Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk

(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

E-Öğrenme Ekosistemi
Mahmut Tekin 1 Mehmet Etlioğlu2 Ertuğrul Tekin136

Özet

E-öğrenmede başarının artırılması için organizasyon hedef ve amaçlarına uygun

bireyselleştirilmiş, esnek ve sürdürülebilir e-öğrenme ekosisteminin kurulması ve e-öğrenme
altyapıları ile boyutlarının rolü ve önemini vurgulamaktır. E-öğrenme ekosistemi çalışmaları
ile ilgili literatür taramasıdır. Literatürde farklı amaç, kapsam ve boyutlarda e-öğrenme
ekosistem çalışmaları incelenmiştir. E-öğrenme sistemleri kurulmadan önce çalışmada yer
alan ekosistem boyutları değerlendirilerek sürdürülebilir, esnek ve bireyselleştirilmiş
ekosistem tasarlanmalıdır. Böylece sürdürülebilir, esnek ve bireyselleştirilmiş bir ekosistem
yaratılacaktır. E-öğrenme tasarımında e-öğrenme sistemini oluşturan paydaşlar ve boyutları
arasındaki ilişki ve etkileşimlerin bilinmesi ve buna yönelik tasarımların yapılması
sürdürülebilir ve esnek bir e-öğrenme ekosistemi oluşturulması açısından son derece
önemlidir.

Anahtar Kelimeler: E-Öğrenme, Ekosistem.

E-Learning Ecosystem

Abstract

To establish an individualized, flexible and sustainable e-learning ecosystem suitable for

organizational goals and objectives and to emphasize the role and importance of e-learning
infrastructures and dimensions to increase success in e-learning. It is the literature review
about e-learning ecosystem studies. In the literature e-learning ecosystem studies have been
examined in different purposes, scope and dimensions. Sustainable, flexible and
individualized ecosystems should be designed by evaluating the ecosystem dimensions
involved in the work before e-learning systems are established. This will create a sustainable,
flexible and individualized ecosystem. In e-learning ecosystem design, knowing the
relationships and interactions between the stakeholders forming the e-learning system and
their dimensions and designing them are very important in terms of establishing a sustainable
and flexible e-learning ecosystem.

Keywords: E-Learning, Ecosystem.

1 Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Konya, mahtekins@gmail.com
2 Doktora Öğrencisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme,
Konya-Türkiye, mehmetetlioglu@gmail.com 136 Doktora Öğrencisi, Selçuk Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme, Konya-Türkiye, ertugrultekin42@gmail.com
472
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

1. Giriş

Dijital devrim, toplumun hemen hemen bütün alanlarında köklü değişikliklere neden
olmuştur. Bu devrim öğrenme ortamları ve bireylerin öğrenme şeklini de değiştirmiş, bir tık
veya ekran dokunuşuyla her zaman, her yerde geniş bilgi kaynaklarına ulaşabilme ve iletişim
kurabilme ve paylaşma özelliklerine kavuşmuşlardır. Dijital devrim sonucu öğrenme
faaliyetlerinin bilgi iletişim teknolojileri vasıtasıyla gerçekleştirildiği e-öğrenme çok hızlı
gelişerek yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Günümüzde çok hızlı gelişip yaygınlaşsa da
uygulama aşamasında pek çok sorunla karşılaşılmaktadır. Bu sorunlardan birisi de e-öğrenme
sistemlerinin içeriğe ve diğer iş sistemlerine entegre edilmesinin karmaşıklığıdır. E-
öğrenmenin başarılı olması için eğitime daha fazla erişimin sağlanması ve daha geniş stratejik
iş hedeflerini yansıtan eğitim programların desteklenmesi son derece önemlidir.

2. E-Öğrenme

Dijital devrim ile eğitim süreçlerinde de hızlı gelişmeler yaşanmaktadır. Yaşamımızın

