HS
E • Tanecik yapısı

nin
M • CH4 + 2O2 2H2O + CO2 Yanma Tepkimesi

L
Şİ

GE
Ğİ

me
Grup FİZ
İKS DE

Lİ
EL D • HCI + NaOH NaCI + H2O Asit-Baz (nötralleşme) tepkimesi

pki
Metal L

ŞİM
Periyot

EĞİ
ŞİM A SA
MY

te
Kİ

İ
Ametal Meslek Dalları Kimya Teknisyeninin

l
sa
ya • Kimya mühendisi Çalışacağı Endüstri Alanları
m
Yarı Metal Ki • Kimya teknisyeni • Gıda • Çimento • Deri
• Kimyager • Boya • Gübre • Rafineri
Soy gaz PERİYODİK • Laborant • İlaç • Sabun • Lastik

Elementler artan proton sayılarına göre sıralanmıştır.

TABLO
MADDE
Kİ İthal ve İhraç Edilen Ürünler
Yatay sıralara periyot, dikey sütunlara grup denir. VE MY
A
EN • Mineral yağlar ve ürünler • Eczacılık ürünleri
7 tane periyot, 18 tane grup vardır.
ENDÜSTRİ dü
str • Boya, macun ve vernik • Kauçuktan eşya
A

i si
LM

• Parfümeri, kozmetik ve sabun • Gübreler

BU

Elementin elektron dağılımı yapıldığında; • Plastik mamüller • Barut, patlayıcı madde

• Organik ve inorganik kimyasallar • Muhtelif kimyasallar
R

• Katman sayısı elementin kaçıncı periyotta YE

A

I
bulunduğunu gösterir, oD

AS
B L
K TA
M
• Son katmandaki elektron sayısı elementin L
ODİ RI
!
RİY I R BA Ülkemizde, kimya endüstrisinde ham madde ithalatının fazla
hangi A grubunda olduğunu gösterir, PE ND İTL
E ZL
LA AS AR olmasının temel nedeni ham madde yetersizliğidir.
S INIF
TLERİN
12
Mg: 2 8 2 9
F: 2 7 ELEME
3. Periyot 2A grubu 2. Periyot 7A grubu
Bilimsel Adı Piyasa Adı
Tatları ekşidir. Tatları acıdır. H2SO4 Sülfürik asit Zaç yağı
+
Sulu çözeltilerine H iyonu Sulu çözeltilerine OH
–
HNO3 Nitrik asit Kezzap
Metaller Ametaller Yarı Metaller verirler. iyonu verirler.
Oda sıcaklığında katı Metal ve mermeri aşındırırlar. HCI Hidroklorik asit Tuz ruhu
Periyodik tablonun sol Mat görünümlüdürler. Cam ve porseleni aşındırırlar.
haldedir. + pH Cetveli
tarafında yer alırlar. H2SO4 → 2H + SO4
2–
NaOH → Na + OH
+ –
NaOH Sodyum hidroksit Sud-kostik
Isı ve elektriği iyi iletmezler.
Asit Nötr Baz
Parlak görünümlüdürler. Kırılgandırlar, işlenemezler. Parlak veya mat olabilir. Sulu çözeltileri elektrik Sulu çözeltileri elektrik
KOH Potasyum hidroksit Potas-kostik
Isı ve elektriği iyi iletirler. akımını iletir. akımını iletir. 0 7 14
Oda sıcaklığında katı, sıvı Tel ve levha haline
getirilebilir. Asidik Bazik
Tel ve levha hâline getirilebilirler. ve gaz hâlinde bulunurlar. özellik artar. özellik artar.
Oda sıcaklığında cıva hariç Isı ve elektriği ametal- Çilek Elma Üzüm Sirke Limon Yoğurt
Metallerle ve kendi araların-
den çok, metallerden az Turnusol Metil
katı hâldedirler. da bileşik oluştururlar. Fenolftalein
iletirler. Silisyum (Si) ve kâğıdı Oranj
Son yörüngelerinde 1, 2, 3 gibi Son yörüngelerinde 5, 6, 7 ve Bor(B) örnektir. Asit Kırmızı Renksiz Kırmızı
az sayıda e– bulundururlar. 8 (Soygazlar) gibi çok sayıda Baz Mavi Pembe Sarı
Ametallerle bileşik oluşturabilirler. e– bulundururlar. Folik asit Malik asit Tartarik asit Asetik asit Sitrik asit Laktik asit

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 4. ÜNİTE: MADDE ve ENDÜSTRİ

✓ 1 gram maddenin sıcaklığını 1°C arttırmak Madde dışarıya ısı verir.

