CNC UYGULAMALARI

DERS KİTABI

İzmir Mazhar Zorlu Anadolu Teknik Liesi

Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri Projesi

Yazanlar
Hideki MURAKAMI
Hasan YILDIZ
JICA (Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı)
 İÇİNDEKİLER

Bölüm 1 CNC Makine Sistemleri

1-1 Bir CNC Makinesinin Yapısı……………………………………………………...2
1-1-1 CNC Makine Sistemleri………………………………………………………2
1-1-2 CNC Tezgah ve Takımlarının Kontrolü…………………………………….4
1-1-3 Interpolasyon…………………………………………………………………..5
1-1-4 CNC Takımlarının Koordinat Sistemleri………………………………….6
1-1-5 Servo Mekanizmasi……………………………………………………………7
1-2 CNC Takımları İle Kullanılan Sensörler………………………………………..8
1-2-1 Sınır Anahtarı………………………………………………………………….9
1-2-2 Yaklaşım Anahtarı…………………………………………………………….9
1-2-3 Dönel Kodlayıcı……………………………………………………………….9
1-2-4 Inductosyn…………………………………………………………………….10
1-3 Programın Uygulanması…………………………………………………………10
1-3-1 CNC Programı………………………………………………………………..10
1-3-2 CNC Programında Koordinat Sistemleri………………………………...12
1-3-3 Ölçü Biriminin ve Koordinat Sistemi Desimal Noktasının Tespiti….13
1-3-4 Dairesel İnterpolasyonda Koordinat……………………………………..13
1-3-5 Takım Uzunluğu ve Çapı Doğrulaması………………………………….15
1-3-6 Fonksiyon Çeşitleri………………………………………………………….17
1-3-7 Bir CNC Programının Analizi…………………………………………… ..18
1-3-8 CNC Şeridi……………………………………………………………………26

Chapter 2 Processing by CNC tool (Practice)…………………………………29

2-1 CNC 3D Model Makinesi………………………………………………………...30
2-1-1 MDX-650……………………………………………………………………...30
2-1-2 CNC Programın Girilmesi………………………………………………….34
2-1-3 Alt Program…………………………………………………………………..35
2-1-4 Uygulama 1…………………………………………………………………..37
2-1-5 Uygulama 2…………………………………………………………………..38
2-2 CNC Torna…………………………………………………………………………39
2-2-1 NUCBOY-8 EXP……………………………………………………………..39
2-2-2 CNC Programın Girilmesi………………………………………………….42
2-2-3 Uygulama 1………………………………………………………………….46
2-2-4 Solidworks……………………………………………………………………47
2-2-5 SolidCAM…………………………………………………………………….52
2-2-6 Uygulama 2…………………………………………………………………68
 Bölüm 1 CNC Makine Sistemleri

CNC nin terminolojideki tanımlaması (computerized numerically

controlled) bilgisayar kontrollü makine sistemleridir.
Günümüzde bir çok fabrikanın değişik üretim aşamalarında aktif
olarak kullanılan NC makine sistemlerini öğrenmek çok önemlidir.
Bu bölümde NC makine sistemlerinin çalıştırılması ve kullanılması ile
ilgili temel bilgileri öğreneceğiz.

1
1.1 Bir CNC Makinesinin Yapısı

1.1.1 CNC Makine Sistemleri

Torna, freze, dik işlem merkezi gibi CNC tezgahları yüksek doğruluk
performasına sahip tezgahlardır. Bununla birlikte bu tezgahlar kullanılarak çok
karmaşık şekilli iş parçalarıda aynı doğrulukta yapılabilir.

Diğer bir değişle bir iş parçasını bilgisayar ve otomatik kontrol ünitelerini

kullanarak otomatik olarak işleyen tezgahlara CNC tezgahları denir.

Bu tezgahlarda işlem aşamaları bazı sayısal değerler ve kodlar şeklinde verilir.

(Bu sayısal kontrol olarak adlandırılır( NC). Çünkü iş parçası, kesicinin pozisyonu
ve hareketi sayısal değerlerle gösterilir.
Şuandaki tezgahların birçoğu NC olarak yapılmıştır. Genel olarak NC tezgahlar
ana tazgah gövdesi ve NC ünitesi olmak üzere iki kısımdan ibarettir.

İlk önce NC tezgahları sadece işlem programında, hareket hız ve takım

kontrolünü yapıyordu daha sonra NC tezgahlarına yapılan programın hafızada
tutulması özelliği eklendi. Günümüzde microcomputer gibi bilgisayarlar NC
ünitesine eklendiği için bu tezgahlara CNC (computer NC ) adı verildi. CNC
tezgahlarında, takımların hareketi işlenecek modelin karmaşıklık derecesine
bağlıdır. Basit şekilli modellerde takım hareketi kolay olduğunda, program operator
tarafından elle yazılır ve CNC ünitesine girilir. Bu, “manuel programlama” olarak
adlandırılır.

Bilgisayar sistemleri kullanılarak program yapmak ise otomatik programlama

olarak adlandırılır.

Hafızadaki program sayesinde CNC ünitesi, elektrik sinyallerini göndererek

motorun dönmesi sağlanır. Servo mekanizması da iş parçasını ve kesici takımları
hareket ettirmek için bu elektrik sinyallerini kullanır. Yine servo mekanizması iş
parçasının ve kesici takımların, hızlarını ve yerlerini sensörlerden gelen verilere
göre düzenler.

CNC tezgahlarının geliştirilmesindeki amaç, aynı anda birçok ekseni kontrol

ederek eğrisel yüzeyleri yüksek doğruluklu bir şekilde işlenmesini sağlamaktır.
Ayrıca, sadece mükemmel bir makine işçiliği olması değil, fabrika otomasyonu rolü
açısından da büyük önem taşır.

2
 CNC Kontrol Paneli

Otomatik Programlama Program Girişi

Monitör İşlem Anahtarı Kayıt
Monitör

CNC Kontrol Ünitesi

Harici I/F İşlem Paneli I/F

CPU

Servo Kontrol Ana Eksen Dijital Dijital Hafıza

I/F Kontrol I/F Girdi Çıktı

Servo Kontrol Ana Eksen

Yükselticisi Yükselticisi

Makine

Motor
Ana Eksen Sınır Anahtarı
Sensör vs.
Motor
Algılayıcı Tabla
Solenoid
İlerleme
Mesaj Ledleri vs.
Şaftı

Şekil.1-1
CNC
Tezgahlarının Yapısı

3
 1.1.2 CNC Tezgah ve Takımlarının Kontrolü

CNC tezgah ve takımlarının kontrolü aşağıda açıklanmıştır.

Pozisyon Kontrolü
Matkap
Pozisyon kontrolü koordinatlarına
karar verilmiş işlemler için kullanılır. B
A
Örneğin bir matkap tezgahı ve kaynak
makinesi.
Şekil 1-2 de gösterildiği gibi parça İş parçası
üzerindeki A ve B delikleri önce B
daha sonra A deliği delinecek şekilde Şekil.1-2 İşlem Örneği
delinecektir. Bunu yapmak aşağıdaki
gibi iki yöntemle mümkündür.

・Bir Eksen Kontrolü：Bu yöntem ile kesici A dan B ye P veya Q noktası üzerinden

hareket eder. (Şekil 1-3 (a))

・Eşzamanlı İki Eksen Kontrolü：Bu yöntemde A noktasından belirli bir noktaya

kadar açılı bir şekilde hareket edip B noktasına

doğrusal olarak gider. (Şekil 1-3 (b))

Y Y Y
B B B
Q

P 45°
A X A X A X

(b) Eşzamanlı İki

(a) Bir Eksen Kontrolü
Eksen Kontrolü

Şekil 1-3 Pozisyon kontrolü

Doğrusal Kontrol

Torna ve freze tezgahında iş parçası işlenirken kesiciler hareket eder.

Cnc torna ve freze tezgarında kesme işlemi şekil 1-4 de gösterilmiştir.
İş parçasının, X ve Y ekseni boyunca düz bir çizgi üzerinde işlem görmesi işlemine
doğrusal kontrol denir.

4
 Kesici

İş parçası

Merkez

Kesicinin
Kesici
Heket Yönü
Torna

Şekil 1-4 Doğrusal Kontrol Freze Tezgahı

Eğrisel Yüzey İşleme

İşlenecek parçanın karmaşık olduğunda aynı anda 3 ekseninde (X, Y, Z ekseni)

kontrol edilmesi gereklidir. Böyle örnek parçalar şekil 1-5 de gösterilmiştir.

