ESKİŞEHİR TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

2021-2022 GÜZ DÖNEMİ DERS 11

ÖMB429 AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME

Açık ve Uzaktan
Öğrenmede Ölçme ve
Değerlendirme

Doç. Dr. E. Pınar UÇA GÜNEŞ

İçerik
• Kurum, program, ders değerlendirme
• Öğrenen performansını değerlendirme
Ölçme ve Değerlendirme
• Ölçme: Herhangi bir niteliği gözleme ve gözlem sonucunu sayılarla ya
da başka sembollerle ifade etme
• Ölçme yapabilmek için bazı araçlar ve yöntemler kullanılır.
• Değerlendirme: Yapılan ölçmelerin bir ölçütle karşılaştırılması sonucu
değer biçme

* Ölçme daha objektif (nesnel), değerlendirme ise daha subjektif (öznel)

Ölçme
• Ölçmeye ilişkin 3 aşamadan söz edilebilir:
1. Ölçülecek niteliğe karar verilmesi, özelliğin tanımlanması – NE ÖLÇÜLECEK?
- Öngörülen davranış, beceri ve(ya) tutumun gözlenebilme olanağının olup
olmadığının belirlenmesi
2. Ölçülmek istenilen niteliğin farkedilebileceği işlemler dizisinin belirlenmesi –
NASIL / NE İLE ÖLÇÜLECEK?
- Ölçme işlemi doğrudan mı dolaylı mı gerçekleştirilecek?
- Aslında öğrenenlerin başarısı değil performansı ölçülebilir. Öğrenenlerin
kazanması beklenen yeterliliklere ilişkin işaretçiler gözlemlenebilir.
3. İşlemler sonucunda elde edilen gözlemlerin nicel olarak ifade edilebilmesi için
gerekli yöntemlerin tespit edilmesi – NASIL İFADE EDİLECEK? / KAÇ BİRİM?
- Yapılan gözlemler sonucunda elde edilen verilerin bir ölçü ile karşılaştırılarak değer
biçilmesi
Değerlendirme
• Değerlendirme yapılmasının nedeni: Öğrenenlerin gelişim ve öğrenmelerine ilişkin
veri elde ederek sonraki öğrenme süreçlerini planlamaya yönelik neler
yapılabileceğinin ortaya konması
– Konunun tekrar edilmesi
– Öğrenme materyalinde güncelleme ve iyileştirme
– Anlaşılırlığı artırmak için farklı yöntem ve stratejilerin kullanılması
– Ek kaynaklar sağlanması vb.
• Değerlendirme süreci; sürekli, planlı, amaçlı ve somut sayılar ışığında sonuç
bildirme, sonucun ne olduğuna karar verme ve yargıya varma etkinliklerini kapsar.
• Öğrenenlerin başarı düzeylerini belirlemenin yanında öğretim ihtiyaçlarını saptama,
öğrenenlerin hazırbulunuşluluk derecelerini belirleme ve öğrenmeleri izleme
amaçlarıyla da yapılır.
Değerlendirme
• Öğretim ihtiyaçlarını saptamaya yönelik değerlendirme: Öğrenenlere kazandırılması
öngörülen yeterliklerle ilgili davranışların gerçekten öğrenenlerin eğitim gereksinimi olan
davranışlar olup olmadıklarının tespiti amacıyla yapılır.
• Öğrenenlerin hazır bulunuşluk derecelerini saptamaya yönelik değerlendirme: Yeni konu
ya da derse başlamadan önce, öğrenenlerin bir önceki aşamada kazanmaları beklenen ve
yeni konu için önkoşul olan davranışların ne oranda kazanıldığının saptanması için
gerçekleştirilir.
• İzleme amacına yönelik (Ara) değerlendirme- Öğrenenleri belirli aralıklarla izlemek ve bu
sayede tespit edilen eksiklikleri düzelterek bir sonraki öğrenme birimine hazırlık yapmak
amacıyla gerçekleştirilir. İzleme amacına yönelik değerlendirme, alanyazında ara
değerlendirme, biçimlendirme ya da yetiştirmeye yönelik değerlendirme olarak da
adlandırılmaktadır.
• Düzey belirleme amacına yönelik (Son) değerlendirme- Öğrenenlerin belli bir konu ya da
alanla ilgili öğrenmelerinin derecesini belirlemek üzere yapılır ve bir not ya da derece
verme işlemiyle sonuçlandırılır. Bu değerlendirme biçimi, bazı kaynaklarda değer biçmeye
yönelik değerlendirme ya da son değerlendirme olarak da anılmaktadır.
Kullanılan ölçütlerin niteliklerine göre Değerlendirme türleri
• Mutlak değerlendirme: Ölçümlerin kıyaslanacağı ölçüt önceden
belirlenir.
(ör: Ders geçme notu 50)
• Bağıl değerlendirme: Değerlendirme işlemine temel olacak ölçüt,
testin uygulanmasından sonra, testten elde edilen puanlara bağlı
olarak belirlenir.
(ör: Alınan puanların dağılımına göre ders geçme notu değişebilir)

