DRUŠTVENA STRUKTURA I SASTAV

Kako možemo da definišemo društvenu strukturu?

Društvena struktura je relativno trajni sklop elemenata, koji sve te elemente povezuje u jednu uređenu
cjelinu.
Uporedite pojam strukture sa pojmom sastav
Sastav je kvantitativni pojam, odnosno, prosti zbir elemenata od kojih je sastavljena određena struktura,
dok struktura obihvata i kvantitativni i kvalitativni aspekt.
Koje su osnovne dimenzije društvene strukture?
- Horizontalno – funkcionalna - podjela globalnog društva po funkcijama (društvenoj ulozi)
- Vertikalno – hijerarhijska - podjela globalnog društva prema društvenom položaju
- Prostorno – teritorijalna odnosi se na teritoriju na kojoj egzistira globalno društvo (ruralna i urbana
naselja)
- Istorijsko - vremenska podrazumijeva vremenski period u kojem se uočavaju promjene u strukturi
nekog društva (razvoj, usložnjavanje društva, stagnacija, raspad; promjene istorijskih društveno-
ekonomskih formacija i dr.).
Koji su osnovni elementi društvene strukture?
▪ Osnovni elementi društvene strukture su: društvene grupe, društvene organizacije,
društvene ustanove i kulturni obrasci ponašanja i djelovanja.
▪ Navedite osnovne funkcije globalnog društva.
▪ Funkcije globanog društva realizuju se kroz tri osnovna funkcionalna područja:
privredu,politiku i kulturu, a to su:
▪ a) proizvodno - reproduktivne funkcije (potomstvo i zadovoljenje osnovnih
egzistencijalnih potreba);
▪ b) organizaciono - regulativne funkcije (stvaranje, održavanje i razvijanje
potencijala društva, kako bi se ono očuvalo);
▪ c) kulturno - duhovne funkcije (stvaranje identiteta čovjeka i njegovo
samoodređenje kao pojedinca u grupi i u društvu).
ZNAČAJ DRUŠTVENIH GRUPA I PRINCIPI NJIHOVE KLASIFIKACIJE
Kakav je odnos položaja tj. statusa i uloge u društvu?
-Za svaki položaj vezan je određeni skup očekivanih ponašanja koja se nazivaju uloge.
Šta su društvene grupe?
-Relativno trajne skupine ljudi koje su međusobno povezane zajedničkim:
društvenim djelovanjem
porijeklom i društvenim položajem
sličnim potrebama, interesima i vrijednostima.
Koja su najvažnija grupna obilježija?
-Osjećaj zajedničke pripadnosti i svijest o tome što povezuje pripadnike jedne grupe.
Na osnovu kojih grupnih obilježija se vrši najćešće klasifikacija društvenih grupa?
-Uzroci zbog kojih grupe nastaju
-Tip društvenih odnosa koji preovladava u grupi
-Društvena uloga grupe
-Veličina i trajanje grupe.
Koje su to složene tipologije društvenih grupa?
-Srodničke grupe
-Funkcionalne grupe
-Statusne grupe
-Prostorne skupine
-Kulturno-istorijske skupine.
Šta su statusne grupe?
-Grupe koje čine pojedinci sa sličnim društvenim položajem tj. statusom.
Koje su najvažnije statusne grupe?
-Klase, slojevi i elite.
Koja su klasna obilježija?
-Klasni interesi
-Način života
-Klasna svijest
-Klasna organizovanost
-Suprotstavljenost društvenim klasama.
Šta su društveni slojevi?
-Označavaju djelove klase iz kojih se ona sastoji.
Šta su elite i kako se zove sociolog koji je uveo ovaj pojam?
-Vilfredo Pareto- Svako društvo je po njegovom misljenju podijeljeno na dva dijela- elitu i masu. Elite se
razlikuju po stepenu uticaja političke i društvene moći.
Na koje grupe se može podijeliti elita?
-Upravljačku elitu koja vlada i društvenu elitu koja se bavi drugim aktivnostima.
Koje su najznačajnije etničke zajednice?
-Pleme, narod i nacija.
Koja su njihova najznačajnija obilježija?
