Professional Documents
Culture Documents
KRIMINOLOGJIA
KRIMINOLOGJIA
Prof.ILIRI
MENAXHIMI
Historia
Aktivitetet e organizuara dhe menaxhimi kanë ekzistuar për mijëra vite. Piramidat egjiptiane
dhe Muri i Madh kinez janë prova që tregojnë se edhe para kohëve moderne ndërmerreshin
projekte me shtrirje të pamatura dhe që punësonin me mijëra persona.
Në menaxhim gjithnjë do të jetë i nevojshëm gjykimi personal, prandaj si praktik ai është art.
Nga ana tjetër, çdo menaxher për nxjerrjen e konkluzioneve të drejta duhet të mbështetet edhe
në parimet fundamentale të menaxhimit si shkencë e në vënien në jetë te teknikave e
mjeshtërive specifike të tij.
MENAXHIMI - Definimi
“... të vendosësh se çfarë të bësh dhe pastaj të vësh njerëzit e tjerë për t’i bërë ... “
(R.Stewart,1982).
“Menaxhimi është procesi i arritjes së objektivave organizative duke punuar me dhe nëpërmjet
njerëzve dhe burimeve të tjera organizative “ (Certo&Certo, 2006)
Menaxhimi paraqet “procesin universal të çdo ndërmarrje, i cili proces është i lidhur dhe i
koordinuar me të gjitha nivelet, aktivitetet dhe funksionet ndër njerëzore (me stafin) që ka për
qëllim arritjen dhe realizimin e objektivave dhe planeve të ndërmarrjes, në një kohë të caktuar”.
Menaxhimi është arritja e qëllimeve (objektivave) të organizatës në mënyrë efektive dhe efikase
përmes planifikimit, organizimit, udhëheqjës dhe kontrollit të resurseve organizative.
Nivelet e Menaxhimit
Menaxherët e këtij niveli kanë përgjegjësi për hartimin e planeve të karakterit afatgjatë, për
marrjen e vendimeve apo formulimin e politikave që ndikojnë mbi të gjitha aspektet e
organizatës.
Në këtë nivel menaxhimi përfshihen të gjithë menaxherët, të cilët qëndrojnë nën nivelin e lartë
ku përcaktohet politika e përgjithshme e kompanisë, por që janë përgjegjës për hartimin e
planave të detajuara dhe të procedurave për realizimin e planeve të projektuara nga
menaxherët kryesor.
Ata janë përgjegjës për “përkthimin” e politikave dhe strategjive të gjëra në detyra që mund të bëhen
praktikisht
Menaxherët e këtij niveli, ose siç quhet ndryshme menaxherët e nivelit të parë, përbëjnë bazën
e piramidës së menaxhimit.
Këta persona menaxhojnë punën e punëtorëve, të cilët kryejnë operacionet bazë të biznesit.
Personeli mbikëqyrës është direkt përgjegjës për detajimin e punës tek punëtorët e veçantë dhe
për kontrollin e rezultateve të punës së tyre.
Në një kompani prodhimi një pozitë të tillë menaxheriale e kanë mbikëqyrësi i prodhimit,
menaxheri i shitjeve etj
I. Rolet ndërpersonale
Figurë qendrore. Në këtë rol ai bashkëvepron me të tjerët dhe kryen detyrat ceremoniale, si për
shembull, pret vizitorët, merr pjesë në ngjarje të rëndësishme si nënshkrimi i kontratave,
inaugurimi i një uzine, dalja e një punonjësi në pension etj.
Lider. Ky rol ka rëndësi të veçantë dhe shfaqet në marrëdhëniet midis menaxherit dhe vartësve
të tij. Menaxheri merr në punë, kualifikon, motivon vartësit, i ngre në përgjithësi ata dhe sipas
rastit, pushon edhe nga puna individë të ndryshëm.
