GİRİŞİMCİLİK

Girişimci; hayallerinin peşinde koşan, hedeflerini bilen, riskleri göze alabilen ön görü ve azimle
çalışabilen kişidir. Girişimcinin bazı önemli özellikleri;

1. Kendini tanıma 3. Cesaret . Sabır 7. Tecrübe

2. Kendini motive etme 4. Özgüven . Hızlı karar verme 8. Bilgi

İnsanları girişimci olmaya yönelten birçok faktör vardır. Bu faktörler ana grupta toplanabilir;

1. Kâr elde etme isteği 2. Bağımsız olma isteği 3. Kişisel tatmin

Üc e ile Çalı manın A an ajla ı

1. Belirli ve düzenli çalışma saatleri vardır,

2. Ücretli izinler ve sağlık hizmetleri gibi imkânlardan yararlanmak mümkündür,
3. Belirli bir ücret ve maaş garantisi vardır,
4. Katlanılan bir risk yoktur veya çok azdır,
5. Yıllara göre kıdem ve maaş artışı imkânı vardır,
6. Özel ikramiye ve kazanç paylaşımı imkânları vardır,
7. Yapılan iş kişinin karakterine uygun olduğunda kişisel tatmin sağlanabilir.

Üc e ile Çalı manın De a an ajla ı

1. İktisadi bir problem olduğunda işten atılma riski vardır,

2. Tayin olarak başka bir yere atanma riski vardır,
3. Başkalarının emri altında çalışıldığı için mantıksız ve adaletsiz davranışlar ile karşılaşılabilir,
4. Çalışanın yerine patronun bir tanıdığını getirmesi söz konusu olabilir,
5. Ekonomik açıdan ücret birikimi sağlamakta yetersiz kalabilir,
6. Hiçbir zaman gerçek iş güvencesi diye bir şey yoktur.

Temel Gi i imcilik F nk i nla ı

Günümüzde girişimci olabilmek için bazı temel şartların yerine getirilmesi gerekir.

1. Başkalarının görmediği fırsatları görebilmek,

2. Yeni ve potansiyel pazar oluşturabilmek,
3. Yeni teknoloji geliştirerek mal ve hizmet üretmek,
4. Yeni ve potansiyel kaynakların üretimde kullanılarak insanlığın hizmetine sunulmasını
sağlamak,
5. İş hayatında değişimi sağlamak,
6. İşsizliğin azaltılmasını ve istihdamın artmasını sağlamak,
7. Ekonomik gelişme ve kalkınmayı sağlamak,
8. Bir iş fikrini ve düşünceyi girişim haline getirerek üretim ve pazarlama yapmak.

Girişimcilerde bulunması gereken belirli özellikleri üç ana başlıkta incelemek mümkündür.

Teknik Beceriler: Yazma, sözlü iletişim, çevreyi izleme, teknoloji, dinleme, organize etme becerisi,
şebeke oluşturma becerisi, yönetsel tarz, liderlik, ekip oyuncusu olma

Yönetim Becerileri: Planlama ve amaç oluşturma, karar verme, insan ilişkileri, pazarlama,
finansman, muhasebe, yönetim, kontrol, müzakere, büyümeyi yönetmek

Kişisel Gelişimsel Beceriler: İçsel kontrol ve disiplinli olmak, risk almak, yenilikçi olmak, değişime
dönük olmak, sabırlı olmak, vizyon sahibi olmak, değişimi yönetme yeteneği.
 Girişimcilik, başkalarının ortaya çıkardığı ekonomik değerleri kendi bünyemizde toplamak değil,
kendi çabalarımızla yeni ekonomik değerler ortaya çıkarmaktır. Köşe dönmek için para kazanmak ve
bu yolda her şeyi mübah saymak girişimcilik kültürüne uymayan davranışlardır. Girişimcilik ülke
ekonomisi için önem taşımaktadır. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurulması ve güçlendirilmesi
girişimcilik sayesinde olmaktadır. Dolayısıyla girişimcilik istihdam ve ekonomi açılarından son derece
önemlidir.

Gi i imcilik K l

Girişimcilik kültürü, kısaca bir şeyi gerçekleştirme tutkusu olarak ifade edilebilir. Girişimcilerin
en büyük amacı daha önce bulunmayan bir şeyi ortaya koymaktır. Girişimciler girişimlerinde başarıya
ulaştıktan sonra yeni projeler ve yatırımlar peşinde koşmayı hedeflerler. Girişimcilik kültürü
girişimciye yeni statü veren başkalarının kendisine iş imkânı yaratmasını beklemek yerine, kendisinin
başkaları için iş imkânı yaratmasını sağlayan bir kültürdür.

Girişimcilik ruhunun oluşmasında motivasyonun önemi açıktır. Motivasyon; girişimcilerin

birtakım amaçları gerçekleştirmeleri için çeşitli güdülerle teşvik edilmeleridir. Motivasyon girişimci ve
işletme için aşağıdaki yararları sağlar.

1. Girişimcinin yaratıcılık ve önderlik niteliklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlar.

2. Kişiler arasındaki olumlu rekabeti geliştirir.
3. Girişimcinin ekonomik beklentilerini olanaklı kılar.
4. Girişimcinin egolarını tatmin etme imkânı sağlar.

Girişimcilik literatüründe yeni bir işletme kurmak için motive edici faktörlerin toplumdan
topluma farklılaştığı görülmektedir. Örneğin; Amerikan toplumunda iş tatminsizliğinin en önemli
motive edici faktör olduğu ortaya konulmaktadır. Türk girişimcileri motive eden faktörlerin
belirlenebilmesi amacıyla yapılmış olan çalışma sayısı çok sınırlıdır. Bu sınırlı çalışmaların ışığında baba
mesleği ile girişimcilik arasında yakın bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Buna göre Türkiye’deki
girişimcilerin büyük bir kısmı baba mesleği esnaflık ve tüccarlık olan kişilerden oluşmaktadır.

Araştırmalarda belirlenen en önemli sonuçlardan biride; girişimcilerin girişimi istedikleri

ekonomik güce ulaşmanın bir yolu olarak görmeleridir. Bu girişimciler devlet desteği almadan ve
faizle işlem yapan bankalardan kredi kullanmadan işletmeler kurmanın ve dünya pazarında
satılabilecek kalitede mal ve hizmet üretmenin kendilerine prestij sağlayacağına inanmaktadırlar.
Girişimciler kendilerini geliştirmek ve sahip oldukları potansiyelleri ortaya çıkarabilmek için toplumsal
yapı içinde önemli işlemler gören işletmeler kurmaları gerektiğine inanmaktadırlar. Bu işletmeler
vasıtasıyla sahip oldukları fikirleri gerçekleştirme imkânı bulmakta ve diğer bireylerle, şirketlerle ve
ülkelerle ilişkiler kurma imkanına kavuşmaktadırlar.
 Gi i imcilik T le i

