ESKİŞEHİR TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

2021-2022 GÜZ DÖNEMİ DERS 9

ÖMB429 AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME

Açık ve Uzaktan
Öğrenme Ortamları-2

Doç. Dr. E. Pınar UÇA GÜNEŞ

İçerik
• Eşzamanlı ve Eşzamansız Ortamlar
• Öğrenme ve İçerik yönetim sistemleri
• Açık erişim ortamları (web 2.0 araçları, kitlesel açık çevrimiçi
dersler…)
Açık Erişim Ortamları

Açık Eğitim Kaynakları

Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler (KAÇD)
Sosyal medya ve Web 2.0 araçları
Açık Eğitim Kaynakları (AEK)
Open Educational Resources (OER)
Açıklık
• özgürlük, eşitlik, kardeşlik vb. demokratik değerlerle ilgili
• eğitimde; daha çok erişim bağlamında değerlendirilmekte

Açık Üniversite (1969…)

İnternet, Web ve Bilgi İletişim Teknolojileri

Açık içerik (1998)

• Açık Ders Malzemeleri: Massachusetts Institute of Technology (MIT) 2001 yılında
(OpenCourseWare) duyurmuş, 2002 yılında 50 dersi açık ders kapsamında erişime açmıştır.
https://ocw.mit.edu/

• Açık Eğitim Kaynakları: 2002 yılında UNESCO’nun düzenlediği bir forumda çalışma sırasında
ortaya atılmış kavram. 2002, eğitimde açıklık bağlamında bir dönüm noktası

• Türkiye’de 2006’da Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA)

https://acikders.tuba.gov.tr/
Açık Eğitim Kaynakları (AEK)
• «Bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağladığı olanaklarla, eğitsel kaynakların ticari olmayan
amaçlarla başvuru, kullanma ve uyarlama amacıyla toplumdaki ilgili kullanıcılar için tedarik
edilmesi» (UNESCO, 2002)

• «Açık eğitim kaynakları çevrimiçi ortamda ücretsiz ve açık bir şekilde öğretmen, eğitimci,
öğrenci ve bağımsız öğrenenlere sunulan öğretim, öğrenme ve araştırma amacıyla kullanılan,
paylaşılan, bir araya getirilen, uyarlanan ve genişletilen dijital öğrenme kaynaklarıdır.»
(OECD, 2007)

• «Açık eğitim kaynakları dijital veya diğer, herhangi bir ortamda yer alan, halkın erişimine açık
bir alanda bulunan veya erişim için hiçbir maliyetin gerekmediği açık lisans ile yayınlanan;
kullanımı, uyarlanması veya tekrar dağıtılmasında sınırlı veya hiç kısıtlama olmayan öğretme,
öğrenme ve araştırma materyalleridir.» (UNESCO, 2012)

Türkiye’den bazı örnekler

• https://acikders.ankara.edu.tr/ , Ankara Üniversitesi
• https://ocw.metu.edu.tr/ , Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Açık Eğitim Kaynakları (AEK)
• Genel format
Bir dersle ilgili olarak bir araya getirilmiş ses, video gibi öğeleri de destekleyebilen ders
planı, ders notları, sınav, ödev ve projeleri içeren malzemeler

• Bazı ek avantajlar
o Meslek/branş seçiminde destekleyici
o Ders seçiminde yardımcı
o Mevcut dersleri tamamlayıcı
o Gelecekte alınacak derslere hazırlık
o Mezun bireylerin bilgilerini güncel tutmaları
o Eğitimcilerin ve kurumların eğitim materyallerini zenginleştirici