-Govore jednim jezikom, žive na zajedničkoj teritoriji, imaju zajedničku kulturnu i političku istoriju.
Šta je pleme?
-Etnička zajednica prvobitnog društva sastavljena od rodova i bratstava koji su međusobno povezani
plemenskom organizacijom na čijem čelu je plemenski stariješina.
Šta su narodi?
-Narodi su skupine većeg broja plemena koja oblikuju zajedničku narodnu kulturu (jezik, vjeru, običaje,
moral, umjetnost).
Šta je nacija?
-Nacije su savremene etničke zajednice u okviru: suverene nacionalne države, jedinstvenog nacionalnog
tržišta, standardizovanog književnog jezika kao osnove nacionalne kulture.
Koje su prostorne grupe?
- Seoska i gradska naselja.
PORODICA
Kako možemo definisati porodicu, kao primarnu društvenu grupu?
Porodica je relativno trajna primarna društvena grupa zasnovana na biološkim, bio-socijalnim,
socijalnim, ekonomskim osnovama.
Šta označava biološka, a šta bio-socijalna osnova porodice?
Biološka osnova označava proces reprodukcije, dok bio-socijalna osnova predstavlja odnose srodstva.
Zašto se u sociologiji naglašava značaj odnosa srodstva?
Srodnički odnos je sociološka, a ne biološka pojava, jer se ono ne zasniva ni jedino, ni isključivo na krvnoj
vezi i njegova osnovna funkcija jeste povezivanje pojedinca sa drugima, njihovo organizovanje u grupe i
kontrolisanje njihovog ponašanja u velikom broju situacija.
Navesti osnovne oblike srodstva.
Možemo razlikovati sljedeće oblike srodstva:
Krvno srodstvo (prirodno srodstvo)
Adoptivno srodstvo (koje nastaje usvajanjem ili adopcijom)
Tazbinsko srodstvo (koje nastaje sklapanjem braka)
Duhovno srodstvo (kumstvo, pobratimstvo...)
Koji srodnički sistemi se formiraju u okviru krvnog srodstva?
U okviru kvnog srodstva možemo razlikovati:
patrilinearni sistem - očeva srodnička linija,
matrilinearni sistem - majčina srodnička linija,
bilinearni sistem - kombinacija očeve i majčine srodničke linije.
Objasni pojmove incest i egzogamija.
Pojam incest se odnosi na polne odnose među srodnicima, dok egzogamija predstavlja zabranu incesta.
Šta obuhvata socijalna osnova porodice?
Socijalna osnova porodice uključuje niz transmisionih funkcija, koje omogućavaju povezivanje porodice
sa socijalnom sredinom.
Na šta nas upućuje ekonomska osnova porodice?
Ekonomske osnove porodice nas upućuju na zaključak da dominantni oblik djelatnosti u porodici
značajno utiče kako na njen sastav, tako i na njenu strukturu. Ona je bitna kako na nastanak, razvoj, tako
i za opstanak same porodice.
Koji oblici braka postoje?
prema broju supružnika razlikujemo: grupni (poligamni) i monogamni brak.
prema načinu sklapanja: običajni (ugovoreni), crkveni i građanski
prema pripadnosti partnera jednoj ili više društvenih grupa: endogamni (između pripadnika iste
društvene grupe) i egzogamne ( između pripadnika različitih društvenih grupa)
prema rodu partnera: - raznopolni i istopolni
Navesti oblike porodice kroz istoriju.
U okviru grupnog oblika braka, možemo navesti:
Porodica krvnog srodstva - prvi oblik porodičnog života, a zabrana polnih odnosa postojala je između
roditelja i djece.
Porodici punalua - zabrana polnih odnosa se proširuje, sa roditelja i djece, na braću i sestre.
Porodica parova ili poligamija je nastala sklapanjem brakova unutar bračnih grupa, i možemo je
posmatrati kao začetak monogamne porodice. Vrste poligamije su: poliandrija (brak između jedne žene i
više muškaraca) i poliginija (brak između jednog muškarca i više žena). Danas, poliginija je dozvoljena u
oblastima sa dominantnom islamskom religijom.