vazgeçilmezi ve gereksinim haline gelen bilgi iletişim teknolojileri ve internet, eğitimde son
yıllarda önemli ve etkin bir unsur olarak yer almaktadır. Bilgi iletişim teknolojileri ve internet
vasıtasıyla bireylerin bilgiye, istenilen yer ve zamanda, hız, düşük maliyet ile ulaşmasında
eöğrenmenin çok büyük bir payı vardır. E-öğrenme; internet/intranet veya bir bilgisayar ağı
bulunan platform üzerinde sunulan, web tabanlı bir eğitim sistemi olarak tanımlanabilir.
Eöğrenmenin geleneksel eğitim anlayışından en büyük farkı, içerdiği teknoloji boyutu gibi
görünse de gerçekte köklü bir değişimi öngörmektedir. Bu yaklaşım; bireyi merkeze alan, onu
bilgiye ulaşma yönünde motive eden ve ona öncelik veren bir modeldir. E-öğrenme ile
öğretmen ve öğrencinin aynı ortamda ve aynı anda bulunmalarına gerek kalmadan eğitim
etkinlikleri gerçekleştirilir” (Uşun, 2000). E- öğrenme, Elektronik Öğrenme, Web Tabanlı
Öğrenme, Web Tabanlı Öğretim, Web Tabanlı Eğitim, Bilgisayar Destekli Öğrenme, İnternet
Tabanlı Eğitim, Dağıtılmış Öğrenme, Uzaktan Öğrenme, İleri Düzey Dağıtılmış Öğrenme,
Çevrimiçi öğrenme, Mobil Öğrenme, Göçebe Öğrenme, Yersiz (mevkisiz) öğrenme, Herhangi
bir anda, herhangi bir mevkide, herhangi bir yerde öğrenme gibi çok farklı isimlerle
kullanılmaktadır (Khan, 2005).
E-öğrenme oldukça kapsamlı bir kavramdır. Farklı öğretim ortamlarında, eğitmenli veya
eğitmensiz, farklı teknolojilerin kullanıldığı, farklı öğrenme düzeylerinde, çeşitli öğretim
yöntem ve teknikleriyle farklı felsefi ve stratejik yaklaşımlarla gerçekleştirilebilir. Bu
farklılıklar senkron ve asenkron olarak farklı şekillerde gruplandırılabilir. Coldeway (1986),
Şekil 1’de tüm öğretim uygulamaları için zaman ve mekân kavramlarının birleşime bağlı
olarak geliştirdiği bir yapı önermiştir (Gülbahar, 2009). Bilgisayar temelli iletişim senkron ve
asenkron olarak iki şekilde gerçekleştirilmektedir. Senkron iletişim, eş zamanlı olarak bir grup
öğrenci ve öğretmenin, canlı olarak bilgisayar ortamında, sanal bir sınıfta buluşmaları esasına
dayanır. Senkron iletişime chat ve anlık mesaj örnek olarak verilebilir. Farklı zamanlarda
katılımcıların web üzerindeki eğitim modüllerini kendi kendilerine tamamladıkları öğrenme
şeklidir. Asenkron iletişim örnekleri e-postalar, e-posta tabanlı uygulamalar, paylaşılan ağ
grubu klasörleri, açıklayıcı WEB sayfaları ve veritabanları, tartışma panoları veya forumlar ve
sıkça güncellenen köprülü WEB sayfaları olarak sıralanabilir (Warwick, 2017).

Şekil 1: E-öğrenme Yaklaşımları.

473
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

EŞ ZAMANLI (SENKRON)

AYNI YER

FARKLI YER
Aynı Zaman+Aynı Yer Aynı Zaman+ Farklı Yer
Tahta Sesli Konferans Tele
Tepegöz Konferans
Bilgisayar-Projeksiyon Sistemi Uydu Yayını-TV
Doküman Kamera İnternet-Bilgisayar
Sohbet
Bilgisayar Destekli Eğitim İnternet-Bilgisayar
Çoklu Ortam Uygulamaları World Wide Web E-Posta
CD-ROM,DVD Tartışma Listesi
Forum
Farklı Zaman +Aynı Yer Farklı Zaman+Farklı Yer
FARKLI ZAMANLI (ASENKRON)

Kaynak: Gülbahar (2009).

2.1. E-Öğrenmenin Boyutları

E-öğrenme teknolojisinin kullanım boyutu değişmektedir. E-öğrenmenin uygulanmasındaki
değişimler aşağıdaki Tablo l'de belirtilen şekilde birçok özellik aracılığıyla açıklanabilir. Bu
özellikler eşzamanlılık, yer, bağımsızlık ve yöntem boyutlarına göre sınıflandırılabilir. Bir
eöğrenme ders bileşeni, her bir boyuttaki iki özellik değerinin hangisinin uygulanabilir
olduğunu belirterek açıklanabilir (Wagner vd., 2016).

Tablo 1. E-Öğrenmenin Boyutları

Boyutlar Nitelik Anlam Örnek
İçerik teslimi, öğrenci tarafından Dersler e-posta yoluyla
Asenkron alınmasından farklı bir zamanda verilir.
Eşzamanlılık gerçekleşir.
İçerik teslimi, öğrenci tarafından alındığı Web yayıncılığı üzerinden
Senkron
anda gerçekleşir. ders teslimi
Öğrenciler, diğer öğrenciler ve / veya Sınıfta bir sorunu çözmek
Aynı Yer eğitmen ile aynı fiziksel yerde bir için bir genel destek
uygulama kullanırlar. sistemini kullanmak.
Yer Öğrenciler, diğer öğrencilerden ve Dağıtılmış yerlerdeki bir
eğitmenlerden ayrı olarak çeşitli farklı sorunu çözmek için bir
Dağıtılmış
yerlerde bir uygulama kullanırlar. genel destek sistemini
kullanmak.
Öğrenciler öğrenme Öğrenciler e-öğrenme
Bireysel görevlerini tamamlamak için modüllerini özerk olarak
birbirlerinden bağımsız olarak çalışırlar. tamamlarlar.
Bağımsızlık
Öğrenciler, öğrenme görevlerini Öğrenciler fikir paylaşımı
İşbirlikçi tamamlamak için birbirleriyle işbirliği için tartışma forumlarına
içinde çalışırlar. katılırlar.
Sadece Tüm içerik teknoloji ile iletilir, yüz yüze Elektronik olarak etkin bir
Elektronik bileşen yoktur. uzaktan eğitim dersi.
e-öğrenme geleneksel sınıf öğrenimini Sınıf derslerinde
Yöntem
desteklemek için kullanılır. uygulamalı bilgisayar
Harmanlanmış
alıştırmaları ile
geliştirilmiştir.