Isı - kütle ilişkisi için gerekli ısı miktarına öz ısı denir. Madde:
İlk sıcaklıkları eşit, kütleleri 2
➙ c ile gösterilir. 1 yönünde (→) 2 yönünde (←)
farklı özdeş sıvılar: Kırağılaşma
su su
su ➙ Birimi cal / g °C ya da J/g °C’tur. ✓ Isı alır. ✓ Isı verir.
● Eşit ısı verildiğinde miktarı
➙ Maddeler için ayırt edici bir özelliktir. ✓ Tanecik hızı artar. ✓ Tanecik hızı azalır.
az olan sıvının son sıcaklığı Donma Yoğuşma ✓ Tanecikler arası ✓ Tanecikler arası
daha fazla olur. Madde Öz ısı (J/g °C)
mesafe artar. mesafe azalır.
● Belirli bir sıcaklığa getirmek Su 4,18
için (eşit miktarda sıcaklık değişimi) kütlesi fazla olan sıvıya ✓ Tanecikler arası çekim ✓ Tanecikler arası çekim
Erime Buharlaşma
Zeytinyağı 1,36 kuvveti azalır. kuvveti artar.
daha fazla ısı verilmesi gerekir. Katı Sıvı Gaz
Cıva 0,12
● Aynı sıcaklıkta kütlesi fazla olan sıvının sahip olduğu enerji Saf maddeler için:
daha fazladır. Süblimleşme
✓ Erime Sıcaklığı = Donma Sıcaklığı
1 Kaynama Sıcaklığı = Yoğuşma Sıcaklığı
Öz ısısı büyük olan madde geç ısınır, geç
Madde dışarıdan ısı alır. ✓ Bu özellikler maddeler için ayırt edici özelliklerdir.
Isı - sıcaklık ilişkisi soğur.
Farklı miktarda ısı verilen
kütlesi ve sıcaklığı eşit özdeş su
su su
su

H â l Değişimi
sıvılardan, fazla ısı alan Öz ı
sı
sıvının sıcaklık artışı daha Isı ile
sıc Erime-Donma Isısı
ve Kütl ak
fazla olur. e ar lık,
as ö ✓ Erime sıcaklığındaki 1 gram saf
ın z ı katı maddenin erimesi için gerekli
da s Hâl
ki ı D ısı miktarına erime ısısı denir.
il Isıl eğiş
iş MADDENİN er
ar
ı im ✓ Donma sıcaklığındaki 1 gram saf

i
Isı - öz ısı ilişkisi k i Ma âl l ş sıvı maddenin donarken çevresi-
Kütlesi ve sıcaklıkları eşit ISI İLE d H
v e d e n i n ve r i

i
csu > calkol ne verdiği ısı miktarına donma
ı s ı a l ış
farklı sıvılar: Saf su Alkol ısısı denir.
● Özdeş ısıtıcılarla eşit süre ETKİLEŞİMİ Isınma ve Soğuma ✓ Erime-donma ısısı her madde için
ısıtıldığında öz ısısı küçük olan Isı alışverişi eğrileri farklıdır.

bağ elere
ve sıcaklık ✓ Saf maddeler için erime ısısı,

?
sıvının sıcaklık artışı fazla olur.

lıdır
değişimi donma ısısına eşittir.
i
iş

● Belirli bir sıcaklığa getirmek

er

n
için öz ısısı büyük olan sıvıya fazla ısı verilmesi gerekir. So Madde Erime-Donma ısısı J/g
şv

Is ı ğ
● Aynı sıcaklıkta öz ısısı büyük olan sıvının sahip olduğu enerji ma
lı

A ın Demir 117,04
Is

um
ı
daha fazladır. Is Bakır 175,56

a
Kurşun 22,57
Alüminyum 321,02
Isı alışverişi Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C)
Bir maddede belirli bir sıcaklık değişimi Civa 11,29
✓ Sıcaklıkları farklı olan maddeler arasında gerçekleşir. 140
gerçekleştiğinde maddenin aldığı ya da 140
✓ Isı akışı sıcak maddeden soğuk maddeye doğru gerçekleşir. Sıvı 5 1 Buharlaşma-Yoğuşma Isısı
çevresine verdiği ısı miktarı, +
✓ Kaynama sıcaklığındaki 1 gr saf