İş parçası Kesici
Merkez

Kesicinin
Heket Yönü

Torna Freze Tezgahı

Şekil 1-5 Eğrisel Yüzey İşleme

1.1.3 Interpolasyon
Cnc nin kesici ve iş parçasının bağlı olduğu motorlar pals sinyaline göre hareket
eder. Genel olarak takımlar bir pals ile, 0.05 den 0.001 mm ye kadar hassasiyetlerde
hareket edebilir. Takımlar, eğik doğrusal ve eğrisel çizgilerde hareket ettirilmek
istenirse, takım ve kesici hareketi şekil 1-6 daki gibi olur. Kesicinin veya takımların
böyle hareketlerine doğrusal interpolasyon(linear interpolation) veya eğrisel
interpolasyon (circular interpolation) denir.

5
 B A

A B

(a)Doğrusal interpolasyon (b) Eğrisel interpolasyon

Şekil 1-6 Interpolasyon

1.1.4 CNC Takımlarının Koordinat Sistemi

CNC ekipmanlarının eksenlerini aşağıda gösterildiği gibi belirlemek mümkündür.

Y
+Y

+B
Z

X
+C

+Z +A +X

Şekil 1-7 Standart kartezyen koordinat sistemi (Sağ-el)

+Z

+Y

+Z Z
+X +X
Y

X
Z
X
Torna Freze Makinesi
(Y)
Şekil 1-8 Torna ve Freze Tezgahında Koordinat Sistemi

6
Tezgah Koordinat Sistemi
Her işlemin makine orijin noktası vardır ve değiştirilemez.

İş parçası Koordinat Sistemi

İş parçası koordinat sisteminin başlangıç noktasını kullanıcı belirleyebilir.
Eğer uygun bir başlangıç noktası belirlenirse, program yapmak kolay olacaktır.

1.1.5 Servo Mekanizması

CNC ütesinden komutlar ile hareket eden iş parçası ve kesici takımlar, servo
mekanizmaları tarafından kontrol edilir.

Açık Döngülü Kontrolü

Açık döngü kontrolü CNC ünitesi, çıkışından gelen sinyaller ile kontrol edilir.
Açık döngü kontrolünün doğruluk oranı düşüktür. Çünkü, tam olarak hareket
kalitesini algılayan bir mekanizma yoktur. Bununla birlikte, bu sistemin yapısı,
sensör ve geri besleme kontrolü gerektirmediği için basittir.

İş Parçası Kesici

İşlem Bilgisi
Tabla

Pals Sinyali

CNC Dişliçarklar İlerleme Mili

Ünitesi

Step Motor

Şekil 1-9 Açık Döngülü Kontrol

Yarı Kapalı Döngülü Kontrol:

Yarı kapalı döngülü kontrol, sensör tarafından ilerleme şaftının okunması ile iş
parçası ve kesici takımların hareket değerlerini okur. Bu sistem, CNC ünitesine
gönderilen bu değerler ile hata payını doğrulayabilir. Bununla birlikte, bu sistemin,
cıvata-somun ve dişliçarklar arasındaki boşluklardan dolayı hata payı vardır. Vida
ve dişliçarklar bu boşluk ile serbestçe dönebilir. Ancak dişlilerin dönme yönü
değiştirildiğinde hata payı oluşur. Bu yüzden, bu sistemlerde yüksek doğruluklu
ilerleme milleri kullanılmalıdır.Bundan başka, bu hata payı gözönünde
bulundurularak işlem ölçüleri belirlenmelidir. Yalnız bu hata payının giderilmesi
için bir yöntem vardır. Bu yöntemde hata payı CNC ünitesine program yapmadan
önce girilir ve işlemler bu dataya göre yapıldığı için hata payı düzeltilmiş olur.

7
 İş Parçası Kesici

İşlem
Tabla
Bilgisi
Pals Sinyali Sensör

CNC İlerleme Mili

Ünitesi Dişliçark çifti
Servo Motor
Geribesleme Sinyali

Şekil 1-10 Yarı kapalı döngülü kontrol

Kapalı Döngülü Kontrol

Kapalı döngülü kontrol de iş parçası hareketi sensörler tarafından algılanır.

Bu sistem, sensörlerin okuduğu değerlerin CNC ünitesine gönderilmesi ile hata
payı doğrulaması yapabilir. Bu nedenle bu system mümkün olan en kaliteli işlemi
yapabilir. Bu sistem ilerleme milinin hassasiyetine bakmadan yüksek kalitede
işlem yapabilir.

Tabla
İş parçası Kesici
Ölçü
İşlem Sensör
Bilgisi
Pals sinyali

CNC İlerleme Mili

Ünitesi Dişliçarklar
Servo motor

Geribesleme sinyali

Şekil 1-11 Kapalı Döngülü Kontrol

1.2 CNC Takımları İle Kullanılan Sensörler

Çok geniş alanlarda kullanılan bir çok sensör çeşidi vardır. Bunlardan CNC
takımları için en çok kullanılan sensörler aşağıda gösterilmiştir.

8
1.2.1 Sınır Anahtarı

Sınır anahtarı açık veya kapalı elektrik

devrelerinde kullanılmakta olan kontak tipi bir
sensördür. Anahtara basıldığında kontaklar açılır
yada kapanır. Bu sensör, tezgah takımı tablasının
yerinin belli olduğu durumlarada kullanılır. Şekil
1-13 de sınır anahtarının nerede kullanıldığına
yönelik bir örnek gösterilmektedir. Tabla sol
taraftan harekete başladığı zaman kontaklar
devreye girer. LS1 kontağının devreye girmesi ile
Şekil 1-12 Sınır Anahtarı
tabla motoruna sinyal göndererek tabla ilerleme
hızının azalmasıma neden olur. LS2 kontağının devreye girmesiyle tabla ilerlemesi
durur. Böylece bu iki kontağın kullanılması ile tablanın doğru pozisyonda durması
sağlanır.

Kontak Noktası Hareket Yönü

Yay

LS1 LS2

Sabit kısım

(a) Yapısı (b) Örnek

Şekil 1-13 Sınır Anahtarının Yapısı ve Kullanımı

1.2.2 Yaklaşım Anahtarı

Bir nesne belli bir mesasafeye yaklaştığı zaman sinyal vermesi istendiğinde
yaklaşım anahtarı kullanılır. Bu anahtarla da pozisyon kontrolü yapılabilir. Metal
bir cisim yaklaştığında yaklaşım anahtarı bobininden yüksek frekanslı akım geçer.
Diğer bir değişle metal cisim sensör (yaklaşım anahtarı) algılandığında girdap
akımı denilen akım meydana gelir.
Photo IC LED
1.2.3 Dönel Kodlayıcı
Hali hazırdaki dönel Rotating shaft

kodlayıcılarda yüksek doğrulukta ve

Photo IC LED
güvenirlikte ışık kaynağı kullanılır.
Dönel kodlayıcı, dönen mile sabit Disc with slit
olan disk içinden geçen ışık yardımı
Şekil1-14 Dönel Kodlayıcı
ile bilgileri alır. Çıkış verileri dijital

9
 olduğu için bu sensör sadece devir sayısını değil dönme açısınıda(Pozisyon data)
algılar. O nedenle, bir sensörün kalitesi, o sensörün aynı anda hız kontrolü ve
pozisyon kontrolü yapmasına bağlıdır. Bu iki işi de aynı anda tamamlayan sensör
en kaliteli sensördür. Bu sensörün “incremental” ve “absolute” olan iki çeşidi vardır.

1.2.4 Inductosyn

Bir sensör olan inductosyn konumlamayı algılar. Inductosyn, scale ve slider

parçalarından oluşmuştur. Scale kısmı bazı makinelerde cetvel gibi bölüntülüdür.
Konumlama scale ve slider üzerinden alternatif akım geçmesi sonucunda
indüklenen gerilime göre olur. Dişliçark, ilerleme mili gibi boşluklu elemanlar
kullanılmadığı için konumlama hassasiyeti yüksektir.

