Wrage Qa 18175 KARAMUSTAFA, Abmet T. Islamisation trol . | thelens of the Saltuk-name. Islam and Christianity ¢S° 43%) in medieval Anatolia. Ed. A.CS. Peacock, Brno De i ‘Nicola and SaraNur Vildiz Farnitam: Ashgate, 2015, A pp. 349-364. a 30 Nisan 2018 MADDE YAYIMLANDIKTAN SONRA GELEN COKUMANIslam and Christianity in Medieval Anatolia Edited by A.CS, PEACOCK BRUNO DE NICOLA SARA NUR YILDIZ University of St Andrews, UK ASHGATE Dorrey, 2018 Chapter 15 Islamisation through the Lens of the Saltuk-name Ahmet T. Karamtustafa ‘A marked increase in the production’ and dissemination of Arabic, Persian, and ‘Turkish popular literatures took place during the thirteenth, fourteenth and fifteenth centuries, An extremely rich body of orel popular literature (romances/ epies,cycles of tales, popular hagiographies) in the three major Middle Eastern _ Islamic languages appear to have been recorded in writing for the first time in this period. In the process, old genres were refashioned, new genres emerged, and written popular literary traditions developed side by side existing oral tales and epics, This corpus of popular literature, which preserved its vitality and contiriued to grow well into the modem period; is without doubt the richest rine of information on popular beliefs and habits of thinking in premodern Middle Eastern Muslim communities. The present chapter is an attempt to explore the conceptions of and knowledge about Islam that are reflected in one major exemplar from this wider corpus, the Saltuk-riame, ‘Methodological Observations Any attempt to study aspects of premodern Muslim popilar cultures on the basis of popular literary texts is hampered by several difficulties, First and foremost among such obstacles is the confusion that surrounds the use and definition of the term ‘popular’ Without engaging the multiple debates that 7 For detailed surveys and ganeral observations for Arabi, see Peter Heath, ‘rablsche Volksliteratur im Mittelalter’ in Orientalisches Mittelate, ed. Wolfhart Heinrichs with the contribution of). christoph Birgel (Wiesbaden: AULA-Verlag, 1990), 423-39, and Charles Pelat, ‘Ulkaya’, EP; for Persian, Jick Cepek ‘ranizn foll-literature’, in History of Iranian Literature, ced, Jan Rypka (Dordrecht: D. Reidel Publishing Company, 1968), 607-703; JP. de Bruin, ‘Die Perschiche Volksieratur im Mittelalter und thr Verhaltnis zur Klasslchen Literatu’, In OrientalichesMitldter, 465-74; and Wiliam Hanaway, ‘Formal Elements in the Persian Popular Romances’ Review of National Literatures 2n0.1(3573):139-60; and for Turkish, Perio ‘Nai Boratay (with contributions by han Basgz and Helga Uplegger), ‘Die Volksliteratur’, in ‘PhlologiaeTurccae Fandarenta, vol 2 (Wiesbeden: Franz Steiner Verlag, 1965), 1-170 and idem, ‘tieaya, il The Nareative Genres of Turkish Literature and Folklore’, Eas wel as Barbara Flemming, ‘Das Verhiltnis von Hoch- und Volksiteratur im TUrkischen’, in Oriewaisches Mitelater, 475-81 * A valuable and stil useful survey of scholarly views on popular culture from different disciplines is Approaches to Popular Culture ed, WWE. Bigsby (Bowling Green, OF: Bowling Green University Popular Press, 1976). Not represented in this collection are debates within the discipline of history of religions, for which see Catherine Bell,‘eligion and Chinese Culture: 34a ~- 364,voce, Saltuk - Name. * Tar Dini ve Efsanevi Unsurlar, IZMIR /1983, K.NS) BELHOra Zee ety EEN Sal iiname Kemal (Yed. Dog. Or), Saltukname, Tarihi, Dini, Efsanevi Unsurlar, Ankara: ‘KoltGr Bakanligy Yayinlan, 1987, 987-11 S. “'Saltuk-name' Tarihi, Dini ve Efsanevt Unsurlar." Univer: AKALIN, Halk Sukra “Saltukname,inceleme - Matin’, Yayrtanmames Doktora Tez, (Dani ‘man: Dos, Br. Mert Tulum), istanbul Universite, Turk Dill vo EdeDiyat 1987, 555 5, Tok Sal TOYS 8 T GSE“Saltuk-Name”nin irk edebiyatinin degerli mahsiillerinden biri | olan Saltuk-Name, Sari Saltuk isimli bir Turk : bahadhrinin mankibelerini anlatan destani mahi- Yeni Bulunan yetteki hikayelerdir. Bu hikyeler halk arasinda éteden a r .. beri ragbet gérerek anlatilmakta iken Cem Sultan’in z ie Altinei Niishasi Uzerine dikkatini geker ve Ebu'l-Hayr Rami’yi, derleyerek bir kitap haline getirmesi igin gorevlendirir. Rami, Ana- dolu ve Rumeli’yi yedi yil dolasarak bu hikayeleri an- Jotanlari bulur, ontardan dinlediklerini bir kitap haline getirerek Cem Sultan’a takdim eder ‘ Ancak hikayele- rin metinleri yakin zamana kadar bulunamadigindan konu ile ilgili bilgilere seyahat-namelerde ve tarihi kaynaklarda rastlanmaktaydi. Sagiks1z ve geliskili ol- dugundan bu bilgilerden yeterli malfimat elde edilemi- yordu. Bu miiphemligi ortadan kaldirma, ilk defa LH. U- zungarsilt’ya nasib olmustur. Uzungargi, 1930°larda istanbul Topkapi Saray: Miizesi Kiittiphanesi’nin ki- taplari arasinda bir Saltwk-Ndme niishasi bulur. Abdiil- baki Gélpinarli da bu yazma niishay1 