Endstriyel Radyografide RKP Klavuzu 20190411

ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİDE
RADYASYONDAN KORUNMA
PROGRAMI HAZIRLANMASINA
İLİŞKİN KILAVUZ
RSGD-KLV-034
TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU

Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma
Programı Hazırlanmasına İlişkin Kılavuz
TAEK RSGD-KLV-034
İÇİNDEKİLER
1. KILAVUZUN AMACI ................................................................................................................................... 1

2. GİRİŞ ........................................................................................................................................................... 1
3. RADYASYONDAN KORUNMA PROGRAMININ HAZIRLANMASI ......................................................... 2
3.1. I. BÖLÜM – KURULUŞ BİLGİLERİ ......................................................................................................... 2
3.1.1. Lisans sahibi olacak gerçek veya tüzel kişinin unvan ve iletişim bilgileri .......................... 2
3.1.2. Kuruluş yetkilisinin bilgileri ........................................................................................................... 2
3.1.3. Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının bilgileri ......................................... 5
3.1.4. Radyografçıların bilgileri ............................................................................................................ 6
3.1.5. Radyografi cihazlarına ilişkin bilgiler ........................................................................................ 7
3.1.6. Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin bilgiler ........................................................................... 8
3.1.7. Aktif (anlık okuma yapan) dozimetre cihazlarına ilişkin bilgiler .......................................... 9
3.1.8. Acil durum ekipman ve donanımlarına ilişkin bilgiler ........................................................... 9
3.2. II. BÖLÜM – PROSEDÜRLER .............................................................................................................. 10
3.2.1. Radyografi cihazlarının güvenli kullanımı ............................................................................. 10
3.2.2. Radyasyon alanlarının belirlenmesi ....................................................................................... 11
3.2.3. Radyasyon ölçüm programları .............................................................................................. 13
3.2.4. Radyasyon görevlilerinin sınıflandırılması .............................................................................. 14
3.2.5. Kişisel dozimetre kullanımı ve işlemleri ................................................................................... 15
3.2.6. Radyasyon görevlilerinin tıbbi gözetim programları .......................................................... 15
3.2.7. Radyoaktif kaynakların teslim alınması ve teslim edilmesi ................................................ 16
3.2.8. Taşıma işlemleri .......................................................................................................................... 16
3.2.9. Depolama işlemleri ................................................................................................................... 18
3.2.10. Atık işlemleri .............................................................................................................................. 19
3.2.11. Radyoaktif kaynakların emniyeti ......................................................................................... 19
3.2.12. Bakım, onarım ve kaynak değişimi ...................................................................................... 20
3.2.13. Acil durum hazırlığı ve müdahalesi ...................................................................................... 22
3.2.14. Radyasyon görevlilerinin hizmet içi eğitimi ........................................................................ 27
KAYNAKÇA ................................................................................................................................................. 29
Ek-1. ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİ RKP FORMATI .................................................................................... 30
Ek-2. ACİL DURUM PLANI ........................................................................................................................... 34
i
TAEK RSGD-KLV-034
1. KILAVUZUN AMACI
Bu kılavuz; endüstriyel radyografi uygulamalarında radyasyon güvenliğinin sağlanması için Ek-

1’de formatı verilen “Radyasyondan Korunma Programı”nın (RKP) hazırlanmasında kuruluşlara
yol göstermek amacıyla hazırlanmıştır.
2. GİRİŞ
Endüstriyel radyografi uygulamalarını yürüten gerçek ve tüzel kişilerin; bu uygulamlar sırasında

radyasyon görevlilerinin ve halkın radyasyondan korunması için; kuruluşa özgü, etkin, kapsamlı
ve uygulanabilir bir RKP hazırlamaları gerekmektedir. Bu programın kuruluş için radyasyondan
korunmanın sağlanmasında bir rehber niteliği taşıması gerektiğinden programda yer alan
bilgiler doğru ve eksiksiz olmalıdır. Programın lisans sahibi, radyasyondan korunma sorumlusu ve
radyasyon görevlileri tarafından anlaşılarak uygulanması ve gerektiğinde tatbikatlarla
sınanması sağlanmalıdır. Güncel programın her daim erişime açık olması gerekmektedir.
RKP; lisanslamaya ilişkin işlemlerde, yapılan denetimler sırasında ve Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
(TAEK) tarafından gerekli görülen durumlarda incelenir. Programda uygun olmayan veya eksik
görülen kısımlar kuruluşa bildirilerek eksikliklerin tamamlanması istenir. Eksikliklerin veya
uygunsuzlukların giderilmemesi durumunda radyasyon güvenliği mevzuatının ilgili hükümleri
uygulanır.
Kurum, gerektiğinde RKP’ye eklenmek üzere ilave bilgiler verilmesini isteyebilir.
Aşağıda belirtilen değişiklikler doğrudan lisans koşullarını etkilediğinden, değişiklik yapılmadan

önce Kuruma bildirilmelidir. Söz konusu değişikliklerin uygun görülmesi durumunda, RKP bu
değişiklikler doğrultusunda güncellenmeli ve güncellenen program Kuruma gönderilmeildir.
Değişikliğin Kuruma bildirilmesini ve RKP’nin Kuruma gönderilmesini gerektiren durumlar:
 Kuruluşun unvanının değişmesi,

 Kuruluş adresinin belediye tarafından değiştirilmesi,
 Radyasyondan korunma sorumlusunun değişmesi,
 Kapalı ve zırhlanmış alan uygulamalarında cihazının bulunduğu alanın veya çalışma
koşullarının değişmesi,
 Merkezi depo adresinin değişmesi,
Eğer aşağıdaki değişikliklerden biri veya birkaçı yapılacaksa RKP yapılan değişiklik
doğrultusunda güncellenmeli ve Kurum tarafından yapılan radyasyon güvenliği denetimlerinde
ibraz edilmelidir.
RKP’nin Kuruma gönderilmesini gerektirmeyen durumlar;
 Kuruluş yetkilisinin değişmesi,

 Radyasyon görevlilerine ilişkin bilgilerin değişmesi,
 Dozimetre kullanımına ilişkin bilgilerin değişmesi,
 Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin bilgilerin değişmesi,
 Acil durum planının değişmesi.
1
TAEK RSGD-KLV-034
3. RADYASYONDAN KORUNMA PROGRAMININ HAZIRLANMASI
RKP aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde radyasyondan korunma sorumlusu tarafından

hazırlanmalıdır.
3.1. I. BÖLÜM – KURULUŞ BİLGİLERİ
3.1.1. Lisans sahibi olacak gerçek veya tüzel kişinin unvan ve iletişim bilgileri
Lisans sahibi olacak gerçek veya tüzel kişinin unvan ve iletişim bilgileri verilirken aşağıdaki
hususlara dikkat edilmelidir.
3.1.1.1. Ana kuruluş unvan ve adres bilgisi
Lisans kayıtlarına işlenmek ve faaliyet gösterilen tesisin, herhangi bir sebeple faaliyetine son
vermesi/kapatılması vb. durumda irtibat kurulmak üzere aşağıdaki bilgiler doğrultusunda ana
kuruluş bilgilerinin RKP’ye işlenmesi gerekmektedir.
 Kamu kuruluşlarının; bağlı bulunduğu kuruluş unvanı ve adresi (KAYSİS/DETSİS

veritabanında kayıtlı adı ve adresi),
 Özel kuruluşların; ticaret sicil gazetesindeki unvanı ve adresi,
 Gerçek kişilerin; vergi levhasındaki unvanı ve adresi,
 Vakıfların; vakıf senedinde geçen unvanı veya bu vakfa bağlı faaliyette bulunacak
iktisadi işletmenin ticaret sicil gazetesindeki unvanı ve adresi,
 Derneklerin; dernek tüzüğündeki geçen unvanı veya bu derneğe bağlı faaliyette
bulunacak iktisadi işletmenin ticaret sicil gazetesindeki unvanı adresi,
belirtilmelidir.
3.1.1.2. Uygulamanın yapılacağı yerin adı ve adresi
Lisansa esas denetimlerin belirtilen adreste yapılacağı göz önüne alınırak adres ile ilgili tüm
detaylar belirtilmelidir. Mobil cihazlarda uygulamaların yapılması öngörülen tüm adresler
belirtilmelidir.
3.1.1.3. Merkezi depo adresi
Mobil/taşınabilir radyografi cihazlarının saha-şantiye dışında, kullanılmadıkları süre için

güvenliğin ve emniyetin sağlandığı bir merkezi depo oluşturulması istenir. Lisansa esas
denetimlerin belirtilen adreste yapılabileceği göz önüne alınırak deponun açık adresi eksiksiz
belirtilmelidir.
3.1.1.3. Telefon ve faks bilgileri
Alan kodlarını da içerek şekilde yazılmalıdır. İlgili birime ulaşılacak direk ve dâhili numaralar
belirtilmelidir.
3.1.2. Kuruluş yetkilisinin bilgileri
Kuruluş yekilisinin (kuruluş adına imza yetkisine sahip kişi) adı-soyadı, T.C. kimlik numarası, kuruluş
içindeki idari pozisyonunu belirten görevi, kendisine doğrudan ulaşılabilecek alan kodlarının ve
dâhili numaranın da belirtildiği iş telefonu, cep telefonu ve faks bilgileri belirtilmeli ve kuruluş
yetkilisi tarafından imzalanmalıdır.
2
TAEK RSGD-KLV-034
.………………………………………………………………………………………………………………………
Konuya ilişkin açıklama:
Lisans sahibi, radyasyon tesisini işletmek, radyasyon uygulaması ve radyasyon faaliyetini yürütmek üzere; Radyasyon
Güvenliği Yönetmeliği kapsamında yetkilendirilmiş, Kuruma karşı yükümlü gerçek veya tüzel kişidir.
Kuruluş yetkilisi Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ve Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma ve Lisanslama
Yönetmeliği’nde lisans sahibine verilen yükümlülükleri yerine getirmekle sorumludur.
Kuruluş adına resmi yazışma ve lisans başvurularına imza atma yetkisine sahip bulunan yönetici, müdür vb. kişiler kuruluş
yetkilisi olarak kabul edilir.
Kuruluş yetkilisinin endüstriyel radyografi uygulamalarına özgü olarak yerine getirmesi gereken sorumlulukları aşağıda
belirtilmiştir;
 RKP’nin hazırlanmasını, uygulanmasını ve gerektiğinde güncellenmesini sağlamak, bununla ilgili gerekli idari ve
mali tedbirleri almak,
 Radyasyondan korunma sorumlusunun, Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ile Endüstriyel Radyografide
Radyasyondan Korunma ve Lisanslama Yönetmeliği’nde verilen görevleri etkili bir şekilde yerine getirmesi için
yeterli zaman ve yetki vermek,
 Radyasyondan korunma sorumlusunun iş yükünü, bu kılavuzda verilen hususların yerine getirilmesini ve gerekli iç
denetimlerin yapılmasını aksatmayacak şekilde düzenlemek,
 İlgili uygulamalarda ışınlanma olasılığı olan kişileri korumak üzere her türlü önlemi almak ve ışınlanmaya maruz
kalacak radyasyon görevlilerine, bu önlemler ile uygulamanın olası tehlikeleri hakkında bilgi vermek,
 Radyasyon görevlilerinin istifa, emeklilik ve sağlık gibi nedenlerle görevlerinden ayrılmaları halinde, muayene
sonucunda hekim tarafından gerekli görüldüğü takdirde radyasyon etkisi ile ortaya çıkabilecek durumların takibi
veya tedavisine devam edilmesini sağlamak,
 Kullanılan radyasyon kaynağının sayısı ve cinsine bağlı olarak, uygun nitelik ve yeterli sayıda radyasyon görevlisi
ile radyasyondan korunma sorumlusu çalıştırmak,
 Endüstriyel radyografi cihazlarının doğru ve güvenli kullanımını sağlamak,
 Radyasyon görevlilerinin maruz kalabileceği dozların; yıllık doz sınırlarının altında kalması koşuluyla, mümkün ve
makul olan en düşük dozun alınmasının sağlanabilmesi için her bir radyasyon kaynağına özgü olarak ayrıca
kısıtlanmasını sağlamak,
 Radyasyon alanlarının sınıflandırılmasını (denetimli alan/ gözetimli alan) sağlamak, bu alanlara uygun idari ve
teknik düzenlemeleri yapmak ve bu düzenlemelerin uygulanmasını sağlamak,
 Normal çalışma koşullarında yıllık doz değerleri ve potansiyel ışınlanmaların olasılık ve büyüklüğü dikkate alınarak
radyasyon görevlilerinin çalışma koşullarının (çalışma koşulu A veya B) belirlenmesini sağlamak,
 Çalışma koşulu A olan radyasyon görevlilerine dozimetre temin edilmesini ve kullanılmasını sağlamak,
 Gerekli görülen hallerde radyasyon alanlarında bulunacak ziyaretçilerin, harici görevlilerin kullanması için aktif
dozimetre temin edilmesini ve kullanılmasını sağlamak,
 Pasif ve aktif dozimetre kayıtlarının tutulmasını, doz değerlendirme sonuçlarının çalışanlara bildirilmesini ve
çalışanların kendi kişisel doz kayıtlarına erişebilmesini sağlamak,
 Radyasyondan korunmaya ilişkin kişisel koruyucu donanımların ve diğer malzeme/sistemlerin temin edilmesini ve
kullanılmasını sağlamak,
 Radyasyon ölçüm cihazlarını temin etmek, gerekli ölçümlerin yapılmasını sağlamak, ölçüm cihazlarının
kalibrasyonlarının düzenli olarak yapılmasını sağlamak,
 Radyasyon görevlilerinin ve harici görevlilerin sağlık durumlarının yapacakları göreve uygunluğunu belirlemek
amacıyla işe başlamadan önce tıbbi muayenelerinin yapılmasını sağlamak,
 Çalışma koşulu A olan radyasyon görevlilerinin çalıştıkları süre boyunca yılda en az bir kez tıbbi muayenelerinin
yapılmasını sağlamak,
 İnceleme düzeyi dozu olarak kabul edilen, yıllık etkin veya eşdeğer doz sınırının bir ay içinde onda birinin aşılması
durumunda bu kişlerinçalışma yeri ve süresinin düzenlenmesi, radyasyondan korunma eğitimlerinin tekrarlanması,
koruyucu önlemlerin gözden geçirilmesi vb. iyileştirici önlemler alınmasını sağlamak,
 Radyasyon görevlilerinin radyasyondan korunma, RKP’nin uygulanması, güvenlik kültürünün oluşturulması ve
geliştirilmesi hususlarında hizmet içi eğitim almalarını sağlamak,
 Potansiyel ve kaza durumu ışınlamalarını önlemeye yönelik önlemleri uygulamaya geçirmek, gerekli mali
yükümlülükleri de yerine getirerek müdahale edilmesini sağlamak,
 Potansiyel ve kaza durumu sonrası ışınlama durumlarına yönelik olarak çalışanların bilgilendirilmesini sağlamak,
 İş yerinde hamile çalışanların halk dozu üzerinde radyasyona maruz kalmasını engelleyecek düzenlemelerin
yapılmasını sağlamak,
 Kurum tarafından yayımlanmış olan radyasyon güvenliğine ilişkin tüzük, yönetmelik, usul ve esaslar ile kılavuzları
tesiste bulundurmak ve güncel mevzuatın takip edilmesini sağlamak,
3
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyasyondan korunma sorumlusu tarafından hazırlanan RKP’nin uygulanmasına ilişkin durum değerlendirme
raporu doğrultusunda tespit edilen uygunsuzlukların giderilmesini ve gerekirse cihazlar ile yapılan çalışmanın
durdurulmasını sağlamak,
 Endüstriyel radyografi cihazlarının kullanımına başlanmadan önce, cihazların üretici temsilcileri veya
bakım/onarım firmalarıyla gerekli düzenleme ve sözleşmeler yapılarak cihazların bakım ve onarımının sürekli
temin edilmesini sağlamak,
 Yapılacak bakım, onarım, kalite kontrolü gibi işlemlerde radyasyondan korunmaya ilişkin önlemlerin alınmasını ve
bu işlemlerin harici görevliler tarafından gerçekleştirilmesi durumunda lisans sahibi ile alt işveren aralarında
yaptıkları yazılı bir anlaşma ile aşağıdaki hususların yerine getirilmesini sağlamak;
o Alt işveren tarafından harici görevlilerin genel sağlık durumlarının yapacağı göreve uygunluğunun tespiti,
o Harici görevlilerin çalıştıkları denetimli alan ve uygulamaya özgü olarak radyasyondan korunma ile ilgili
eğitim/bilgilendirmenin sağlanması,
o Harici görevlilere gerekli kişisel koruyucu donanımın temin edilmesi,
o Harici görevlilerin kişisel dozlarının izlenmesi ve gerekiyorsa ilave dozimetrik izlemelerin yapılmasının sağlanması,
o Denetimli alandaki çalışmanın tamamlanmasından sonra harici görevlilerin doz bilgilerinin kayıt altına
alınmasının sağlanması.
 Kullanılması düşünülmeyen x-ışını cihazlarının Kuruma bilgi verilmek koşuluyla uygun bir depoya kaldırılması,
satış/devri yapılması veya HEK’e ayrılmasını sağlamak,
 Radyoaaktif kaynaklar için aşağıdaki hususları sağlamak;
o Radyoaktif atıkların mevzuata uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için gerekli idari ve mali tedbirleri almak,
o Kaynağın güvenliği ve emniyeti ile gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak,
o Kaynakların devredilmesi işlemi, devir yapılacak kuruluşun yetkilendirilmek üzere yaptığı başvurunun Kurum
tarafından uygun görülmesi halinde gerçekleşmesini sağlamak,
o Kaynaklara düzenli olarak her yıl sızıntı testinin yapılmasını sağlamak,
o Kaynaklara yetkisiz erişim, çalınma, kaybolma gibi risklere ve yangın tehlikesine karşı gerekli önlemleri
alınmasını ve uygulanmasını sağlamak,
o Radyoaktif kaynakların taşıma işlemlerinin montaj öncesinde veya sonrasında taşımanın mevzuata uygun
olarak yapılmasını sağlamak,
o Acil durum planının uygulanmasını sağlamak ve planın tatbikatlarla sınanmasını sağlamak,
o Kullanılması düşünülmeyen radyoaktif kaynakların Kurumdan gerekli izinleri alarak yurtdışı üretici firmasına
gönderilmesi veya atık işlemi için Kuruma teslim edilmesi için müracaat etmek.
 Vizesi geçen ve Kurum tarafından geçici faaliyeti durdurulan cihazların faaliyet göstermesini engellemek ve
ivedilikle eksikleri tamamlayarak cihazın lisanslanması için gerekli başvuruları yapmak,
 Kullanım dışı bırakılan cihazların tekrar kullanılması söz konusu olduğunda bu cihazlar için lisans almak üzere
Kuruma başvuruda bulunulmasını sağlamak,
 Aşağıda bahsi geçen kayıtların tutulmasını sağlamak;
o Lisansa İlişkin Kayıtlar:
 Lisans ile ilgili müracaat, proje ve sonrasındaki değişiklkleri içeren belgeler,
 RKP,
 Lisans belgesi,
o Personele İlişkin Kayıtlar:
 Verilen lisans belgelerinin tarih, sayı ve içeriği ile lisans belgesi üzerinde ismi belirtilen kişiler,
 Radyasyon görevlilerinin isimleri ile işe giriş ve işten ayrılış tarihleri,
 Radyasyon görevlilerinin kişisel dozimetri raporları,
 Aktif dozimeter sonuçları,
 Radyasyon görevlilerinin ilk defa işe başlamadan önce yapılan tüm tıbbi muayene sonuçları,
 Radyasyon görevlilerinin yaptırılan periyodik tıbbi muayeneleri ile Kurum tarafından gerekli görülen
durumlarda yaptırılan tıbbi muayenelerin sonuçları ve varsa diğer tıbbi ışınlanma sonuçları.
o Radyasyon Kaynaklarına/Cihazlarına İlişkin Kayıtlar:
 Verilen lisans belgelerinin tarih, sayı ve kullanım amaçları ile lisans belgesi üzerinde belirtilen cihaz
özellikleri,
 Mobil cihazların bulundurulduğu adres, yer bilgileri,
 Cihazların bakımı, onarımı, sızıntı testi, tüp ve kaynak değişimi gibi işlemlerinin tarihleri, yapılan işlerin
içeriği ve konu ile ilgili kişilerin isimleri ve aldığı doz değerleri,
 Radyoaktif kaynakların sertifika ve ithalat, atık işlemine ait belge ve bilgileri.
o Kazaya İlişkin Kayıtlar:
 Kazanın yeri ve tarihi,
 Kazanın oluş şekli,
 Kazaya neden olan radyasyon kaynağının özellikleri,
 Maruz kalınan süre ve radyasyon dozları,
 Kazaya maruz kalan kişilerin tıbbi muayene sonuçları ve yapılan tıbbi uygulamalar,
 Kazaya ilişkin rapor.
……………………………………………………………………………………………………………………….
4
TAEK RSGD-KLV-034
3.1.3. Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının bilgileri
Lisans sahibi tarafından; lisanslamaya ilişkin işlemleri yürütmek, talimatları hazırlamak, kurallara
uyularak çalışma yapıldığını takip/koordine etmek ve mevzuatta belirtilen diğer işleri yapmak
üzere Kurum tarafından nitelikleri belirtilen bir kişi çalışanlar arasından RKS olarak belirlenir.
Kuruma yapılacak başvurularda belgeler RKS tarafından (veya RKS gözetiminde) hazırlanır.
Radyasyondan korunma sorumlusunun adı-soyadı, T.C. kimlik numarası, diplomasında yer alan
meslek bilgisi (Ör: fizikçi, mühendis vb.), Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma
(ERRK) başarı belgesi geçerlilik tarihi, NDT radyografik çekim belgesi, kullandığı pasif dozimetre
tipi (OSL/TLD), kendisine doğrudan ulaşılabilecek alan kodlarının ve dâhili numaranın da
belirtildiği iş ve cep telefonu bilgileri belirtilmeli ve ilgili radyasyondan korunma
sorumlusu/sorumluları tarafından imzalanmalıdır.
Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının ERRK başarı belgesi sahibi olmaları