Alternatif gerilim Scale

Sabit tabla

Hareketli tabla
Bobin A Bobin B

Scale bobini Slider

Slider bobin
İndüklenen gerilim

Şekil 1-15 Inductosyn Yapısı ve Örnek Uygulama

1.3 Programın Uygulanması

1.3.1 CNC Programı

CNC programı, CNC takımlarını iş parçası işlemlerini gösteren sayısal

bilgilere göre, yönlendirme için kullanılan kodlardan oluşur. Ayrıca yapılacak olan
işlemlerin CNC dil kodları ile yazılmasına CNC programı denir.
Bir CNC programı alfabe ve rakamların kullanılması ile yazılır. Bir program
satırındaki alfabe kısmı adresi, rakam kısmı (bunlar, işaret ve decimal nokta
içermektedir) ise datayı ifade eder. Adres ve datanın kombine edilmiş haldeki bir
satırı, “kelime” olarak adlandırılır. Kelime CNC fonksiyonlarını kontrol eden
komutların en küçük bir birimidir. Kelime grubu blok olarak adlandırılır ve her blok
sonuna noktalı virgül kullanılmalıdır. Şekil 1-16 CNC program yapısını
göstermektedir.

10
 Adres
Data Kelime Blok sonu (EOB)

G01Z-8.0F160;

Blok

Şekil 1-16 CNC programının yapısı

Ana programdan başka alt program da CNC programının içine yazılabilir. Alt
programların kullanılması çok verimlidir çünkü bir iş parçasında birden çok aynı
işlem yapılacaksa alt program kullanılır.
Ana program “O” ve “M02”, “M30” adresleri arasına yazılan programdır. Alt
program ise “O” ve “M99” adresleri arasına yazılan programdır. Alt programın
uygulanması yani tekrar tekrar çağırılması “M99” komutu ile sağlanır.

Ana program Alt program

(Program numarası 001) (Program numarası 002)
Alt program
O001 O002
(Prog. numarası 003)
N001 …
O003
N232 M98 P003
N233
N100 M98 P002
M99
N101 … M99

Alt program

N153 M98 P004 (Program number 004)

N154 … O004

M02 M99

Şekil-17 Ana program ve alt programın kullanım şeması

11
 1.3.2 CNC Programında Koordinat Sistemleri

Bir CNC programında, absolute ve incremental olmak üzere iki tip koordinat
sistemi kullanılır.
İşlem noktası absolute koordinat sisteminde ifade edeilen koordinatla
belirtilir. Diğer taraftan işlem noktası incremental koordinat sisteminde hareket
miktarı ile belirlenir. Diğer bir değişle bir önceki hereketin sonu bir sonraki
hareketin başlangıç noktasıdır.

Absolute Koordinat Sistemi

Y
10
G90 …※
④

G00 X3.0 Y1.0 …①

③
5
G01 X3.0 Y4.0 …② ⑤
②
G01 X8.0 Y7.0 …③
⑥
①
G01 X8.0 Y9.0 …④ ⑦
0 5 10 X

Fig.1-18 Track of tool

G90 : Absolute koordinat sistemi
G00 : Konumlama (Hızlı olarak)
G01 : Doğrusal interpolation
G02 : Dairasel interpolation (Saat yönünde)
G03 : Dairasel interpolation (Saat yönünün tersi yön)

The explanation of “R-4.0” is being written in the 1.3.4.

Incremental koordinat sistemi

Y
G91 … ※ 10
④
G00 X3.0 Y1.0 …①
③
G01 X0.0 Y3.0 …② 5
⑤

G01 X5.0 Y3.0 …③ ②

⑥
①
G01 X0.0 Y2.0 …④ ⑦
0 5 10 X

Şekil 1-19 Takım İzi

12
 G91 : Incremental koordinat sistemi

1.3.3 Ölçü Biriminin ve Koordinat Sistemi Desimal Noktasının Tespiti

CNC nin ölçü birimi G20 ve G21 komutlarıyla belirlenir..

G20 : Inch (parmak)

G21 : Millimetre

Minimum birim program ile belirlenir. Bu da aygıtın artırabileceği en küçük

mesafe olarak adlandırılır. Eğer takımın hareket edeceği mesafe değeri decimal
nokta belirtilmeden yazılırsa aygıt bu değeri bizim isteğimiz dışında minimum
birim olarak algılayacağından yanlış olacaktır. Dolayısıyle program yazılırken
koordinat değerlerinde mutlaka decimal nokta olmak zorundadır.

Örneğin (Minimum artış mesafesinin 0.001mm. olduğu düşünülürse )

G21 G21
G00 X15.5 Same G00 X15500

Yukarıdaki programa gore takım X ekseni üzerinde 15.5mm.hareket edecektir.

1.3.4 Dairesel İnterpolasyonda Koordinat

Dairesel interpolasyonda G02 (saat yönü) ve G03(saat yönünün tersi) olmak

üzere 2 tip kımut vardır. Dairesel interpolasyon 2 boyutun bir yüzeyinde yapılır. 2
boyut ise G17, G18 ve G19 kutları ile uygulanır.

G03 G17 : X-Y yüzeği

G18 : Z-X
G02
G02 G19 : Y-Z yüzeği
G03
Y

G03
G02

X
Şekil 1-20 Dairesel İnterpolasyon Yönü

Aşağıda dairesel interpolasyon komutu için kullanılan koordinat özelliklerini

belirtmede iki yöntem vardır.

13
Dairesel Bir Yay Merkezi Koordinatlarını Göstermek

I, J ve K dairesel bir yayın merkez koordinatlarını gösterir ve bunlar daima

incremental verilmek zorundadır. I, X eksenini J, Y eksenini ve K ise Z ekseninde
dairesel yayın merkez koordinatını gösterir. Eğer koordinat ve daire merkez
koordinatı aynı olsa bile G02 ve G03 komutları kullanımı arasındaki farklılık
aşağıda gösterilmiştir.

Y Y
(5,5) (5,5)

G02 X5.0 Y5.0 I5.0 J0 G03 X5.0 Y5.0 I5.0 J0

X X
(0,0) (5,0) (0,0) (5,0)

Şekil 1-21 G02 ve G03

Koordinat ve Dairesel Bir Yayın Yarıçapını Göstermek
Dairesel bir yayın yarıçapı ve noktası belirtildiği zaman,takım hareketin 2 çeşit
olduğu düşünülmelidir. Bu nedenle yayın açısı 180 derece yada daha olduğu
durumlarda R değeri negatif biçimde belirtilmelidir.

R=－5 0
②
X
(－2,4) ① (3,4)

R=5.0
(0,0)

(－5 0)

① G03 X－2.0 Y4.0 R5.0

② G03 X－2.0 Y4.0 R－5.0

Şekil 1-22 R Değerinin Farkı

14
 1.3.5 Takım Uzunluğu ve Çapı Doğrulaması

Takım Uzunluğu Doğrulaması

Kesici takımların farklı farklı uzunlukları vardır (Şekil 1-23).Bu farklılığın da
Cnc tezgahının algılayabilmesi için takım uzunluklarının uyarlanıp doğrulanması
gereklidir. Bu doğrulama ofset olarak adlandırılır. Ofset miktarı, makine içinde
yazılacak program tarafından ofset numarası girilerek yapılır. Takım uzunluğu
ofset komutu G43 ve G44 dür. Takım uzunluğu offset iptal etme ise G49 komutu ile
yapılır. CNC takımları, yazılan program ile otomatik olarak değiştirileceği zaman
bu fonksiyon çok yararlıdır

Ortak çizgi

Doğrulama

B Takımı Uzunluğu
A takımı uzunluğu Ortak çizgi
C takımı uzunluğu
Şekil 1-23 Takım Uzunluğu Doğrulama

G43 H01 : Ofset numarası 01 olan takım uzunluğu doğrulaması.

G49 : Takım uzunluğu ofset iptali
( G43 H0 ) : Ofset numarası 0 olan ofset iptali.

Takım Çapı Doğrulaması

Program ile belirlenen takım hareketi takımın çap merkezi izi ile oluşur. Eğer
koordinat değerleri çizime göre girilirse, bu değerler takım çapı için hata üretir.
Takım yarıçapı hata payı doğrulaması, hassas üretim için gereklidir.
Bu doğrulama takım çapı ofseti olarak adlandırılır. Doğru ve hassas şekil bu
fonksiyonu kullanılarak kesilebilir. Kullanıcı sadece çizimin koordinat değerini
girmesi gerekir. Takım çapı ofset komutu G41 ve G42 dir. Takım çapı ofset iptal
komutu ise G40 dır. G41 ve G42 G00 ve G01 ile belirlenir. (G02 ve G03 ile
belirlenemez.).