Ga
gaz 2

Ga
✓ Maddelerin son sıcaklıkları eşit olana kadar devam eder. Maddenin; 120

z
120 sıvı maddenin gaz hale geçmesi
4 Gaz
✓ Maddeler arasında alınan ısı verilen ısıya eşittir. – Kütlesi + için gerekli ısı miktarına buharlaş-
sıvı
– Öz ısısı 3 3 ma ısısı denir.
Sıcaklık (ºC)

Sıvı

Sıv
Qverilen = Qalınan – Sıcaklık değişimi ile doğru orantılıdır. Katı ✓ Yoğuşma sıcaklığındaki 1 gram

ı
+ 4 gazın sıvı hale geçerken çevresi-
Tx Qverilen 20
sıvı 20
Bir maddenin sıcaklık değişimi; 2 Sıvı ne verdiği ısı miktarına yoğuşma
1 + 5
X Y td katı Zaman (dk.)
ısısı denir.
✓ Alınan ya da verilen ısıya, Zaman (dk.)
✓ Buharlaşma-yoğuşma ısısı her
ı

Ka
Ty
Kat

Tx > T y Qalınan ✓ Öz ısıya, madde için farklıdır.

tı
Zaman ✓ Kütleye ➙ Erime sıcaklığı = 20 °C ➙ Donma sıcaklığı = 20 °C ✓ Saf maddeler için buharlaşma
bağlıdır. ısısı, yoğuşma ısısına eşittir.
● Özdeş sıvılardan eşit miktarda alındığında son sıcaklık sıvıların ➙ Kaynama sıcaklığı = 120 °C ➙ Yoğuşma sıcaklığı = 120 °C
Madde Buharlaşma Yoğuşma ısısı J/g
sıcaklıkları toplamının yarısıdır. Maddenin; Maddenin;
Alkol 854,97
● Özdeş sıvılardan farklı miktarlarda alındığında son sıcaklık, ➙ 1, 3 ve 5 aralıklarında sıcaklığı artmıştır. ➙ 1, 3 ve 5 aralıklarında sıcaklığı azalmıştır.
Eter 296,78
kütlesi büyük olan sıvının sıcaklığına daha yakın olur. ➙ 2 ve 4 aralıklarında hâl değiştirmiştir. ➙ 2 ve 4 aralıklarında hâl değiştirmiştir. Aseton 520,41
K ➙ 100 g 60 ºC L ➙ 200 g 30 ºC ➙ 2 aralığında erime gerçekleşmiştir. ➙ 2 aralığında yoğuşma gerçekleşmiştir. Su 2257
30 ºC < tdenge < 45 ºC < 60 ºC ➙ 4 aralığında kaynama gerçekleşmiştir. ➙ 4 aralığında donma gerçekleşmiştir. Gümüş 2392

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 5. ÜNİTE: BASİT MAKİNELER

Sabit Makara Hareketli Makara Basit Makineler )

Kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır.
et
İş yapma kolaylığı sağlar. u vv Eğik düzlemin yüksekliği sabit tutulup
F (K eğik düzlem boyu arttıkça kuvvet
F
İşin yapılma hızını, uygulanan kuvvetin yönünü ve şiddetini değiştirir. L h kazancı artar.
İşten ve enerjiden kazanç ya da kayıp olmaz. P Eğik düzlemin boyu sabit tutulup yüksek-
Yük
liği arttıkça kuvvet kazancı azalır.
F (Kuvvet) L: eğik düzlemin boyu
P P m F.L=P.h
zle
Eğik dü h: eğik düzlemin yüksekliği
Kuvvet = Yük Kuvvet = Yük
F=P 2
R
MAKARALA
Kuvvetten kazanç ya da kayıp yoktur. F= P
2 Kuvvetin uygulandığı silindirin yarıçapı arttıkça
R
Kuvvetin yönünü değiştirerek iş kuvvet kazancı artar.
kolaylığı sağlar. Kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır. r
R: Kuvvetin uygulandığı silindirin yarıçapı
r: Yükün bağlı olduğu silindirin yarıçapı
Hareketli ve sabit makara gruplarından oluşan sisteme denir.
F.R=P.r
Yük
Kuvvet =
Yükü çeken ip sayısı GALA
R BASİT MAKİNELER Çıkrı
P Örneğin;
N
PALA k Su kuyuları, el matkabı, kalemtıraş, kapı kolu, araba direksiyonu
ve kahve değirmeni örnek olarak verilebilir.
F
Kuvvet = Yük
(Kuvvet)
Kuvvet = Yük