1936 yslinda ta- niur ve bu hikayelerin yazalis taribinin 1474-1480 ol- dugunu ile stirer: $u ana kadar Ebu'l-Hayr Rami'nin kendi el yazisi ile yazdigr asi] Saltuk-Name niishast bulunamamustir. Bulunan yazmalarin ise Rami’nin yazdhgi niishadan daha sonra istinsah edilmek suretiyle gogaluldigi anla- silmaktadhr. Saltuk-Name’nin Bilinen Niishalari Kult ve dil tarihimiz agisindan mihim bir yeri haiz olan Saltuk-Name'nin gu ana kadar bes niishast tesbit edilmistir. Bunlar: 1-1. H. Uzungarstlt’nin Topkapi Saray: Miizesi Kiittiphanesi’nde buldugu ve Abdiilbaki Gélpinar- Iv'nin tamtufh niisha, Eser, kiitiiphanenin Hazine Boli- mii 1612 numarada kayith olup 618 sayfa ve iig ciltten olusmaktadir. Bastan eksik olan niisha 1591 yslinda is- tinsah edilmistir. 2- Dr. Miijgan Cunbur’ un Milli Kiitiiphanede bul- dugu niisha ise halen ayn: kiitiiphanede olup Yazma Eserler Béliimti 64 numarada kayithdir. 283 yapraktan | olusan eser bastan ve sondan eksiktir, istinsah tarihi DEMIR belli degildir. Sivas Cumhuriyet Lisesi 3- Bor'daki Halil Nuri Bey Kiittiphanesi'nde bulu- Edebiyat Ogretmeni nan niisha 17292 numarada kayitli olup 2 ve 3. cildi Nec: Bilge 58 ~64 1998 | Kig 15:Tirkies Diyanet Sekt Iida Acs epedist Pitphercei i 4h =—— alae Ubg6 Tasnif No. : se KULTUR BAKANLIGI YAYINLARI/1122 Klasik Eserler Dizisil1} Ebiil Hayr-i Rami SALTUK-NAME Til \ Jeo AP a Hanslayan Dog. Dr. Sikri Halk AKALIN Aglarn 4Turkic Diganet Vek cote pedis Keyit Tasnit No. ; KULTUR BAKANLIGI YAYINLARI/1122 Klasik Eserler Dizisil11 Ebiil Hayr-i Rami SALTWK-NAME Ill : Hazurlayan Dog. Dr. $ikrii Halak AKALIN Aplarn - 940 HASAN AVNI YUKSEL SONUG ‘Tiirk kiiltiriiniin temel kaynaklari igersinde halk hikayelerinin ‘énemli bir yeri vardir. __. Bugiin “gtk” adi: verdigimiz sanatgilar tarafindan 15, asirdan itibaren yaratilarak yayilmisbr. _ Zaman igersinde eski destan geleneginin yerini alan halk hikaye- Jeri nazim nesir kangiktr ve nazim kisimlan saz esliginde belirli bir makama gore séylenir. Halk hikayeleri, arastincilar tarafindan cesitt agilardan ele ali narak degisik sekillerde tasnif edilmistir. Bunlardan konularma gore hig ikiye ayrr: Kahramanlik ve ask konularim isleyen hikaye- ler. Hikayclerin belirli bir plant vardir ve gelenek gergevesi igersinde icra edilir. Halk hikaycleri, tarihi gelisim igersinde ve degisik cofrafyalarda kam, bahsi, ozan, atk, meddah gibi isimler alan saluslar ‘tarafindan icra edilirler. Teknolojik gelisme neticesi halk hikayeciligine olan aléka eski yillara gore azalmis olmakla birlikte bilhassa Erzurum ve Kars cevre- sinde devam etmektedir. ‘Halk hikayelerinin anlatildi*; zaman, yer ve gevre gériiniiste fark olmakia visite temelde bir butunldk arzedes Halk hikayeleri ky odalannda, konaklarda, kahvelerde, biiyiik av partilerinde, térenli ve torensiz. diigiinlerde bilhassa kag ve rama- zan gecelerinde séylenir. Hikaye, hikaye anlaticis ve dinleyici arasindaki uyum cok 6- nemlidir. Usta bir anlatict daima bu hususu dikkate almak zorunda- dir. Hikaye anlaucisinin bagaris,, gelenegi bilmesine, hikayeye hakim olmasina, yerini ve dinleyicisini iyi segmesine baghdir. _ Ayn zamanda bir aktér gibi olmast gereken anlauicimin dinleyi- ciye hakim olabilmesi igin jest ve mimiklerin yanmda mendil, sopa, saz, sandalye gibi cesitli malzemeden faydalanmas, dinleyicinin sosyal ve kiiltiirel yapisin dikkate almas: gerckmektedir. Shiemotary oe SALTUK-NAME'NIN YENI BULUNAN NUSHALARI ve BAZI DUSUNCELER Dr. Siikrit Halak AKALIN 13. yiizyil alp-erenlerinden Sort Saltk ve onun menkibelerinin yer aldiga Saltukendme tizerine yaptlan arastrmalarda, son zamanlar- da gézle goriilir bir arty meydana gelmighir: Ebi’ l-Hayr-+ Rumé’nin Saltuk-néme'sinin birinci niishasimin bulun- dugu 1936 ysna kadar San Saltwk haklandaki bilgiler, Zon Batuta'n seyahatnamesinden, Hacr Bekiayr Vell Veléyet-ndmesi'nden, Este Ge 1ebi Seyahat-némesi'nden ve cesili tarihi kaynaklardan elde edilmektey- di, Bu kaynaklardaki bilgilerin cogu zaman birbirine ters distaga de gériilyordu, “Abdilbaki Gélpnarls, Yunus Emre, Hayatst adls eserini hazarlarker, Prof Dr. 1. Hakki Uzungarg, Gélpmarl’ya Topkapr Saray: Mitzr- Si Katiiphanesiinde bit Saltut-néme'nin bulundugunu: haber vetr. Sen Saltuk'un Tapduk ile olan miinasebetini ve Sart Saltuk'un hayatmy serinde cesitli kaynaklardan faydalanarak ele almyy olan Golpnarh, Kitabin “Ilaveler” boliimtinde Saltuk-name’nin bu ilk niishasint aragurmacilara_tambr. Saltuk-néme'nin bulunmasindan sonra cser tizerinde gesith aras- tirmalar yapilir ve pek cok ilim adarm eserden faydalanir: Prof. Dr. Fuat Kepriti ve Prof. Dr. As Sadek Enzi), Saltul-nimeyi gesitli arasturmalarda ele almislardsr. Dr. Orhan Képril, hazirlamss oldugu doktora tezinde Saltuk-nt- me’yi tariht bakimdan cle almus ve eserin bir Gzetini vermis int. T Abdulbali Galpinark, Yimur Emre, Hayate, Istanbul, 1936 2 Prof, Dr, Fuat Kaprild, Tark Edeipateda Lik Muiasanafler, Ankara, 1976 3 Prof. Dr, A. Sadik Exai, Tarkive Kitiphanclerinden Notar ve Vesikler, TTK, Bellen, 5. 