G41 D01 : Takım capo doğrulaması offset numarası 01 (Sol taraf)

G42 D02 : Takım capo doğrulaması offset numarası 02 (Sağ taraf)
G40 : Takım çapı ofset iptali.

15
 G41 G41

G02
X40000 X30000 X30000

G00 G17 G41 D01 X40000 F200 G01 G17 G41 D02 X30000 F150
X30000 G02 X25000 Y-10505 J-35000

Programlanmış takım izi Takımın gerçek izi

X40000 X30000 X30000

G42 G42 G02

G00 G17 G42 D01 X40000 F200

G01 G17 G41 D02 X30000 F150
X30000
G02 X25000 Y-10505 J-35000

G42
X40000

G42

X-10000
X30000

G00 G17 G42 D01

G01 X40000 F200 G00 G17 G42 D02
G01 X-10000 Y-30000 F150

Şekil1-24 Takım capo doğrulaması

16
 1.3.6 Fonksiyon Çeşitleri (Özet)

G Fonsiyonları
Tablo 1-1 G Fonsiyonları (Özet)
G G
FONKSİYONU GRUP FONKSİYONU GRUP
KODU KOD

G 00 Konumlama (Hızlı) G 54 İş parçası Sıfır Noktası 1

G 01 Doğrusal İnterpolasyon. F Kesme Hızı ile G 55 İş parçası Sıfır Noktası 2
A
G 02 Dairesel İnterpolasyon (Saat Yönünde) G 56 İş parçası Sıfır Noktası 3
G
G 03 Dairesel İnterpolasyon (Saat Yönü Tersi ) G 57 İş parçası Sıfır Noktası 4
G 04 Bekleme G 58 İş parçası Sıfır Noktası 5
G 10 Veri Girişi G 59 İş parçası Sıfır Noktası 6
G 17 X-Y Çalışma Yüzeyi G 80 Delik Delme Çevrimlerinin İptali
G 18 Z-X Çalışma Yüzeyi B G 81 Punta Açma ve Delik Delme Çevrimi
G 19 Y-Z Çalışma Yüzeyi G 82 Bekleme Zamanlı Delik Delme
G 20 İnch Modu G 83 Derin Delik Delme (Kademeli Delik Delme) H
C
G 21 Milimetre Modu G 85 Delme (yavaş girip, yavaş çıkar).Raybalama
G 39 Köşe-Ofset Doğrulama G 86 Delme. Yavaş Girip Deliğin Sonunda Durur.
G 40 Takım Çapı Doğrulama İptali G 89 Deliğe Yavaşça Girip Delik Sonunda Bekler Geriye Yavaş Çıkar
G 41 Takım çapı Doğrulaması (Sol Taraf) D G 90 Mutlak (Absolute) Ölçülendirme
I
G 42 Takım çapı Doğrulaması (Sağ Taraf) G 91 Artımsal (Incremental) Ölçülendirme
G 43 Takım Uzunluğu Doğrulaması + G 92 İş Parçası Koordinatını Set Etme
G 44 Takım Uzunluğu Doğrulaması - E G 98 Başlangıç Noktasına Dönme
J
G 49 Takım Uzunluğu Doğrulama İptali G 99 R Noktasına Dönme
G 50 Ölçeklendirme İptali
F
G 51 Ölçeklendirme

The function of code in the same group is held until the new code is recreated.

M Fonksiyonları
M KOD FONKSİYONU ANLAMI

Bu fonksiyon program uygulamasını geçici olarak durdurulur. M00 komutu uygulandığında iş mili,

M 00 Programı Şartsız Durdurma soğutucu ve program okunması durur. Ancak start butonuna basıldığında program kaldığı yerden

devam eder.

Bu fonksiyon program uygulamasını M 00 gibi geçici olarak durdurur. Bu fonksiyon ON olduğunda

M 01 İsteğe Bağlı Durdurma
makine kontrol paneli ON olur.

M 02 Program Sonu Bu fonksiyon program sonunu gösterir. Bütün operasyonlar durur.

M 03 İş Milinin Saat Yönünde Dönmesi Bu fonksiyon iş milini saat tönünde döndürür.

M 05 İş Mili Durdurma Bu fonksiyon iş milini durdurur.

M 06 Takım Değiştirme İstenilen takımı seçer, değiştirir ve takım magazinine döner.

M 08 Soğutma Sıvısı Açma Soğutma sıvısını açar.

M 09 Soğutma Sıvısı Kapama Soğutma sıvısını durdurur.

Bu fonsiyon M02 gibi program sonunu göster ancak M30 uygulandığı zaman program durur ve başa
M 30 Program Sonu
dönülür.

M 98 Alt Program Çağırma Başka bir yere yazılan programı çağırır ve uygular.

M 99 Alt Program Sonu Alt program uygulaması durur ve ana programa dönülür.

17
S function
Bu fonksiyon, takımın dönme hızını gösterir. Motoru durdurma ve dönmeye
başlatma gibi fonksiyonları yoktur.
F function
İlerleme hızını gösterir. Genel olarak ilerleme hızı iş mili devir sayısına, takım
çapına ve iş parçası malzemesine göre değişim gösterir. F değeri bu veriler dikkate
alınarak belirlenmelidir.

Others

N：Sıra Numarası

Program Sıra Numarası blok numaralarını düzenler ve blok başlangıcına

yazılır.

O：Program Numarası

Program numaralarını düzenler ve program başlangıcına yazılır. Program,

yazılan numaradan itibaren başlar ve M02, M30 veya M99 komutlarını
görene kadar devam eder.

/：İsteğe Bağlı Blok Atlama

Bu komut kullanıldığı zaman, blok atlanır ve sıradaki bloktan devam edilir.

Blok başlangıcına yazılır.
1.3.7 Bir CNC Programının Analizi

Aşagıda yazılan program uygulandığı zaman CNC takım hareketi analizi

açıklanacaktır.

UYARI !

Bu program uygulaması gerçekte denenmemiştir. Amaçs sadece CNC takım

haretinin programa göre nasıl olduğunu açıklamak içindir.

18
 O1000 …※

N001 G91 G00 X15.0 Y12.5 Z25.0 …①

N002 S1600 M03 …②

N003 M08 …③

N004 Z-20.0 …④

N005 G01 Z-8.0 F160 …⑤

N006 X33.0 …⑥

N007 G03 X16.0 Y16.0 R16.0 …⑦

N008 G01 Y16.5 …⑧

N009 X-16.0 Y14.0 …⑨

N010 X-21.0 …⑩

N011 G02 X-12.0 Y-12.0 R12.0 …⑪

N012 G01 Y-34.5 …⑫

N013 G00 Z28.0 …⑬

N014 M09 …⑭

N015 M05 …⑮

N016 X-15.0 Y-12.5 …⑯

N017 M30 …⑰

Şekil 1-25 CNC Program Örneği

Program değerleri yukardaki gibi işlem sayfası şeklinde yazıldığı zaman, her
eksende hareketin nasıl olacağı kolayca görülür. Örnek yazılmış bir işlem sayfası
Tablo 1-3 de gösterilmiştir.

19
 Tablo 1-3 Örnek İşlem Sayfası

N G X Y Z R F S M
① N001 91 00 15.0 12.5 25.0
② N002 1600 03
③ N003 08
④ N004 - 20.0
⑤ N005 01 - 8.0 160
⑥ N006 33.0
⑦ N007 03 16.0 16.0 16.0
⑧ N008 01 16.5
⑨ N009 - 16.0 14.0
⑩ N010 - 21.0
⑪ N011 02 - 12.0 - 12.0 12.0
⑫ N012 01 - 34.5
⑬ N013 00 28.0
⑭ N014 09
⑮ N015 05
⑯ N016 - 15.0 - 12.5
⑰ N017 30

Takım Hareketi

※ Program numarası 1000.

① Bu programda incremental ölçülendirme kullanılmıştır. (G91)

Takım 1. noktaya hızlı bir şekilde hareket etmektedir. (G00)

② Takım dönme hızı 1600rpm dır. (S1600)

Takım dönmeye başlar. (M03)

Kesici
St t i t
Hızlı Gidiş 1600[rpm]
25mm
P i t1

İş Parçası

Şekil 1-26 Movement of ① Şekil 1-27 Takımın Dönmesi ②

20
③ Soğutma sıvısı pompası ON. (M08)

④ Z ekseninde hızlı takım hareketi (-20mm)

(Takım hareketi aşağı doğru. G00 komutu devam ediyor ① )

Tool

Hızlı Gidiş
Oil
20mm

İş Parçası İş Parçası

Şekil 1-28 Takım Hareketi ③ Şekil1-29 Takım hareketi ④

⑤ İlerleme hızı [mm/min] ile takım aşağı doğru yani Z ekseninde hareket ediyor.