474
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

Kaynak: Wagner vd. (2016)

2.2. E-Öğrenmede Paydaşlar

Örgütsel bağlamda, bir paydaş kuruluşun bileşenidir (Thompson ve Strickland, 2001). Bu
bağlamda e-öğrenme paydaşları öğrenenler, eğitmenler, eğitim kurumları, içerik sağlayıcılar,
teknoloji sağlayıcılar, akreditasyon organları ve işverenler olarak sıralanabilir (Wagner vd.,
2016). Wagner vd. (2016) yaptığı çalışmada e-öğrenmede her devletin rolünün farklı olması
nedeniyle hükümetleri paydaş grubundan çıkarmıştır. Her ne kadar e-öğrenme farklı ülkelerde
değişiklik gösterse de, hükümetlerin e-öğrenme girişimleri ile ilgili yasal zemini
hazırlamaları, teşvik etmeleri ve finansman sağlamaları oldukça önemlidir. E-öğrenmede
paydaşlar, birbirleriyle ilişki içerisinde olup, çeşitli şekillerde etkileşirler. Bu bağlamda e-
öğrenmenin başarısı, tüm paydaşların işbirliği gücüne bağlıdır.

2.3. E-Öğrenme Ekosistemi

Doğada ekosistem, yaşam alanı için bir alanın kaynakları, habitatları ve sakinleri arasındaki
karmaşık ilişkiler ve etkileşimleri içerir. Doğal bir ekosistem, etkileşimli organizmaların ve
onların fiziksel çevrelerinin biyolojik bir topluluğudur (Gérald, 2005). Bir ekosistem içindeki
canlı ve cansız bileşenler arasındaki etkileşimler, yüksek düzeyde karmaşıklık ve aynı
zamanda iç içe geçmiş bir hiyerarşik yapı içerebilir. Buna ilave olarak, ekosistem, organizma
ile fiziksel çevre arasında simbiyotik bir ilişki ve etkileşimler olduğu sürece her büyüklükte
olabilir. Ekosistemin jenerik tanımının gücü, herhangi bir sisteme uygulanabilirliği ve bir
ekosistemin canlı ve cansız bileşenleri arasındaki etkileşimlerin birleştirilmesidir (Pickett ve
Cadenasso, 2002). Bir ekosistem içindeki her organizmanın, günlük yaşamını sürdürdüğü
ekosistem içinde kendine özgü ekolojisi vardır, bu nedenle ekosistem, tüm sistemin bir bütün
olarak idame ve sürdürülebilirliği için sisteme katkıda bulunan veya rekabet eden birçok
bireysel ekolojiden oluşur (Jackson, 2016). Benzer bir kavramsallaştırma, insan ekolojik
sistemlerine veya ekososyal sistemlere uygulanabilir; insanlar, kaynaklar, habitatlar ve yaşam
alanı için bir alanın diğer sakinleri arasındaki ilişkiler ve etkileşimler kümesi gibi (Jackson
2016). Tüm ekosistemler, birlikte yaşama ve yaşadıkları çevreye uyum sağlamayı öğrenen
karmaşık adaptif sistemler olsa da, öğrenmenin oluşumu ve paylaşımı açısından insani
ekososyal sistemlerin sürekli ilerlemesi ve gelişmesi ile birlikte birincil ilgi ve amaçtır
(Lemke, 2000).
“Ekosistem” terimi genellikle bilimsel topluluk ile ilişkilidir. Bununla birlikte, son yıllarda
eöğrenim sektörü, e-öğrenme ortamını, öğrenenlerin öğrenme hedeflerine ulaşmak için ihtiyaç
duydukları araçları ve çevreyi sağlayan, kendi kendini idame ettiren bir ekosistem olarak
görmeye başlamıştır. Ancak, tam olarak, bir e-öğrenim ekosistem ve özellikleri nelerdir,
eöğrenim profesyonelleri değişimi teşvik eden, öğrencilere ilham veren böyle bir ekosistemi
nasıl oluşturulmalı soruları ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda organizasyonların hedeflerini
gerçekleştirmesinde, e-öğrenme ekosistemlerin kurgulanması, planlanması, kontrol ve
denetimi ile sürdürülebilir olması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. E-Öğrenme
ekosistemi, bir e-öğrenme modelini uygulamak için gereken tüm bileşenleri tanımlamak için
kullanılan terimdir (Brodo, 2002). Bu bileşenler içerik sağlayıcılar, danışmanlar ve altyapı
olarak üç kategoriye ayrılmaktadır (Şekil 2).

475
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

Şekil 2. E -öğrenme ekosisteminin bileşenleri

Ürün Strateji

Özel İçerik Uygulam

a
Sağlayıcılar
Danışmanlar

Marka E-
öğren Dengele
me

Öğrenim Altyapı
Yönetim Bilgi
Sistemi Teknoloji
si
İçerik
Araçlar Dağıtım
Sistemi

Kaynak: Brodo, J. A. (2002).