56, sf, 599, Ankara, 1950 fp. Orhan Koprili, Tarihi Kaytok Olerak 14. xe 15. Asirtrda Bost Tirk Menkibeer, Ist. Unv, Edb. Fak, Tarih Bl Doktora (ext, 512, 195107 TEMMUZ 1993 SALTUK - NAME FAHIR IZ ‘Tarihi kigiligi temamen destanlagmiy olan Sarr Saltuk ya da Sal- tul’m varhgim thn Battuta ile Yazieiozha ‘Ali gibi bir gok kaynaklardan biliyoruz', XIE. yiizysn bu dervis-gaazisi, Hac Bektag ve Otman Baba veliyetnamelerinde de amid gibi, Evliya Gelebi Seyahaindmesi’nin tiieli, yerlerinde de kendisine yer veriliyor®. Sar Saltuk’un Rumeli’ye gecisi, dint yaymak igin girigtifi efvane faaliyetler, bir cok yerlerdeki mezarlan, dzellikle Dobruca’da Baba- daj’ndaki mezan da bu kaynaklarda ambyor, Son yiizyil iginde, bir gok bilgin, bu deevig-gaazi’nin tariht kigi- ligini aragtrmig ve tartigmistur’, Sarr Saltuk’un, efsanevi hayatmm yazth bir hikéyesi ya da hika- yeleri bulundugu bu kaynaklarm bazalarinda ima edilmig, ya da, Evliya Gelebi'de oldugu gibi, agikea zikredilmigtir*, Fuad Képrilii, 1943'de yaymlanan Anadolu Selguklulare Tarihinin Yerli Kaynaklart adh aragtirmasmm bir notunda V.D. Smirnov'un Mondkib-t Cazavata Sultén Sar: Soltuk Casi adh bir yazmay: girmiig oldugunu zikrediyor®, Simdi Sovyetler Birligi’nde hulunmas: multemel olan bu yazmays tesbit etmek, yazik ki, miimkiin olamadh, Saltuk -Name’nin bilinen tek tam yazmast Topkap: Saray: Miizesi, Hazine kiitiiphanesinde 1612 mumarada kayrth miishadie’, Milli Kis 2 Fable ta, Salink~ Name, Bhu'l Wayr Rumi'nin sdsla rivayelerden toplauige Sart Saliak menakibi, Harvard Universitesi Basumevi, 1974, Onsir, # Aym yer. 2 Ayu yer # Ayn ye * Fuad Képrolo, Anadolu Selguklulary Terihin Yerli Kaynaklars, Bellten 27 (1943), 5.481, n. 2. « Fei Edhom Karatay, Tophaps Saray: Miiesi Tarkce Yesmalart Katalogu 1, rl 1961,» 294,62 KEMAL ERASLAN TGr: Tahsin Banguog1u, Tirkce'nin Grameri, !stan- bul 1974. TT I: W.Bang-A.vo Texte II", SBAW, Phil. -hist. KI. a.” TT V:: W.Bang-A.von Gabain, "Tiirkische Turfan- Texte V", SBAW, Phil. hist. KI. 1931, XIV. Berlin 1931, $323- 356. TT Vi: W.Bang-A.von Gabain- GR.Rachmati, “Turkische Turfan-Texte VLDas buddhistische Sutra Sakiz’ Yuk: mek", SBAW, Phil, -hist- Kl. 1934, X, Berlin 1934, s. 93-192. TT Vi: GR. Rachmat, “Tirkische Turfan-Texte VI, ABAW, 1936, 12, Berlin 1937, s.290-411. UII: FWK. Miller, “Uigurica I", ABAW, Phil.-hist. Kl. 1922, 2, Berlin 1922, s. 3-93. o Gabain, "Tiirkische Turfan- 1930, XII, Berlin 1930, s.183- bakaniz! cilt st Ve : dogu : Giiney 2 kargilastiurimiz! sahife .d.; ve devams Tie KacTOgI ARPRTIRMALAR! op OR fi-2. Ankara 1994) 63° St - <9 EBU'L-HAYR-I ROMP'NIN SALTUK-NAME'Si Dog. Dr. Sitkrii Halk AKALIN: Anadolu Tiirk destanlanndan Saltuk-name; XD. yizyil alp- erenlerinden Sari Saltuk‘un hayatint, savaslarint ve cegitli keramet~ Jerini konu almaktadir. Eserde, Sart Saltuk'un menkibelerinin yant stra, dénemin dnemli kisilerinin menkubeleri ve bu kigilerin San Saltuk ile olan miinasebetleri de anlatilmaktadir, San Saltuk'un menkibelerini XV. yiizyilda Ebi'l-Hayr-1 Romf halk afzindan der- leyerek yaziya gegitmig ve tig ciltlik Saltuk-nime'yi meydana getir- mistir. Bu yazimuzda, dnce San Saltuk'un destant sahsiyeti iizerinde kusaca duracak, destanin yaziya gecirilisine ve eserin elde bulunan niishalarina temas edecegiz. Destant; konu, zaman, mekan ve sahis- lar yéniinden ele aldtktan sonra, eseri dil ve iislép agisindan incele- yecefiiz. Bir destan kahraman: olarak Sart Saltuk Sart Saltuk, Anadolu ve Rumeli'nin fethi esnasinda gazalara katilan, kahramanhgt ve velayeti ile daha yasarken efsanevi bir sah- siyet haline gelen mistesna bir Tiirk kahramanidir, Hayat etrafinda tegekktil eden menkibelere, diger gazi ve veltlerin menkubeleri de karismisur'. Bu sebeple San Saltuk’un gergek hayatt ile ilgili bilgi- leri elde etmek son derece giiclesmistir. Tarihi kaynaklarda yer alan Sari Saltuk ile ilgili bilgiler San Saltuk’un gercek hayatini ortaya koyacak mahiyette degildir. Ger- gek hayat ile menkibevi hayat ig ige gecmistir. Ustelik tarint kay- 4, Sat Salk haklandsaynnul bil ign ber. Frage Babinger, "San Salk Dede” Mad. Islim Ansiklopedisi, C. 10, s. 220; Yrd. Dog. Dr. Kemal Yice, Saltuk-nime'de Ta- ‘hi, Dint ve Efsanevi Unsurlar, Kultdr ve Turizm Bakanlign yayins, Ankara, 1987, 5.20- 100; Sra Halak Akaln, “Ebilhaye Rami" Mad, TDY Islam Ansiklopedisi, C. 10, s. AGAIN 2. suki Halak Akatio, Satuk-ndme I (Inceleme-Metin, doktor tz, Asarbul Uni- versitesi Sosyal Bilimler Enstithsd, Istanbul, 1987, s. VI-XX. Tezin metin boli KUltUr bbakaniy tarafindan yayimlanmisir. Ebi'l-Haye-i ROmi, Saltuk-nime 1. hazirayan De. ‘Silkrd HalOk Akalin, Askara, 1987; 1988de ikinci cil, 1990'da ise Ggunci cilt yayimian- ugh, J[Prb.e. Deynep LORLMAZ'o flex Dini ARASTIZMALAR! MILLI GI Beireten 1992 + EBU'L-HAYR-1 ROMPNIN