‫‪-‬‬

‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫ﺷﺮآﺖ ﺳﺎزﻩ ﮔﺴﺘﺮ ﺳﺎﻳﭙﺎ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ‬

‫اﻣﻮر آﻴﻔﻴﺖ‬ ‫ﻣﺪرك ﺷﻤﺎرﻩ ‪١۵‬‬

‫ﻓﺮوردﻳﻦ ‪٨۴‬‬ ‫)وﻳﺮاﻳﺶ اول(‬

‫ﻳﺎدﺁوري‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺟﻬﺖ اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻋﺘﺒﺎراﻳﻦ ﻣﺪرك ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ اﻳﻨﺘﺮاﻧﺖ ﺳﺎزﻩ ﮔﺴﺘﺮﺳﺎﻳﭙﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬آﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق اﻳﻦ ﻣﺪرك ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﺨﺼﻮص ﺳﺎزﻩﮔﺴﺘﺮ ﺳﺎﻳﭙﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﺷﻤﺎرﻩ ﻣﺪرك‪١۵:‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺪرك‬
‫‪S.G.S.Co.‬‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﺪرك ‪:‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫ردﻳﻒ‬

‫‪-----------------------‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 1‬از ‪1‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪٣................................................................................................................................‬‬
‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟‪٤...........................................................................................................‬‬
‫ﻧﻘﺸﻬﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ ﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ؟‪٥....................................‬‬
‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ‪۶..........................................................................................................‬‬
‫ﻣﺪل ‪ DMAIC‬ﭼﻴﺴﺖ ؟‪۶.........................................................................................................‬‬
‫‪ -١‬ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪۶........................................................................................................................‬‬
‫‪ -١-١‬هﺪف ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪۶.........................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-١‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪۶.......................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ‪۶.................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدار ‪٧...............................................................................................SIPOC‬‬
‫‪ -٣-٢-١‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪٧........................................................................................‬‬
‫‪ -٤-٢-١‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ‪٨...................................................................................‬‬
‫‪ -٣-١‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪٨.......................................................... .............................‬‬
‫‪ -٢‬ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪٩..................................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢‬هﺪف ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ‪٩...................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-٢‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪٩.................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢-٢‬ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ ‪٩...................................................‬‬
‫‪ -٢-٢-٢‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ‪١٠...........................................‬‬
‫‪ -٣-٢-٢‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪١٠..........................................................................‬‬
‫‪ -٤-٢-٢‬ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‪١٣.................................................................‬‬
‫‪-٥-٢-٢‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩهﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪١۴........................................................................‬‬
‫‪ -٣-٢‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪١۴................................................................................‬‬
‫‪ -٣‬ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪١۵......................................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٣‬هﺪف ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪١۵........................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-٣‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪١۵.....................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢-٣‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﻣﺸﻜﻼت ‪١۵.........................................‬‬
‫‪ -٢-٢-٣‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‪١۶.................................‬‬
‫‪ -٣-٣‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪١٨......................................................................................‬‬
‫‪ -٤‬ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪١٩.......................................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٤‬هﺪف ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد ‪١٩........................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-٤‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪١٩......................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢-٤‬اﻳﺠﺎد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ ﺑﺮاي ﻋﻠﻞ رﻳﺸﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ‪١٩..............................‬‬
‫‪ -٢-٢-٤‬اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ‪٢٠.................................................................‬‬
‫‪ -٣-٢-٤‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬﺎي ﺑﻬﺒﻮد‪٢٠................................................................‬‬
‫‪ -٣-٤‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪٢٠.......................................................................................‬‬
‫‪ -٥‬ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪٢٠......................................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٥‬هﺪف ﻓﺎز آﻨﺘﺮل ‪٢١ .......................................................................................................‬‬
‫‪ -٢-٥‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪٢١ .....................................................................................................‬‬
‫‪ -١-٢-٥‬آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪٢١........................................................................‬‬
‫‪ -٢-٢-٥‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي و ﻣﺴﺘﻨﺪآﺮدن روﺷﻬﺎي ﻣﻮﺛﺮ‪٢٢...........................................................‬‬
‫‪ -٣-٢-٥‬ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪٢٢..................................................................................‬‬
‫‪ -٤-٢-٥‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪٢٢.....................................................................................................‬‬
‫‪-٥-٢-٥‬ﺗﺤﻮﻳــﻞ ﻓﺮاﻳﻨــﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻــﻪآــﺮدن ﺁﻣﻮﺧﺘــﻪهــﺎي آﻠﻴــﺪي و ﺁﻣــﺎدﻩ آــﺮدن ﻃــﺮح ﻣﻘــﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪهــﺎي‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ‪٢٣.........................................................................................................................‬‬
‫‪ -٣-٥‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪٢٣................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪:‬‬
‫ﺗﺎآﻨﻮن اﺑﺰارهﺎ و روش هﺎي آﻴﻔﻲ زﻳﺎدي در ﺻﻨﻌﺖ ﺧﻮدرو ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺷـﺪﻩ و ﺑﻜـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪﻩ اﻧـﺪ‪ ،‬اﺑﺰارهـﺎﻳﻲ‬
‫هﻤﭽﻮن ‪ SPC,MSA,FMEA‬و ‪ ...‬آﻪ هﺮ ﻳـﻚ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻧﻘـﺶ ﺑﺴـﺰاﻳﻲ در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ اﻳـﻦ ﺻـﻨﻌﺖ و ﺻـﻨﺎﻳﻊ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻨﻄﺒﻖ اﻳﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣـﻮازات ﻣﻌﺮﻓـﻲ اﻳـﻦ اﺑﺰارهـﺎ و روش هـﺎ‪،‬‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ اهﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﻲ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ از اﻳﻦ اﺑﺰارهـﺎ و روش‬
‫هﺎﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‪ ،‬ﻣﺪﺗﻲ اﺳﺖ ﻣﺘﺪﻟﻮژي ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ )‪ (SIX SIGMA‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷـﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ آـﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﭘـﺮوژﻩ هـﺎي آﻴﻔـﻲ ﻣﺸـﺨﺺ‪ ،‬دﻧﺒـﺎل ﻣـﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳــﺪ ﻣﻄــﺮح ﺷــﺪﻩ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣﺘــﺪﻟﻮژي اي آــﻪ ﻣــﻲ ﺗﻮاﻧــﺪ ﭘﺎﺳــﺨﮕﻮي ﻧﻴــﺎز ﺻــﺎﺣﺒﺎن ﺻــﻨﺎﻳﻊ درﺧﺼــﻮص ﻣﻴــﺰان‬
‫ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ هﺰﻳﻨﻪ هﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي روش هﺎ و اﺑﺰارهـﺎي آﻴﻔـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻄﻮر آﻤﻲ ﻣﻴﺰان ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﻲ در ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎٌ ﻣﻴﺰان ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ هﺎي ﻣﺎﻟﻲ و هﺰﻳﻨﻪ اي را ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮآﺖ ﺳﺎزﻩ ﮔﺴﺘﺮ ﺳﺎﻳﭙﺎ ﻧﻴﺰ در راﺳﺘﺎي اﻳﻔﺎي ﻧﻘـﺶ ﺧـﻮد در راهﺒـﺮي ﺷـﺒﻜﻪ ﺗـﺎﻣﻴﻦ و ﻣﻌﺮﻓـﻲ اﺑﺰارهـﺎ و‬
‫روش هﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺁن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ و اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ اﻗﺪام ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ آﻪ ﻣﺎﺣﺼﻞ اﻳﻦ ﺗﻼش هﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻜﻤﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑـﺮاي آـﺎرﺑﺮان ﻣﺤﺘـﺮم ﺑـﻮدﻩ و ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ‬
‫اﻳﺸﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬از آﻠﻴﻪ هﻤﻜﺎراﻧﻲ آﻪ در ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ ﻧﻘﺶ اﻳﻔﺎد ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻـﺎٌ ﺁﻗـﺎي ﻣﻬﻨـﺪس‬
‫ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن از اﻣﻮر آﻴﻔﻴﺖ ﺷﺮآﺖ ﺳﺎزﻩ ﮔﺴﺘﺮ ﺳﺎﻳﭙﺎ و ﺁﻗـﺎي دآﺘـﺮ ﺳـﺨﺎوي و ﺧـﺎﻧﻢ ﻣﻬﻨـﺪس ﺑﻬـﺪاد از ﺷـﺮآﺖ‬
‫ﻣﺸﺎوران ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮي ﻣﺪار ﻗﺪرداﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻬﺪي ﺷﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮ اﻣﻮر آﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎﻩ ‪١٣٨۴‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﺑﺰارهﺎي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺮاي ﺗﻤﺮآـﺰ ﺑـﺮ روي ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪهﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁﻧﻬﺎ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎﻳﻲ آﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ آﻠﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﻌﺮض وﻗـﻮع ﺧﺮاﺑـﻲ هﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎ ﺧﺮاﺑﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﺧﺮاﺑﻲهﺎ ﺑﺎﻋﺚ دوﺑﺎرﻩآﺎري‪ ،‬اﺗﻼﻓﺎت‪ ،‬هﺰﻳﻨـﻪ و ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ اﺿـﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﻤﺮآﺰ آﺮدن ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻼشهﺎ ﺑﺮ روي آﺎهﺶ ﺧﺮاﺑﻲهﺎ ﻋـﻼوﻩ ﺑـﺮ آـﺎهﺶ ﺑـﺎر آـﺎري‪ ،‬هﺰﻳﻨـﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎ را ﻧﻴﺰ آﺎهﺶ ﻣﻲدهﻨﺪ‪ .‬ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ آﻪ ﻧﺸﺎندهﻨﺪﻩ ﻣﻴﺰان ﺧﺮاﺑـﻲ در ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ هﻤﺰﻣﺎن وﺿﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁورد و در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺮآﺰ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ در ﻧﻴﻤـﻪ دهـﻪ ‪ ٨٠‬ﻣـﻴﻼدي ﺗﻮﺳـﻂ ﺷـﺮآﺖ ﻣﻮﺗـﻮروﻻ‬
‫ﺑــﻪﻣﻨﻈــﻮر ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪهﺎي ﺗﻮﻟﻴــﺪي و ﺣــﺬف ﺧﺮاﺑــﻲهــﺎ ﮔﺴــﺘﺮش دادﻩ ﺷــﺪ‪ .‬ﺳــﭙﺲ در ﺳــﺎلهــﺎي ﺑﻌــﺪ‬
‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﻧﻪ در ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﻠﻜﻪ در ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖهﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫و ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎي ﺗﺠﺎري ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻨﺶ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺠﺎري اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺷﺮآﺖهﺎﻳﻲ آﻪ در ﺳـﻄﺢ آﻴﻔﻴـﺖ ﺟﻬـﺎﻧﻲ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺴﺘﻤﺮ هﺴـﺘﻨﺪ آﻤـﻚ ﻣـﻲآﻨـﺪ آـﻪ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳـﻄﺢ رﺿـﺎﻳﺖ ﻣﺸـﺘﺮي‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ آﻪ در اﻳﻦ ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اهﺪاف و ارزشهﺎي اﺳـﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺎزهﺎ و اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﮕﻤﺎ ﻳﻚ ﻣﻌﻴﺎر اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي اﺳـﺖ آـﻪ ﻣﻴـﺰان ﭘﺮآﻨـﺪﮔﻲ ﻳـﺎ ﺗﻮزﻳـﻊ دادﻩهـﺎ ﺣـﻮل ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ را ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدهﺪ‪ .‬در ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻳﺎ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻤﺎ ﻣﻌﻴﺎري اﺳﺖ آﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ﻣﻴﺰان اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺧﺮاﺑﻲ در‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﺳـﻴﮕﻤﺎ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات و ﺧﺮاﺑـﻲهـﺎي ﻓﺮاﻳﻨـﺪ آﻤﺘـﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪي آﻪ در ﺳﻄﺢ ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ ﻗﺮار دارد ﺑﻪ ﺣﺪي ﺧﻮب اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪازاي هﺮﻳـﻚ ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﻓﺮﺻـﺖ ﺧﺮاﺑـﻲ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٣/٤‬ﺧﺮاﺑﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ)‪(DPMO١‬‬