U okviru monogamnog oblika braka, možemo navesti:
Matrijarhalnu porodicu
Patrijarhalnu (tradicionalnu) porodicu i
Egalitarnu (savremenu) porodicu
Koja su najbitnija obilježja patrijarhalne porodice?
Patrijarhalna (tradicionalna) porodica je porodica sa dominantnim patrilinearnim srodstvom, u kojoj
centralno mjesto zauzima pater familias – porodični starješina. Po pravilu je to proširena porodica,
sastavljena od nekoliko generacija, dok je glava porodice njen najstariji muški član, koji je odlučivao o
svim bitnim pitanjima i njegove odluke su se morale poštovati. Jasno su određene uloge svih članova
porodice prema polu i starosti. Ako znamo da su dominantne privredne djelatnosti kojima se bavila
tradicionalna porodica bila poljoprivreda i stočarstvo, onda nam je lako zaključiti da je neophodno bilo
da što veći broj članova bude uključen u njih, pa samim tim proširena porodica je bila nužnost. Često se
može sresti upotreba pojma „društvo u malom“, kako bi se opisala ova porodica, što je i opravdano. Ona
je prije svega bila proizvodno – potrošačka jedinica, proizvodila je čak 80% proizvoda namjenjenih za
ličnu potrošnju. Žena je bila zadužena za vaspitavanje djece i vođenje domaćinstva, pa se samim tim i
vaspitna funkcija ove porodice nalazi u njoj samoj.
Koja su najbitnija obilježja egalitarne porodice?
Egalitarna (savremena) porodica je produkt demokratskog društva. Proces industrijalizacije i
urbanizacije, promjene u položaju žena itd., dovele su i do promjena unutar same porodice. Naime,
poljoprivreda više nije dominantna privredna djelatnost, pa se polako gubi vezanost porodice za zemlju i
ona postaje mobilnija, u skladu sa izvorima prihoda koji se sada izvan nje same. Broj članova se smanjuje
i možemo govoriti o nuklearnim porodicama, koje čine roditelji i djeca. Odnosi moći i autoriteta se
mijenjaju u odnosu na tradicionalnu porodicu, supružnici su ravnopravni, a i veća su prava djeteta, koje
za razliku od tradicionalne porodice, samo donosi bitne odluke npr. vezane za obrazovanje i buduću
profesiju. Ne postoji oštra podjela obaveza unutar porodice. Egalitarna porodica je isključivo potrošačka
porodica, jer supružnici izvan nje ostvaruju prihode, od kojih zavisi njen opstanak.
Navesti i objasniti osnovne funkcije porodice.
Kao osnovne funkcije porodice možemo navesti sledeće:
- Reproduktivna funkcija porodice omogućava konstantno obnavljanje društva i u zavisnosti od
društvene sredine u kojoj se nalazi podliježe odgovarajućim zakonima u vezi sa rađanjem i odgajanjem
djece.
- Socijalizacijska funkcija porodice - u porodici se odvija proces primarne socijalizacije, formiranje ličnosti
djeteta kroz usvajanje vrijednosnog sistema društvene sredine u kojoj živi, a koji kasnije postaje sastavni
dio njegove ličnosti.
- Ekonomska funkcija porodice je funkcija koja se kroz istoriju najviše mijenjala. Na samom početku
imamo porodicu kao proizvodno-potrošačku jedinicu, a zatim porodicu kao potrošačku jedinicu. Veliki je
broj elemenata koji utiču na ekonomsku funkciju porodice, kao što su porast nezaposlenosti, niski
prihodi, ekonomska kriza, pa samim tim i siromaštvo,..., dovode u pitanje opstanak porodice i
ispunjavanje njenih funkcija, i često su danas razlog ili raspada porodice ili nemogućnosti formiranja
porodice.
- Emocionalna funkcija porodice naglašava značaj porodice kao utočišta koje pruža ljubav, sigurnost i
zaštitu. Savremeni tempo života i sve veća otuđenost ljudi u razvijenim društvima stvaraju nemir i
nelagodu, ali i povećavaju emotivna očekivanja kada je riječ o porodičnom životu koji treba sve to da
kompenzuje.
Zašto danas govorimo o alternativama braka i porodice?