SALTUK-NAMB'SL Sikri Halak AKALIN Anadolu Tiirk destanlarmdan Saluck-néme, XIU. yiizytl alp-erenterin- den San Saltuk’un hayatunt, savaslarint ve gegitleri Kerametlerini kon al- maktadie, Eserde, Sact Saltuk’un menkibelerinin yam sita, dénemin kigilorinin menkabeleri ve bu kigilerin San Saltuk ile olan minasebetlesi de anlatulmaktadir. Sart Saltuk’un menkibelerini XV. yiizyilda Ebitl-Hayr-1 Rémi halk agandan derleyerek yaya gegirmig ve tig ciltlik Saleuk—ndme'yi meydana_getirmigtir. ‘Tebligimizde, nce Sart Saltuk’un destant sahsiyeti tizerinde kisaca dura~ cak, destamm yazrya gecitilisine ve eserin elde bulunan niishalarma temas edecegiz. Destant; konu, zaman, mekin ve sabislar yéniinden cle aldiktan sonra, eseri dil ve iiship agismdan inceleyecegiz, Bir destan kahramant olarak Sart Saltuk San Saltuk, Anadolu ve Rumeli‘nin fethi esuasmda gazulara katilan, kahramanhigi ve velayeti ile daha yagarken efsanevi bir sabsiyet hiline gelen miistesna bir ‘Tiirk kahramanidir, Hayat: etrafinda tegekkiil eden menkibele- re diger gazi ve velilerin menkabeleri de kansgmistir.! Bu sebeple Sant Saltuk’un gergek hayats ile ilgili bilgileri elde etmek son derece giiglesmigtix. ‘Tarihi kaynaklarda yer alan Sari Saltuk ile ilgili bilgiler Sars Saltuk’un gergek hayatim ortaya koyacak mahiyette degildir2, Gergek hayat ile menko~ bevi hayat ig ige gecmistir. Ustelik tarihi kaynaklarm Sar: Saltuk hakkinda verdikleri bu bilgilerin bazen hirbiriyle celistigi de gériilmektedir.$ Tuakkinda ayrintl bilgi ein bike, You. Dog. De: Kemi Yiiee, Saltik-néne'ue Tarihi Efsoneei Unsurlar, Kiltée ve Torizm Bakanhjs yayant, Ankara, 1987, s, 20-1100. it Halak Akal, Saltuh-nime 1 (ncelome-Metin), doktora tesi, Istanbul t ler Enstitie, Hotunbul, 1987, «. VEI-NX fv tarafindon yaytolanngur, EbiMl-Hayey Mini, Salta Dr. Sikri Hulok Akal, Ankars, 1987. Daha sonra da ikinei ve dines iit yayim luniaiguir: Ebi"l-Hay altuk-ndime 11, hwatlayan De. Saket Balk Akulin, fssanbe 198; EDG'-Hayra Rami, Saltuk-nime 111, haztlayan Dos, Dr, Sikri Halak Akaha, Ankara, 1990 3 agt, «XLT 1sTe Aye piu ARASTIRMBLAE \ MALLIG! ANEARA, 1995.5. 61-66. SALTUK-NAME'NIN TORK KULTUR TARIHI BAKIMINDAN ONEMIE Kemal YUCE Ebu Miislimnéme, Battalname, Danismendnéme ve Saluknéme gibi eserler Tiirklerin Anadolu ve Rumeliye yerlesmelerini anlatan gekil bakumm- dan destan olmamakla beraber ruh bakimimdan destani dzellikler tasryan eserlerdendir, Bu eserler 1. tariht 2. siyast 3. sosyal 4. destani vb. gibi bircok yanlerden ele almp incelenebilir. Saleukndme'yi burada destani agdan ele ahp incaleyecegiz. Zira Saltuknéme'de eski destan gelenekleri, kabramanlan: Islami bir kisve altmda anlatilmaktadir. Yukarida adim zikrettigimiz kahra- manlar degisik zamanlarda degisik Tiirk topluluklarn baskanlan olarak kar- yimiza gkmalarma ramen Anadolunun tig ayrt bélgesini merkez edinmigler- dir, Battal Gazi Malatya, Danisment Gazi Sivas ve Tokat, San Saltuk ise Sinoptan hareket eder. Bunlar igerisinde en ig cograft saha Sari Saltuk’a aittir. Bunlar Anadolu Rumeli Karum ve Tiirkistan’dir. Saltuknéme’de bun- Jarm chymda Misir Afrika Hindistan gibi bagka yer isimlerinden de bahsedi mektedir. Zira bu destan Tirklerin kurmus oldugu en biiyiik devletlerden biri zamamnda tegekkiil etmistir. Bu destanm dimda Seri Saltuk’un 1, Anadolu’da (Sinop ve Amasya ci- varinda 2, Rumelide (Romanya Besarabya’da) 3. Kirm’da (Sudak ve civarin- da) yasadiju tarihi bilgilerle de dogrulanmaktadw. ‘Tupkx cografi sahada oldugu gibi zaman bakumndan da bu destan Sart Saltuk’un hayats ile smmb degildir. Gerek Sam Saltuk’tan cok Snce yagamis kahramanlar gerekee daha sonraki tarihlerde yagayan baz gahsiyetler ve tarihi olaylar Saltukndme igerisinde biitiinlesmigtir. Bu kadar genig bir zaman ve saha iizerinde yayilmig bir destanda kiiltiir tabakalagmalarmm olacagi pek tabildir. Destanlar eski bir harabe iizerinde mubtelif tabakalar halinde inga edilmig gehirlere benzerler. Sehir harabelerin- de bu tabakalagma muntazam olarak gorildiigit halde destanlarda bu tarihi sira alt iist olmusken alt tabaka ile en iist tabaka birbirine kanigmugtir. Saltuk- ndme’de bu tabakalasma vakalarda yer ve salus isimlerinde agikca gériilmek- tedir, Dirk destan gelenegi bu cesitli vaka ve gahislan bir araya getirmede16 ‘TOBAR-XX1/2007Bahar/Dog. Dr.. Mehmet ACA KOPRULU, M. Fuad: (1989), Edebiyat Arastirmatari-I, Otuken Nesriyat, ~ istanbul. 4 LEVY-BRUHL, Lucien: (2006), ike! insanda Rub Anlayist, (gev. OBuz Ads. nit), Ankara, Dogubatt. EVA, V. ’ syne sieskoeo Eposa-Aliptih Nimah”, Ugeme Zapiski Hakasskogo- ‘Naucno issledovatelskogo instituta Yaztka, Literaturt i istorii, vip. XIV, No: 1, 1970, s. 93-113. ORUS-OOL, S. M. (1997), “Tuvinskie Geroigeskie Skazaniye, Tuvinskie Geroigeskie Skazaniye, (hzl. S. M. Orus-ool-vd.