‫اکسیژن مورد نیاز شیمیایی و بیوشیمیایی‪BOD & COD‬‬

‫تعریف‪BOD‬‬

‫‪BOD‬نرخ مصرف اكسيژن در داخل آب توسط ارگانيزمها است ‪ .‬اگر ‪ BOD‬كم باشد آب پاك و فاقد ارگانيسم است يا آنكه‬
‫ارگانيزمهاي داخل آب مرده و نيازي به مصرف اكسيژن ندارند ‪ . BOD‬مقدار اكسيژن الزم براي ثبات بيولوژيكي در آب‬
‫است ‪ .‬اندازه تاًسيسات تصفيه بيولوژيكي خصوصا ً ميزان هوادهي فاضالب در حوضچه هاي هوا دهي را مي توان با اندازه‬
‫‪BOD‬محاسبه نمود ‪ .‬از آنجايی که همه آبراههای طبيعی شامل باکتری و مواد مغذی هستند‪ ،‬تقريباً هر نوع ترکيب زائدی‬
‫که وارد اين آبراهها ميشود‪ ،‬واکنش های بيوشيميايی بروز ميدهد‪ .‬اين نوع واکنش های بيوشيميايی در آزمايشگاه موجب‬
‫ايجاد نياز بيوشيميايی به اکسيژن ميشوند که ‪BOD‬ناميده می شود‪.‬‬
‫در نتيجه ‪ BOD‬يک فاضالب ‪ ،‬پس آب و يا آب عبارت است از ميزان اکسيژن مور نياز ميکرو ارگانيسمها در اکسيداسيون‬
‫بيوشيميايی مواد آلی موجود در آن‪ .‬در حقيقت ‪ BOD‬تعيين کننده مقدار اکسيژن مورد لزوم برای ثبوت بيولوژيکی مواد آلی‬
‫نمونه مورد نظر خواهد بود‪ .‬اگر ‪ BOD‬آبی در حدود ‪ 1‬ميليگرم در ليتر باشد‪ ،‬آب خوب و اگر به حدود ‪ 3‬برسد مشکوک و‬
‫بيشتر از ‪ ، 5‬آلوده است‪.‬‬

‫اندازه گیری و محاسبات‪BOD :‬‬

‫اندازهگيري سريع ‪ BOD‬و استفاده از آن براي جلوگيري از بهم خوردن فرايندهاي موجود در تصفيه خانهها به داليل‬
‫اكولوژيكي و اقتصادي از اهميت خاصي برخوردار است ‪ .‬از آنجايي كه آزمايش استاندارد ‪ BOD‬به پنج روز زمان احتياج‬
‫دارد و روشهاي سريع قبلي نيز به داليل متعدد رضايت بخش نبودند‪ ،‬آزمايشاتي توسط دستگاه نيسين الكتريك ‪BOD-2000‬‬
‫داراي يك بيوسنسور حاوي مخمر براي اندازه گيري ‪ BOD‬محلول در ‪ 33‬دقيقه انجام شد و نتايج آن كامال موفقيت آميز‬
‫بوده است ‪ .‬ابتدا تالش براي اين بود كه از اين دستگاه در تصفيه خانه استفاده شود اما اين كار موفقيت آميز نبود از اين رو‬
‫در مراحل بعدي سعي بر اين شد كه از اين دستگاه در آزمايشگاه استفاده شود و نتايج حاصل از آن با نتايج حاصل از روش‬
‫استاندارد ‪ BOD5‬مقايسه شود‪ .‬هر دو روش بر روي نمونههاي جمع آوري شده از تصفيه خانه ترمينال آيلند )‪ (TITP‬و‬
‫مركز بهسازي شهر لسآنجلس انجام شده در اين آزمايش از تركيبي از صافيهاي با منافذ مختلف و منابع مختلف فاضالب‬
‫استفاده شده تا يك پايش مرتب از نمونهها بدون اينكه مشكل گرفتگي پيش آيد انجام شود‪.‬‬
‫هر دو مورد آزمايشات ‪ BOD‬و ‪ COD‬معياری هستند برای تاثير کاهش اکسيژن حاصل از آالينده های زائد‪ .‬در اکثر‬
‫موارد هر دونوع آزمايش بعنوان سنجش آلودگی مورد تاييد قرار گرفته اند‪ .‬آزمايش ‪ B.O.D‬ميزان نياز اکسيژن در مواد‬
‫آلوده کننده زيست تجزيه پذير را تعيين ميکند در حاليکه آزمايش ‪ C.O.D‬ميزان نياز به اکسيژن آالينده های زيست تجزيه‬
‫پذير بعالوه نياز به اکسيژن آالينده های قابل اکسيده شدن غير زيست تجزيه پذير را تعيين ميکند‪ .‬آزمايش باصطالح ‪B.O.D‬‬
‫پنج روزه (‪ ،-day B.O.D)5‬مقدار اکسيژن مصرف شده اکسيداسيون بيوشيميايی آالينده های زائد را در طی يک دوره پنج‬
‫روزه اندازه گيری می کند‪.‬‬
‫مقدار کل اکسيژن مصرفی به هنگامی که واکنش بيوشيميايی بطور کامل صورت می گيرد‪ B.O.D،‬نهايی ‪(Ultimate‬‬
‫)‪B.O.D‬ناميده می شود‪ .‬آزمايش ‪ B.O.D‬نهايی بسيار وقت گير است‪ ،‬بنابراين بی‪.‬او‪.‬دی پنج روزه تقريبا ً بطور جهانی‬
‫بعنوان سنجش تاثير آلودگی پذيرفته شده است‪.‬‬
‫بايد تاکيد نمود که هيچگونه همبستگی کلی بين ‪-day B.O.D 5‬و ‪ Ultimate B.O.D‬وجود ندارد‪ .‬بعالوه‪ ،‬هيچ همبستگی‬
‫کلی بين ‪ B.O.D‬و ‪ C.O.D‬وجود ندارد‪.‬‬
‫امکان توسعه اين نوع همبستگی ها برای يک نوع خاص از آالينده زائد از طريق جريان خاص فاضالب وجود دارد‪ ،‬اما اين‬
‫نوع همبستگی ها برای استفاده با ديگر انواع آالينده ها يا جريانهای فاضالب عموميت ندارند‪.‬‬
‫اگر ‪ BOD‬آبي ‪ ppm 1‬باشد تقريباً آب خالص است ‪ .‬آب با ‪ BOD‬تا ‪ ppm 5‬نسبتاً خالص فرض مي شود و وقتي كه‬
‫‪BOD‬به بيشتر از ‪ ppm 5‬برسد خلوص آب مورد ترديد قرار مي گيرد ‪ .‬اما اگر مقدار ‪ BOD‬از ‪ ppm 20‬تجاوز كند‬
‫سالمت عمومي مورد خطر واقع مي شود ‪ .‬آزمايشات ‪ BOD‬تخمين واقع بينانه اي از كيفيت اكسيژني كه وارد به آب شده‬
‫است را فراهم مي سازد‪.‬‬
 ‫‪BOD‬چگونه تعیین مي شود ؟‬