Post-industrijski razvoj ekonomije, sve brži razvoj tehnike i tehnologije, porast značaja obrazovanja,
visok nivo urbanizacije, visok nivo ekonomske aktivnosti žena, prema teoriji druge demografske
tranzicije, uslovili su pad popularnosti braka, porast razvoda brakova, porast broja jednoroditeljskih
porodica i vanbračnih rađanja djece, pa danas možemo govoriti o različitim alternativama braka, što
nikako ne znači da porodica propada, već da se ona samo mijenja.
Koje su alternative braka i porodice?
Neke od alternativa braka i porodice su:
Kohabitacija - dogovor dvije osobe koje nisu u srodničkim odnosima da žive zajedno, često kao dio
emotivne veze, bez formalno sklopljenog braka. U mnogim zemljama zakon izjednačava kohabitaciju i
brak u smislu prava i obaveza, pa samim tim djeca rođena u kohabitaciji imaju ista prava i obaveze kao
djeca rođena u formalnom braku.
Jednoroditeljske porodice - nepotpune porodice i danas imamo nagli porast njihovog broja. Uzroke
nastanka kao i velike raširenosti ovakvih porodica pronalazimo u naglom i izraženom porastu broja
razvoda brakova i rađanja djece od strane nevjenčanih majki.
Šta znači devijantno ponašanje i koji su to najčešći oblici u porodici?
Devijantno ponašanja je svaki oblik ponašanja koje odstupa od društveno-prihvatljivih normi. Problem
nasilja je jedan od najčešćih problema sa kojim se susrijeće savremena porodica.
Koji su najčešći oblici nasilja u porodici?
1. Fizičko nasilje (batine, povrede, udaranje, šutiranje, davljenje, bacanje, nanošenje opekotina, gađanje
raznim predmetima itd.
2. Psihičko ili emocionalno nasilje (zastrašivanje, konstatno kritikovanje, potcjenjivanje, različite optužbe,
emocionalno ucjenjivanje, stvaranje nesigurnosti kod žrtve, verbalno zlostavljanje, uznemiravanje
mentalno zdravlje žrtve, ...)
3. Seksualno nasilje podrazumijeva svaku povredu polne slobode i morala, svaki vid degradiranja i
ponižavanja na seksualnoj osnovi, svaki vid prisiljavanja na seksualni odnos i silovanje.
4. Ekonomsko nasilje podrazumijeva oduzimanje novca i vrijednih stvari, kontrolisanje zarade i primanja,
zabrana članu da raspolaže svojim i zajedničkim prihodima, zabrana članu da se zaposli i ostvari
sopstvene prihode, oduzimanje sredstava za rad, nametanje obaveze stalnog podnošenja detaljnih
izvještaja o trošenju novca i dr.
Ko su žrtve porodičnog nasilja?
- Najčešće su žrtve žene, mada u savremenom društvu sve je veći broj slučajeva nasilja nad djecom, ali i
nasilje djece nad starijim osobama.
DRŽAVA – POJAM I OBLICI
Šta su institucije?
-To su organizacije čiji su ciljevi i aktivnosti jasno definisani i društveno prihvaćeni.
Koja je osnovna razlika između društva i države?
-Društvo je osnovna ljudska zajednica, a država osnovna politička zajednica.
Definiši državu kao osnovnu političku zajednicu.
-Država je najvažnija politička ustanova civilizovanih društava čija je osnovna uloga zaštita društvenog
poretka i globalno usmjeravanje društvenih procesa.
Koji su osnovni elementi strukture svake države?
-teritorija
-stanovništvo
-suverena javna vlast.
Koji su razlozi nastanka države?
-Ona je nastala kada se društvo podijelilo na klase i druge suprotnosti koje je bilo nemoćno da savlada.
Nabroj neke od teorija nastanka države.-Teorija društvenog ugovora
-Teorija sile
-Teorija klasnih sukoba
Koji su oblici države po istorijskom kriterijumu?
-Robovlasničke, feudalne, građanske, socijalističke države
Koji su oblici države prema obliku vladavine?
-Monarhija i republike
Koji su oblici države prema strukturi?
-Unitarne (proste) ili federalne (složene).
Koji su oblici države prema tipu političkih odnosa?
-Demokratske i autokratske.