}, Moskva, 10-38. OZKAN, Fatma: (1997), Alun Ang, Bilig Yayinlart, Ankara. RADLOFF, W.: (1994), Sibirya’dan, 2. c., (Gev. Ahmet Temir), Milli Egitim Bakankigi Yayintan, Istanbul. REICHL, Karl: (2002), Tiirk Boylarmun Destanlart, (gev. Metin Ekiei), Tork Dil Kurumu Yayinlart, Ankara. SAMDAN, Z. B.: (1994), “Mir Tuvinskoy Skazki”, Tuvinskie Narodnie Skazki, Novosibirsk, s. 10-34. “OQ Traditsionnom Bitovanii Hakasskogo "). Tstlel Bias Acsplasnsbec Sop 2t, disse Ret? Manas 12d) & babhaye Rima! s6zLU KULTOR, TARIHI GERCEK ve \SALTUKNAME ORNEGI Dr. Birol AZAR” OZ: Halk edebiyatimizintarihi_ romanlari _ sayilabilecek Battalname, Danismendnéme, Muslimnéme ve Saituknéme gibi eserler, Anadolu ve Rumeli’de Tarkltigin ve Muslimanhgin yayihp yerlesmesi bakimmndan oldukga énemili eserlerdi. Tarihi, siyasi, sosyal ve destant dzellikleri bakimindan pek gok a- gidan incelenebilecek bu eserlerde, Turk’tin yagam bigimi, dinya grlisd, olaylara bakist, felsefesi cikarilabilir. ‘Anahtar Kelimeler: Sézii) Kultir, Tarihi Gergek, Tarih? Roman, Destan Verbal Culture, Historical Reality And Sample Of Saltukname ABSTRACT: Works such as Battalnéme, Danismendname, Mislimndme and Saltukname which can be counted as the historical novels of our folk literature, are quite important materials since they paved the way for being spread and becoming popular of Turkishness and Islam in Anatolia and Rumelia. On the basis of history, politics, social and epic characteristics of the works cited above, the life style, the world view, the attitudes and the philosophy of a Turk can be inferenced. Key Words: Verbal Culture, Historical Reality, Historical Novel, Epic Giris Bir milletin gaglar boyu tarih sahnesinde ayakta kalabilmesini sag- layan manevi unsur, 0 milletin yasayan ruudur. Bu ruh, sendelemeye, zayiflamaya basladiéi zaman, milletlerin giigslizlestigi, geriledigi gori Halk edebiyatimizin tariht romanlart sayilabilecek Battalname, Danismendaéme, Miislimname ve Saltukname gibi eserler, Anadolu ve © BeetTint Ben.Ed Fak TOR BS) bazarGyfiratedutr/birol azar@imvaet.com430 ~ GG\ M, FUAD KOPROLU ? asirdaki gahs{ migahedelerine gére verilmig olabilir. Iste su kiigiik misAl de agikea gésteriyor ki, bu gibi tariht mahiyetteki roman- lardan bile, yardimei bir kaynak olarak, istifade edilmek i kanlan yok degildir, Eger elimizde, bu eski eserin bitin nus- halarimn karsilastinimasiyle yapilantenkiydli bir nesirmev- cut olsaydi, bu imkan, siiphesiz daha biiyik olurdu. Anadolu’nun alp gazillerine ait destani (epik) ma- hiyette halk hikéyelerinin Baffalndme ve Dénis- mendndme’yi tikib eden igiineii cycle’iolarak, Sal- tukndme’yi gésterebiliriz, Anadolu'da ve bilhassa Rumeli'de misliimanhgi yayan biyik ka aman ve veli sifat- lariyle asirlarea tebeil olunan, sahsiyeti etrafinda yalniz miisliimanlar degil Balkan heristiyandart arasinda bile husust bir cule tegekkiil eden, irk hakimiyetinin ulagigi birgok sahalarda miiteaddit tekyele- “rine, medfen ve mekamlaria, hatwralarina tesadiif edilen Sart Saltwk (Salth, Saluk) hakkinda, XIll. asir sonlarindan baslaya- rak XIV-XV. asirlarda birgok menkabeler viieude geldigi ma- lamdur. Daha XV. asda, Yazicio lu ‘Ali'den baslayarak [bn Kemal ve Seyyid Lokman gibi birtakim osmanl tarihcileri tarafindan menkabelerinden bahsolunan, ve XVI. asda Evliya Celebi tarafindan- bir kism mahalli rivayetler'den, diger bir kism da yazih eserler'den' istifade edilmek suretiyle - tesbit edilen Sari Saltuk menkabeleri'nin ehemmiyeti, agagi yukart bir asur- danberi baz tarihcilerin géziinden kagmamssa da*, vekayindme'ler- ABU'L HAYR ROW, SALTURNAME Uxv, asin} 1 Evliya Celebi, Seychatndme’sinia birgok yerlerinde, Sari Saltuk's ait me- amlardan ve onua menkabelerinden bahaettigi gibi, bu hususta Yazreioglu ile Ken‘an Paga'am birer menakabndme yazing olduklarindan da buhseder; ve Kenan Paga'nn, nazm venesir karigik olarsk 40 cis'den mirekkep olan bu ese- riai yasmak igi, Mohammediye milli meghur Yaxvevogly Mehmed fendi'nin eseriyle, Fatahat~e Tohtamis Han adh Kirsm'a sit diger bir eserden istifade ettigini sdyler. Sey yid Loman, doprudan dogruya Yazicve gla A li'ain Selpukndme'sinden istifade etmigtir ki, Min eecimbagy da Camial- Diivelinde yine aya kaynaktan bo malimatt iktibaa etmigtir. Daha fbn Bat at iamaninda Baba Daji'nda trbesi ve menkabeleri maraf olan bu kabramans. a Dirtakim rivayetler, XIV. asieda Bellas! vildyetnémeleriae girmigt ve XV. asirdan baglayarak, Sari Saltulkaruk Bektasilerin bik velilerinden biti olarak telakley olunuyordy. * Solguklu Sultant txzeddin‘in Istanbul's Paleolog! sindan sonra, 662 de Anadolu'dan birtakim Tark agiretleri sgerek Bizans bizmotine girmeleri, sonra buularin Dobruca sarayina iltiea a Rameli’ye ge- yerlegmeleri, ve MMUZ 1993 \ (MK. Bellelen WH ap QF, 3. 