FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ

COĞRAFYA BÖLÜMÜ

COG 115 - KLİMATOLOJİ

Dr. Öğr. Üyesi Harun Reşit BAĞCI
Sıcaklığın Dağılışını Etkileyen
Faktörler

COG 115 - KLİMATOLOJİ

Hafta-7
Sıcaklığı Etkileyen Planeter Faktörler: Dünya’nın Şekli

• Dünya’nın şekline bağlı olarak güneş ışınları genel olarak ekvatordan kutuplara doğru küçülen
açılarla gelir.
• Güneş ışınlarının geliş açısı ile etkiledikleri alan arasında ters orantı vardır. Eğik açılarla gelen
güneş ışınları daha az ısıtma gücüne sahiptir, ancak daha geniş bir alanı etkisi altına alır.

Kaynak:
https://www.eokultv.com/sic
akligi-etkileyen-faktorler-
dunyanin-sekli-enlem/10554

3
Sıcaklığı Etkileyen Planeter Faktörler: Denklinasyon Açısı

• Güneş ışınlarının aylar ve mevsimlere göre dünyaya geliş açısı aynı değildir. Bu açı eksen
eğikliğine bağlı olarak yıl içinde değişir. Bu durum sıcaklık başta olmak üzere gece gündüz
süresi gibi pek çok faktörü etkiler.
• Deklinasyon açısının diğer adı “sapma açısıdır”. Deklinasyon açısı dünyanın kendi ekseni ve
yörünge düzlemi ile yaptığı 23° 27' derecelik açıdan kaynaklanır.

https://e-okulbilgi.com/dunyanin-
yillik-hareketi-ve-eksen-egikligi-
1291.html
4
Sıcaklığı Etkileyen Planeter Faktörler: Dünya’nın Hareketleri
• Dünyanın uzaydaki hareketleri yerin aldığı Güneş enerjisini dolayısıyla sıcaklık
koşullarını etkiler.

Hareketin adı Tanımı Süresi Sonuçları

Eksantrisiti Yörünge şeklinin elipsle 100.000 yıl/ Uzun süreli sıcaklık
daire arasında değişimi 400.000 yıl değişimi
Oblikiti Eksen eğikliğinin değişimi 41.000 yıl Uzun süreli sıcaklık
değişimi
Presesyon Yer ekseninin uzayda kesik 26.000 yıl Uzun süreli sıcaklık
koni oluşturması değişimi
Nutasyon Presesyon sırasında oluşan 18 yıl Etkileri belirgin değil
eksen salınımı

Revulusyon Dünyanın Güneş etrafında 1 yıl Mevsimlik sıcaklık

dönmesi değişimi

Rotasyon Dünyanın kendi ekseni 24 saat Günlük sıcaklık değişimi

etrafında dönmesi
Sıcaklığı Etkileyen Coğrafi Faktörler: Okyanus Akıntıları
• Özellikle okyanus kıyılarında yer alan bölgelerin iklim koşulları üzerinde okyanus akıntıları
önemli etkiye sahiptir.

6
Kaynak: http://deniz-ve-okyanus-akintilari.nedir.org/
Sıcaklığı Etkileyen Coğrafi Faktörler: Okyanus Akıntıları

• Okyanus akıntılarına bağlı olarak aynı enlem üzerinde önemli sıcaklık farkları ortaya
çıkabilmektedir. Labrador soğuk su akıntısına maruz kalan Kuzey Amerika kıtasının doğusu
ile Golfstream sıcak su akıntısının etkisindeki Batı Avrupa buna güzel bir örnektir.

7
Sıcaklığı Etkileyen Coğrafi Faktörler: Kara ve Denizlerin Dağılışı
• Hem kuzey hem de güney yarım kürede denizlerin oranı karalardan daha fazla olmasına
karşın, Güney Yarım Kürede denizler daha da geniş alan kaplar. Buna bağlı olarak Güney
Yarım Kürede izotermler paraleller ile daha uyumlu iken Kuzey Yarım Küre’de daha çok
sapmaya uğrarlar.
• Okyanus akıntıları da izotermlerim uzanışında belirleyici etkiye sahiptir.

Dünya Ocak ayı indirgenmiş izoterm haritası Dünya Temmuz ayı indirgenmiş izoterm haritası

Kaynak: https://www.cografyaegitimi.biz/konu/dunya-ocak-ayi-ortalama-indirgenmis-sicaklik-izoterm-
haritasi.384/
8
Sıcaklığı Etkileyen Coğrafi Faktörler: Rüzgarlar
• Rüzgarlar geldikleri yöne göre sıcaklık üzerinde farklı etkiler bırakabilmektedir. Örneğin genel
olarak Türkiye’ye güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kuzeyden esenler sıcaklığı
düşürür.
• Rüzgarların kara veya deniz üzerinden gelme durumları ise nemlilik koşulları üzerinde etkili
olur.

https://www.eokultv.
com/sicakligi-
etkileyen-faktorler-
ruzgarlar/10585
9
Sıcaklığı Etkileyen Coğrafi Faktörler: Continentalite - Maritizm
• Atmosferdeki nem miktarı sıcaklık koşulları üzerinde önemli etkiye sahiptir. Nem bakımından
fakir yörelerde günlük ve yıllık sıcaklık farkı fazla iken nemli sahalarda bu farklılar çok daha
azdır.

10