वंगीता वश

ु ाव अयफन
ु े,
ई. वी. ७ A-००३ एव्शयळाईन सवटी, लवई (ऩूल)व ४०१२०८. जज.ऩारघय,भो. ८०८०२३३९६३,
Email – sangita.suhas@gmail.com

जगण्मातरा चियं तनािा ळोध घेणायी गझर...

वयु े ळ बटाांच्मा नांतय गजरच्मा षेत्रात जमाांची नालां आदयाने घेतरी जातात त्मातरां
एक भशत्लाचां नाल म्शणजे गजरकाय वदानांद डफीय. गजरच तांत्र, भांत्र जाणन
ू
घेण्मावाठी ककांला उत्तभ गजर कळी अवाली? गजसरमत म्शणजे काम? उत्तभ खमार
म्शणजे काम? तो कवा अवाला? मा दृष्टीने जमाांची गजर अभ्मावाली अळी
वलोत्कृष्ट गजर म्शणून दे खीर डफीय माांच्मा गजरकडे ऩाहशरां जातां.

तांत्रळद्
ु धतेचां बान जयाशी ढऱू न दे ता त्मातरां काव्म आणण प्रलाशीऩण अफाधधत ठे लणां
त्मातरी जान शयलू न दे णां शे खयां गझरकायाच कौळल्म. एखाद्मा यभणी वायखां
वौष्टल आणण ततच्माचवायखी रृदमाचा ठाल घेण्माची जादईु भोशकता गझरच्मा ठामी
अवाली रागते. एक वशजोद्गाय त्मातून उभटाला रागतो. आणण ऐकणाऱ्माच्मा भनात
ततने रुणझण
ु त याशालां रागतां. शी लाटते तततकी वोऩी गोष्ट नाशी त्मावाठी ह्रदमातून
ततने उचांफऱून मालां रागतां. कलीचा जील आणण आत्भा दोन्शी घेऊन. म्शणून गझर
शे लत्त
ृ नवन
ू लत
ृ ी आशे अवां म्शटरां जातां. शी लत्त
ृ ी म्शणजे नेभकां काम? माचा प्रत्मम
डफीयाांच्मा गझरा लाचताना मेत याशतो.

शी लत्त
ृ ी पक्त त्मा त्मा गझरच्मा भऱ
ु ाळी अवन
ू चारत नाशी तय वांऩण
ू व
व्मजक्तभत्लात अवाली रागते. आचाय वलचायात अवाली रागते. मा लत्त
ृ ीभध्मे
जगण्मातरा करांदयऩणा आशे , तनधडेऩणा आशे , स्लत:त भश्गुर शोणां आशे , स्लत:लय
बयबरून प्रेभ कयणां आशे , बयबरून जगणां आशे . वख
ु ाच्मा राटाांलय तयां गताना द्ु खाचा
गाऱ उऩवणां आशे . जीलनारा स्लत:च्मा लत्त
ृ ीप्रलत्त
ृ ीना खऱ्मा अथावने सबडणां आशे ,
त्रमस्थऩणे त्माचा भागोला घेणां आशे . अबालाच्मा ऩामयीळी षणबय थाांफन
ू न यडता ऩढ
ु े
जाणां आशे . आतल्मा वगळ्मा कोराशरारा शऱुलायऩणे कुयलाऱत ळाांत कयणां आशे .
आऩल्मा वगळ्मा जाणीलाांना तनयाततळम प्राभाणणकऩणे , तततक्माच वांलेदनळीरतेने वाद
घारणां आशे . त्माांच्मालय प्रेभ कयणां आशे . त्माांचे राड कयणां आशे आणण त्माांच्माळी
खेऱणां दे खीर आशे . शे वगऱां डफीयाांच्मा ठामी आशे . म्शणुनच त्माांची गझर आऩल्मा
रृदमाचा ठाल घेऊ ळकते. आऩण कुठे तयी त्मा गझरभध्मे आऩरां घय फाांधत जातो.
त्मात गांत
ु त जातो. त्माांचा प्रत्मेक गझर वांग्रश लाचताना आऩल्मारा एक प्रकायची
वांभोहशत अलस्था प्राप्त शोते. ‘रेशया’, ‘ततने ददरेरे पूर’, ‘आनंद बैयली’, ‘काऱीज
गंप
ु ा’, ‘अरप
ू ’ अवे एकाशून एक वयव गजर वांग्रश त्माांच्मा नालालय जभा आशे त.
माफयोफयच त्माांनी वांगीत नाटकाांकावाठी, भयाठी धचत्रऩटाांवाठी आणण टीव्शी
भासरकाांवाठी वकव अवां गीत रेखन दे खीर केरां आशे .