Ndërlidhës. Në këtë rol të tretë menaxheri vepron si ndërlidhës midis njësisë së tij dhe njësive të tjera
brenda kompanisë, si edhe ndërmjet kompanisë dhe të tjerëve jashtë saj si me furnitorët, klientët etj.
lidhje këto që i realizon nëpërmjet konferencave, evenimenteve sociale etj
Ky grup rolesh është i lidhur me marrjen dhe transmetimin e informacionit. Këtu kemi të bëjmë me rolin
e:
Monitorit (vrojtues). Menaxheri vrojton në mënyrë të kujdesshme se çfarë ndodh për rreth
organizatës së tij dhe mbledh informacionin që është i rëndësishëm për organizatën e tij nga
gazetat, revistat, publikimet dhe burimet e tjera të informacionit.
E përdor kur merr vendime për çështje apo situata të ndryshme, këtu kemi të bëjmë me rolin e:
Sipërmarrësit - Në këtë rol menaxheri ndërmerr apo hedh vazhdimisht ide të reja etja. Harton
një projekt të ri teknologjik, skemë të re të strukturës organizative .
Përndarësit (alokatorit) të burimeve . Në këtë rol menaxheri merr vendimet për mënyrën e
shpërndarjes së burimeve (njerëzore, financiare, material) midis departamenteve, sektorëve apo
fushave të ndryshme të organizatës.
(4/4)
Aftësitë e Menaxherit
R.Katz në studimet e tij shkencore aftësitë menaxheriale i klasifikoi në tri kategori: : aftësi teknike, aftësi
ndërpersonale (apo humane) dhe aftësi konceptuale
Aftësitë teknike
• Janë aftësi që i duhen menaxherit për të kryer detyra të specializuara brenda organizatës së tij.
• Në një klinikë mjekësore aftësitë teknike janë ato aftësi që zotërojnë mjekët, infermierët,
radiologët etj.
• Zotërimi i këtyre aftësive presupozon që menaxheri të njohë, të dijë t’i motivojë e të udhëheqë
njerëzit, të komunikojë me efektivitet me ata dhe të zgjidhë në mënyrë racionale konfliktet.
Aftësitë konceptuale
Janë ato aftësi që i duhen menaxherit për ta parë organizatën si një të tërë, që ai të jetë në
gjendje të kuptojë marrëdhëniet midis forcave të ndryshme mbi organizatën.
Aftësitë konceptuale janë aftësitë intelektuale të menaxherit për të koordinuar dhe integruar të
gjitha aktivitetet e organizatës, sidomos në vendimet afatgjata e që kanë influencë mbi të gjithë
organizatën.
Këto lloj aftësish janë më të rëndësishme në planifikimin strategjik, pra janë më të rëndësishme
për menaxherët e nivelit të lartë, dhe më pak të rëndësishme për nivelin e mesëm dhe të ulët.
Aftësitë diagnostikuese
• Janë ato lloj aftësish që i nevojiten menaxherit për të identifikuar dhe kuptuar situatat.
• Të dy këto aspektet trajtohen si të një rëndësie të barabartë.. Mbi këtë bazë ai përcakton edhe
masat përkatëse për eliminimin e këtij fenomeni negativ.
Efiçienca Efiçenca
Efektiviteti
• Efektiviteti është aftësia për të zgjedhur objektivat e përshtatshme dhe mjetet e duhura për
arritjen e tyre.
etj.
• Puna e një menaxheri infermierësh është e drejtuar nga problemet që shfaqen si raste të
papritura dhe që kanë një shkallë të lartë të rëndësisë dhe urgjencës.
• Këto rrethana krijojnë një imazh të menaxherit të infermierit si një "zjarrfikës" i përfshirë në
shqetësime të menjëhershme dhe operacionale të shpejta.
2\2
Ky ekip mund të përfshijë infermierë, praktikues të ndryshëm të kujdesit shëndetësor, stafin e njësisë
dhe staf nga departamentet e tjera që ndajnë informacione dhe sigurojnë që janë arritur rezultatet
cilësore të pacientit.