Koji su preduslovi demokratske vlasti?
-,,Vladavina većine u interesu većine''-Aristotel
-Pravna država
-Lična, politička, socijal-eknomska i kulturna prava i slobode građana.
Šta označava autokratija?
-Samovladu pojedinca ili male grupe ljudi nad cijelim društvom.
Koje su karakteristike totalitarne države?
-Kontrola svih oblasti društvenog i privatnog života
-Razvija sistem tajne policije, policijski teror, ideološku manipulaciju i potpunu kontrolu medija
Kakav je odnos države i prava?
-Pravo je sistem pisanih pravila koje propisuje država. Svojim aparatom prinude država obezbjeđuje
poštovanje prava usmjeravajući tako ponašanje pojedinaca i grupa i razvoj društva.
POLITIKA, POLITIČKE PARTIJE
Kako možemo definisati pojam politike?
Politika je „umješnost i vještina vladanja ljudima, to jeste osvajanje i vršenje vlasti, ili kao vještina izbora
sredstava i iznalaženje mogućnosti da se postignu određeni društveni ciljevi kojima se rukovodi subjekat
političke aktivnosti
Zašto je čovjek zoon politicon?
Čovjek je društveno biće, koje oblikuje zajednicu i koje je na nju upućeno. Stoga je on nužno političko
biće (ili politička životinja), a sam termin uveo je Aristotel.
Kako se razvijao pojam politike kroz istoriju?
Sa razvojem društva i politika je mijenjala svoju formu i sadržaj.
U antičkom periodu imamo naglašeno jedinstvo etike i politike. Ono što je etika značila za pojedinca, to
je politika značila za zajednicu.
U srednjem vijeku dominacija ideje o dvostrukoj pripadnosti čovjeka (crkvi i državi) uslovila je i razvoj
politike kao vladavine isključivo pojedinca, koji je bio podređen vrhovnoj vlasti Crkve.
U Novom vijeku politika postaje vještina (virtus) vladanja uz pomoć države, ukida se načelo prema
kojemu se politika mora voditi etičkim sredstvima.
Moderni pojam politike ne odnosi se samo na državu kao organizaciju vlasti, već se odnosi i na sve oblike
uticaja na državu radi ograničavanja vlasti.
Razvojem građanskog društva politika postaje „složenija djelatnost, ne samo vođenja državnih poslova
već i predstavljanja interesa u medijima, rasprave i komunikacije“. Javnost postaje novo obilježje
političkog života.
Koje su najčešće vrste politike?
U zavisnosti od subjekta političkog odlučivanja, ciljeva politike i sredstava kojima se služi razlikujemo:
politiku prosperiteta, konzervativnu politiku i politiku status quo.
Kako možemo da definišemo političke partije?
Političke partije određuju dobrovoljne, relativno trajne političke organizacije, čiji je cilj preuzimanje i
vršenje državne vlasti, ili bar učešće u njoj ili stalan uticaj na nju, radi zaštite i ostvarenja određenih
klasnih odnosno grupnih interesa u okviru iste ideološke koncepcije o opštoj državnoj politici i
zajedničkim interesima društva.
Koji su glavni uzroci formiranja političkih partija?
Glavni uzroci za nastanak političkih partija jesu ekonomski razvoj, političke i ljudske slobode i prava
čovjeka.
Koji su osnovni elementi političkih partija?
Osnovni elementi političkih partija su:
Statut je interni pravni akt unutar političke partije kojim se uređuju osnovni programski ciljevi partije,
unutrašnja organizacija, način prijema i isključenja članova partije, prava i obaveze članova partije, način
obezbjeđenja afirmativne akcije radi ostvarenja ravnopravnosti polova u postupku izbora organa,
odgovornost za materijalno i finansijsko poslovanje partije, način ostvarivanja javnosti rada partije, itd.
Politički program sadrži opis političkih ciljeva, vrijednosti i načela za koje se partija zalaže.
Ideologija jeste skup ideja, ciljeva, kojima partija teži.
Navedi podjele političkih partija.