zorunludur. ERRK başarı belgesinin geçerlilik süresi 5 yıldır. 5 yıl süre dolmadan önce
radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının Kurum tarafından düzenlenen sınava
katılarak başarı belgesini yenilemesi gerekmektedir.
……………………………………………………………………………………………………………………..
Radyasyondan korunma sorumlusu, radyasyondan korunmada temel ilkelerin ve radyasyondan korunma programının
uygulanması için, Kurum tarafından belirlenmiş nitelikleri taşıyan, Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ve Endüstriyel
Radyografide Radyasyondan Korunma ve Lisanslama Yönetmeliği kapsamında sorumluluk almak üzere lisans sahibi
tarafından görevlendirilen Kurum tarafından uygun görülen kişidir.
Radyasyondan korunmanın etkili ve verimli şekilde sağlanabilmesi açısından radyasyondan korunma sorumlusu,
yapılan işin niteliğine uygun eğitim ve tercihen saha deneyimi olan kişilerden seçilmelidir.
Radyasyondan korunma sorumlusu, Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ve Endüstriyel Radyografide Radyasyondan

Korunma ve Lisanslama Yönetmeliğinde verilen görevleri etkili bir şekilde yerine getirmek için yeterli zaman ve yetkiye
sahip olmalıdır. Radyasyondan korunma sorumlusunun iş yükü, bu kılavuzda verilen hususların yerine getirilmesini ve
gerekli iç denetimlerin yapılmasını aksatmayacak şekilde düzenlenmelidir.
Radyasyon güvenliğini etkileyebilecek durumlarda güvensiz çalışmaları durdurmak ve kuruluş genelinde etkin bir
etkileşim sağlamak için özellikle lisans sahibi tarafından desteklenmelidir.
Kuruluş bünyesinde birden fazla radyasyondan koruma sorumlusu olması durumunda aralarındaki görev ve sorumluluk
paylaşımı açıkça belirlenmiş olmalıdır.
Radyasyondan korunma sorumlusu ile radyasyon görevlileri ve lisans sahibi arasında doğrudan iletişim sağlanmalı,
radyasyondan korunma sorumlusu gerektiğinde bizzat uygulama başında olmalıdır.
Radyasyondan korunma sorumlusunun radyasyon uygulamalarına özgü olarak yerine getirmesi gereken görevleri
aşağıda belirtilmiştir;
 RKP’yi hazırlamak,
 İlgili mevzuatları takip ederek değişiklikler doğrultusunda RKP’nin güncellenmesini sağlamak ve lisans sahibini
bilgilendirmek,
 RKP doğrultusunda çalışanları bilgilendirmek, programın uygulanmasını sağlamak,
 Radyasyon ölçümleri için uygun cihazların seçilmesini, çalışma talimatları doğrultusunda kullanılmasını,
kalibrasyonlarının düzenli olarak yaptırılmasını sağlamak, çalışma alanları için ölçüm ve izleme programlarını
hazırlamak, gerçekleştirmek ve ölçüm sonuçlarını kaydetmek,
 Yeni bir radyasyon kaynağı alındığında veya mevcut bir radyasyon kaynağı ile ilgili değişiklik yapıldığında,
tasarım ve güvenlik özelliklerine göre değerlendirme yaparak gerekirse radyasyon alanlarını yeniden planlamak
ve radyasyondan korunmaya ilişkin düzenlemeleri gözden geçirmek,
 Radyasyon görevlilerinin kişisel dozimetrelerinin doğru ve düzenli olarak kullanılmasını sağlamak,
 Kişisel doz ve risk değerlendirmelerini düzenli olarak yaparak gerekirse ilave önlemlerin alınmasını sağlamak,
 Tespit edilen uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak, gerekirse radyasyon kaynağı ile yapılan çalışmanın
durdurulmasını sağlamak ve lisans sahibine yılda en az bir kere RKP’nin uygulanmasına ilişkin durum
değerlendirme raporu vermek,
 Radyasyon kaynakların güvenliği ve emniyetine ilişkin önlemler almak,
 Radyasyon alanlarına erişim kontrolünü sağlamak, uygun uyarı işaret levhalarının ve kaza durumunda yapılması
gerekenleri de içeren talimatların kolayca görülecek yerlere yerleştirilmesini sağlamak,
5
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyasyon görevlileri ve ziyaretçiler için radyasyon güvenliği ile ilgili önlemler almak,
 Cihazların kabul testlerine, bakım-onarımına ve kalite teminine ilişkin programların yürütülmesini sağlamak,
 Lisans belgelerine, radyasyon üreten cihazlara, radyasyon ölçüm cihazlarına, yapılan ölçümlere, radyasyon
görevlilerine ilişkin tıbbi gözetim, kişisel doz ve radyasyondan korunma eğitimlerine, kaza durumlarına ilişkin belge
ve kayıtları tutmak,
 Radyasyon güvenliği donanımlarının yeterli miktarda, sürekli kullanılabilir durumda olmasını ve gerektiğinde
radyasyon görevlilerince kullanılmasını sağlamak,
 Kapalı kaynakların sızıntı testini yapmak veya yaptırmak,
 Mobil cihazların yer değişikliğini Kurum tarafından istenildiği şekilde yapmak ve kayıtlarını tutmak,
 Vizesi geçen ve Kurum tarafından geçici faaliyeti durdurulan cihazların faaliyet göstermesini engellemek ve
ivedilikle eksikleri tamamlayarak cihazın lisanslanması için gerekli başvuruları yapmak,Hazırlanan RKP’yi ve
yapılan işe özgü çalışma talimatlarını içerecek şekilde hizmet içi eğitim planının hazırlanmasında ve radyasyon
görevlilerine eğitim verilmesinde görev almak,
 Acil durum planını en az yılda bir kez tatbikatlarla sınamak, gerekli olması halinde güncellemek ve kaza
durumunda uygulamak,
 Kullanım dışı kalan radyoaktif kaynakların atık işlemerini mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlamak.
……………………………………………………………………………………………………………………..
3.1.4. Radyografçıların bilgileri
Radyografçıların adı-soyadı, T.C. kimlik numarası, diplomasında yer alan meslek bilgisi, ERRK
başarı belgesi geçerlilik süresi, NDT radyografik çekim belgesi, kullandığı dozimetre tipi (OSL/TLD)
ve sağlık raporuna ilişkin bilgiler belirtilmelidir. Radyografçıların meslek bilgisi verilirken
diplomalarındaki branşları esas alınmalıdır.
Radyografçıların, ERRK başarı belgesi sahibi olmaları zorunludur. ERRK başarı belgesinin geçerlilik
süresi 5 yıldır. 5 yıl süre dolmadan önce radyografçıların Kurum tarafından düzenlenen sınava
katılarak başarı belgesini yenilemesi gerekmektedir.
Çalışma koşulu A olarak değerlendirilen radyasyon görevlilerine (radyografçılara) mutlak

surette dozimetre alınması gerektiğinden bu kişilere tüm vücut TLD veya OSL dozimetre
sağlanmalı, dozimetri hizmeti Kurumdan veya Kurum tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluştan
alınmalıdır.
Çalışma koşulu A olan radyografçıların tıbbi gözetimlerinin yapılması sağlanmalı, sağlık

raporlarının var olduğu belirtilmelidir.
Radyografçılara ve harici görevlilere ait bilgiler aşağıdaki Tablo 1’de verildiği gibi
doldurulmalıdır.
Tablo 1. Radyografçıların bilgileri için örnek tablo
ERRK Başarı
Ad- T.C. Kimlik Mesleği Belgesi NDT Radyografik Dozimetre Sağlık
Soyad No Geçerlilik Çekim Belgesi Tipi Raporu
Tarihi
ABC 1234567890 Teknisyen 09.10.2019 Seviye 3 TLD/OSL Var
DEF 2345678901 Tekniker 14.11.2022 Seviye 2 TLD/ OSL Var
GHI 3456789012 Mühendis 24.01.2023 Yok TLD/ OSL Var
6
TAEK RSGD-KLV-034
Radyografçıların son 5 yıla ait dozimetre değerleri ve sağlık raporları, radyasyon alanında
çalışmasında sakınca olup olmadığı yönünden değerlendirilerek gerektiğinde kişiye özgü
çalışma planı hazırlanmalı ve uygulanmalıdır.
………………………………………………………………………………………………………………..
Radyografçılar; görevi gereği halk için belirlenen doz sınırlarının (halk için etkin doz sınırı 1 mSv/yıl, cilt için eşdeğer doz
sınırı 50 mSv/yıl, göz merceği için 15 mSv/yıl’dır) üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişilerdir.
Radyografçılar, lisans sahibi tarafından mesleki olarak uygun kişilerden seçilmeli ve gerekirse Kurumdan alınacak ERRK
başarı belgesine ilave olarak görevine ve radyografi cihazının güvenli kullanımını sağlamaya yönelik ilave mesleki
kurslara tabi tutulmalıdır.
Radyografçıların sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir;
 Radyasyondan korunmaya ilişkin olarak lisans sahibi ve radyasyondan korunma sorumlusu tarafından belirlenen
kurallara ve çalışma talimatlarına uymak,
 Çalışılan alanda cihazları güvenli kullanmak,
 Koruyucu donanımları ve aktif/pasif dozimetreleri talimatlara uygun şekilde kullanmak,
 Radyasyondan korunmaya ilişkin hizmet içi eğitimlere katılmak ve bilgilerini güncel tutmak,
 Çalışma talimatlarına aykırı veya olağandışı bir durum saptadığında lisans sahibi veya radyasyondan korunma
sorumlusuna bilgi vermek, verilen talimatları uygulamak,
 Çalışılan yerlerde, RKS’nin de yönlendirmesi doğrultusunda radyasyon seviyesini ölçerek denetimli ve gözetimli
radyasyon alanlarının belirlemek, ölçüm sonuçlarını kaydetmek, güvenlik şeridi, sesli/ışıklı sistemleri ile uyarı
levhalarının doğru yerleştirmek ve denetimli alanlara görevi dışında kimsenin girmesine izin vermemek,
 Her çalışma öncesi, radyografi cihazının ve donanımının fiziksel bütünlüğü, kilit mekanizması, mastar kontrolü gibi
gerekli teknik kontrolleri yapmak,
 Her çalışma sonrası radyasyon kaynaklarının kontrolünü yaparak önceden uygunluğu teyit edilmiş depoya
güvenli şekilde yerleştirmek,
 Radyasyon kaynaklarının taşınması ve işin yapılması sırasında ortaya çıkabilecek tüm acil durumlarda
hazırlanmış olan acil durum planını uygulamaya koyarak uygulanmasını sağlamak,
Radyografçılara, lisans sahibi veya radyasyondan korunma sorumlusu tarafından görevlerinden ayrı olarak aşağıdaki
hususlarda ayrıca yetki veya sorumluluk verilebilir. Ancak radyografçılara ek yetki veya sorumluluk verilmiş olması lisans
sahibinin ve radyasyondan korunma sorumlusunun bu hususlardaki yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.
Radyografçılara verilecek ilave görev, yetki ve sorumluluklar aşağıdaki hususlarda olabilir;
 Lisansla ilişkili bilgi, belge, yazışma kayıtlarının tutulması,

 Cihazların alım/HEK’e ayırma ve atık işlemlerinin takibi/envanterin tutulması
 Cihazlarının kabul testi/kalite kontrol/kalibrasyon/bakım onarım vb. yapılması/takibi/kayıtların tutulması,
 Radyasyon ölçümlerinin yapılması/kayıtlarının tutulması,
 Radyasyon ölçüm cihazlarının kalibrasyonlarının takibi/rutin bakımlarının yapılması,
 Kişisel dozimetrelerin (TLD ve OSL gibi pasif dozimetreler) ve aktif dozimetrelerin (elektronik dozimetreler)
dağıtılması/toplanması/sonuçların duyurulması/kayıtların saklanması/doz aşımı durumlarının takibi,
 Tıbbi gözetimlerin takibi/kayıtların tutulması,
 Koruyucu donanımların takibi/hasarlı olanlarının tamirinin sağlanması/kayıtlarının tutulması,
 Hizmet içi eğitimlerin hazırlanması/verilmesi/kayıtlarının tutulması,
 Radyasyondan korunmaya yönelik çalışanlara verilecek talimatların takibi,
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
3.1.5. Radyografi cihazlarına ilişkin bilgiler
Radyografi cihazlarının son durumu (yeni başvuru/ lisanslı/ atık vb.), cinsi, markası, modeli, seri
numarası, taşınabilirlik (mobil/ sabit), B tipi taşıma kabı sertifikası no/ geçerlilik tarihi, maksimum
kV/mA ve bulunduğu yer/ depo belirtilmelidir.
X-ışını cihazları için cihazın markası, modeli, seri numarası ve maksimum kV/mA belirtilirken
kumanda ünitesindeki bilgiler, cihaz radyoaktif kaynak ihtiva ediyor ise taşıma kabı sertifikası
veya cihaz üzerindeki bilgiler belirtilmelidir. Radyoaktif kaynak bilgileri için ise kaynağın üretim
sertifikasındaki bilgiler esas alınmalıdır.
7
TAEK RSGD-KLV-034
İçerdikleri yüksek aktiviteli radyoaktif kaynaklar nedeniyle, gamagrafi cihazlarının geçerli B tipi
taşıma kabı sertifikasına sahip olması gerekmektedir. B tipi taşıma kabı sertifika süresi biten
cihazlar lisanslı olsa dahi lisansları geçersiz duruma düşer. Bu cihazların başka kuruluşlara
satış/devri yapılamaz, ancak mahrecine gönderilmek üzere ihraç edilir veya radyoaktif atık
tesisine gönderilir.
B tipi taşıma kabı sertifikaları cihazın üretildiği ülkenin yetkili kuruluşları tarafından belirli bir süre
için onaylanmakta ve süre bitiminden önce de süre uzatımı yapılabilmektedir. Ancak, kalite
standartlarındaki değişiklikler nedeniyle üretici firmalar eski model cihazlar için taşıma kabı
sertifikası ile ilgili süre uzatımı işleminden vazgeçmektedir. Mağduriyetlerin önlenmesi adına bu
duruma dikkat edilmesi önem arz etmektedir.
Radyoaktif kaynak içeren radyografi cihazlarına ve kılavuz kaynaklara ilişkin bilgiler Tablo 2’de,
x-ışını radyografi cihazlarına ilişkin bilgiler Tablo 3’te verildiği gibi doldurulmalıdır.
Tablo 2. Radyoaktif kaynak içeren radyografi cihazları için örnek tablo
Radyoaktif
Radyoaktif
Son durumu B tipi taşıma kaynak
Taşınabilirlik kaynak
(yeni kabı sertifikası cinsi/ Bulunduğu
Cinsi Marka Model Seri No (sabit/ marka/
başvuru/ no / geçerlilik üretim yer/depo
mobil) model/ seri
lisanslı vb.) tarihi aktivitesi /
no
üretim tarihi
USA/9296/B(U) Ir-192 / 100

