»NOVI VAL« KAO ANTICIPACIJA KRIZE INES PRICA UDKSp4TEAs1636 A557 ‘Zavod za istrazivanje folklora es Primijeno 104%1990, 41000 Zagreb Pritvaéeno 18.X1L.1990. Kralja Zvonimira 17 U radu se pojam novog vala, doba s tka osamdesetih ina obilj species calturnien izrazima pans uz i ieapmet jugalenste ture, dovodi u odnos oreo ian kufarolostieh izvedenicama. Take pe in ptt iy ras i drug ira (prvenstveno angio-at com), sate ati ote a scare oa ideologie, rel aa nel Faltarnih entieta ealistcko even soon) ita, cpap Evaliety nayovalut isbane rasumsijeveens udatar tezs 0 ban su Harn te eamec otr ameee ea cine azgolifavanja mita, Njinovo,djelomigno suglasje, pak, moguée je u stanjin Grusivene antistrukiure, ada kriznl govor, w Takei} rutenya’bivieg rita, ‘osvoji dominantni prostor. Novi val je termin kojim je doma¢a rock kritka odala priznanje kreativnom razdoblju jugoslavenske glazbeno-scenske produkcijes kraja sedamdesetih i potetka osamdesetih godina, potaknutom recepcijom britanskog i ameritkog punka i tzv. novovalne glazbe, njegove manje radikalne i sire prihva¢ene refleksije. Pojam se zatim Siri u ozra¢ju raznovrsnih potkulturnih i alternativnih umjetni¢kih formi izraavanja koje su potekle iz tog fokusa, da bi u ambicioznijim kulturoloskim uvodnicima postao oznakom estetike i duha jednog vremena, kao »nove osjecajnosti« (Kremer, Glavan, 1983). Tako se set inate heterogenih izrazajnih oblika naSao pod zajednitkom egidom ove oznake: od hermetitkih artistitkih projekata Ijubljanskog Neue Slovenische Kunsta do tzv. underground stripa, od opskurnih koncerata punk grupa do pitkih hitova revitalizirane doma¢e pop-glazbe, od dizajna omotnica ploéa, rock-fotografije, bedZeva, grafita, fanzina do specifitnog (tada vrlo hrabrog) tretmana politi¢kih tema studenskih radiostanica i omladinskog tiska...Ako tada i nije bilo posve opravdano, vet djelimitno i dug preSiroke geste kojom je jedina generacija htjela zaokruziti svoje postojanje i djelovanje kao jedinstveni »pokret«, nstil« ili »doba«, podviatenje zajednitke cre pod ovaj skup jednoj povijesnoj perspektivi postaje sve primjerenije. Kako god mogli biti nesigurni kod izdvajanja neke jedinstvene, homogene i zajednitke karakteristike tog doba, danas smo, ako niSta drugo, sigurni da je ono minulo. Ovo ne znati samo da je ugaSena i gotovo nitim nadomjestena aktivnost u onim botnim ili paralelnim kulturnim prostorima gdje je nekad djelovao novi val, vet da je i sam taj prostor prepuSten djelovanju snaZnog i sveproZimajuceg kulturnog govora — govora krize. Kao opéevazeti obrazac, krizna dinamika vremena pripada dominantnoj kulturnoj retorici, odnosno dijalektici izmjene struktura moti. Novi val kao oznaka vremena pripada potkulturnom, alternativnom ili neozbiljnom kulturnom izrazu.’ Natinom oznatavanja odgovara modernisti¢kom ciklitkom dokidanju vremena prije i vremena poslije, putem uspostave, odnosno nominacije stalno novog. Proizvodnja novog je 23EtmoloSia tribina 13 (1990), str. 21-29, 1 Prlcar »Nov! vale Ko antleipaclja kate dakle, zajednitka paradigma ovim dvama natinima oznatavanja vremena, ali je, s obzirom na radikalno razliit poloZaj pripadajucih im kulturnih razina u raspodjeli drustvene mo¢i, za odekivati i bitnu razlititost th novuma. Znatenja koja je uspostavila novovaina simbolitka prerada doma¢e zbilje pokazuju, medutim, visoki stupanj predvidanja upravo onih semantitkih ¢vorita koja Ce kasnije isporutiti kao dominantne teme krizni govor ~ ona masa javnog verbalnog sadrZaja koja ¢e za svoj osnovni zaplet imati krizni, prijelomni trenutak jugoslavenskog drustva, kulture, povijesti. Nesumnjivo smo ovakvom »upotrebom toposa« na nezahvalnom tlu metaprevodilatke djelatnosti. Tako je naprimjer formula re gionalizma, pod koju mozemo strpati dio novovalne proizvodnje tekstova i ikonografije, samo usluini pojam kojim asociramo na adekvatne procese regionalizacije identiteta u kriznom i Postkriznom razdoblju. Slitno jeis tradicionalizmo m, pod koji ¢emo Podvesti izvjesnu »znatenjsku upotrebu tradicije« kako novovalnog tako i kriznog segmenta, bez obzira na razlike u izrazu i rezultatu. Izvjesnom nedostatku ili tak nelagodi kod ovakva svodenja »izravnih« i »neizravnih« kulturnih jezika, mo%da se moze kao alibi uzeti Zinjenica da su ovi esto i u praksi iznalazili puta za direktno komuniciranje. Ovdje se prvenstveno misli na zahvate dominantnog u potkulturni segment, njegovu sklonost ka »jednostavnom« tumatenju znakova. Kukasti kriZ u ikonografiji punka, naprimjer, Gita se kao direktni signal fa8izma, »znak ispod kojeg su umirali milijuni ljudi« (Punk pod Slovenci, 305), ne kao »prazan efekat ¢ija primarna vrijednost potiée upravo od njegovog nedostatka znavenja, od njegove moguénosti da obmane« (Hebdidz, 114)*. Potkulturne grupe se, u nekim deklarativnim istupima predstavnika zvanitne ideologije, tretiraju i kao direktna polititka opasnost, kao »pitanje dru’tvene Samozastite«, Sjajan dokument socrealisti¢kog stila u tretiranju »ovih pojava« predstavija clanak »Neki aspekti okupljanja naSih gradana u pomodarskim grupama ipokretima«, objavijen u Casopisu za pitanja bezbednosti i druitvene samozaitite 1982. godine (nav. po Punk pod Slovenci, 339). Pripadnici potkulturnih stilova (a narotito punka) ovdje su tretirani kao »nelegalna udrudenja koja razvijaju drustveno neprihvatljivu i Stetnu djelatnost«. Narotito je opasan njihov »inofaktor« jer »iskustva pokazuju da neprijatelj moze koristiti ovakve pomodarske grupe za svoje podrivatke ciljeve. Osim toga, ideologije pojedinih grupa (..)su neskriveno neprijateljske prema naSem socijalistitkom samoupravnom drugtvu«’. Ovo neprijateljstvo je u slutaju punka, u Clanku okarakterizirano kao »nihilizama, »anarholiberalizam«, »ideoloSki neutralizam«: »..stav koji odreduje pona’anje pankera, njihova shvaCanja i odnos prema svijetu sazeto je izra%en nihilistitkom parolom — kritika svega postojeceg.« (!?) Analizom grafita, odnosno »8irom akcijom otkrivanje izvrSilaca ispisivanja neprijateljskih parola po zidovima«, ukazuje se na vezu punka s nacifatizmom pa éak i s »djelatnoSéu albanskih nacionalista i iredentista«.