‫دو بطري از يك آب نهر پر مي شوند ‪ .‬ميزان ‪ DO‬يكي اندازه گيري مي شود ‪ ،‬سپس درب بطري ديگر را بسته و داخل‬
‫همان جريان آب به مدت ‪ 5‬روز قرار مي گيرد ( براي حفظ شرايط محيطي مثل درجه حرارت ‪ ،‬زمان و نور ) بعد از ‪5‬‬
‫روز ‪ DO‬ظرف دوم اندازه گيري شده و اختالف ‪ DO‬ظرف اول و دوم مشخص كننده ‪ BOD5‬است‪.‬‬
‫درجه حرارت ‪ ،‬نور و زمان عوامل موثر در ‪ BOD‬هستند ‪ .‬الزم به ذكر است آزمايش حتما ً بايستي در درجه حرارت‬
‫‪03‬درجه سانتي گراد و در محيط به مدت ‪ 5‬روز باشد ‪.‬‬

‫دستگاه اندازی گیری‪BOD meter (OXI DIRECT BOD‬‬

‫اندازه گیری ‪ BOD‬با انتخاب مستقیم نمونه‬

‫‪-‬اندازه گيری مستقيم و دقيق‬

‫‪-‬اندازه گيری های ‪ 02‬تا ‪ 1‬روزه‬
‫‪-‬بدون جيوه‬
‫‪-‬رابط‪RS232‬‬
‫‪-‬نياز اکسيژن بيوشيمی)‪( BOD‬‬

‫‪BOD -‬نياز اکسيژن بيوشيمی – يک اصطالح برای مقدار اکسيژن مورد نياز برای تجزيه بيولوژيکی يک ماده آلی در يک‬
‫نمونه آب فاضالب می باشد‪ .‬بنابراين اندازه گيری ‪ BOD‬به عنوان پايه آشکار سازی مواد آلی قابل تجزيه بيولوژيکی در‬
‫آب است‪ .‬تفاوت بين ‪ BOD‬و نياز اکسيژن شيميايی اين است که ‪ COD‬مواد آلی تجزيه ناپذير بيولوژيکی را نيز شامل می‬
‫شود‪.‬‬
‫بنابراين اندازه گيری ‪ ، BOD‬اندازه گيری مهمي از اثرات فاضالبهاي صنعتی و انساني در تاسيسات فاضالب ها و‬
‫خروجی فاضالب می باشد‪.‬‬
 ‫اندازه گیری ‪ BOD‬با استفاده از‪ BOD‬سنج آکوالیتیک اکسی دایرکت‬

‫سيستم حسگر اکسی دايرکت آکواليتيک يک سيستم ‪ 6‬نمونه ای است که اندازه گيری دقيق ‪BOD‬را براساس فشارسنجی‬
‫امکان پذير می سازد‪ .‬دم سنج های فشار سنجی جذب اکسيژن را به تغيير فشار ناشی از مصرف اکسيژن وقتی حجم ثابت‬
‫باشد‪ ،‬ارتباط می دهند‪ .‬به خاطرحسگر های فشار يکپارچه مدرن‪،‬ديگر نيازي به فشارسنج های جيوه ای نيست‪.‬‬

‫کلیات آکوالیتیک اکسی دایرکت‬

‫روش های دم سنجی اندازه گيری مستقيم اکسيژن مصرف شده توسط ميکرواورگانيسم ها از هوا يا محيط غنی از اکسيژن‬
‫در يک ظرف در بسته تحت شرايط دمايی و جريان ثابت را فراهم می نمايد‪.‬‬
‫دی اکسيد کربن که به صورت متابوليسمی به وسيله باکتری ها توليد می شوند‪ ،‬به صورت شيميايی با محلول هيدرواکسيد‬
‫پتاسيم موجود در فنجان آببند درون شيشه پيوند می خورد‪.‬‬
‫افت فشار در سيستم به طور مستقيم متناسب با مقدار ‪ BOD‬بوده واز طريق حسگر ‪ BOD‬آکواليتيک اندازه گيری می‬
‫گردد‪ .‬مقدار ‪BOD‬سپس به طور مستقيم بر حسب ميلی گرم بر ليتر نمايش داده می شود‪.‬‬
‫مقادير ‪ BOD‬در حافظه حسگر ذخيره می شود و می تواند روی صفحه نمايش بزرگ در هر لحظه بدون نياز به صرف‬
‫وقت برای تبديل فاکتورها ‪ ،‬ظاهر شود‪ .‬اين بدين معنی است که مجموعه آزمايشاتی که در يك روز تعطيل خاتمه می يابند‪،‬‬
‫بدون هيچ مشکلی می توانند طی هفته آتی بررسی گردند‪.‬‬
‫دوره اندازه گيری برای کاربر قابل انتخاب بوده و می تواند بين ‪ 1‬تا ‪ 02‬روز باشد تا کاربرد مناسب داشته باشد‪.‬‬
‫هرچند اندازه گيری های کوتاه مدت برای کارهای علمی مفيد می باشند‪ ،‬اندازه گيری های استاندارد معموال ‪ 5‬روز طول‬
‫می کشد و تعيين فشارسنجی ‪ OECD‬به طور کل طی يک دوره ‪ 02‬روزه انجام می شود‪.‬‬

