DDDD

• Dezinfekcija
• Dezinsekcija
• Deratizacija
• Dezodoracija

Dezinfekcija
Postupci i metode kojim se djelimično ili potpuno uništavaju mikroorganizmi uzročnici
zaraznih oboljenja
- na tijelu
- u vodu
- na predmetima opće upotrebe
- u vazduhu
- u hrani
Dezinsekcija - metode kojim se smanjuje populacija insekata koji mogu biti prenosioci, a
nekada i izvori i rezervoari nekih oboljenja.
- Globalne klimatske promjena povećaju rizik od vektorskih bolesti
- Dezinsekcija postaje sve značajnija
Deratizacija - mjere koje se poduzimaju sa ciljem smanjenja populacije štetnih glodara, prirodnih
rezervoara i prenosilaca uzročnika zaraznih bolesti ispod praga štetnosti

• Sa spekta zaštite zdravlja posebno važni štakori (biološki i mehanički vektori)

• Osnovni cilj: sprječavanje nastanka ili širenja zaraznih oboljenja

Historijat dezinfekcijeMetode stare koliko i ljudski rod

• Najprostija dezinfekcija: pranje tijela (ruku, lica)

• Stari Egipćani koristili ulja i balzami (2000g p.n.e): za mumificiranje (onemogućen
razvoj mikroorganizama)
• U Perziji (600 g p.n.e): iskorišteno nepovoljno djelovanje metala na razmnožavanje
mikroorganizama, čuvanje vode u bakrenim posudama
• Stara Grčka: upotrebljavaju sirće i vino kao konzervanse
Drastične mjere dezinfekcije:
- izolacija oboljelog od okoline (kod kuge)- spaljivanje u kući u kojoj je bolovao
- spaljivanje svih predmeta iz okoline bolesnika
- korištenje zagušljivih dimova (da se “mikroorganizmi uguše“)
Zakonski okvir za DDD mjere
• „Zakon o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti FBiH“donio Parlament FBiH, usvojen
na Domu naroda 3.marta 2005 godine.
• Sprječavanje i suzbijanje zaraznih bolesti od interesa za Federaciju BiH
• Zaštita od zaraznih bolesti dužnost jedinica lokalne samouprave (općina), kantona,
Federacije, zdravstvenih ustanova, zavoda zdravstvenog osiguranja, nosilaca privatne
prakse, privatnih društava i drugih pravnih i fizičkih lica
• Sva pravna i fizička lica MORAJU dozvoliti zdravstvene i higijenske preglede i savjete
kao i preliminarna medicinska ispitivanja i superviziju, prikupljanje potrebnih nalaza i
primjenu mjera za zaštitu stanovništva od zaraznih bolesti navedenih u ovom Zakonu.

Mjere za prevenciju zaraznih bolesti

• Dvije grupe: opće i posebne
• Opće mjere za sprječavanje nastanka različitih zaraznih oboljenja (bez obzira na
etiologiju)
• Posebne mjere - imaju za cilj sprječavanje javljanja i suzbijanje širenja tačno
određenih oboljenja
 Mjere dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije i opće i posebne

1.Opće DDD mjere: vršenje obavezne (preventivne) dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije u

određenim objektima

(za snabdjevanje vodom za piće, objektima za proizvodnju i promet namirnica i predmeta opće
upotrebe te sirovina za njihovu proizvodnju, odnosno prevoznim sredstvima namijenjenim za
njihov prevoz; objektima, odnosno prostorima za uklanjanje otpadnih voda i drugih otpadnih
materija; objektima zdravstvenih ustanova i nosioca privatne prakse; odgojno-obrazovnim
objektima; objektima i sredstvima javnog prevoza; stambenim objektima i dvorištima te ostalim
objektima privrednih društava (radnim prostorijama, na radnim površinama, sredstvima rada i
dr.) drugih pravnih i fizičkih lica. (Član 10, tačka 5)

2.Posebne DDD mjere se provode u cilju sprječavanja nastanka određenih oboljenja. (Član 11.
tačka 6 )

Primjer: dezinfekcija sa ciljem uništavanja Legionella

3. Protuepidemijske mjere - kod pojave nekih oboljenja da se spriječi njihovo dalje širenje,da
se spriječi javljanje u formi epidemije