नक
ु ताच त्माांचा गझर, गीत, अबांग आणण काव्म अवरेरा ‘तवफीय’ शा वांग्रश ग्रांथारी
प्रकाळनने प्रकासळत केरा आशे . त्माांचे फशुताांळ वांग्रश शे गझर आणण काव्म अवेच
आशे त. छां दात सरहशण्माची भऱ
ू प्रकृती अवन
ू शी उत्तभ गीत, गझरा सरशूनशी गजर
श्रेष्ठ की कवलता श्रेष्ठ शा लाद न घारता गजर शी कवलताांची कवलता आशे अवां ते
म्शणतात. गजरची भऱ
ु कवलतेच्मा भातीतच खोरलय रुजरेरी अवतात शे कऱकऱीने
वाांगतात. आणण गझर इतकेच कवलतेच्मा ठामी नम्र शोतात. भग ती कवलता छां दातरी

ु तछां दातरी ककांला छां दभक्

अवो, भक् ु त अवो.

गझर शी डफीयाना लळ झारी अवरी तयी कवलतेचां शऱूशऱू भक्

ु तऩणे उरगडत जाणां
त्मातरी एकात्भकता, माचां गारुडशी त्माांच्मालय तततकांच आशे . म्शणुनच ते भव
ु रवर
गझर भध्मे अधधक भळ
ु ाकपयी कयताना हदवतात.

‘तवफीय’ शा त्माांचा लमाच्मा ऩांचाशत्तयीत आरेरा वांग्रश. ‘तजस्फयीतरा भी’ शे मा

वांग्रशाचां भनोगत म्शणजे डफीयाांचां भागे लऱून स्लत:कडे ऩाशणां आशे . आमष्ु मानां जे
हदरां त्माफद्दरची कृताथवता आशे . जमाांच्मा भऱ
ु े शे कृताथव षण लाट्मारा आरे
त्माांच्माफद्दरची कृतसता आशे , कवलता ते गीत गझर मा प्रलावातल्मा आठलणीांचा
जागय आशे . मा ततन्शी फद्दरच भक्
ु त अवां धचांतन आशे .

वाधायणऩणे त्माांनी लमाच्मा १७ - १८ व्मा लऴी म्शणजे १९६२ -६३ वारी ऩहशरी
कवलता सरहशरी. त्माांची भऱ
ू प्रकृती छां दात सरहशण्माची, गीत रेखनाची अवन
ू शी गीत
रेखन म्शणजे कभी प्रतीची कायागीयी मा वांस्कायाच्मा प्रबालात ते वरु
ु लातीरा शोते
त्माभऱ
ु े १९७१ ऩमंत ते कवलता सरहशत याहशरे. त्माांनतय १९७७ ऩमंत त्माचां कवलता
रेखन भांदालरां. त्मानांतय मा गैयवभजातून फाशे य मेऊन त्माांनी १९७८ ऩावन
ू गीत
रेखनारा वरु
ु लात केरी. १९८२ रा वयु े ळ बटाांचे गझरीस्थान लाचन
ू ते गझरकडे
लऱरे. तेव्शाऩावन
ू आज ऩमंत जलऱजलऱ ३८ लऴे ते तनयां तय गझर, गीत आणण
कवलता सरहशत आशे त. त्माची वाधना कयीत आशे . मा प्रहदघव काऱात वाहशत्म षेत्राचे,
कवलता, गीत आणण गझर माफद्दरच्मा वाहशत्म व्मलशायाचे वलवलध अनब
ु ल त्माांच्मा
गाठीळी जभा झारे आशे त. मा वगळ्मातून त्माांचीशी काशी भत तमाय झारी आशे त.
मा वगळ्माचा भागोला त्माांनी ‘तवफीय’ मा वांग्रशाच्मा ‘तवबफयीतरा भी’ मा भनोगतात
अततळम ऩायदळीऩणे घेतरा आशे . त्मासळलाम शे भनोगत गझर, गीत आणण कवलता
माभागच्मा कलीच्मा भनोबसू भकेचाशी लेध घेते. त्माकडे ऩाशण्माची वभीषकाची
भानसवकता माचा दे खीर ऩयखड ऩणे धाांडोऱा घेते. गझरकडे आणण छां दोफद्ध
कवलतेकडे ऩाशण्माची एक वलळद्
ु ध नजय दे ते. गझरभधल्मा काशी वलधाांचा अभ्मावऩण
ू व
भागोला दे खीर घेते. त्माभऱ
ु े तवबफयीतरा भी लाचण शा बायालन
ू टाकणाया तततकाच
वभद्
ृ ध कयणाया अनब
ु ल आशे .