ABC / DEF / Ankara
Lisanslı Gamagrafi ABC ABC300 4545464 Mobil -96 (Rev. 10) / Ci /
123 Şantiyesi
30.07.2021 21.10.2018
Tablo 3. X-ışını radyografi cihazları için örnek tablo
Son durumu
Taşınabilirlik
(yeni Maksimum Bulunduğu
Cinsi Marka Model Seri No (sabit/
başvuru/ kV/mA yer/depo
mobil)
lisanslı vb.)
Tahribatsız
Yeni 180kV /
X-ışını grafi DEF DEFGHI 1234S Sabit Muayene
Başvuru 50mA
Lab.
3.1.6. Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin bilgiler
Radyasyon ölçüm cihazının cinsi, markası, modeli, seri numarası, ölçüm aralığı ve kalibrasyon
tarihi/geçerlilik süresine ilişkin bilgiler belirtilmelidir. Kalibrasyon sertifikasında belirtilen kalibrasyon
süresinin geçirilmemesine dikkat edilmelidir.
Endüstriyel radyografi alanında faaliyet gösteren kuruluşların en az radyografi cihazı sayısı kadar
radyasyon ölçüm cihazı bulundurması ve çalışmalar esnasında kullanılması zorunludur.
Kalibrasyona gönderilme, arızalanma vb. durumlar göz önünde bulundurularak radyasyon
ölçüm cihazı yedekliliği sağlanmalaıdır.
Kapalı alan radyografi uygulamalarında kullanılan alan monitörlerine ilişkin bilgiler de bu başlık
altında belirtilmelidir.
……………………………………………………………………………………………………………………..
Radyasyon alanlarının izlenmesinde uygun radyasyon ölçüm cihazları ve dozimetreler kullanılmalıdır. Radyasyon ölçüm
cihazlarının çalışır durumda ve güncel kalibrasyon sertifikasına sahip olması gerekmektedir. Her bir cihazın yanında
8
TAEK RSGD-KLV-034
kalibrasyon sertifikasının bir sureti bulunmalıdır. Radyasyon ölçüm cihazlarının kalibrasyonları birincil veya ikincil standart
dozimetre laboratuvarında yaptırılması gereklidir.
Radyografi cihazları ile yapılan çalışmalarda radyasyon alanları uygun radyasyon ölçüm cihazı kullanılarak izlenmelidir.
Bu ölçümlerde; cevap verme süresi kısa, hızlı ölçüm alabilen radyasyon ölçüm cihazları kullanılmalıdır.
Radyasyon ölçüm cihazının seçiminde aşağıdaki hususlar esas alınmalıdır;
 Radyasyon ölçüm cihazı; kullanılan radyasyon üreten cihazın enerjisine cevap verebilecek enerji aralığına
sahip olmalıdır.
 Cihaz; düşük doz hızı ölçümleri yapmaya da uygun olmalıdır (doğal radyasyon düzeyi dikkate alınmalıdır).
 Kalibrasyonu, kalibrasyon sertifikasında belirtilen geçerlilik sürelerinde yaptırılmalı, yapılan ölçümlerde
kalibrasyon sabiti dikkate alınmalıdır.
 Cihazın pilleri kontrol edilerek sürekli çalışır durumda olması sağlanmalı ve yedek pil bulundurulmalıdır.
 Cihaz, manyetik alanlardan ve dış etkenlerden etkilenmeyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır.
 Cihazda alarm seviyesi ayarlama ve sesli uyarı özelliği bulunmalıdır.
Radyasyon ölçüm cihazının alarm seviyesi ortalama doğal radyasyon seviyesinin yaklaşık 3-4 katına kadar ayarlanabilir.
Cihazın alarmının çalması sürekli olarak bu alanda bulunulması durumunda ortamda yıllık 1 mSv’in üzerinde doz alınma
riskinin olduğuna işarettir. Ancak ölçüm cihazında okunan doz hızının değerlendirilmesinde radyografi cihazı ile çalışılan
süre, meşguliyet faktörü ve koruyucu donanımların kullanılıp kullanılmaması vb. öğeler de göz önüne alınmalıdır.
……………………………………………………………………………………………………………………..
3.1.7. Aktif (anlık okuma yapan) dozimetre cihazlarına ilişkin bilgiler
Kuruluş bünyesinde bulunan aktif (anlık okuma yapan) dozimetre cihazlarının cinsi, markası,
modeli, seri numarası, ölçüm aralığı ve kalibrasyon tarihi/geçerlilik süresine ilişkin bilgiler
belirtilmelidir. Kalibrasyon sertifikasında belirtilen kalibrasyon süresinin geçirilmemesine dikkat
edilmelidir.
Endüstriyel radyografi alanında faaliyet gösteren kuruluşların çalışan tüm radyografçılar için
(RKS dâhil) yeterli sayıda aktif dozimetre bulundurması ve çalışma esnasında kullanılması
zorunludur.
……………………………………………………………………………………………………………………..
Aktif dozimetreler çalışma esnasında anlık okuma yapabilen aktif dozimetrelerdir. Aynı zamanda bu dozimetreler
alarmlı olup çalışma sırasında beklenmedik durumlara karşı önlem alınabilmesi için de kullanılır.
Aktif dozimetreler gerekli görülen hallerde; ziyaretçilere, stajyerlere, kişisel dozimetresi (TLD ve OSL gibi pasif dozimetre)
bulunmayan harici görevlilere de verilmelidir. Aktif dozimetreler ayrıca yüksek doz hızlarının gözlendiği veya doz
hızlarının ani bir şekilde artış gösterdiği tüm alanlarda) doz kontrolü amaçlı, kişisel dozimetrelere ilave olarak
kullanılmalıdır.
Aktif dozimetreler; alanların radyasyon seviyesini ölçmek amacıyla kullanılan radyasyon ölçüm cihazlarının yerine
kullanılamaz.
Ziyaretçilerin ve bölüm dışı personelin kullandığı aktif dozimetrelerin alarm seviyesi ortalama doğal radyasyon seviyesinin
yaklaşık 3-4 katına kadar ayarlanabilir. Cihazın alarmının çalması sürekli olarak bu alanda bulunulması durumunda
ortamda yıllık 1 mSv’in üzerinde doz alınma riskinin olduğuna işarettir.
Uygulama sonrasında kişinin aldığı doz radyasyondan korunma sorumlusu tarafından değerlendirilir, kaydedilir ve aktif
dozimetre bir sonraki kullanım için sıfırlanır ve uygun koşullarda saklanır.
……………………………………………………………………………………………………………………..
3.1.8. Acil durum ekipman ve donanımlarına ilişkin bilgiler
Endüstriyel radyografi uygulamalarında meydana gelebilecek acil durumlara müdahalede

ihtiyaç duyulacak ekipman ve donanımlar 3.2.13.2. Acil Durum Hazırlığı başlığı altında
sıralanmıştır. Bu ekipman ve donanımlardan Kuruluşunuz bünyesinde bulunanlara ilişkin bilgiler
bu bölümde verilmelidir.
9
TAEK RSGD-KLV-034
3.2. II. BÖLÜM – PROSEDÜRLER
Endüstriyel radyografi uygulamalarında; cihazların güvenli kullanımına, radyasyon görevlilerinin

ve halkın radyasyondan korunmasına, radyasyon alanlarının belirlenmesine, bu alanlara giriş-
çıkışlara, radyasyon ölçümlerine, kişisel ve tıbbi gözetimlere, cihazların bakım ve onarımı ile
kalite teminine, potansiyel ve kaza durumu ışınlamalarına ve hizmet içi eğitimlere yönelik
radyasyon görevlilerinin, harici görevlilerin ve ziyaretçilerin uyması gereken kurallar
radyasyondan korunma sorumlusu tarafından açık ve anlaşılır olarak talimatlar şeklinde
hazırlanmalı ve talimatlar şeklinde duyurulmalıdır.
Oluşturulan çalışma talimatları radyografçıların ve diğer çalışanların erişimine her daim açık
bulunmalıdır. Talimatlar ihtiyaç doğrultusunda güncellenmeli ve bu güncellemeler RKP’ye
yansıtılmalıdır.
Aşağıdaki başlıklarda yer alan hususlar prosedürlerin hazırlanması aşamasında rehber

niteliğinde olup bu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
3.2.1. Radyografi cihazlarının güvenli kullanımı
Endüstriyel radyografi çalışmalarında kullanılan radyoaktif kaynak içeren cihazlar için kaynak
güvenliği ve emniyetinin sağlanması en önemli husustur. Deneyimler ve yaşanan kazalar
çalışanların ve halkın özellikle radyografi cihazlarında bulunan veya kazaen kontrol dışı kalan
radyoaktif kaynaklar nedeniyle radyasyona maruz kalabildiğini göstermektedir.
Hâlihazırda kullanılan veya bulundurulan radyasyon kaynaklarının güvenlik ve emniyetinin

sağlanması lisans koşuludur. Lisans sahibi, kullanımda olan veya olmayan radyasyon
kaynaklarının güvenlik ve emniyetinin yeterli seviyede sağlanıp sağlanmadığını denetleyen bir
mekanizmayı kurmakla sorumludur. Lisans sahibi, bununla ilgili yazılı talimatların oluşturulmasını
ve uygulanmasını sağlamakla yükümlü olmakla birlikte buna ilişkin hususların yerine getirilmesi
radyasyondan korunma sorumlusunun temel görevlerinden biridir. Yapılacak uygulamaya özgü
planlamalar sırasında görev ve sorumluluk paylaşımlarının ve birbirleriyle iletişim usullerinin açık
ve net bir şekilde belirlenmesi gerekir.
 Radyasyon kaynaklarının ilk tedariki ve daha sonra yapılacak kaynak değişimi

sonrasında teslim alma prosedürleri ve sorumlu kişiler önceden belirlenmelidir.
 Radyasyon kaynakları, en fazla 3 aylık dönemler içinde kontrol edilmeli ve cihaz
bütünlüğüne zarar gelmediğinden emin olunmalıdır.
 Radyasyon kaynakları, farklı adreslerde bulunan yerlerde kullanılacak ise cihazlarının
taşınması esnasında ve herhangi bir kaza olması ihtimaline karşılık özel güvenlik
önlemlerinin alınmalı; cihazın çalınması, kaybolması gibi durumlara karşı araç içinde
emniyeti sağlanmalı ve taşıma sonunda teslimatı yetkili/sorumlu kişilere teslimatı
yapılmalıdır.
 Her çalışma öncesinde cihazın yüzey ölçümleri yapılarak kilit mekanizması arızası vb.
durumlar önceden tespit edilmeli sorunlu cihazlar ile çalışılmamalıdır.
 Cihazın her çalışma bitiminde veya yemek molası ve vardiya değişimi gibi kullanılmadığı
zamanlarda güvenli şekilde muhafaza edilmesi sağlanmalıdır.
 Cihazda çalışırken bir arıza veya sorun çıktığında derhal RKS’ye haber verilmeli ve
önceden hazırlanan acil durum planına uygun davranılmalıdır. Radyasyon kaynağı asla
yuvasından çıkarılmamalı, kaynağı tamir etmek veya değiştirmek için uğraşılmamalıdır.
 Çalışma sonunda radyasyon kaynağı cihaz içinde güvenli konuma getirilmeli, her
kullanım sonunda radyasyon ölçüm cihazı ile kontrol edilerek radyoaktif kaynağın cihaz
içinde güvenli şekilde sabitlendiğinden emin olunmalıdır.
 Radyasyon güvenliği yönünden çalışma, depolama ve taşıma bir bütün olarak ele
alınmalı, depoya cihazların konulup alınması sorumlu bir radyografçı tarafından
yapılmalıdır. Çalışma planı oluşturulurken yapılacak doz sınırlandırmasında, depolama
10
TAEK RSGD-KLV-034
esnasında (depoya giriş/çıkış vb.) alınacak doz da hesaba katılmalıdır.

 Her çalışma sonrası cihazlar depoya kaldırılmadan önce kilit mekanizması arızası veya
herhangi bir fiziksel hasarın olup olmadığı kontrol edilmelidir.
 Cihazda sorun tespit edildiğinde veya sorun olmasından şüphelenildiğinde derhal
RKS’ye haber verilerek sorunlu cihazların bakım onarımının yapılması sağlanmalı,
onarılamayan cihazlara gerekli işlemler yapılarak bertaraf edilmelidir.
 Cihazlar çalışma sonrasında depoya bırakılmadan önce cihazın veya taşıma kaplarının
üzerlerindeki radyasyon doz seviyeleri ölçülmelidir. Cihazın kilit anahtarı alınarak cihaz
veya taşıma kabı depoda kilit altına alınmalıdır. Depo anahtarı ile cihaz veya taşıma
kabının anahtarının önceden yapılan sorumluluk paylaşımı çerçevesinde sorumlu kişiye
teslim edilmesi sağlanmalıdır.
 Depoya bırakılan veya depodan çıkarılan cihazlar düzenli olarak pano ve kayıt
defterine kaydedilmelidir. Kayıtlarda;
i. Cihazı teslim alan, teslim eden radyografçının adı, soyadı,
ii. Depodan alınan veya depoya bırakılan cihazın marka, model, seri numarası,
iii. Teslimat (giriş/çıkış) tarih ve saati,
iv. Cihaz ile çalışma yapılacak yer/adres.
yer almalıdır. Ayrıca, cihaz veya taşıma kabı ile ilgili yapılan veya yapılması gerekli
görülen işlemler varsa kaydedilmelidir.
 RKS veya radyografçı tarafından tutulan kayıtlar düzenli olarak kontrol edilmelidir.
 Radyoaktif kaynakların üretici firma tarafından önerilen aralıklarla ve belirtilen
yöntemlerle sızıntı testleri yaptırılmalı ve bulaşma değerleri belirlenmelidir. Bu değerin 200
Bq’i aşması durumunda cihazın bakım veya onarımı yapılmalıdır. Onarımı yapılan
cihazların tekrar kullanılmadan önce radyasyon doz seviyeleri ölçülmelidir.
Radyasyon görevlilerinin maruz kalabileceği dozlar; yıllık doz sınırlarının altında kalmak koşuluyla,
mümkün ve makul olan en düşük dozun alınmasının sağlanabilmesi için optimize edilerek her
bir uygulamaya özgü olarak kısıtlanmalı ve alınan doz değerlerinin bu kısıtın üzerine çıkmaması
için korunmaya özen gösterilmelidir.
Uygulama sırasında cihazlara müdahale edilmesi gereken durumlarda; kaynağın emniyetli

konuma getirildiği, diğer sistemlerde ise cihazın ışınlama yapmasının durdurulduğu radyasyon
ölçümleri ile kontrol edildikten sonra müdahale yapılmalıdır.
Hamileliği belirlenmiş çalışan, çalışma şartlarının yeniden düzenlenebilmesi amacıyla yönetimi

haberdar etmelidir. Hamileliğin bildirilmesi çalışanın çalışmasına engel teşkil etmez, gerekiyorsa
çalışma koşulları yeniden düzenlenir. Hamileliği belirlenmiş çalışan açısından halk için belirlenen
doz sınırlarına uyulmalıdır.
3.2.2. Radyasyon alanlarının belirlenmesi
Radyasyon alanlarının sınıflandırılmasının amacı, planlanmış ışınlanmalarda radyasyon dozu

alma riskinin mümkün olduğunca azaltılarak radyasyon maruziyetinin kontrol altında tutulmasını
sağlamaktır. Bunu sağlamak üzere radyasyon alanları tespit edilerek uyarı işaretleri ile bu alanlar
işaretlenmelidir.
Radyasyon alanları, planlanmış ışınlamalar nedeniyle halk için belirlenen yıllık doz sınırlarının (1
mSv/yıl etkin doz, 15 mSv/yıl göz lensi ve 50 mSv/yıl cilt eşdeğer dozları) üzerinde doza maruz
kalma olasılığı olan alanlar olarak tanımlanmaktadır. Bu alanların sınıflandırılması mesleki
ışınlamalar açısından zorunludur.
Denetimli alan, normal ışınlanmaları kontrol altına almak veya potansiyel ışınlanmaları sınırlamak
veya önlemek için özel korunma ve güvenlik önlemlerinin alındığı alanlardır. Bu tanım,
endüstriyel radyografi çalışmalarına uygulandığında;
11
TAEK RSGD-KLV-034
 Açık veya kapalı alan radyografisinde çekim süresince cihazlarının kullanıldığı alanlar,
 Zırhlanmış alan radyografisi için radyografi cihazlarının bulunduğu odalar,
denetimli alan kapsamına girer.
Radyografi çalışması sırasında çekimlerin yapıldığı denetimli alanlara kesinlikle ziyaretçi