1. Bireysel Girişimcilik: Girişimcilik faaliyetlerinin kişisel motivasyon ve destekle bireysel veya bir
ailenin üyesi olarak sürdürülmesidir. Steve Jobs, Mark Zuckerberg
2. Faydacı Girişimcilik: Toplumsal çevrede meydana gelen değişiklikler beraberinde yeni
fırsatlarda getirmektedir. Faydacı girişimcilik mevcut ve yaklaşmakta olan fırsatları ayırt etme
ve avantaja çevirme demektir. FedEx
3. Kazanç Odaklı Girişimcilik: Bu tip girişimcilikte önemli olan şirketin etkinliğine ve gücüne alan
açan ve onları arttıran adımlar atılır. Yani, şirketin günümüz rekabet dünyasında ayakta kalması
hedeflenir.
4. Kuluçka Girişimcilik: Mevcut bir girişimcinin yeni teknolojiler geliştirmesi ve ürün kategorilerini
arttırması yoluyla yaptığı girişimciliktir. Google, Microsoft
5. Taklitçi Girişimcilik: Bu girişimcilik dünya genelinde kullanılan teknolojileri alarak bunları yerel
koşullara uygun hale getirmektir.
6. Yönetimsel Girişimcilik: Kalite yönetimi, süreç tasarımı, iş yapmak için yeni teknikler devreye
alınması gibi girişimcilik faaliyetleri yönetimsel girişimcilik kapsamında değerlendirilir.
Yönetimsel girişimcilik şirkete rekabet avantajları ve yetkinlikler kazandırabilecek mevcutta
yaşanan veya gelecekte yaşanabilecek durumları yönetmeyi sağlayan girişimcilik türüdür. Bu
girişimcilik faaliyetleri şirketlerin daha büyük başarılar elde etmesine ve rekabet edebilmesine
imkan sağlamaktadır. Örnek; bir şirketin yaptığı işleri daha verimli hale getirebilmek için iş-
zaman çizelgesi hazırlaması ve farklı iş paketleri arasındaki ilişkileri daha düzenli temellere
oturtması.
7. Özel Girişimcilik: En genel tanımıyla özel bir sektörde girişim başlatmaya denir. Günümüzde pek
çok hükümet girişim ortaklıklarında yer alarak özel girişimleri desteklemekte ve onlar farklı
destek hizmetleri sunmaktadır. Örnek; yemek zincirleri, hastane zincirleri vs..
8. Toplum Girişimciliği: Hükümetlerin himayesi altında çeşitli gelişim ajansları aracılığı ile
gerçekleştirilen girişimcilik faaliyetleridir. Günümüzde hemen hemen tüm uluslar bireysel
girişimci eksikliğinin sebep olduğu açığı giderebilmek için yatırım gerektiren fikirlerin hayata
geçme sürecinde maddi destekler sağlamaktadır. Bu süreç bireysel girişimcilik sürecinden
farklıdır. Çünkü; toplum girişimciliğinde devlet gözetiminde çalışılır. Yani girişimciler değer
üretirken devletin koyduğu kurallar ve düzenlemelere bağlı kalırlar.
9. Kitlesel Girişimcilik: Belli bir insan topluluğu tarafından yapılan girişimcilik türüdür. Bu
girişimcilik türü bir birey tarafından başlatılması ve desteklenmesi yerine belirli bir topluluğu
kapsar. Örneğin; aynı sektörde faaliyet gösteren bireysel işletmeler bir araya gelerek bir zincir
oluşturmaları.
10. Sosyal Girişimcilik: Sosyal problemleri çözmeyi ve sosyal gereksinimleri karşılamayı amaçlayan
girişimciliktir. SafePoint Trust; bu firma düşük gelirli ve ucuz kliniklere geri dönüşüm
malzemelerini kullanarak medikal malzemeler temin etmektedir. Yani; sosyal girişimcilik
yapmıştır.
11. Tekno Girişimcilik: Teknoloji alanında yapılmış girişimcilik faaliyetleridir. Örneğin; microsoft,
apple, facebook, twitter..
12. Kitlesel Girişimcilik: Toplumun kültürüne katkıda bulunan alanlarda yapılan girişimciliktir.
Müzik, film, edebiyat gibi alanlarda yapılan faaliyetlerdir. Netflix, hollywood, blockbuster..
13. Uluslararası Girişimcilik: Ulusal sınırların ötesinde gerçekleştirilen yeni lokasyonlarda bir
işletmenin şubelerinin açılması, başka kıtalara ürünlerin ihraç edilmesi gibi faaliyetleri içeren
girişimciliktir. Özellikle belli ürünlere yerel talebin düştüğü zamanlarda uluslararası düzeyde
satış yapabilme imkanı sağlayan girişimciliktir. McDonalds..
14. Yerel Girişimcilik: Ulusal sınırlar içerisinde kalan girişimciliktir.
 Gi i imcilik Ahlâkı

İş dünyasında bireyin davranışlarına yol gösteren ahlâki ilke ve standartlara iş ahlâkı denir. İş
ahlâkı sağ duyulu seçimler yapma konusunda bireye yol gösteren ilke ve değerler bütünüdür.

İş Ahlâkının Kurumsallaşması: Bir işletmenin ahlâki, etik ve toplumsal değerleri kendi organizasyon
yapısına uygulamasıdır. Kurumsallaşma insanlara yapmak zorunda olduğu şeyleri belirlemede ve nasıl
davranmaları gerektiği konusunda yardımcı olur. İş ahlâkı kuralları çalışanlara işletmenin amaçlarını
ve ilkelerini göstermeye yönelik resmileştirilmiş kurallar bütünüdür. Belirlenen bu kurallara uyum
sağlayamama durumunda yasal yaptırımların olması bireylerin kurallara bağlı kalmasını sağlayacaktır.

İ Ahlâkı

İş ahlâkı, iş dünyasındaki mal ve hizmet, üretim ve tüketim sürecindeki doğruları ve yanlışları

ifade eder. İş ahlâkı kavramı ile sosyal sorumluluk kavramı arasında yakın bir ilişki vardır. Bir
işletmenin başlıca sorumluluk alanları aşağıda sıralanmıştır.

1. Çalışanlar . Hissedarlar . Devlet . Rakipler

2. Müşteriler . Doğa ve Çevre . Tedarikçiler . Toplum

Bazı durumlarda işletmenin kârını arttırması ve sorumlulukları birbirleriyle çakışabilir. Bu gibi

durumlarda işletmenin sorumlulukları ile kârını dengeleyecek şekilde kararlar alması ve iş ahlâkına
riayet etmesi önemlidir. Örneğin; bir işletme sigortasız işçi çalıştırarak kârını arttırabilir. Fakat
çalışanlarına karşı sorumluluğu yerine getirmediği için iş ahlâkına uygun olmayan bir tutum sergiler.
Başlangıçta kârını arttıran bu süreç çalışanların hoşnutsuzluğu ve işletmenin imajının olumsuz
etkilenmesi gibi sebeplerle zaman içerisinde maddi konularda da işletmeyi olumsuz etkiler.

T ki e de Gi i imcilik

İş kurma niyetinde olan girişimcinin önündeki en önemli engellerden birisi bürokratik

sorunlardır. Girişimcilerin teşvik edilebilmesi için işlemlerin kolaylaştırılması, mevzuatın daha anlaşılır
hale getirilmesi bürokrasinin azaltılması gerekir.

Girişimcilerin karşılaştığı en önemli sorunlardan birisi de sermaye yetersizliği ve finansal

sorunlardır. Burada devletin en önemli fonksiyonlarından birisi de girişimcinin karşılaşabileceği
finansal sorunlara çözüm bulmaktır. Ülkemizde girişimcilere verilen kredilerin büyük bir kısmı
HALKBANK tarafından dağıtılmaktadır. Girişimciler arasında sağlam rekabet şartlarının sağlanması ve
doğru bir ekonomik ortamın oluşturulması ancak girişimcilere yeterli oranda destek verilmesi ile
mümkündür.

Özellikle girişimcilerin başarılı projelerinin desteklenmesi teknoparklar ve üniversiteler

aracılığıyla gerçekleştirilmelidir. Liderlik, yönetim, finansman ve pazarlama konularında girişimcilere
çeşitli eğitimler verilebilir. Üniversite öğrencilerine de girişimciliğe özendirilecek çeşitli eğitimler
sağlanabilir.

Ülkemizde girişimcilerin karşılaştığı başlıca engel ve kısıtlar şu şekilde sıralanabilir;

1. Eğitim seviyesinin düşük olması,

2. Girişimci yöneliminin zayıf olması,
3. Girişimcilerde deneyim eksikliği,
4. Sermaye yetersizliği,
5. Örnek alınacak bir girişimci bulunmaması veya yeterince araştırılmaması,
6. Girişimcilerin işini sevmemesi,
 7. Amaç ve hedeflerinin bulunmaması,
8. Danışmanlık hizmetlerinin bulunmaması,
9. İnsanların girişimcilikten başka şansının bulunmaması.

Ülkemizde girişimciliği olumsuz etkileyen faktörlerden en önemlisi bürokratik işlemlerin

fazlalığı ve karmaşıklığıdır. Öncelikle bu bürokratik engellerin azaltılması ve basitleştirilmesi gerekir.
Girişimcilerin vergi işlemlerinin sadeleştirilmesi ve vergi yüklerinin azaltılması son derece önemlidir.

Girişimcilerin mevzuatları bilmemesi ve yanlış uygulaması birçok soruna sebep olmaktadır. Bu

sebeple girişimcilerin kendilerini ilgilendiren mevzuatları öğrenmeleri gerekir. Bu konuda çeşitli
kılavuzlardan veya özel danışmanlık bürolarından faydalanabilirler. Aynı şekilde sigorta işlemlerinin,
ithalat ve ihracat prosedürlerinin sadeleştirilmesi ve kolay hale getirilmesi girişimciliğin teşvikinde son
derece önemlidir.

Girişimciliği geliştirmede aşağıdaki faktörlerin de rolü vardır.

1. Kitle iletişim araçlarıyla girişimciliği özendirici yayın yapılması,

2. Girişimcilerin sosyal destek ve güvencelerinin artırılması,
3. Girişimcilik eğitimi veren kurumların desteklenmesi,
4. Girişimcilere yeni fikirler verilmesi,
5. Ar-Ge’nin desteklenmesi,
6. Ar-Ge sonucu elde edilen bulguların uygulanması ve ödüllendirilmesi,
7. Girişimciliğe destek sağlayacak dernek ve kulüplerin kurulması.

Gi i imcile e De ek Ve en K l la

Ülkemizdeki girişimcilerin kredi kullanma oranı seviyesindedir. Türkiye’de girişimcilere

en fazla krediyi sağlayan devlet bankası HALKBANK ’tır. Bu bankanın girişimci kredilerinden
yararlanılma oranı dahi çok düşük seviyelerde kalmaktadır. Küçük ve orta ölçekli girişimcilere maddi
destek sağlayan bir diğer kuruluş da KOSGEB’dir. Ayrıca KOSGEB girişimcilere Ar-Ge desteği de sağlar.