• Telif
Creative Commons açık lisanslama
 Yaratıcı çalışmaları artırmayı amaçlayan, paylaşımı ve diğer kullanıcıların da
üzerine eklemeler yapabilmesini yasal çerçeveye oturtma çabasındaki kuruluş
ve sunduğu kamuya açık, ücretsiz lisans..
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler - KAÇD
(Massive Open Online Courses – MOOC)
• KAÇD terimi ilk olarak Dave Cormier tarafından (2008) ortaya atılmış olup George
Siemens ve Stephen Downes tarafından bağlantıcı öğrenme kuramının prensipleri
doğrultusunda hazırlanıp yürütülen “Connectivism and Connective Knowledge”
isimli açık dersi tanımlamak için kullanmıştır.
• «Herkesin ücretsiz* şekilde kaydolarak video, tartışma forumları ve akran
değerlendirmeye dayalı ödevler gibi çevrimiçi araçlar yoluyla öğrenmesine olanak
tanıyan açık içerik sunan dersler» (2010)
• Sosyal ağlar, erişilebilir çevrimiçi kaynaklar entegre edilebilmekte
• «Teorik olarak derse kayıtta sınırın olmadığı kitleselliğe sahip; genellikle ücretsiz
ve isteyen herkesin katılabileceği ölçüde açık; öğrenme etkinliklerinin çevrimiçi
ortamlarda gerçekleştirildiği; belirli bir alanda ve belirli öğrenme hedeflerini içeren
ders» EDUCAUSE (2013)
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler - KAÇD
Türleri
• Bağlantıcı (connectivist) MOOC: cMOOC
• Geleneksel (extension) MOOC: xMOOC
• Melez (hybrid) MOOC
Bağlantıcı KAÇD - cMOOC
• 2008
• Sosyal katılımcı, bağlamsal
• Bağlantıcı ve sosyal yapıcı yaklaşım (karşılıklı etkileşimsel)
• Küçük gruplar
• Öğrenme: Bireysel deneyimlerin çoklu bakış açılarıyla
harmanlandığı bir sosyalleşme süreci ile gerçekleşir. Öğreten:
kolaylaştırıcı, arabulucu, öğrenen: hem öğrenen hem öğreten rolü
(bilgi paylaşımı, ortak deneyim ve tartışmalar)
• Ağa dayalı işbirlikli öğrenme
• Öğrenenin ihtiyacına yönelik birçok çoklu ortam aracının kullanımı
Geleneksel KAÇD - xMOOC

• 2011
• Bilişsel-davranışçı yaklaşım
• Bilgi aktarımı (Tek yönlü öğretimci yaklaşım)
• Ders yürütücüsü
• Konu anlatım videoları (çoğu kısa 4-5 dk, entegre kısa sınavlar)
• Kısa okumalar, problemler, durum çalışmaları, sonuca dayalı
değerlendirme ile desteklenebilir.
• Bireysel öğrenme – öğreten: bilgi aktarıcı, öğrenen: pasif alıcı
• Bilgi tekrarına/kopyalamaya dayalı
• Binlerce kişiye sunulan bazı dersler «kampüs temelli didaktik
yönteme dayalı öğretimin çevrimiçi ortama aktarılmış hali» olmakla
eleştirilmekte
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler - KAÇD

Kaynak: Bozkurt, 2016

Melez KAÇD
• 2013
• Her iki yaklaşımı da bir arada sunmayı benimsemekte
• Davranışçı, bilişsel, yapılandırmacı ve bağlantıcı öğretim
prensiplerini öğrenenlere bir arada sunmakta
• Öğrenenler sunulan bu farklı fırsatlar arasında bireysel öğrenme
ihtiyaçlarına göre gezinebilmekte
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler - KAÇD
• 2012
• Coursera, Udacity gibi kâr amacı güden ve MITx ve Edx gibi kâr
amacı gütmeyen platformlar, ABD’deki dünyanın önde gelen
üniversiteleri ile kurumsal işbirliği yapmıştır.
• EADTU- OpenupEd
• İngiltere Açık Üniversitesi FutureLearn