alınamaz. Zırhlanmış alanları içeren tesislerde; yapılacak teknik ziyaretler RKS bilgisi dahilinde
eğitimli personel nezaretinde yapılmalı, ziyaretçilere gerekli koruyucu donanımlar temin
edilerek gerekli bilgilendirme yapılmalı ve talimatlar verilmelidir. Ziyaretçilerin almış olabileceği
muhtemel dozlar aktif bir dozimetre ile izlenmeli ziyaret sonunda alınan dozlar kaydedilmeli ve
saklanmalıdır.
Gözetimli alanlar; denetimli alan olarak sınıflandırılmayan, normalde özel korunma ve güvenlik
önlemlerinin alınmasına gerek olmamakla birlikte mesleki ışınlanma koşullarının sürekli gözetim
altında bulundurulması gereken alanlardır. Gözetimli alanlar radyografi cihazlarının
kullanıldıkları odaların ve denetimli alanların çevresindeki alanları kapsar. Gözetimli alanlarda
kişisel dozların takip edilmesi gerekmemekle birlikte radyasyonla çalışanların radyasyona maruz
kalma potansiyelinin bulunması nedeniyle, ortamdaki doz seviyeleri uygun radyasyon ölçüm
araçları ile sürekli izlenmelidir.
Ayrıca radyasyon uyarı işaretlerinin, radyasyon ile yapılan bütün uygulamalarda kullanımı
zorunludur. Radyasyon uyarı işaretlerinin anlamları, ebatları ve kullanılabilecekleri yerlere ilişkin
bilgiler RSGD-KLV-004 numaralı “Radyasyon Uyarı İşaretlerine İlişkin Kılavuz”dan temin
edilmelidir.
3.2.2.1. Açık alan radyografi çalışmaları
Açık alanlarda mobil radyografi cihazlarının kullanıldığı alanlar, çekim süresince radyasyon
alanı kapsamına girer. Açık alan radyografi çalışmalarının yapıldığı yerlerde; radyasyon
kaynağının çevresinde doz hızının 7,5 µSv/saat’i geçmediği mesafeye şerit çekilerek denetimli
alan belirlenmelidir. Bu alana kişilerin girmesi engellenmelidir.
Radyasyon görevlisi olmayan kişilerin ve halkın yaklaşabileceği yeri tespit edilebilmesi için ikinci
bir şerit daha çekilmelidir. İkinci şeridin bulunduğu yerde ölçülecek doz hızı 0,5 µSv/saat değerini
geçmemelidir. Bu iki şerit arasında kalan bölge gözetimli alan olarak değerlendirilebilir.
Şeritlerin çekildiği yerlere uygun aralıklarla görülebilecek ve okunabilecek şekilde radyasyon

uyarı levhaları ile cihazın çalıştığını belirten ışıklı ve sesli ikaz işaretleri yerleştirilmelidir.
3.2.2.2. Kapalı alan radyografi çalışmaları
Kapalı alanlarda yapılan radyografi çalışmalarında denetimli alan sınırı olarak kapı ve duvarlar
kullanılabilir. Radyasyon kaynağının bulunduğu odalar denetimli alan olarak değerlendirilir.
Kapalı alan çalışmalarında ortam doz hızının sürekli ölçülebilmesi açısından alan monitörü
kullanılması tavsiye edilir. Ancak alan monitörünün kullanılmadığı yerlerde operatörün
radyasyon ölçüm cihazını sürekli açık tutması gerekmektedir.
Çalışmaya başlamadan önce radyografi cihazı çalışma pozisyonuna getirilerek, kapalı alan
çevresinde denetimli alanını belirlemek için alınan ölçümlerde doz hızının 7,5 µSv/saat’e
düştüğü yerler belirlenerek; ışıklı, sesli ve görsel uyarı işaretleriyle ve gerektiğinde şerit çekilerek
çekimler esnasında bu alanlara radyografçı dışında kimsenin girmemesi sağlanmalıdır.
12
TAEK RSGD-KLV-034
Kapalı alan çevresinde gözetimli alanını belirlemek için alınan ölçümlerde doz hızının 0,5
µSv/saat’e düştüğü yerler belirlenerek; gerekli uyarı işaretleri konulması ve radyasyon görevlisi
olmayan kişilerin ve halkın bu alana girmemesi sağlanmalıdır.
3.2.2.3. Zırhlanmış alan radyografi çalışmaları
Zırhlanmış alanlarda radyografi cihazının bulunduğu oda denetimli alan, bitişik alanları gözetimli
alan olarak belirlenmelidir. Çekim odasının kumanda ünitesi hariç bitişik alanlarında ölçülecek
doz hızı 0,5 µSv/saat’i, kumanda ünitesinde ise 2,5 µSv/saat’i geçmeyecek şekilde zırhlanmalıdır.
……………………………………………………………………………………………………………………….
Konuya İlişkin Açıklamalar:
Radyografi cihazı bir oda içerisinde sabitlenmiş şekilde kullanılacak ise oda kurşun, beton vb. malzeme ile zırhlanmalıdır.
Çekim odasına girişlerin şaşırtma koridoru şeklinde olması tercih edilmelidir. Mümkün olmadığı durumlarda giriş kapısının
duvarlar ile aynı korumayı sağlayacak kalınlıkta ve sızdırma yapmayacak şekilde uygun malzeme (kurşun vb.) ile
zırhlanmış olmalıdır.
Kumanda ünitesi kapalı çekim odası dışında olmalıdır. Kapalı alan girişinde sabit ve taşınabilir radyasyon ölçüm cihazları
ile kapalı alanda çalışma yöntemlerinin yazılı olduğu talimat bulunmalıdır.
Radyografi odası içerisinde cihazların radyasyon üretimini istendiği zamanlarda kumanda ünitesinden bağımsız olarak
durdurabilecek özellikte acil durdurma düğmesi/kablosu bulunmalıdır.
Ayrıca kapı üzerinde cihaz ile bağlantılı olarak, kapının tam kapanmadığı durumlarda cihazların radyasyon üretmesini
engelleyecek veya cihazlar çalışırken kapı açıldığında radyasyon üretimi otomatik olarak durdurabilecek özellikte ve
yedekli, mekanik veya elektronik devre kesiciler (interlock) bulunmalıdır.
Uçak çekim hangarları gibi duvarların zırhlanıp, tavanın teknik olarak zırhlanamadığı alanlarda, radyografi çekimleri
sırasında yapılan çevresel ölçümlerde, havadan yansıyan (sky-shine) radyasyondan kaynaklanan ve kaynaktan
uzaklaştıkça doz hızının tekrar 0,5 µSv/saat’in üzerine çıktığı durumlar göz önüne alınmalıdır. Bu durumlarda maksimum
doz hızının tekrar 0,5 µSv/saat’in altına düştüğü yer belirlenmeli ve şerit buna göre çekilmelidir. Çekim sırasında
radyasyon kaynağından şeride kadar olan bu bölge boşaltılmalı ve girişler engellenmelidir.
……………………………………………………………………………………………………………………….
3.2.3. Radyasyon ölçüm programları
Radyasyon ölçümleri belirli bir program dâhilinde yapılamalıdır. Bu programda ölçümlerin

zamanı, ölçümün amacı, ölçümde kullanılan cihaz, ölçüm alınan yerler ve yapılan
değerlendirmeyi belirten bir çizelge oluşturulmalı ve yapılan ölçümler bu çizelge ile kayıt altına
alınmalıdır.
Her radyasyon ölçüm cihazı ikincil standart dozimetri laboratuvarında 2 yılda bir kalibre
edilmelidir. Alınan ölçümler sırasında kalibrasyon sertifikasında belirtilen kalibrasyon faktörü
dikkate alınarak okunan ölçüm sonuçları düzeltilmelidir.
Radyasyon alanlarının izlenmesi adına hazırlanacak talimatlar için RSGD-KLV-019 numaralı

“Radyasyon Alanlarının İzlenmesine İlişkin Kılavuz”undan yararlanılmalıdır.
3.2.3.1. Radyasyon alanlarında doz hızının izlenmesi
 Açık alan radyografisi çalışmaları sırasında radyasyon ölçüm cihazı radyografçının

yanında olmalı, sürekli açık ve çalışır biçimde bulundurulmalı ve ortam doz hızı sürekli
gözetilerek çalışma yönlendirilmelidir.
 Çalışma alanlarındaki radyasyon ölçüm sonuçları kaydedilmelidir. Ortamda ölçülen doz
hızları daha sonra gerekirse kişisel dozların tahmin veya teyidinde kullanılabilir.
 Radyasyon ölçüm cihazının alarm seviyesi 20 µSv/saat olarak ayarlanmalıdır.
13
TAEK RSGD-KLV-034
 Cihazların veya taşıma kaplarının üzerlerindeki radyasyon doz seviyeleri;

o Depodan alınırken,
o Araca yüklendikten sonra,
o Araçtan alındıktan sonra,
o Çalışmaya başlamadan önce,
o Çalışma sonrasında,
o Depoya bırakılmadan önce,
ölçülerek kayıt altına alınmalıdır.
 Ölçülen değerler paket üzerinde herhangi bir noktada 2 mSv/saat değerinden ve
paketten 1 m uzaklıkta 0,1 mSv/saat değerinden fazla olmamalıdır.
 Kaynak güvenli konumda olduğu zaman cihaz veya taşıma kabının yüzeyindeki doz
hızları, çalışmalara başlamadan önce yapılan ölçümlerle uyum sağlamalıdır.
 Kapalı ve zırhlı alanlarda ise kumanda ünitesinin bulunduğu yerde veya çekim odası giriş
kapısı civarında sürekli çalışır durumda bir alan monitörü kullanılmalıdır.
3.2.3.2. Zırhlama yeterliliğinin kontrol edilmesi
 Zırhlanmış radyografi odaları ile gamagrafi cihazlarının bekletildiği merkezi ve geçici

depolarda zırhlamanın yeterliliği, lisans öncesinde ve lisanslamadan sonra rutin olarak
ayda bir radyasyon ölçümleriyle kontrol edilmelidir.
 Radyasyon ölçüm cihazlarıyla beklenenin üzerinde doz hızı okunması halinde çalışma
durdurularak zırhlamanın yenilenmesi sağlanmalıdır.
3.2.3.3. Radyasyon görevlilerinin çalışma koşullarının değerlendirilmesi
 Radyasyon görevlilerinin çalışma koşullarının A veya B olarak belirlenebilmesi için

çalışma koşullarının değerlendirilmesinde; çalışma süresi, radyasyon kaynağına olan
mesafe, potansiyel ışınlama durumları göz önüne alınarak radyasyon ölçümleri
yapılmalı, alınması muhtemel dozlar hesaplanmalıdır.
 İnceleme doz düzeyi üzerinde veya beklenilmeyen doz alınması durumlarında tahmini
dozların tespiti için doz alan kişinin çalışma koşulları radyasyon ölçümleri ile
değerlendirilerek ve aynı işi yapan kişilerin doz sonuçları ile karşılaştırılarak tahmini dozlar
hesaplanmalıdır.
3.2.4. Radyasyon görevlilerinin sınıflandırılması
Radyasyon görevlileri; radyasyon üreten cihaza olan uzaklığı, çalışma süresi, cihazın türü,
radyasyon doz hızı ölçümleri ve potansiyel ışınlamalar gibi faktörler dikkate alınarak bu kişilerin
bir yılda ne kadar doz alabileceklerinin değerlendirilmesine göre Çalışma Koşulu A veya
Çalışma Koşulu B olarak sınıflandırılmalıdır.
Yapılan değerlendirmeye göre, yılda 6 mSv’den fazla etkin doz veya göz merceği için 15 mSv,
cilt, el ve ayak için 150 mSv’den fazla eşdeğer doz alma olasılığı olan kişilerin çalışma koşulları
çalışma koşulu A olarak sınıflandırılmalıdır. Potansiyel ışınlanma durumları dâhil olmak üzere yılda
6 mSv’in üzerinde etkin doz almayacağı ancak halk için verilen yıllık 1 mSv’in üzerinde doz alma
olasılığı olan kişiler için ise Çalışma Koşulu B olarak belirlenebilir.
Denetimli alanlarda çalışanlar genel olarak Çalışma Koşulu A olarak sınıflandırılmalıdır. Çalışma
Koşulu A’da görev alan radyasyondan korunma sorumlusu ve radyasyon görevlilerinin çalışma
sırasında kişisel pasif dozimetre (TLD/OSL gibi pasif dozimetreler) kullanması zorunludur.
Çalışma koşulu B olan çalışanların doz takibinde çalışma alanlarında yapılan radyasyon
ölçümleri esas alınmalıdır. Çalışma koşulu B olarak sınıflandırılmasında tereddüt oluşan
çalışanlarların çalışma koşulu A olarak kabul edilmelidir.
14
TAEK RSGD-KLV-034
3.2.5. Kişisel dozimetre kullanımı ve işlemleri
Çalışma koşulu A olarak değerlendirilen radyasyon görevlilerine (radyografçılara) mutlak

surette kişisel dozimetre alınması gerektiğinden bu kişilere tüm vücut TLD veya OSL dozimetre
sağlanmalı, dozimetri hizmeti Kurumdan veya Kurum tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluştan
alınmalıdır.
Kişisel dozimetreler, söz konusu dozimetreyi kullanılacak kişilere tahsis edildiğinden başkası
tarafından kullanılmamalıdır. Dozimetreler kullanılmadığı zamanlarda hiçbir şekilde radyasyona
maruz bırakılmamalıdır.
Dozimetreler iki aylık periyotlarla değiştirilmelidir. Yeni periyoda ait dozimetre kullanıcıya teslim
edildiğinde, bir önceki periyotta kullanılan dozimetre teslim alınmalı ve toplanan dozimetreler
en kısa sürede dozimetri hizmeti alınan kuruluşa gönderilmelidir.
Ayrıca radyasyona maruz kalındığı şüphesi, radyasyon ölçüm sonuçlarına göre veya olağan
dışı durumlarda, dozimetre ivedilikle değerlendirilmek üzere dozimetri hizmeti alınan kuruluşa
gönderilmelidir.
Dozimetreler radyasyonla çalışanlara “Dozimetre Dağıtım Listesi”nde belirtilen numaraya karşılık

gelecek şekilde imza karşılığı dağıtılmalı, çalışanlar doz sonuçları hakkında bilgilendirilmelidirler.
Dozimetrelerin kullanımı ve inceleme düzeyi dozu olarak kabul edilen, aylık doz değerinin 2
mSv’i aşması durumu için talimatlar hazırlanırken ayrıntılı bilgi için RSGD-KLV-016 numaralı
“Kişisel Dozimetre Kullanımına İlişkin Kılavuz”dan faydalanılmalıdır.
3.2.6. Radyasyon görevlilerinin tıbbi gözetim programları
Radyografçı olarak çalışacak kişilerin sağlık durumlarının yapacakları göreve uygunluğunu

belirlemek amacıyla işe başlamadan önce genel tıbbi muayeneleri yapılmalıdır. Tıbbi muayene
sonucunda uygun bulunmayan kişiler radyografçı olarak çalıştırılmamalıdır.
Radyografçıların çalıştıkları süre boyunca yılda en az bir defa tıbbi muayeneden geçmeleri
sağlanmalıdır.
Doz sınırlarının aşılması durumlarında radyasyon görevlilerinin ileri tıbbi tetkiklerin yapılmasına
ilişkin gerekli idari düzenlemeler önceden ayarlanmalıdır.
Tıbbi muayene, yapılan işin tipine ve çalışanın sağlık durumuna bağlı olarak iş yeri hekiminin
gerekli gördüğü nitelikte ve sıklıkta tekrarlanmalıdır.
Potansiyel veya kaza durumu ışınlanması sonrasında radyasyonla çalışanın aşırı doza maruz
kaldığı düşünülüyorsa acil tıbbi müdahalenin yapılması sağlanmalıdır.
Radyografçıların rutin tıbbi muayenelerinin ve doz sınırlarının aşılması durumlarında iş yeri hekimi
tarafından gerekli görülen ileri tetkiklerin veya acil tıbbi müdahalelerin 20/7/2013 tarihli ve 28713
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin
Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik” ekinde yer alan rapor örneği
dikkate alınarak yapılması sağlanmalıdır.
Radyasyon görevlilerinin tıbbi gözetim kayıtları ve sağlık raporları; yetkili kurumlara ve