Roli i menaxhimit të funksioneve në Infermieri ndahet në:
zgjidhja e problemeve,
informimi,
monitorimi,
konsultimi dhe
delegimi.
rrjetëzimi (network),
mbështetja,
Menaxherët (udhëheqësit) infermierëve përdorin katër lloje të burimeve për të përmbushur qëllimin e
tyre (DuBrin, 2000). Ato janë:
Burimet njerëzore - siç është personeli i duhur në ekipin e kujdesit shëndetësor, për të kryer
detyra të ndryshme.
Burime fizike - siç janë pajisjet e kujdesit për pacientët për të përfunduar punën e tyre.
Burimet e informacionit - për të qëndruar në kohën e duhur për të ofruar kujdes për pacientët e
tyre.
Modeli Benner (1/3)
Modeli i Bennerit (1984) nga fillestari te ekspert - siguron një kornizë që mund të lehtësojë
zhvillimin profesional të udhëheqjes dhe menaxhimit në infermieri duke u bazuar në aftësitë dhe
përvojën e secilit praktikantë.
Modeli Benner pohon se ka detyra, kompetenca dhe rezultate që praktikuesit mund të priten të
kenë fituar bazuar në 5 nivele të përvojës.
Një rregull thotë se duhet një dekadë punë e rëndë për të zotëruar çdo fushë (Ross, 2006).
Modeli i Benner i fillestarit tek eksperti bazohet në modelin Dreyfus dhe Dreyfus (1980) që ka të
bëjë me përvetësimin e aftësive të aplikuara në infermieri.
2. Infermierët e avancuar fillestar - kanë një përvojë pak më shumë se fillestarët dhe ata demonstrojnë
një performancë të pranueshme margjinale. Ata mund të kenë përballuar pak situata reale. Ata ende
kanë nevojë për ndihmë për ti përcaktuar përparësitë gjatë punës.
3. Infermieret kompetent - kanë qenë në punën dhe në situatën e ngjashme për dy ose tre vjet si
infermierët e avancuar fillestar. Te kjo fazë, kompetenca zhvillohet kur infermieri fillon të shohë
veprimet e tij ose të saj si pjesë e qëllimeve ose planeve afatgjata.
Planifikimi i matur, i kujdesshëm dhe mendimi kritik janë karakteristik e aftësive të këtij niveli, që ju
ndihmon infermierin kompetent të arrijë efikasitetin dhe organizimin.
Modeli Benner-it, nga Fillestari te Eksperti
• Në këtë fazë infermieret kanë aftësi të kuptim të thellë të situatave në tërësi. Ata janë të aftë
dhe kanë mësuar nga përvoja se çfarë ngjarje apo raste duhet të presin në një situatë të caktuar.
5. Infermieri Ekspert –
• Intuitivisht e dinë se çfarë po ndodh me pacientët e tyre, pra infermierja eksperte nuk
mbështetet më në rregulla ose udhëzime por me përvojë.
• Ata kanë një kuptim intuitiv të secilës situatë dhe gjene zgjidhje dhe alternativa në lidhje me
problemin (rastin)
• Performanca e infermierit ekspert është fleksibël me aftësi dhe shkathtësi të larta. Pra, ata
(infermieri ekspert) përdorin aftësinë e tyre analitike në ato situate.
LIDESHIPI
• Një ushtri e deleve e udhëhequr nga një luan do të mposhtë një ushtri të luanëve të udhëhequr
nga një dele (Proverb Arab)
Aftësi e individit për të ndikuar te njerëzit tjerë, ashtu që ata të bashkëpunojnë dhe të
kontribuojnë për përpjekjet e orientuara në realizimin e qëllimeve të organizatës..
Lidershipi është morali dhe aftësia intelektuale për të konceptuar dhe për të punuar për çka
është mirë për kompaninë dhe punonjësit e saj. Gjëja me vitale që bën lideri është krijimi i
frymës së ekipit...(M.Sieff: The Marks & Spencer way, 1991).