‫مزایا‬

‫•انتخاب مستقيم نمونه‬

‫•نمايش مستقيم و دقيق مقادير ‪BOD‬بر حسب ميلی گرم بر ليتر‬
‫•کاربری آسان برای کاربر‬
‫•دوره های قابل انتخاب برای کاربر از ‪ 1‬تا ‪ 02‬روز‬
‫•ذخيره اتوماتيک مقادير‪BOD‬‬
‫•محدوده اندازه گيری از ‪ 3-03‬ميلی گرم در ليتر تا ‪ 3-0333‬ميلی گرم بر ليتر ‪ BOD‬در حجم نمونه‬
‫•عملکرد شروع اتوماتيک بعد از يکسان سازی دمايی نمونه ها‬
‫•تعيين ‪ BOD‬در شرايط محيطي بدون جيوه‬
‫•سيستم همزنی القايی با مرکز قرارگيری اتوماتيك ميله های همزن‬
‫•رابط‪RS232‬‬
 ‫محدوده های اندازه گیری و حجم های نمونه‬

‫مقدار ‪BOD‬يک نمونه وابسته به مقدار ماده آلی موجود در آن می باشد‪ ،‬که به طور قابل مالحظه ای متغير است ‪ .‬سيستم‬
‫اندازه گيری ‪ BOD‬اکسی دايرکت آکواليتيک ‪ ،‬برای حجم های مختلف نمونه و محدوده های اندازه گيری متناظر كه در‬
‫جدول زير ليست شده کاليبره شده است ‪ .‬محدوده اندازه گيری سيستم ‪ 3‬تا ‪ 0333‬ميلی گرم در ليتر است‪ .‬برای تمامی‬
‫محدوده های اندازه گيری ‪BOD ،‬مستقيما بر حسب ميلی گرم در ليتر نمايش داده می شود‪.‬‬
 ‫کاربردها‬

‫•آب فاضالب‬
‫•تعيين فعاليت بيولوژيکی‬
‫•تاسيسات تصفيه فاضالب‬
‫•آزمايشگاه های تجزيه‬
‫•مراکز تحقيقی و علمی‬

‫مراجع‬

‫‪ASTM 5210 D‬‬

‫‪H55‬به عنوان مرجع مکمل با‪EN 1899-2‬‬

‫ارزیابی اندازه گیری ها‬

‫اگر دوره اندازه گيری روی ‪ 00‬ساعت تنظيم شود‪ ،‬سيستم اندازه گيری ‪ BOD‬اکسی دايرکت آکواليتيک هر ساعت يک‬
‫اندازه گيری را ثبت می نمايد‪ .‬با يک دوره اندازه گيری ‪ 02‬ساعته ‪ ،‬هر ‪ 0‬ساعت يک بار اندازه گيری ‪ BOD‬را انجام می‬
‫دهد و ذخيره می نمايد‪ .‬اگر دوره بين ‪ 3‬و ‪ 02‬روز باشد ‪ ،‬مقدار ذخيره شده برای هر روز يكبار می باشد‪.‬‬
‫مقادير جاری و ذخيره شده ممکن است در هر لحظه فراخوانی شود‪ .‬نمودار و جدول زير يک مثال از ارزيابی ‪BOD‬را‬
‫نشان می دهد ‪.‬افزايش ‪ BOD‬را طی يک دوره ‪ 5‬روزه می توان مشاهده نمود‪.‬‬
‫‪Evaluation of measurements‬‬
 ‫عملکرد شروع اتوماتیک‬

‫تغييرات در دمای نمونه پيش از آزمايش کردن موجب تغيير فشار درون سيستم به هنگام همدماشدن در انكوباتور (برای‬
‫مثال اگر اندازه گيری ‪ BOD‬در دمای ‪ 03‬درجه انتخاب شده باشد)ميشود‪.‬‬
‫چندين تغيير موجب ايجاد خطا در طول اندازه گيری فشار سنجی می شود‪ .‬به اين منظور برای جلوگيری از ايجاد‬
‫خطا‪BOD ،‬سنج اکسی دايرکت آکواليتيک به يک ويژگی شروع اتومات مجهز شده است‪.‬‬
‫اندازه گيری تا دما در نمونه ها برابر با دمای درون انكوباتور نشود شروع نمي شود‪.‬‬
‫اين از تاثير نوسانات دما (نتيجه تا فشار ) که مربوط به اندازه گيری فشارسنجی نمی شود‪ ،‬جلوگيری می نمايد‪.‬‬

‫سیستم کامل اندازه گیری ‪ BOD‬اکسی دایرکت‬

‫عالوه بر واحد ‪ BOD‬برای اندازه گيری و ذخيره مقادير ‪ ، BOD‬سيستم اندازه گيری ‪BOD‬اکسی دايرکت اکواليتيک شامل‬
‫بطری های نمونه ‪ ،‬حسگر های اندازه گيری ‪ ،‬سيستم همزن القايی بدون سايش با لنهای اندازه گيری سرريز برای اندازه‬
‫گيری حجم نمونه‪ ،‬بازدارنده از نيتراته شدن و هيروکسيد پتاسيم به عنوان يک جذب کننده می باشد‪.‬‬