Kişi
sayısı

Puan
Temel Kavramlar
• Ölçek: Ölçmeye konu olan özelliklerin sınıflanması, sıralanması,
derecelenmesi ya da miktar ve derecelerinin belirlenebilmesi için
uyulması gereken kurallarla kısıtlamaları belirleyen ölçme
araçlarıdır.
• Ölçmede Hata – Ölçme hatası, aynı koşullarda fakat birbirinden
bağımsız olarak tekrarlanan ölçme sonuçlarından hesaplanan
değer ile ölçülen özelliğin gerçek değeri arasındaki fark olarak
tanımlanır.
– Ölçmeyi yapandan, ölçme aracından ya da yönteminden, ölçmenin yapıldığı
ortamdan, ölçülen bireylerin sözü edilen bu etkenlerle etkileşiminden
kaynaklanabilir
– Sabit, sistemli ve rasgele hatalar olmak üzere üç kategoride incelenir.
Temel Kavramlar
• Ölçmede Geçerlik: Geçerlik, bir ölçme aracının, ölçmeyi amaçladığı
özelliği, başka bir özellikle karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme
derecesi olarak adlandırılır. (Ör: bir ölçme aracı olarak metre
uzunluk ölçmede geçerli, fakat ağırlık ölçmede geçerli değil)
• Ölçmede Güvenirlik: Ölçmede güvenirlik, ölçme aracının
kararlılığıyla ilgilidir. Aynı koşullarda olmak şartıyla, ölçme aracı
birden çok ölçme işlemi sonunda aynı sonuçları veriyorsa güvenilir
demektir.
• Ölçmede Kullanışlılık: Kullanışlılık, kullanılacak olan ölçme aracının
uygulanmasının kolay olmasıyla ilgilidir.
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Süreci
• Programa ve amaçlara bağlı olarak çeşitli değerlendirme araçları söz konusu
olabilir:
– Değerlendirme planı
– Değerlendirme planı kontrol listesi
– Değerlendirme matrisi
– Değerlendirme durum raporu
– Değerlendirme onay formu
– Uzman görüşleri kontrol listesi
– Odak grup görüşme protokolü
– Genel görüşme protokolü
– Anket
– Ara değerlendirme kayıtları
– Uygulama kayıtları
– Kullanıcı ara yüz reyting formu
– Web sitesi değerlendirme formu
– Değerlendirme raporu kontrol listesi
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Süreci
Ara ve Son Değerlendirme
• Ara değerlendirme: öğretimin etkili, verimli, çekici, kullanılabilir ve
kabul edilebilir kılınması amacıyla gerçekleştirilir.
– Etkililik: öğrenenlerin gerçekten öğrenmelerini istediğimiz şeyleri öğrenip
öğrenmedikleri,
– Verimlilik: zamanında ya da uygun maliyetli öğrenip öğrenmedikleri,
– Çekicilik: öğrenenlerin öğrenme isteğini sürdürme isteklerini,
– Kullanılabilirlik: öğrenenlerin öğrenme çevresi ürünlerini kolaylıkla kullanıp
kullanamadıkları,
– Kabul edilebilirlik: öğrenen ve öğreticilerin öğrenme ürünlerini istekli mi zorunlu
mu kullandıkları ile ilgilidir.
• Ara değerlendirmenin türleri: uzman incelemesi, bire-bir
değerlendirme, küçük grup değerlendirmesi, alan denemeleri vb.
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Süreci
• Son değerlendirme: Öğrenen performansının ara ve son
değerlendirme aşamaları ile program değerlendirmenin ara
değerlendirme aşamasını kapsayan bütüncül değerlendirmenin
yapıldığı süreç.
– Program katılımcılarda bir fark yarattı mı?
– Sonuçlar ya da program çıktıları sorgulanır.
• Son değerlendirmede stratejilerin belirlenmesi önemli
– Amaç yönelimli değerlendirme stratejileri
– Yönetim yönelimli değerlendirme stratejileri
– Müşteri/Tüketici yönelimli değerlendirme stratejileri
– Bilirkişi yönelimli değerlendirme stratejileri
– Rekabet yönelimli değerlendirme stratejileri
– Katılımcı yönelimli değerlendirme stratejileri
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Modelleri
Yaklaşımlar
• Duning ve ark.
– Daha çok kalitenin ölçülmesi ve sürdürülmesine yönelik ve uzaktan eğitim
sistemlerinin fonksiyonel, yönetsel ve eğitsel ya da etik düzeylerde
değerlendirilebileceği öngörüsüne dayanır.