E-öğrenim ekosistemi, e-öğrenim ortamındaki tüm öğrenenler için bilgi edinme ve becerilerini
geliştirme amacıyla yalnızca eğitim teknolojileri, yapılandırma araç ve kaynaklarının yer
aldığı bir e-öğrenme ortamıdır. E-öğrenme ortamının her üyesi, her öğrencinin amaç ve
hedeflere ulaşmak için mevcut kaynakları kullanması gerektiği gibi, tüm öğrencilerin en fazla
katılım ve faydayı sağlama konusunda katkıda bulunmalıdırlar. Bir e-öğrenim ekosisteminin
başarılı olması için, tüm katılımcıların, genel ekosistemin bir parçası gibi öğrenmeleri ve
hissetmeleri için yetkilendirilmesi gerekir. E-öğrenim profesyonelleri öğrenenlere ihtiyaç
duydukları tüm araç ve kaynakları sunan öğrenmeye elverişli bir e-öğrenim ekosistemi
oluşturmalıdırlar. Ancak burada üzerinde durulması gereken bir konu, eğer öğrenci istekli bir
katılımcı değilse ekosistem parçalanması söz konusudur. Başka bir ifadeyle, eğer öğrenciler
katılımcı ve istekli iseler bilgi elde edebilecekler ve ekosistem içindeki rollerini yerine
getirebileceklerdir aksi durumda ekosistem bozulacaktır (Pappas, 2015). Ayrıca, gelişen e-
öğrenim ekosisteminin parçası olan birçok temel ideolojiler de vardır (Pappas, 2015);

2.3.1. E-öğrenme İçeriklerine Katılım

Başarılı bir e-öğrenim ekosisteminin en önemli yönlerinden biri, öğreniciyi e-derslerle
duygusal olarak bağlayan yüksek kaliteli e-öğrenim içeriğidir. E-öğrenim içerikleri, metin,
senaryolar veya etkileşimli multimedya sunumları şeklinde olabilir. Formattan bağımsız
olarak, e-öğrenim içeriği her zaman öğrenme hedeflerine ulaşmaya ve öğrenme davranışlarını
değiştirmeye yönelik olmalıdır. Böylece, öğrenciler e-öğrenim ekosisteminin dışında
yaşamlarını iyileştirme gücüne sahip olurlar.

2.3.2. Sürekli Değerlendirme

Değerlendirme herhangi bir öğrenme sürecinin anahtarıdır. Ancak, öğrenciler her dersin ya da
modülün tamamlanması gibi düzenli bir şekilde sunulmaları halinde değerlendirmeden
476
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

gerçekten faydalanabilirler. Bu, e-öğrenim uzmanlarına öğrenenlerin ilerleme durumlarını

sürekli izleme ve kazanımlarını ölçmede önemli rol oynamaktadır. Bu değerlendirmeler,
eöğrenim senaryo soruları, çevrimiçi sınavlar veya simülasyonlar şeklinde olabilir.

2.3.3. Modern Teknolojiler

Modern teknolojiler ve öğrenme araçları, öğrencilerin bir e-öğrenim ekosistemindeki belirli
rollerini yerine getirmelerine olanak tanır. Onlara hedeflerine ulaşmak için ihtiyaç duydukları
bilgi ve beceri seti gelişimine erişim sağlar ve onlara sanal ortamda arkadaşlarıyla etkileşim
kurma fırsatı sunar. Aynı şekilde, e-öğrenim uzmanları öğrenenlere öğrenme hedeflerini
karşılamak için ihtiyaç duydukları bilgileri ve kaynakları sağlayarak rollerini yerine getirmek
için teknolojiyi kullanabilir. Örneğin, cep telefonları ve tabletler gibi mobil cihazlar, e-
öğrenim ekosisteminin her bir üyesi için ilgi çekici ve sürükleyici bir öğrenme ortamı
yaratmaya yardımcı olabilecek önemli araçlardır.