(-8mm) (Takım 3mm. derinliğinde iş parçası içine giriyor.)

⑥ Takım 160[mm/min] ilerleme hızıyla X ekseninde (33 mm.) keserek ilerliyor.

(G01 ve F160 komutu devam ediyor.)

160[mm/min]
160[mm/min] Tool

8mm
3mm 33mm

Şekil 1-30 Takım Hareketi ⑤ Şekil 1-31 Takım Hareketi ⑥

⑦Takım saat yönünün tersi yönünde yay çizerek 2. noktaya doğru hareket eder.

(İlerleme miktarı F160 devam eder.)

⑧ Takım Y ekseninde 16.5mm. hareket eder. (İlerleme miktarı F160 devam eder.)

21
 16mm
P i t2

16.5mm 160[mm/min]

160[mm/min]

Şekil 1-32 ⑦ No’lu hareket Şekil 1-33 ⑧ No’lu hareket

⑨ Takım 3. noktaya hareket eder. (⑤ noktadan ilerleme (F160) ve ⑧ noktadan

(G01) komutları devam etmektedir.)

⑩ Takım X-ekseni doğrultusunda 21mm. hareket eder. (⑤ noktadan ilerleme

(F160) ve ⑧ noktadan (G01) komutları devam etmektedir.)

16mm

3. Nokta

14mm 160[mm/min]

21mm
160[mm/min]

Şekil 1-34 ⑨ No’lu hareket Şekil 1-35 ⑩ No’lu hareket

⑪ Takım saat yönünde yay çizerek 4. noktaya doğru hareket eder. (İlerleme

miktarı F160 devam eder.)

⑫Takım Y ekseninde -34.5mm. hareket eder. (İlerleme miktarı F160 devam eder.)

22
 12mm

34.5mm

4. Nokta
160[mm/min]

160[mm/min]

Şekil 1-36 ⑪ No’lu hareket Şekil 1-37 ⑫ No’lu hareket

⑬ Takım hızlı bir şekilde Z-ekseni yönünde 28mm. hareket eder. (Yukarı doğru)

⑭ Soğutma sıvısı pompası durur. (M09)

Soğutma sıvısı kapalı

25mm
Hızlı hareket
28mm

1. Nokta
1. Nokta
Şekil 1-38 ⑬ No’lu hareket Şekil 1-39 ⑭ No’lu hareket

⑮ Takım dönme hareketi durması. (M05)

⑯ Takım 5. noktaya doğru hızlı bir şekilde ilerler. (5 no’lu nokta başlangıç

noktasıdır.)

(⑬ No’lu noktada verilen G00 komutu devam ediyor.)

23
 Takım
Hızlı
hareket
Başlangıç Noktası
1. Nokta
Dönüş durur!

1. Nokta
Şekil 1-40 ⑮ No’lu hareket Şekil 1-41 ⑯ No’lu hareket

⑰ Program sonu. (M30)

2 16
1
R12 Point-3
14
Point-4
Point-5
16.5
34.5 R16
Point-2

Point-1
12.5

Start point 15 33

Şekil 1-42 Takım İzi

The following program is the program which does same processing by using
absolute dimension system.

24
 O 1001 …※
G90 G00 X15.0 Y12.5 Z25.0 …①
S1600 M03 …②
M08
…③
Z5.0 …④
G01 Z-3.0 F160 …⑤
X48.0 …⑥
G03 X64.0 Y28.5 R16.0 …⑦
G01 Y45.0 …⑧
X48.0 Y59.0 …⑨
X37.0 …⑩
G02 X15.0 Y47.0 R12.0 …⑪
G01 Y12.5 …⑫
G00 Z25.0 …⑬
M09
…⑭
M05
…⑮
X0 Y0 …⑯
M30
…⑰

・Coordinates of the omitted axis do not change.

・When the value of coordinate is zero, you can omit the decimal point.

Şekil 1-43 Mutlak (Absolute) ölçü sistemi ile programlama

25
1.3.8 CNC Şeridi

Verilerin sayısal olarak kaydedildiği ve NC makinelerinin control edil diği

şeride NC şeridi denir. (Sayısal kontrol şeridi)
8 delik 25.4mm (1 inch) lik genişlikte bir şerit üzerinde sıralanmıştır. Karakterleri,
şekli ve işaretleri bu 8 delik ifade eder. Nc şeridinin malzemesi siyah veya geri olup
ışığı geçirmez malzemeden yapılmıştır. (Şeridin ışık geçirgenliği 50% yada daha
azdır.)

Kanal-4
Kanal-5 İlerleme deliği φ1.17mm
Kanal-6
Kanal-7
Kanal-8

Bilgi deliği φ1.83mm

2.54mm
Kanal-3
Kanal-2
Kanal-1

25.4mm 2.54mm

Şekil 1-44 NC Şeridi

İki tip NC şeridi vardır ISO ve EIA.

The NC machine of new type can distinguish the ISO cord and the EIA cord
automatically. The parity check is executed to prevent the reading error of
information of the NC tape.
The IC card etc. is used for record of a program other than NC tape. Moreover, there
is the NC machine which can use the communication line.

26
ISO cord

CH- 8
CH- 7 0 0 0 0 1 1 1 1
CH- 6 0 0 1 1 0 0 1 1
CH- 5 0 1 0 1 0 1 0 1
CH- 1 CH- 2 CH- 3 CH- 4
0 0 0 0 NUL SP 0 P
0 0 0 1 1 A Q
0 0 1 0 2 B R
0 0 1 1 3 C S
0 1 0 0 4 D T
0 1 0 1 % 5 E U
0 1 1 0 6 F V
0 1 1 1 7 G W
1 0 0 0 BS ( 8 H X
1 0 0 1 HT ) 9 I Y
1 0 1 0 LF ： J Z
1 0 1 1 ＋ K
1 1 0 0 L
1 1 0 1 CR － M
1 1 1 0 ・ N
1 1 1 1 ／ O DEL

0
1
2
Kanal-8

Kanal-1
Şekil 1-45 ISO cord

The ISO cord was decided by the International Organization For

Standardization. This cord is used for standard of the computer technology and
communication technology. There is a lot of the equipment which use the ISO cord
because present NC machine is computerizing.
The Kanal 8 is the parity bit in the tape which is recorded by ISO cord. The hole of
Kanal 8 is punched so that the hole of the row may always become an even number.
Therefore the hole is called the even parity. If the holes of row are odd number, it is
judged the reading error.

27
EIA cord

CH- 8
CH- 7 0 0 0 0 1 1 1 1
CH- 6 0 0 1 1 0 0 1 1
CH- 5 0 1 0 1 0 1 0 1
CH- 1 CH- 2 CH- 3 CH- 4
0 0 0 0 SP 0 － ＋ EO
0 0 0 1 1 ／ J A
0 0 1 0 2 S K B
0 0 1 1 3 T L C
0 1 0 0 4 U M D
0 1 0 1 5 V N E
0 1 1 0 6 W O F
0 1 1 1 7 X P G
1 0 0 0 8 Y Q H
1 0 0 1 9 Z R I
1 0 1 0 BS LC
1 0 1 1 ER % ・
1 1 0 0 UC
1 1 0 1
1 1 1 0 & TAB
1 1 1 1 DEL

0
1
2
Kanal-8

Kanal-1
Fig.1-46 EIA cord

The EIA cord was decided by the Electronics Industries Association (Standard
of America). There are some NC equipments which use the EIA cord because the NC
machine tool was developed in USA.
The Kanal 5 is a parity bit in the tape which is recorded by the EIA cord. The hole of
Kanal 5 is punched so that the holes of row may always become odd number.
Therefore the Kanal 5 is called the odd parity. If the hole of row is the even number,
it is judged the reading error.

28
 Bölüm 2
UYGULAMA

Bu bölümün amacı CNC takım tezgahlarının temel

kullanımını yapmaktır. Malzemenin işlenmesi NC programı
aşamalarına bağlıdır. Eğer yanlış bir program yazılıp
uygulanırsa, sonuç alınamayacağı gibi CNC nin bozulmasına da
neden olabilir. Bundan dolayı programcı işleme metodunu çok iyi
düşünüp yazdığı programı defalarca kontrol etmek zorundadır.
Program yazılması ve uygulanması sırasında dikkatli olmak çok
önemlidir.