Lidershipi është aftësia për të krijuar vizione, për të motivuar, dhe drejtuar individët, grupet dhe
organizatat në mënyrë të harmonizuar për plotësimin e qëllimeve të tyre
LIDESHIPI në Infermieri
• Infermierët janë lider. Ato/ata funksionojnë si udhëheqës kur ndikojnë të tjerët drejt arritjes së
qëllimit.
Infermierët udhëheqin infermierë të tjerë dhe komunitetin e tyre për të arritur një vizion
kolektiv të kujdesit cilësor shëndetësor.
Udhëheqja mund të jetë Formale, si kur një person është në një pozitë apo ka autoritet brenda
një organizate apo klinike. Kurse lidershipi joformal është kur një individ demonstron udhëheqje
jashtë sferës së një roli zyrtar.
• Infermierët e stafit demonstrojnë udhëheqje formale kur avokojnë për nevoja të pacientit ose
kur ndërmarrin veprime për të përmirësuar kujdesin shëndetësor.
• Infermieret gjithashtu demonstrojnë udhëheqje joformale kur flasin për të përmirësuar cilësinë
e kujdesit.
LIDESHIPI – Roli
Lidershipi vs Menaxhimi
Menaxhimi paraqet aktivitet më të gjërë, pra përveç aktivitetet njerëzore përfshinë procesin e
vendimarrjes, çështjet financiare, tregun, teknologjinë, furnitorët, blerësit, klientat etj.
DALLIMET
MENAXHIMI LIDERSHIPI
Administrojnë Inovator
Pyesin Si? Kur? Ku? Pyesin: çka? Pse?
Fokusohen ne sisteme Fokusohen te njerëzit
I bëjnë gjërat drejtë I bëjnë drejtë gjerat
Mirëmbajnë Zhvillojnë
Mbështeten në Kontrollë Inspirojnë besimin.
Përspektivë afatshkurtër Përspektivë afatgjate
Pranojnë status-quon Sfidojnë kohën
Imitojnë Lindin
etj
Pra lidershipi duhet të jetë i aftë të menaxhojë veten të menaxhojë marrëdhëniet me të tjerët.
– motivimi
• Menaxhimi i marrëdhënieve përfshinë:
– Sfidimi i procesit
4. Menaxhimi i Kompleksitetit – lideri i vërtetë është ai i cili sfidohet nga situatat të ndërlikuara dhe
shumë komplekse:
– Menaxhimi i ndryshimeve
Karakteristikat e LIDERISHIPIT
1. Entuziazmi,
2. Integriteti
3. Ngrohtësia
4. Kurajo
5. Gjykimi
Ndërtimi i EKIPIT
– Produktivitet
– Zvogëlim te kostos.
– Rritje te produktivitetit.
– Përmbushje te cilësisë.
Puna ekipore
Sinergjia është një rezultat tjetër pozitiv i punës ekipore (bashkimi i energjive individuale ne atë grupore
përbenë sinergji).
Ndërveprimi i dy ose më shumë pjesëve te ekipit për të prodhuar rezultate më të mëdha sesa shuma e
pjesëve të marra individualisht.
Sot në mjedisin e kujdesit shëndetësor, ka kërkesa të mëdha për secilin profesionist të kujdesit
shëndetësor.
Këto kërkesa kanë qëllim për të siguruar cilësinë më të mirë të kujdesit në mënyrë efektive, të sigurt dhe
me kosto efektive për të optimizuar rezultatet e kujdesit për pacientët.
Shumë menaxherë të infermierëve pranojnë se, për të krijuar një mjedis të sigurt për kujdesin ndaj
pacientit, është i nevojshëm komunikimi dhe bashkëpunimi efektiv ndërprofesional përmes punës në
ekip.
Bashkëpunimi dhe puna ekipore në mes stafit të infermierisë dhe disiplinave tjera të kujdesit
shëndetësor është shumë jetike për kujdesin shëndetësor.