* Zanimljiva je i ona garnitura optuzbi i sumnji na racun potkulturnog natina izraZavanja koja se odnosi na njegovu »nerazumijivost« — nerazumljive simbole, nerazumljivu upotrebu (inate razumijivih) parola, nerazumiljive plakate, imena grupa, tekstove pjesama, itd. »Nerazumljivo je subverzivno — formula je koju uspjeSno varira i jedna i druga »strana«. Jezik dominantne kulture je (6sim u aEtnotodiea tribina 13 (1990), str. 21-29, I. Priem »Nov! vale kino antlelpaclja krize slutajevima kad je na svoj natin »razumijevao« ili »urazumljivao«), nerazumljivost upotrebljavao kao dokaz one praznine koja odgovara veé poznatoj pomodnosti i sklonosti zapadnim »dinduvamac. Potkultura novovalnog segmenta je, opet, kroz pukotine (ne)razumljivosti provukla latentni subpolititki derivat tije ée se »odrastanje« moéi pratiti zajedno s odrastanjem pojedinih njenih (bivgih) nosilaca. ‘Tako, naprimjer, punk i polititki obratun koji je izazvao u Sloveniji, G.Tome (1989, 131) vidise kao direktan poticaj za razvoj nove omladinske politike, »koja se iskazuje kroz alternativnu teorijsku produkeiju (naprimjer razmi8ljanja o civilnom drustvu) i altemativau polititku praksu (nova drustvena kretanja)«. ‘Teinja da uka%emo na anticipiraju¢i karakter novovalnog izraza u promoviranju buducih kriznih toposa, na proteze se, medutim, na teinju da pomotu pojedinih njegovih preZivjclih clemenata ili na osnovi produzene aktivnosti njegovih nosilaca uspostavljamo nekakav oksimoronski »kontinuitet novog vala«. Potkultura se odrite odgovornosti za starenje svojih nosilaca ugradenom svijeS¢u 0 svojoj kratkotrajnosti i ponajmanje bi joj kao sudbina bio drag status »bivseg zabranjenog vota« koji bi zasluzila kao svoj dio kolata u doba izrazitog preokretanja ideoloSkih i vrijednosnih naslaga. Zato veCina sadrZaja koju vezujemo uz aktivnost novog vala kao specifitnog kulturnog izraza, zadrZava onu »nerazumljivost« koja je posljedica njegove stilske” prerade. Manogi mjerodavni smatraju da tek s novim vafom ima smisla govoriti 0 domatoj rock-glazbi.’ Unatot snaznom poticaju »inofaktora«, neosporna je emancipacija ili barem domestifikacija u odnosu na »zapadni« prediozak, »Mala mijesta nage domovine«® dobivaju svoje bendove ~ lokalne »zvijezdex, a gradovi, u skladu s snovovainim realizmome, svoje »crne« pjesme.” Neposrednoséu dovivaljaja stvarnosti legitimira se govor o sasvim naSim i sasvim konkretnim temama i problemima, od kanalizacije, sme¢a, siromastva, ruZnih novih gradova, do milicijskih pendreka, »mercedesa« iz. kojih maSu rukovodioci i prisluSkivanja telefonskih razgovora. Novi val tako djelimitno raskida s »globalnom, nadnacionalnom i krajnje elasti¢nom i tolerantnom orijentacijom rock-kulture« (Trifunovi¢, 135). Odustaje se od neke a priori univerzalistitke problematike koja je u najvecoj mjeri zasluina za status rock—kulture, kao »vapaja humanizma, krika nevinih, romanti¢nih i razotaranih« (ibid.). Nepristajanjem na nejasan i manipulativan status »mladih«, uvodi se obaveza bavijenja identitetom, njegovom konstrukcijom odnosno rekonstrukcijom. Uspostavijanje raz like, &to je neophodno mjesto ovakve akcije, naznatit 6e obrise istih onih »Savovac po kojima ée pucati zajednitki jugoslavenski prostor u kriznom zapletu i raspletu, Dva su novovaina projekta na kojima mozemo preciznije pratiti stvaranje identitetnih slika kao stilizacije lokalnog doZivijaja svijeta = to su »Laibach«, roden u malom rudarskom gradi¢u