3T8-4SF. ANADOLU SELCUKLULARI TARIHI'NIN YERLI KAYNAKLARI 432. deki baz kiigtk kaydlarla menakrbndme'lerdeki biz: parcalar ve Evliya Celebi'deki rivayetler miistesna olmak iizere, baska malze- menin ele gegmemesi, ve Sart Saltuk'un mirtdi olan heterodoks liirk dervisi meshur Barak Baba hakkinda ilim élemince hemen hig- bir sey bilinmemesi!, Smirnov'un daha elli sene evel meveu- diyetinden bahsettigi Sa/tukndme hakkinda baska nesriyatta bulunulmamasi*, gerek Sari Saltuk hakkinda, gerek meveudi- dahs sonra bonlarden bir kismimin Kirim's ve Anadolu'ya déameleri hkkanda mii limon ve Bizans kaynaklarinda meveut haberlerden bahseden birgok tariheiler, ba niinaschetle Sari Saltuk’dan da bahsederler, Likin, dogeudan doprays ona ait etrath bir tetkike yapilmig degildir J. Deny birkag kigik yanisinda. onden bahsctmig, F. W. Hasluek, avrupali aeyyahlarin exerlerinde ona ait halk ric vayctlerini toplamip, ve bizim Tark Edebigatinda ilk Mutaaaveiflar (Intenbul 1919 ». 63-65) adh eaerimizde ise bune ait kigik bir hol Babinger, /slam Ansiklopedisi'ndel Saltuk maddesinde bitin bu tmaldmats hulisa etmigse de, Evliya Celebi'ye istinad ederck, +Sari Saltuk'a acem lakeabinin verildigi+ hakkindaki iddias, Evliya’da Soh Ismail Safe vitye ait bir fikrays Co. 3. 244) yanhg solamasindan ileri eligi. Yine bu Matasavenflar'wa 1922 de intigar ettigi ve Sari Saltuk hak & Gelebi'den abndigr hakkindeki fikra da, iyi niyetie yapilma- yan sarib bir tahriftir; ginkii burads, Evliy a Cele bider begs, Bektos! vilayetndimeteri'nden, Seyyid Lokman'dan, Selguknime'den, lon Batd t'den, lon Kemalia MBohac-ndme Ne "den, Hibirname'den de istifade edilmigtir. Bak inger, benim yalaix Evliya Celebi'den iatifade ett fini sBylemekle, yazioinda rikrettigi bitin bu kaynaklerdan nce kendi faydalandigi zannini uyandirmak istemistir. ¥Sanv Saltok’'on miridi olan ve Sultan Oleaytu devriode hanhlar aa- rayinds bai bir afr kaza yalnie Ev! nm, $. 73-74). Avraps seklinde oui bier Mogol prensleri tarsfindan da Barak tarnnda okwnma: iyeab edecegini tasi ide, bu miihim gahsiyetten de etrafh bir suretie bahsedilmi Rus mistegrikr Smirnov, Turk Edeblyatina ait monografi ( Petersburg 1891, », 30) adh eserinde, Anadolu destanlarindan bahsederken, Baffalname'den sonra, bu eser hakkinda da biraz malimat yermigtir: «Halk arasinda bu ka yayiimg olmayan diger bir osmank destam), Menkabe-i gazavit-1 Sultan Sart Saituk Gazi adim: tasir. Bu menkabe, tiirk tarihinin mihim devri olan Avrupa'ya, yerlegme zamanina aittir. Bu exer, mevkileri, vak‘alari, kahramanin hususiyetleri menkebelerinin tavsifi, islébu ftibariyle, tipki Balfalndme'deli hususiyetlere fr. Bu menkabede, hiristiyan velileri hakkindaki meakahelerde boloaan motiflere teaadiif edilir. Mesela Saint George'un ekizlani yiyen ejderhays maglip etmesis efsanesi gibi. Bu gibi unsurlarin osmanl epope's ide bulusms Anko Ml»Han'in hiikiimdarlik miicadelesine yardim etti. Isfendiyar Han 1623’te hiikiimdar olunca Urgeng’i kardesine verdi. Tahu Mangislak ve Balhan Tiirkmenleri yardimiyla kazanmis olan. isfandiyar Hanin baski yapugi Ozbekleri gev- resinde toplayarak aabeyine tavir aldi, ayak- Jandh, Isfendiyar Han, bu ayaklanmayi basti- ninca Kazakistan'a kagu (1626). Agabeyinin yoklugundan istifade ederek Hive Kalesini aldi (1928). Isfendiyar Han déniince kardesini Safevilerin elindeki Ebiverd’e stirdii (1629). Safevi hukiimdant Gah Safi'den biiyiik ilgi gérdil. Isfahan'da yerleserek Tiirk tarihi Uze- Tine arastirmalar yapu. Kalmuklarin yaninda kalarak Mogol dilini ve geleneklerini 6grendi. Aral Ozbekleri onu Urgeng’te han ilén ectiler (1642). Isfendiyar Han’in dliimil dzerine Ha- rezm Hant oldu (1645). Araliksiz 21 yal hii- kiimdarhg sirasinda Kalmuklan dagicu. Bu- hara Ozbekleri, Safevi Sahlant, Kalmuk Han- lan ve Ruslarla savasti. Cagatay edebiyatinia en Unld bilgin hikiimdan, yazar ve sairi olan Ebulgazi'den iki 6nemli eser kaldi. Eserleri: Secere-i Terakime (1659) ve oglu Endse tara- findan tamamlanan Secere-i Tiirk (1663). $e- cere-i Terakime'yi Regidiiddin’in Cami’t't- irih'ine aldigi Oguzndme’yi, Tirkmenler arasinda cle gecirdigi diger yirmi kadar Oguz- name rivayetiyle kargilagtirarak tasnif etti. Bu arada ve on yedi kadar Cengizname'den bah- setti, Tumanskiy tarafindan Ruscaya cevrilip 1892'de Asgabad'da basild:. 1903'te yine As- gabad'da Maverd-y: Bahr-i Hazer dergisinde teftika edilmeye baslandiysa da tamamlana- madi, Bu eserin Cagatayca yazmast TDK tara~ findan yayimlandh (1937). Asil negir 1958'de A. N. Kononov tarafindan Rodoslovnaya Tiirk- men adryla yapildi. $ecere-i Ttirk, Seybaniler tarihi ve Mogol tarihi hakkinda Avrupalilara bilgi veren ilk kaynakt. Eser Rusga, Almanca, ingilizce ve Fransizcaya gevrildi. Kitabin ‘Tirkce ash, Kazan'da yayimlandi (1824). Ah- met Vefik Pasa bu baskidan eseri Osmanlicaya sevirerek Tasvir-i Efkér gazetesinde tefrika etti (1864) ve kitap halinde basturdi. Dr. Riza Nur tekrar Turkgeye gevirerek 1925'te yeni- den istanbul'de yayimladi. Bu eser Mogol ha- nedant ve kabileler tarihini belirten, kismen destani zellikleri olan en 6nemli kaynaklar- danbiri olarak kabul edildi. Muharrem Ergin Tiarklerin Soy Kiiciigii adryla 1974'ce “1001 Temel Eser Dizisi” iginde yaymladi. Kay.: AES, .196; BL 7/3504; LA, 4/79-83; ; RTET 5,6-41-642,645-647, 2/1069; TA, 14/291-292, fustafa Kafal, Ebilgazi Bahadie A $.358-360; TMA s.108; Muslla Ege- Han, TD’ ‘Tack dunyas: edebiyatelan ansiklopedt ‘Acaitk Kulie Merkezi, 2003. e777 ay EBULHAYR men, Ebilgazi Bahadte Han Secere-i Turki (T. Tez 917); Sakriye Yilmaz, Ebdlgazi Bahadir Han Se- cere-i Terakime (T. Tez 971); Ebdlgazi Bahadie Han (Haz. Muharrem Ergin), Secere-i Terakime- Tarklerin Soy Kitéga “Terciman 1001 Temel Eser serisi”, @G. OKUTAN EBULHAYR (15. yy.): Divan sairi. ipsalaldue. Millet K AEME nu: 1365-66'da bulunan 1120 beyitlik bir Mevlid-i Serifi vardir. 