Puna ekipore është jetike për të optimizuar sigurinë e kujdesit ndaj pacientëve dhe rezultatet sa më
efektive, saqë është një përparësi për shumicën e administratorëve, drejtorëve dhe menaxherëve të
kujdesit shëndetësor (Amos, Hu, & Herrick, 2005).
Llojet e Ekipit
"Një numër i vogël i njerëzve me aftësi plotësuese që janë të angazhuar për një qëllim të përbashkët,
objektivat e performancës dhe qasjen për të cilën ata e mbajnë veten të përgjegjshëm“.
Te ekipet e kujdesit shëndetësor, qëllimi është plotësimi i nevojave të kujdesit për pacientët.
Te disa ekipe/grupe tjera, (p.sh ekipi për politika të infermierisë dhe ekipi i procedurave), të gjithë
anëtarët mund të kenë kualifikime dhe aftësi të ngjashme.
Kurse, ekipet e tjera mund të zhvillohen me anëtarë të disiplinave tjera të cilët kanë shumëllojshmëri të
aftësive dhe talenteve, për të ofruar perspektiva dhe ide të ndryshme se si të zgjidhin problemet
Anëtarët e Ekipit interdiciplinar janë të specializuar në fusha të caktuara dhe shikojnë ofrimin e kujdesit
me një fokus të ndryshëm, (p.sh., si infermierë, mjekë, punonjës socialë, dietologë ose menaxherë të
çështjeve etj.)
Ndonjëherë të kesh kaq shumë pikëpamje mund të jetë e vështirë, veçanërisht nëse nevojitet një
vendim i vetëm dhe të gjithë kanë mendime të ndryshme.
Në një organizate, mund të zhvillohen ekipe ose grupe të shumta formale dhe informale.
Ekipet formale mund të jetë si grup i përkohshëm ad hoc (që takohet për të arritur një qëllim specifik).
Ose ekip të përhershëm mblidhet rregullisht për të përmbushur objektivat organizative (Komiteti i
Kujdesit Intensiv).
Ekipet joformale gjithashtu mund të zhvillohen në organizata. Shortell dhe Kaluzny (2006) deklarojnë se
rëndësia e strukturës informale të grupit të punës dhe grupit të procesit është njohur për shumë vite.
Disavantazhet
Grupi i punës ka një ndikim në sjelljet dhe qëndrimet individuale sepse kontrollon aq shumë stimuj e
nxitje prej të cilave individi i është ekspozuar në kryerjen e detyrave organizative.
Grupet informale mund të kenë një ndikim negativ në një organizatë. mund të bëhen tepër përjashtuese
dhe të çojnë në konflikt ndërpersonal.
Në raste të tjera, grupet informale mund të bëhen aq të fuqishme saqë dëmtojnë strukturën zyrtare të
autoritetit të organizatës.
Pavarësisht llojit (formal ose joformal), gjitha ekipet duhet të komunikojë për të arritur objektivat e tyre.
• Roli i infermierit është i shumëanshëm. Në varësi të njësisë, një infermiere mund të punojë
drejtpërdrejt ose indirekt me një numër të gjerë të stafit.
• Një infermiere e regjistruar (RN) është përgjegjëse për kujdesin e pacientit, kujdesi përfshin
sigurimin që urdhrat e kryeinfermierit dhe të mjekut janë kryer nga personeli ndihmës brenda
ndërrimit.
• Infermieri duhet ti dokumentojë marrjet dhe rezultatet me saktësi të rasteve me pacientë gjatë
ndërrimit.
Infermierja efektive do të ketë aftësi të shkëlqyera komunikimi, me shkrim dhe verbal; të jetë e
ndjeshme ndaj ndryshimeve kulturore dhe vlerave të tjerëve; të jenë të vetëdijshëm për aftësitë
e të tjerëve; dhe të tregojnë interes të sinqertë për anëtarët e ekipit.
FUND