Trboviju »s najvisim dimnjakom u Evropi« (Zajc, 24) i »Novi primitivizam«, nastao u sarajevskom naselju KoSevo, »ni na Mihri-vodama, ni u Bu¢a i Boljakovom potoku, ni u Sokolovié-koloniji, ni na HoSinom brijegu, ni na Deki, ni u Krki..nego ba’ na KoSevu,« Filipovi¢,4). O »projektima« govorimo na osnovi ¢injenice da su oba svoju scensku djelatnost i promoviranje posebnog stila smjeStala unutar odredenog idejnog, koncepta, koji je dostupan u vidu »manifesta« i »postulata«, kao i paZijivo smi8ijenim i usmjerenim istupima i izjavama noseéih litnosti. U njihovu predstavijanjo 2sEinolodica tribina 13 (1990), str. 21-29, L Priem »Novi vale kao antlelpaclja krlze neodvojiv je i doprinos njihovih medijskih tumata i ideologa, koji se postavijaju kao Ssvojevrsna »teorijska« nadopuna stila. Novi primitivizam"! uvodi »govor o univerzalnom bolu kroz krajnje lokalnu vizuru i upotrebu lokalnih mitova" (fudbal, sleng, prepoznatljivi topomis (Tvrtkovi¢, 11). Osnovna snaga stila je, medutim, u humornom dozi proizvodi »prijevod univerzalnog na lokalno«, odnosno sudar dviju kulturnih razina, éarSijske i medijske, tradicijske i urbane. Inzistiraju¢i na neskladu izmedu »¢evapa i rock’n’ roll-a«, doZivijaj svijeta u »posljednjoj zapadnoj metropoli na braniku istotnog svijeta« stil razrjeSava radikalizacijom odnosno namjernim proizvodenjem Eudovignih mjesta ovog spoja. Na udaru nije samo tzv. rock-kultura koja se raskrinkava u svojoj teZnji da »potajno« autohtonizira zapadni uzorak (ali time i razrjeSava ovog imperativa), vec i svi oblici »visoke« kulture u kojima »barbarogenij« prepoznaje laz i pscudoprirodu. Noseée litnosti stila kite se tako laZnim doktorskim titulama i parodiranim bosanski-engleskim pseudonimima (Elvis Kurtovich — od Elvis Presley, Malcolem Muharem — od Malcom Mclaren). Iza svakog od njih stoji toboznje znanstveno djclo (Elvisova »DrZava«, Dr. Karajliéev »Provincijalizam kao najvi8i stadij primitivizmae)"”, a idejna se pozadina stila (koja je nesporna) nastoji autoironijski dezavuirati kao kvaziznanstvena i kvazikonceptualistitka.!? Pod Parolom »Enjoj burek!«, odjeveni u »kreacije na kojima se jasno osje¢a atmosfera rodnog kraja«’* i zasjenjeni nostalgijom svojih srednjih godina (»Prestar za rock'n'roll a premlad za veliki revijski orkestar RTV Sarajevo«), kreatori »novog primitivizmac ¢e doista brzo zavr8iti svoju misiju. Ostaci ove ideje bit ¢e usisani, banalizirani i Siroko posijani posredstvom najjateg od svih medija - televizije. Laibach sa »Neue Slowenische Kunst«'® slavi, medutim, desetu obljetnicu svoje djelatnosti s pobjednitkom revenicom: »Utinili smo sve Sto smo obeCali. -Njematku smo udrutfli, Jugoslavija ¢e se razi¢i« (Zajcj24). Ovo je upravo paradigmatskih deset godina za »povijest krizne svijesti«. Unutar njih ée Laibach i NSK, s gotovo nepromijenjenim scenskim sredstvima izazvati saltomortale slovenskog ({ Sireg) javnog mnijenja: od nekakvih avetnih »art-nacistac, Sto je njihov @udni status u prvim godinama obiljeZenim zabranama javnih nastupa, postaju znatajni kulturni dogadaj i izvozni artikl. (Tome, 1989, 132) Sam Laibach svoj doprinos za »Geburt Einer Nation«’” vidi kao »organiziranu kulturno-polititku