1491 cari- hinde yazilan bu eser Suleyman Gelebi'den etkilenerek meydana getirilmistir, $. N. Ergun Tiirk Sairleri adh eserinde baz: beyitlerini r- nek olarak yayimladi. Kay TDEA 2/415; T 3/1197; Suleyman Balbil; Ebulhayr'in Mevlidi(T. vez. 1032). **G. OKUTAN EBULHAYR (17. yy.): Divan gairi. Sam'da dogdu. Sairin Sam’dan ticaret igin Istanbul'a gelip dondugu, Riza ve Mucib tezkirelerinde belirtilmektedir. Riza Tezkiresi'nde Ebul- haye'a ait bir beyit kayitldur, Sairin siirleriy éviinmesine kargik Mucib, onun siirlerini orca seviyede bulmuscur. Kay.: RTs. 14; TDEA 2/415; TGDEIS s.104; TN 2/4(15); TS 3/1197; TSALs.21. ° Yaz. Kal. EBULHAYR Rumi (15. yy): Yazar. Salcukname adh eseri oldugu bilinmekcedir. Bu eserden Ebuthayr'in, Cem Sultanin maiyetinde bulun- dugu ve sehzadenin emriyle 1474-1480 yillan arasinda Anadolu k San Saltuk’a ait menkabeleri topladigt anlagilmak- tadir, Eseri: Salcukndme, mensur bir Turk descanidir. 13. yy. Anadolu alperenlerinden Sant Saltuk’un menkabevi hayatim, savaslanio, ve kerametlerini anlatmaktadie. Halkean der- lendigi sekliyle ve sade bir nesisle kaleme ah- nan eser, on besinci yiizyil Tiirkgesi igin de- Berli bir kaynak olduktan bagka, on UcUncil yiizyil Turk tarihi iginde menkabevi bir bilgi inazinesidir. lik ciltte San Saltuk’un gocuk- lugu, yetigmesi, ilk gazasi, Saltuk adini ali, Kabe, Kafdagi, Kinm, Misir, Habegistan ve Hindistan’a yaptigi seferleri, ikinci cilete ‘Tiirkistan seyahati, Frenk diyarim fethi, Ce- zayir ve KOhistan’a gidigi, figtincii ciltce Magnk ve Magrib diyarlan, Arabistan, Asfaryan cengi, Edirne’nin fethi ye San Saltuk'un sehadeti anlacilir. Destanda yer alan hikayelerden bir kasmi gazinin gictigi yerlerin dlimlerinden dinledigi hikayelerdir. Bir kismana da masal unsurlan karigmus, gazi bir masal kahramant haline getirilmistir. Destan Anadolu'ya gelen alprenterin, gazilerin Anadolu ve Rumeli'nin Tiirklesmesinde gdsterdikleri faaliyetler, 237Mali Walbor, & SALTUK-NAME’NIN TURK MILLIYETCILIGINDEKI ts YERINE VE UciNcU NUSHASINA DAIR Dr. Miijgan Cumbur debiyat tarthcilerimicin Tirk jmilliyetgili- ~~ E Zinin ilk mijdecilerinden saydiklan eserle- rin hemen hepsi, Tark diline verdikleri de- gerle dikkati cekerler. Tark dilini degerlendiris, tabi olarak, dilde milliyetciligin baslica isareti- dir. Bununla birlikte asil dzerinde durulacak husus, Turkligin ve bir bitin olarak Tark milletinin ele alimp degerlendirilmesidir. Bu ko- nuda incelenmesi gereken eserlerin basinda da Saltuk-na4 me gelmelidir, denirken bir hakikat ifade edilmis olur. Saltuk-name, ilindigi dzere, ig kit'ada, hususiyle Anadolu ve Giney-dogu Avrupa’da, Mislimanhgin yayicis: olarak, Batt ilim gevre- lerinde dahi, “eli tahta kalich misyoner-goval- ye" diye Un kazanmis bir Turk kahramaninin yani Seyyid Serif Sar Saltuk'un menkabevi hayatin: anlar! Dini ideallerin her tarld mu- kaddes duygu ve diistincenin ustiinde tutuldu- gu bir immet devri eseri olan Saltuk OCAK 1977 @) [iwi Koutir Borda Sur Saltuke Tarbesi a 4 me ‘de Tirkler'indiger misliman millet. lere gore bir baska bicimde degerlendirildikie- ri, adeta bir milliyetci gérisiin dogmaga, hic olmazsa ilk emarelerinin belirmege basladiin dikkati ceker, Saltuk-name icin, Tarklerinyeni yurtlarina yerlesmelerinin destani bir tarihi de denilebilir. Bu konuda érnek olarak, Osman Beyin yurt edinmesi ve beyligini kurmasi ve- rilebilir: Ol gélen lesker Islamn Begi Ertugrul'- an ogl: Alp Gazi Osman idi, Karsu gelip ol ite bir girz urdi. Esir idup leskerin sidular, dondiler, Serif’ geldiler. Serif hazreti, C3. man’a dudlar itdi. ‘Yuziin ag olsun, feth G nus- (1) Sart Saltuk igin bk. F. Babinger: Sart Saltuk Dede, Islam Ansiklopedisi, C. 10, $. 