K bi le e De ek Ve en K mla

KOSGEB: Maddi destek ve AR-GE desteği

Milli Prodüktivite Merkezi: İşletmelere danışmanlık, eğitim, teknik ve bilgi hizmeti

sunmaktadır. Bu merkezin ayrıca üretim, insan kaynakları ve hizmet için eğitim alanlarında çalışmalar
yapmak , yeniden örgütlenme ve ücret sistemi alanlarında danışmanlık yapmak ve işletmecilikteki so
gelişmeleri yayınlamak gibi hizmetleri de vardır. Bu kuruşulun temel hizmetleri;

1. Ülke ekonomisinin verimlilik ilkelerine uygun olarak gelişmesine fayda sağlayacak önlemleri
araştırır ve uygulamasına yardımcı olur.
2. Kamu ve özel sektörde israfı önleyecek yöntemleri tespit eder ve önerilerde bulunur.
3. Verimlilik ile ilgili eğitim ve danışmanlık çalışmaları yapar.
4. Verim arttırıcı bilgileri ve modern yöntemleri yapar.
5. Yabancı ülkelerde aynı amaçla kurulmuş kuruluşlar ile işbirliği yapar.
6. Ülkemizdeki verimlilik ölçülerini yabancı ülkelerle karşılaştırır ve yayınlar.
7. Verimlilikle ilgili dernekler kurulmasını teşvik eder ve bunlarla işbirliği yapar.

Sanayi ve Ticaret Odaları Bankalar

Esnaf Sanatkârlar Kooperatifi Kobi AŞ

Kredi Garanti Fonu Birleşmiş Milletler

 , .G ,
.

2. G , da
.G , ,
.A .

3. G ,
.

4. G , .

5. G , .
;

9.5. LKEM ZDEN BA ARILI G R MC RNEKLER

,
. B
.

1. G O

G K A

V K Hayat Hikayem

S S H

N E K K

Fevzi Akkaya K T

S H

,
. H
, ,
. O .
K .

Ba a l Gi i imcile i Ha a la da ekle

Ye i me O am

57
K . B .
A ,
. S ,
.

; .

Otobiyografilerde, S
. ,
.E
; ,
. A , E , A
.K ,
.A
; .
Otobiyografile
.

, ;K S ;A
, E . A ,
,E .D
, ,
.K E
;M A ;
.A ,
, . , E ,
.H K S da

, S
S S .
, , ,
. E , ,
, .K ,
, .F K ,
. A , K , ,

58
 . A
.

,
.V K , .
15 ,
.S ,
.E , ,
, ,
.B A .

Ka i e Se imi

K K K
. ,
arzusunda o K , .
A .
O , .
B . B
, , .
S , T .

S S , . B
, . S
15-16 ; 18
. O A
S . S ,
. ,
S
.

N E , .G ,
.. M
;
, .T
an bir meslek
: , , , ,
. T

59
 . K
E , . D
Heid , C
B K .

Fevzi Akkaya, o T M
far ,
. A ;
.

S , ;
, .
.O ,
, .A
.

Gi i imci adam Ye i ki lik De e imle i

G
. B ; , ,
sorumluluk .

ha a da lk Y lla

G , .B 22
55 .G T .
T V K . D
sonra S .E A
.

V K : B , ,
, , , , ,
a , , . B
V K .

S S li
.A , .
S ,
, B , B .
S S , .

60
D ,
.

N E
. ;
, ,
.A F A ,
U M K ,
M S Kolektif .

Geli me

B .B
T . E
, K , S . A
, , .S
.
.

V K 1946 A .
S , .S
.S S ,
, . S
uretiy .

N E .E T
,
. F A S T ,
.A T
. S
, ,
.

S , ;E A ;K
.
S ,E A
, . G
.

61
 ,
.V K ,
. B
K , ,
.S S
.N E ,
, n takip
. B F A ,
,
. S ,
.

K m alla ma

A , ,
.R
.

S - - ;
daha sonra sermaye- , . irketlerin daha da
sal
. B , K H , S
H 1967 .E
, 1970 E
H . STFA
, , 1975 STFA H .
T H , H 1971
.

TARTI MA SORULARI

5- G
.

6- G ?

62
 B L M N AMACI: B l m on nda a a daki kon la da bilgi ahibi olman
ama lanmak ad :
m i a hakk ka am n n anlam
m i a hakk n n T ki e e D n ada Geli imi
m i a hakk n n H k ki n e;
U g lamadan nekle

11. FRANCHISING LEMLER

11.1. TANIM ve A IKLAMALAR
Dilimi de am ka l olmamakla bi lik e m nha a e e i im i a , i im e i le me
hakk n k llanma eklinde k llan lmak ad ancak b da e e i kalmak ad . Belli bi n,
hi me e a n em e inde hak ahibi b l nan ana fi ma b n bi le me ile f anchi e alana
a mak a e b ki i e a k l ana fi man n an nm l ndan a a lana ak geni ki lele e
a lmak a e ekabe nl a lamak ad . F anchi e e en ana k l i e, nle ini daha a
ma afla geni ke ici ki le ine la mak ad . G n m de hemen he end ide g lama
alan b lm . T ki e de ba a fa -food olmak e e bi ok ek de g lanmak ad .
F anchi e alan i in en b k o n, ce e ka n pa la m la e be li in k lanma d .
F anchi e e en a ndan i e, anla ma l k ola l e ine ka n pa la m d . A an ajla i e;
F anchi e alan ha mal e hi me elde edi o , b me f a la akal o , pi a a a gi i kola l
elde edi o ei i enme f a na ahip ol o . F anchi e e en a ndan a lad a an ajla i e,
bi den fa la e ma e ka na na ahip olma e kon ol al nda b me f a elde e me i
say labili .

Sana i de imi le bi lik e eknolojinin ile leme i, la m imk nla n n geli me i, a n den mal
e hi me e en i le mele in a la n n a ma la ke icile in e cih edebilecekle i e enekle
a m . le mele ncele i da m kendile i apa la ken, mam l e hi me le e fa kl
b lgele den alebin olma la bi lik e, mal ol fa da anali le i apa ak en ekonomik da m
n eminin na l olabilece ini b lma a ba lam la d . U ak aki b lgele e da m mali e le inin
fa la olma , b lge i i i bilmemele i nedenle i le b lge el a ac la dan a a lanm la d . Ki le el
e im on c o a a kan ba ile , di ib le , acen ala a ac l la mam lle inin da mn
apan i le mele 1960 la a gelindi inde, bi i le menin ba a l olma n a la an i le me
n emle ini k llanma hakk n ka a afa e me i anlam nda k llan lan f anchi ing
n eminden a a lanma a ba lam la d .

69
Ekonomi S l nde, ap lan an ma g e f anchi ing bi n a da hi me e inde im i a
hakk olan el a da el ki inin, bi ba ka e ici a da aci e b n e a hi me i beli li bi
b lge e e ile n l olmak ee e mek a da a mak hakk n , bi bedel ka l nda
e me idi .

F anchi ing bi i le me olmad gibi, h k k al anlamda bi g lenme bi imi de de ildi .

Beli li bi faali e e k llanmak i in hakla n f anchi e edile ek bi i in ap lma d . O ak e a
f anchi o , di e bi m e ebbi ile le me apa , on a le me ha a a kald ece, belli
bi i e, le meden ka naklanan hakla k llan lma a de am edili . Yaln b anla mada
im i a alan fi ma (f anchi ee);
1- Elde e i i im i a i in bi bedel demeli
2- S le me ge e li old ece f anchi eenin hakla ko nmal d .
Yap lan di e bi an ma g e i e F anchi ing, bi ana i le menin (f anchi o ) beli ledi i e e
ko lla da, pa a da denenmi e kab l g m bi n n, e a bi hi me in ba m bi
fi ma a (f anchi e) i im hakk ile bi lik e bilgi, eknoloji e i le menin ne el faali e le inde
an d im i a la d . F anchi ingde f anchi o e f anchi e ola ak an lan iki a af
b l nmak ad . F anchi o , kendi alan nda ba a l olm , beli li bi kali e anda d na ahip,
an nm bi ma kadaki mam l a da hi me in, i le me hi me inin ahibidi . Ta afla a a nda
ili ki, f anchi o n, malla n lke ap nda e lkele a a bi pa a da e me e a ma i e i
ba la mak ad . B olla abanc pa a la a gi mek i e en ana i le mele hi bi maddi a m
apmadan, kendi i imle ini k lland a ak i e le ini ol mak ad la . im k lland ma ol la,
e i li lkele de faali e e b l nmak, uluslarara la ma e k e elle me ecinin ge i di i
embol ekonomi inin bi on c d .

ellikle 1950 le de f anchi ing de b k bi pa lama a anm . B pa lama, letme Sistemi

F anchi ing i ola ak bilinen ikinci k ak f anchi e a ba lanmak ad . B i em, f anchi e
hakk k lland an fi man n n l i kle h la b me a an aj n akalad , hakk k llanan
fi man n i e daha ba ndan kendini i pa lam bi i le me i emini a n ald bi n em ola ak
an mlanm .