‫ﻧﻘﺶهﺎ و ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖهﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫درﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ ﻧﻘﺶ هﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎي آﻠﻴﺪﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧـﺪ آـﻪ در ﺗﻄﺒﻴـﻖ اﻳـﻦ ﻣﺘـﺪوﻟﻮژي ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗـﺎﺛﻴﺮ زﻳـﺎدي دارﻧـﺪ درك اﻳـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ آـﻪ ﭼـﻪآﺴـﻲ ﻣﺴـﻮول اﻧﺠـﺎمدادن ﭼـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁورد آﻪ ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺑﻄﻮر آﺎرﺁ و ﻣﻮﺛﺮ ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻘﺶهـﺎ و‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖهﺎي درﮔﻴﺮ در ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮآﺖهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪﻩ اﺳـﺖ‬
‫آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﺻﻄﻼﺣﺎت راﻳﺞ اﺷﺎرﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺪﻳﺮ ﭘﺮوژﻩ )‪(Champion‬‬
‫آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩهﺎ را اﻧﺘﺨﺎب وﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎورﻩ ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﭘﺮوژﻩهﺎ را رهﺒﺮي ﻣﻲآﻨﺪ و ﻣﺤﺪودﻩ ﭘﺮوژﻩ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩهﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ را در راﺳﺘﺎي اﺟـﺮاي ﭘـﺮوژﻩ ﺑﺴـﻴﺞ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻳﺮﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳﻲ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﮔﺰارﺷﺎت و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﭘـﺮوژﻩهـﺎ را ﺑـﻪ اﻃـﻼع ﻣـﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳـﻲ و ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Defects Per Million Opportunities‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ب‪ -‬آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩ ارﺷﺪ‬
‫در زﻣﻴﻨﻪ اﺑﺰارهﺎ و ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﻳﻚ ﻓﺮد ﺧﺒﺮﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫آﻤﺮﺑﻨﺪﺳﻴﺎﻩهﺎ را ﺁﻣﻮزش ﻣﻲدهﺪ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺑﺰارهﺎ و ﻣﺘـﺪوﻟﻮژي را ﺑـﻪ درﺳـﺘﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺑﻲ و ﻣﺸﺎور ﺑﺮاي آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩهﺎ و آﻤﺮﺑﻨﺪﺳﺒﺰهﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫هﺮ ﺟﺎ آﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ اﻓﺮاد را ﺁﻣﻮزش ﻣﻲدهﺪ و داﻧﺶ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ روز ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮ روي ﭘﺮوژﻩهﺎﻳﻲ آﺎر ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﺑﺨﺶهﺎ و واﺣﺪهﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﭘﺮوژﻩهﺎ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ در اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و اﺟﺮاي ﭘﺮوژﻩ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ج ‪ -‬آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩ‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ رهﺒﺮي‪ ،‬اﺟﺮا و ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺮوژﻩهﺎي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ دارد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي و اﺑﺰارهﺎي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ را ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ ﺁﻣﻮزش ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﮐﻤﺮﺑﻨﺪهﺎی ﺳﺒﺰ را اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻓﺮﺻﺖهﺎي ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﺮوژﻩ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺰﺋﻴﺎت و ﻣﺤﺪودﻩ ﭘﺮوژﻩ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭘﺮوژﻩ را ﺑﻪ اﻃﻼع رهﺒﺮان ﭘﺮوژﻩ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩهﺎ و دﻳﮕﺮ اﻓﺮاد ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﺒﺰهﺎ ﻣﺸﺎورﻩ ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫د‪ -‬ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‬
‫ﻋﻀﻮي از ﺗﻴﻢ ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﭘﺮوژﻩ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﻴﺪﻩ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﭘﺮوژﻩ را در دﺳﺖ دارد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺴﻮوﻟﻴﺖ ﺣﻔﻆ دﺳﺖﺁوردهﺎ و ﻳﺎﻓﺘﻪهﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﺮوژﻩ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ دارد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ آﻤﺮﺑﻨﺪﺳﻴﺎﻩهﺎ را رﻓﻊ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ر‪ -‬آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﺒﺰ‬
‫زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺁﻣﻮزشهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﺪوﻟﻮژي و اﺑﺰارهﺎي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ را دﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮ روي ﭘﺮوژﻩهﺎي آﻮﭼﻚ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎ در ﻣﺤﺪودﻩ آﺎري ﺧﻮدش ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻋﻀﻮ آﺎرﺁ در ﺗﻴﻢ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﻩهﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫•‬

‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‪ ،‬از دادﻩهـﺎ و اﺑﺰارهـﺎي ﺁﻣـﺎري ﺑـﺮاي ﺑﻬﺒـﻮد ﺳﻴﺴـﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ و ﺣﻔـﻆ‬
‫ﺑﻬﺒﻮدهﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ را ﺑـﺎ ﻣﺸﺨﺼـﻪهـﺎي ﻋﻤﻠﻜـﺮدي و اهـﺪاف‬
‫ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ‪ ،‬ﻳﻚ روﻳﻜﺮد ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﺮوژﻩ اﺳﺖ آﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺑـﻪ ﻣـﺪل ‪ DMAIC‬ﻣﺸـﻬﻮر‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ ٥‬ﻓﺎز‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد و آﻨﺘﺮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘـﺮوژﻩهـﺎ از‬
‫روي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيهﺎي ﻣﺸﺘﺮي‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيهﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ارﺗﺒﺎط اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيهﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋيهـﺎي‬
‫اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼـﻬﺎي ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﺑﻬﺒـﻮد‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺷـﺪﻩ و ﻳـﻚ ارﺗﺒـﺎط ﺁﻣـﺎري ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﻴﻨﻪاي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻓـﺮاهﻢ ﻣـﻲﺁﻳـﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺎز آﻨﺘﺮل از اﺑﺰارهﺎي ﺳﻨﺘﻲ و ﺁﻣﺎري ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺑﻬﺒﻮدهﺎي اﻳﺠﺎدﺷﺪﻩ در ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ‬

‫‪5‬‬
‫ﺗﺎآﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آـﻪ وروديهـﺎ و ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﻬـﻢ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ را آﻨﺘـﺮل آﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧﺮوﺟـﻲهـﺎي ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻳﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺧﻮاهﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺪل ‪ DMAIC‬ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻣـــﺪل ‪ (Define–Measure–Analyze–Improve-Control ) DMAIC‬ﻣﺠﻤﻮﻋـــﻪاي از اﺑﺰارهﺎﺳـــﺖ آـــﻪ در ﭘـــﻨﺞ‬
‫ﻓﺎزﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ آﺮدن و ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻻزم اﺳـﺖ آـﻪ اﻳـﻦ ‪٥‬‬
‫ﻓﺎز ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻨﻄﻘﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي هﺮ ﭘﺮوژﻩ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫‪ -١-١‬هﺪف ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ :‬در ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيهﺎي ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷـﻮد و ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪهﺎ و ﻣﺤﺼـﻮﻻﺗﻲ آـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺒﻮد دادﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر آﻠﻲ در اﻳﻦ ﻓﺎز ﺷﻤﺎ اهﺪاف و ﻣﺮزهﺎي ﭘﺮوژﻩ را ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫داﻧﺶ ﺧﻮد از اهﺪاف ﺗﺠﺎري ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي و ﻓﺮﺁﻳﻨﺪي آـﻪ ﻻزم اﺳـﺖ ﺑﻬﺒـﻮد دادﻩ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢-١‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ ،‬ﮔﺎم هﺎي زﻳﺮ را ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -١-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ‬
‫‪-٢-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدار ‪SIPOC‬‬
‫‪ -٣-٢-١‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن )‪(Voice Of Customers‬‬
‫‪ -٤-٢-١‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ آﻴﻔﻴﺖ )‪(CTQ: Critical To Quality‬‬
‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮔﺎﻣﻬﺎي اﻳﻦ ﻓﺎز ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ -١-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ‪:‬‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ ﻗﺮاردادي ﺑﻴﻦ رهﺒﺮ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺗﻴﻢ ﭘﺮوژﻩ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ آﻪ در اﺑﺘﺪاي ﭘﺮوژﻩ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد و هﺪف از‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺁن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻣﺸﺨﺺ آﺮدن ﺁﻧﭽﻪ آﻪ از ﺗﻴﻢ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮآﺰ آﺮدن ﺗﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ آﺮدن ﺗﻴﻢ ﺑﺎ اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن و اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺮوژﻩ از ﻣﺪﻳﺮ ﭘﺮوژﻩ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ‪.‬‬
‫در اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ در ﻏﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻓﺮم ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ اﻳﻦ ﻓﺮم ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻴﻠﺪهﺎي ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ب( ﺗﻌﺮﻳﻒ اهﺪاف‬
‫ج( ﻣﺤﺪودﻩ ﭘﺮوژﻩ‬
‫د( ﻧﻘﺶ اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ‬
‫ﻩ( ﻧﻘﺎط ﻋﻄﻒ و اﻗﻼم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﭘﺮوژﻩ‬
‫و( ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﻴﺎرهﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ در ﭘﺮوژﻩ‬
‫) ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ آﻪ در اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ردﻳﺎﺑﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺑﻬﺒــﻮد ﺣﺎﺻــﻞ از ﭘــﺮوژﻩ اهﻤﻴــﺖ دارﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺜــﺎل ﻳﻜــﻲ از ﻣﻌﻴﺎرهــﺎي ﺑﺴ ـﻴﺎر ﻣﻌﻤــﻮل در ﭘــﺮوژﻩهــﺎي‬
‫ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺧﺮاﺑﻲ در ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﺧﺮاﺑﻲ و ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻤﺎي ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آـﻪ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻓﻌﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ در ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ ﻗﻴﺪ ﺷﻮد و اهﺪاف ﭘﺮوژﻩ ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺑﻬﺒـﻮد در اﻳـﻦ ﻣﻌﻴﺎرهـﺎ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺷﻮد‪(.‬‬
‫د( ﺑﻴﺎن ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫‪6‬‬
 ‫ر( ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲهﺎي ﺣﺎﺻﻞ از اﺟﺮاي ﭘﺮوژﻩ‬
‫)اﻳﻦ ﻓﻴﻠﺪ از ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﻴﺐ آﺮدن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﭘﺮوژﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫از اهﻤﻴﺖ ﺑﻪﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮ ﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻴﻠـﺪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ‪ business case‬ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺗﻴﻢهﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ روي ﭘﺮوژﻩهﺎﻳﻲ ﻣﺘﻤﺮآﺰ ﺷﻮﻧﺪ آـﻪ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻣـﺎﻟﻲ ﺁﻧﻬـﺎ ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺛﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﺮوژﻩهﺎ ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﺨﻤﻴﻨﻬﺎي ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎدﻩآﺮد‪(.‬‬
‫ط( ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺟﻠﺴﺎت هﻤﺎهﻨﮕﻲ اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ‬
‫‪ -٢-٢-١‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدار ‪SIPOC‬‬
‫‪ SIPOC‬ﻧﻘﺸﻪ آﻠﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﻣﻴﻦآﻨﻨﺪﮔﺎن )‪ ،(Suppliers‬ورودﻳﻬﺎ)‪ ،(Inputs‬ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ )‪،(Process‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎ )‪ (Outputs‬و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن )‪ (Customers‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ‪ SIPOC‬ﻳﻚ اﺑﺰار ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺴﻴﺎر آﺎرا اﺳﺖ آﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺁن‪ ،‬اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ آﻨﺪ آﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻀﺎي‬
‫ﺗﻴﻢ ﭘﺮوژﻩ‪ ،‬ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻮرت ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ SIPOC‬ﺑﻪ رهﺒﺮان ﺗﻴﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آـﻪ اﻋﻀـﺎي ﺗـﻴﻢ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ ﺑﺮ روي ﭼﻪ ﭼﻴﺰي آﺎر ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ اﺑﺰار ﻣﺤﺪودﻩ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ و ﺳﻄﻮح ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻠﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎ‪ ،‬ورودﻳﻬﺎ و ﺗﺎﻣﻴﻦآﻨﻨﺪﮔﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدار ‪: SIPOC‬‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﻣﺸﺨﺺ آﻨﻴﺪ‬ ‫•‬
‫ﻧﻘﺎط ﺷﺮوع و ﺧﺘﻢ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ)ﺣﺪود ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ( را ﻣﺸﺨﺺ آﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎ و ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن آﻠﻴﺪي را ﻟﻴﺴﺖ آﻨﻴﺪ‬ ‫•‬
‫ﻗﺪﻣﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺎمﮔﺬاري و ﻣﺮﺗﺐ آﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ -٣-٢-١‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن)‪(Voice Of Customers‬‬
‫ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي )‪ ،(VOC‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي و درآﻲ آﻪ ﻣﺸﺘﺮي از ﻣﺤﺼﻮل ﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺖ ﺷـﻤﺎ دارد‬
‫ﺑﻪآﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫هﺪف ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي‪:‬‬
‫• ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ را ﻋﺮﺿﻪ آﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺁن ﺧﺪﻣﺎت ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪.‬‬
‫• ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺑﻬﺒﻮد را در آﺠﺎ ﻣﺘﻤﺮآﺰ آﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫• از ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﻬﺒﻮدهﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎري آﻪ رﺿـﺎﻳﺖ ﻣﺸـﺘﺮي را ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدهﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ آﻠﻴﺪي اﺛﺮﮔﺬار در رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮي از ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي‪:‬‬
‫• ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ آﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن اﺻﻠﻲ آﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ را اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ آﻨﻴﺪ و ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮﻩاي‬
‫آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺮوژﻩ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ آﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻣـﺮﺗﺒﻂ )ﭼـﻪ‬
‫داﺧﻠﻲ و ﭼﻪ ﺧﺎرﺟﻲ( را دﻳﺪﻩاﻳﺪ‬
‫• ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي را ﻣﺸـﺨﺺ آﻨﻴـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن از دو ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ :‬ﻣﻨﺎﺑﻊ واآﻨﺸﻲ‪ ١‬و ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻨﺸﻲ‪2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Reactive‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Proactive‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ﻣﻨــﺎﺑﻊ واآﻨﺸــﻲ ﺷــﺎﻣﻞ ﻣــﻮاردي ﭼــﻮن ﺷــﻜﺎﻳﺎت ﻣﺸــﺘﺮي‪ ،‬ﺗﻤﺎﺳــﻬﺎي ﺗﻠﻔﻨــﻲ ﺑــﺮاي اراﺋــﻪ ﺧــﺪﻣﺎت و‬
‫ادﻋﺎهﺎي ﮔﺎراﻧﺘﻲ هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﺪون اﻳﻨﻜـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻪ ﻣﺸـﺘﺮي ﻣﺮاﺟﻌـﻪ آﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺘﺮي ﺧـﻮد‬
‫اﻃﻼﻋﺎت را در اﺧﺘﻴﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺮار ﻣﻲدهﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻨﺸﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردي ﭼﻮن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪهﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮﺳـﻨﺠﻲهـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﺮاي ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﺁوردن اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم اﺳﺖ آﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺸﺘﺮي ﺑﺮود‪.‬‬
‫• ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت از ﻣﺸﺘﺮي ﺗﻬﻴﻪ آﻨﻴﺪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺁﻣـﺪﻩ از ﻧﻴﺎزهـﺎي‬
‫ﻣﺸﺘﺮي را ﺗﺤﻠﻴﻞ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ‪ ٣‬ﮔﺎم ﻟﻴﺴـﺘﻲ از ﻣﺸـﺘﺮﻳﺎن و ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﺸـﺘﺮي و ﻣﻨـﺎﺑﻊ آﻨﺸـﻲ و واآﻨﺸـﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩهـﺎ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و دادﻩهـﺎي ﻋـﺪدي ﻳـﺎ ﺷـﻔﺎهﻲ آـﻪ ﻧﻴﺎزهـﺎي ﻣﺸـﺘﺮي را ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از اﺑﺰارهـﺎﻳﻲ ﭼـﻮن‬
‫ﻣﺪل آﺎﻧﻮ‪ ١‬و ﻧﻤﻮدار واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ 2‬ﻧﻴﺰآﻤﻚ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬در ﻣﺪل آﺎﻧﻮ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳـﺘﻪ ﻧﻴﺎزهـﺎي ﻻزم و‬
‫ﺿﺮوري‪ ،‬ﻧﻴﺎزهﺎي ﺗﻚﺑﻌﺪي و ﻧﻴﺎزهﺎي ﺟﺬاب دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻤﻮدار واﺑﺴﺘﮕﻲ را ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي‬
‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻇﻬﺎرات ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮد‪.‬‬
‫‪ -٤-٢-١‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲ آﻴﻔﻴﺖ )‪(CTQ: Critical To Quality‬‬
‫درﺧﺖ ‪: CTQ‬‬
‫درﺧﺖ ‪ ،CTQ‬اﺑﺰاري اﺳﺖ آﻪ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي را ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪﻳﻬﺎي آﻴﻔـﻲ ﻣﺤﺼـﻮل‪ /‬ﺧـﺪﻣﺖ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﻣـﻲآﻨـﺪ‪.‬‬
‫درﺧﺖ ‪ CTQ‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﺧﺎص آﻴﻔﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫درﺧﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻢ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ از ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﺟـﺰء ﺷـﺪﻩ ﻣﺤﺼـﻮل ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬و اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن‬
‫اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁورد آﻪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮﻩ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻬﻴﻪ درﺧﺖ ‪:CTQ‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮي دﻗﻴﻘﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ و ﻳﺎ ﻧﻴﺎزهـﺎي ﻣﺸـﺘﺮﻳﺎن ﮔﺴـﺘﺮدﻩ و ﭘﻴﭽﻴـﺪﻩ ﺑﺎﺷـﺪ از‬
‫درﺧﺖ ‪ CTQ‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي‬
‫اﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺻﺪاي ﻣﺸﺘﺮي )ﮔﺎم ﺳﻮم ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫• ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي آﻠﻲ و اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎزهﺎ را ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎ و ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي‬
‫ﻣﺤﺼﻮل و ﻓﺮاﻳﻨﺪ آﻪ ﻣﺸﺨﺺ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼـﻪ‬ ‫)ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻳـﺎ‬
‫هﺎي ورودي آﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺤﺮاﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﻴﻢ(‬
‫ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از درﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪن ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻓـﺎز را‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣-١‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺎز ‪ :١‬ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﺮاي ﺣﺎﻣﻲ ﭘﺮوژﻩ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻴﺪ ‪:‬‬
‫• ﭼﺮا اﻳﻦ ﭘﺮوژﻩ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Kano Model‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Affinity Diagram‬‬