220, F. Kaprald, Turk edobiyatinda ilk mutasavvsllar, 2 bs. Ankara 1996, uhtelityerter25 KASIM 883 SARI SALTUK VE SALTUKNAME YSy Dr, Ahmet Yager Ooale Salttiknéme 1480'lerde, Fatih’in oglu Cem Sultan’ arzusu iizerine Ebu'l-Hayr-i Rimi tarafndan kaleme alnmistir. Bilindigi gibi Fatih Uzun Hasan iizerine giderken Rumeli’nin muhafazasi icin Cem’i Bdirne'de kay- makam birakmistsr. Sehzdde bu sirada dolastigi yerlerde dinledigi Sari Saltuk menkabelerine ilgi duyarak bu salus hakkinda bilgi edinmek iste- misti. Béylece Saru Saltuk'la ilgili menkabeleri ve bilgileri toplamakla go- revlendirilen maiyyet erkémmdan Ebu’l-Hayr-i Rimi, kendi ifadesine gé- re yedi yil dolagarak bugiin “Saltuknime” adiyla bilinen biiyiik kompi- lasyon eserini meydana getirmistir. Burada Saltukname haklanda genel mahiyette bir aciklama yapilma- yacaktur, Bu Konuda degigik aragturieilar tarafindan giiniimiize kadar baz. yazilar kaleme alnmustir. Mesala eseri ilk inceleyen A. Gélpinarh, Yunus Emre’ye hasrettigi bir iki eserinde Saltukname’yle ilgili agiamalar ya- tugi gibi, F. Képliilii de “Anadolu Selcuktulars Tarihinin Yerli Kaynaklari” adindaki biiyiik makalesinde yine esere dair genel bilgiler vermistir. Ayrica O. Képriilii ve daha baskalari cesitli balamlardan Saltukname ile ilgilen- misler, son olarak da Profesér Fahir tz, Amerika’da yaymladig: Saltukn’- me’nin Snsdziinde ve VIII, Tiirk Tarih Kongresi’ne sundugu bir bildiride eseri yine degisik yénlerden genel mahiyette olarak ele almistir. Burada yapilacak olan, eserin Sari Saltuk’un tarihi sahsiyeti agsm- dan neler ihtiva ettigini agiklamaya calismak ve onun kimligini aydmlat- makta hangi dleiide rol oynadigim ifadeye gayret etmek olacakti. Ancak daha evvel, diger tarihi kaynaklara dayanarak Sari Saltuk haklondaki bilgileri gézden lnsaca gecirmek geregi vardir. Yalnz, Dobruca’ya yap lan Tirkmen géciine ait tafsilat, giintimiize kadar ézellikle Avrupa’h ve Balkan iilkelerine mensup ilim adamlar: tarafindan yeterince islendigi igin, konu dis kalacaktr. Maamafih, Sari Saltuk’u tarihteki yerine oturt- mak maksadiyla, cok lasa olarak bu olaya dokunmak gerekir. Oguznfime ve Tevarih-i Ali Selcuk gibi tarih kaynaklarmin belirtti- ine gére, 1246 larda Anadolu’da Mogollar’m iyice hakim olmasindan son- 266 (10) Yo NQoiee, samt at AY, ocaK (3266-275, vm xvin i ra II. Giyaseddin Keyhiisrev'in dliimiiyle, ogullar IL. izzeddin Keykavus, IV. Kilgarslan ve II. Aldeddin Keykubad taht kavgasina tutusmuglardh. Sonunda yenilip biitiin haklarmdan soyulan I. izzeddin Keykavus, maiyye- ti erkdnr ile birlikte Bizans imparatoru VIII. Mihael Paleologos'a sigin- mnist1. Imparator sultana ve yanndakilere gok iyi muamele etti. tzzeddin imparatordan, ya Mogollari yenmek igin kendisine yardim etmesini, yahut da maiyyetindekilerle yerlesebilecegi bir arazi vermesini istedi. Mogol- Jarla takismay! menfaatlerine uygun bulmayan imparator, 0 vamanlar Li- mamiyle bos olan Romanya’deki Dobruca topraklarm ona tahsis etti. Bunun iizerine 622/1263-4 yilnda Ianik ve Izmit taraflarmdan 20-30 obalik yiizlerce gicebe Tiirkmen Ailesi bofazi gecerek Rumeli’ne ayak bastilar ve Dobruca’ya yerlestiler. Iste bu Tiirkmenlerin basinda Sari Saltuk bu- lunuyordu. Yine kaynaklarim bildirdigine gre, lzzeddin Keykavus bir ara impa- ratoru devirmek igin bir komploya katilmasi sebebiyle Enez’e hapsedil- misti, Fakat bir firsatim bulan Tzzeddin, Kimm ham Berke'yi imdadna cazirmis ve Berke Han tarafindan kurtariimist1. 1265 yilmda Berke Han hem Izzeddin’i hem de tiirkmen kolonisini Kirmn’a gétiiriip Kefe dolay- larmda iskan etmistir. Iste Sam Saltuk da yine bu Tiirkmenler arasinda bulunuyordu?. Bl-Birzali gibi haz Arap tarihgilerinin onu “Saltuk el- Kirim?” diye anmalan. bu sebepledir*. Tiirkmenler orada yeni bir kag se- hir kurdular. izzeddin Kirim'da 13 yil yasadiktan sonra 1278 de Sldii. Berke Han'mn éliimiinden sonra ise Sar Saltuk ve Tiirkmenler tekrar Dob- ruca'ya dindiiler‘. Sari Saltuk burada 1293 yima kadar yagadi ve miinden sonra Babadagi’ndaki zAviyesine gémiildii. Igte Sari Saltuk hak- kinda bilinen tarihi rivayetler kasaca bunlardan ibarettir. Fakat bu bilgiler, Sari Salcuk’un Ianik ve tzmit dolaylarmdaki Tiirk- menler arasinda yasayan ve 1263-4 lerde Dobruea’ya onlarla beraber yer- legen bir Tirkmen babasi oldugu dismda, onun kimligini aydmlatacale baska bir ip ucu vermemektedir. Maamafih buna dayanarak en azmdan su séylenebilir; 1246 lardan sonra Anadolu’da yogunlagan Mogol basli- si ve taht kavgalarimn sebep oldugu huzursuzlukdar, trpla gécebe Tiirk- (2) Seid Locmani ex libro Turcico que Oghuzname Inseribitur, nar. JJ, Lagus, Helsingfors 1854, ss. 3, 9; Yazewide All, Tovarih ALI Selcuk, TKSM (Revan) Ktb. ne, 1391, vv. 8754-376. (2) Axgeserier, s, II ve w. 877a-b. (8) Bk. Tarih, TKSM (IIT. Ahmed) ktb, nr. 2951, v, 105b: ibn Aybek es-Sufadt, ‘Tarinu A’yan'il-Asr, SUleymaniye (Ayacofya) ktb, nr. 2970, v. 48a. (4) Oghuzname, s. Th; Tevarii ALi Selouk, v. 415b.4160, qa) 267MADDE YAYIMLANDIKTA: SGNRAGELEN BOKUHAN 26 Eve 204 ‘representations of infidels in the late medieval Anatolian <> fiontier narratives. Osmanlt Arastirmalarz Journal of Ottoman Studies, 40 (2012) pp.101-119. (Frenk, Rue, Yanan, etc, in epics such as the Battalnime, the sb e Danigmendname, and the Saltukandme. With abstract in = ah hoy Wasik Turkish} ey 13836 AYDOGAN, Zeynep. Creating an ideal selfs “2.0, srabe ome Boo “8 patea dae aig,