‫موارد تحویل‪:‬‬

‫•واحد کامل اکسی دايرکت اکواليتيک با ‪ 6‬کلگی حسگر و واحد کنترل و باطری ها‬
‫•واحد همزن القايی با منبع تغذيه‬
‫‪• 6‬بطری نمونه‬
‫‪• 6‬عدد درزگير الستيکی‬
‫‪• 1‬بالن سرريز ‪ 151‬ميلی‬
‫‪• 1‬بالن سرريز ‪ 002‬ميلی‬
‫‪• 1‬بطری حاوی ‪ 53‬ميلی ليتر محلول هيدرواکسيد پتاسيم‬
‫‪• 1‬بطری حاوی ‪ 53‬ميلی ليتر محلول بازدارنده از نيتراته شدن‬
‫‪• 1‬دستورالعمل‬
‫•اكسي دايركت اكواليتيك مانند باال اما با ‪ 10‬كلگي حسگر‬
‫•سيستم هم زن القايی‬
‫•سيستم هم زن القايی آکواليتييک کنترل شده با ريزپردازنده و غير سايشی و بدون نياز به سرويس ‪ ،‬به عبارتی ديگر هيچ‬
‫قطعه در حال حرکتی درون سيستم وجود ندارد‪.‬‬

‫در سيکل های زمانی منظم ‪ ،‬ميله های هم زن مغناطيسی سرعت می گيرند و مجددا حرکت آن ها کند می شود‪ ،‬به طوری‬
‫که سرعت آن به حداکثر می رسد و مجددا افت می کند‪ .‬اين در مرکز بودن ميله های همزن را تضمين می کند ‪.‬ميله های هم‬
‫زن که از مرکز بطری دور می شوند سريعا و مطمئنا مجددا به مرکز برگردانده می شوند‪ .‬سيستم حرکتی القايی كاركرد‬
‫بدون نياز به سرويس ( عدم نياز به تعويض تسمه های رانش يا موتورهای چرخاننده ) را برای چندين سال تضمين می‬
‫نمايد‪.‬‬

‫مزایا‪:‬‬

‫•عمليات بدون سايش و بدون نياز به سرويس‬

‫•تغيير منظم سرعت همزنی‬
‫•در مرکز بودن اتومات ميله های همزن‬
‫•هيچ وسيله مکانيکی در سيستم همزنی موجود نمی باشد‪.‬‬
 ‫مجموعه آزمایش برای اکسی دایرکت‬

‫ما همچنين يک مجموعه آزمايش برای بررسی صحت عمليات ‪ BOD‬سنج اکسی دايرکت اکواليتيک ارائه می دهيم‪.‬‬
‫مجموعه شامل ‪ 2‬قرص آزمايش ‪ BOD 4M‬است که سبب مصرف مقدار مشخص اکسيژن می گردد‪.‬‬

‫قرص ها به آسانی مورد استفاده قرار می گيرند ‪ .‬به سادگی يک قرص درون بطری ‪ BOD‬قرار داده می شود‪،‬فرايند اندازه‬
‫گيری آغاز شده و پس از ‪ 5‬روز مقادير ‪BOD‬استخراج شده و با مقدار مشخص شده مقايسه می گردد‪.‬اگر اين مقدار در‬
‫محدوده مجاز باشد اين بدين معنی است که سيستم اندازه گيری ‪ BOD‬به طور صحيح کار می نمايد‪.‬‬

‫هم دما کردن به هنگام اندازه گیری‬

‫يکسان کردن دما قبل از آزمايش بيولوژيکی ضروری است‪ ،‬چون دما يک اثر بزرگ روی فعاليت بيولوژيکی دارد‪ .‬برای‬
‫مثال اندازه گيری های ‪ BOD‬هميشه در يک انكوباتور تحت دمای ‪ 03‬درجه سانتيگراد انجام می شود‪.‬‬

‫=‪=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-‬‬

‫تعريف‪COD‬‬

‫مواد شيميايی قابل ترکيب با اکسيژن (همچون مواد شيميايی کاهنده) که وارد آب طبيعی ميشوند بطور مشابه واکنش شيميايی‬
‫نشان می دهند‪ .‬اين نوع واکنش های شيميايی باعث ايجاد نياز شيميايی به اکسيژن ميشوند که ‪ COD‬ناميده ميشود‪.‬‬
‫در نتيجه ‪ COD‬يک فاضالب ‪ ،‬پس آب و يا آب آلوده ‪ ،‬عبارت است از ميزان اکسيژن مورد نياز برای اکسيداسيون مواد‬
‫قابل اکسيداسيون موجود در آن‪ .‬مقدار ‪ COD‬معموال با استفاده از يک عامل اکسيد کننده قوی در محيط اسيدی قابل اندازه‬
‫گير است‪ .‬تعيين ‪ BOD‬با وجود ارزش فراوان به همراه دو نکته ضعف اساسی است ‪.‬اولی طوالنی بودن مدت آزمايش و‬
‫دومی امکان مسموم شدن ميکرو ارگانيسمهای مورد نظر در تماس با مواد آلوده در اين مدت طوالنی ‪ ،‬از اينرو ‪COD‬‬
‫ارزش فراوانی پيدا میکند‪.‬‬
‫دستگاه اندازی گیری‪COD meter (CHECKIT DIRECT COD VARIO‬‬

‫تعیین ضریب نیاز اكسیژن شیمیایي)‪(ST-COD‬‬

‫مشخصات فنی دستگاه به شرح جدول زير ميباشد‬

‫‪Technical Data‬‬
‫‪CheckitDirect COD‬‬
 ‫لوله آببندي شده در مقياس كوچك‬
‫دامنه كل از ‪ 3‬تا ‪ 15333‬ميليگرم در ليتر‬

‫مزایا‬

‫•لوله هاي آب بندي شده ‪ ST-COD‬آماده براي استفاده‬

‫•حذف تداخل كلريد تا ‪ 1333‬ميلي گرم در ليتر‬
‫‪• 3‬محدوده اندازه گيري‬
‫•محدوده كم‪ 3 :‬تا ‪ 153‬ميلي گرم بر ليتر مطابق با استاندارد‪ISO 15705 : 2003-01‬‬
‫•محدوده متوسط‪ 3 :‬تا ‪ 1533‬ميلي گرم بر ليتر مطابق با استاندارد‪ISO 15705:2003-01‬‬
 ‫•محدوده زياد ‪ 3 :‬تا ‪ 15333‬ميلي گرم بر ليتر‬