U zavisnosti od ideologije i sredstava kojim želi da je ostvari politička partija može biti: revolucionarna,
prosperitetna, reformatorska, konzervativna ili partija status quo politike
Prema veličini partije razlikujemo male i velike (masovne) partije, ili kako ih M. Diverže naziva kadrovske
i masovne.
Prema unutrašnjim odnosima i stepenu komunikacije članstva i rukovodstva, partije se mogu podijeliti
na centralizovane i decentralizovane.
Zašto su nam političke partije potrebne?
Partije su neophodne upravo da bi, na osnovu neograničeno mnogo ideja, ciljeva i vrijednosti, koje
zastupaju građani, formulisale razuman broj političkih programa o kojima se odlučuje na izborima
Šta su društveni pokreti?
Društveni pokreti su u najširem značenju definisani kao kolektivno nastojanje da se u društvu kome
pokret pripada izvedu ili spriječe promjene.
Navedi osnovne podjele društvenih pokreta.
Najopštija podjela je na: emancipatorske pokrete (proširuju polje ljudske slobode i demokratije) i
neemancipatorske pokrete (sužavaju polje ljudske slobode)
S obzirom na različite društvene sadržaje i njihove osnovne socijalne nosioce, pokreti mogu biti: klasni,
politički, nacionalni, populistički, rasni, vjerski, kulturni, omladinski, sportski i drugi.
U odnosu na širinu teritorije koju zahvataju, mogu biti: regionalni, nacionalni i internacionalni.
Koja je osnovna razlika između političkih pokreta i društvenih pokreta?
Društveni pokreti ne teže osvajanju vlasti, već uticaju na vlast.
POJAM IDEOLOGIJE I RAZLIČITE IDEOLOGIJE U ISTORIJSKOM KONTEKSTU
Koja je uloga politike?
-Politika predstavlja put ka prevazilaženju suprotnosti i sukoba koji postoje u društvu.
-Ona se odnosi na stvaranje, očuvanje i mijenjanje opštih društvenih pravila koja regulišu društveni život.
Koji su najčešći oblici neposredne demokratije?
-Narodna inicijativa i referendum.
Šta je ideologija?
-Pogled na svijet, vodič za političku i društvenu akciju.
Kako se predstavljaju ideološki principi?
-Parole, pamfleti, plakate, znaci.
Navedi neke parole ideologije?
-Sloboda, jednakost i bratstvo su parole koje izražavaju liberalnu ideologiju.
-Fabrike radnicima – zemlja seljacima – socialistička ideologija.
-Bez kralja ne valja – konzervativno-monarhistička ideologija.
Šta podrazumijevaju termini desnice i ljevice?
-Termin ,,desnica'' ima značenje reakcionarnog ili monarhističkog
-Termin ,,ljevica'' podrazumijeva revolucionarne ili egalitarne pobornike.
Koje su najznačajnije ideologije u istoriji?
-Liberalizam
-Konzervatizam
-Socijalizam
-Fašizam
-Anarhizam
-Feminizam
-Ekologizam
Koji su najvažniji stavovi liberalizma kao ideologije?
-Sloboda je najvažnija vrijednost.
-Sloboda je ograničena jedino slobodom drugog čovjeka
-Da su svi ljudi rođeni jednaki.
-Zalažu se za jednaka prava svakog čovjeka pred zakonom.
-U političkom smislu zalažu se za toleranciju, slobodne izbore, na podjelu vlasti na zakonodavnu, izvršnu i
sudsku.
Koji su najvažniji stavovi konzervatizma kao ideologije?
-Značaj tradicije jer garantuje stabilnost poretka
-Po njihovom mišljenju čovjek je sebičan, pohlepan i vlastoljubiv pa je zato potrebna jaka država sa
strogim zakonima i kaznama
-Slobodna ekonomija + jaka država
Koja su osnovna načela socijalizma kao ideologije?
-Društvena jednakost
-Ukidanje svih klasa, a to se postiže ukidanjem privatne svojine
- Time se ukida eksploatacija radnika od strane kapitalista.
-Revolucija kao put do vlasti
Koja su načela fašizma?
-Negacija ideja liberalizma i socijalizma
-Osnovne ideje: vođa, moć, borba, heroizam i rat
-Intelektualno prazna ideologija
Koja su načela anarhizma?