Di
2 3

şl
F

iç
AR
F= P
(Kuvvet)
F= P R AÇL r

a
3 I kl
2 LD ar
KA ve
ka Kalemtıraş Kuyu çıkrığı El matkabı Kapı kolu
P P sn
a
Kuvvetten kazanç sağlandığı oranda yoldan kayıp vardır.

kl
ar
Kuvvet kazancı = Yük = P
F Destek yüke yakın olduğunda kuvvetten Kuvvet F
P kazanç, yoldan kayıp vardır. Dişli çarklarda diş sayısı yarıçap ile doğru orantılıdır.
Örnek; • P = F ⇒ Kuvvetten kazanç ya da kayıp yoktur.
y x
• P > F ⇒ Kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır. • Aynı merkezli dişlilerin dönme
Destek ortada • P < F ⇒ Kuvvetten kayıp, yoldan kazanç vardır. sayısı ve yönü aynıdır.
Çift Taraflı
Kerpeten Makas

F Kesinlikle kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır. Birden fazla basit makinenin kullanıldığı sisteme bileşik makine denir.
y • Farklı merkezli dişlilerin dönme
P Örnek;
r1 r2 yönleri ters, dönme sayıları yarıçap-
Bisiklette bulunan basit makineler; ları (diş sayısı da olabilir) ile ters
x
orantılıdır.
➙ Kaldıraç ➙ Çıkrık
Destek uçta yük ortada
Ceviz kıracağı El arabası ➙ Dişli çark ➙ Tekerlek Kasnaklar,
Tek Taraflı

F Kesinlikle kuvvetten kayıp, yoldan kazanç vardır. • Aynı yönde dönerler.

x P Örnek;

y Vida, kama ve tekerlek de basit makinelere örnektir.

Destek uçta kuvvet ortada • Zıt yönde dönerler.

Tek Taraflı Maşa Raket

Kaldıraçlarda ✓ Kasnakların dönme sayıları dişlilerde olduğu gibi yarıçapları ile

F: Kuvvet, x: Kuvvet kolu, P: Yük, y: Yük kolu F.x=P.y ters orantılıdır.
Vida Kama Tekerlek

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 6. ÜNİTE: ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ÇEVRE BİLİMİ

Atmosferdeki
Bir yaşama birliğinde yer alan canlıların birbirlerini tü- Sürdürülebilir kalkınma: İnsan ve doğa ara-
Atmosfer O2
CO2
ketmelerine göre sıralanmasıyla oluşan yapıya besin sında dengeyi kurarak, doğal kaynaklara za-
O2
zinciri denir. rar vermeden kaynakların bilinçli tüketilmesi-
Ot Çekirge Kurbağa Yılan ni sağlayarak gelecek nesillerin ihtiyaçlarının Dünya
karşılanmasına imkan verecek planlamadır.
Beslenme şekillerine göre canlılar üretici, tüketici ve
ayrıştırıcı canlılardan oluşur. Sağladığı yararlar: CO2
Sera Etkisi: Güneş’ten gelen ışınları bulutlar ve yer-
Üreticiler: Kendi besinini kendisi üreten canlılardır.
• Ülke ekonomisine katkı yüzü yansıtır. Fakat atmosferde bulunan karbondiok-
!Besin zincirinin ilk halkasında üretici canlılar yer alır. • Atık madde miktarını azaltmak sit, su buharı ve metan gibi bazı gazlar bu yansıyan Karbon ve oksijen dön-
ışınları tutarak Dünya’nın ısınmasını sağlarlar. Bu ola- güsü atmosferdeki kar-
Tüketiciler: Besinini dışarıdan hazır alan canlılardır. • Enerji tasarrufu Ayrıştırıcı Fosil Yakıt
ya sera etkisi denir. bon ve oksijenin canlılar
Üçe ayrılırlar. • Çevre kirliliğini azaltmak
Otçul Tüketiciler: Üreticilerle beslenir Küresel Isınma: Son yıllarda atmosferdeki sera gaz- arasında bir döngü şeklinde taşınmasıdır.
• Ham madde ihtiyacını azaltmak larının artması daha çok Güneş ışınının Dünya’da kal-
(İnek, koyun, çekirge). Atmosferdeki oksijen miktarını arttıran olaylar: Fotosentez
Etçil Tüketiciler: Otçul tüketicilerle besle- • İş imkanı sağlamak masını sağlayarak dünyamızın daha fazla ısınmasını
Atmosferdeki karbon miktarını arttıran olaylar: Solunum, yan-
nir (Aslan, kurt, tilki). sağlamıştır. Bu olaya da küresel ısınma denir.
ma olayları, çürüme ve volkanik patlamalar
Hepçil Tüketiciler: Hem üretici hem tüketi- SÜ
GÜ