gerektiğinde radyasyonun sağlık etkilerinin değerlendirilmesi için sağlık kuruluşlarına verilmek
üzere güncel ve hazır halde bulundurulmalıdır. Sağlık raporları kuruluşlar tarafından kayıt altına
alınmalı, Kurum tarafından yapılacak inceleme ve/veya radyasyon güvenliği denetimleri
esnasında denetim görevlilerine sunulmalı veya istenmesi halinde Kuruma gönderilmelidir.
15
TAEK RSGD-KLV-034
3.2.7. Radyoaktif kaynakların teslim alınması ve teslim edilmesi
Radyoaktif kaynağın temin edilerek kuruluşa getirilmesi, teslim alınması, montajı, sökümü, ihraç
edilmesi veya radyoaktif atık tesisine gönderilmesi ya da satış veya devri gerçekleşene kadar
tüm aşamalarda yürütülecek işlemler Kurum tarafından lisans verilmiş veya lisans başvurusu
uygun bulunmuş gerçek veya tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilir.
Lisans sahibi radyoaktif kaynak teslim alındığında kaynak muhafazası ve taşıma kabı üzerindeki
bilgiler ile ilgili belgelerde yer alan bilgilerin birbiriyle uyumlu olduğunun, okunaklı kaldığının ve
radyasyon uyarı işaretlerinin uygunluğunu kontrol eder. Lisans sahibi radyoaktif kaynak üreticisi
tarafından düzenlenen bilgi ve belgeleri muhafaza eder.
Radyoaktif kaynak içeren cihazların satışı, devri gibi durumlarda; cihazı satın alan kuruluşun
kullanma ve bulundurma lisansı almak üzere Kuruma başvurusu yapması gerekir. Lisans
başvurusu yapmayan veya başvurusu uygun bulunmayan kuruluşlara radyoaktif kaynak içeren
cihaz teslimatı yapılamaz. Ancak yapılan başvurunun Kurum tarafından kabul edilmesinden
sonra cihaz, lisanslı kuruluşlar tarafından taşınarak teslim edilebilir.
3.2.8. Taşıma işlemleri
Sabit radyasyon kaynakları, bulundukları yerde lisans başvurusunda belirtilen ve daha sonra
radyasyon kontrolünde uygun görülen koşullarda lisanslanmıştır. Bu nedenle bu cihazların
sökümü ve/veya taşınması halinde lisansı iptal olacaktır. Ayrıca, sabit radyasyon kaynağı
bulunan bu kuruluşlar lisans kapsamı söz konusu cihazların yalnızca kullanılması/
bulundurulmasına yönelik olduğundan taşıma işlemlerini kendileri yapmaya yetkili değildir.
Taşıma işlemleri Kurumdan kapalı radyoaktif kaynakların taşınmasına dair lisans almış
kuruluşlardan hizmet alınarak yaptırılmalıdır.
Kuruluşlar kendi lisanslı mobil cihazlarını, taşıma talimatlarına uygun olmak kaydıyla, yurtiçinde
karayolu ile taşıyabilirler. Cihazların yurtiçindeki her taşıma işlemleri için Kurumdan ayrıca izin
alınması gerekli değildir. Kullanıcı kuruluş, taşıma için gerekli imkânlara sahip olmadığı
durumlarda taşıma Kurumdan radyoaktif kaynakları taşımaya ilişkin lisans almış kuruluşlar
tarafından da yapılabilir.
Radyoaktif kaynak içeren cihazların (gamagrafi) taşımasını yapacak sürücülerin ERRK veya
Radyoaktif Madde Taşımacılığında Radyasyondan Korunma (RMTRK) başarı belgesi sahibi
olması gerekmektedir. Radyografçılar aynı zamanda sürücü olarak görev yapabilir. Taşımayı
yapacak personel araçta bulunan radyasyon ölçüm cihazları ve diğer yardımcı donanım ve
araç-gerecin kullanımı konusunda eğitilmelidir.
Mobil gamagrafi cihazlarının bulunduğu ilden başka bir ile taşınması veya aynı il içerisinde uzun
süreli bulunacağı şantiye/tesisin değişmesi halinde, RKS tarafından yer değişikliği yapılmadan
önce http://www.taek.gov.tr adresinde “Online İşlemler” => “e - Taşıma işlemleri” sayfasında
bulunan formu doldurmalı ve formun bir çıktısı alınarak taşıma aracında saklanmalı diğer
kopyası ise istendiğinde beyan edilmek üzere kayıt altına alınmalıdır.
Kullanıcı adı ve şifre bilinmiyor/unutulmuş ise, rug.rsgd@taek.gov.tr adresine e-posta

gönderilerek kullanıcı adı ve şifrenin yeniden gönderilmesi istenilebilir. Bu e-postada; kuruluş adı,
kuruluş lisans numarası (herhangi bir cihazın lisans numarası) ve RKS adı belirtilmelidir.
Radyoaktif kaynaklı cihazlarının taşımasında kullanılacak araçlar için özel marka/model/tip

zorunluluğu bulunmamakla birlikte;
 Sürücü mahallinin, cihaz/paket bulunan yük bölümden fiziki olarak ayrıldığı,
16
TAEK RSGD-KLV-034
 Herhangi bir kaza durumunda araçtan düşme vb. durumları önlemek için kapalı kasalı
veya kabinli,
 Cihazın/paketin sabitlenmesi için gerekli donanıma sahip (sabit kutu veya sabitleme
kanca ve mekanizması gibi),
 Yapılacak ölçümler sonucu gerekli görülmesi halinde sürücü ve yük bölümü arasında
yeterli zırhlama yapılmış
araçlar kullanılmalıdır.
Taşıma yapılacak araçta lisans belgesi örneği, kaynak sertifikası ve radyasyon ölçüm cihazı
kalibrasyon sertifikalarının bir örneği, olabilecek kazalara karşı acil durum planı, taşıma talimatı,
e-taşıma formu bulundurulmalıdır. Endüstriyel radyografi cihazlarının taşındığı paketler, hiçbir
koşulda toplu taşıma araçları ile taşınmamalıdır. Taşımaya ilişkin uyulması gerekli diğer hususlar
aşağıda belirtilmiştir:
 Taşınma işlemleri, Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği’nde belirtilen

hususlara uyularak yapılmalıdır.
 Taşıma öncesinde dikkatli bir şekilde güzergâh belirlemeli ve taşıma planlaması
yapılmalıdır. Taşıma planlanırken gereksiz duraklama/konaklamadan kaçınılmalı,
trafiğin görece az olacağı tenha ve kısa yollar tercih edilmelidir.
 Uzun mesafeli/süreli, konaklama gerektiren taşımalarda, konaklama yapılacak tesis
önceden belirlenmeli ve konaklama esnasında aracın güvenli beklemesi için uygun
imkânların varlığı teyit edilmelidir.
 Sürücünün araçtan uzaklaşması gereken durumlarda aracın kapılarının kilitli
olduğundan emin olunmalıdır. Araç kısa süreli park halindeyken, gözetim altında
tutulmalıdır.
 Halkın bulunduğu alanlarda (benzinlik, konaklama yeri vb.) bulunulmasının gerekmesi
halinde; araç diğer araçlardan yeteri kadar uzakta ancak aracın görevlilerin görüş alanı
içerisinde kalacak şekilde park edilmelidir. Araç, kalabalık alanlarda park edilmemelidir.
 Tünel, tüp geçit ve köprü geçişlerinde trafiğin durması halinde, ikaz ışıkları yakılmalı,
taşıtın ön ve arkasındaki taşıtlarla olan güvenlik mesafesinin sağlanmasına özen
gösterilmelidir.
 Taşıma süresince RKS ile irtibat halinde olunmalı, acil durumlarda acil durum planı
hemen uygulanabilir durumda olmalıdır.
 Radyoaktif kaynak taşıyan araca yetkisiz kişilerin erişimi ve aracın çalınmasının
engellenmesi amacıyla araçta otomatik araç/motor/teker kilit sistemleri veya uyarı
sistemleri kullanılmalı ya da görevli personel tarafından sürekli gözetimi sağlanmalıdır.
 Taşımanın durumu ve konumunu kontrol etmek üzere taşıma aracı için GPS araç takip
hizmeti alınmalı ve kayıtları saklanmalıdır (elektronik ortamda erişilebilir olmalı veya RKS
imzalı basılı kayıtları tutulmalıdır).
 Radyoaktif kaynağın çalınması veya sabotaj veya herhangi bir kaza durumu gibi acil
durum senaryoları, bu durumlarda uygulanacak karşılık verme ve radyoaktif kaynağın
emniyetinin yeniden sağlanmasına yönelik prosedür emniyet acil durum hazırlık planı
çerçevesinde oluşturulmalı ve yılda en az bir kez gerçekleştirilecek tatbikatla test
edilmelidir.
 Taşımada görevli personelin taşımaya ilişkin normal çalışma koşullarında ve acil
durumda uygulanacak prosedür ve çalışma talimatları hakkında bilgilendirilmesi ve
gerekli eğitimleri alması sağlanmalıdır.
 Radyoaktif kaynağın taşıma sırasında emniyetinin sağlanmasına ilişkin öneme sahip
bilgiler korunmalıdır. Bu çerçevede; emniyetin sağlanmasına ilişki alınan tedbirler ve
uygulanmasına ilişkin prosedür, radyoaktif kaynağa ilişkin bilgiler, görevli personelin
listesi, güzergâha ilişkin bilgilerin gizliliği sağlanmalıdır.
 Radyoaktif kaynağın kaybolması veya çalınması durumunda ilgili kuruluşlara ve Kuruma
bildirimde bulunulmalı ve arama çalışmaları yapılmalıdır.
 Araçta ilgisiz kişiler bulunmamalıdır.
17
TAEK RSGD-KLV-034
X-ışını cihazlarının taşınması esnasında özel radyasyondan korunma önlemleri alınmasına gerek
olmamakla birlikte cihazın çalınması, kaybolması, zarar görmesi vb. durumlara karşı araç içinde
güvenli şekilde kilit altında tutularak emniyetinin sağlanması ve taşıma sonunda yetkili/sorumlu
kişilere teslimatının sağlanması yeterlidir.
Kullanma ve bulundurma lisansı sahibi kuruluşların taşıma işlemlerini yapan radyografçıların

(Kurumumuz mevzuatında zorunlu olmamakla birlikte) tehlikeli madde taşımacılığına ilişkin SRC
5 - Sınıf 7 kapsamlı belge sahibi olması tavsiye edilmektedir.
3.2.9. Depolama işlemleri
Mobil radyografi cihazları için kullanılmadıkları zamanlarda radyasyon güvenliği ve cihaz

emniyetinin sağlanması açısından uygun depo oluşturulması lisans koşuludur. Bu nedenle,
radyografi cihazlarının güvenlikli ve emniyetli bir şekilde bekletilebilecekleri depo alanları tesis
edilmelidir.
Radyografi cihazlarının saha-şantiye dışında, kullanılmadıkları süre içinde güvenlikli ve emniyetli

bir şekilde bekletilecekleri merkezi bir depoda muhafaza edilmelidir. Merkezi depo alanının
uygunluğu yapılacak yerinde inceleme ve kontrol sonucunda belirlenir.
Merkezi deponun kullanılamayacağı çalışma koşullarında (il dışı, uzun süreli saha-şantiye
çalışmaları vb.) cihazların güvenli depolanması için geçici depo oluşturulmalı, bu depo merkezi
depo için uygulanan güvenlik ve emniyet koşullarına sahip olmalıdır.
Radyografi cihazlarının depolanabilmesi için gerekli şartlar; radyografi hizmeti verilecek

kuruluşlarla yapılacak hizmet sözleşmelerinde belirtilmeli ve bu şartlar sağlanmadan işe
başlanmamalıdır.
İçinde radyasyon kaynağı bulunan taşıma kaplarının veya cihazların her çalışma bitiminde ve
kullanılmadıkları zamanlarda güvenli olarak depolanması için aşağıdaki hususlara uyulur:
 Cihazların veya taşıma kaplarının üzerlerindeki radyasyon doz seviyeleri depoya

bırakılmadan önce son kez ölçülür. Ölçülen değer paket üzerinde herhangi bir noktada
2 mSv/saat değerinden ve paketten 1 m uzaklıkta 0,1 mSv/saat değerinden fazla
olmamalıdır. Kaynak güvenli konumda olduğu zaman cihaz veya taşıma kabının
yüzeyindeki doz hızları, çalışmalara başlamadan önce yapılan ölçümlerle uyum
sağlamalıdır.
 Ölçüm değerlerinin sağlamasını takiben, mekanik ve anahtarlı kilitler kontrol edilir ve kilit
anahtarı alınarak cihaz veya taşıma kabı depoya bırakılır.
 Depo kapısı kilitlenir ve depo anahtarı, cihaz veya taşıma kabının anahtarı ile birlikte
sorumlu kişiye teslim edilir. Depo çıkışında bulunan panoya, depoya bırakılan cihaz veya
kaynağın seri numarası ile bırakılma tarih ve saati, ad, soyad yazılarak imzalanır. Ayrıca,
cihaz veya taşıma kabı üzerinde veya bunlarla ilgili yapılan veya yapılması gerekli
görülen işlemler varsa kaydedilir.
 Depo, çalışma koşullarına göre, radyasyon güvenliği sağlanacak şekilde yapılır. Depo,
radyasyon görevlileri ve diğer çalışanlardan uzak bir bölgede kazılmış ve içerisi
betonlanmış kuyu şeklinde de olabilir. Bu durumda kuyunun kapağı yeterli radyasyon
korunmasını sağlayacak özellikte ve kilitli olmalıdır. Kuyunun etrafı ve üzeri ayrıca kafes
tel örgü ile çevrilir ve kilit altında tutulur.
 Mesken olarak kullanılan binalarda depolama yapılamaz. Cihaz, kaynak ve
donanımları hiçbir şekilde ofis, koridor gibi alanlarda bekletilemez veya depolanamaz.
Merkezi depo ve geçici depoların bulunacağı alanlar, mümkün olduğunca radyografçı
dışındaki çalışanların ve halkın sıklıkla bulunduğu alanlardan uzakta olmalıdır.
18
TAEK RSGD-KLV-034
 Bina veya kuyu şeklinde olan deponun girişinde ve kolaylıkla görülebilecek yerlerde
standart radyasyon uyarı işareti ile "Dikkat Radyasyon Alanı" ve "Dikkat Radyoaktif
Madde" şeklinde uyarı yazıları asılır. Radyasyon uyarı işaretleri için RSGD-KLV-004
numaralı “Radyasyon Uyarı İşaretlerine İlişkin Kılavuz”dan faydalanılabilir.
 Depo, cihaz ve kaynakların düzgün çalışmalarını etkileyen aşırı sıcak veya soğuk, nem,
toz ve benzeri etkilere maruz kalmayacak özellikte yerlerde oluşturulmalıdır.
 Cihazlar ve donanımları ile kaynak taşıma kapları için kullanılan depo başka amaçlar
için kullanılamaz.
 Depo, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve aşındırıcı özellikli malzemelerden uzak bir alanda
bulunur.
 Depo yapımında yangına karşı dayanıklı malzeme kullanılır.
 Depodaki cihazın çalışma yapacak radyografçı tarafından tesslim alınması ve çalışma
sonunda depoya konulması işlemlerine ilişkin kayıtlar tutulur.
Sabit cihazlar ise Kurumdan ithal izni alındıktan sonra en kısa sürede montaj ve kurulumu
yapılarak çalışır hale getirilmelidir. Kurulum ve montajı yapılan cihazın Kurum tarafından
yapılacak radyasyon güvenliği denetimine kadar geçen sürede radyasyon güvenliği ve
emniyeti sağlanacak şekilde depolanması sağlanmalıdır.
X-ışını cihazlarının depolanmasında ise özel radyasyondan korunma önlemleri alınmasına gerek
olmamakla birlikte cihazın çalınması, kaybolması vb. durumlara karşı kilit altında tutularak
emniyetinin sağlanacak şekilde depolanması yeterlidir.
3.2.10. Atık işlemleri
Bir daha kullanılması düşünülmeyen kapalı radyoaktif kaynaklar nihai olarak depolanamaz, bu
nedenle mahrecine gönderilmek üzere ihraç edilmeli veya radyoaktif atık tesisine
gönderilmelidir. Lisans sahibi, radyoaktif atıklarının mevzuata uygun olarak ihraç edilmesi veya
atık işlemine tabi tutulmak üzere TAEK Radyoaktif Atık Yönetimi Daire Başkanlığına
gönderilmesini sağlamak ve bunun maliyetini karşılamakla yükümlüdür. Lisans sahibi bu
işlemlerin gerçekleştiğini, durumu açıklayan lisans numarası ile cihaz ve radyoaktif kaynak seri
numarasının belirtildiği kısa bir dilekçe ekinde atık teslim tutanağının bir kopyasını Kuruma
göndererek bildirmelidir.
3.2.11. Radyoaktif kaynakların emniyeti
Endüstriyel radyografi uygulamalarında radyasyondan korunma için alınan güvenlik

önlemlerinin yanında radyoaktif kaynakların çalınması, kaybolması, yetkisiz kişiler tarafından
alınması, saldırı ve sabotaj gibi kötü amaçlar için kullanılmasının engellenebilmesi için gerekli
emniyet önlemlerinin de alınması gerekmektedir.
Lisans sahibi tarafından radyoaktif kaynakların emniyetini sağlamak üzere; radyoaktif kaynağa
erişimi kısıtlayacak veya radyoaktif kaynağın bulunduğu alanlara görevli personel dışındaki
girişleri engelleyecek şekilde, gerekli kilit mekanizmaları, güvenlik, izleme ve iletişim sistemlerinin
yerleştirilmesi ve gerekirse buna yönelik personel görevlendirilmesini de içeren uygun tedbirleri
almalı ve ilgili donanım sağlamalıdır.
Kurum tarafından yayımlanan “Radyoaktif Kaynakların Emniyetine İlişkin Usul ve Esaslar” ve

RSGD-KLV-032 numaralı “Radyoaktif Kaynakların Emniyetine İlişkin Kılavuz” çerçevesinde
aşağıdaki hususlar sağlanmalıdır.
 Radyoaktif kaynakların kullanımı ve bulundurulmasına yönelik gerekli fiziksel korunma