-Društvo bez države
-Ljudi su dovoljno razumni da urede svoje odnose na miran način bez prinude
-Ideje zajednice, saradnje, jednakosti, zajedničke svojine
Koja su načela feminizma?
-Zalažu se za značajniju ulogu žena u društvu
-Da žene dobiju pravo glasa
-Naglašavaju eksploatatorski odnos muškarca nad ženom
-Patrijahalna porodica je izvor eksploatacije žene
Koja su načela ekologizma?
-Čovjek je sastavni dio šireg ekosistema, a ne njegov gospodar.
-Život u skladu sa prirodom.
-To se može postići kroz institucije sistema.
-Da se aktiviraju lokalne zajednice u odbrani neposrednog okruženja.
-Da se poveća ekološka svijest pojedinca.
CIVILNI SEKTOR I NVO
Šta čini osnovu civilnog društva?
Osnovu koncepta civilnog društva jeste slobodan čovjek, građanin sa svojim izvornim i autonomnim
ljudskim pravima, koji stupa u građanske organizacije i druge oblike udruženja u kojima se manifestuje
moderno civilno društvo.
Koji su osnovni nivoi civilnog društva?
Civilno društvo ima tri osnovna nivoa: građanin (pojedinac), udruženja građana i građanske ustanove, te
javnost kao treći nivo rasprostiranja civilnog društva.
Koji je značaj civilnog društva?
Civilno društvo pokušava da zaštiti čovjeka, građanina (njegova prava, slobode, autonomiju) od države i
retrogradnih društvenih pojava i pokreta.
Koji su najznačajniji segmenti civilnog društva?
Sindikati, lobističke grupe, mediji, NVO, društveni pokreti
Šta su sindikati?
Sindikati su formalne interesne društvene grupe zaposlenih u koje se oni dobrovoljno udružuju radi
zastupanja, predstavljanja, unapređenja i zaštite svojih profesionalnih, radnih, ekonomskih socijalnih,
kulturnih i drugih pojedinačnih i kolektivnih interesa, a osnovna uloga sindikata je da, koliko god je to
moguće uskladi interese dvije grupe – poslodavca i radnika. Sindikati se mogu udruživati i formirati Savez
sindikata, kako bi na lakši način komunicirali sa svim relevantnim institucijama.
Šta su lobističke grupe?
Lobističke grupe ili lobisti mogu zastupati interese pojedinaca ili organizacija kroz predstavljanje njihovih
stavova organima zakonodavne i izvršne vlasti, odnosno donosiocima odluka. Lobiranje postoji kada
pojedinac ili grupa utiču na donosioce odluka da podrže određena normativna rješenja u interesu
naručilaca lobiranja, koje je u javnom interesu. Lobiranje je legitimna i zakonom definisana aktivnost i
važan je dio demokratskih procesa. Lobiranje u Crnoj Gori uređeno je Zakonom o lobiranju, čije
sprovođenje prati Agencija za sprječavanje korupcije.
Kakva je uloga medija?
Mediji imaju značajnu ulogu u promovisanju različitih interesa, i osnovni zadatak im je da blagovremeno,
objektivno i van centara moći formiraju ili prenose informaciju građanima i na taj način formiraju,
uobličavaju i usmjeravaju javnost.
Objasniti ulogu i značaj NVO sektora?
Nevladine organizacije su dobrovoljne neprofitne formalne organizacije sa članstvom, koje osnivaju
domaća i/ili strana fizička i/ili pravna lica, radi ostvarivanja određenih zajedničkih ili opštih ciljeva i
interesa. Imaju veoma bitnu ulogu u razvoju demokratskog društva, jer obezbjeđuju važan glas civilnog
sektora, što ima za rezultat donošenje boljih i legitimnijih odluka.
Tu su udruženja građana sa sličnim uvjerenjima i sličnim motivima udruživanja, sa jedinstvenom željom
da afirmišu svoja uvjerenja, svoju struku ili profesiju, a na dobrobit svoje okoline, društvene zajednice ili
države. Globalizacija u toku 20. vijeka je dovela do rasta značaja NVO, a postojanje jakog nevladinog
sektora je jedna od ključnih vrijednosti civilnog društva.