मा वांग्रशातल्मा गजरा नेशभीप्रभाणेच वशज वांद

ु य, आळमघन भनालय तयां गत
याशणाऱ्मा, जीलनाफद्दर बयबरून फोरणाऱ्मा जीलनाच्मा प्रत्मेक टप्प्माचां वजग बान
दे णाऱ्मा. जगण्माचां भभव वाांगणाऱ्मा. जगण्मालय प्रेभ कयामरा सळकलणाऱ्मा. त्मातरी
उत्कटता आतवता, तयरता भनारा ऩन्
ु शा ऩन्
ु शा वाद घारणायी.

ऩाण्माऩयीव मेणे... लाऱ्माऩयीव जाणे,

आमष्ु म एलढे व,े त्मािे ककती फशाणे!
लस्तीि दो ददवांिी! भस्ती ककती षणांिी?
तयीशी ककती तऱ्शांनी, फेबान शोत जाणे!

ककांला

ळोधात, अये ! जगण्माच्मा, आमष्ु म उरटुनी गेरे

वलवरूनि गेरो आशे , की, काम शयलरे शोते!

त्माांच्मा वलवच गझरा भधन

ू जीलनवलऴमक अवां एक वखोर धचांतन ऩाझयताना हदवते.
जमारा जीलन म्शणजे काम वभजरेरां अवतां तोच भत्ृ मक
ू डे अधधक वभांजवऩणे ऩाशू
ळकतो. त्माभऱ
ु े च त्माांच्मा अनेक गझरातून भत्ृ मच
ू ाशी खमार डोकालताना हदवतो.
तेव्शा आऩल्मा रषात मेतां जीलना इतकांच भत्ृ मव
ू ाठीशी शा कली आऩरां दाय कामभ
वताड उघडां ठे ऊन फवरा आशे .

वाधनाि शी ‘जगण्मािी’, कयलन

ू घेतरी कोणी?
कुठल्माि षणी भयणारा, भी नाशी म्शटरे नाशी!

आणण खयोखयच एकदा भत्ृ मर

ू ा ते ‘शारो सभस्टय डेथ’ म्शणन
ू वद्
ु धा आरे आशे त.
भत्ृ मच
ू ा नव
ु ता जस्लकायच नाशी तय जगण्माच्मा अवोळीनेच शा कली भत्ृ मू भधरां
वौंदमव ळोधतो. ककांफशुना भत्ृ मर
ू ा वौंदमव फशार कयतो.

ं रेत श्रालण भाझे -

भयणाच्मा लाटे लय भी, शळऩ
स्लागताव ओठांलयती, भी शवू ठे लरे आशे !