2.3.4. Sağlam Destek Yapısı

Her başarılı e-öğrenim ekosisteminin merkezinde sağlam bir destek yapısı vardır. Öğrencilerin
e-öğrenim süreci boyunca ihtiyaç duydukları yardıma ve desteğe erişimleri yoksa istenen
sonucu elde etme olasılıkları daha azdır. E-öğrenme ekosistemindeki öğrencilerin motivasyon
ve destek eksikliğinde, sistemin aktif katılımcısı olamazlar. Bu nedenle, destekleyici bir
eöğrenme kültürüne ek olarak bir destek yapısı çok önemlidir. Ayrıca, yardıma muhtaç
olmaları durumunda çevrimiçi kaynaklara, eğitmenlerine veya akranlarına da
ulaşabilmelidirler. Her şeyden önce, bir e-öğrenim ekosistemi, grubun aktif üyeleri olmaları
için öğrenenleri teşvik ve motive etmelidir.
İçerik sağlayıcılar, genellikle yetkinlik gelişimi, kişisel gelişim veya iyileştirme gerektiren
kritik bir iş sorunuyla bağlantılı öğrenme çözümleri için içerik sunar. Brodo 2002’ye göre, üç
tür içerik sağlayıcı vardır: marka içerik sağlayıcısı, ürün içerik sağlayıcısı ve özel içerik
sağlayıcısı. Danışmanlar ise strateji, uygulama, dengeleme ve bilgi teknolojisi konularında
destek sağlamaktadırlar. Brodo (2002) e-öğrenimin yönetimi, dağıtımı ve takibi için altyapıyı
“ sıhhi tesisat” olarak tanımlar. Altyapı, içerik yönetim sistemi, içerik dağıtım sistemi ve
araçlardan meydana gelmektedir. Literatürde e-öğrenme ekosistemi ile ilgili çok fazla çalışma
mevcuttur. İncelenen e-öğrenme ekosistemi boyutları Tablo 2’de belirtilmiştir. Tablo 2
incelendiğinde e-öğrenme ekosistemi farklı yazarlar tarafından farklı boyutlarda ele alındığı
ve değerlendirildiği görülmektedir. Bir öğrenme ekosistemin bütün elemanlarını tanımlamak,
elemanların kendi aralarındaki ilişki ve etkileşimleri bilmek, sürdürülebilir ve esnek bir
eöğrenme ortamı yaratma açısından son derece önemlidir. Ayrıca, e-öğrenme ortamlarının
kuramsal açıdan iyi planlanmış ve tasarlanmış olması, öğrenenlerin aktif öğrenmelerinin
desteklenmesi ve e-öğrenmenin öğrenenler tarafından kabulü açısından önemlidir. Son
yıllarda teknolojideki gelişmelerle birlikte, elektronik hizmetlerden mobil hizmetlere doğru
bir dönüşüm yaşanmaktadır. Mobil cihazların küresel kullanımındaki artış da bu dönüşümü
hızlandırmıştır (Keskin ve Kuzu, 2015). Bu dönüşüm e-öğrenmenin istenilen yer ve zamanda
gerçekleştirilebilme özelliğini ön plana çıkarmaktadır. Duyarlı öğrenme (responsive e-
learning) kapsamında web içeriklerinin ebatları küçülen mobil cihazlara optimizasyonu
konuları eöğrenme tasarımında dikkate alınacak konular arasında yer almaktadır.

Tablo. 2 E-öğrenme Ekosistem Literatür Özeti

477
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

Ekosistem Yazar/Yıl Açıklamalar

E-öğrenme ekosistemi 4 boyutta incelenmiştir:
1. Sektörün hem altyapısı hem de maddi bilgisi
için temel teknolojiler,
2. Örgüt içinde ve dışında, bireylerin, sistemlerin (Shrivastava, Bilgi
ve prosedürlerin karmaşık bir sosyal teknoloji ağında 1998) Ekosistemi
kritik bağımlılıkları,
3. Bilgi üreten bilgi motorları ve aracıları,
4. Bilişsel ve fiziksel eylemler gibi bilgiyi
ekonomik değere dönüştürmek için gerçekleştirilecek
eylemler.
E-öğrenme ekosistemi 3 boyutta incelenmiştir:
1. İçerik Sağlayıcılar
• Marka İçerik Sağlayıcısı
• Ürün İçerik Sağlayıcısı
• Özel İçerik Sağlayıcısı
2. Danışmanlar (Brodo, E-öğrenme
• Strateji Danışmanları 2002) ekosistemi
• Uygulama Danışmanları
• Dengeleme Danışmanları
3. Altyapı
• İçerik Yönetim Sistemi
• Dağıtım Yönetim Sistemi
• Araçlar
E-öğrenme ekosistemi 10 boyutta incelenmiştir.
1. Bir İçerik Sınıflandırması,
2. İçerik Yönetim Sistemi,
3. Öğrenme Yönetim Sistemi,
4. Öğrenme İçeriği (öğrenme nesnesi deposu ve harici bilgi
sahibi gibi),
5. Elektronik Performans Desteği,
6. İş Akışı Yönetimi ve Entegrasyon Sistemi, (Wilkinson, E-Öğrenme
7. Simülasyon ve Oyun Motoru, 2002) Ekosistemi
8. Rehberlik ve Destek,
9. İşbirliği Sistemleri (tartışma ve konferans araçları gibi)
10.Değerlendirme ve Değerlendirme Sistemi.

478
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

E-öğrenme ekosistemi 6 boyutta incelenmiştir.

1. Haklar Yönetim Çevresi
2. Aktörler
3. İçerik Yaşam Döngüsü
4. Araçlar ve Uygulamalar (Collier vd., Dijital Haklar
5. Hakların Yönetim Süreçleri 2004) Yönetimi
• Tanımlama,
• Dağıtma ve Edinme, •
Uygulanması, • Takip.
6. standartlar ve hizmetler

E-öğrenme ekosistemi 9 boyutta incelenmiştir.

1. Kişisel Düzey
2. Departman ve Kurumsal Düzey
3. Ders Tasarımı
4. Öğretim Modu Ekolojik
5. Ölçme ve Değerlendirme (Frielick, Öğrenme ve
6. Öğretim Amaçları 2004) Öğretme
7. Pedagojik Stratejiler, Modeli
8. Öğrenme Yöntemleri
9. Öğrencilerin Tercihleri.
E-öğrenme ekosistemi 2 boyutta incelenmiştir. (Canlı
ve cansız varlıklar) Canlı ve cansız
1. Canlı Varlıklar bileşenler ve
• Öğrenme toplulukları ve diğer paydaşlar bu bileşenlerin
(öğretmenler, eğitmenler, içerik sağlayıcılar, öğretim (Chang ve belirlenen
tasarımcıları ve pedagojik uzmanlar vb.) Guetl, 2007) fiziksel
2. Cansız varlıklar sınırlardaki
• Öğrenme araçları veya öğrenme çevresi (geleneksel
tüm ilişkiler
öğretim yöntemlerinde uygulanan medya (içerik ve olarak iki
pedagojik yönler), teknoloji ve araçlar. genel boyutta
• Öğrenmenin çevresel sınırları.
incelemiştir.