‫‪8‬‬
 ‫• ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺮوژﻩ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ اهﺪاف ﺗﺠﺎري )ﻣﺎﻟﻲ( ﺑﺮﺳﺪ ‪.‬‬
‫• ﭼﻪ اﻓﺮادي در ﭘﺮوژﻩ ﻣﺸﺎرآﺖ دارﻧﺪ )ﺣﺎﻣﻴﺎن ﭘﺮوژﻩ ‪ ،‬ﻣﺸﺎوران ‪ ،‬رهﺒﺮ ﺗﻴﻢ و اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ(‬
‫• در اﻳﻦ ﭘﺮوژﻩ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﻳﻲ )ﺑﻮدﺟﻪ ‪ ،‬زﻣﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ( ﻣﻮاﺟﻪ هﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫• ﭼﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ آﻠﻴﺪي در اﻳﻦ ﭘﺮوژﻩ دﺧﻴﻞ اﺳﺖ)ﺗﺎﻣﻴﻦآﻨﻨﺪﮔﺎن ‪ ،‬ورودي ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻴﻬـﺎ و ﻣﺸـﺘﺮﻳﺎن ﺁن را ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫آﻨﻴﺪ(‪.‬‬
‫• ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﻴﺎرهﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ در ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺮوژﻩ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫• ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﻣﺸﺘﺮي ﻳﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‬
‫‪ -١-٢‬هﺪف ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ :‬هﺪف اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد درك واﻗﻌﻲ از ﻣﺸﻜﻼت و ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻮﺟـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻜﺎن ﻳﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﻜﻼت را ﺑﺎ دﻗـﺖ ﻣﺸـﺨﺺ آﻨﻴـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ داﻧﺸـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ آﻤـﻚ ﻣـﻲآﻨـﺪ ﺗـﺎ داﻣﻨـﻪ ﻋﻠـﻞ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮﻩاي آﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻤﺮآﺰ آﻨﻴﺪ را آﻮﭼﻚﺗﺮ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄــﻮر آﻠــﻲ در ﻓــﺎز اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜــﺮد ﻣﻮرداﻧﺘﻈــﺎر ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪ و وﺿــﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠــﯽ ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪ ﻣﺸــﺨﺺ ﻣــﻲﺷــﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ورودي‪ /‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻴﺴﺘﻢهـﺎي اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي‪ ،‬ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﯽ ﻳﺎ واﺑﺴﺘﻪ را ﺑﺎ ‪ y‬و ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ورودی‪/‬ﻋﻮاﻣﻞ درون ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑـﺎ ‪ x‬ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ y= f(x‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﺑﻴﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺎز ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ‪ y‬ﮐﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮی‬ ‫دهﻴﻢ‪،‬‬
‫از ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮی ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -٢-٢‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪:‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ‬ ‫‪-١-٢-٢‬‬
‫‪ -٢-٢-٢‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ‬
‫‪ -٣-٢-٢‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي )اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﻴﺞ ‪(R&R‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‬ ‫‪-٤-٢-٢‬‬
‫‪ -٥-٢-٢‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩهﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺷﺮح ﻗﺪﻣﻬﺎي ذآﺮ ﺷﺪﻩ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ ‪:‬‬
‫‪ -١-٢-٢‬ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ‬
‫هﺪف ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ‪ :‬هﺪف اﻃﻤﻴﻨﺎن از ای ﻦ ﻡﻮﺿ ﻮع اﺱ ﺖ آ ﻪ دادﻩه ﺎیﻲ آ ﻪ ﺟﻤ ﻊﺁوري ﻡ ﻲآﻨﻴ ﺪ‬
‫ﭘﺎﺱﺨﮕﻮي ﻥﻴﺎزهﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪم اول در ﺟﻤﻊ ﺁوري دادﻩ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺱﺎیﻲ ﻡﺸﺨﺼﻪ هﺎي آﻠﻴﺪي و ﻡﺸﺨﺺ آﺮدن اه ﺪاف‬
‫اﺱﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ”درﺱﺖ“ ﻡﺸﻜﻠﻲ آﻪ ﻡﺸﻐﻮل ﻡﻄﺎﻟﻌﻪ ﺁن هﺴﺘﻴﺪ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ و ﺷ ﺮایﻂ ﻡﺮﺗﺒﻄ ﻲ آ ﻪ ﻡﻤﻜ ﻦ اﺱ ﺖ‬
‫ﺱﺮﻥﺦهﺎیﻲ در ﻡﻮرد ﻋﻠﻞ ﻡﺸﻜﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪهﺪ را ﺗﻮﺹﻴﻒ ﻡﻲآﻨﺪ در ﺿﻤﻦ ایﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻡﻲﺗﻮاﻥﻨﺪ ﺑﻪﮔﻮﻥﻪاي ﺗﺤﻠﻴ ﻞ‬
‫ﺷﻮﻥﺪ آﻪ ﭘﺎﺱﺨﮕﻮي ﺱﻮاﻻت ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ ‪:‬‬
‫در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ‪Y = f ( X 1 , X 2 , X 3 ,..., X n‬‬
‫‪ Y ،‬ﺑﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻣﻘـﺪار ﺁن‪ ،‬ﻣﻴـﺰان ﺑـﺮﺁوردﻩ‬
‫ﺷﺪن ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺸﺘﺮي را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪ X .‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ورودﻳﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻻزم اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ )‪ (Y‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺟﻤـﻊﺁوري دادﻩ در ﻣـﻮرد ﻣﺘﻐﻴﺮهـﺎي ‪ X‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬از‬
‫ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ زﻣﺎن زﻳﺎدي را ﺻﺮف ﻣﻲآﻨﺪ‪،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ آـﻪ ﺑـﺮروي اﻧـﺪازﻩهـﺎي ﻣﺸﺨﺼـﻪ‬
‫هﺎي آﻠﻴﺪي ﺗﻤﺮآﺰآﻨﻴﺪ‪.‬ﺑﻄﻮرآﻠﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ ﮔﺎﻣﻬﺎي ذﻳﻞ را‬
‫ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ‬ ‫•‬
‫ﻧﻤــﻮدار درﺧﺘــﻲ ‪ CTQ‬و ﻧﻘﺸــﻪ آﻠــﻲ ‪ SIPOC‬ﻧﻘﻄــﻪ ﺷــﺮوﻋﻲ ﺑــﺮاي ﺷﻨﺎﺳــﺎﻳﻲ ﻣﻘــﺎدﻳﺮ ﻣﻤﻜــﻦ ﺑــﺮاي‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪﻩ‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از اﺑﺰارهﺎﻳﻲ ﭼـﻮن ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷﻜﺴـﺖ و ﺁﺛـﺎر ﺑـﺎﻟﻘﻮﻩ ﺁن‬
‫)‪ (FMEA‬و ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢-٢-٢‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ‬
‫هﺪف از ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‪:‬‬
‫هﺪف از ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷـﻮﻳﺪ ﺗﻤـﺎم اﻓـﺮادي آـﻪ ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊﺁوري دادﻩهـﺎ ﻣـﻲﭘﺮدازﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﺎ ﻳﻚ روش اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻮع دادﻩاي آﻪ ﻻزم اﺳﺖ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دادﻩهﺎﻳﻲ آﻪ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي دادﻩهﺎ‬ ‫•‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺛﺒﺖ دادﻩهﺎ‬ ‫•‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ آـﻪ در ﻧﻤﻮﻧـﻪﮔﻴـﺮي در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ )ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ آـﻪ از ﺷـﻴﻔﺘﻬﺎ‪،‬‬ ‫•‬
‫اﭘﺮاﺗﻮرهﺎ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻠﻲ آﻪ ﺑﺮﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دادﻩ ﺟﻤﻊﺁوري ﺷﻮد‪(.‬‬
‫و ‪...‬‬ ‫•‬

‫‪ -٣-٢-٢‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي )اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﻴﺞ ‪(R&R‬‬