IZVODJACI DDD MJERA

1. Obaveznu dezinfekciju, dezinsekciju i deratizaciju kao opće preventivne mjere obavljaju

zdravstvene ustanove, privredna društva odnosno fizička lica-obrtnici (koji zadovoljavaju
propisane uslove)

- Neophodno je da se obavljaju u skladu sa utvrđenim programom i pod nadzorom higijensko-

epidemiološke službe

2.Protuepidemijske DDD mjere provode nadležne zdravstvene ustanove

(higijensko-epidemiološka služba nadležnog doma zdravlja, kantonalni zavod za javno

zdravstvo pripadajućeg kantona ili Zavod za javno zdravstvo Federacije BiH, zavisno od toga na
kom području se javila epidemija te kakva je osposobljenost zdravstvenih ustanova na tom
području)
Uvođenje dezinfekcije u medicinu

IGNAZ SEMMELWEIS (1818.-1865.)

• 1847.- predložio metode za smanjenje umiranja zbog puerperalne sepse:

• uvođenje obaveznog pranja ruku sapunom i vodom prije pregleda porodilja
• nakon pregleda potapanje ruku u rastvor hlornog kreča

JOSEPH LISTER (1827-1912)

- osnivač antisepse u medicini
- prvi povezuje infekciju rana nakon operacije sa spoljašnjom kontaminacijom
- uvodi dezinfekciju prostora u operacionim salama

LOUIS PASTEUR (1822-1895)

• Otkriva osjetljivost mikroorganizama na povišenu toplotu
• “pasterizacija “ – metode dezinfekcije
• Postavio je temelje sterilizacije

ROBERT KOCH (1843- 1910) – uspostavlja dezinfekciju kao posebnu metodu

ALEXANDER FLEMING - 1928 godine pronalazi PENICILIN – revolucionarno otkriće
• U početku negativni efekti na dezinfekciju - “nema potrebe za prevencijom sve se
može izliječiti”
DFINICIJE DEYINFEKCIJE U ZDRAVSTVU
- Postupak uklanjanja ili uništavanja mikroorganizama uzročnika zaraznih bolesti na
tijelu, predmetima opće upotrebe, vodi ili u prostoru
- Smanjenje ukupnog broja, virulencije ili potpuno uništavanje raznih mikroorganizama,
uzročnika zaraznih bolesti na tijelu, u vodi, hrani, na
- Definicije dezinfekcije (u zdravstvu)
- predmetima opće upotrebe sa ciljem sprječavanja nastanka ili širenja zaraznih oboljenja
• Pojam suprotan infekciji, a podrazumjeva postupke kojim se neka osoba, predmet ili
materijal oslobađa zaraznosti, odnosno postaje nesposoban da širi infekciju
• Uništavanje patogenih mikroorganizama, prisutnih ili vjerovatno prisutnih u nekom
prostoru ili u nekom mediju, na bilo koji način.
• Hemijska dezinfekcija - uklanjanje (uništavanje) mikroorganizama s opreme, radnih i
drugih očišćenih (opranih) površina i ruku radnika hemijskim sredstvom – dezificijensom
 • Za učinkovito djelovanje dezificijensa potrebno: kontakt dezinficijensa i površine i
kontaktno vrijeme

Hemijska dezinfekcija se provodi primjenom DEZINFICIJENSA

• Različiti mehanizmi djelovanja:

1.Mikrobicidno (baktericidno, germicidno, virucidno)- ubijaju, uništavaju mikroorganizme

2. Mikrobiostatsko (bakteriostatsko, germistatsko, virostatsko)- zaustavljaju rast

mikroorganizama

3. Inhibitorno – usporavaju rast mikroorganizama

• ASEPSA- postupci kojim se sprječava kontakt mikroorganizama sa ranom ili drugim
potencijalnim mjestima ulaska mikroorganizama u živi organizam
• ANTISEPSA –postupci koji se provode na živom tkivu s ciljem sprječavanja razvoja
infekcije, ili sa ciljem da se ograniči i izliječi već postojeća infekcija na tkivu ili koži
• PASTERIZACIJA – metoda primjenje povišene temperature za reduciranje ili ubijanje
većine bakterija u različitim tečnostima

Primjenjuje se u prehrambenoj industriji (pasterizacija mlijeka)

- NE UNIŠTAVAJU SE SPORE
• STERILIZACIJA – postupak uništavanja svih mikroorganizama (i patogenih i
apatogenih), u svim oblicima