F anchi ing in n b l nmak ad :

F anchi ing en a iki i le me a af ndan ekli bi ili ki i in ol l ,

70
 A cal e en ile alan a a nda, k m e o ml l kla n a k a beli lendi i bi
le me b l nmak ad Anla mada f anchi o , f anchi ee e g e daha g l g lmek edi . Ve
ap m g c b l nmak ad ,

Anla mada f anchi o n i mi ile faali e g ei.

F anchi ing en h l b en Pa a a eji idi . Do A pa, R a da kurulan yeni

C mh i e le e in de o a a kan eni pa a la f anchi ingle i in ok ca ip pa a la d . Mc
Donald n Mo ko a da a ilk fa food e o an b n d n ada kon lm . Kanada
ABD li f anchi o la i in en nemli pa a d . Japon a e ngil e e ikinci e nc ada
gelmektedirler.

F anchi ing k k ica e le i in ideal bi a eji olabili . nk , nle a a m e a in an

ka na ge ek i mek edi . Ge ek en f anchi ing a e inde, gi i imci b mek i in f anchi ee
kaynakla k llan labili . Gi i demele i e i le me pa la ndaki k ek c e le , f anchi o la n
dene im e eknikle inin a a kada an nm n, ica i ma ka e m e i al ap ile de
dengelenmektedir.

11. 2. FRANCHISING LEMLER N N D NYADA VE T RK YE DEK

TAR HSEL GEL M
Te im a da faali e ola ak bi Ame ikan e imi ola ak d n lm e de, o a a dan be i
ngil e e de k llan lm . ne in ngil e e de, 1700 le de bi a e icile i ile ba ahiple inin
a a nda ap lan le mele de f anchi ing ili ki i ol lm .B a ih e ka lan a a ile
alkoll i ki a la n n li an ile n land lma ol na gidilmi i . Li an a nn k l
lma ile, li an fi a la n n alkoll i ki a apan k k ba ahiple inin ekonomik g lerini
a an e i ele e k elme ine neden olm .B o nla a m ola ak, e e li ekonomik g ce
ahip alkoll i ki e icile i li an la n kendi adla na a n alma e b lge el ola ak alkoll i ki
a apan e le e i ki a li an la ki alama ol na gi mi le di .

F anchi ing in a ihi geli imi kon nda e i li ka nakla fa kl g le beli mek edi .
1850 le de, Singe Diki Makinala i ke i Ame ika da fa kl b lgle den gelen alebi ka lamak
i in ba ilik i emini ol a ak ba m fi mala a beli li b lgele de a hakk n e mi i .
F anchi ing, 18. e 19. lda n bi e le genel a da el a hakk n n beli li bi
b lgede di ib e e ildi i, ica e in bi ekli olan monopol ola ak kab l edilmi i . 1898-

71
1930 l lla a a nda i e bi da m n emi ola ak o omobil, alkol i ecekle e pe ol
end i inde geli mi ; acen elik, ba ilik e ek a clk le me i ile a n anlamla da
k llan lm . B d nemle de f anchi ing da m n eminin k llan lma n n amac f anchise
alanla dan e ma e emin e mek, da m mali e le ini a al mak, me ke i dene im g l l
nedeni le b lge el i le mele e ba hakla n e ilme i le n emin k n a al mak . Ben in
i a onla n n, o ob fi mala n n b dolab imala la n n beli li a la e n lamala la
ba ilikle e mele i gelenek el f anchi ingin di e ad la mam l e ma ka f anchi e in
nekle indendi e g n m de ba ilik i emle i, ad la k llan lmak ad . F anchi ing i emi
kinci D n a Sa a ndan on a geli e ek, ba a l bi i le me i eminin k llan m hakk n n ka
a afa e ilme i anlam n ka anm . mala ile a c a a ndaki adece a n ap lma na
nelik ili ki, 1960 la da e ine ba m iki fi ma a a na ekli bi ili kinin k ld
franchising e b akm . F anchi ingin g n m de k llan m ekli daha ok gelenek el
f anchi ingin geli me i le o a a kan le me Si emi F anchi ing di .

Budget Rent-a-Car Limited, Dyno-Rod plc, Holiday Inns Inc, Kentucky Fried Chicken,
Protaprint, ServiceMaster, Wimpy International, Ziebart Mobile Transport Service Limited
Ge ek k c la n bo ge ek e BFA'n n ap f anchi ing'in ngil e e'deki a g nl n ga an i
al na al o d . BFA, pa lamen odaki m pa ile in de e ini a lamakla kalmam , a n
zamanda a l la f anchi ing'in h l geli im d nemine de lide lik e mi i .

A ca, 19. lda Gene al Mo o e Coca-Cola franchising sistemini benimsemeye

ba lam la d . ABD de 1995 l i iba i le, oplam 65 end ide 5000 F anchi o (f anchi e
ve en) e b nla n f anchi ing hakk e mi old akla k 600.000 F anchi ee (f anchi e alan)
a d . 1997 l i iba i le f anchi ing; 1.5 mil on k e i e 700 mil on US Dola ll k a ile
ABD ekonomi inin b k bi pa a d .

lkemi de i e, 24 Ocak 1980 Ka a la ile bi lik e b ok a ik engelle in o adan kalkma e

abanc a mc la a e i hakla e ilme i; l la a a a cal kl f anchi ing i emle i a af ndan
ilgi ile ka lanm . T ki e de f anchi ing i emi ilk ola ak 1986 l nda d n an n en b k
fa food e o an inci le ine ahip olan McDonald n anb l Tak im de ilk e o an n
a ma ile fiilen ba lam . B gi i imi, di e ok l l i ke le de i lemi e lkemi de halen
f anchi ing i emi le faali e g e en bi ok i le me b l nmak ad .
11.3. HUKUK Y N YLE FRANCHISING

72
F anchi ing le mele i o nl kla n bi aman dilimini kap amak ad . Genellikle l al
n la i e i inde ap lan le mele 15-20 ll k bi e i kap a ken, l la a a le melerde
b e 10 ila 20 l a a nda de i mek edi .

He le mede faali e b lge i a k e ke in bi ekilde beli ili . Co afi b lge a ini a afla
a a nda nemli m ake e e pa a l k kon la ndan bi ini e kil ede . Bi a af an f anchi e alan
geni bi b lgede ekel hakk i e ken, f anchi e e en i e faali e b lge ini da mak a da a n
b lgede bi den fa la f anchi e al c a in e mek hakk na ahip olma i e ecek i .
F anchi ing le me i, f anchi e al c ile f anchi e e ici i a a ndaki ekli bi bo ili ki ini
g e mek edi . F anchi ing le me i, adece bi hi me a da mam l ili ki i e inde
k labilece i gibi, he iki inin bi lik e olma eklinde de olabilmek edi .

11.4. FRANCHISING S ZLE MES NDE BULUNMASI GEREKEN H K MLER

Bi f anchi ing lel me inde b l nma nda h k mle ekildedi :
1) F anchi o a Tan nan Hakla : F anchi o a F anchi ee nin ic aa n dene leme, m ha ebe
ka la n inceleme, i e le ini kon ol e me ile le me e ince e le menin ona e mesi
halle inde beli li bi e ekabe a a ko ma b. hakla e ilebilmek edi .
2) F anchi ee e Tan nan Hakla : F anchi o n ahip old ma ka, i im a da ica e n an
k llanma hakk e ilmek edi . Ancak b hakla an n ken, bi andan da ne in, marka ve
i min adece beli li bi b lgede k llan labilece i gibi e i li k lamala da ge i ilebilmek edi .
3) F anchi ee e Ve ilen De ek: Y ne ici e al anla n e i imi, makine e e hi a n e ilme i,
pa a lama de e i, i e i deko a on , eklam kampan a b.de ek hi me le i, le menin
akdi ile ba lamak a e le me e ince de am e mek edi .
4) S le me S e i: Ul la a a fa nchi ing le mele inde genellikle 5 ile 10 l a a nda bi
e ap and g lmek edi . B n nla be abe 20 la kada a an ele e de a lanmak ad .
5) Faali e B lge i: He le mede, co afi b lge a ini a k bi ke in bi bi imde
belirtilmektedir.
6) Franchise Bedeli: F anchi ee nin k llanma hakk n ald ma ka e i em i in f anchi o a
yapaca demele e i li ekille de olabilmek edi . B nla :
a) Si eme gi i e eknoloji i an fe bedeli ola ak ap lan demele ,
b) De aml e beli li d nemle halinde ap lan demele (Ro al ); Ro al demele i genellikle
ci on n beli li bi de i ola ak he aplanmak ad . B de genellikle %5 ile %10 a a nda
de i mek edi .

73
c) F anchi o a e di i de ek i in ap lan ek demele ; B demele , f anchi o n e di i
hi me le dola la ap ma afla n ka lanma na nelik i .
T mb ellikle d nda, ekabe a a na ili kin h k mle , le menin fe hi e ona e me i,
aklama k ml l b. daha bi ok ellik f anchi ing le me inde e alabilmek edi .