‫هﺪف از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷـﺪﻩ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺷـﺎﻣﻞ دو ﺑﺨـﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي واﻗﻌﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ و دﻳﮕﺮي ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺮاي اﻃﻤﻴﻨـﺎن ﺑـﻪ اﻋـﺪادي آـﻪ راﺟـﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻲﺁورﻳـﻢ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺑﺎﺷـﻴﻢ آـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي ﻧﺎﺷـﻲ از ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻳـﺎ ‪ ١MSA‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﺗﺴـﺘﻬﺎي ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷـﺪﻩ اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻋﺘﻤﺎد ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ آﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﭼﻪ‪Y‬هﺎ و ﭼﻪ ‪X‬هﺎ( اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣـﻲﺷـﻮد‬
‫را ﺗﻌﻴﻴﻦ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮي )‪(MSA‬‬
‫دو ﻧﻮع ‪ MSA‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬آـﻪ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻧـﻮع دادﻩهـﺎ‪ ،‬ﻳﻜـﻲ از اﻧـﻮاع ‪ MSA‬ﺑـﺮاي ﺗﺤﻠﻴـﻞ‪ ،‬ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻗـﺮار‬
‫ﻣــﻲﮔﻴــﺮد‪ MSA) .‬ﺑــﺮاي دادﻩ هــﺎي وﺻــﻔﻲ ﻳــﺎ ‪ MSA‬ﺑــﺮاي دادﻩهــﺎي آﻤــﻲ‪ (.‬ﺳﻴﺴــﺘﻢ اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي ﺷــﺎﻣﻞ‬

‫‪1‬‬
‫‪Measurement System Analysis‬‬

‫‪10‬‬
‫واﺣــﺪهﺎي اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي ﺷــﻮﻧﺪﻩ‪ ،‬اﺑﺰارهــﺎ‪ ،‬اﭘﺮاﺗﻮرهــﺎ و روشهــﺎي اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي اﺳــﺖ‪ .‬زﻣــﺎﻧﻲ آــﻪ ‪ MSA‬اﺟــﺮا‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ آﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ارﻳﺒـﻲ‪ ،‬ﺧﻄـﻲ ﺑـﻮدن‪ ،‬ﭘﺎﻳـﺪاري‪ ،‬ﺗﻤـﺎﻳﺰ و ﺗﻐﻴﻴـﺮﭘـﺬﻳﺮي )ﻳـﺎ دﻗـﺖ( ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي را ارزﻳﺎﺑﻲ آﻨﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ هﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ارﻳﺒﻲ‪ ١‬در واﻗﻊ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻣﺮﺟﻊ‪ ٢‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺷﺪﻩ‪ ،‬ارﻳﺒﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ آـﻪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آﺎﻟﻴﺒﺮاﺳﻴﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺧﻄﻲ‪ 3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﺎ اﺑﺰار اﻧﺪازﻩﮔﻴـﺮي در ﺗﻤـﺎم ﻣﺤـﺪودﻩ ﻗﺎﺑـﻞ اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮياش ﻳﻜﺴـﺎن آـﺎر‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺁﻳﺎ اﻧﺪازﻩ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﻣﺎﺳﻨﺞهﺎ ﺑﺮاي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ارﻳﺒﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري ﻳﺎ ﺛﺒﺎت‪ 4‬ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي در ﻃﻮل زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻃﻮل‬
‫زﻣﺎن ﺷﻴﻔﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺪرت ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻳﺎ وﺿﻮح اﺑﺰار‪،5‬ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ آﺸـﻒ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺧﻴﻠـﻲ آﻮﭼـﻚ درﻣﺸﺨﺼـﻪهـﺎي اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي ﺷـﺪﻩ‬
‫راﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻳﺎ دﻗﺖ‪:6‬‬
‫• زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﻳﻚ اﭘﺮاﺗﻮر ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ را ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺗﻜﺮارﭘﺬﻳﺮي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺑﺮاي دﻓﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫• ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ اﭘﺮاﺗﻮر‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺸﺨﺼﻪ از ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ را اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي آﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻜﺜﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي درﺟـﻪ ﺗﻮاﻓـﻖ اﻳـﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻳﻚ ﻣﻘﺪار را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫اﺟﺰا و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ‪MSA‬‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪازﻩ درﺳﺖ ﻗﻄﻌﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ هﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي آـﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻜﺮارﭘﺬﻳﺮي ﺿﻌﻴﻒ ﻳﻚ اﺑﺰار و‪/‬ﻳﺎ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮي ﺿـﻌﻴﻒ اﭘﺮاﺗﻮرهـﺎ و روﺷـﻬﺎي اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﺻـﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ آـﻪ ﻣﻘـﺪار واﻗﻌـﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ را ﻋﺎري از دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺸﺨﺺ آﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺟﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي و ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﺑـﻴﺶ از اﻧـﺪازﻩ در ﺳﻴﺴـﺘﻢ اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي از ﺁزﻣـﻮﻧﻲ ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان‬
‫‪ ٧GR&R‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ ﻣـﻲﺷــﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺁزﻣـﻮن ﺑــﻪﮔﻮﻧـﻪاي ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷــﺪﻩ اﺳـﺖ آـﻪ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي در داﺧــﻞ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪) .‬ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﻄﺎ ﻳﺎ دﻗﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪(P،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Bias‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Master Value‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Linearity‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Stability‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Discrimination‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Variability Or Precision‬‬
‫‪١Gauge Repeatability & Reproducibility‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ‪MSA‬‬

‫‪σˆ 2 Total=σˆ 2 product+σˆ 2 ms‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ +‬ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﻣﺤﺼﻮل= ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي آﻠﻲ‬

‫ﺗﮑﺜﯿﺮﭘﺬﯾﺮی ‪+ σ̂ 2‬ﺗﮑﺮارﭘﺬﯾﺮی ‪σ̂ 2‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﺗﻜﺮارﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ :‬ﺗﻜﺮارﭘﺬﻳﺮي ﺷﺎﺧﺼﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻳﻜﺴﺎن در اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮيهﺎي ﻣﻜﺮر ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ اﭘﺮاﺗﻮر را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫• ﺗﻜﺜﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ :‬ﺗﻜﺜﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ در هـﺮ ﻳـﻚ از ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي )اﭘﺮاﺗﻮر‪ ،‬روش‪ ،‬اﺑﺰار و ‪ (...‬آﻪ در اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮيهﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﻪ دﺳﺖﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫اﭘﺮاﺗﻮرهﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻜﺜﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺗﻠﻘـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻜﺜﻴﺮﭘـﺬﻳﺮي ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﭼﻨـﺪﻳﻦ اﭘﺮاﺗـﻮر ﺑـﺮاي دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ در ذﻳﻞ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ آﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ آﻤﻚ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺮد آـﻪ ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫از ﺗﻜﺮارﭘﺬﻳﺮي اﺳﺖ و‪ /‬ﻳﺎ ﺗﻜﺜﻴﺮﭘﺬﻳﺮي‬

‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪%‬‬

‫‪Contribution‬‬ ‫‪P/TV‬‬ ‫‪P/T‬‬
‫‪σ̂ms‬‬ ‫‪5.15×ms‬‬ ‫ﻣﻌﻴﺎر ﭘﺬﻳﺮش ‪GR&R‬‬
‫‪σ̂ 2 ms‬‬ ‫‪×100‬‬ ‫‪×100‬‬
‫‪×100‬‬
‫‪σ̂ 2 Total‬‬ ‫‪σ̂Total‬‬ ‫‪Tolerance‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺣﺎﺷﯿﻪای‬
‫‪<9%‬‬ ‫‪<30%‬‬ ‫‪<30%‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬

‫ﺧﻮب‬ ‫‪<4%‬‬ ‫‪<20%‬‬ ‫‪<20%‬‬

‫ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫‪<1%‬‬ ‫‪<10%‬‬ ‫‪<10%‬‬

‫• ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ آﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺘﺮي ﺣﺪود دﻳﮕﺮي را اﻟﺰام آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ رﻋﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﺣﺪود ﻻزم اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ Percent‬ﻳﺎ درﺻﺪ ﺳﻬﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻤﺘﺎز در ﺷﺶ ﺳﻴﮕﻤﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻴـﺎر ﺷـﺒﻴﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ‪ P/TV‬اﺳـﺖ‬ ‫•‬
‫اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ در اداﻣﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﻧﺴﺒﺖ وارﻳﺎﻧﺴﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ از ﺁﻣﺎر ﭘﺎﻳـﻪ‬
‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ از ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻲﺗﻮان وارﻳﺎﻧﺴﻬﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑﺎ هﻢ ﺟﻤﻊ آﺮد؛ ﺑﺎ ﺟﻤﻊآﺮدن اﻳﻦ درﺻـﺪهﺎ ﺑـﻪ ﻋـﺪد‬
‫‪ %١٠٠‬ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ آﻤﻚ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ وارﻳﺎﻧﺲ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫آﺮد‪ .‬در واﻗﻊ ‪ % Contribution‬درﺻﺪ ﺳﻬﻢ هﺮ ﻳﻚ از اﺟﺰاي وارﻳﺎﻧﺲ از ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻲ آﻞ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪) .‬هﺮ‬
‫ﻳﻚ از اﺟﺰاي وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﺮ وارﻳﺎﻧﺲ آﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ و در ﻋﺪد ‪ ١٠٠‬ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪(.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ دﻗﺖ ﺑﺮ ﻧﻮﺳﺎن آﻞ )‪ (P/TV‬ﻧﺴﺒﺘﻲ اﺳﺖ آﻪ از ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﺮ‬ ‫•‬
‫اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر آﻠﻲ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﻴـﻴﻦ آـﺮد آـﻪ ﺁﻳـﺎ ﻳـﻚ‬

‫‪12‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﺑﮕﻮﻧﻪاي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي آﻨـﺪ آـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﺁزﻣـﻮن ﻓـﺮض و اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﺳﻴﺴﺘﻢهﺎي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻬﺒﻮدهﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ در ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻲ)ﻧﻮﺳﺎن( ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات آﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺮد‪:‬‬
‫‪ (١‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ آﻤﻚ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻲ آﻞ را ﺗﺨﻤﻴﻦ زد‪.‬‬
‫‪ (٢‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮيهﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ از ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮزﻳـﻊ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ را ﻧﺸـﺎن دادﻩ و ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﻩ ﺧـﻮﺑﻲ از‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﺁوردي از اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻜـﺎر‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬
‫• ﻧﺴـﺒﺖ دﻗـﺖ ﺑــﺮ ﺗﻠـﻮراﻧﺲ )‪ (P/T‬ﻧﺴـﺒﺘﻲ اﺳــﺖ آـﻪ از ﺗﻘﺴـﻴﻢ ‪ ٥/١٥‬ﺑﺮاﺑــﺮ اﻧﺤـﺮاف اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺳﻴﺴــﺘﻢ‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﺮ ﺗﻠﻮراﻧﺲ )‪USL‬ــ‪ (LSL‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺁﻳـﺎ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺤﺼﻮل را رد ﻳﺎ ﻗﺒﻮل آﻨﺪ‪) .‬ﻣﻘﺪار ”‪ ،“٥/١٥‬ﺗﻌﺪاد اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ ‪ ٩٩‬درﺻـﺪ از‬
‫ﻣﺤﺪودﻩ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدهﻨﺪ‪ (.‬ﻧﺴﺒﺖ ‪ P/T‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺧﻮدروﺳﺎزي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﻻزم اﺳـﺖ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﻮﻳﻢ‬
‫آﻪ ﺗﻠﻮراﻧﺴﻲ آﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮل ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﻠﻮراﻧﺲ واﻗﻌﻲ ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺗﻠﻮراﻧﺲهﺎي زﻳﺎد ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي را ”ﺑﻬﺘﺮ“ از ﺁن ﭼﻴﺰي آﻪ هﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻗﻴﻖ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮﻩ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢهـﺎي اﻧـﺪازﻩﮔﻴـﺮي ﺑـﺮاي دادﻩهـﺎي آﻤـﻲ و دادﻩهـﺎي وﺻـﻔﻲ در‬
‫ﻣﺤﺪودﻩ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺑـﺮاي آﺴـﺐ اﻃﻼﻋـﺎت دﻗﻴـﻖﺗـﺮ ﺑـﻪ آﺘـﺐ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴـﺮي ﺑﺮرﺳـﻲ ﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﻳـﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﺑﻬﺒـﻮدي ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﻬﺒﻮد دادﻩ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮيهﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -٤-٢-٢‬ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‬