29
2.1 CNC 3D Model Makinesi

2.1.1 MDX-650

Makine açıldığında LCD panel üzerinde aşağıdaki mesajlar görünür.

Hit “ENTER” >>NC-CODE

Select MODE -<END>-

“NC-MODE” seçilmeli ve [ENTER] tuşuna basılmalıdır.

Görüntü Paneli

LCD Panel

Hızlı İlerleme Butonu Kadran Acil Durdurma Butonu

Şekil 2-1 MDX-650 Kontrol Paneli

Kadran
Bu kadran ile menü seçimi, takım hareketi ve kesicinin bağlı olduğu motorun
hareket yönünü değiştirme kontrolü yapılır.

[JOG] Butonu
Bu butona basıldığı zaman LCD panelde koordinatlar görünür.
[ENTER] buton
Karar verdiğimiz menüyü seçmek için bu buton kullanılır.

[EXIT] buton
Bu buton koordinat ve menü görüntüsünü değiştirmek için kullanılır. Ayrıca
bu butona basıldığı ana menüye dönülür.
Okları Gösteren Butonlar
Tabla hareketi bu butonlara basıldığı zaman gerçekleşir.

30
[+Z] buton
Takım yukarı doğru hareket eder.

[-Z] buton
Takım aşağı doğru hareket eder.

Fast-forward buton
Bu butona ve ok tuşlarından herhangi birine aynı anda basılırsa tabla o ok
yönünde hızlı hareket eder.

[z] buton
İş parçasının Z ekseni başlangıç noktası bu buton ile set edilir.
[XY/A] buton
İş parçasının X-Y eksenleri başlangıç noktası bu buton ile set edilir.

[SPINDLE] buton
Milin dönmesi ve durdurulması bu buton ile olur.
[PAUSE] buton
Bu butona basıldığı zaman makine geçici olarak durur.

[COPY] buton
Ara bellekte işlem, veriye göre tekrar yapılır.
Acil Durdurma Butonu
Bu butona basıldığında makine durur.
Bu butona basıp çektiğimiz zaman aşağıdaki yapılacak işlemler için menü
görünür.

NOW CATCHING TOOL

“ENTER” TO RELEASE

[ENTER] butonuna basılıp güvenli ve dikkatli bir şekilde kesici takım el

ile alınır. Aksi taktirde kesici tezgah tablasının üzerine düşer

IF TOOL IS RELEASED
THEN PUSH “ENTER”

[ENTER]-tuşuna basılır.

31
İşlem Sırası

(X×Y×Z)=(650×450×155)[mm]

+Z

+Y

+X

Hassasiyet 0.01[mm/step]

Şekil 2-2 MDX-650 nin X-Y-Z koordinatları

Kesici Takımların Ofseti

Aşağıdaki yönteme göre takımların ofseti yapılır.

① Menüden...
② Z0 sensörü tablanın üzerine konur.
③ Seçilir [13-ATC (Auto Tool Changer)]
④ Seçilir [13-2-LENGTH SCAN]
⑤ Ofset numaraları belirtilir.
Stock No.1 = OFFSET No.1 [ENTER]-key
Stock No.2 = OFFSET No.2 [ENTER]-key
Stock No.3 = OFFSET No.3 [ENTER]-key
Stock No.4 = OFFSET No.4 [ENTER]-key

⑥ [ENTER] tuşuna basılır.

* Takım numarasını lütfen değiştirmeyiniz çünkü 1 numaralı kesici takım FA

demo programında kullanılmaktadır.
* Ofset numarası 0 seçilirse takım ofseti ihmal edilir.
* Maksimum ofset sayısı 16 dır.

32
Koordinat Sisteminin Ayarlanması
Koordinat sisteminin G54 olarak ayarlanması aşağıdaki sırayla olur:
① Menüden…
② [13-ATC] seçilir.
③ [13-1-TOOL SELECT] seçilir.
④ Takım seçilir.
⑤ Takımın ofset numarası girilir.
⑥ Takım orijin yani başlangıç noktasına ok tuşları kullanılarak getirilir.
⑦ [XY/A] butonuna basılır.
⑧ [G54] seçilir.
⑨ [Z] butonuna basılır.
⑩ [G54] seçilir.
* Koordinat sisteminde G54, G55, G56, G57, G58 ve G59 den oluşan 6 farklı
koordinat sitemi vardır.

(G54) Orijin Noktasının Doğrulanması

① Menüden…
② [3-MECHA MOVING] seçilir.
③ [[3-4-GO G54(XY)] seçilir.

Uygulama 1
İş parçasının belirlenmiş olan orijin noktasını G55
olarak ayarlayınız. Şekil–2-3 Orijin G55

Uygulama 2
İş parçasının belirlenmiş olan orijin noktasını G56
olarak ayarlayınız.
İpucu
Şekil–2-4 Orijin G56

Z eksenini ayarlamak için Z0 sensörünü kullanınız.

① Z0 sensörünü tablanın üstüne koyunuz.
② Kesici takımı seçerek ofset numarasını giriniz
③ Yukarıda bulunan takımı Z0 sensörüne doğru getiriniz.
④ Menüden…
⑤ [11-OTHERS] seçilir.
⑥ [1-SENSOR MODE] seçilir.
⑦ [-z] butonu kullanarak takım aşağıya doğru getirilir.

33
 ⑧ Takım Z0 sensörü tarafından algılandıktan sonra Z ekseni başlangıç
noktası ayarlanmış olur.
2.1.2 CNC Program Girilmesi

CNC Program Girilmesi

① Monitördeki bu ikon tuşlanır.

②[Post-Set] tuşla.

③ Ayarları değiştir.

Port = Com2
Band Rate = 9600
Parity = None
StopBits = 1
ByteSize = 8

④ Bu seçeneği
seç.

⑤ CNC programı yaz.

%
O0001
N01 G91
N02 G21
N03 G00 X100.0
N04 M02
%

34
 ⑥ Bunu seç.

İşlem Başlar.

Uygulama 3
Programı yapınız.
・Orijin Şekil2-5 de gösterildiği gibi olacak.
・Takım Şekil-2-5 de gösterilen pozisyona getirilecek.
・4 numaralı takım kullanılmalıdır.
・Takım Şekil–2-5 deki pozisyonda 5 saniye bekledikten sonra takım magazinine
dönecek.
Takım
・İş parçası koordinat sistemi G54 olacak.

İPUCU 45mm
Orijin
G49 M06 T4
(Takım uzunluğu doğrulama iptali Şekil–2-5 Uygulama 3
(G49)),
4 numaralı takım alınacak (M06 T4).)
G43 H4
(4 nolu takım uzunluğu ofset numarası doğrulaması (G43 H4))
G04 X5.0
(5 saniye bekle.)
G49 M06 T0
(Takım magazinine dönüş. (M06 T0)
2.1.3 Alt Program

Uygulama 4
Programı yapınız.
・Malzeme Şekil–2-6 daki gibi işlenecek.
・İş parçası koordinat sistemi G54 olacak .
・4 numaralı takım kullanılmalıdır.
・Takımın ilerleme hızı 120mm/min. olacak.
・Takım devir sayısı 5000[rpm] olacak.

35
 30mm
Orijin

Şekil–2-6 Uygulama 4

Alt Program
Aynı işlemin birden fazla tekrarlanıp uygulanması halinde ana programdan
çağrılan programa alt program denir. Bundan dolayı alt programın daha önceden
yazılıp makineye gönderilmesi gereklidir.
Alt Programın Makineye Gönderilmesi
① Menüden…
② [10-SUB-PROGRAM] seçilir.
③ [10-1-ENTRY SUB-PRG.] seçilir.
(Eğer hafızada daha önceden yazılan bir alt program varsa silinmelidir.)
④ “Send Sub-Program“ mesajı ekranda göründükten sonra doğrulanmış ve alt
program gönderilmiş demektir. (Sends continuously when two or more
subprograms are forwarded.)
⑤ [EXIT] butonuna basılır.

* Alt programların sayısı kaydedilmiş olan alt programın boyutuna bağlıdır. Hafıza
kapasitesi 2MB tır.

Örnek Program

Alt Program

%
O0010
N01 M06 T4
N02 G04 X2.0
N03 M06 T0
N04 M99
%

36
 Ana Program
%
O0003
N01 M98 P00030010 10 nolu program 3 kez
N02 M02 çağrılacaktır.
%

Uygulama 5
Make a program.
・Malzeme Şekil–2-7 daki gibi işlenecek.
・İş parçası koordinat sistemi G54 olacak .
・Alt program kullanılacaktır.