akciju obnove slovenske nacionalne umjetnosti na evropskoj ravni, diktatno zacrtano uspostavijanje autenti¢nog kulturnog prostora na vjetrometini dvaju svjetova, nijekanje duhovne minornosti i promi8ijen napad na ustroj kulturnog hegemonizma zapada, »(Govor u povodu jugoslavenskig izdanja plote »Opus dei«) Nakon prilitnih uspjcha koje su njihova glazba i image izazvali u zapadnim evropskim zemljama, sad se vraCaju u Prevalje, Ilirsku Bistricu, Velenje, Trbovije... Zahvat u tradiciju, koji je u raznim vidovima karakterizirao_novovaine identitetne postupke, razlikovat Ce se od onog koji 6e »krizni stil« iskoriStavati kao reanimaciju »odabranih ulomaka« kulturne proslosti. »Tradicionalizam« novog vala posljedica je regionalistitkog kadriranja stvarnosti koje se bavi zatetenim stanjem ne odritudi se nijednog ponudenog iskustva. Tako je bila mogu¢a zbunjujucaExnolotha tribina 13 (1990), str 21-29, 1 Prica: »Novl vale Ixro antlelpaclja krize stilizacijska igra s »totalitarizmom« ili »primitivizmoms, kao formulom nove autenticnosti. Retorika klase takoder se natinje ve¢ u novorn valu. Logika klasne ili drudtvenoslojne predeterminiranosti, ¢ija se moguénost previadavanja nudi mukotrpnom socijalnom pokretljivoscu ovdje se skracuje na jedan iluzorni natin, izborom statusne slike bez pokrica. Ovo glumljenje druStvenog statusa putem prepoznatljivih ikonografija specijalitet je potkulturnih stilova Zivota koji se krajem sedamdesetih godina razvija na potencijalno opretnim slikama socijalnog stanja (Prica, 1988). Delegirani iz tzv. srednjih slojeva, oni na simboli¢ki natin ukazuju na zbrku koja u statusnim redovima kulminira krajem sedamdesetih godina zbog premijeStanja ckonomske modi ka bivsim niZim slojevima i izlizavanja »duhovnoge alibija za pozicije vigih. Neka vrst samoodredenja socijalnog statusa izborom tipa_ potrognje i svjesnom upotrebom stilskog identiteta u ovakvu kontekstu jo uvijek izgleda kao djetja igra. Ali moguénost socijalnog izbora umjesto neminovnosti socijalne sudbine ostavija svoj trag na idejnoj karti: potpomognuta i entuzijazmima druge viste, vjera u ovakvu promjenu sigurno ¢e sudjelovati u energiji totalne izmjene kojom se razrjeSava zaplet krizne naracije. Novovalna -stilska- semantika je, preciziraju¢i svoj doZivijaj svijeta kao iskustvo neposredne i ogranigene stvamosti, prije, a cesto i preciznije od diskursa koji se legitimira kao izravan govor o »lososti« zbilje, prepoznala i preradila ona ideolo8ka évori8ta koja Ce se pokazati kijutem dozivijanja krize u jugoslavenskim prostorima. Kolektivni kreativni medij koji se probitno odreduje unutar generacijskog segmenta prepoznaje isprainjenost identitetnih formula koje su mu na raspolaganju. Aktivnost koju predlaze je decentrizirajuca, lokalizirajuca, situacioniziraju¢a cime osluskuje i opée impulse epohe kao post-doba »izmaltretiranog« generalnim rjeSenjima i totalnim istinama. BILJESKE 1 qeorija potkulture je u Siem smislu teorija o kulturnom izrazu drustvene moti, ali uposebljena u mjeri u kojoj istive razlititost u znatenjskoj djelatnosti dominantnog kulturnog jezika i onog potkulturnog. Njihov odnos se odvija na planu odrZavanja (dominantni) odnosno