• Türkiye’de
• Anadolu Üniversitesi AKADEMA
• Atatürk Üniversitesi AtademiX
Kitlesel Açık Çevrimiçi Dersler - KAÇD
• Güçlü ve zayıf yönler
• Farklı modeller
• Etkileşim (düzey) farklılıkları
• Öğrenen türleri
• Öğrenen - öğreten rolleri
KAÇD Güçlü Yönler
• Küresel çapta işbirliğine dayalı bilgi paylaşımı
• Öğrenenin kendi hızında ilerleyebilmesi
• Hem kişisel hem profesyonel gelişim
• Derslere katılım için çoğunukla internet bağlantısı olan bilgisayar vb. cihaz
yeterli
• Mekân kısıtı yok
• Bazılarında ders sonrası da içeriğe ulaşım
• Kredilendirme ve sertifikalandırma yapılabiliyor
• İçeriğe erişmek çoğu zaman ücretsiz
• Öz-değerlendirme, akran değerlendirmesi ve mutlak/bağıl değerlendirme
fırsatları
• web 2.0 araçları entegre edilebiliyor
• Gerçek kişisel bilgileri kullanma zorunluluğu yok
• Yaş sınırı yok
KAÇD Zayıf Yönler
• Öğrenenlerin sistemden ayrılma oranları çok yüksek
• Akredite sorunları
• Öz-denetimli ve öz-yönelimli olmayan öğrenenler için çok uygun olmayabilir
• Öğretenle iletişim ve etkileşim olanaklarının sınırlı olması
• Ücretsiz ve erişilebilir olduğu ifade edilse de bireysel, bölgesel ya da ulusal
koşullar nedeniyle dolaylı maliyetler söz konusu olabilir
• İçeriklerin çoğunun İngilizce olması
• Ölçme ve değerlendirme sorun olabilir
• Dijital okuryazarlık becerisine sahip olma gerekliliği
KAÇD Farklı Modeller
• Hem ücretsiz, hem de ders kredisi olarak kredilendirilmeyen
• Ücretsiz ancak ek destek alabilmek için ücret ödenen
• Ücretsiz ancak sertifika almak için ücret ödenen
• İçerik ücretsiz ancak sınava katılım ücretli
• Daha kapsamlı ücretli bir programla ilişkilendirildiğinde ücretli
kullanılabilen
• Kredilendirilmeyen ancak ücretli derse kayıt olunursa önceki
öğrenmelerin akredite olması için kullanılabilen
Etkileşim Türleri ve Düzeyleri
• Geleneksel KAÇD
• öğrenen –içerik etkileşimi: yüksek
• öğreten –öğrenen etkileşimi: düşük
• öğrenen-öğrenen etkileşimi: düşük/orta
• Bağlantıcı KAÇD
• öğrenen –içerik etkileşimi: orta/yüksek
• öğreten –öğrenen etkileşimi: düşük
• öğrenen-öğrenen etkileşimi: yüksek
ÖğrenenTürleri
• Tamamlayanlar
• Dinleyenler
• Ayrılanlar
• Seçiciler (dersin belli bir bölümünü takip edenler)

• Sessiz katılımcılar
• Orta derecede aktif olanlar
• Yüksek derecede aktif
olanlar
Öğreten Rolleri
• Güçlendirici
- önemli fikir ve kavramlara dikkat çekmek
• Oluşturucu
- yeni kavramları anlamalarına yardımcı olmak için kaynakları düzenlemek
• Yön buldurucu
- ağlar üzerinde sosyal anlamlandırma sürecine güvenmelerine yardımcı
olmak
• Toparlayıcı
- Tartışmalarda örüntüleri açığa çıkarmak
• Filtreleyici
- bilgiye ilişkin eleştirel düşünmeye yardım etmek
• Modelleme
- başarılı bilgi ve etkileşim örüntülerini göstermek
• Mevcut olma
- Ders ve etkinliklerin devamlı olarak bulunuşluğunu sağlamak.