‫هﺪف از ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻠﻴﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﺎ ﻗﻄﻌـﺎت ﻣﻮﺟـﻮد در ﻳـﻚ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎنﺑﺮ و هﺰﻳﻨﻪﺑﺮ اﺳﺖ و در ﭘﺎرﻩاي از ﻣـﻮارد ﭼـﻮن ﺗﺴـﺖهـﺎي ﻣﺨـﺮب ﺻـﺮفﻧﻈـﺮ از هﺰﻳﻨـﻪ ﻳـﺎ زﻣـﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ آﻠﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺮرﺳﻲ آﻠﻴﻪ ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﻣﺘﺪي اﺳﺖ آﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻌـﺪاد آﻤﺘـﺮي از ﻗﻄﻌـﺎت ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮهﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮﺁورد آﻨﻴﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻗﺖ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪاي آﻪ از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺁﻣﺎري ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ‪:‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﺪاد ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ و ﺑﺎ آﻤﻚ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺁﻣﺎري ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي هﺰﻳﻨﻪاي و زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻓﺮض آﻨﻴﺪ آﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫دﻗﺖ ‪٠٫٠١‬و ﺑﺎ آﻤﻚ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺁﻣﺎري ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ ١١٥‬رﺳـﻴﺪﻩاﻳـﻢ وﻟـﻲ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﺤـﺪودﻳﺘﻬﺎي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ‪ ٩١‬ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻬﻴﻪ آـﺮد در اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﺎ‬
‫آﻤﻚ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎ دﻗﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻨﻴـﺪ‪ .‬در هـﺮ ﺻـﻮرت ﭘـﺲ از ﺗﻌﻴـﻴﻦ اﻧـﺪازﻩ ﻧﻤﻮﻧـﻪ و ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ آﻪ در ﻗﺪﻣﻬﺎي ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي و‬
‫ﺑﻬﺒــﻮد ﺁن ﻻزم اﺳــﺖ آــﻪ زﻣــﺎﻧﻲ ﺑــﺮاي ﻧﻤﻮﻧــﻪﮔﻴــﺮي اﺧﺘﺼــﺎص دادﻩ ﺷــﻮد و در اﻳــﻦ زﻣــﺎن ﺧــﺎص‪ ،‬آﻠﻴــﻪ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ و ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ ﻃﻲ ﺷﺪﻩ و دادﻩهﺎ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي‬
‫ﺛﺒﺖ دادﻩهﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺛﺒﺖ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻦ دادﻩهﺎ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٥-٢-٢‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩهﺎ و اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬

‫‪13‬‬
‫هﺪف از ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩهﺎ و اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ :‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ ﻧﺸـﺎندهﻨـﺪﻩ ﻣﻴـﺰان ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﻳـﻚ‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ اﺳـﺖ آـﻪ داﻣﻨـﻪ ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﺪﻩ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺸـﺘﺮي )ﺗﻠـﻮراﻧﺲ( را‬
‫ﺑﺮﺁوردﻩ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺷﺎﺧﺺهﺎي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﻚ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺهﺎ‬
‫ﻃﻮل ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﻃﻮل ﺗﻠﻮراﻧﺲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼـﻮل ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﺎﺧﺺهـﺎ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲآﻨﻨـﺪ آـﻪ ﺁﻳـﺎ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ از ﻧﻈـﺮ آﻨﺘـﺮل‬
‫ﺁﻣﺎري ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩهﺎ و اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪاي آﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ و اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬
‫آﻪ اوﻻ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺎآﻴﺪ در ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑـﺮ روي ‪Y‬هـﺎ‪/‬ﺧﺮوﺟﻴﻬـﺎي ﻓﺮاﻳﻨـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺑﻌـﺪ از اﻳﻨﻜـﻪ وارد ﻓـﺎز‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺪﻳﺪ و ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ روي ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي ﺧﺮوﺟﻲ)‪X‬هﺎ( را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي آﺴﺐ‬
‫اﻃﻼﻋــﺎت در ﻣــﻮرد ﺁﻧﻬــﺎ ﮔﺎﻣﻬــﺎي ذآــﺮ ﺷــﺪﻩ در ﻓــﺎز اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي را ﻃــﻲ ﻣــﻲآﻨﻴــﺪ‪ ،‬اﻣــﺎ ﻋﻤــﺪﻩ ﺗﺎآﻴــﺪ در ﻓــﺎز‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﺮ روي ‪Y‬هﺎ اﺳﺖ و ﺳﻌﻲ آﻨﻴﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬـﺎ ﺑﭙﺮدازﻳـﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘـﻪ دﻳﮕـﺮ ﺁﻧﻜـﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳـﻲ ‪Y‬هـﺎ ﻣﻌﻴﺎرهـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ را ﺗﻌﺮﻳـﻒ آـﺮدﻩ ﺑﺎﺷـﻴﺪ و ﻧﻤﻮﻧـﻪﮔﻴـﺮي ﻧﻴـﺰ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫دادﻩهﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ آﻤﻚ آﻨـﺪ‪ .‬در هـﺮ ﺻـﻮرت ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ آـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﻴﺎرهﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ را از روي دادﻩهﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرهـﺎ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ ﭼﻮن ‪ Cpk‬و ‪ Cp‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻤﺎ و ﺗﻌـﺪاد ﺧﺮاﺑـﻲ در ﻳـﻚ ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫ﺧﺮاﺑﻲ )‪.(DPMO‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دادﻩهﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و دادﻩهﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ را ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اراﺋﻪ ﻣﻲ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻦ آﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از آﻠﻴﻪ ﻧﻤﻮدارهﺎي ﻧﻤﺎﻳﺶ دادﻩ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﻮدار ﭘﺎرﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارهﺎي رﻓﺖ )اﺟـﺮا( و ‪...‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ‬
‫آﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣-٢‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪:‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺁن آﻪ ﺑﻪ ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮوﻳﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻨﻴﺪ آﻪ ﭼﻪ ﻣﺸـﻜﻼﺗﻲ اﺗﻔـﺎق ﻣـﻲاﻓﺘﻨـﺪ‬
‫وﺗﺤﺖ ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﻣﻜﺎن وﻗﻮع ﺁﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ دادﻩهﺎ واﻃﻼﻋﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎﻣﻲ ﭘﺮوژﻩ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دهﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻳﺎ ﻣﺸﻜﻼت اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ورودﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ وﺧﺮوﺟﻴﻬﺎي اﺻﻠﻲ ﭼﻄﻮر اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪي واﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﭼﻪ آﺎري اﻧﺠﺎم دادﻩاﻳﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫دادﻩهﺎ ﭼﻪ اﻟﮕﻮهﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن دادﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ -٣‬ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪:‬‬
‫‪ -١-٣‬هﺪف ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ‪:‬‬
‫ﻓﺎز اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭘﺎﻳﻪاي ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدهـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ دادﻩهـﺎي دﺳـﺘﻪﺑﻨـﺪي ﺷـﺪﻩ درﻣـﻮرد‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭘﺎﻳﻪاي ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻜﺎن ﻳﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷـﻮد و درك واﻗﻌـﻲ از ﻣﺸـﻜﻼت و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻤﺮآﺰ ﺑﺮروي ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬درﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﻳﻲ‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻠﻞ رﻳﺸﻪاي اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از دادﻩهـﺎ ﺳـﻨﺠﻴﺪﻩ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و درﻧﻬﺎﻳـﺖ ﻋﻠـﻞ رﻳﺸـﻪاي‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪاي را ﺑﺮاي اراﺋـﻪ راﻩﺣـﻞهـﺎ در ﻓـﺎز ﺑﻌـﺪي ﺷـﻜﻞ‬
‫ﻣﻲدهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢-٣‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪:‬‬

‫ﻋﻤﺪﻩ آﺎر در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و اﺛﺒﺎت ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم درﺳـﺖ اﻳـﻦ‬
‫آﺎر ﮔﺎﻣﻬﺎي ذﻳﻞ را ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -١-٢-٣‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﻣﺸﻜﻼت‬
‫‪-٢-٢-٣‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﮔﺎﻣﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -١-٢-٣‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي ﻣﺸﻜﻼت‬
‫هﺪف از ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ‪:‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﻬﺒﻮدهﺎ ﺑﺮ روي ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ /‬ﺧﺮوﺟﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ هﺰﻳﻨﻪﺑـﺮ ودر ﭘـﺎرﻩاي از ﻣـﻮارد اﻣﻜـﺎنﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜـﻪ ﻣﺸـﻜﻠﻲ در داﺧـﻞ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﺑﭙﻴﻮﻧـﺪد‪ ،‬ﻋﻠـﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ و ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻪ ﺻـﻮرت رﻳﺸـﻪاي ﺣـﻞ ﺷـﻮد ﺗـﺎ دﻳﮕـﺮ ﻟﺰوﻣـﻲ ﺑـﻪ ﺻـﺮف هﺰﻳﻨـﻪهـﺎي‬
‫اﺿﺎﻓﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻋﻠﻞ زﻳـﺎدي را‬
‫ذآﺮ آﻨﻨﺪ‪ .‬آﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد آﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻞ آﺎر ﻣﺸﻜﻞ و هﺰﻳﻨﻪﺑﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫آﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻞ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻩ ﺗﺎ هﻢ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و هﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳـﻲ اوﻟﻴـﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﺑﺴـﻴﺎري از‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮﻳﻬﺎ رﻓﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ‪:‬‬
‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ از ﻋﻠﻞ ﺑـﺎﻟﻘﻮﻩ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ آـﺮدﻩ وﺳـﭙﺲ ﺁن‬
‫ﻋﻠﻞ را ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ رواﺑﻂ ﻋﻠﺖ وﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﺑـﺮ ﺧﺮوﺟـﻲ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑـﻪ دو‬
‫دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻞ ﻋﺎم و ﻋﻠﻞ ﺧﺎص‪ .‬ﻋﻠﻞ ﺧﺎص ﺑﺨﺸـﻲ از روش آـﺎر ﻣﻌﻤـﻮل ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﻳﻚ رﺧﺪاد ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل در ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺧﻄﺎهـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻧﻴـﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ و‬
‫ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻧﺸﺪﻩ ﺟﺰء ﻋﻠﻞ ﺧﺎص ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬از ﺳـﻮي دﻳﮕـﺮ ﻋـﻮاﻣﻠﻲ ﭼـﻮن ﻃﺮاﺣـﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺁﻻت‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ و ‪ ...‬آﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﺨﺶ ﺟﺪاﻧﺎﭘﺬﻳﺮي از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻞ ﻋﺎم ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ آﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ذاﺗﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ اﻳـﻦ ﻋﻠـﻞ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘـﻪاي آـﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺶﺳﻴﮕﻤﺎ ﻋﻠﻞ ﻋﺎم داﺧﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫اآﻨــﻮن زﻣــﺎن ﺁن اﺳــﺖ آــﻪ ﺗﻌــﺪاد زﻳــﺎدي از ﻋﻠــﻞ ﺑــﺎﻟﻘﻮﻩ را ﺷﻨﺎﺳــﺎﻳﻲ و ﺳــﺎزﻣﺎﻧﺪهﻲ آــﺮدﻩ و در ﻣــﻮرد ﺁﻧﻬــﺎ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي آﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦآﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎ اﻳﺪﻩهﺎﻳﻲ را در ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ اﻳﺠـﺎد آﻨﻴـﺪ‬
‫از ﻃﻮﻓﺎن ﻓﻜﺮي اﺳـﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴـﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴـﺎت ﻃﻮﻓـﺎن ﻓﻜـﺮي ﺧﻼﻗﻴـﺖ اﻳﺠـﺎد آـﺮدﻩ‪ ،‬هـﺮ ﻓـﺮدي را ﺑـﻪ ﻓﻜـﺮ آـﺮدن‬
‫وادارﻣﻲآﻨﺪ و هﻴﺠﺎن و اﻧﺮژي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻠﺴـﺎت ﻃﻮﻓـﺎن ﻓﻜـﺮي در ﻗﺎﻟـﺐ ﻧﻤـﻮدار‬
‫ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي و ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫ﻧﻤﻮدارهﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻨﺪي ﻋﻠﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻪﺷﻤﺎ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي آﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ آﻪ وﺟﻮﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﻜﻞ را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ روﺷﻦ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﻞ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫را ﺑﻪ دﻓﻌﺎت زﻳﺎد داﺷﺘﻪاﻧﺪ – ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ آﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ آﻪ اﻧﺠـﺎم دادﻩاﻧـﺪ ﺑـﺮروي ﻋﻠـﻞ رﻳﺸـﻪاي ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫ﻣﺘﻤﺮآﺰ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻤﻮدار ﻋﻠﺖ وﻣﻌﻠﻮل وﻧﻤـﻮدار درﺧﺘـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ آﻤـﻚ ﻣـﻲآﻨـﺪ آـﻪ‬
‫هﻤﺎن دﻓﻌﻪ اول راﻩﺣﻞهﺎﻳﻲ آﺎرا و ﻣﻮﺛﺮ اراﺋﻪ آﻨﻴﺪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻤﺎ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻲﺳﺎزد آﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻞ اﺻﻠﻲ و‬
‫رﻳﺸﻪاي ﻣﺸﻜﻞ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻋﻠﺖ وﻣﻌﻠﻮل‪ ،‬ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدهـﺪ وﺷـﻜﻞ ﻧﻤـﻮدار ﻧﻴـﺰ ﻧﺤـﻮﻩ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﺗﻔـﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ اﻓـﺮادي آـﻪ ﺑـﺮروي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي ﺑﻬﺒـﻮد آـﺎر‬
‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﺪون ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻞ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺮروي ﻳﻚ ﻋﻠﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﻤﺮآﺰ ﻣﻲآﻨﻨﺪ وﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠـﻞ را‬
‫ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ وﻳﺎ اﻳﻦآﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮد را ﺻﺮف از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮدارهﺎي ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل ﺳﺎﺧﺘﺎري را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲﺁورﻧﺪ آﻪ درك ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻋﻠﻞ ﻳـﻚ ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫را ﺳﺎدﻩ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﻋﻠﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﻮﻳﺮي ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﻳﻦآﻪ‬
‫ﭼﻪ دادﻩهﺎﻳﻲ را ﺟﻤﻊﺁوري آﻨﻨﺪ‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر اﻓﺮاد ﻗﺮار ﻣﻲدهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻓﻜﺮي زﻳﺎدي ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻧﻤﻮدار ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل ﺻﺮف ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠـﻞ ﺑـﺎﻟﻘﻮﻩ را‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ دادﻩهﺎﻳﻲ را ﺟﻤﻊﺁوري آﻨﻴﺪ آﻪ ﻣﺸﺨﺺ آﻨﺪ آﺪام ﻳﻚ از اﻳـﻦ ﻋﻠـﻞ‬
‫واﻗﻌﺎ در اﻳﺠﺎد ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺸﺎرآﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮروي ﻋﻠﻠﻲ ﺗﻤﺮآﺰ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺘﻮان در ﻣـﻮرد ﺁﻧﻬـﺎ دادﻩ ﺟﻤـﻊﺁوري آـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ هـﺮ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻳﺎ اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻠﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳـﺖ آـﻪ ﺑﻄـﻮر ﺧﻼﻗﺎﻧـﻪ‬
‫روﺷﻬﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻋﻠﻞ اﻳﺠﺎد آﻨﻴﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺎدﻩ‪ -‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ وﻣﺸﺎهﺪﻩ اﺛﺮ ﺁن‪ -‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ آﻪ واﻗﻌﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﻴـﺪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ در ﻣﺘﻤﺮآـﺰ آـﺮدن ﺗﻼﺷـﻬﺎﻳﺘﺎن آﻤـﻚ‬
‫ﻣـﻲآﻨـﺪ و اﻧﺠـﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ زﻳـﺎد ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊﺁوري دادﻩ در ﻣــﻮرد ﺁن ﭼﻴـﺰيهـﺎﻳﻲ آـﻪ آﻨﺘﺮﻟــﻲ ﺑـﺮ ﺁﻧﻬـﺎ ﻧﺪارﻳــﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ آﻤﻚ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺼﻮل اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦآﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷـﻮد آـﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ هـﻢ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ دادﻩاي و هﻢ از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻳــﺪﮔﺎﻩ ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪي‪ :‬رﺳــﻢ ﻧﻘﺸــﻪ ﺟﺰﺋﻴــﺎت ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪ‪ ،‬اﻧﺠــﺎم ﺗﺤﻠﻴــﻞ ارزش اﻓــﺰودﻩ و ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﺳــﻴﻜﻞ زﻣــﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬــﺎﻳﻲ هﺴــﺘﻨﺪ آــﻪ در دﻳــﺪﮔﺎﻩ ﻓﺮاﻳﻨــﺪي ﻣــﻮرد ﺑﺮرﺳــﻲ ﻗــﺮار ﻣــﻲﮔﻴﺮﻧــﺪ و درك ﻣــﺎ را از ﻓﺮﺁﻳﻨــﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺒــﻮد‬
‫ﻣﻲدهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ در ردﻳﺎﺑﻲ ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻴﻜﻞ زﻣﺎﻧﻲ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﻓﺮﺻﺘﻬﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﺮاي آﺎهﺶ هﺰﻳﻨـﻪهـﺎي‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ وﺟﻮد دارد را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ دادﻩاي‪ :‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪيدادﻩهﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارهﺎي ﭘﺮاآﻨﺶ و ﻧﻤﻮدارهﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻩ‪ ،‬اﺑﺰارهﺎﻳﻲ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ در‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻩ دادﻩاي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻠﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺎﻳﻌﺎت و ﻣﺸﻜﻼت‬
‫آﻴﻔﻲ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﻋﻠﻞ رﻳﺸﻪاي اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻠﻞ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺸﻜﻼت و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻓﺮﺻﺘﻬﺎي ﺑﻬﺒـﻮد از هـﺮ‬
‫دو دﻳﺪﮔﺎﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‬ ‫‪-٣-٢-٣‬‬
‫هﺪف از ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪﻩاي آﻪ ﺑﻴﻦ ‪X‬هﺎ و ‪ Y‬وﺟﻮد دارد را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دهـﻴﻢ ﻣـﻲﺗـﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ آـﻪ‬
‫‪X‬هﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻣﺎ هﺴـﺘﻨﺪ در ﺻـﻮرﺗﻴﻜﻪ ‪Y‬هـﺎ اﻏﻠـﺐ ﻧﻈـﺎرت ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺑﺨـﻮاهﻴﻢ‬
‫ﺑﻬﺒﻮدي در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮ روي ‪X‬هﺎ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ‪ X‬ﻳﺎ‬