nagrizanja (potkulturni) drustvenog mita (ideologije). Dok dominantni mit tei prikrivanju svoje mitskosti, pa se nudi kao »prirodan« (Barthes), razgovjetan, zdravorazumski jezik, sematicka djelatnost potkulture Ge na »nerazumljive, Sifriran, stilski natin ukazivati na njegove pukotine islaba mjesta. Za razliku od kontrakultura i ostalih izravnih opozicijskih jezika, Koji se postavijaju kao opreka dominantnom ali na istoj razini »racionalnog«, aktivnost potkulture je »sematitno gerilsko ratovanje« (Hebdidge), lomljenje starih sifri’ stvaranjem dotad nemoguéih kombinacija. Potkultura traje dokle i njena »nemoguénost«, prestaje svojim »oprirodnjavanjem«. 27Etnolodka tribina 13 (1990), str. 21-29, 1 Priea: »Novi vale lino anticipaclja krize Konotacije faSizma i nacizma uglavnom su se »lijepile« za slovenski punk i »new wave«. Sluéaj nazvan »nacipunk aferome iz 1981. godine, s hapSenjem Ijubljanskih pankera i »politi¢kim obratunom s punkom, bio je pracen skandaliziranjem na Cijelom jugoslavenskom medijskom prostoru, a za slovensku potkulturnu scenu postaje mitsko mjesto nesporazuma i obratuna s viastima (0 aferi podrobnije u ‘Tome, 131, Punk pod Slovenci, 292~251), Za »nacizam« i »totalitarizame (!) bila je optuzivana i grupa Leibach (a neki njeni nastupi zabranjivani). Zanimljivo je da autor u druStveno opasne grupe svrstava sve one »sklone Pomodarstvu«, pa i »ufologe, poklonike nazovi istotnjatke filozofije« (Punk pod Slovenci, 340). »Situacija na Kosovu utjecala je da jedan broj Ijudi simbole punka povezuje s djelatnoS¢u albanskih nacionalista i separatista. (...) U jednoj osnovnoj skoli uéenik sedmog razreda napisao je: »Pomozite ustanak naroda Kosova.« Govore¢i © motivima koji su ga naveli na ispisivanje ove parole, rekao je da je u autobusu Guo da se tako tumati rijet ‘punk’« (Punk pod Slovenci, 345). »Pojmovi koji se titu svetosti jezika blisko su povezani sa idejama drutvenog reda« (Hebdidge, 92). »Zvanitnim« povetkom »novog vala« u nas se uzima koncert grupa »Pankrti« 1977. godine. Iz pjesme »Elektritnog orgazma«: »podimo mala mesta nae domovine da vidimo dunje na ormanima...«. »Rijeka boluje/Rijeka je zaraZena/zarazila je Sminka/zarazio je Tist...« (»Parafe); »Asfalt je vrué u sunéano popodne/a Zagreb je ipak hladan grad...« (»Film«); »..samo arhitektura bez duge i bez problema/Maribor okre¢e glavu u stranu..« (oLatni France); »..Lublana e bulana..«(»Pankrti«); ».. miris kupusa iz podruma/i rakije iz usta/.to je moj grad Beograd..« (»Bezobrazno zeleno«) (Drugom stranom, Almanah novog talasa, 31). »Nijedne nema bolje/od nage policije/ Druga strofa kaze/da u nas nitko na lade/jer oni na to paze/da, oni na to paze...« (»Paraf«); »Kazu mi sutra ¢u dobiti novi stan/sve Sto radim, radim za sutra/probudite me onog jutra/kad dode to sutra«..(»Prijavo kazali8te«); »Ja sam Sokiran da kod nas moze Ppostojati stvar/Sto syjesno baca loge svjetlo na sadaSnji trenutak/i kvari nam prosjek/Protestiram, tko nije za-nije na8..« (»Pankrti«); »Sa tranzistorima u rukama/spavaju svad po parku/koznati nedeljni ljudi(NK Maribor za pijanu duSu/Ku¢! odlaze kad padne prvi mrak/pijani od luka i rakije..