önlemleri alınmalıdır.
19
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyoaktif kaynakları kullanan veya radyoaktif kaynaklara erişim yetkisi olan kişileri
belirlenmeli, bu kişilerin görevlendirmeleri yapılmalı ve fiziksel korunma tedbirleri
doğrultusunda bilgilendirilerek gerekli eğitimleri almaları sağlanmalıdır.
 Emniyete yönelik çalışma talimatlarının hazırlanması, uygulanması, test edilmesi ve
güncellenmesi sağlanmalıdır.
 Radyoaktif kaynakların taşınması da dâhil olmak üzere, ithalatından ihracatına veya
bertarafına kadar tüm süreçte gerekli fiziksel korunma tedbirleri uygulanarak radyoaktif
kaynakların yönetimi sağlanmalıdır.
 Radyoaktif kaynakların bulunduğu her tesis için bir emniyet planı oluşturulmalı ve
emniyet yönetiminin bu plan doğrultusunda uygulanması sağlamalıdır.
Lisans sahibi radyoaktif kaynaklara yetkisiz erişim, çalınma veya kaybolma gibi durumlarda
radyoaktif kaynağın aranması ve emniyetinin yeniden teminine yönelik gerekli çalışmaları
yapmalı, kolluk kuvvetlerine, adli mercilere ve Kuruma gerekli bildirimde bulunmalıdır.
Gelişmeleri kayıt altına alarak gerektiğinde Kuruma bir rapor halinde bilgi vermelidir.
3.2.12. Bakım, onarım ve kaynak değişimi
RKP ile koordineli hazırlanmış kalite temini programı; verimli ve etkin bir radyasyon uygulamasının
temin edilmesini, çalışanların ve çevrenin radyasyondan korunmasının güçlendirilmesini sağlar.
Bu nedenle endüstriyel radyografi uygulamasındaki tüm işleyişi içeren kapsamlı bir kalite temini
programı oluşturmalıdır.
Kalite temini programı; radyografi cihazlarındaki tüm işleyişi içermek üzere, radyasyon
güvenliğine ilişkin gereklilikleri belirleyecek yeterli güvenceyi, radyasyon güvenliğinin etkililiğinin
değerlendirilmesi ve sağlanması için gerekli olan kalite kontrol mekanizmasını ve işlemleri
içerecek şekilde oluşturulmalıdır. Bu doğrultuda olabilecek en düşük dozun alınması için
endüstriyel radyografi uygulamalarında çalışan tüm personel tarafından yapılan programlı
çalışmaların tümünü içeren kalite temini bileşenleri belirlenmeli ve gerekli kalite kontrol testleri
yapılmalıdır.
Radyografi cihazlarının gerekli rutin bakımları düzenli olarak yapacak ve arıza durumunda
müdahale edecek kuruluşlar önceden belirlenerek radyasyondan korunma programında
belirtilmeli, kaynakların ve cihazların rutin bakımları düzenli olarak yapılmalı ve kayıtları
tutulmalıdır.
Mobil/taşınabilir radyografi cihazlarının bakım ve onarım hizmetleri, bu hizmeti (bakım, onarım

ve kaynak değişimi) vermek üzere Kurumdan lisans almış kuruluşun atölye/tesisinde
yaptırılmalıdır.
Sabit veya belirli kapalı alanda kullanılan radyografi cihazlarının bakım ve onarım hizmetlerinin
kullanıldıkları veya bulunduruldukları yerde gerçekleştirilmesi gerektiği durumlarda ise bakım,
onarım, kaynak değişim hizmeti vermek üzere lisans sahibi kuruluşun ERRK başarı belgesi ve
cihazın teknik bakımı konusunda eğitim/tecrübe sahibi personelince bu işlemlerin yapılması ve
maşa, eldiven, kurşun paravan vb. gerekli koruyucu donanımlar ile alarmlı dozimetre,
radyasyon ölçüm cihazı gibi donanım ve ekipmanların kullanılması sağlanmalıdır. Bu çalışmalar
kullanma ve bulundurma lisansı sahibi kuruluşun RKS’si gözetiminde yapılmalıdır. Bu hizmetleri
verecek kişiler harici görevli olarak tanımlandıklarından bu kişilere ilişkin olarak “Kontrollü
Alanlarda Çalışan Harici Görevlilerin İyonlaştırıcı Radyasyondan Kaynaklanabilecek Risklere
Karşı Korunmasına Dair Yönetmelik” hükümleri uygulanır.
Bakım onarım işlemleri başlamadan önce ve bittikten sonra cihaz etrafında gerekli radyasyon
ölçümleri yapılmalı, beklenen (ölçülen değer; cihaz veya taşıma kabının üzerinde herhangi bir
noktada 2 mSv/saat değerinden ve 1m uzaklıkta 0,1 mSv/saat değerinden fazla olmamalıdır.)
doz hızı değerlerin aşılıp aşılmadığı kontrol edilmelidir.
20
TAEK RSGD-KLV-034
Faydalı kullanma sürelerini tamamlayan radyografi kaynaklarının değiştirilme işlemi, Kurumdan

Bakım, Onarım, Kaynak Değiştirme Lisansı bulunan kuruluşlara yaptırılabilir veya kaynak değişim
işlemi için cihaz gerekli izinler alınarak ve bildirinler yapılarak yurt dışına gönderilebilir.
Bakım/onarım firmaları, üretici firmaların kendilerine verdiği yetkiler çerçevesinde periyodik

bakım çalışmaları ve gerektiğinde onarım çalışmaları için radyografi cihazlarına müdahale
yapabilirler. Bunların dışında hiçbir şekilde bakım onarım ve benzeri amaçlarla söz konusu
cihazlara müdahale edilmemeli, gerektiğinde arızanın giderilmesi için cihaz veya donanımları
üretici firmasına gönderilmelidir.
Aktivite seviyesi düşen radyoaktif kaynağın başka bir cihaza aktarılabilmesi için Kurumdan izin
alınmalıdır. X-ışını tüplerinin ve radyoaktif kaynakların değiştirilme işlemleri sadece Kurumdan
Bakım, Onarım, Kaynak Değiştirme Lisansı bulunan kuruluşlara yaptırılabilir.
Arızalı olan cihazlara hiçbir şekilde kaynak yükleme işlemi yapılamaz. Cihazın aktivite kapasitesi
üzerinde radyoaktif kaynak ile çalışma yapılamaz. Kaynak değişimi sonucu, yüzey doz hızı belirli
limitlerin üzerinde ise, bu cihazlar doz hızı limitlerin altına düşünceye kadar teslim alınmamalı
radyoaktif kaynak değişimi yapan lisans sahibi kuruluşun atölye/tesisinde emniyeti sağlanacak
şekilde depolanması istenmelidir.
Radyografi çalışmaları sırasında, tam olarak zırhlı konuma dönmeyen veya kaynak
tutucusundan ayrılmış radyasyon kaynaklarına hiçbir şekilde değişiklik veya tahribat
yapılmamalıdır. Kaynağın güvenli konuma getirilmesi, Kurum tarafından bakım onarım lisansı
verilen kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından yapılabilir. Bu amaçla orjinal malzeme dışında
başka malzemeler kullanılmamalıdır.
Radyografi cihazlarına yapılan bakım, onarım ve kalite kontrol işlemleri, yardımcı donanımların
bakımı, onarım ve değiştirilme tarihleri, yapılan bakım onarımın türü, tarihi ve yapan firma
bilgilerini içeren kayıtlar tutulmalı ve saklanmalıdır.
Bunun yanında radyografi cihazına ve yardımcı malzemelere yapılan haftalık bakım

çalışmalarında aşağıdaki hususlara dikkat edilmeli ve her bir arıza RKS’ye ve kuruluş yetkilisine
ivedilikle bildirilmelidir;
 Radyografi cihazı, rutubetten, kum ve tozdan temizlenir.

 Yalnız önerilen yağlar kullanılarak, hareketli parçalarının bakımları yapılarak temizlenir.
 Vida ve somunların sıkılığı, vida dişlerinin ve yayların hasar görüp görmediği kontrol edilir.
 Kaynağın kilit mekanizmasının doğru çalıştığı kontrol edilerek emin olunur.
 Pigtail kapağı açılarak temizlenir, mastar kullanılarak yıpranma ve hasar kontrolü yapılır.
 Kontrol kablosu, pigtaile bağlanır ve yavaşça çekilerek veya döndürülerek bağlantının
ayrılıp ayrılmadığı kontrol edilir.
 Geçiş soketi yerinde iken, kumanda kablosu yuvası kilitleme bileziğine bağlanır ve
bağlantının sıkılığından emin olunur.
 Kablo yuvası ve kablo ayrılarak pigtail kilidi açılır ve kaynak çıkış tapası, kılavuz tüp
yatağından ayrılır.
 Kılavuz tüp bağlanarak, tel geçişi için ve bağlantının sıkılığı kontrol edilir.
 Kılavuz tüp ayrılarak kaynak geçiş tapası yerleştirilir.
 Uyarı levhaları ve kaynağa ait bilgilerin okunabilirliği kontrol edilir.
 Kontrol kablosu dişli sistemi ve radyografi cihazının bağlantı parçaları ile diğer
bağlantıların uygun sıkılıkta olup olmadığı kontrol edilir.
 Temiz bir yerde, kısa uzunluklar halinde kablo hafif hafif burularak içerisinde dişlinin
düzgün hareketini engelleyen herhangi bir yırtık veya çapaklanma olup olmadığı
kontrol edilir.
 Mastar kullanılarak kablo uçları, hasar veya yıpranma açısından kontrol edilir.
21
TAEK RSGD-KLV-034
 Yırtılmalar, ezilmeler veya kablo hareketini etkileyebilecek olan diğer hasarlar açısından
kontrol kablo yuvası incelenir.
 Kılavuz kablosu ve uzatma kabloları; kaynak hareketini etkileyebilecek yırtılmalar, kum
taneleri dolması veya çapaklanmış teller açısından kontrol edilir.
3.2.12.1. Sızıntı testi
Endüstriyel radyografi cihazlarının radyoaktivite sızıntı testleri, düzenli aralıklarla “TS-ISO 9978
Radiation protection- Sealed radioactive sources- Leakage test methods” standardına uygun
olarak yapılmalı veya yetkili kuruluşlara yaptırılmalıdır.
Sızıntı testi aralığı; kapalı kaynaklar için en fazla altı ay, fakirleştirilmiş uranyum malzemeden
yapılan taşıma kapları için ise en fazla bir yıl olmalıdır.
Yapılan testte belirlenen sızıntı değeri 200 Bq değerinden büyük olduğu takdirde cihaz veya
malzemelerden radyoaktif bulaşmanın giderilmesi gerekir. Bu değerin aşılması durumunda
ivedilikle Kuruma yazılı olarak bildirimde bulunulmalıdır.
Sızıntı testinde radyografi cihazının üretici firmasından sağlanacak orjinal kitler kullanılmaldır.
Bunun mümkün olmadığı durumlarda, temiz ve alkol ile hafifce nemlendirilmiş bir pamuk veya
bez parçası kullanılabilir. Testin uygulaması, metal bir pens ile sızıntı testi yapılacak bölgeye kit
malzemesi veya yukarda belirtilen pamuk veya bez parçasının yeterli kuvvet uygulanarak
sürtülmesi ve bu pamuk veya bez parçasının 200 Bq değerini ölçebilecek hassasiyette bir ölçüm
cihazında sayılması ile yerine getirilir.
3.2.13. Acil durum hazırlığı ve müdahalesi
Dünyada ve ülkemizde yaşanan radyasyon kazalarına bakıldığında, bunların en çok endüstriyel

radyografi uygulamalarında gerçekleştiği görülmektedir. Özellikle bu uygulamadaki radyoaktif
kaynakların güvenlik ve emniyetinin yeteri kadar sağlanamaması, kontrol dışı kalması ve yetkisiz
kişilerin eline geçmesiyle ciddi sonuçlara yol açan kaza örnekleri dikkat çekmektedir.
Yaşanan deneyimler doğrultusunda, kazaların önlenmesi için gerekli tedbirlerin önceden

alınması ve çalışanlar ile kuruluşların güvenliği birincil önceliğe alarak çalışmalarını
gerçekleştirilmesi gerekir. Bunun yanında gerçekleşmesi halinde kazaların sonuçlarının
hafifletilmesi ve etkin şekilde kontrol altına alınmasını sağlamak üzere acil durum hazırlık ve
müdahale çalışmalarının gerçekleştirilmesi gerekir.
3.2.13.1. Acil durumlara neden olan faktörler
Endüstriyel radyografi uygulamalarında gerçekleşebilecek muhtemel acil durum türleri ve

bunlara neden olabilecek olaylar aşağıda sıralanmıştır:
 Kaynağın; kılavuz kablosu, kolimatör veya ışınlama cihazı girişi yakınında sıkışıp kalması,
 Kaynağın kontrol kablosundan ayrılıp koparak kılavuz kablosunun içinde kalması,
 Kaynağın kılavuz kablosundan ayrılması,
 Cihazın zırhını etkileyecek fiziksel bir hasarın oluşması,
 Hasar görmüş veya sızıntı yapan kaynağın kontaminasyona neden olması,
 Cihazın ışınlama konumunda kalması (shutter mekanik arızası, kilit sisteminde arıza veya
kilit anahtarının kaybolması, kilidin kullanılmaması vb.),
 Kaynağın ışınlama konumuna ve özellikle tam zırhlı konuma gelmemesi,
 Kaynağın kaybolması, çalınması,
 Çalışma sırasında denetimli alana yetkisiz kişilerin girmesi,
 Cihazın çalışması anında radyasyon alanlarının belirlenmemesi,
 Çevre güvenliği için uyarı işaret ve levhalarının kullanılmaması,
22
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyasyon ölçüm cihazlarının çalışma öncesi, sırası ve sonrasında kullanılmaması,

kalibrasyonunun yapılmaması, yedek cihaz bulundurulmaması,
 Çalışmalar süresince düzenli radyasyon ölçümlerinin yapılmaması,
 Aktif (alarmlı) ve pasif dozimetrelerin kullanılmaması,
 X-ışını cihazlarında planlanan sürede radyasyon üretiminin durmaması, otomatik
ışınlamayı kesen sistemin devreye girmemesi, arızalı olması, by-pass edilmesi,
 X-ışını üretiminin kontrol dışı başlaması,
 Radyografçının radyasyon üretimini durduramaması,
 Zırhlama etkileyebilecek diğer fiziksel hasarların oluşması,
 Cihaz aktivitesinin veya çalışma parametrelerinin (kV, mA vb.) hatalı kullanılması,
 Güvenlik ve uyarı sistemlerinde arıza olması veya güvenlik sisteminin bilerek devre dışı
bırakılması,
 Çalışmalar sırasında görevlilerin kaynağın konumu ile ilgili birbirleri ile iletişim eksikliği veya
kopukluğunun olması,
 Fiziksel veya mental yorgunluk, aşırı dalgınlık durumunun olması,
 Yapılan işle ilgili eğitim eksikliği, radyasyon kaynağının özelliklerinin bilinmemesi,
 Kendine duyulan aşırı güven neticesinde ihmal davranışının sergilenmesi
 Kapalı çekim alanlarında cihazın çalışması ile irtibatlı ışınlama odası kapısı interlock
(otomatik devre kesici) devresinin olmaması veya arızalı olup çalışmaması sonucu
ışınlama odasına bilmeden girişlerin olması veya ışınlama odasında çalışma yapılırken
operatör tarafından farkında olmadan ışınlamanın başlatılması,
 Kapalı ışınlama odası duvarlarının yetersiz koruyucu özellikte olması veya ışınlama
anında güvenli olmayan bölgede bulunulması,
 Taşıma sırasında aracın kaza yapması, cihaz veya kaynağın sabitlenmediği için araçtan
düşmesi, hasar görmesi, hasarlı kaynak/cihaz ile yakın temasın olması, kaynağın
cihazdan düştüğünün fark edilmemesi, ilgisiz kişilerin kaynakla yakın temasının olması,
 Kaynak değiştirilmesi veya cihaz onarımı sırasında kaynak yanında uzun süre kalınması,
kaynakla ilgili tadilat yapılmak istenmesi,
 Güvenli duruma getirilmemiş cihazların depolanması veya önceden belirlenmiş uygun
depo yerinin kullanılmaması,
 Radyasyon kaynağının yangın veya su basmasına maruz kalması.
Yukarıda verilen olayların yaşanabileceği değerlendirmeye alınarak böyle durumların ortaya