‫پارامتر ‪ COD‬آبهاي فاضالب‬

‫نياز اكسيژن شيميايي‪ ،‬مقدار ‪ST-COD‬آب همانگونه كه از طريق روش دي كرومات تعيين مي شود مي تواند به صورت‬
‫تخميني از نياز اكسيژن تئوريكي‪ ،‬به عنوان مثال مقدار كل اكسيژن مصرف شده در اكسيد اسيون شيميايي اجزا آلي موجود‬
‫در آب بدست آيد‪.‬‬

‫‪Setup‬دستگاه چكیت دایركت ‪COD‬واریو آكوالیتیك‬

‫دستگاه ‪CHEKIT DIRECT COD‬آكواليتيك آزمايش دقيق با حساسيت باالي آب را با حداقل تالش امكانپذير مي سازد‪.‬‬
‫غلظت ‪ ST-COD‬را از طريق نور سنجي با بكار گيري يك رابطه خطي بين ميزان جذب و غلظت تعيين مي نمايد‪.‬‬
‫بعد از افزودن نمونه به يك لوله آزمايش آكواليتيك ‪ COD‬واريو‪MR ، ( LR‬مطابق با استاندارد ايزو(‪31-15135:0333‬‬
‫توسط يك راكتور حرارت داده مي شود و سپس در نورسنج چكيت دايركت ‪ COD‬واريو آناليز مي شود‪.‬‬
‫‪COD Setup‬شامل نورسنج چكيت دايركت ‪COD‬واريو‪ 05 ،‬لوله آزمايش براي هريك از ‪ 0‬محدوده اندازه گيري پايين ‪،‬‬
‫يك راكتور براي هضم نمونه و يك پايه نگهدارنده شيشه ها مي باشد‪.‬‬
‫نور سنج چكيت دايركت ‪ COD‬واريو آكواليتيك با محدوده اندازه گيري از ‪ 3‬تا ‪ 15333‬ميلي گرم بر ليتر اكسيژن براي‬
‫آزمايش آبهاي فاضالب مناسب است‪.‬‬
‫دو منبع نور ‪ LED‬با پايداري طوالني مدت (مطابق با )‪ ،ISO15705-2003-01λ1=605nm,λ2=430nm‬محفظه‬
‫نمونه ضدآب‪ ،‬صفحه نمايش ديجيتالي بزرگ و صفحه كليد لمسي ‪ ،‬حداكثر ضريب اطمينان عمليات و سهولت كار را‬
‫تضمين مي نمايد‪.‬‬

‫آزمایشات لوله ‪ COD‬واریو‬

‫آزمايشات لوله ‪ COD‬واريو آكواليتيك براي اندازه گيري و تعيين ‪ 3-153‬ميلي گرم اكسيژن در ليتر و ‪ 3-1533‬ميلي گرم‬
‫اكسيژن در ليتر و ‪ 3-15333‬ميلي گرم در ليتر قابل استفاده مي باشد‪ .‬با توجه به خواص شيميايي آنها و قطر ‪ 16‬ميلي‬
‫متري لوله ها ميتوان از آنها در نور سنج ‪ Hach‬استفاده كرد‪.‬‬

‫راكتور هاي))‪COD **CET 108/CET 125/CET125 sc‬‬

‫هضم شيميايي نمونه ها يك پيش نياز براي محاسبه مقادير ‪ COD‬است‪.‬‬

‫دماهاي مورد نياز و زمان واكنش با استفاده از صفحه كليد جلوي راكتورهاي آكواليتيك مدلهای ‪( **CET 108/CET‬‬
‫)‪125/CET125 sc‬قابل برنامه ريز ي مي باشد‪ .‬تمام دستگاه ها به چهار بازه دمايي(‪ 153/103/133/13‬درجه‬
‫آژير پخش مي كنند‪.‬‬
‫سانتيگراد ) مجهز هستند ‪ .‬در انتهاي زمان واكنش راكتور ها به طور اتوماتيك خاموش مي شوند و ِ‬
 ‫موارد استفاده اندازه گیری ‪ BOD‬و‪COD‬‬

‫تصفيه فاضالب ها و پساب ها‪ :‬فاضالب يا گنداب ممكن است خانگي يا تركيبي از فاضالب خانگي‪ ،‬فاضالب صنعتي و‬
‫كشاورزي نيز باشد‪ .‬در اين بحث‪ ،‬بيشتر فاضالب ناشي از فعاليت هاي خانگي‪ ،‬مورد نظر است‪ .‬اين فاضالب‪ ،‬آبي است كه‬
‫مواد زائد بدن انسان (مدفوع وادرار) و فاضالب حاصل از اقدامات بهداشتي مانند استحمام‪ ،‬شستشوي لباس‪ ،‬پخت و پز و‬
‫ديگر مصارف آشپزخانه را تشكيل مي دهد‪ .‬حجم فاضالب توليدي دراجتماعات به موارد زير بستگي دارد‪:‬‬
‫‪1‬ـ عادات فردي‪ :‬هر چه ميزان مصرف آب مردم بيشتر باشد فاضالب توليدي آن هابيشتر خواهد شد‪.‬‬
‫‪2‬ـ نوع شبكه گردآوري فاضالب (تركيبي يا مجزا)‪ :‬در نوع تركيبي حجم فاضالب بيشتر خواهد شد‪.‬‬
‫‪3‬ـ تغييرات فاضالب در زمان‬