11.5. T RLER T BAR YLE FRANCHISING LEMLER

Ya g n ola ak g len ba f anchi ing le i a a daki gibidi :

letme Franchisingi:

B f anchi ingdei geli mi bi e im, i le me e pa a lama i emine ahip olan he hangi bi

aci (f anchi e e en), bi ba ka na (f anchi e alan) b i emin m nden e b lelikle de
sisteme dahil nai n la dan a a lanma olana nmak ad . B olanak an a a lanan ki i i e,
kon i em dahilinde e ilen e a a lan mal e hi me le in da m n , ba m bi aci
fa la (faka hem k lland i emin i e di i e f anchi e e en a af ndan beli lenen ilkele e
a ak, hem de f anchi e e enin dene imle ine ka lana ak) apmak a e b n n an a bi de
ce demek edi .

O elle , e o an la , k emi leme, m ha ebe hi me le i e o o ki alama e le i b e

nek i .

lkemi de, e e ofi hi me le i, bankac l k ek n n an hi me le i, po alama, eklam

hi me le i, pake leme e a mac l k, in an ka nakla e pe onel e imi, o omobil bak m e
ami hi me le i, a l k hi me le i, ile i im e bilgi a a hi me le i i le me f anchi inginde ekli
geli im g e en ek le di .

Master Franchising:

B de, ana f anchi o e li lkede kendi ad na kendine ai hak e k ml l kle ini e ine
ge i ebilecek bi i le me e e . U n bi e i im d neminden on a e li lkede e mi old b
i le me ana i le me gibi faali e e b l n . Ana lkedeki i le me ad na e i li o ml l kla
kleni e e i li hakla a ahip i .

McDonald , B ge King e Pi a H b e nek i le .

74
kili Franchising:

ki fa kl i in a n e de e a n amanda b l ma ndan ol an f anchi ing d . Bi ben in

i a on nda bi e o an n b l nma (Shell Ben in a on nda B ge King e o an la n n
b l nma gibi) e iki fa kl mam l n ke ici e la lma d .

Mam l Temelli Franchising:

Franchi o n f anchi ee e kendi mam lle ini a ma hakk e di i e f anchi eenin i le me inde
f anchi o n kendi mam lle inden ba ka bi mam l n b l nma n , a lma n a da
da m n n ap lma n a akla an f anchi ing d .B le mele nceden beli lenmi
co afi b lge ile n land lm la d .

Marka Temelli Franchising:

F anchi ee nin adece f anchi o n ica i ma ka ndan fa daland f anchi ing d .

F anchi ee, f anchi o n geli i mi old e genel kab l g m olan ma kan n m teri
ekicili inden a a lan ken, b ma ka a he hangi bi a a gelmeme i i in ge ekli m nlemle i
almakla k ml d .

TARTI MA SORULARI

1. F anchi ing i eminin lkemi deki nekle inden bi ini anla n .

2. m i a hakk n n h k ki n n k aca a kla n .

3. lkemi de im i a hakk gi i imcili i de ekle en bi ol m ola ak g lebili mi?

4. m i a hakk le ini k aca e le ini .

75
Yerel G!r!ş!mc!l!k
Bütün g!r!ş!mc!ler kob! !le başlar. B!r çok kaynakta kob!ye ‘’g!r!ş!mc!
f!danlığı’’ den!r. Dünya da ortam küresel rekabete, çok uluslu ş!rket hak!m!yet!ne
büyük ş!rketler!n b!rleşme ve tekelleşme çabalarına rağmen kob!ler halen
ekonom!dek! etk!nl!ğ!n! korumaktadır. Ekonom!k buhranlardan kob!ler büyük
ş!rketlere oranla daha az etk!len!r. Ekonom!k kr!zlerden sonra ülke
ekonom!ler!n!n !y!leşmes!nde kob!ler!n etk!s! büyüktür. Büyük m!ktarlarda
borçlanmayan bu t!p !şletmeler mal! çöküşün en kötü etk!ler!nden uzak
kalmaktadır.
NOT: Günümüzde ülkeler ekonom!k kr!zlerden daha az etk!lenme aracı
olarak gördükler! kob!ler !ç!n bas!tleşt!r!c! !dar! mal! ve yasal düzenlemeler
yapmaktadır. Ayrıca kob!ler dünyadak! rekabetç! ortamda ayakta kalab!lmeler!
!ç!n arge faal!yetler!ne önem vermeler!n! ve yen!l!kç! yaklaşımlar
ben!msemeler!n! zorunlu kılmaktadır.
● Yerel g!r!ş!mc! dend!ğ!nde büyük oranla kob! akla gel!r.
● Yerel g!r!ş!mc! karşıtı küresel g!r!ş!mc!l!k
Küreselleşme üret!m!n ve ekonom!k pazarın mekansal kısıtlardan kurtularak
küresel boyuta ulaşmasıdır. B!lg!sayar ve !let!ş!m teknoloj!ler!ndek! hızlı
gel!şmeler b!lg!n!n çok düşük mal!yetlerle uzun mesafeler boyunca kolay ve hızlı
!let!lmes!ne olanak sağlar. Bu sayede ulusal ş!rketler üret!m süreçler!n! bölerek
bu süreçler!n farklı coğrafyalarda gerçekleşt!r!lmes!ne olanak sağlar. Bu durum
uluslararası ş!rketler!n ortaya çıkmasını yan! küreselleşmey! kolaylaştırmaktadır.
● Küresel g!r!ş!mler bölgesel g!r!ş!mler! de barındırmalı.

Yerel G!r!ş!mc!l!k D!nam!kler!

Yerel g!r!ş!mler!n kurulması ve varlıklarını devam ett!reb!lmes!nde etk!l! olan
!t!c! ve çek!c! faktörler bulunmaktadır. İt!c! faktörler k!ş!y! g!r!ş!mc! olmaya !ten
zaruretler! tanımlamaktadır. Örneğ!n; k!ş!n!n !ş!nden memnun olmaması veya
!şten atılması g!b! faktörler !t!c! faktörlere örnek olab!l!r. Çek!c! faktörler !se b!r
zarur!yetten kaynaklanmayan ve g!r!ş!mc!l!ğ!n caz!bes!yle alakalı faktörlerd!r.
Örneğ!n; !ş!nden memnun olan b!r!n!n p!yasada gördüğü b!r fırsatı
değerlend!rmek üzere adım atma !steğ! çek!c! faktörlere örnek ver!leb!l!r. İt!c!
faktörler!n öneml! b!r kısmının a!lesel ve çevresel kaynaklı olduğunu
söyleyeb!l!r!z. K!ş!n!n sah!p olduğu a!lev! kısıtlar ve !mkansızlıklar !le çevresel
şartların k!ş!y! g!r!ş!mc!l!ğe mecbur bırakması !t!c! faktörler olarak öne çıkar.
 B L M 13: HERKES G R MC OLAB L R M ?

B L M N AMACI: B l m on nda a a daki kon la da bilgi ahibi olman

ama lanmak ad :
Gi i imcile in o a a kma nda e kili olan fak le in ha lanma
Gi i imcilik e i iminin ama la
Hangi bece ile in e i imle ka and labilece i
Gi i imcilik e i iminin a lma

13.1. Giri imci Olma Nedenleri?

Ki ile i gi i imcili e e k eden fak le :

Ekonomik d e i k el mek.
Yeni n e fiki le i g lamak.
Kendine g en ka anma.
Sa g a ka anma olmak e ed ba l k al nda oplanabili :

Ekonomik d e i ksel mek: n anla daha i i a la da a amak e ha a anda la n k el mek

i in kendi i le mele ini k ma a neli le . Gi i imci i le meden elde edece i geli in amam n n
kendi ine ai olaca n bildi i i in i k ma kendi ine e aile ine daha i i bi gelecek e a am
anda d a laman n a ac ola ak g .

Yeni r n e fikirleri g lamak: Ki ile kendile ine g e ken d ncele ini g lamak i in
gi i imcili e neli le . nk bi ki i bi i le mede ne ici ola ak dahi al a, he aman kendi
g nd nce ini g lama f a b lama abili .

Kendine g en ka anma: Gi i imci ki ile in bi k m , kendi i le ine ahip old kla nda daha i i geli
elde edecekle i e b olla maddi g ka anacakla d nce ine ahip i le . B ki ile i in maddi
g ki inin kendine olan g enini a mak ad .

Sosyal sta ka anma: i bi i e n ana ahip olmak, opl m g nde gi i imcile e e ilen de e
ola ak o mland ndan ki ile in o al a le inde ol ml e kile apa .

84
13.2. Giri imci ellikleri

Gi i imcilik ki i el ap ile pa a al olanakla n e ka nakla n beli li bi e e dahilinde

bi le i ilme i anlam na gelmek edi . He bi gi i imci beli gin bi ap a ahip i e b n
gi i imcile kendile ine g e i le ine ahip ka la e ne i le . Faka i le inde ba a l olabilmek
i in geli i mek i e ebilecekle i bi ok ki i el ka ak e i ik de b l nmak ad .

o ki i gi i imci ki ilik ap la n e gile ebilme e ene ine ahip i . Ancak adece gi i imci ipi
ki ile i ba a na la abilmek i in b ka ak e i ikle ini fiilen k llanabili le . Gi i imcile i
f a la n g p de e lendi me, ge ekli ka nakla de le e ek onla dan a alanma e ba a a
la mak i in e kinlik e b l nabilme bece i ine ahip ki ile di .