çıkması halinde yapılması gerekenler önceden planlanarak acil durum hazırlığı çalışmalarında
dikkate alınmalıdır.
Radyoaktif kaynağın güvenli konumdan ayrılarak kazaya neden olması genellikle, radyasyon
ölçüm cihazı, kişisel dozimetre ve alarmlı dozimetrenin kullanılması gibi güvenli çalışma
prosedürlerine uyulmamasından kaynaklanmaktadır. Bu ve benzeri durumların önlenebilmesi
için çalışanların eğitim ve tecrübesi, kuruluşların ise güvenlik kültürünü benimsemesi belirleyici
olmaktadır.
Öte yandan kaynağın açığa çıktığının tespit edildiği ancak kontrol altına alınması için uygun
müdahalenin yapılamaması nedeniyle yine istenmeyen sonuçların meydana geldiği kaza
örnekleri de mevcuttur. Bu nedenle bu uygulamaya yönelik acil durum plan ve prosedürlerinin
eksikliği ile acil durumlara hazırlıklı olunmaması da kazaların sonuçlarının ciddiyetini
artırmaktadır.
3.2.13.2. Acil durum hazırlığı
Acil durum hazırlığı; eğitim ve tatbikat, gerekli ekipman ve donanım, acil durum plan ve
prosedürleri gibi hususların sağlanmasıyla bir acil durum meydana geldiğinde etkin
müdahalenin gerçekleştirilmesine yönelik yeterli kabiliyete sahip olunmasıdır. Bu doğrultuda acil
durum hazırlığı kapsamında önceden sağlanması gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır.
23
TAEK RSGD-KLV-034
Acil durum planı;
Acil durum hazırlığı kapsamında oluşturulan acil durum planları, acil durum sırasında yapılması
gereken müdahale çalışmalarının gerçekleştirilmesine yardımcı olmaktadır. Kapsamlı şekilde
oluşturulan acil durum planları ve planlarda yer alan prosedürlerin; düşük/yüksek olasılıklı
muhtemel tüm olayları içeren geniş bir spektruma sahip olması, varsa genel acil durum
yönetimine entegre edilmesi ve yazılı prosedürlerle desteklenmesi gerekir.
Acil durum planlarında açık ve anlaşılır biçimde yazılan müdahale eylem listeleri, bu eylemleri
yerine getirmede görev alacak sorumlu kişilerin bilgileri ve hangi eylemlerden sorumlu
olacaklarına ilişkin bilgiler yer almalı ve herkesin erişimine açık olmalıdır.
Söz konusu plan ve prosedürlerin etkinliğinin acil durumlara müdahale çalışmalarında görev
alacak personele verilecek gerçekçi acil durum koşullarını içeren eğitim, talim ve tatbikatlarla
sağlanması gerekir. Plan yılda en az bir kere gözden geçirilerek gerektiğinde yenilenmeli ve
personel bu konuda bilgilendirilmelidir.
Bu doğrultuda, lisans sahibi tarafından RKS ile birlikte yukarıda sayılan olası acil durumlara
yönelik olarak Ek-2’te formatı verilen acil durum planı hazırlanmalı ve RKP’de ilgili bölüme
eklenmelidir.
Acil durum planında lisans sahibinin, RKS’nin ve radyografçıların görev ve sorumlulukları net
olarak belirtilmelidir. Acil durumlarda aranacak personel listesi (cep telefon numaraları dâhil
olmak üzere) daha önceden hazırlanmış ve herkes tarafından bilinen ve kolayca ulaşılabilecek
bir yerde bulundurulmalı, gerektiğinde güncellenmelidir. Ayrıca, mümkün olduğu ölçüde acil
duruma müdahalede görev alacak personel için yedek personel belirlenmelidir.
Eğitim ve tatbikat;
Yaşanan birçok kazada, çalışanların acil durumların üstesinden gelebilmek için uygun ve yeterli
eğitime sahip olmaması nedeniyle uygun olmayan müdahalelerde bulunarak acil durumların
sonuçlarının ciddiyetini arttırdığı görülmüştür.
Acil durum planlarında yer alan eylemlerin tereddüt edilmeden ivedi olarak yerine getirilmesi
gerekir. Bu doğrultuda, acil durum ve müdahale konularında verilecek eğitim ve düzenlenecek
tatbikatlar, panik seviyesini azaltmaya ve durumu daha çabuk çözmeye yardımcı olacaktır.
Eğitim ve tatbikatlardan kazanılacak bilgi, beceri ve olaylara yaklaşım tutumu sayesinde, acil
duruma müdahalelerde kişilerin karşılaştıkları duruma uygun müdahalenin ne olduğuna hızlıca
karar vermeleri ve gerekli müdahale eylemlerini zamanında uygulamaları sağlanacaktır.
Bu bağlamda acil durumda rolü olan tüm personelin acil durum müdahalesi için yeterli eğitimi
aldığından emin olunması, eğitim programlarının problem çözme becerisi ve takım çalışmasını
geliştirecek şekilde oluşturulması, periyodik olarak düzenlenecek tazeleyici eğitimlerin
katılımcıları tetikleyecek şekilde olması ve yaşanmış acil durumlardan öğrenilen derslerin
vurgulanması gerekir.
Eğitim, tatbikat ve gerçekleşmişse gerçek acil durumlardan yapılacak çıkarım ve

değerlendirmelerle, acil durum düzenlemelerindeki zayıflıkların tespitinin ve takibinin yapılması,
gerekli iyileştirme çalışmalarının gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.
Acil durum ekipman ve donanımı;
Endüstriyel radyografi uygulamalarında meydana gelebilecek acil durumlara müdahalede

ihtiyaç duyulacak ekipman ve donanım aşağıda sıralanmıştır. Bu ekipman ve donanım
hakkında müdahalede görev alacak personel yeterli bilgiye sahip olmalıdır. Ayrıca bunların acil
durum sırasında kolayca ulaşılabilir ve kullanılabilir durumda olması, periyodik olarak fiziksel
kontrolü, bakım-onarım, kalibrasyon gibi işlemlerin yapılması gerekmektedir.
24
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyasyon ölçüm cihazları ve dozimetreler;

o Sesli ve göstergeli çalışmaya uygun gama ışını ölçüm cihazı (μSv/saat – Sv/saat),
o Görevli her personel için kişisel TLD/OSL dozimetre,
o Görevli her personel için toplam dozu ve doz hızını gösteren elektronik alarmlı
dozimetre,
o Kullanılan radyasyon ölçüm cihazları ve alarmlı dozimetreler için yedek piller.
 Personel koruyucu malzemeler;
o Eldiven, galoş, gerekirse koruyucu giysi,
o İlk yardım kiti.
 İletişim-ulaşım araçları;
o Telsiz, cep telefonu, megafon vb.,
o Yeterli özellik ve kapasitede binek aracı.
 Yardımcı donanım;
o Her biri 2 kg olacak şekilde kurşun parçaları doldurulmuş 8-10 adet torba (kurşun
parçaları yaklaşık 1/2 (yarım) leblebi büyüklüğünde olmalıdır ve torba bunları
taşımak için yeterli dayanıklılıkta olmalıdır).
o En az 1,5 m uzaktan kullanılabilecek şekilde yapılmış iki adet maşa,
o Kullanılan radyasyon kaynağını taşıyabilecek büyüklükte ve yeterli kalınlıkta
kurşundan yapılmış taşıma kabı,
o Kılavuz tüp veya sürgü kablosunu ışınlama cihazından ayırmak veya kesmek için (en
az 1,5 m uzaktan kullanılabilen) uzun saplı makas,
o 2 m yüksekliğe kadar ayarlanabilen üçayak (kılavuz kablosundan kaynağı düşürmek
amacı ile destek olarak kullanılacak),
o Uygun el aletleri (tornavida, pense, yan keski, kargaburnu, kerpeten, lokma, ingiliz
anahtarı gibi) Radyasyon uyarı işaret ve levhaları, çevirme ipi ve bandı,
o Sesli uyarı sistemi, el feneri ve flaşör,
o Kronometre,
o Gerektiğinde aletleri kontaminasyondan korumak için plastik torba,
o Küçük bir yazı tahtası (ayaklı veya ayaksız), kayıt defteri, gazlı-normal kalem.
3.2.13.3. Acil durum müdahalesi
Acil durumlara müdahale yapılırken esas amaç; çalışanların ve halkın mümkün olan en düşük
seviyede radyasyon dozuna maruz kalmasını sağlayarak acil durumun sonuçlarının hafifletilmesi
ve kontrol altına alınmasıdır. Bu amacı sağlamak üzere; bir acil durum gerçekleştiğinde, acil
durum planı çerçevesinde gerekli müdahalenin yapılması sağlanmalıdır.
Acil durumlara müdahale öncesinde koşullar değerlendirilerek yapılacak müdahale

planlanmalı, müdahale ekibinde görev alacak personel, riskler ve alınacak önlemler hakkında
bilgilendirilmelidir. Acil durum oluşturacak herhangi bir durumda çalışanların radyasyon
kaynağına dokunmadan acilen sorumlu personele haber vermesini sağlayıcı tedbirler alınarak
talimatlar hazırlanmalıdır.
Örneğin radyografi cihazının düşmesi, kaynağın kılavuz kablosunda sıkışması gibi durumlarda
radyografçı veya RKS tarafından cihaz üzerinde radyasyon ölçümü yapılarak değerler
beklenen radyasyon seviyesinin üzerinde ise veya radyoaktif kaynak açığa çıkmış durumda ise
kişiler en kısa sürede ortamdan uzaklaştırılarak olay mahaline yaklaşılması engellenmelidir.
Radyasyon doz hızı değerleri ölçülerek kontrol altına alınması gereken alanlar işaretlenmeli ve
koruyucu engeller kurularak veya güvenlik şeridi çekilerek alana girişler engellenmelidir.
Radyasyon kaynağının çevresinde doz hızı ölçülerek denetimli alan belirlenmeli. “Dikkat
Radyasyon Tehlikesi” yazan radyasyon uyarı işaretleri bölgeyi çeviren güvenlik şeridi üzerine
yerleştirilmelidir. Sıkışan veya açığa çıkan kaynağın üzerine kurşun bilye torbası atılmalıdır.
Kaynak, RKS tarafından kendi cihazına veya bir taşıma kabına alınarak güvenli konuma
getirilmeli; güvenli konuma getirildikten sonra cihaz üzerinde sızıntı kontrolü yapılmalıdır. Acil
durum müdahalesine ilişkin ayrıntılı bilgi için RSGD-KLV-031 numaralı “Radyolojik Acil Durumların
25
TAEK RSGD-KLV-034
Değerlendirilmesi ve Müdahalesi İçin Kullanılacak Genel Prosedürlere İlişkin Kılavuz”dan

faydalanılabilir.
Endüstriyel radyografi uygulamalarında bir acil durum meydana geldiğinde genel olarak
radyografçı, radyasyon korunma sorumlusu ve lisans sahibi tarafından aşağıdaki müdahale
çalışmalarını gerçekleştirilir.
Radyografçı;
 Anormal durumu belirlemek.

 Kendisinin düzeltebileceği bir arıza veya aksaklık durumunun varlığı halinde, panik
yapmadan kısa sürede karar vererek radyasyon ölçüm cihazı ve dozimetreler
kullanılarak ve gerekli ekipman ve donanımla duruma müdahale etmek, gerekiyorsa
yardımcı görevlilerden yardım almak.
 Kendi müdahale yetkilerinin aşılması halinde yine panik yapmadan radyasyon
kaynağının yanından kısa sürede uzaklaşmak.
 Radyasyon doz hızını ölçmek.
 Önceden belirlenen değerlere göre (7.5 μSv/saat) kontrollü alan şerit ve engellerini
yerleştirmek.
 Sınırlanan alana giriş ve çıkışları engellemek.
 Bu alanı denetimsiz bırakmamak, alandan uzaklaşmamak.
 RKS’ye, lisans sahibine ve Kuruma haber vermek.
RKS;
 Acil durumun boyutuna göre ALARA ilkesini göz önünde bulundurarak bir müdahale
çalışma planı hazırlamak.
 Kontrollü alana girmeden önce hazırlanan çalışma planının bir kaç kez uygulamasını
yapmak.
 Yetkilerinin ve eğitiminin izin verdiği ölçüde gerekli ekipman ve donanımla planı
uygulamak, uygulama sırasında ellerin veya vücudun herhangi bir yerinin hiçbir şekilde
radyasyon kaynağı ile doğrudan temasına izin vermemek.
 Çalışma planı başarılı olmaz ise alanı terk etmek ve sürekli olarak çevrenin radyasyon
ölçümlerini yaparak çalışma planını gözden geçirmek.
 Gerekirse kaynak/cihazın üretici firmasından teknik yardım çağırmak, Kuruma haber
vermek.
 Acil durumun ortadan kalkmasını takiben, olay/kaza yerini eski haline getirmek, maruz
kalınan dozların tahmin ve değerlendirmesini yapmak, bu değerlendirme sonuçları, acil
durumun nedenleri, olayların gelişimi gibi hususları içeren acil durum raporunu
hazırlamak ve Kuruma göndermek.
 Dozimetreleri değerlendirilmek üzere Kuruma veya Kurum tarafından yetkilendirilmiş
kuruluşlara göndermek.
 Müdahale sonunda, görev alan personelin aldığı dozlar değerlendirilmeli, gerekirse
personel sağlık kuruluşuna yönlendirilmeli, kişisel doz ve tıbbi inceleme sonuçları kayıtlara
işlenmelidir.
 Hasar gören cihaz/kaynağı onarılmak üzere üreticisine veya tekrar kullanılabilirliğinin
belirlenmesi için yetkili uzman/teknik servis, bakım-onarım firmasına göndermek, cihazın
tekrar kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda atık olarak Kuruma teslim etmek.
Lisans Sahibi;
Acil durumun bütün aşamalarında müdahale ekibine ve müdahaleye katılan ilgili kurum ve
kuruluşlara her türlü teknik ve idari desteği sağlamak, gerekli hallerde belediye, sağlık, güvenlik,
adli ve idari Kuruluşlarla irtibatı sağlamak ve takibatını yapmak.
26
TAEK RSGD-KLV-034
Acil durum sonrası benzer durumların tekrarlanmaması için gerekli idari, teknik ve mali önlemler
alınarak acil durum planı ve radyasyondan korunma programı güncellenmeli, çalışanlara
gerekli bilgilendirme yapılarak gerekirse ilave eğitim ve tatbikatlar düzenlenmelidir.
Radyoaktif kaynakların yetkisiz kişilerin eline geçmesi, çalınması veya kaybolması gibi
durumlarda radyoaktif kaynağın aranması ve emniyetinin yeniden teminine yönelik gerekli
çalışmaları yapılmalı, kolluk kuvvetlerine, adli mercilere ve Kuruma bildirimde bulunulmalıdır.
Duruma ve gelişmelere ilişkin olarak bir rapor hazırlanarak Kuruma sunulmalıdır.
3.2.14. Radyasyon görevlilerinin hizmet içi eğitimi
Tüm radyasyon görevlilerinin (radyasyondan korunma sorumlusu ve radyografçılar),

“Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma” konusunda Kurum tarafından düzenlenen
sınavda başarılı olduğuna dair belgeye sahip olması zorunludur.
Ayrıca radyasyon görevlilerine RKP’nin uygulanmasına yönelik gerekli organizasyonun
sağlanması ve çalışma talimatlarına uyulması hususlarında radyasyondan korunma sorumlusu
tarafından hizmet içi eğitimler verilmelidir.
İşe yeni başlayan personel, çalışmaya başlamadan önce radyasyondan korunma konusunda
hizmet içi eğitim alması sağlanmalıdır.
Hizmet içi eğitimlerin iş başı eğitimi ve tatbikatlarla desteklenmesi sağlanmalıdır.
Hizmet içi eğitimlerin, potansiyel veya kaza durumunda ışınlanma durumlarının

tekrarlanmaması, değişen ve ortaya çıkan yeni koşullara (görevler, düzenlemeler, lisans
koşulları, kullanılan radyasyon üreten cihazın türü vb. konularda) uygun olarak yenilenen
radyasyondan korunma programı çerçevesinde gerekli idari, teknik ve mali önlemler alınarak
hizmet içi eğitimler yenilenmelidir.
Hizmet içi eğitimlerin yapıldığı tarih, eğitimin kim tarafından hazırlandığı, eğitimciler, katılımcılar
ve eğitimin içeriğine ilişkin kayıtlar tutulmalı ve saklanmalıdır.
3.2.14.1. Eğitim konuları
Radyasyon görevlileri için hazırlanan hizmet içi eğitimler aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde RKS
tarafından verilmelidir. Eğitim programları gelişen koşullara göre yenilenmelidir.
 Radyasyon ile İlgili Tanımlar;

o Atom, izotop,
o Radyoaktivite, radyoaktif parçalanma,
o Yarılanma ömrü, ortalama ömür,
 Radyasyon Çeşitleri ve Özellikleri;
o Uyarılma-iyonlaşma,
o İyonlaştırıcı radyasyon, İyonlaştırıcı olmayan radyasyon,
o İyonlaştırıcı radyasyon (parçacık tipi, dalga tipi),
o X-ışını ve gama ışını
o Alfa, beta ve nötron parçacıkları
o Radyasyonun madde ile etkileşmesi,
 Radyasyon Birimleri ve Tanımları;
o Aktivite,
o Işınlama,
o Doz ve soğurulan doz,
o Eşdeğer doz,
o Etkin doz ve kolektif doz,
27
TAEK RSGD-KLV-034
 Radyasyonun Ölçülmesi;
o Radyasyon ölçüm detektörleri/cihazları,
o Dozimetreler,
 Radyasyon Işınlanması Türleri ve Biyolojik Etkiler;
o İç ve dış ışınlanma, kontaminasyon,
o Radyasyon etkileri ve sınıflandırılması,
 Radyasyondan Korunma;
o Güvenlik standartı ilkeleri;
 Uygulamanın gerekliliği,
 Korunmanın optimizasyonu,
 Doz sınırlaması,
 Doz sınırları ile ilgili kavramlar,
 Birincil ve ikincil doz sınırları,
 Türetilmiş sınırlar ve referans düzeyleri,
o Korunma ilkeleri;
 Zaman-uzaklık-zırhlama,
 Yarı tabaka ve onda bir tabaka değerleri,
 Gama sabiti – Tüp çıkış değeri (x-ışınları için),
 Problem çözümleri,
 Radyasyon Kaynakları, Kullanım Alanları ve Radyografi Kaynakları/Cihazları;
o Radyasyon kaynakları (doğal, yapay),
o Radyasyon kaynaklarının uygulama alanları,
o Endüstriyel radyografi ve kullanılan kaynaklar,
o Radyasyon kontrolünün esasları,
 Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması;
o Radyoaktif paket tipleri,
o Paket etiketleri ve anlamları,
o Taşıma indeksi ve anlamı,
 Radyografi Cihazlarıyla Çalışma Yöntemleri;
o Radyografi çalışma alanları (kapalı –açık),
o Radyografi çalışmaları,
o Çalışma öncesi hazırlık,
o Çalışma sırasında dikkat edilecek hususlar,
o Cihazın taşınması,
o Cihazın depolanması,
o Cihaz ve donanımların bakımı,
 Radyasyon Kazalarının Nedenleri, Sonuçları ve Önlenmesi;
o Radyasyona maruz kalma şekli (iç-dış),
o Kazaların nedenleri,
o Kaza sonucunda etkiler,
o Kaza raporu ve kaza örnekleri,
o Tehlike ve acil durum planı,
 Radyasyon Güvenliği Mevzuatı;
o Kanun, tüzük, yönetmelikler,
o Sorumluluklar,
o İzin, lisans, kayıt,
o Denetim,
o İzin, kontrol, lisans, denetim ile ilgili yapılan işlemler ve uyulması gerekli hususlar,
 Uygulama;
o Radyasyon ölçüm cihazları ve kullanımı,
o Zaman, uzaklık, zırhlama ile ilgili uygulama,
o Radyografi cihazı ile yapılan çalışmalar.
28
TAEK RSGD-KLV-034
KAYNAKÇA
[1] Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