‫‪16‬‬
‫‪X‬هﺎﻳﻲ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ را ﺑﺮ ‪ Y‬ﻳﺎﺧﺮوﺟﻲ آﺎر ﻣـﺎ دارﻧـﺪ ﻧﻜﺘـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ اﺳـﺖ آـﻪ در اﻳـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺳـﻌﻲ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﺟﻤﻊﺁوري دادﻩهﺎ و اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺁن ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺁوري اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‪:‬‬
‫اﻳــﻦ ﻣﺮﺣﻠــﻪ از ﻓــﺎز ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﺷــﺒﻴﻪ ﮔﺎﻣﻬــﺎي ﻃــﻲ ﺷــﺪﻩ در ﻓــﺎز اﻧــﺪازﻩﮔﻴــﺮي اﺳــﺖ ﺑــﺎ اﻳــﻦ ﺗﻔــﺎوت آــﻪ در ﻓــﺎز‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺗﺎآﻴﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ روي‪ Y‬هﺎ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ روي ‪X‬هﺎ )ﻋﻠـﻞ ﻣﺸـﻜﻼت(‬
‫ﻣﺘﻤﺮآﺰ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ و در ﺻﺪد هﺴﺘﻴﻢ آﻪ ﻣﻴﺰان ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ‪X‬هﺎ و ‪ /Y‬ﻣﺘﻐﻴﺮ)هﺎي( ﺧﺮوﺟـﻲ را ﺑﺮرﺳـﻲ آﻨـﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺮوژﻩهﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻣﻮرد ‪)Y‬هﺎ( ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و دﻳﮕـﺮ ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ‬
‫ﺻﺮف زﻣﺎن ﺑﺮاي اﻧﺪازﻩﮔﻴﺮي ﻣﺠﺪد ‪ Y‬ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﻲ اﻏﻠﺐ اوﻗـﺎت در ﻓـﺎز ﺗﺤﻠﻴـﻞ‪ ،‬ﺟﻤـﻊﺁوري دادﻩ و اﻃﻼﻋـﺎت در‬
‫ﻣﻮرد ‪X‬هﺎ و ‪)Y‬هﺎ( ﺑﻄﻮر هﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻓﺎز از ﻣﺘﺪوﻟﻮژي‪ ،‬ﻋﻤﺪﻩ آﺎر ﻣﺎ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ آـﻪ ﭼـﻪ ﻋﻠﻠـﻲ ﺑـﺮ ﺧﺮوﺟـﻲ آـﺎر ﻣـﺎ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﮔـﺬار‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪاي آﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد اﻳﻦاﺳﺖ آﻪ ﺁﻳﺎ ﻋﻠﺖ ﺑﺮ روي ﻣﻌﻠﻮل ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬دادﻩهﺎي ﻣﻮﺟﻮد را ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻨﻴﺪ ﻳﺎ اﻳﻦآـﻪ دادﻩهـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﺟﻤـﻊﺁوري آﻨﻴـﺪ‪ .‬وﻟـﻲ‬
‫هﻤــﺎﻧﻄﻮر آــﻪ ﮔﻔﺘــﻴﻢ اﻏﻠــﺐ اوﻗــﺎت ﻧﻴــﺎز دارﻳــﺪ آــﻪ دادﻩهــﺎ و اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ را ﺑﻄــﻮر هﻤﺰﻣــﺎن در ﻣــﻮرد ‪X‬هــﺎ و ‪Y‬‬
‫ﺟﻤﻊﺁوري آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ دادﻩهﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم در ﻣﻮرد ﻋﻠﻞ ﺟﻤﻊﺁوري ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ دادﻩهﺎ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺑﻪ ﻧﻮع دادﻩاي آﻪ ﺟﻤﻊﺁوري ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﺑﺰارهـﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠـﻲ‬
‫و ﺁﻣﺎري را آﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻤﻮدارهﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ‪:‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻘﺪار ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﻘـﺪاري ﮔﺴﺴـﺘﻪ ﻳـﺎ ﻣﺸﺨﺼـﻪاي دارد ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ راﻩ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪآﺎرﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮدارهﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪﻩ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي ﺗﺤﻴﻞ اﻳﻦ دو ﻣﺘﻐﻴـﺮ‪ ،‬در‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬دادﻩهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺟﻤـﻊﺁوري ﻣـﻲﺷـﻮد ﺳـﭙﺲ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺁﻳﺎ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻐﻴﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ دارد ﻳﺎ ﺧﻴـﺮ‪ .‬ﻣـﺜﻼ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪاد ﺧﺮاﺑﻲهﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻔﺎرﺷﺎت و ﻳﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﺎن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي روﻏـﻦآـﺎري در‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻤﻮدارهﺎي ﭘﺮاآﻨﺶ‪:‬‬
‫ﻧﻤﻮدار ﭘﺮاآﻨﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ را ﺑﻪﻃﻮرﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع آﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﻧﻪ ﺑﻪآﺎر ﻣـﻲرود و اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از اﻳـﻦ ﻧﻤـﻮدار ﻳـﻚ‬
‫روش آﺎرا ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﺒﺎﻃﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻳﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴـﺪ ﺑﻔﻬﻤﻴـﺪ آـﻪ ﺁﻳـﺎ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ اﺳـﺖ ﻳـﺎ ﺧﻴـﺮ از اﻳـﻦ ﻧﻤـﻮدار اﺳـﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴـﺪ در ﺑﻌﻀـﻲ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺴﺖ ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ )اﻟﺒﺘﻪ وﺟﻮد ارﺗﺒﺎط در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﺟـﻮد راﺑﻄـﻪ ﻋﻠـﺖ و‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ(‬
‫‪ -‬ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻓﺮض‪:‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺟﺰﺋﻲ در ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦهﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺖ ﻳـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮات واﻗﻌـﻲ‪ ،‬از‬
‫ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻓﺮض اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﺁزﻣﻮن ﻓﺮض‪ ،‬روﻳﻪاي اﺳﺖ آﻪ دادﻩهﺎ را ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪاي آـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ را آﺸﻒ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺁزﻣﻮن ﻓﺮض ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ دو ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﮔـﺮوﻩ از ﻣﺘﻐﻴﺮهـﺎ‬
‫ﺑﻪآﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮات‪ ،‬هﻴﭻ دو ﭼﻴﺰي دﻗﻴﻘﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺳﻮال اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻳﺎ اﺧﺘﻼﻓﺎت‬