‫تركیب فاضالب‬

‫فاضالب تقريبا ‪ 99/9‬درصد آب و حدود يك دهم در صد مواد جامد در برداردكه بخشي از آن مواد آلي و بخش ديگر مواد‬
‫معدني جامد به حالت محلول يا معلق در آب مي باشند‪ .‬بوي بد فاضالب اغلب به علت مواد آلي موجود در آن مي باشد‪ .‬اين‬
‫مواد بيشتر قابل تجزيه ميكروبي هستند و بعضا تجزيه ميكروبي منجر به توليدبوي نامطبوع مي شود‪ .‬عالوه بر مشكل توليد‬
‫بو فاضالب هاي دريافت كننده مدفوع انساني و حيوانات زنده در بردارنده عوامل بيماري زا هستند كه از نظرآلودگي محيط‬
‫بويژه منابع آب و خاك فوق العاده اهميت دارند‪ .‬طبق پژوهش هاي انجام شده هر گرم مدفوع حدود يك ميليون عدد‬
‫اشريشياكلي‪ ،‬حدود ‪ x 107 0/0‬عدد استرپتوكوك و مقادير قابل توجهي اسپوركلستريديوم پرفرنجس و انواع موجودات زنده‬
‫بيماري زاي ديگر نيز در بردارد‪.‬‬

‫شدت آلودگي یا قدرت فاضالب‬

‫هر چقدر مواد زائد موجود در فاضالب بيشتر باشد‪ ،‬قدرت آاليندگي فاضالب يا شدت آلودگی آن بيشتر است‪.‬‬
‫معموال شدت وضعف فاضالب ازنظرموادآلي موجود درآن برحسب معيارهاي زير سنجيده مي شود‪:‬‬

‫الف) اكسيژن مورد نياز زيست شيميايي‪BOD5‬‬

‫)‪(Biochemical Oxygen Demand‬‬
‫اين معيار مهمترين ابزار سنجش مواد آلي قابل تجزيه زيست شناختي است كه در مورد فاضالب كاربرد متداول دارد‪ .‬در‬
‫اين روش مقدار اكسيژن مورد نياز براي اكسيداسيون مواد آلي فاضالب توسط باكتري ها بدست مي ايد‪ .‬با استفاده از اندازه‬
‫گيري مقدار اكسيژن مورد نياز‪ ،‬غلظت مواد آلي موجود در فاضالب كه قابل اكسيداسيون باكتريايي است بدست مي ايد‪.‬‬
‫(تجزيه پذيري زيست شناختي) ‪ 3‬مقدار ‪ BOD‬معموال براساس پنج روز درحرارت ‪ 03‬درجه سانتي گراد بيان مي گردد ‪.‬‬
‫اين مقدارهمان اكسيژن مصرف شده در طول اكسيداسيون فاضالب‪ ،‬در زمان پنج روز و حرارت ‪ 03‬درجه است‪.‬‬

‫ب) نياز شيميايي به اكسيژن‬

‫)‪COD (Chemical Oxygen Demand‬‬
‫در اين روش مقدار اكسيژن متناسب براي تجزيه و تثبيت شيميايي مواد آلي را اكسيژن مورد نياز تجزيه شيميايي يا‬
‫اصطالحا ‪ COD‬گويند‪ .‬اين معيار از طريق اكسيداسيون فاضالب توسط محلول اسيد دي كرمات‪ ،‬تقريبا تمام مواد آلي‬
‫موجود در فاضالب را به گاز كربنيك و آب‪ ،‬اكسيده مي نمايد كه در اين واكنش معموال حدود‪ %95‬اكسيداسيون مواد آلي‬
‫صورت مي گيرد‪.‬‬

‫ج) مواد جامد معلق‬

‫)‪SS (Suspended Solids‬‬
‫مواد جامد معلق يكي ديگر از نشانگرهاي كيفيت فاضالب از نظر غلظت مواد مي باشد اين مواد ممكن است از ‪ 133‬تا‬
‫‪ 533‬ميلي گرم در ليتر در فاضالب متغير باشد‪.‬‬
 ‫انواع فاضالب‬

‫فاضالب از نظر منشاء آن ممكن است خانگي‪ ،‬صنعتي‪ ،‬كشاورزي يا به صورت تركيبي باشد ‪.‬از نظر خصوصيات فيزيكي‬
‫شيميايي و بيولوژيكي و قدرت آاليندگي داراي چهار حالت ضعيف‪ ،‬متوسط‪ ،‬قوي و خيلي قوي مي باشد‪.‬‬
‫اهميت بهداشتي فاضالب به عواملي نظير وجود عوامل شيميائي و عوامل بيماريزاي زنده ومواد آلي متعفن كه عالوه بر‬
‫ايجاد بيماري هاي مختلف موجب تعفن و بدمنظر شدن محيط نيز مي گردد‪ ،‬بستگي دارد‪.‬‬
‫عوامل باكتريايي نظير ويبريوكلرا‪ ،‬سالمونالتيفي‪ ،‬سالمونال پاراتيفي‪ ،‬شيگال‪ ،‬باسيل سياه زخم‪ ،‬لپتوسپيرا‪ ،‬عوامل ويروسي‬
‫نظير انواعي از هپاتيت ها‪ ،‬عوامل تك ياخته اي نظير آميب ژيارديا و تخم انگل هاي پرياخته اي نظير كرم شالقي‪،‬‬
‫آسكاريس و‪ 333‬از طريق فاضالب و لجن فاضالب مصرف شده باعث ايجاد بيماري مي شود‪.‬‬
‫از نظر اقتصادي عالوه براينكه آب تبديل شده به فاضالب به خودي خود غيرقابل استفاده شده است‪ ،‬خود نيز باعث آلودگي‬
‫منبع آب سطحي و زيرزميني مي شود و بنابراين آب به عنوان منبع حياتي محدود با كمبود شديدي كه در جهان دارد در‬
‫معرض تهديد قرار گرفته است‪ .‬با توجه به مخاطرات بهداشتي و مالحظات اقتصادي توجه به توليد‪ ،‬جمع آوري و بهسازي‬
‫فاضالب امري ضروري و اجتناب ناپذير است‪.‬‬
‫پرداختن به امر كم خطر نمودن فاضالب و يا انجام اقداماتي در جهت صدور جواز تخليه آن ها در محيط يا استفاده مجدد از‬
‫فاضالب‪ ،‬تصفيه فاضالب ناميده مي شود‪ .‬چرابايد فاضالب را تصفيه كنيم ؟ اين سوالی است که خود‪،‬جای بحث دارد‬

