SAVREMENO DELOVANJE

MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA

DR VLADIMIR ATELJEVIĆ
 FAZE U RAZVOJU MO

•  Najčešća podela u tri faze

•  Prvo razdoblje – XIX i početak XX veka do stvaranja Društva
naroda
•  Druga faza – stvaranje i delovanje Društva naroda
•  Treća faza – postojanje i delovanje UN
•  Četvrta faza – postoji ili ne?
 OBELEŽJA PRVE FAZE

•  Ravnoteža snaga
•  Kongresi i konferencije – nestalnost,
održanje mira; pravila procedure
•  Prve MO – tehničke, administrativne
unije i rečne komisije
•  Kreiranje procedura i praksi
 DRUGA FAZA – DELOVANJE DRUŠTVA
NARODA

•  Prva opštepolitička organizacija

•  Unosi mnoge novine u organizovanje – trajnost,
stalnost, sistem organa, odluke, sankcije, itd.
•  Potpuno uređena pravila procedure
•  Prvi stalni međunarodni sud
•  Sistem međunarodnih biroa u vezi sa Društvom
naroda
 TREĆA FAZA – UN I NJIHOVO DELOVANJE

•  Sličnost i razlike u odnosu na DN:

•  Zabrana rata i suverena jednakost država;
regulisanje novih oblasti međunarodnog prava
•  Sistem UN - specijalizovane agencije
•  Proliferacija međunarodnih organizacija?
•  Nove vrste MO – operativne i nadnacionalne
 ČETVRTA FAZA – SAVREMENO
DELOVANJE
•  Nakon kraja Hladnog rata
•  Promena uloge UN – prestanak blokade Saveta
bezbednosti – nove misije
•  Mesto i uloga MO u globalizaciji i internacionalizaciji
•  Posebno uloga regionalnih organizacija
•  Pojava međunarodnih režima
•  MO kao tvorci međunarodnog prava
 NOVOSTI U DELOVANJU MO

•  Ključni element – praksa delovanja

•  Izmene u internom delovanju
•  Praktične promene osnivačkih akata
•  Članice i proces odlučivanja
•  Širenje nadležnosti organa – implicirane nadležnosti
•  Novine u procesu odlučivanja
•  NGO
•  Sankcije za neizvršavanje odluka
•  Provera valjanosti odluka

7
 PROMENE SPOLJNOG DELOVANJA MO

•  Međunarodne organizacije kao važni subjekti

međunarodnih odnosa
•  Izmene u savremenim međunarodnim odnosima koji
imaju uticaj na položaj MO
•  Proces globalizacije
•  Izmene koncepta suverenosti država
•  Proces legalizacije u svetskoj politici
•  Davanje pravne snage aktima
•  Novi pravosudni organi
 NOVI TEORIJSKI PRISTUPI IZUČAVANJU
MO

•  Nema jedinstvene teorije MO – teorijski pravci dve

discipline: međunarodno pravo i međunarodni
odnosi
•  Izmene u teorijskim premisama:
•  Disciplina međunarodnog prava sve više posmatra ulogu
politike kao presudne za objašnjenje svog postojanja, dok
teorija međunarodnih odnosa prestaje da posmatra pravo
kao instrument politike sile i priznaje mu samostalni značaj.
NOVE TEORIJE MEĐUNARODNIH ODNOSA

•  Tradicionalni pristup: realizam i idealizam

•  Novi pravci:
•  Institucionalizam – funkcionalističke i neofunkcionalističke
teorije
•  Teorije režima
•  Liberalna teorija – kritički pravac
•  Neoliberalizam
•  Liberalni milenijarizam
•  Liberalni internacionalizam
 NOVE TEORIJE MEĐUNARODNOG PRAVA

•  Tradicionalni pristupi: prirodnopravna škola i

pozitivnopravna škola
•  Nove tendencije:
•  Kritičkopravna škola – pod uticajem liberalizma u
međunarodnim odnosima
•  Dekonstrukcionisti
•  Rekonstruktivne doktrine
•  postmodernizam
 SAVREMENA INTERNA PRAKSA
MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA
DR VLADIMIR ATELJEVIĆ
 O ČEMU JE REČ?