E-öğrenme ekosistemi 2 boyutta incenlemiştir.

1. Biyotik Faktörler
• Öğretme (öğretim görevlisi, öğretmen ve e-öğrenme
görevlisi)
• Öğrenme (ünite veya derse kayıtlı öğrenciler) (Renya, E-öğrenme
2. Abiyotik Faktörler 2011) ekosistemi
• Fiziksel Araçlar (masaüstü, dizüstü, tablet
bilgisayarlar, netbook'lar ve mobil cihazlar vb.)
• İnternet Bağlantısı (geniş bant, Wi-Fi, 3G, vb.)
• E-öğrenme Arayüzü veya Portal
• Dinamik ve Statik İçerik (iletişim araçları, işbirlikçi
araçlar ve değerlendirmeler)

479
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

E-öğrenme ekosistemi 5 boyutta incenlemiştir.

1. Birlikte Çalışabilirlik ve Entegrasyon
2. Kişiselleştirme (Brown vd., Yeni Nesil
3. Analiz, Danışmanlık ve Öğrenme Değerlendirmesi 2015) Dijital
4. İşbirliği Öğrenme
5. Erişilebilirlik ve Evrensel Tasarım Ortamı
E-öğrenme ekosistemi 6 boyutta incelenmiştir.
1. Konular
2. Nesneler (Quaicoe Dijital
3. Araçlar, vd., 2016) Eöğrenme
4. Topluluk, Ekosistemi
5. Kurallar
6. İşbölümü

2.4. E-Öğrenme Ekosisteminin Faydaları

Organizasyon amaç ve hedeflerine uygun geliştirilmiş, bireyselleştirilmiş bir e-öğrenme
ekosistemi, insan kaynakları ile entegre olabilme, web tabanlı portalı ile öğrenenlerin ve
eğitmenlerin takip ve kontrol etmelerine, plan değişikliği yapmalarına, iş hedefleri, kişisel
kariyer ve yetkinliklerini geliştirme açısından çok fazla avantaj sunmaktadır. Eğitim
görevlilerinin programları kurumsal hedeflere adapte etmelerine, eğitim faaliyetlerini takip
ederek ve geri dönüşler alarak geliştirmelerine, öğrenme faaliyetleri ile ilgili verilere kolay
erişebilme ve yönetilmesi ile iş disiplini sağlayabilir (Uden vd., 2007). Ayrıca, programları
yaymak için sistematik bir yaklaşımı olan kuruluşlar, sonuç olarak yatırım getirisinden (ROI),
artan üretkenlikten ve çalışan performansının artmasından fayda sağlayacaktır (Price, 2004).

2.5. E-Öğrenme Ekosistemi Geliştirilmesi

E-öğrenme ekosistemi geliştirme, öğrenme sistemi içerisinde yer alan tüm bileşenlerin
entegrasyonu sonucu birbirleriyle ilişkileri ve etkileşimlerinin belirlenerek, organizasyon
hedef ve amaçlarına uygun olarak dizayn edilmesi ve sürdürülebilir olması için bütüncül bir
yaklaşım sunmaktadır. Bu bağlamda, e-öğrenme ekosistemi kurulmadan tüm paydaşlar ve
organizasyon hedef ve amaçları belirlenerek bir sistem geliştirilmesi gerekmektedir. Uden vd.
(2007)’ye göre e-öğrenme ekosistemin geliştirilmesi kuruluşun ihtiyaçlarını tanımlanması,
teknoloji çözümünün oluşturulması, pedagojik tasarım, ekosistemdeki içeriklerin belirlenmesi,
uygulamaların ve altyapının sürekli iyileştirilmesi aşamalarından oluşmaktadır.

2.5.1. Organizasyon İhtiyaçlarını Tanımlamak

Bir e-öğrenme ekosisteminin oluşturulmasındaki ilk adım, bir kuruluşun bilgi teknolojisi (BT)
altyapısının haritalanması ve geliştirme ortamı, organizasyon yapısını, teknoloji
bağımlılıklarını ile genel mimarinin tasarlanması için yapılacak planlama sürecidir (Kulkarni
ve Kreutzer, 2006). Süreç, e-öğrenmenin uygulanması için yol haritası sağlayacak olan makro
düzeyde bir e-öğrenme stratejisinin geliştirilmesiyle başlamalıdır. Bu işlem, e-öğrenmenin
ortaya çıkardığı fırsatlar ve zorluklar dahil olmak üzere piyasadaki mevcut konum dikkate
alınarak gerçekleştirilebilir. İhtiyaçları karşılayacak en iyi e-öğrenme çözümünü elde etmek
için, organizasyonun ihtiyaçlarını belirlemek, işlemleri tanımlamak ve kriterleri belirlemek

480
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

önemlidir.