‫علل لزوم تصفیه فاضالب‬

‫فاضالب مي بايست قبل از اينكه در مرحله نهايي به آبهاي پذيرنده دفع گردد‪ ،‬تصفيه شود تا اينكه‪:‬‬
‫الف) بيماري هاي واگير ناشي از آلودگي هاي فاضالب مهار و بهداشت عمومي تامين گردد‪.‬‬
‫ب )حفظ منابع آب‪ ،‬از طريق عدم آلودگي آب هاي سطحي و زيرزميني و در صورت امكان استفاده مجدد از بخش عظيمي‬
‫از آب مصرف شده براي مصارف خاص نظيرفعاليت هاي كشاورزي و پرورش آبزيان‪.‬‬
‫ج) حفظ محيط زيست‬

‫اهداف ویژه تصفیه فاضالب‬

‫فاضالب را به روش هاي متعددي تصفيه مي كنند‪ .‬در بين اين روش ها‪ ،‬تصفيه زيست شناختي‪ ،‬رايج تر است‪ .‬هدف از‬
‫تصفيه فاضالب به نوعي همان پاسخ سئوال " چرا فاضالب را تصفيه كنيم" مي باشد‪ .‬اما اگر به صورت ويژه به آن نگاه‬
‫شود‪ ،‬هدف از تصفيه فاضالب عبارت است از‪:‬‬

‫الف) تثبيت مواد آلي‪.‬‬

‫ب) توليد پساب قابل تخليه در محيط و محافظت از محيط زيست‪.‬‬
‫ج) استفاده مجدد از آب و مواد جامد ناشي از تصفيه فاضالب‪.‬‬

‫روش های متداول در تصفیه فاضالب‬

‫تجزيه و تثبيت مواد آلي موجود در فاضالب اغلب از طريق فرايندهاي زيست شناختي‪ ،‬به دو روش هوازي و بي هوازي‬
‫صورت مي گيرد‪.‬‬
‫الف ‪ -‬روش هاي متداول هوازي در تصفيه فاضالب‬
‫روش هاي متداول هوازي در تصفيه فاضالب عبارتند از‪:‬‬
‫لجن فعال‪ ،‬الگول هوادهي‪ ،‬صفحات چرخان بيولوژيكي‪ ،‬حوضچه هاي جالدهي و صافي چكنده‪.‬‬

‫ب ‪ -‬روش متداول بي هوازي در تصفيه فاضالب‬

‫روش متداول بي هوازي در تصفيه فاضالب عبارتند از‪:‬‬
‫سپتيك تانك‪ ،‬بركه هاي بي هوازي‪UASB ،‬و ‪ 333‬هر كدام از فرايندهاي مزبور ممكن است مراحل مقدماتي و پاياني به‬
‫صورت تكميلي داشته باشند‪ .‬از نگاه ديگر ممكن است مراحل تصفيه فاضالب به صورت اوليه‪ ،‬ثانويه و پيشرفته انجام شود‪.‬‬
 ‫پتانسيل و ظرفيت اکسيداسيون آبها ‪ ،‬يکی از معيارهای مهم آلودگی آنهاست‪ .‬بطوری که میدانيم اکسيژن محلول در آب ‪،‬‬
‫عامل اساسی زندگی و رشد حيوانات و گياهان است‪ .‬زندگی اين موجودات بستگی به حداقل اکسيژن محلول در آب دارد‪.‬‬
‫ماهی بيش از ساير جانداران و بی مهرهگان در درجه دوم و باکتريها کمتر از تمام موجودات آبزی به اکسيژن محلول در آب‬
‫نياز دارند‪ .‬در يک آب معمولی که ماهی در آن پرورش میيابد‪ ،‬غلظت اکسيژن محلول نبايد کمتر از ‪ 5‬ميليگرم در ليتر‬
‫باشد و اين مقدار در آبهای سرد به ‪ 6‬ميليگرم در ليتر افزايش میيابد‪.‬‬
‫در صورتی که مقدار اکسيژن محلول در آب کمتر از حداقل مجاز برای زندگی جانداران آبزی باشد‪ ،‬آن آب ‪ ،‬آلوده تلقی‬
‫میگردد‪ .‬وجود مواد آلی در آب ‪ ،‬موجب مصرف و تقليل مقدار اکسيژن محلول میگردد‪ .‬غالب ترکيبات آلی موجود در آب‬
‫دارای کربن هستند و فعل و انفعال مهمی که در محيط آبی به کمک باکتريهای خاصی انجام میپذيرد به ترتيب زير است‪:‬‬

‫در اين واکنش به ازاء ‪ 10‬گرم کربن ‪ 30 ،‬گرم اکسيژن مصرف میشود‪ .‬اگر فرض کنيم که مقداری روغن که حاوی ‪10‬‬
‫گرم کربن بوده ‪ ،‬در آب ريخته شود‪ ،‬با در نظر گرفتن حداکثر مقدار اکسيژن محلول در آب در شرايط معمولی (ميليگرم در‬
‫ليتر )اين مقدار روغن آبی در حدود ‪ 3555‬ليتر را فاقد اکسيژن نموده و به معنی ديگر کامال آلوده مینمايد‪.‬‬

‫میزان مواد آلی در فاضالبها‬

‫بطوری که قابل پيش بينی است فاضالبها و پس آبها حاوی مقدار بسيار زيادی مواد آلی است‪ .‬تقريبا آثار کليه مواد مصرف‬
‫در زندگی اجتماعی و همينطور صنايع ‪ ،‬در فاضالبها وجود دارد‪ .‬تخليه فاضالبها و پس آبها در آبهای معمولی آنها را به‬
‫سرعت آلوده میکند و اين در واقع زاييده وجود مقادير بسيار زياد مواد آلی در فاضالبها و پس آبها‪.‬‬