« (»Latni France, itd. 1 Teraz je nastao okretanjem naziva »novi romantizam« (trend u pop-glazbi osamdesetih) (Tvrtkovié,11). w e ©Einolotica tribian 13 (1990), st, 21-29, 1 Pricm »Novl vale kno antleipacija krize 11,U svom esencijalnom djelu »Dréava« mladi nauénik, nekad poznati muzitar, Elvis J. Kurtovié, daje u formi sublimiranih teoretskih razmatranja Gitav niz autohtonih premisa i konkluzija. Vrstan erudita, Kurtovié dijalektitki razmatra jedinstvo Covjeka i prirode, jedinstvo vremena, prostora i radnje, kao i bratstvo i jedinstvo. Proutavajuci ideje materijalizma u otevoj privatnoj mesari, Kurtovié zbunjuje i optinjava; upozorava i prijeti; pla8i i tje8i u isto vrijeme. Njegovi prilozi doimaju se kao kad bi Anton C. Klark napisao prilog za »Zbornik sje¢anja boraca 16.isto¢nobosanske brigade«. Uz odobrenje autora donosimo nekoliko odlomaka iz ove fascinantne proze...« (Kurtovic, 6). 12 Y opisu svog (izmi8ljenog) iskustva u Berlinu Elvis se direktno obra¢a Laibachu i njegovom »Neue Slowenische Kunst«: »Na omotu albuma »Neue primitivishe kunst« vidimo visoko estetiziranog Elvisa, s Maljevitevim polumjesecom na grudima. Pravilno uotivii da su glavni bosanski industrijski potencijal ume, Elvis je na alternativnom festivalu u Berlinu izveo piljenje drveta. Nazalost, ovo dogadanje su pokvarili nai radnici privremeno zaposleni u ovom gradu, koji su, ne shvativai intelektualnu pozadinu ovog hepeninga, izaSli na scenu da pomognu svom zemljaku koji se mutio pileti.« (Srdi¢,5) 13 ,Probojem zapadne kulture na nage triste dodo je do potpunog utjecanja zapadnog natina odijevanja, Sto je uslovilo da nage trZi8te su8tinski ostane na periferiji modnih deSavanja. (...) 3to nudi novo primitivna konfekcija? To su prekrasne koSulje sa sirokom upadnom kragnom »ELEGANT« Srebrenica, majice s likom Brus Lija i Saje Sui¢a »NOSNJE« iz Gratanice, Nose se duhovite &tofane pantalone »KROJ« Kre8evo sa Sirokim trapezom koji paZljivo pada preko Spicastih vratnitkih cipela...« (Karajli¢,8). 14 Ideja novog primitivizma popularizirana je narotito televizijskom emisijom »Top lista nadrealista«. 15 ,Neue Slowenische Kunst« osnovana je 1984. na osnovu »Trbovijanskog programa«, kao zdruzena djelatnost »Leibachas, slikarske skupine »lrvin« i kazali’ne skupine »Gledaligte sestara Scipion Nasice«. Programski moto: »Umijetnost i totalitarizam se ne iskijutujuc. 16 pjesma »Laibacha«: »Jedan govjek, jedan cilj/i jedna zapovijed /Jedno meso, jedna krv/jedna prava vjeraJedna rasa i jedni snovi/jedna jaka volja..« (nav. prema Zajc, 24. 17 Nakon sto se godinama smatrao »propagatorom totalitarizma«, »Laibach« kasnije pronalazi Sire komunikacijsko razumijevanje svojih scenskih sredstava. Tome ga smatra onim dijelom rock-subkulture koji »ne elaborira joS jedan u nizu subkulturnih obrazaca nasuprot dominantnoj kulturi, ve¢ dominantnoj kulturi u njenoj socrealistitkoj varijanti uzima kao referentnu totku svog djelovanja (Tome,131). Zizek smatra da »Laibach« u svom spektaklu ne uprizoruje nikakve istine totalitarizma,(...) ve¢ totalitarnu logiku subvertira tako da je raspusti kao djelatnu dru’tvenu vezu i izolira mutnu jezgru njezina ogranitenoga uzivanja« ¢ 190). 