जन्भ भत्ृ मू फयोफयच भाणवाांच्मा वनातन द:ु खाांना, नैयाश्म, उदावी अळा आमष्ु म
काऱलांडून टाकणाऱ्मा बालनानाशी शा कली वौंदमव फशार कयतो

द:ु ख गजरेतन
ू भाझ्मा, भी खफ
ु ीने गात जातो -
घेतरी भाझ्मा व्मथेने, फघ, वयु ीरी तान आशे !

जीलनात खऩ
ू द:ु खां आशे त. म्शणन
ू वख
ु ाांना अथव आशे . शे जमारा कऱतां तो द:ु खाचाशी
वशज जस्लकाय कयतो. त्माच्मावाठी भग अलघां जगणांच वांद
ु य शोऊन जातां. ऩण
काशी काशी भाणवां वख
ु ाच्मा ऩाठी उय पुटे स्तोलय धालतात आणण भग एका षणी
जगणांच शातातून तनवटून जातां. तय कधी कधी धालता धालता काम शलां तेच भाणवां
वलवरून जातात. अखांड धालणां शे च भग त्माांचां आमष्ु म शोऊन जातां. मावलऴमीचे त्माांचे
ळेय खूऩ अांतभख
ुव कयणाये आशे त.

ळोधात, अये ! जगण्माच्मा, आमष्ु म उरटुनी गेरे

वलवरूनि गेरो आशे , कक, काम शयलरे शोते!

भी खऩ
ू िाररो, थकरो ...लाटे लय अर्धमाा फवरो -
भी यस्ता िक
ु रो नव्शतो, घय दयू वयकरे शोते!

त्माांच्मा वगळ्माच गझराांना अळी एक तत्लधचांतनाची डूफ आशे . कायण त्माांच्मा

एकूणच जीलनदृष्टीरा एक आध्माजत्भक अधधष्टान आशे . त्माभऱ
ु े च जगण्मातल्मा
धचयां तनाचा ळोध घेण्माची प्रकिमा त्माांच्मा भनात वतत वरु
ु अवते त्मातन
ू च
जीलनातरी अनेक ळाश्लत वत्म त्माांच्मा शाताळी रागरेरी आशे त. तीच त्माांच्मा
गझरेतून अगदी अरलायऩणे उजागय झारी आशे त. त्माभऱ
ु े त्मातून एक आत्भस्लय
ऐकू मेतो. आणण लाचकारा आत्भप्रत्ममाचा आनांद दे खीर सभऱतो. त्माांच्मा अनेक
कवलता आणण गझरा त्मादृष्टीने ऩन्
ु शा ऩन्
ु शा लाचाव्मा अळा.

शा दे श धक्
ु मािा शोता -
भी त्मात कवा गयु पटरो?
वख
ु द:ु ख कुणािे शोते?
भी जन्भ कुणािा जगरो?
भीि भंददय आणण भत
ु ी – भी ऩज
ु ायी
भीि अवतो थांफरेरा बक्त दायी !

वलश्ल व्माऩन
ू प्रश्न : ‘भी आशे कक नाशी?’
खेऱीमा भी वंभ्रभाच्मा मा ककनायी!

भानली जीलनारा ऩडरेरे अवे अनेक भर

ु बत
ू प्रश्न त्माांच्मा कवलतेतून आणण
गझरभधन
ू दृगोचय शोतात तेव्शा आऩणशी षणबय त्मा जाणणलेळी यें गाऱतो. आऩल्मा
भनातरा आध्मात्भ बाल नकऱत जागा शोतो. शे त्माांच्मा गझरेचां मळ म्शटरां ऩाहशजे.

ऩयभेश्लयाच धचांतन शा दे खीर त्माांच्मा अनेक गझराांचा भऱ

ू गाबा तो आशे . त्माांच्मा
अनेक गीतातन
ू आणण गझरातन
ू ऩयभेश्लचां व्माऩकत्ल, त्माचां वक्ष्
ु भत्ल, आणण
जगण्माच्मा कणाकणात लवरेरां ऩयभेश्लयी तत्ल माच्मा खऩ
ू वलरोबनीम छटा
डोळ्मावभोरून वयकत जातात. अरौकककाचा एक घांटा नाद आऩल्मारा ऐकू मेऊ
रागतो. आणण आऩण आऩल्माशी नकऱत त्मा गझराांच्मा ठामी रीन शोतो.