‫‪17‬‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻩهﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎ و ‪ ...‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺗﺼـﺎدﻓﻲ و ﻃﺒﻴﻌـﻲ اﺳـﺖ ﻳـﺎ اﻳـﻦآـﻪ‬
‫واﻗﻌﺎ اﺧﺘﻼف وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻓﺮض در ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ راهﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﺮاي ﺑﺮﺁورد ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻧﺎﺷـﻲ از‬
‫ﻋﻠﻞ ﻋﺎدي و ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶروي ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎ ﺗﺴﺖ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﺎ اﺧـﺘﻼف ﻣﺸـﺎهﺪﻩ ﺷـﺪﻩ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺧﺘﻼﻓﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻋﻠﻞ ﻋﺎم ) ﻋـﺎدي و ﻃﺒﻴﻌـﻲ( ﺑـﺮاي ﺁن ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻴﻢ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫اﮔﺮ ﺟﻮاب ﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮاهﺪ ﺁﻣﺎري آﺎﻓﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﮔـﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﻠـﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ آﻪ ﮔﺮوهﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦهﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺪازﻩ ﻧﻤﻮﻧﻪ آﺎهﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻓﺮض ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺟﻮاب ﻣﻲدهﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫ﺁزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻓﺮض ﻣﺒﺎﺣﺚ زﻳﺎدﺗﺮي دارد آﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ آﺎﻣﻞ ﺁن در ﻣﺤﺪودﻩ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳﻴﻮن‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺑﻪ دادﻩهﺎ ﻳﻚﺧﻂ ﺑﺮازش دادﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻂ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺑـﻴﻦ ‪ X‬و‪ Y‬را‬
‫ﺑﺼﻮرت آﻤﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺁﺗﻲ‪ Y‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ x‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ آـﺮد‪ .‬آـﻪ اﮔـﺮ ‪ x‬ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫آﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﻜﺎري آﺮدن ﺷـﺮاﻳﻂ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ از ﺑـﺮوز ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي آـﺮد و ﻳـﺎ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻃﺮح ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت‬
‫ﻃﺮح ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت روﻳﻜﺮدي ﺑﺮاي ﺟﺴﺘﺠﻮي آﺎرﺁ و ﻣﺆﺛﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠـﻮﻟﻲ ﺑـﻴﻦ اﻧﺒـﻮﻩ ﻣﺘﻐﻴﺮهـﺎي ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ‬
‫)‪X‬هﺎ( و ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ )‪ (Y‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت ﺗﻌﺪاد اﻧﺪآﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮات )‪X‬هﺎ(‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻣـﻲآﻨـﺪ‪.‬‬
‫)ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ را روي ﻧﺘﺎﻳﺞ دارﻧﺪ‪ (.‬و ﻣﻌﺎدﻟﻪاي را ﺣﺎﺻـﻞ ﻣـﻲآﻨـﺪ آـﻪ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﻴﻦ‬
‫‪X‬هﺎ و ‪ Y‬را ﺑﻄﻮر آﻤﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪاي آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻴـﺰان ﺳـﻮد ﻳـﺎ زﻳـﺎن ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ‪X‬هﺎي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳـﺎزد‪ ،‬ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ارﺗﺒـﺎط ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﻄﻮح ﺑﻬﻴﻪ ‪X‬هﺎ ﻧﻴﺰ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت از ﻃﺮح ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت در ﻓﺎز ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺳﻄﻮح ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار )ﻋﻠﺖ( ﺑﺮ ‪ Y‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﺑﺰارهﺎﻳﻲ آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ذآﺮ ﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از آﻠﻴﻪ اﺑﺰارهﺎي ﺁﻣﺎري ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ و اﺛﺒﺎت ﻋﻠﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫آﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣-٣‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮاي ﺣﺎﻣﻲ ﭘﺮوژﻩ ﺧﻮد ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻴﺪ آﻪ در ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد ﺑـﺮ روي ﭼـﻪ ﻋﻠﻠـﻲ‬
‫ﺗﻤﺮآﺰ ﻣﻲآﻨﻴﺪ و ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻴﺪ آﻪ‪:‬‬
‫ﭼﻪ ﻋﻠﻞ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩاي را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﺮدﻩاﻳﺪ‬ ‫•‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ ﺑﺮ روي ﭼﻪ ﻋﻠﻠﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري آﻨﻴﺪ و ﭼﺮا‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺁن ﻋﻠﻞ ﭼﻪ دادﻩهﺎﻳﻲ را ﺟﻤﻊﺁوري آﺮدﻩاﻳﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫دادﻩهﺎ را ﭼﻄﻮر ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺮدﻩاﻳﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪18‬‬
 ‫‪ -٤‬ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‬
‫‪ -١-٤‬هﺪف ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‬
‫در ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ آﻪ ﺑﺮاي ﻋﻠﻠﻲ آﻪ ﺑﺮرﺳﻲ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ ،‬راﻩﺣﻞهﺎﻳﻲ را اراﺋﻪ دهﻴـﺪ‪ ،‬راﻩﺣﻠﻬـﺎ‬
‫را ﭘﻴﺎدﻩ آﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﻳﺪ‪ .‬هـﺪف اﻳـﻦ اﺳـﺖ آـﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از دادﻩهـﺎ ﻧﺸـﺎن دهﻴـﺪ آـﻪ‬
‫راﻩﺣﻠﻬﺎي ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻜﻼت را ﺣﻞآﺮدﻩ‪ ،‬و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢-٤‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ذآﺮ ﺷﺪ ﻣﺎ در ﻓﺎز ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ و ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻻزم اﺳﺖ آﻪ ﻗﺪﻣﻬﺎي ذﻳﻞ را ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‬
‫اﻳﺠﺎد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ ﺑﺮاي ﻋﻠﻞ رﻳﺸﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ‬ ‫‪-١-٢-٤‬‬
‫اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ‪ ١‬راﻩﺣﻠﻬﺎ‬ ‫‪-٢-٢-٤‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬﺎي ﺑﻬﺒﻮد‬ ‫‪-٣-٢-٤‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ هﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﮔﺎﻣﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‬
‫‪-١-٢-٤‬اﻳﺠﺎد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ ﺑﺮاي ﻋﻠﻞ رﻳﺸﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ‬
‫هﺪف از اﻳﺠﺎد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ‬
‫هﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺸﺨﺺ آﺮدن ﻧﺤﻮﻩ اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻞهﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ آﺮدن ﻧﺤـﻮﻩ راهﺒـﺮي راﻩ ﺣـﻞ هـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان رﻳﺴﻚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ راﻩﺣﻠﻬﺎ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ اﻳﺠﺎد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ‪:‬‬
‫در ذﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ آﻪ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﺠﺎد و اراﺋﻪ راﻩﺣﻞهﺎ‪ :‬ﺑﺮاي اراﺋﻪ راﻩﺣﻠﻬﺎي ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ را ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ را در ﻣﻮرد ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ﻋﻠﻞ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﻣﻲداﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺮور آﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ راﻩﺣﻞهﺎ‪ ،‬ﺟﻠﺴﺎت ﻃﻮﻓﺎن ﻓﻜﺮي ﺑﺮﮔﺰار آﻨﻴﺪ و از ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي ﺧﻼﻗﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫اﻳﺪﻩهﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ را ﺑﻪ راﻩﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﭘﻴﻮﻧﺪ دهﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ راﻩﺣﻠﻬﺎ از ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي ﺧﻼﻗﻴﺖ ﭼﻮن ﻃﻮﻓﺎن ﻓﻜﺮي‪ SCAMPER ،‬و ‪ ...‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴـﺪ آـﻪ ﺗﻮﺿـﻴﺢ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺘﺪهﺎ در ﻣﺤﺪودﻩ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ارزﻳﺎﺑﻲ و اﻧﺘﺨﺎب راﻩﺣﻠﻬﺎ‪ :‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ راﻩﺣﻞهﺎي ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ آـﻪ راﻩﺣﻠﻬـﺎ را ارزﻳـﺎﺑﻲ آﻨﻴـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ را اﻳﺠﺎد آﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﻌﻴﺎرهـﺎ را وزندهـﻲ آﻨﻴـﺪ و در ﻧﻬﺎﻳـﺖ راﻩﺣﻠﻬـﺎي‬
‫ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﺎ آﻤﻚ اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ اوﻟﻮﻳـﺖﺑﻨـﺪي‪ 2FMEA ،‬و‬
‫ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻮد و هﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ اﻓﺮاد وﻗﺖ زﻳﺎدي را ﺻـﺮف ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ راﻩﺣﻠﻬـﺎ ﻣـﻲآﻨﻨـﺪ‪ ،‬در هـﺮ ﺣـﺎل ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ارزش راﻩﺣﻞهﺎي ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻓﺮادي آﻪ ﺧﺎرج از ﺗﻴﻢ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗـﻴﻢ‬
‫راﻩﺣﻠﻲ را اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزهﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬در هـﺮ ﺻـﻮرت ﺗﺤﻠﻴـﻞ رﺳـﻤﻲ‬
‫ﺳﻮد‪/‬هﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم راﻩﺣﻞهﺎي ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدهﺪ و اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ را ﺑﺮاي اراﺋـﻪ راﻩﺣـﻞهـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺞ آﺮدﻩ و ﺑﻪ اراﺋﻪ راﻩﺣﻠﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ‪) .‬از ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳـﻮد‪/‬‬
‫هﺰﻳﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ زﻳﺮا اﻏﻠﺐ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠـﺎم ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺳـﻮد‪ /‬هﺰﻳﻨـﻪ ﻣﺘـﺪوﻟﻮژي ﻣﺨﺼـﻮص ﺑـﻪ ﺧـﻮد را‬
‫دارﻧﺪ‪(.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Pilot‬‬
‫‪2‬‬
‫‪FMEA: Failure Mode and Effect Analysis‬‬

‫‪19‬‬
 ‫‪ -٢-٢-٤‬اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ‪:‬‬
‫هﺪف از اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ‪:‬‬
‫هﺪف از اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر و ﻣﻴـﺰان آـﺎرﺑﺮدي ﺑـﻮدن راﻩﺣﻠﻬـﺎ را ﺗﺎﺋﻴـﺪ‬
‫آﻨﻴــﺪ‪ ،‬رﻳﺴــﻜﻬﺎي ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﺧﺮاﺑــﻲ را آــﺎهﺶ دهﻴــﺪ‪ .‬زﻳــﺮا ﺑﻌﻀــﻲ ﻣﻮاﻗــﻊ ﻣﺤــﺪودﻩ ﺗﻐﻴﻴــﺮات زﻳــﺎد اﺳــﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﺗﻐﻴﻴﺮات آﺎر ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ و در ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﻮاﻗﻊ ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﺎزي ﺗﻐﻴﻴﺮات هﺰﻳﻨﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬و از ﺳـﻮي‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﻴﺎﻣﺪهﺎي ﻣﻬﻤﻲ در ﭘﻲ دارﻧﺪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻧﺤﻮﻩ اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻠﻬﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ‬

‫اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻳﻚ راﻩﺣﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺁن راﻩﺣﻞ ﺷﺮوع ﺑﻪ آﺎر آﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺸﺨﺼﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪) .‬اﺟﻤﺎع ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬راي اآﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬راي اﻗﻠﻴـﺖ و‬
‫ﻧﻈﺮ رهﺒﺮ ﺗﻴﻢ‪ ،‬روﺷﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪(.‬‬
‫ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩ ﺣﻠﻬﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎي ذﻳﻞ را ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫• اﻧﺘﺨﺎب آﻤﻴﺘﻪ ﺗﺪارآﺎت‬
‫• ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪود اﺧﺘﻴﺎرات اﻓﺮاد ﺷﺮآﺖ آﻨﻨﺪﻩ‬
‫• ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻞ‬
‫• ﺁﮔﺎﻩ آﺮدن هﻤﻜﺎران و اﻓﺮاد ﺷﺮآﺖ آﻨﻨﺪﻩ‬
‫• ﺁﻣﻮزش آﺎرآﻨﺎن‬
‫• اﺟﺮاي ‪pilot‬‬
‫• ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫• اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺤﺪودﻩ‬
‫‪ -٣-٢-٤‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬﺎ‬
‫هﺪف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬﺎ ‪:‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬـﺎ ﻣـﺎ را ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﻣـﻲﺳـﺎزد آـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬـﺎي ﭘﻴـﺎدﻩﺳـﺎزي در زﻣـﺎن‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ‪/‬هﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم ﻣـﻲ ﺷـﻮد و ﺑﺴـﺘﺮي ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ ﺁﻣﻴـﺰ راﻩﺣﻠﻬـﺎ ﻓـﺮاهﻢ‬
‫ﻣﻲﺁورد‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮاي آﺎﻣﻞ راﻩﺣﻠﻬﺎ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي راﻩﺣﻠﻬﺎي ﺑﻬﺒﻮد ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ از اﺑﺰارهـﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي ﻧﻈﻴـﺮ ﺷـﺒﻜﻪهـﺎي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﮔﺎﻧﺖ ﭼﺎرﺗﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺟﺮاي راﻩﺣﻠﻬﺎ آﺎﻣﻞ ﺷﻮد ﻻزم اﺳﺖ ﻋـﻼوﻩ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ زﻣﺎﻧﻲ اﺟﺮاي راﻩﺣﻠﻬﺎ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﺑﻮدﺟـﻪ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ذي ﻧﻔﻌـﺎن ﭘـﺮوژﻩ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيهﺎي ﻻزم را ﺑﺮاي اﺟﺮاي راﻩﺣﻠﻬﺎ اﻧﺠﺎم دادﻳﺪ‪ .‬ﺳﻌﻲ آﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهـﺎ را در ﻣﻮﻋـﺪ‬
‫ﻣﻘﺮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ آﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪ -٣-٤‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‬