Sü
cilerle beslenir (Ayı, fare). ÖN

rd
D
EN

ür
KA
Suyun yeryüzü ile atmos-

ül
Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları ve canlı atıkları ay-

İJ
b

LK

KS
il

e
B M
rıştırarak beslenirler. fer arasında sürekli olarak

IN
es A ir

EO
Yoğuşma Yoğuşma Buharlaşma Solunum
in
dolanımına su döngüsü
Boşaltım
z inciri

V
Terleme

ON
Yağış
denir.
SÜ

KARB
GÜ
irinde ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ N
şı
i

Ö
! Besinrdzainncbirinin sa- !
er incir

D Hayvanlar ve insanlar
kı

U Yüzeysel
akış
terleme, solunum ve bo-
canlıla

S
ji a

Bitki
da İnsan
i artış ya
1
VE ÇEVRE BİLİMİ
ve sin z

yısındak şaltım olayları ile bitkiler

k i d iğer kcal 1 kg Nehir
incirde %10 ise terleme, solunum ve
azalış z e r. Üçüncül Hayvan
en

da etk il
Be
Ay

canlıları tüketiciler fotosentez olayları ile su

rış

10 Deniz
Yeraltı suyu
döngüsüne katılır.
tırı

e n t ez

%10 10 kg
kcal Ma
cıl

İkincil tüketiciler So dd A ZO
ar

lun e dön leri TD

100
100 kg gü ÖN
tos

GÜ
%10 kcal Birincil tüketiciler S
um
Fo

• Atmosferde %78 oranında

Ü
Atmosferdeki
1000 1000 kg azot
kcal
Üreticiler azot bulunmaktadır. Atmos-
ferdeki azot yıldırım ve şim-
Fotosentez: Klorofilli canlıların güneş Fotosentez olayının gerçekleşmesi için; Solunum: Besinlerin oksijenli ya da oksijensiz olarak parçalanıp enerji elde edil- şek gibi hava olayları saye-
ışığını kullanarak karbondioksit ve su- • Karbondioksit mesine solunum denir. sinde yeryüzüne iner.
dan besin ve oksijen üretmelerine foto- • Su Besin + Oksijen Karbondioksit + Su + Enerji (ATP) • Bitki köklerinde bulunan azot
sentez denir. • Klorofil bağlayıcı bakteriler sayesinde
• Işık Gerçekleştiği Kullanılan Üretilen Gerçekleşen azot, besin zincirine alınmış
Karbon- Işık gereklidir. Yapı Maddeler Madde Canlılar olur. Ardından besin zinciri ile
dioksit + Su Klorofil Oksijen + Besin
Oksijenli Besin, Karbondioksit, İnsan, diğer canlılara geçer.
✍ Fotosentez için ışık enerjisi gereklidir. Mitokondri
Bitkiler gündüz fotosentez yapabilmek Solunum Oksijen Su, ATP hayvan, bitki Azot döngüsü, atmosferden bu- • Ayrıştırıcı canlılar, organizma-
Klorofil: Bitkilerin yeşil kısımlarında bu- Bakteri, mantar, bira
için Güneş ışığını kullanırlar. Ancak lam- Oksijensiz Etil alkol, ATP lunan azotun canlılar ve doğal ların yapısında bulunan azo-
lunur. Işık enerjisini kimyasal enerjiye Sitoplazma Besin mayası, insanda çizgili
ba gibi yapay ışık kaynaklarıyla da foto- Solunum Yorgunluk asidi çevre arasında bir döngü şek- tu ayrıştırarak tekrar havaya
dönüştürür. kaslar
sentez gerçekleşebilir. linde taşınmasıdır. gönderir.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI

 8. SADIK UYGUN YAYINLARI
SINIF
FEN BİLİMLERİ - 7. ÜNİTE: ELEKTRİK YÜKLERİ VE ELEKTRİK ENERJİSİ

a- Pozitif Yüklü Cisim b- Negatif Yüklü Cisim İletken topuz

Pozitif (+) ve negatif (–) olmak üzere iki çeşit elektriksel yük vardır.
✓ Bir cismin yüklü olup olmadığını,
Nötr: Pozitif (+) yük sayısının negatif (–) yük sayısına eşit olması durumudur. Pozitif yük sayısı negatif Negatif yük sayısı pozitif yüklü ise hangi tür yükle yüklü
yük sayısından fazladır. yük sayısından fazladır. İletken yapraklar olduğunu anlamamıza yarayan alete
✓ Aynı yükler birbirini iter. elektroskop denir.
Yalıtkan ayak
c- Nötr Yüklü Cisim
Pozitif yük sayısı negatif
yük sayısına eşittir.

kop
+ + – –

ros
Elekt
Cis
✓ Zıt yükler birbirini çeker. ✓ Yüklü cisim nötr cismi çeker. Elektrik yüklerinin ✓ Nötr elektroskobun ✓ Yüklü elektroskobun

im
birbirine etkisi yaprakları kapalı olur. yaprakları açık olur.

le
rİ
N
YÜ
K
U

D
R
+ – – UM
U
Nötr rik yükleri
ekt
El lektriklenme
e
ve
✓ Nötr elektroskoba yüklü ✓ Nötr elektroskoba yüklü
cisim yaklaştırıldığında cisim dokundurulduğun-
yapraklar açılır. da yapraklar açılır.
✓ Sürtünme ile elektriklenmede cisimler zıt yükle yüklenirler.
Sürtünm
Elektriklenme
Elektrik yükleri
✓ Ebonit çubuk yün kumaşa sürtüldüğünde;
e il e
ve elektrik
ebonit çubuk (–), yün kumaş (+) ile yüklenir. enerjisi
Yün kumaş le a
pt

E
kt korın

ele
ri s
o a
ky r l u ✓ Yüklü elektroskoba aynı ✓ Yüklü elektroskoba zıt yüklü

ktr nüşü
ükl kt a

k
✓ Cam çubuk ipek kumaşa sürtüldüğünde; üc l e

Dö

m
is i m l e r E r u yüklü cisim yaklaştırıldığında cisim yaklaştırıldığında
cam çubuk (+), ipek kumaş (–) ile yüklenir. y a pd u r

ik e mü
Et

To
e

yaprakları biraz daha açılır. yapraklar biraz kapanır.

il

p
ki

İpek kumaş r

ne
ma

ile

rj

ak
un

la
is
ok

a
in

m
D

in

✓ Birbirine dokundurulan cisimlerin son yükleri kesinlikle Güç Santralleri:

✓ Nötr bir cisme yüklü bir
aynı tür olur. Cisimler birbirine dokundurulduğunda; Hidroelektrik, Termik, Rüzgar, Jeotermal ve Nükleer ✓ Yüklü elektroskoba aynı yüklü cisim ✓ Yüklü elektroskoba zıt yüklü cisim
cisim yaklaştırıldığın-
santrallerde elektrik enerjisi üretilir. dokundurulduğunda yapraklar, dokundurulduğunda yapraklar,
da nötr cismin uçları
Nötr her ikisi de (+) olur. farklı elektrik yükleri ile Sigorta: Elektrik devrelerinde cihazlara gere- ➙ Biraz daha açılabilir. ➙ Tamamen kapanabilir.
yüklü hâle gelir. ğinden fazla akım geldiğinde akımı kesen ➙ Biraz kapanabilir. ➙ Biraz kapanabilir.
Nötr her ikisi de (–) olur. alettir. ➙ Değişiklik olmayabilir. ➙ Önce tamamen kapanıp sonra
tekrar açılabilir.
Ampul: Elektrik enerjisini ısı ve ışık enerjisi-
her ikisi de (+) olur. ne dönüştürür.
Elektrik motoru: Elektrik enerjisini hareket
her ikisi de (–) olur. enerjisine çevirir. Yüklü cisimler iletken tel yardımı ile
e– e–
toprağa bağlandığında nötr cisim
hâline gelir. Bu olaya topraklama
1. Yük miktarları eşitse her ikisi de
denir.
nötr olur.
2. (+) yüklü cismin yük miktarı fazla ise her ikisi de (+) olur. Cami minarelerinde, yüksek binalarda topraklama için paratoner kullanılır.
Ütüde elektrik enerjisi ısı enerjisine çevrilir.
3. (–) yüklü cismin yük miktarı fazla ise her ikisi de (–) olur.

www.sadikuygun.com.tr UYGUN FEN BİLİMLERİ 8. SINIF KAVRAM HARİTALARI