•  Interno pravo međunarodnih organizacija

•  Osnivački akti
•  Poslovnici organa
•  Ponašanje država članica
•  Širenje nadležnosti organa MO
•  Novine u elementima procesa donošenja odluka
 INTERNO PRAVO MO

•  Osnivački akti – složeniji fenomen nego međunarodni

ugovor
•  Osniva MO
•  Daje joj pravni status
•  Razgraničava ovlašćenja članica /MO
•  Utvrđuje strukturu organizacije

•  STVARA NOVI PRAVNI POREDAK

•  Potpuno nezavisan?
 POSLOVNICI O RADU ORGANA

•  Unutrašnja pravila kao razrada osnivačkog akta

•  Razrađuju postojanje i funkcionisanje organa MO
•  Uređuju tri grupe pravila:
•  Zasedanja organa
•  Agenda sastanka
•  Pravila glasanja
 PONAŠANJE ČLANICA

•  Regulisano osnivačkim aktom

•  Prava i dužnosti
•  Suspenzija i/ili isključenje
•  Predstavljene u organima
•  Plenarnim – predstavljene preko delegacije
•  Užeg sastava –predstavljene preko drugih država
•  Ko su članice? Kada ko glasa?
•  Ključni indikator uloge – proces odlučivanja
•  Kakve odluke predlaže i sponzoriše
•  Kako glasa
•  pitanje imidža
•  Interna regionalizacija glasanja
 JAVNOST I TRANSPARENTNOST U RADU
SAVREMENIH MO
•  Sve češće javna zasedanja (direktni prenosi) – zasedanja SB
•  Nema mogućnosti parlamentarne kontrole ako sastanci nisu
javni
•  Primetno da se koristi za unutrašnje političke svrhe
•  STO – transparentnost:
•  Interna – sve članice uključene u proces odlučivanja
•  Eksterna – dijalog sa NGOs i web site
•  Izuzetak Savet ministara EU
•  Jedan javni sastanak (1.2.1993) pokazao se kao neuspešan
•  2001 odluka o dostupnosti svih dokumenata javnosti
 ŠIRENJE NADLEŽNOSTI ORGANA
(DELEGIRANA, IMPLICIRANA, INHERENTNA)

•  Implicirano tumačenje nadležnosti

•  Uloga sudova – ICJ i ECJ
•  Pitanje tumačenja osnivačkog akta MO
•  Princip specijalizacije (delegacije)
•  Širenje nivoa do inherentnih ovlašćenja
•  Mera: ostvarivanje ciljeva MO

18
NOVINE U PROCESU ODLUČIVANJA

•  Faze: inicijativa, debata, glasanje+sprovodjenje

•  Jačanje kontole legalnosti – posebno u odnosu na UN
•  Povelja na predvidja kontrolu legalnosti – samo
Administrativni sud
•  Poseban problem SB – nevezan pravom
•  Problem – kada stvara nova pravila!?
•  Primer kontole legalnosti – Sud pravde EC
•  Kriterijum legalnosti:
•  Da je odluku doneo nadležni organ
•  Da je usvojena u skladu sa pravilima
•  Da je odluka proglašena i doneta
 SAVETODAVNO MIŠLJENJE ICJ 1971. GODINA –
NAMIBIA CASE – PRETPOSTAVKA LEGALNOSTI

•  postojanje nadležnog organa koji je konstituisan

u skladu sa odredbama internog prava
organizacije;
•  da je odluka usvojena u skladu sa pravilima
postupka koji je svojim poslovnikom, ili nekim
drugim aktom, utvrdio nadležni organ; i
•  da je glavni časnik (predsedavajući) nadležnog
organa proglasio da je proces odlučivanja
zaključen, i da je odluka doneta
 SANKCIJE

•  Prinudna mera koja se primenjuje prema državi koja

je izvršila povredu svoje obaveze
•  Pitanje prinudnog izvšenja odluka – postoji li to?
•  Finansijske i trgovinske mere
•  Reverse veto – pitanje ukidanja mera sankcije
•  Postoje li pametne sankcije?