Gi i imcile in emel e a di e fonk i onla ile ilgili olle ini e kin bi bi imde erine
ge i ebilmele i i in, opl mda belli bi de e le i emi hakim olmal a da b ka de e le
i emi (gelenek el de e le ) ok a f kalmal d . Ne a ki, T ki e e ben e lkele de, gi i imci
de e le ine ka me c (gelenek el) de e i eminin g l kon m , g n m de de de am
etmektedir.

Gelenek i bi ap i inde e i mi e i im d e i d k bi gi i imcinin, gelenek el de e

kal pla na g n da an la g e me i ola and . A l nda b d m, kalk nma aba i indeki
m lkele in ba a gelen o n d . B o n n m i e, kalk nman n eknik bo n n an
a o al bo na da ge ekli nemin e ilme i ile m mk n olacak .

13.3. Giri imcilik renilebilir mi?

Gi i imci pa a daki f a la beli le en, f a la e a ih i a la i fik ine d n en, e im
fak le ini ml bi ekilde bi a a a ge i en, ka amac g den e gi i imle inin on c
do abilecek m i kle e ka lanan e m faali e le i d ken, nde, ne imde, eknolojide,
pa a lamada ekli eni e do de i me aba g e en ki idi .
Gi i imci i le me k a ken, ncelikle bi i fik ine ahip i . B n n an a ba a l olmak i in
e enekle ini, bilgile ini, dene imini, he e ma e i, a a n an n , aman n , ene ji ini,
me c ili kile ini o a a ko a ak al mala n d .
Gi i imcile in lendi i g e le a d . B g e le in ge ekle i ilme i ba ellik e bece ile
gerektirir.
Bi gi i imcinin g e le ini ekilde ifade e mek m mk nd :

85
 letmenin Sahipli ini Yapmak: G n m de mode n pi a a ekonomile i i le me ahipli i ile
ne icilik a a nda a m apmak ad . le me ahibi, bi i e a m apa e i ke in hi ele ine
ahip ol . Gi i imci i ini k p ne i i aman a mc e ne ici eklindeki iki ol bi lik e
lenmi ol (A kan, 2002: 51).
Yeni rg tler Kurmak: Gi i imcile e im fak le ini bi a a a ge i ip onla a h k ki bi kimlik
ka and . Ba gi i imcile haliha da k lm b l nan bi ile me i a n al p i i daha da
geni le i ken ba gi i imcile , me c bi i le me i daha fa la geli i ecek faali e le de b l n la .
Yeni bi g ol man n on i e me c i le me i ba ka bi i le me le bi le i mek i
(a.g.e., s: 52).
Pazara Yenilik Getirmek: Yenilik, gi i imcilik ecinin en nemli b l m d . Yenilik
apma an gi i imcile in pa a da ba a l olmala pek m mk n de ildi . Ancak n lmamal d ki
enilik adece eni bi n e a eknoloji geli i mek de ildi . Yenilik ka am i e i inde de e
a a abilecek he e eni a l . Yenilik bi n e a hi me e olabilece i gibi, mal e hi me in
n m nda o a a konan eni bi olda olabili . ne in k llan c i in daha c a da daha
k llan l bi n m ekli enilik a labili . M e i i bi n kon nda bilgilendi mek a da
an m n apmak a i lenecek ol bi enilik kap am i e i inde d n lebili (a.g.e., : 52).
Pa ardaki F rsatlar Belirlemek: Me c pa a da pek ok Pa a ad . B f a la he
aman kola l kla anla lma abili . Yeni f a la n beli lenme i gi i imcinin emel g e leri
a a ndad . le mele eni f a la b lmak kon nda, a a da ok ak if olmal d . B n n i in
man ne icile b labilecekle i gibi, o gani a on i e i indeki he ke i, eni f a la a amak
kon nda e ik e mek e m mk nd (a.g.e., : 52).
Uzmanl k: Gi i imcile i le ini apa ken enilikle apmak a da eni f a la b lmak kon nda
manl kla n k llanmal d la . ellikle de bilginin n l old d mda, k ka nakla n na l
k llan laca n dikka le beli lemelidi le (a.g.e., : 52).
Liderlik Yapma: Gi i imcinin e ine ge i mek d m nda old g e le den bi di e i i e
lide lik i . Lide lik a n amanda, ne el ba a n n da en nemli n la ndan bi i idi . n anla
a n amaca do nlendi mek, ama ba a m kon nda mo i e e mek ve desteklemek
ne icinin g e idi . B nedenle gi i imci lide lik da an la e gilemelidi . Lide lik gi i im el
ba a i in nemli bi fak d e bi ebi gi i imci e g olma an, genel bi ne im bece i idi .
Gi i imcilik, ne icile e, lide lik bece ile ini geli i me e ifade e me f a nan bi e i
(a.g.e., s: 53).

Y ka da e lenen b g e le in ba a lma i in gi i imcide olma ge eken e i li ellikle e

bece i le inden edilmi i. B ellikle den ba la n ekilde ha lamak m mk nd :

86
 O a d e de i k alma e cih e me,
Ba a ma kon nda kendi e enekle ine g enme,
Ge ibildi im i e i,
Y k ek d e de ene ji,
Gelece e d n k olma,
g leme e ene i,
Ba a a pa adan daha ok de e e me.

B ellik e bece ile e ek ola ak m cadelecilik, a im, a a c l k e f a la e ebilme

e ene i, planl al ma e a a ma e ene i gibi daha pek ok ellik e e enek en
edilebili . B a a kada ap lan b genel ha la man n a d ndan o o mak
m mk nd : Gi i imcilik bi ki ilik elli i midi ok a enilebilen bi e midi ?

He e den nce ba a l bi gi i imci olabilmek i in do bi amanlama, e e li maddi

imkanla e e e li bi i ec be i ge eki . B n n an a, b a a kada a klanma a al lan
ba ellik e bece ile in de a l nemlidi . Ancak kab l edilme i ge eken bi ge ek,
adece do an gelen ba ellikle le ba a l bi gi i imci ol nma aca d .
E i im he alanda old gibi, gi i imcilik e de ihi li bi anah a d . Ki ile ald kla
e i imle le i i bi gi i imci olma kon nda bilgi e bece ile ini a acak e o ana kada fa k
e memi old kla kon la a d a l l k ka anacakla d . n ano l pek ok e i e i im ol ile
eni . Ba mla , n a g la , da an la a am n ilk lla nda ellikle aile i e i inde e
daha on aki lla da i e ok lla da e a am bo nca opl m i e i inde enili .

S kon olan gi i imcilik i e k men ki ilik ellikle i, k men de e i im ol ile elde edilen
bi e i . Ki ile ahip old kla ellikle e ok lla dan, e i im p og amla ndan e
ni e i ele den edindikle i bilgile i ekle ince, ba a l bi gi i imci olma an la n a la .
Bi im el (fo mal) bi e i im ile e ilme e al lan a a c , ele i el e anali ik d nme
e enekle inin geli i ilme i e gi i imcili in endi ilme idi . B e i im p og amla a e inde;

1) f a la n g me i enmek,

2) f a la n de e lendi me i enmek,

3) Planlama, g leme, me, e g d m e kon ol eklinde ifade edilebilecek olan

ne el ilkele i enmek,

87
 4) lkedeki h k ki me a kon nda bilgi ahibi olmak,

5) Y ne im, finan man, e im, pa a lama, in an ka nakla ne imi e halkla ili kile
eklinde alanabilecek olan i le me fonk i onla n anali e mek,

6) Kredi bulunabilecek k l la enmek m mk n olacak (a.g.e., : 54).

ni e i ele de e ilen de le in an a, gi i imcilik e i imi kon nda i i e d

e i imle nan e i li l al e l la a a kam al e el e i im k l la me c .
ne in; T ki e de KOSGEB b n e inde 20 Ma 1998 a ihinde k lan Gi i imcili i
Geli i me En i , ok a da i le inin an a, gi i imci ada la n n e i imi ile ilgilenen bi
en i d .
Al nacak e i imle ile gi i imci ada la na e ilebilecek e enekle i ekilde alamak
m mk nd :
Ka a l l k
Ba a ma a
Hedefle e e f a la a odaklanma
lk ad m a abilme e o ml l k bilinci
P oblem mede a clk
Geri besleme
kon ol odakl l k
S e e beli i lik ka nda ole an l olmak
Makul derecede risk almak
Do l k e g enili lik
Ba a l k an de almak
Ekip al ma apabilmek

B n nla bi lik e a a daki ellikle , gi i imcide b l nma ge eken ancak e ileme en ellik
ve becerilerdir:
Sa l kl olmak
Enerjik olmak
Y k ek eka
Kavrama e ene i
Ya a c l k e ene i (a.g.e., : 55).