‫اکسیژن مورد نیاز جهت اکسیداسیون یک فاضالب‬

‫اکسيژن مورد نياز جهت اکسيداسيون يک فاضالب ‪ ،‬پس آب و يا آب آلوده معيار مناسبی برای آگاهی از حدود مقدار مواد‬
‫آلوده کننده موجود در آنهاست‪ .‬دو روش تعيين ميزان آلودگی که بر اساس ياده شده در باال متکی هستند‪ ،‬تحت عناوين ‪COD‬‬
‫و ‪BOD‬شناخته شدهاند‪.‬‬

‫‪* (BOD (Biochemical Oxygen Demand:‬‬

‫اين معيار مهمترين ابزار سنجش مواد آلي قابل تجزيه زيست شناختي است كه در مورد فاضالب كاربرد متداول دارد‪ .‬در‬
‫اين روش مقدار اكسيژن مورد نياز براي اكسيداسيون مواد آلي فاضالب توسط باكتريها به دست ميآيد‪ .‬با استفاده از اندازه‬
‫گيري مقدار اكسيژن مورد نياز‪ ،‬غلظت مواد آلي موجود در فاضالب كه قابل اكسيداسيون باكتريايي است به دست ميآيد‬
‫(تجزيه پذيري زيست شناختي) ‪ 3‬مقدار ‪ BOD‬معموال براساس پنج روز در حرارت ‪ 03‬درجه سانتي گراد بيان ميگردد‪.‬‬
‫اين مقدار همان اكسيژن مصرف شده در طول اكسيداسيون فاضالب‪ ،‬در زمان پنج روز و حرارت ‪ 03‬درجه است‪.‬‬
‫‪ BOD‬يک فاضالب ‪ ،‬پس آب و يا آب عبارت است از ميزان اکسيژن مور نياز ميکرو ارگانيسمها در اکسيداسيون‬
‫بيوشيميايی مواد آلی موجود در آن‪ .‬در حقيقت ‪ BOD‬تعيين کننده مقدار اکسيژن مورد لزوم برای ثبوت بيولوژيکی مواد آلی‬
‫نمونه مورد نظر خواهد بود‪ .‬اگر ‪ BOD‬آبی در حدود ‪ 1‬ميليگرم در ليتر باشد‪ ،‬آب خوب و اگر به حدود ‪ 3‬برسد مشکوک و‬
‫بيشتر از ‪ ، 5‬آلوده است‪.‬‬

‫‪* (COD (Chemical Oxygen Demand:‬‬

‫در اين روش مقدار اكسيژن متناسب براي تجزيه و تثبيت شيميايي مواد آلي را اكسيژن مورد نياز تجزيه شيميايي يا‬
‫اصطالحا ‪ COD‬گويند‪ .‬اين معيار از طريق اكسيداسيون فاضالب توسط محلول اسيد دي كرمات‪ ،‬تقريبا تمام مواد آلي‬
‫موجود در فاضالب را به گاز كربنيك و آب‪ ،‬اكسيده مينمايد كه در اين واكنش معموال حدود‪ %95‬اكسيداسيون مواد آلي‬
‫صورت ميگيرد‪.‬‬
‫‪COD‬يک فاضالب ‪ ،‬پس آب و يا آب آلوده ‪ ،‬عبارت است از ميزان اکسيژن مورد نياز برای اکسيداسيون مواد قابل‬
 ‫اکسيداسيون موجود در آن‪ .‬مقدار ‪ COD‬معموال با استفاده از يک عامل اکسيد کننده قوی در محيط اسيدی قابل اندازه گير‬
‫است‪ .‬تعيين ‪ BOD‬با وجود ارزش فراوان به همراه دو نکته ضعف اساسی است‪ .‬اولی طوالنی بودن مدت آزمايش و دومی‬
‫امکان مسموم شدن ميکرو ارگانيسمهای مورد نظر در تماس با مواد آلوده در اين مدت طوالنی ‪ ،‬از اينرو ‪ COD‬ارزش‬
‫فراوانی پيدا میکند‪.‬‬

‫درجه بندی فاضالبها‬

‫فاضالب آبها بر حسب مقدار ‪ BOD‬درجه بندی میشود‪ .‬فاضالبهايی که ‪ BOD‬آنها به ترتيب در حدود ‪ 353 ، 013‬و‬
‫‪ 633‬ميليگرم در ليتر هستند‪ ،‬فاضالبهای ضعيف ‪ ،‬متوسط و قوی هستند‪ .‬برای جلوگيری از آلودگی آبها در بيشتر نقاط‬
‫جهان ‪ ،‬هيچ فاضالبی حتی بعد از تصفيه در صورتيکه ‪ BOD‬آن بيش از ‪ 03‬ميليگرم در ليتر باشد‪ ،‬مجاز به ورود به‬
‫جريانهای سطحی و يا زير زمينی نيست‪.‬‬

‫فاضالبهای غیر انسانی‬

‫بايد دانست که در طبيعت تنها انسان نيست که با توليد فاضالب يا پس آب باعث آلودگی آبها میشود‪ .‬بلکه فعاليت حيوانات‬
‫نيز در اين آلوده سازی بسيار مؤثر است‪ .‬در صورتيکه به عنوان مبنای مقايسه ‪ ،‬ميزان آلودگی انسان را معادل يک ‪BOD‬‬
‫فرض کنيم‪ ،‬حيوانات ديگر نظير اسب ‪ ،‬گاو ‪ ،‬گوسفند ‪ ،‬خوک و مرغ خانگی به ترتيب ‪ 119 ، 015 ، 1610 ، 1113‬و‬
‫‪ 3191‬خواهند بود‪.‬‬