[2] Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma ve Lisanslama Yönetmeliği
[3] Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği
[4] Radyoaktif Kaynakların Emniyetine İlişkin Usul ve Esaslar
[5] Radyasyon Uyarı İşaretlerine İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-004)
[6] Radyasyon Alanlarının Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-005)
[7] Zırhlama Koşullarına İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-007 )
[8] Kişisel Dozimetre Kullanımına ilişkin Klavuz (RSGD-KLV-016 )
[9] Radyasyon Alanlarının İzlenmesine İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-019)
[10] Radyolojik Acil Durumların Değerlendirilmesi ve Müdahalesi İçin Kullanılacak Genel
Prosedürlere İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-031)
[11] Radyoaktif Kaynakların Emniyetine İlişkin Kılavuz (RSGD-KLV-032)
29
Ek-1. ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİ RKP FORMATI
I. BÖLÜM
KURULUŞ BİLGİLERİ
Lisans sahibi olacak gerçek veya tüzel kişinin unvan ve iletişim bilgileri:
Ana kuruluş
:
unvanı
Ana kuruluş
: İlçe : Şehir :
adresi
Uygulamanın
yapılacağı yerin :
adı
Uygulamanın
yapılacağı yerin : İlçe : Şehir :
adresi
Merkezi depo
: İlçe : Şehir :
adresi
Telefon
(varsa dâhili : Faks :
telefon ile birlikte)
Kuruluş yetkilisinin bilgileri:
Adı, soyadı : T.C. kimlik no : Görevi :

Telefon İmza
(varsa dâhili : Faks : Cep telefonu :
telefon ile birlikte)
Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının bilgileri:
Dozimetre tipi
ERRK başarı
NDT radyografik (TLD/OSL)/ Sağlık
belgesi
Adı, soyadı T.C. kimlik no Mesleği çekim belgesi kullanıldığı vücut Cep telefonu raporu İmza
geçerlilik
(Seviye 1,2,3) bölgesi (tüm (var/yok)
süresi
vücut/ yüzük/bilek)
1-
30
Radyografçıların bilgileri:
Dozimetre tipi
ERRK başarı NDT radyografik (TLD/OSL)/
Adı, soyadı T.C. kimlik no Mesleği belgesi geçerlilik çekim belgesi kullanıldığı vücut Sağlık raporu (var/yok)
süresi (Seviye 1,2,3) bölgesi (tüm
vücut/ yüzük/bilek)
1-
Radyografi cihazlarına ilişkin bilgiler:
Radyoaktif kaynak içeren radyografi cihazları:

Cihazın son Satın
Radyoaktif
durumu (yeni B tipi taşıma kabı Radyoaktif alındığı
Taşınabilirlik kaynak cinsi/ Bulunduğu
başvuru/ Cinsi Markası Model Seri no sertifikası no / kaynak marka/ kuruluş
(sabit/ mobil) üretim aktivitesi yer/depo
lisanslı)(lisanslı ise geçerlilik tarihi model/ seri no adı /
/ üretim tarihi
lisans no) adresi
1-
X-ışını radyografi cihazları:
Cihazın son
durumu (yeni
Taşınabilirlik Maksimum Satın alındığı kuruluş
başvuru/ lisanslı Cinsi Markası Model Seri no Bulunduğu yer / depo
(sabit/ mobil) kV/mA adı / adresi
vb.)(lisanslı ise
lisans no)
1-
Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin bilgiler:
Cinsi Markası Modeli Seri no Kalibrasyon geçerlilik tarihi
1-
31
Aktif (anlık okuma yapan) dozimetre cihazlarına ilişkin bilgiler:
Cinsi Markası Modeli Seri no Kalibrasyon geçerlilik tarihi
1-
Acil durum ekipman ve donanımlarına ilişkin bilgiler

Ekipman ve
Sayısı
donanım türü
1-
II. BÖLÜM
PROSEDÜRLER
Radyografi cihazlarının güvenli kullanımına ilişkin prosedürler:
1
Radyasyon alanlarının belirlenmesine ilişkin prosedürler:

2
Radyasyon ölçüm programlarına ilişkin prosedürler:

3
Radyasyon görevlilerinin sınıflandırılmasına ilişkin prosedürler:

4
Kişisel dozimetre kullanımı ve işlemlerine ilişkin prosedürler:

5
Radyasyon görevlilerinin tıbbi gözetim programlarına ilişkin prosedürler:

6
Radyoaktif kaynakların teslim alınması ve teslim edilmesine ilişkin prosedürler:

7
32
Taşıma işlemlerine ilişkin prosedürler:
8
Depolama işlemlerine ilişkin prosedürler:

9
Atık işlemlerine ilişkin prosedürler:

10
Radyoaktif kaynakların emniyetine ilişkin prosedürler:

11
Bakım, onarım ve kaynak değişimine ilişkin prosedürler:

12
Acil durum hazırlığı ve müdahalesine ilişkin prosedürler:

13
Radyasyon görevlilerinin hizmet içi eğitimine ilişkin prosedürler:

14
Bu radyasyondan korunma programında belirtilen radyasyon kaynakları ile ilgili Radyasyon Güvenliği
Bu radyasyondan korunma programında belirtilen tüm radyasyon
Tüzüğü ve Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nde yer alan lisans sahibine verilen yükümlülükleri yerine
kaynakları ile ilgili olarak yürürlükteki Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve
getireceğimi, aksi takdirde lisansımın iptal edilmesini, genel hukuk esasları dâhilinde takibat yapılmasını,
Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde görevlerimi
oluşabilecek zararları ve tazminat davalarını deruhte edeceğimi Kurumunuza karşı kabul ve taahhüt
yerine getireceğimi taahhüt ederim.
ederim.
RADYASYONDAN KORUNMA SORUMLUSU: KURULUŞ YETKİLİSİ:
Adı-Soyadı: Adı-Soyadı:
Tarih: Tarih:
İmza (varsa Kaşe): İmza (varsa Kaşe):
33
Ek-2. ACİL DURUM PLANI
1. ACİL DURUM NEDENLERİ:
1.1. Cihazın mekanik olarak arızalanması,

1.2. Yangın, deprem, sel baskını, hırsızlık gibi olaylar,
1.3. Patlama veya kaza sonucu ezilme olayında kaynak yuvasının fiziksel hasar görmesi.
1.4. Kapalı kaynaktan radyoaktif madde sızıntısının olması.
1.5. İnsan hatası,
1.6. Bakım- onarım hataları,
1.7. Radyasyon kaynaklarının kaybolması,
1.8. Yeni bir cihaz veya sistem alındıktan sonra görevli personelin eğitime tabi
tutulmaması,
1.9. Periyodik bakım programında eksiklikler,
1.10. Dikkatsizlik,
2. KAZA DURUMUNDA İZLENECEK YÖNTEMLER:
2.1. Hasar sonucu sızıntı yaptığı tespit edilen kaynak en kısa sürede çevreden
yalıtılacaktır.
2.2. Kaynak ve kaynak yuvası ile direk temastan kaçınılacaktır.
2.3. Kişilerin iç veya dış ışınlama ile sonuçlanan olay neticesinde belli bir değerin üzerinde
doz alınıp alınmadığının tayini ve vücudun herhangi bir bölümünün bölgesel doku hasarına
neden olacak şekilde yüksek radyasyona maruz kalıp kalmadığının belirlenmesi amacıyla,
derhal yetkili otoriteye bilgi verilecek, ışınlamaya maruz kaldığı belirlenen/sanılan kişi ivedilikle
tıbbi kurumlara gönderilecektir.
2.4. Yetkili otorite acilen kaynağın montaj ve bakımını yapan firma ile temasa geçerek
bilgi verecektir.
3. KAZA DURUMUNDA BAŞVURULACAK VE MÜDAHALEDE GÖREV ALACAK PERSONEL:
Aşağıda belirtilen tüm kişilerin ev adresleri, telefon numaraları ve çağrı numaralarının acil durum
planında olması zorunludur.
3.1. Haber verilecek kişilere ait liste (Tatilde oldukları zamanki adresleri ve telefon
numaraları, cep telefonlarının numaraları herkes tarafından bilinen bir yere bırakılmalıdır.)
3.2.1. maddede tanımlanan her bir durum için yapılacak işlemler,
3.2.1. 3.1 nci maddede belirtilen kişilerin sorumlulukları ve her bir kişi için yedek personelin
belirlenmesi gerekmektedir.
A- ACİL DURUMU VE OLAĞANDIŞI DURUMDA SORUMLU OLACAK KİŞİLER
Radyasyondan Korunma
Kuruluş Yetkilisi
Sorumlusu
Adı Soyadı
Görevi
Eğitimi
Telefon no
B- ACİL DURUMU VE OLAĞANDIŞI DURUMDA GÖREV ALACAK PERSONEL
Adı Soyadı Görevi Eğitimi Telefon no
3.2.2. Olayın büyümesini engelleyecek tedbirlerin alınması,

3.2.3. Olayın etkilerini azaltacak önlemlerin alınması,
34
3.2.4. Müdahale seviyelerinin belirlenmesi,
3.3. Acil durumda kullanılacak araç, gereç ve cihaza ait bilgiler;
3.4. İlgili Kurum ve kuruluşların bilgilendirilmesi (Bu Kuruluşlara ait telefon, faks
numaralarının acil durum planında herkes tarafından ayırt edilebilecek şekilde yazılması)
3.4.1. Kaza yukarıda adı geçen sorumlular tarafından Kuruma derhal bildirilecektir.
ACİL DURUM VE OLAĞANDIŞI DURUMLARDA ARANACAK

TAEK TELEFONLARI
TAEK ACİL DURUM BİLDİRİM HATTI: 444 TAEK (444 8235) arayarak “1”i tuşlayınız.
E-posta: 444taek@taek.gov.tr
TAEK Başkanlık: 0 312 295 89 90, 295 89 89
TAEK Santral: 0 312 295 87 00
3.4.2. Diğer uzman kuruluşlar (Üretici firma, bakım-onarım yapan firma)

3.5. Planın test edilmesi,
3.5.1. Planın test edilme sıklığının belirlenmesi,
3.5.2. Tatbikata ilişkin kayıtların tutulması,
3.5.3. Aksayan hususların tespit edilerek gerekli iyileştirmelerin yapılması ve bunların bir
sonraki tatbikatta yerine getirilip getirilmediğine dikkat edilmesi,
3.6. Periyodik olarak yazılı acil durumun gözden geçirilerek gerekli değişikliklerin
yapılması,
4. KAZA RAPORU VE KAYITLAR
Öncelikle, kayıtlardan kimin sorumlu olduğunun ve nasıl tutulması gerektiğinin belirlenmesi

gerekmektedir.
A. KAZANIN TANIMLANMASI:
Kaza raporu hazırlanırken ilk olarak kazanın nedenleri, yapılan çalışmalar ve kaza sonucu
yazılacaktır.
B. KAZAYA NEDEN OLAN KAYNAK / CİHAZ:
Kazaya neden olan; cihaz/kaynak hakkında açıklayıcı bilgi (cinsi, aktivitesi vb.)
C. HASAR TESPİTİ:
Kaza sonucunda oluşan hasarın tespiti yapılacak ve rapora yazılacaktır.
D. IŞINLANAN KİŞİLERİN VE IŞINLANMA DÜZEYLERİNİN TESPİTİ:
Bunun için yukarıda belirtildiği üzere kaza neticesinde en yakın tıbbi kuruluşa gönderilen kazaya
maruz kalan kişilerle ilgili olarak, kuruluştan ışınlanma düzeyleri ile ilgili olarak bir rapor alınır ve
bu rapor kaza raporunun arkasına eklenir.
E. KAZA DEĞERLENDİRMESİNİN KURUMA BİLDİRİLMESİ:
Kaza ile ilgili olarak hazırlanan bu rapor Kuruma gönderilir ve ayrıca telefon ile bilgi verilir.
35

Endstriyel Radyografide RKP Klavuzu 20190411

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Endstriyel Radyografide RKP Klavuzu 20190411

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİDE

TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU

1. KILAVUZUN AMACI ................................................................................................................................... 1

Bu kılavuz; endüstriyel radyografi uygulamalarında radyasyon güvenliğinin sağlanması için Ek-

Endüstriyel radyografi uygulamalarını yürüten gerçek ve tüzel kişilerin; bu uygulamlar sırasında

Kurum, gerektiğinde RKP’ye eklenmek üzere ilave bilgiler verilmesini isteyebilir.

Aşağıda belirtilen değişiklikler doğrudan lisans koşullarını etkilediğinden, değişiklik yapılmadan

Değişikliğin Kuruma bildirilmesini ve RKP’nin Kuruma gönderilmesini gerektiren durumlar:

 Kuruluşun unvanının değişmesi,

RKP’nin Kuruma gönderilmesini gerektirmeyen durumlar;

 Kuruluş yetkilisinin değişmesi,

3. RADYASYONDAN KORUNMA PROGRAMININ HAZIRLANMASI

RKP aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde radyasyondan korunma sorumlusu tarafından

3.1. I. BÖLÜM – KURULUŞ BİLGİLERİ

3.1.1.1. Ana kuruluş unvan ve adres bilgisi

 Kamu kuruluşlarının; bağlı bulunduğu kuruluş unvanı ve adresi (KAYSİS/DETSİS

3.1.1.2. Uygulamanın yapılacağı yerin adı ve adresi

3.1.1.3. Merkezi depo adresi

Mobil/taşınabilir radyografi cihazlarının saha-şantiye dışında, kullanılmadıkları süre için

3.1.1.3. Telefon ve faks bilgileri

3.1.2. Kuruluş yetkilisinin bilgileri

3.1.3. Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının bilgileri

Radyasyondan korunma sorumlusunun/sorumlularının ERRK başarı belgesi sahibi olmaları

Radyasyondan korunma sorumlusu, Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ve Endüstriyel Radyografide Radyasyondan

3.1.4. Radyografçıların bilgileri

Çalışma koşulu A olarak değerlendirilen radyasyon görevlilerine (radyografçılara) mutlak

Çalışma koşulu A olan radyografçıların tıbbi gözetimlerinin yapılması sağlanmalı, sağlık

Tablo 1. Radyografçıların bilgileri için örnek tablo

ABC 1234567890 Teknisyen 09.10.2019 Seviye 3 TLD/OSL Var

DEF 2345678901 Tekniker 14.11.2022 Seviye 2 TLD/ OSL Var

GHI 3456789012 Mühendis 24.01.2023 Yok TLD/ OSL Var

Radyografçıların sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir;

Radyografçılara verilecek ilave görev, yetki ve sorumluluklar aşağıdaki hususlarda olabilir;

 Lisansla ilişkili bilgi, belge, yazışma kayıtlarının tutulması,

3.1.5. Radyografi cihazlarına ilişkin bilgiler

Tablo 2. Radyoaktif kaynak içeren radyografi cihazları için örnek tablo

USA/9296/B(U) Ir-192 / 100

Tablo 3. X-ışını radyografi cihazları için örnek tablo

3.1.6. Radyasyon ölçüm cihazlarına ilişkin bilgiler

Radyasyon ölçüm cihazının seçiminde aşağıdaki hususlar esas alınmalıdır;

3.1.7. Aktif (anlık okuma yapan) dozimetre cihazlarına ilişkin bilgiler

3.1.8. Acil durum ekipman ve donanımlarına ilişkin bilgiler

Endüstriyel radyografi uygulamalarında meydana gelebilecek acil durumlara müdahalede

3.2. II. BÖLÜM – PROSEDÜRLER

Endüstriyel radyografi uygulamalarında; cihazların güvenli kullanımına, radyasyon görevlilerinin

Aşağıdaki başlıklarda yer alan hususlar prosedürlerin hazırlanması aşamasında rehber

3.2.1. Radyografi cihazlarının güvenli kullanımı

Hâlihazırda kullanılan veya bulundurulan radyasyon kaynaklarının güvenlik ve emniyetinin

 Radyasyon kaynaklarının ilk tedariki ve daha sonra yapılacak kaynak değişimi

esnasında (depoya giriş/çıkış vb.) alınacak doz da hesaba katılmalıdır.

Uygulama sırasında cihazlara müdahale edilmesi gereken durumlarda; kaynağın emniyetli

Hamileliği belirlenmiş çalışan, çalışma şartlarının yeniden düzenlenebilmesi amacıyla yönetimi

3.2.2. Radyasyon alanlarının belirlenmesi

Radyasyon alanlarının sınıflandırılmasının amacı, planlanmış ışınlanmalarda radyasyon dozu

denetimli alan kapsamına girer.

Radyografi çalışması sırasında çekimlerin yapıldığı denetimli alanlara kesinlikle ziyaretçi

3.2.2.1. Açık alan radyografi çalışmaları

Şeritlerin çekildiği yerlere uygun aralıklarla görülebilecek ve okunabilecek şekilde radyasyon

3.2.2.2. Kapalı alan radyografi çalışmaları

3.2.2.3. Zırhlanmış alan radyografi çalışmaları

3.2.3. Radyasyon ölçüm programları

Radyasyon ölçümleri belirli bir program dâhilinde yapılamalıdır. Bu programda ölçümlerin

Radyasyon alanlarının izlenmesi adına hazırlanacak talimatlar için RSGD-KLV-019 numaralı

3.2.3.1. Radyasyon alanlarında doz hızının izlenmesi