88
 Sorumluluk Y k : le mede al anla n ak ine gi i imcile in b k o ml l kla
ad . le mede gi i imciden ba ka bi ikimle ini ha ca an, e ini i ke in bo la na ka l k
emina ola ak g e en e a ba nda denecek pa ala b lmak o nda olan ba ka bi i i ok .
Gi i imcile i le medeki m fonk i onla n ne iminden de o ml d la .

Zarara Fa la Tolerans G sterememek: Gi i imcile in ba ka a la , ka la n olumsuz

nde e kile . U n lla ba a l bi ekilde a a an i le mele anl bi ka a a da ne imdeki
bir zafiyet nedeni le kapanmak o nda kalabilmek edi . ne in; fa la kab l g me en nle
ei a da ka ma j ok d k olacak e le im alanla nda i e i a a la . B n nla bi lik e k k
i le mele de finan al ka na a ahip ek ki i gi i imci old ndan he an finan al o nla la ka
ka a kal nabili . A ca k k i le mele , b k akiple inin ap gibi k ek eklam
ha cama ap p nle ini an amamala n n on c ola ak alep a a amama o n ile de
ka la abili le .
TARTI MA SORULARI
1. gi i imcilik e f a gi i imcili i ne demek i ?
2. Ye el gi i imcilik ne demek i ?
3. Ulusal e l la a a gi i imci na l ol n ? nekle e ini .
4. Gi i imcili in a an aj e de a an ajla n k aca e le ini .

B L M 5: G R MC L KTE C NS YET
FAKT R
B L M N AMACI: B l m on nda a a daki kon la da bilgi ahibi olman
ama lanmak ad :
Gi i imcik e cin i e fak n n nemi
Kad n gi i imcile in ka la kla g l kle
Kad n gi i imcili inin na l geli i ilebilece i

5.1 Kad n Giri imciler

T ki e de, kad nla n i k mada e gi i imcilik kon la nda e kekle den daha fa kl olle
lendi i bilinmek edi . E kekle in kad nla dan daha fa la i k d kla da bi ge ek i . Yap lan
g lemle , kad n gi i imcile in k d kla i le mele in g ece daha k k i le mele old e
b me e ilimle inin d k old n g e mek edi . A ca, kad n gi i imcile in n l a da

29
ek de o nla da ap lan a a mala da g lmek edi . B na ka l k e kek gi i imcile in
da l m n n daha fa kl ek le de old o a a km . T k halk n n kad n gi i imcile e bak
a e onla alg lamala , kad nla n T k opl m ndaki e inden ka naklanmak ad . B
alg lama bi iminden de dola l ola ak ba an gi i imcile e kilenmek e e kendile ini ifade
edebilmele i, belli engelle e ak la ak g le ebilmek edi .

Gi i imcilik k l 1980 li lla da Ba da e T ki e de g lme e ba lanm . Son lla da

g lenen eknolojik geli mele e k l el beklen ile deki ile lemele b gi i imci k l
de eklemi i . B geli mele in e ki i le gi i imcile in opl mdaki a le i de k elmi i . Bi ok
opl mda gi i imcile e ba po i if e de e li ellikle a fedilmek edi . B a ada kad n
gi i imcile in a n n h l bi ekilde a da g lenmek edi . B de i im ellikle Ba
lkele indeki akademi enle in ilgi ini ekmi i . Kad n gi i imcili in ellikle 1980 li lla dan
ba la a ak lkemi de de h ka and n g o . A l nda T ki e deki ba an gi i imcili inin
k kle ini 19. la kada g mek m mk nd .

Kad n gi i imcilik ka am na fa kl a a la ca fa kl anlamla klenmek edi . Ba a a la gi i imi

ba la mak i in e e ince ekonomik g ce ahip olanla gi i imci ola ak de e lendi i ken, ba
a a la b na ba ml gi i imcile i de dahil e mek edi . B a dan bak ld nda, iki fa kl gi i imci
a m ap labili : Bi inci i ba m gi i imcile ki bunlar, gi i imi k ma e de am n a lamada
finan al a dan am e ki ahibidi le . kinci i i e ba ml gi i imcile di e b nla k lm olan
gi i imi de am e i e ek ikincil kon mda kal la . B ikinci gi i imcilik ba a a la ca gi li
gi i imcilik ola ak adland lmak ad . B aa mada gi i imci ola ak he iki an mdaki
gi i imcile de kab l edilmi i . Ba kad n gi i imcile in, e le i le o ak gi i imle de b l nd aile
i ke le inde al kla g lmek edi .

T ki e deki kad nla n b k o nl ce i al mak ad la e c e i aile al anla

ola ak adland lmak ad la . ellikle a m ek nde, kad nla n hem e i i hem de a m al
i le mele de al kla e b nla a ka l k bi c e alamad kla g lmek edi .

Gi i imcile in ncelikle fi mala n n pe fo man n n k ekli ini a la abilmek i in m e ile i e

al anla ile i i bi e kile im i inde olmala ge ekmek edi . Gi i imcile in i a minle i ile ilgili
ola ak ap lan a a mala da gi i imcilik e maddi ka an an nda ki inin apmak i edi i i le
me g l olma f a n b labilme i, e nek al ma aa le inde e i edi i ko lla da al abilme i gibi
a an ajla e inde d lmak ad . B nla n an nda e e k l a ama ndaki beklen ile n l
l a, i in on nda elde edilen d k bi pe fo man la bile a min d g na la labilece i

30
 lkenin kalk nma ve geli me s recinin h zland r lmas bak m ndan engellenmesi de il; ciddi bir
ekilde zendirilmesi ve desteklenmesi gerekmektedir.

Kad n giri imcili in zendirilmesi ve desteklenmesi i in ncelikle ne yap lmas gerekir?

Bu konuda yap lmas gereken ilk i toplumun e itilmesidir. Bunun i in de ncelikle g ncel ve
ge erli de er yarg lar olu turulmaya al lmal d r. Erkeklerdeki "Ben kar s n al t racak adam
de ilim" d ncesinin n ne ge ilmeli; erkekler e lerini ve k zlar n al maya te vik eder hale
getirilmelidir.

Toplumun e itilmesinde kullan lacak en nemli ara kitle ileti im ara lar d r. rne in; kad nlar
giri imcili e zendirecek, cesaretlendirecek ve toplumdaki n yarg lar ortadan kald racak mesajlar
veren ve kad n giri imcilerin tan t ld televizyon programlar haz rlanabilir.

Kad n giri imcilerin kar la t klar en nemli sorunlardan birisi de ocuk meselesidir. zellikle
okul ncesi ocuklar i in kre ve benzeri yerlerin yetersiz olu u kad nlar n i hayat ile aile hayat
aras nda denge kurmalar n zorla t rmaktad r. Bu a dan gereken en nemli i , ocuklar n teslim
edilebilece i bir tak m kurulu lar n hayata ge irilmesidir. Bu kurulu lar sadece devletten beklemek
meseleyi zmek i in yeterli de ildir. lk a ama olarak yak n kom ulardan evde oturan birinin
ocuklara bakmas ve daha sonra bu i i b y terek bu konuda i hayat na at lmas m mk nd r.
B ylece n fusumuzun b y k o unlu unu olu turan orta s n ftaki hatta gecekonduda ya ayan
daha alt seviyedeki kad nlar m z n en iyi bildikleri i i yaparak giri imcili e soyunmalar da
sa lanabilir.

Bunlar n d nda al ma hayat nda kad n n kendisi d ndaki nedenlerden kaynaklanan baz
sorunlar da mevcuttur. lkemizde meslekler hala kad nlar i in, erkekler i in diye
s n fland r lmakta; bu er evede kad nlar i in hastabak c l k, hem irelik, sekreterlik gibi meslek
dallar uygun g r lmektedir. lkemizde kad nlar t m bu engelleri a alar da; ana ba l k alt nda
toplayabilece imiz sorunlarla kar kar ya kalmaktad rlar. Bunlar; e itim, sermaye ve
rg tlenmedir. A a da bu konu k saca ele al nmaktad r;

E itim
Kad n n i hayat na at lmas na engel olan a d de er yarg lar n n de i tirilmesi i in toplumun
e itilmesinin ne kadar nemli oldu una yukar da de inmi tik. Burada zerinde durmak istedi imiz

34
konu ise kad nlar giri imcili e te vik edecek bilgi ve becerileri kazand racak olan genel ve mesleki
e itimdir.

Kad nlar n e itim d zeyleri y kseldik e i piyasas na kat lma oranlar artmaktad r. Dolay s yla ilk
nce kad nlar m za erkeklerle e it artlarda temel e itim alma imk n tan nmal d r. Kad nlar n
geleneksel say lan meslek alanlar n n d nda da faaliyette bulunabilmelerini sa layacak bir mesleki
e itim verilmelidir. E itim konusunda nemle zerinde durulmas gereken bir di er nokta da;
kad n kendi ayaklar zerinde durabilece ine inand racak yani kendine olan g venini art racak;
ba ms zl k, inisiyatif kullanma gibi niteliklerini ortaya karacak programlar n uygulamaya
sokulmas d r.