29Exnolotica tribina 13 (1990), str. 21-29, L Price: »Novl vale kno antlelpaclja krlze LITERATURA Filipovié, Nenad: Blijedi raster KoSeva, Lica 1(NS), Sarajevo, 1987, str. 4 Glavan, Darko; Na koncertu lekcije iz sociologije, u ur. David Albahari, Drugom stranom, Almanah novog talasa u SFRJ, Istrazivatko-izdavatki centar SSO Srbije, Beograd, 1983, str. 7-11 Hebdidz, Dik (Hebdige, Dick): Potkultura:znadenje stila, Petat, Beograd, 1980. Karajli¢, Nelle: Neue primitivismus za potetnike, Lica 1 (NS), Sarajevo, 1987. str. 8-9 Kremer, Darko: To nije poezija, a ovo je uvod, u ur. David Albahari, Drugom stranom, Almanah novig talasa u SFRJ, Istrazivatko-izdavatki centar SSO Srbije, Beograd, 1983, str. 15-21. Kurtovi¢, J. Elvis: »Drdava«, Lica 1(NS), Sarajevo, 1987, str. 6 Laibach: Govor povodom jugoslavenskig izdanja plove »Opus Dei«, Quorum 1, Zagreb, 1988, str. 191-192. Punk pod Slovenci (Zbornik grupe autora), KnjiZica revolucionarne teorije 17, Ljubljana, 1984. Prica, Ines: Mimikrija potkulture, Quorum 3, Zagreb, 1988, str. 251-261 Srdi¢, Mirko: Elvis - jedna karijera, Lica 1 (NS), Sarajevo, 1987. str. 5 ‘Tome, Gregor: Druga SLovenija, Knjiznica revolucionarne teorije 54, Ljubljana, 1989, ‘Trifunovié, Ljuba: Vibracije, IIC SSO Srbije, Beograd, 1986. Tyrtkovié, Ognjen: Pet stolje¢a novog primitivizma, Lica 1 (NS), Sarajevo, 1987, str. 11. Zajc, Melita: Radanje nacije, Nedjeljna Dalmacija, 14. listopad 1990, str.24-26 Zidek, Slavoj: Die Aufklarung in Leibach, Quorum 1, Zagreb, 1988, str. 182-190.Btnolotka tribina 13 (1990), st. 21-29, 1 Priem »Nowt vale kno antlelpaclja krize »NEW WAVE« AS THE ANTICIPATION OF CRISIS Summary In this essay the concept of »new wave« is related to the concept of »crisis«, on the basis of accordance of the main topics that have emerged out of these two different kinds of cultural discourse. The very term »new wave« indicates the period of the beggining of eighties characterized by the specific cultural expressions bounded with the phénomenon of the youth subculture in Yugoslavia. Although initiated by impulses from other cultures (first of all by the phenomenon of anglo-american punk), the »new wave« expression has elaborated the considerable segment of local reality. For example, the concept of »New primitivism« on one hand, and the »Neue Slowenische Kunst« on the other, have developed their symbolic activities playing with a stereotype of the two main cultural identities that »eross« the Yugoslav space: on is »Balkan«, »oriental«, the other is »European«, »western« Modified in numerous ways, but loosing its stylistic, ironical quality that characterized its subcultural elaboration, this stereotype has become the leitmotiv_ of the later explanation, even official, of the political crisis in ‘Yugoslavia. In a similar way, the »new wave« activity, partially leaned on the western formulae in creation of music, art, images and life styles, has anticipated the destruction of the myth of originality and uniqueness of our culture. What was then considered to be an »epigone«, a »dishonest imitation of the West, hardly a decade later has merged into the common desire for »entering Europe«, wich has characterized the discourse of crisis. 31