• Ehrmann
– Beş alan ile ilgili sorulara cevap aranması gerekliliğini vurgular: Tek başına
teknoloji, etkinlikler için teknolojinin kullanılması, tek başına etkinlikler,
etkinliklerin istenen öğrenme çıktılarına katkı sağlayıp sağlamadığı ya da nasıl
sağladığı ve tek başına öğrenme çıktıları.
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Modelleri
• Bates’in ACTIONS Modeli
Daha çok teknolojinin kullanımına yönelik
– Access and flexibility (Erişim ve Esneklik)
– Costs (Maliyetler)
– Teaching and learning (Öğretim ve öğrenme)
– Interactivity and user friendless (Etkileşim ve kullanıcı dostu olma)
– Organizational issues (Yönetsel konular)
– Novelty (Yenilik)
– Speed (Hız)
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Modelleri
• AEIOU Modeli
– Accountability (Sorumluluk)
– Effectiveness (Etkililik)
– Impact (Etki)
– Organizational Context (Kurumsal Bağlam)
– Unanticipated Outcomes (Beklenmeyen Çıktılar)
• Kirkpatrick’in Dört Aşamalı Modeli
Yaygın kullanılan pratik bir model
– Reaction (Tepki) değerlendirme
– Learning (Öğrenme) değerlendirme
– Performance (Performans) değerlendirme
– Results-Impact (Sonuçlar-Etki) değerlendirme
Uzaktan Eğitimde Değerlendirme Modelleri
• CIPP Modeli
Sistem yaklaşımına uygun bir model
– Context (Bağlam) değerlendirme
– Input (Girdi) değerlendirme
– Process (Süreç) değerlendirme
– Product (Ürün) değerlendirme
Program Değerlendirmeyle ilgili Sorun ve Eğilimler
Sorunlar:
• Nicel verilere dayanan değerlendirme yaklaşımı
• Standart değerlendirme ölçütlerinin geliştirilememiş olması
• Bağımsız akreditasyon kurumlarının yetersizliği
Eğilimler
• Nitel verilerle değerlendirmeye ağırlık verilmesi
• Kalite standartlarının izlenmesi ve en iyi uygulamaların belirlenip özendirilmesi
• Dış değerlendirme
• Karşılaştırmalı değerlendirme (Benchmarking) çalışmaları
• Sürekli (Süreç odaklı) değerlendirme