E itim sadece kad n giri imcilerin sahaya kmas n sa lama a amas yla kalmamal d r. Kendi
hesab na al an pek ok kad n n ald klar e itim, sahip oldu u bilgi ve beceri piyasa artlar na
uyum sa lamada yetersiz kalmaktad r. Dolay s yla bu ve benzeri konulardaki eksiklikleri gidermek
amac yla i letmecilik alan nda verilecek kurslar ok yararl olabilecektir.

Sermaye
kinci konu olan sermaye sorununa gelince; giri imcilerin kar la t klar sorunlar n en
nemlilerinden birinin de sermaye yetersizli i oldu unu biliyoruz. Sermaye yetersizli i; giri imcilik
niteli ine sahip ki ilerin sahaya kmalar na engel olmakta ve bu engeli a arak kendi i lerini
kurabilmi ki iler i in de s n rlay c bir fakt r olmaktad r. Devletten i istemeyen; istihdam
sorununa kendi z mlerini reten, vergi deyen giri imci kad nlar n en b y k sorunlar ndan biri
olan sermaye temini konusunda desteklenmeleri gerekmektedir.

Sermaye temini sorunu neyi ifade etmektedir?

Sermaye temini dendi inde de ilk akl m za gelen kredi alabilmektir. T rkiye'de kredi veren
bankalar n hangi ko ullar alt nda kredi verdiklerine ili kin kesin bir bilgi mevcut de ildir. Ancak
D nya Bankas n n yapt rm oldu u zel ( Bankas , Sanayi Kalk nma Bankas ve Sanayi
Yat r m Kredi Bankas ) ve devlet (Ziraat-Halk-Vak flar Bankas ) bankas n kapsayan bir

35
ara t rmaya g re kad nlar n kredi al lar son derece s n rl d r ve kad nlar bor para alanlar n ok
k k bir oran n olu turmaktad rlar (Ziraat B. % 3; Vak flar B. % 3; Halk Bankas % 4).

Kad n giri imci kredisinden yararlanmak isteyenlerin, herhangi bir i te al mamas , i ini evinin bir
veya birka odas nda ger ekle tiriyor ya da ger ekle tirecek olmas gerekmektedir. Bu kredinin
amac ; yeni bir i yeri a arak mal ve hizmet retiminde ya da ticari faaliyette bulunacak gen lere
finansman imk n sa layarak onlar te vik etmektir.

Kad nlar n banka kredilerinden yararlanmamalar n n en nemli sebebi nedir?

Kad nlar n banka kredilerinden yararlanmamalar n n en nemli sebebi; krediye teminat olarak
g sterecek varl klar n n olmamas d r. Ayr ca kad n giri imcilerin kredi kaynaklar hakk nda
bilgilendirilmesinin eksik olu u da nemli bir engeldir.

Bu kredilerin etkilili inin sa lanmas i in kredi miktarlar n n y kseltilmesi, teminat ko ullar n n

hafifletilmesi ve kredi verilen alanlar n geni letilmesi gerekmektedir. Bankalar, kendilerinden kredi
alarak i kuran, geli tiren, ba ar l kad nlar kamuoyuna tan tmal d rlar. Bu durum yeni i ku-
racaklar i in g d leyici bir yakla m olacakt r.

rg tlenme
Giri imci kad nlar n birbirlerine destek verebilecekleri bir rg t modelinin T rkiye'de
geli tirilmemi oldu unu s yleyebiliriz. Kad n giri imcili in istenilen d zeye gelebilmesinde
dayan ma ve rg tlenmenin rol b y kt r. rg tlenme hem mevcut hem de potansiyel kad n
giri imciler i in vazge ilmez bir faaliyettir. rg ts z al ma harcanan eme in kar l ks z kal-
mas na, gelir kayb na ve piyasaya uyum sa lamada zorluk ekilmesine neden olur.

rg tlenme nas l ger ekle tirilir ve sa layaca yararlar nelerdir?

D nya'daki rnekler kendi hesab na al an kad nlar aras nda rg tlenmenin kooperatifler veya
birlikler kurarak ger ekle ti ini g stermektedir. Ba lang a amas "kooperatifle me" en zor a ama
olarak g r lmektedir. nk kad n giri imciler birbirinden ok kopuk bir gruptur. Bu y zden
rg tlenmede ilk ad m, ayn alanda faaliyet g steren kad nlar birbirlerinden haberdar etmektir.

Giri imci kad nlar aras nda ger ekle tirilecek bir rg tlenmede ama ve hedefler unlar olabilir;

36
“üretici ahlakı”, “işveren ahlakı” ve benzeri tanımlamaları da iş ahlakı içerisinde değerlendirmek
mümkündür.

İş ahlakı kavramı ile “sosyal sorumluluk” kavramı arasında da yakın ilişki bulunmaktadır. Şüphesiz
tüm birey ve kurumların içinde yaşadığı çevreye karşı ödev ve sorumlulukları bulunmaktadır.
Örneğin; bir işletmenin kendi çalışanlarına, pay sahiplerine, ortaklarına olduğu kadar, dış çevreye
(devlete, doğaya ve çevreye, topluma vs.) karşı da sorumlulukları bulunmaktadır. Sosyal
sorumluluk, esasen iş ahlakının gereğidir. Bir başka ifadeyle, iş ahlakı, sosyal sorumluluğu da
içeren bir anlam taşır. Bir işletme sahibinin doğru ve dürüst olması, sözünde durması, üretimde ve
satış aşamalarında hileli yollara başvurmaması çok takdir edilmesi gereken ahlaki davranışlardır.
Ancak işletmenin üretim yaparken gerek iç gerekse dış çevreye karşı ödev ve sorumluluklarının da
bilincinde olması gerekir.

Bu açıklamalarımız çerçevesinde bir işletmenin başlıca sorumluluk alanlarını şu şekilde

sıralayabiliriz:

 Çalışanlara karşı sorumluluk,

 Müşterilere (tüketicilere) yönelik sorumluluk,
 Hissedarlara yönelik sorumluluk,
 Doğaya ve çevreye karşı sorumluluk,
 Devlete karşı sorumluluk,
 Tedarikçilere karşı sorumluluk,
 Rakiplere yönelik sorumluluk,
 Topluma karşı sorumluluk vs.

Önemle belirtelim ki, iş ahlakı ile özellikle dış çevreye karşı sosyal sorumluluk kavramı bazen
çatışır ve birbirleri ile uyuşmayabilir. Bir özel işletmenin asıl amacı kar sağlamaktır. Bu bakımdan,
işletmenin karını maksimize edecek kararlarda bulunması rasyonel bir tercihtir. Örneğin;
işletmenin karını maksimize etmek için çalışanlara daha az ücret ödemek istemesi rasyonellik
açısından doğru bir karar ve tercih olmakla birlikte, “ahlaki” açıdan ve aynı zamanda “işletmenin
uzun dönem karlılığı ve verimliliği” açısından doğru olmayabilir. Bir işletmenin karını maksimize
etmek için sigortasız işçi çalıştırması ya da asgari ücretin altında işçi çalıştırması hiç şüphe yok ki iş
ahlakı ile bağdaşmayan davranışlardır. Öte yandan çalışanlarına daha fazla ücret ve sosyal imkanlar
sağlayan şirketlerde ilk bakışta bunun işletme için bir maliyet olduğu söylenebilir. Oysa,

40
GİRİŞİMCİNİN TOPLUM İÇİN ÖNEMİ VE TOPLUMSAL MİSYONU
G(r(ş(mc(ler(n bulundukları topluma karşı çok öneml( m(syonları vardır. Bunları kısaca şöyle
sıralayab(l(r(z.

1. Az gel(şm(ş ülkelerde en öneml( sorunlardan b(r( (şs(zl(kt(r. İşs(zl(k ürün/h(zmet üret(m( (ç(n yen(
yatırımların yapılmaması sonucunda doğar. İşs(zl(kten kurtulmanın en etk(n yolu, k(ş(ler(n kend(
(şler(n( kurmalarıdır. G(r(ş(mc( sayısı ne kadar artarsa, (st(hdam oranı da artar.
2. G(r(ş(mc( sayısının artması (le toplumsal refah düzey(, (nsanların hayat standartları da
yükselecekt(r. G(r(ş(mc(l(kte asıl amacın, daha çok para kazanmak olarak düşünülse de, para
sadece bütünün b(r parçasıdır. Asıl amaç toplumsal yaşam kal(tes(n( artırmaktır.
3. G(r(ş(mc(ler hem b(l(m ve teknoloj(y( kullanarak, hem de bu alanlara kaynak aktararak b(l(m ve
teknoloj(n(n gel(şmes(ne ön ayak olurlar.
4. G(r(ş(mc(ler yurtdışında, kend( ülkeler(n(n reklamını yaparlar.
5. G(r(ş(mc(ler kullanılmayan potans(yeller( kullanarak, bunların atıl olmalarını önlerler. Örneğ(n;
tur(st(k bölgelerde (nsanların evler(n( pans(yon olarak kullanmaları.