2.5.2. Teknoloji Çözümünü Oluşturmak

E-öğrenmede kullanılan bilişim teknolojileri hızla gelişmektedir. Yeni ÖYS (Öğretim Yönetim
Sistemleri)’nin mevcut sistemlerin birçoğuna entegre etmek kritik bir faktördür. Farklı
satıcılar tarafından geliştirilen farklı sistemler mevcut olması ve bu sistemlerin kendi
aralarında iletişim kurabilmesi, uyum sağlayabilmesi için bazı standartların oluşması
kaçınılmaz hale gelmiştir. Eöğrenmede kullanılan bilişim teknolojileri hızla gelişmektedir. Bu
nedenle e-öğrenme içerik, ortam, tasarım ve yönetiminde uyum sağlamak için belli kuralların
oluşturulması gerekmektedir (Doruk, 2005). ÖYS’lerde aranılan içeriğe kolayca ulaşılması,
farklı üreticilerden alınan içerik ve araçların birlikte çalıştırılması, bir ÖYS’de hazırlanan
içeriğin başka bir ÖYS’ye taşınması için standartlar ve spesifikasyonlar oluşturulmaktadır.

2.5.3. Pedagojik Tasarım E-öğrenmenin tasarımı, öğretim ve öğrenme kuramlarından gelen

sağlam ilkelere dayanmalıdır. Gagn'a (1985) göre, her biri farklı stratejiler gerektiren farklı
öğrenme çıktıları vardır. Göz önünde bulundurulması gereken teknolojilerin yanı sıra, e-
öğrenme tasarımı pedagojik olarak desteklenmelidir (Uden vd., 2007).

2.5.4. Ekosistemdeki İçerik

Öğrenme teknolojisi standartlarının geliştirilmesi, birden fazla satıcıdan içeriğin
karıştırılmasına ve eşleştirilmesine olanak veren içerik birlikte çalışabilirliğinin yanı sıra hızlı
ve kolay bir şekilde yeniden kullanılabilen, birleştirilebilen ve demonte edilebilen
değiştirilebilir içerik sağlayan önemli bir sürücü olmuştur. Bu kapsamda IMS (Instructional
Managements Systems) Küresel Öğrenme Konsorsiyumu bu konuda öncülük etmektedir.
Donanım ve yazılım satıcıları, eğitim kurumları, yayıncılar, devlet kurumları, sistem
entegratörleri ve multimedya içerik sağlayıcıları da dahil olmak üzere işbirlikçi bir ortaklık
grubudur (Uden vd., 2007).

2.5.5. Uygulamaların ve Altyapının Sürekli İyileştirilmesi

E-öğrenme ekosisteminin iyi yönetildiği ve optimize edildiğinden emin olunmalıdır (Uden
vd., 2007). Bu bağlamda, e-öğrenme ekosistemi oluşturulduktan sonra, sistem ve sistem
elemanlarının değişen e-öğrenme ortamına uyum sağlaması, geri bildirimlerin alınması ve
sürekli kontrol edilmesi sürdürülebilirliğin temelini oluşturmaktadır.

3. Sonuç

Öğrenme yaşamın hemen hemen her alanında bireylerin yaşam döngüsü boyunca yer alan
bütünleşik faaliyetler olarak görülmelidir. Öğrenme, bir öğrenci veya önceden tanımlanmış bir
grupla sınırlı değildir. Öğrenme ve ağ unsurları öğrenme durumu ve içeriğe göre dinamik
olarak değişebilir. Bireyleri, bilgisayar tabanlı aracıları, toplulukları ve kuruluşları içerebilir.
Dahası, modern öğrenme yaklaşımında sadece bilgiyi elde etmek ve işlemek değil aynı
zamanda bilgi ve beceri gelişimi için içerik oluşturma, işbirliği ve toplum temelli uygulama da
önemli başarı faktörleri olarak görülmektedir. E-öğrenme ortamının her üyesi, her öğrencinin
amaç ve hedeflere ulaşmak için mevcut kaynakları kullanması gerektiği gibi, tüm öğrencilerin
481
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

en fazla faydayı sağlamaları için katkıda bulunmalıdır. Bu bağlamda e-öğrenme ekosistemi bu

bahsedilen kriterleri destekleyecek esneklikte olması, ekosistemin parçalanmasına neden olan
faktörlerin geri bildirimlerle elde edilmesi ve sistemin organizasyon amaç ve hedeflerine
uygun revize edilmesiyle sürdürülebilir olması önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Geliştirilmiş bir e-öğrenme ekosistemin dizayn edilmesi, öğrenme topluluklarının ve diğer
paydaşların özelliklerini, spesifik öğrenme araçlarını ve öğrenen ekosistem koşullarını
incelememize ve organizasyon hedef ve amaçlarına yönelik, bireyselleştirilmiş, sürdürülebilir
ve esnek bir e-öğrenme ekosistemi dizayn edilmesine yardımcı olacaktır. Bu bağlamda
eöğrenme ekosisteminin bozulmasına neden olan sorunların ortadan kaldırılmasına mevcut ve
gelecekteki e-öğrenme trendlerini destekleyen esnek bir e-öğrenme ortamı yaratacaktır.