‫در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺣﺎﻣﻲ ﭘﺮوژﻩ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دهﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﭼﻪ ﻓﺎآﺘﻮرهﺎﻳﻲ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﭼﻪ راﻩﺣﻞهﺎﻳﻲ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﺮدﻩاﻳﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ راﻩﺣﻞ ﭼﻪ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﻲ را ﺑﻪآﺎر ﺑﺮدﻩاﻳـﺪ و اﻳـﻦ راﻩﺣـﻞ ﭼﻄـﻮر ﺑـﺎ ﻋﻠﺘـﻲ آـﻪ در ﻓـﺎز ﺗﺤﻠﻴـﻞ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﺎﺋﻴﺪ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻩﺣﻞهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن ﻣﻌﻴﺎرهﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﺘﻴﺎز دهﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از اﺟﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ راﻩﺣﻞ هﺎ در ﻣﻘﻴﺎس آﻮﭼﻚ ﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪20‬‬
 ‫ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيهﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﺮاي ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﺎزي راﻩﺣﻞهﺎ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻴـﺪ آـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺷـﺪﻩ ﭼﻄـﻮر ﺑـﺎ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺘﻬﺎ و دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ‬ ‫•‬
‫هﻤﺎهﻨﮓ و هﻢﺳﻮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫•‬
‫‪ -٥‬ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪:‬‬
‫‪ -١-٥‬هﺪف ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‬
‫در ﻃﻮل ﻓﺎز ﺑﻬﺒﻮد‪ ،‬راﻩﺣﻞ ﺑﻪﻃﻮر ﺁزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺟﺮا ﺷـﺪﻩ اﺳـﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰيهـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي اﺟـﺮاي راﻩﺣـﻞ‬
‫ﺑﻪﻃﻮر آﺎﻣـﻞ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪﻩ اﺳـﺖ‪ ،‬اراﺋـﻪ راﻩﺣـﻞ ﺑـﺮاي ﻳـﻚ ﻣﺸـﻜﻞ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣـﻮﻗﺘﻲ ﻣﺸـﻜﻞ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬آﺎري آﻪ در ﻓﺎز آﻨﺘﺮل اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻲﺳﺎزد آﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺣﻞ ﺷﺪﻩ و روﺷﻬﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﻬﺒﻮد دادﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢-٥‬ﮔﺎﻣﻬﺎي ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨـﺎن از اﻳﻨﻜـﻪ راﻩﺣﻠﻬـﺎي ﺑﻬﺒـﻮد ﺑﻄـﻮر آﺎﻣـﻞ ﭘﻴـﺎدﻩﺳـﺎزي ﺷـﺪﻩ و ﺟﺰﺋـﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻋـﺎدي ﻓﺮاﻳﻨـﺪ‬
‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮔﺎﻣﻬﺎي ذﻳﻞ را ﻃﻲ آﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -١-٢-٥‬آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫‪ -٢-٢-٥‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي و ﻣﺴﺘﻨﺪ آﺮدن روﺷﻬﺎي ﻣﻮﺛﺮ‬
‫‪ -٣-٢-٥‬زﻳﺮﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ داﺋﻤﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫‪ -٤-٢-٥‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫‪ -٥-٢-٥‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ آﺮدن ﺁﻣﻮﺧﺘﻪهﺎي آﻠﻴﺪي و ﺁﻣﺎدﻩآﺮدن ﻃﺮح ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎي ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫‪ -١-٢-٥‬آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫هﺪف از آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎ آﻨﺘﺮل آﺮدن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ آﻪ هﺮ ﻓﺮد هﻨﮕﺎم آﺎر ﺑﺎ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬روﺷﻬﺎي ﺗﺴﺖ ﺷﺪﻩ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫را ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬روﺷﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬روﺷﻬﺎﻳﻲ هﺴـﺘﻨﺪ آـﻪ ﻣﻄﻤـﺌﻦ هﺴـﺘﻴﺪ ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺣﺴـﺎس ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬از اﻳـﻦ رو ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪهﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ آﻨﺘﺮل ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑـﻪ ﻋـﻮاﻣﻠﯽ دارد ﮐـﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪهﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺁﻧﻬـﺎ‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴـﺪ از روﺷـﻬﺎي ﭼـﻮن ‪ SPC :‬و ﺳﻴﺴـﺘﻢ هـﺎی هﺸـﺪار دهﻨـﺪﻩ‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﯽ و ﻣﻤﻴﺰی‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﯽ ‪ ١٠٠‬درﺻﺪ ﺧﺮوﺟﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هـﺎی ﮐﻨﺘـﺮل و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎی آﻴﻔﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻨﺘﺮل ﺷﻤﺎ ﻣﻲداﻧﻴﺪ آﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪﺗﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﭼﻪ ﻧﻮع ﭘﺎراﻣﺘﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺻﺪد هﺴﺘﻴﺪ آـﻪ‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﺗﺎن را آﻨﺘﺮل آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﯽ آﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﻬﺒﻮدهﺎﻳﻲ آﻪ اﻳﺠﺎد آﺮدﻩاﻳﺪ ﺑـﺮاي‬
‫آﻠﻴﻪ اﻓﺮاد ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺑﺮاي آﻠﻴﻪ اﻓﺮاد در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع از ﻧﻤﻮدارهﺎي آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار آﻨﺘﺮل آﻴﻔﻴـﺖ در واﻗـﻊ‬
‫ﺟﺪوﻟﻲ اﺳﺖ آﻪ ﭼﺮﺧﻪ ‪) PDCA١‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬اﻧﺠﺎم آﺎر‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﻲ و اﻗﺪام اﺻـﻼﺣﻲ( را ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲدهـﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎآﻴﺪ ﺑﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ در ﺁن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد آـﻪ در‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺮوز اﺗﻔﺎﻗﺎت ﭼﻪ اﻗﺪام اﺻﻼﺣﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Plan-Do-Check-Act‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ -٢-٢-٥‬اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزي و ﻣﺴﺘﻨﺪ آﺮدن روﺷﻬﺎي ﻣﻮﺛﺮ‬
‫هﺪف از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزي‪ :‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزي اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲﺁورد آﻪ اﺟـﺰای اﺻـﻠﯽ ﻳـﻚ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ‬
‫هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ در ﺣﺎل اﺟﺮا هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ روش اﺟﺮاﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬روش آﺎر را ﺑﺎ آﻠﻴﻪ ﺟﺰﺋﻴـﺎت‬
‫و ﺗﻤﺎم ﻣﺘﻐﻴﺮهﺎي روش ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهـﺪ‪ .‬در واﻗـﻊ ﺑـﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳـﺎزي اﻃﻼﻋـﺎت ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ و ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژی ﺑﺼـﻮرت‬
‫ﻣﮑﺘﻮب در ﻓﺮم هﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺠﺎم آﺎر ﺑﺮاي ﺑﻘﻴﻪ راﺣﺖﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﺎزي‪:‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻃﻮری ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺁﻣﻮزش ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﻧﺪ هﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺴـﺎدﮔﯽ‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ در ﻣﻮرد ﺟﺰﺋﻴﺎت ﮐﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻨـﺪ و ﻣﺸـﺨﺺ ﺳـﺎزﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻧﻮﺳﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﮐﺮد‪ .‬و راهﻨﻤﺎﻳﻲ هﺎی واﺿﺢ و روﺷﻨﻲ را در اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻗﺮار دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد روﺷﻬﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳـﻦ روﺷـﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺎﻣﻬـﺎي ذﻳـﻞ ﻃـﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﺎري‬
‫‪ -٢‬ﺟﻤﻊﺁوري ﻣﺴﺘﻨﺪاﺗﻲ آﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ واﻗﻌﻲ‬
‫‪ -٤‬ﻣﻨﻄﺒﻖ آﺮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ واﻗﻌﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫‪ -٥‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ -٦‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ -٧‬ﺑﺮرﺳﻲ آﺮدن ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ -٣-٢-٥‬ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬
‫هﺪف از ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪﺗﺎن را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﮐـﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨـﺪ ﺧـﻮد را در ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻣﻌـﻴﻦ ﺷـﺪﻩ ﻧﮕـﻪ دارﻳـﺪ و‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻓﺮاﻳﻨﺪ را اﻳﺠﺎد آﺮدﻩ اﻳﺪ‪ .‬اآﻨﻮن ﻓﺮض آﻨﻴﺪ آـﻪ در روال ﻋـﺎدی‪ ،‬اﻧﺤﺮاﻓـﯽ رخ دهـﺪ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ از وﻗﻮع ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ و اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼﺣﯽ ﻻزم را اﻧﺠﺎم دهﻴﺪ؟ ﺑﺮاي اﻳـﻦ آـﺎر ﻻزم‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪهﺎ را ﺑﻄﻮر داﺋﻤﻲ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دهﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻚ راﻩ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﻗﺮار دادن ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻤﻮدارهـﺎي آﻨﺘﺮﻟـﻲ ﭼـﻮن ﻧﻤﻮدارهـﺎي ‪.IX-R‬‬
‫‪ IX-MR‬ﺑــﺮاي دادﻩهــﺎي آﻤــﻲ و ﻧﻤﻮدارهــﺎي ‪ c ،np ،p‬و ‪ u‬ﺑــﺮاي دادﻩ هــﺎي وﺻــﻔﻲ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدارهــﺎي‬
‫آﻨﺘﺮﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮل را از هﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫و در ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮی در ﻣﻮرد وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻧﻘﺸﯽ اﺳﺎﺳﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻢ اﻳﻦ ﻧﻤﻮدارهﺎ ﻻزم اﺳﺖ آﻪ دادﻩهﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺟﻤﻊﺁوري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺳـﻮي دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي رﺳـﻢ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدارهﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﻧﺮماﻓﺰارهﺎي ﭼﻮن ‪ MINITAB‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٤-٢-٥‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫هﺪف از ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ :‬ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ آﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي راﻩﺣﻠﻬـﺎي ﺑﻬﺒـﻮد‪ ،‬دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺤﻮﻩ آﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﻬﺎ اﺟﺮا ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑﻄـﻮر‬
‫داﺋﻤﻲ ﻣﺮور ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎل در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻزم اﺳﺖ آﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣـﺪﺗﻲ آـﻪ از زﻣـﺎن ﭘﻴـﺎدﻩﺳـﺎزي ﺑﻬﺒﻮدهـﺎ در‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺳﭙﺮي ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻـﻞ ﺷـﻮد آـﻪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﭘﺎﻳﺪار ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﺑﻬﺒﻮدهﺎي ﭘﻴﺎدﻩﺳﺎزي ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺟﺰﺋﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻧﺤﻮﻩ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪:‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ از ﺑﺎزرﺳﻲ و آﻨﺘﺮل ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻـﻮرت ﻟـﺰوم ﺑﻬﺒﻮدهـﺎي‬
‫ﻻزم ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ از ﻓﺮاﻳﻨﺪي آﻪ ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪهـﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﺳﻄﺢ ﺳﻴﮕﻤﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎﻳﻲ آﻪ در ﻓﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻬﺒﻮدهﺎي ﻓﺮاﻳﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﻴﺠـﻪ آـﺎر ﺑـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﺤﻮﻳـﻞ دادﻩ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -٥-٢-٥‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ آﺮدن ﺁﻣﻮﺧﺘﻪهﺎي آﻠﻴﺪي و ﺁﻣﺎدﻩآﺮدن ﻃﺮح ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎي‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫هﺪف‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺑـﺮاي ﺳـﺎﻳﺮ اﻓـﺮاد در‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺧﻼﺻﻪ آﺮدن ﺁﻣﻮﺧﺘﻪهﺎي آﻠﻴﺪي و ﺁﻣﺎدﻩآـﺮدن ﻃـﺮح ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪهـﺎي‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﺑﺮاي اﺗﻤﺎم و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﭘﺮوژﻩ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺮاﺣﻞ ذﻳـﻞ ﻃـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪:‬ﺧﻼﺻـﻪ آـﺮدن و ﻣﺴﺘﻨﺪﺳـﺎزي ﺁﻣﻮﺧﺘـﻪهـﺎي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﺮوژﻩ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﺮوژﻩ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم آـﺎر‪ ،‬هﺰﻳﻨـﻪهـﺎي ﺻـﺮف ﺷـﺪﻩ ﺑـﺮاي‬
‫اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺮوژﻩ و ‪ ...‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -١‬ﻧﻬﺎﻳﻲ آﺮدن ﻣﺴﺘﻨﺪات اﺻﻼﺣﺎت و در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آﺎر ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫‪ -٢‬ﺗﻬﻴﻪ ﺧﻼﺻﻪاي از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ و اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات‬
‫‪ -٣‬ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد درﮔﻴﺮ در ﭘﺮوژﻩ ﺟﻬﺖ اﻋﻼم اﺗﻤﺎم ﭘﺮوژﻩ‬
‫‪ -٤‬ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦ و اهﺪاي ﺟﻮاﻳﺰ ﺑﻪ اﻓﺮاد درﮔﻴﺮ در ﭘﺮوژﻩهﺎ‬
‫‪ -٣-٥‬ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪:‬‬
‫در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺎز آﻨﺘﺮل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻴﺪ آﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﺮاي ﺣﺎﻣﻲ ﭘﺮوژﻩ ﺧﻮد ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎ آﻤﻚ دادﻩهﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ راﻩﺣﻞهﺎ را ﻧﺸﺎن دهﻴﺪ و ﻧﺤﻮﻩ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ واﻗﻌـﻲ ﺑـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را ﻣﺸـﺨﺺ‬ ‫•‬
‫آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻴﺪ آﻪ ﭼﺮا ﻣﻄﻤﺌﻦ هﺴﺘﻴﺪ راﻩ ﺣﻞ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫روﺷﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻄﻮر ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ و ﭼﻄﻮر در آﺎر روزاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ را ﭼﻄﻮر ﻧﻈﺎرت ﻣﻲآﻨﻴﺪ و ﭼﻄﻮر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮب دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪهﺎي آﻠﻴﺪي ﭼﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻴﻢ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮدهﺎي ﺁﺗﻲ ﭼﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎداﺗﻲ را اراﺋﻪ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬

‫ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬

‫‪23‬‬
24