30mm
Orijin

Şekil–2-7 Uygulama 5
2.1.4 Uygulama 1

Uygulama 6

Aşağıda resmi verilen iş parçasının programını yapınız .

・Şekil–2-8 gibi iş parçası işlenecektir.
・İş parçası koordinat sistemi G56 olacak.

5.5 19.0 5.5

60.0 5.0 50.0

5.0
15.0

15.0

φ4.5 Derinlik9.0

G56 nın Orijini

Şekil–2-8 Uygulama 6
37
 2.1.5 Uygulama 2

Çalışma 1
Make a program which decreases the burrs, if you can find the burrs on the
processed material.
HINT
The burrs are easily made at the following parts.

Tool

Tool

Şekil–2-10 Çapaklar

38
2.2 CNC Torna

2.2.1 NUCBOY-8 EXP CNC Torna

Kotrol Paneli AUTO: Otomatik çalıştırma

EDIT: Birçok yönetim için kullanılır.
HAND: Manüel olarak takım hareketi.
JOG: İlerleme butonları ile takım hareketi.
MDI: Bir program girmek için kullanılır.
ZRN: Makine orijin noktasına gitmek için
kullanılır.

Manuel Hareket Tamburu

(X-Z)
Robot, olumlu yada değil

MakineOFF İlerleme butonları

Makine ON İlerleme miktarı ayar tamburu

Mil dönüş yönü anahtarı

Mil dönüş hızı

OSP: Opsiyonel durdurma

(Anahtar ON olduğunda M01 komutu ile işlem durur)
OTR: Konum aşımı iptali
( Takım konum aşımından dolayı hareket etmezse bu anahtar ile bu durum
ortadan kaldırılır.)
BDT: Opsiyonel blok atlama
(Bu anahtar ON olduğunda açıklamadan dolayı var olan “/” işaret atlanır.)
DRN: Dry run anahtarı
(Bu anahtar ON olduğunda, “F” görevi atlanır.)
SBK: Tek blok anahtarı
(Bu anahtar ON olduğunda, makine yazılan program satır satır uygulanır.)

39
 Hava akış kolu
Start anahtarı, Tutma anahtarı ve Acil durdurma
butonu.

Şekil–2-1 Operasyon paneli

Orijin Noktasına Hareket

① “MODE”, “ZRN” kademesine getirilir. (Başlangıca dönüş).

② -X ve +Z butonlarına ışıkları yanana kadar basılır. Yandığında makine orijin
noktasına gitmiş demektir.
③ POS butonuna basılır. (Koordinat doğrulaması.)

Makine Orijin Noktasında İse Aşağıdaki İşlemler Yapılır .

（Ekranda “OVER TRAVEL” alarmı görüldüğünde;）

①“MODE”, “JOG” kademesine getirilir. +X ve –Z butonları kullanılarak takım

hareket ettirilir.
② RESET butonuna basılır.
③ “MODE”, “ZRN” kademesine getirilir.
④ -X ve +Z butonlarına ışıkları yanana kadar basılır. Yandığında makine orijin
noktasına gitmiş demektir.
⑤ POS butonuna basılır. (Koordinat doğrulaması.)
Manüel olarak Takım Hareketi (1)

①“MODE”, “HAND” kademesine getirilir..

② Takım manuel hareket tamburu kullanılarak hareket ettirilir.
③ Hareket eksenini “X-Z” anahtarı kullanılarak değiştirilebilir.
④“100-10-1” anahtarı kullanılarak ilerleme miktarı değiştirilebilir.
Manüel olarak Takım Hareketi (2)

①“MODE”, “JOG” kademesine getirilir. “

②+X, +Z, -X ve -Z. Tuşları kullanılarak hareket ettirilebilir.
③ İlerleme miktarı “FEED RATE OVERRIDE” tamburu ile değiştirilebilir.

40
İş parçasının Pnömatik Tutucuya Sabitlenmesi.

① “AIR BLOW” kolu sol tarafa itilirse iş parçası sabitlenir.

② “AIR BLOW” kolu sağ tarafa itilirse iş parçası serbest kalır.

İş Parçasının Dönmesi

① Mil dönme anahtarını aşğıya doğru indirdiğimiz zaman iş parçasının bağlı

olduğu mil dönmeye başlar. Dönme hızını Mil Dönüş Hızı ayarlama tamburunu
çevirerek ayarlayabilirsiniz

Uygulama 7
Do the chamfering of the material by manual operation.

41
 2-2-2 CNC Programın Girilmesi

G KOD FONKSIYONU GRUBU

G00 Hızlı İlerleme

G01 Doğrusal İnterpolasyon
A
G02 Saat Yönünde Dairesel İnterpolasyon
G03 Saat Yönünün Tersi Dairesel İnterpolasyon
G04 Bekleme *
G28 Makine Orijin Noktasına Dönüş *
G96 Sabit Yüzey Hızı
B
G97 Sabit Yüzey Hızı İptali
G98 İlerleme Hızı / Dakika
C
G99 İlerleme Hızı / Devir

Aynı gruptaki komutlar aynı anda kullanılamazlar.

* işaretinin anlamı : Bu komutlar kullanıldığında sadece bir sinyalin gittiğidir.

M KOD FONKSIYONU

M00 Programın Durdurulması

M01 Opsiyonel Durdurma (*1)
M03 Milin Dönmesi
M05 Milin Durdurulması
M15 Makine Kapısının Açılması
M16 Makine Kapısının Kapanması
M26 Hava Akışının Durdurulması
M27 Hava Akışının Başlatılması (1)
M28 Hava Akışının Başlatılması (2)
M30 Program Sonu
M98 Alt Program Çağırılması
M99 Alt Program Sonu

(*1) açıklaması bu komut “OSP” butonuna basıldığı zaman uygulanır.

42
CNC Torna Program Örneği

% Başlangıç sembolü
O0031; Program numarası O0031
G28 U0 W0; Makine orijinine dönüş
G0 X35.0 Z5.0 T8 M3 S2000 F0.5; X35.9 ve Z5.0. noktasına git
G1 X30.0; 8 numaralı takımı seç.
Milin dönmeye başlaması .
G1 Z-19.5;
Dönme hızı 2000/min.
G0 X32.0;
İlerleme hızı 0.5/min
G0 Z5.0;
G1 X29.5;
G1 Z-19.0;
G0 X31.5;
G0 Z5.0;
“U” ve “W” absolute (mutlak) koordinatlardır.
G1 X29.0;
“X” ve “Z” incremental (artımlı) koordinatlardır.
G1 Z-18.5;
G0 X31.0;
G0 Z5.0;
G1 X28.5; X (U) koordinatı çapı gösterir.
G1 Z-18.0;
G0 X30.5;
G0 Z5.0;
G1 X28.0;
G1 Z-17.5;
G0 X30.0;
G0 Z5.0;
G1 X27.5;
G1 Z-17.0;
G0 X29.5;
G0 Z5.0;
G1 X27.0;
G1 Z-16.5;
G1 X31.0 Z-21.5;
G0 X35.0;
G0 Z5.0;
M5;
G28 U0 W0;
M30;
%

43
Soru 1
Takım hareket analizini, bitmiş ürünün ölçü ve şeklinin çizimini yapınız

CNC Programın Girilmesi

(1) Programın Girilmesi.

Not defterini açınız.

CNC programı giriniz.

(2) Takım hareketini özel bir yazılım (Winview） kullanarak kontrol ediniz.

WINVIEW’ ü açınız.

2. Takım izlerinin kontrolü.

1. CNC prog. Açınız.(File → Open)

(3) CNC tornanın ayarlanması.

44
 (a) Tezgah konrol tablosundan “EDIT” i seçiniz.
(b) PROG butonuna basınız.
(c) CNC panelinden “READ” butonuna basınız.
(d) Program ismini giriniz.（Örnek.:O34 ）
(e) tekrar paneldeki “EXEC” butonuna basınız. (LSK blinks. )

④ CNC programının makineye gönderilmesi:

(1) “Online” programını bilgisayardan çalıştırınız.

(2) Yazılan CNC programı seçiniz.

(3) “OK” tuşlayınız.

Bu mesajı kontrol ediniz.

45
 2-2-3 Uygulama 1

Uygulama 8
Aşağıdaki işlemleri gerçekleştirerek çizime göre program yapınız.