Kaynakça

Brodo, J. A. (2002). Today's Ecosystem of e-learning, Vice President, Marketing.

Brown, M. , Dehoney, J. , ve Millichap, N. (2015). The Next Generation Digital Learning
Environment The Fourth International Conference on E-learning and Distance
Education. Riyad.
Chang, V. , ve Guetl, C. (2007). E-Learning Ecosystem (ELES) - A Holistic Approach for the
Development of more Effective Learning Environment for Small-and-Medium Sized
Enterprises (SMEs) Digital EcoSystems and Technologies Conference, : IEEE Xplore.
Coldeway, D. O. (1986). Learner characteristics and success. In I. Mugridge & D. Kaufman
(Eds.), Distance education in Canada London: Croom-Helm. .
Collier, G. , Piccariello, H. , ve Robson, R. (2004). Digital Rights Management: An
Ecosystem Model and Scenarios for Higher Education. Research Bulletin, Educause,,
4(21).
Doruk, Z. (2005). E-Öğrenme Standartlarına Genel Bir Bakış
Frielick, S. (2004). Beyond constructivism: An ecological approach to e-learning, Perth,
Western Australia. 21st ASCILITE Conference
Gérald, S. (2005). Digital Ecosystems: The Next Frontier for SMEs and European Local
Regional Clusters? EISCO’ 2005:i2010 (eEurope): New Horizons, New Tasks for
Local and Regional Governments European Commission: DG Information Society and
Media,. Retrieved from
http://www.digital-ecosystems.org/events/2005.06eisco/eisco2005-gslide-020605.pdf
Gülbahar, Y. ( 2009). E-öğrenme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Jackson, N. (2016). Exploring the Idea of Learning Ecologies & Ecosystems For Higher
Education Dublin Institute of Technology: Educational Climate Change Conference.
Keskin, N. O. , ve Kuzu, A. (2015). Development and testing of a m-learning system for the
professional development of academics through design-based action research. The
International Review of Research in Open and Distributed Learning, 16(1).
Khan, B. H. (2005). Managing E-learning: Design, Delivery, Implementation, and
Evaluation. USA: Idea Group Inc (IGI).
Kulkarni, M. , ve Kreutzer, R. (2006). Building your own digital ecosystem: a holistic
482
Business and Organization Research Safranbolu/Karabuk
(International Conference) 12th-14thSeptember 2018

approach to enterprise integration,Syntel, Tech. Rep. Retrieved from

http://www.syntelinc.com/uploadedFiles/SynteldigitalEcosystem.pdf.
Lemke, J. ( 2000). Across the Scales of Time: Artifacts, Activities, and Meanings in Ecosocial
Systems. Mind, Culture and Activity (Vol. 7).
Pappas, C. (2015). The eLearning Ecosystem Metaphor: Key Characteristics And Basic
Components. Retrieved from https://elearningindustry.com/the-elearning-
ecosystemmetaphor-key-characteristics-and-basic-components
Pickett, S. T. A. , ve Cadenasso, M. L. (2002). The Ecosystem as a Multi-dimensional
Concept:
Meaning, Model, and Metaphor Ecosystems. . Ecosystems Journal, New York, 5(1-10).
Price, C. (2004). E-learning Ecosystems: The Future of Learning Technology.
Quaicoe, J. S. , Pata, K. , ve Jeladze, E. (2016). Digital Learning Ecosystem Services and
Educational Change in Ghana’s Basic Schools EDULEARN16 Conference. Spain.
Renya, J. (2011). Digital Teaching and Learning Ecosystem (DTLE): A Theoretical Approach
for Online Learning Environments. . Changing Demands, Changing Directions.
Proceedings ascilite Hobart 2011, 1083-1088.
Shrivastava, P. (1998). Knowledge Ecology: Knowledge Ecosystems for Business Education
and Training. Retrieved from http:
//www.facstaff.bucknell.edu/shrivast/KnowledgeEcology.html
Thompson, A. A. , ve Strickland, A. J. (2001). Crafting and Executing Strategy: Text and
Readings. New York: McGraw-Hill.
Uden, L. , Wangsa, I. T. , ve Damiani, E. (2007). The future of Elearning: E-learning
ecosystem Digital EcoSystems and Technologies Conference (DEST) (pp. 113-117).
Uşun, S. (2000). Dünyada ve Türkiye’de Bilgisayar Destekli Öğretim. Ankara: Pegem
Yayıncılık.
Wagner, N. , Hassanein, K. , ve Head, M. (2016). Who is responsible for E-Learning Success
in Higher Education? A Stakeholders' Analysis. Journal of Educational Technology
Systems, 19(1), 292-307.
Warwick. (2017). Learning and Development Center. Retrieved from
https://warwick.ac.uk/services/ldc/resource/eguides/cmclearning/#synchronous
Wilkinson, D. (2002). The Intersection of Learning Architecture and Instructional Design in
eLearning ECI Conference on e-Technologies in Engineering Education: Learning
Outcomes Providing Future Possibilities (pp. 213-221). Davos, Switzerland.: Curran
Associates, Inc.

483