- UNIŠTAVAJU SE I SPORE
• DEZODORACIJA – postupak uklanjanja neugodnih mirisa

- često se i uništavaju bakterije, ali to nije obavezno

Vrste dezinfekcije
• 1. Profilaktička (preventivna)
• 2. Tekuća
• 3. Završna (konačna)

1. Profilaktička (preventivna) dezinfekcija- cilj je sprječavanje nastanka zaraznih bolesti

Provodi se čišćenjem, pranjem i nanošenjem dezinfekcionih sredstava

- naziva se i “rutinska”
- na nekim mjestima se provodi svakodnevno (dio tehnološkog procesa)
- nekada periodično
Tekuća dezinfekcija se provodi za vrijeme trajanja neke zarazne bolesti

Dezinfikuju se:
- izlučevine oboljele osobe
- predmeti opće upotrebe sa kojim je oboljela osoba u kontaktu
- prostori u kojim boravi (ili se kreće)oboljela osoba
- Sa aspekta vremena provođenja može biti:
- - dezinfekcija u toku (za vrijeme trajanja bolesti)
- - završna dezinfekcija (nakon prestanka oboljenja, ozdravljenja, smrti
- ili premještaja na drugi odjel)

Obavezna protuepidemijska dezinfekcija

Provodi se kod pojave oboljenja sa visokim indeksom kontagioznosti, velikim morbiditetom, a

neka od njih imaju i visok letalitet i imaju značajan uticaj na ukupni morbiditet

To su:
• Kolera
• Kuga
• virusne hemoragične groznice (Ebola, Lassa, Marburg)
• bjesnilo
• Difterija
• Dizenterija
• dječija paraliza
• trbušni tifus
• tuberkuloza (aktivna, odnosno u zaraznom stanju)
• virusna žutica tipa A
• legionarska bolest
• Obavezna protuepidemijska dezinfekcija se može provoditi i kod nekih drugih zaraznih
oboljenja ako za to postoje epidemiološke indikacije
• Obavezna protuepidemijska dezinfekcija - cilj spriječiti dalji prenos zaraznog oboljenja,
djeluje se na potencijalne puteve prenošenja oboljenja

Dezinfikuju se:
- izlučevine oboljele osobe
- lični i drugi predmeti koji se nalaze u okolini bolesnika
- stambene i druge prostorije u kojim boravi ili je boravio oboljeli
- prevozna sredstva u kojim je prevožena oboljela osoba ili osoba umrla od naprijed
navedenih zaraznih oboljenja
• U praksi se često provodi
Protokol za izradu Plana provođenja dezinfekcije

1.Napraviti pregled površina i prostora

- Odrediti stanje kontaminacije mikroorganizmima površina i prostora
- Odrediti vrstu prisutnih mikroorganizama
- Odrediti metode koje će se koristiti za njihovo eliminisanje ili djelimično uklanjanje
- Definisati kritične tačke
2. Izraditi dokumentaciju, odnosno napisati:
- jasne preporuke za provođenje dezinfekcije
- preporuke za edukaciju osoblja
- mjere za sanaciju okoliša, sa posebnim akcentom na kritične tačke
3. Napraviti PLAN PROVOĐENJA DEZINFEKCIJE
Elementi plana su:
- popis dezinficijensa koji će se koristiti za dezinfekciju različitih površina, opreme,
prostora
- detaljan prostorni raspored rada
- precizni termini provođenja dezinfekcije
- definisani načini obrade površina, predmeta, opreme (tačno navođenje mjera)
- definisane mjere opreza, zaštite osoblja, prostora, predmeta
- prijedlog dodatnih mjera za eventualne korekcije i popravke
4. Ocijeniti provedenu dezinfekciju
- - sistematsko i kontinuirano praćenje (monitoring zasnovan na uzimanju briseva sa
dezinficiranih površina, predmeta, prostora)

Plan za provođenje dezinfekcije se pravi u dva primjerka :

- po jedan za vlasnika i izvođača

Prije provođenja dezinfekcije važno je:

- očistiti objekte, predmete ili površine koji će se dezinfikovati
- utvrditi nivo mikrobiološke kontaminacije
- utvrditi stepen učinkovitosti dezinficijensa, odnosno odrediti optimalnu koncentraciju
- utvrditi dostupnost površina djelovanju dezinficijensa
- utvrditi radnu temperaturu
- osigurati zaštitu okolnog prostora