Orijin

1mm/Kare

Attention
z Programı simülasyon yöntemi ile birçok kez doğrulayıp ve kontrol ediniz.
İlk önce programı makine üzerinde basamak basamak uygulayınız.
z Öğretmen gözetiminde programı uygulayınız.

46
2-2-4 Solidworks

“Uygulama 8” i ”Solidworks” kullanarak yapınız.

Orijin

1mm/Kare

“Solidworks” başlatınız.

(1) Çift tuşlayınız.

(2) Tuşlayınız

47
 Tuşlayınız.

(4)
(2) (3)

(1)

Şekli çiziniz. (Sadece üst yarısını)

48
 (1) Bu butonu kullanarak ölçülendiriniz.

Sketch 1

(2) Bu butonla şekli sonlandırınız.

Daha sonra, Malzeme şeklini çiziniz. Zoom Movement

(2)

Yukarıdaki işlemlere benzer şekilde malzeme çizimini yapınız .

(1)

Sketch 2

49
Tutucu şeklini çiziniz. (Sketch 3)

Şekil üzerindeki aşağıdaki yerlere nokta koyunuz. (Sketch 4)

(1)

Takımın geçtiği yerleri belir ten noktalar.

50
 Bu şekilde 8 nokta vardır.

Şeklin katı modelinin oluşturulması.

(1) Tuşla (2) Tuşla

(4) Tuşla
(3) Çizgiyi tuşlayınız. (Merkez çizgi)

(5) Tuşla

(6) Verileri kaydediniz.

51
2-2-5 SolidCAM

(1)

(2)
(3)

(1) CAD dosyasını nereye kaydettiğinizi burada gösteriniz.

(2) OK Tuşlayınız.

52
 (1) Başlangıç noktasının belirtiniz. Bu butonu tuşlayınız.

(2) Bu yüzeyi seçiniz.

(3) Tuşla

53
Malzeme şeklini tanımlayınız.

(1) Tuşla (2)

(3)

(4) Çizgiyi Tuşlayınız.

(6) OK Tuşla.

(5) Çizgiyi Tuşlayınız.

(7) Finish Tuşla.

54
 Tutucuyu tanımlayınız.

(1) Tuşla

(2) Bu butonu tuşlayınız.

(3)

(4) Çizgiyi Tuşlayınız.

(5) Çizgiyi Tuşlayınız.

(6) Yes Tuşla.

(7) Finish Tuşla.

55
 Tuşla

Next, specify processing of section and kind of tool.

(2) Tuşla

(1) Farenin sağ butonunu tuşlayınız.

(3) Tuşla

56
 Tuşla

(1) Tuşla

(2) Bu noktayı tuşlayınız.

(3) Bu noktayı tuşlayınız.

(4) Bu değerleri giriniz.

(5) Finish tuşla

(7) İsim gir

(8) OK Tuşla
(6) Finish Tuşla

57
(1) Tuşla

(2) Import Tuşla

(3) Tuşla.

(4) Seç “TOOL”.

(5) Bu ikon üzerinde mause un sağ tuşuna basın.

(6) Tuşla

58
 (1) Tuşla.

(2) Tuşla

3) Tuşla

(4) Tuşla

59
(1) Kontrol et

(2) Tuşla

(3) Tuşla (4)

Play buton Simulasyonun bitmesi

60
Takımı ve tornalama kısmını belirleyiniz.

(2) Tuşla

(1) Bu ikon üzerinde mause un sağ tuşuna basın.

(3) Click

Tuşla

61
 (1) Tuşla

(9) Bu değerleri gir.

(10) Tuşla

(5) (3)
(4)
(8)

(2) Tuşla

(7)
(6)

(11) Tuşla
(12) Bir isim gir

(13) Tuşla

62
Tuşla

Tuşla

63
 Tuşla

(1) Tuşla

(2) (4)
(3)

64
G-kodlarının çıktısını alınız.

(1)Sağ Tuşla

(2) Tuşla

(3) Tuşla

%
:11 (TEST02.TAP)
/G28 U0. W0.
M01
N01 ( T01 ) Bu programı alabiliriz.
G28 U0. Ancak, bu program makine için uygun
T0101 değildir.
G0 X150. Z200. Programın düzeltilmesi gereklidir.

G97 S2000 M3
G0 X34.6 Z2.5 M8
(---------------)
(TR-P1-T1 - TURN)
(---------------)

65
CAM programından alınan G kodları.

% %
:11 (TEST04.TAP) O0031
/G28 U0. W0. G28 U0. W0.
M01 M01
N01 ( T01 ) T8
G28 U0. G0 X50.0 Z50.0
T0101 M8 Soğutma sıvısı ON. G97 S2000 M3
G0 X150. Z200. G0 X34.6 Z2.5 M27 M28
G97 S2000 M3 (---------------)
G0 X34.6 Z2.5 M8 (TR-P1-T1 - TURN)
(---------------) (---------------)
(TR-P1-T1 - TURN) G99 G97
(---------------) G0 X34.6 Z2.5
G99 G97 Z0.16
G0 X34.6 Z2.5 G1 X34.591 F0.1
Z0.16 X-0.8
G1 X34.591 F0.1 G99 G97
X-0.8 G1 Z2.16 F0.05
G99 G97 G0 X34.566
G1 Z2.16 F0.05 Z0.046
G0 X34.566 G1 X33.8 Z0.
Z0.046 X-0.8
G1 X33.8 Z0. Z2.
X-0.8 G0 X34.6
Z2. (---------------)
G0 X34.6 (TR-P2-T1 - TURN)
(---------------) (---------------)
(TR-P2-T1 - TURN) G99 G97
(---------------) G0 X34.6 Z2.
G99 G97 X28.6
G0 X34.6 Z2.
X28.6

66
G1 Z-19.574 F0.1 G1 Z-19.574 F0.1
X29.131 Z-19.84 X29.131 Z-19.84
X34.6 X34.6
G0 X34.8 G0 X34.8
Z2. Z2.
X26.6 X26.6
G1 Z-18.574 G1 Z-18.574
X28.6 Z-19.574 X28.6 Z-19.574
X28.8 Z-19.474 X28.8 Z-19.474
G0 Z2. G0 Z2.
X24.6 X24.6
G1 Z-12.574 G1 Z-12.574
X25.366 Z-12.957 X25.366 Z-12.957
G3 X25.6 Z-13.24 R0.4 G3 X25.6 Z-13.24 R0.4
G1 Z-18.074 G1 Z-18.074
X26.6 Z-18.574 X26.6 Z-18.574
X26.8 Z-18.474 X26.8 Z-18.474
G0 Z2. G0 Z2.
X22.6 X22.6
G1 Z-11.574 G1 Z-11.574
X24.6 Z-12.574 X24.6 Z-12.574
X24.8 Z-12.474 X24.8 Z-12.474
G0 Z2. G0 Z2.
X20.6 X20.6
G1 Z-0.574 G1 Z-0.574
X21.366 Z-0.957 X21.366 Z-0.957
G3 X21.6 Z-1.24 R0.4 G3 X21.6 Z-1.24 R0.4
G1 Z-11.074 G1 Z-11.074
X22.6 Z-11.574 X22.6 Z-11.574
X22.8 Z-11.474 X22.8 Z-11.474
G0 Z1.717 G0 Z1.717
G1 X16.017 G1 X16.017
X20.6 Z-0.574 X20.6 Z-0.574
X20.8 Z-0.474 X20.8 Z-0.474
G99 G97 G99 G97
G1 X23.429 Z0.84 F0.05 G1 X23.429 Z0.84 F0.05
G0 Z2. G0 Z2.
X14.331 X14.331
67
 G1 Z1.6 G1 Z1.6
X20. Z-1.234 X20. Z-1.234
Z-11.234 Z-11.234
X24. Z-13.234 X24. Z-13.234
Z-18.234 Z-18.234
X27.531 Z-20. X27.531 Z-20.
X33.8 X33.8
X34.507 Z-19.929 X34.507 Z-19.929
G0 Z2. G0 Z2.
X34.6 X34.6
G0 X190. Z200. M26 M5
M30 G0 X50.0 Z50.0
% G28 U0 W0
M30
%

2-2-6 Uygulama 2

Uygulama 9
CAD & CAM programı kullanarak aşağıdaki işlemleri gerçekleştirecek programı
yapınız.

Orijin

1mm/ 1 Kare

68