प्राथाना व्शाली तनयागव एलढी कक –

दे ल भाझ्मा बोलतारी दलाऱाला

भाझे जगणेि ‘ओली’ तुझा आनंद अबंग

कधीतयी तुझा भाझा दे ला एक व्शाला यं ग

त्माांच्मा भनातरी ऩयभेश्लय बक्ती कधी कधी भधयु ाबक्ती शोऊन दे खीर अलतयते.
‘आनांद ओलयी’, ‘भक्
ु तीचा वोशऱा’ मा अबांग लत्त
ृ ातीर त्माांच्मा कवलता त्मादृष्टीने
राषणीम म्शटल्मा ऩाहशजेत. त्मा लाचन
ू शोताच आऩरे डोऱे आऩोआऩ फांद शोत्तात.
त्मा अनब
ु त
ू ीळी आऩण तल्रीन शोतो त्मा कवलतेच्मा नादाची आलतवनां आऩल्मा भनात
वरु
ु शोतात. त्मा भधयु ाबक्तीचा वग
ु ांध आऩल्मा भनात ककतीतयी लेऱ दयलऱत याशतो.
आणण अथावच्मा लरमात आऩण वलयघऱत जातो.
अंतफााह्म आता
वालऱा वालऱा-
भक्
ु तीिा वोशऱा
अशरंगनी!

इतक्मा तयरऩणे ऩयभेश्लयालय प्रेभ कयणाया शा कली प्रत्मष प्रेभात ककती उत्कट शोत
अवेर! ककांला प्रेभ मा तयर बालनेरा ककती अरलायऩणे वभजन
ू घेत अवेर माची
आऩल्मारा कल्ऩना मेईर.

पक्त स्लयांिी...शुंकायािी, कोभर शऱली बाऴा ये

अधयांनी अधयालय शरदशरी, ती प्रेभािी गाथा ये !

प्रेभातरी शुयशूय अवो, प्रेभाची नळा अवो, प्रेमवीची ओढ अवो, वलयशातरां काशूय अवो.
प्रेमवीने हदरेरा डांख अवो, प्रेभातरा वांघऴव आणण प्रेभातरां जीलघेणां द:ु ख अवो. ककांला
ळांग
ृ ाय अवो प्रेभाचे शे वगऱे वलभ्रभ डफीय जमा नजाकतीने ऩकडतात ती नजाकत
ऩन्
ु शा ऩन्
ु शा प्रेभात ऩडामरा रालणायी. भनारा प्रपुल्रीत कयणायी. त्माांच्मा प्रेभाचा ऩैव
तय त्माशून भोठा. अथावची अनेक धव
ू य लरम त्मातन
ू उठालीत आणण आऩण स्लत:रा
वलवरून जालां. त्माांची प्रेमवी कधी ऩल
ू ावमष्ु मातीर प्रेमवी अवते, कधी त्तमाांची भैत्रीण
अवते, कधी ऩत्नी अवते. ऩयां तु जजच्मालय त्माांनी जीलाऩाड प्रेभ केरां. ध्मानी भनी
स्लप्नी त्माांनी जजचा ध्माव घेतरा ती त्माांची प्रेमवी म्शणजे त्माांची गझर, त्माांची
प्रततबा, ततची ओढ, आणण अनेक अप्रततभ गझरा सरशूनशी अांतमावभी अवरेरी
ततची तष्ृ णा त्माांच्मा अनेक गझराांभधन
ू डोकालते.

अवा एकांत फशयाला वयाले लेगऱे ऩण शे

अवे शभवऱून जाले कक ऩन्
ु शा न लेगऱे व्शाले
अवा शुंकाय तप्ृ तीिा तनघाला श्लाव वयताना
अळा एका षणावाठी ऩणारा प्राण रालरे

आणखी एका गझरभध्मे ते म्शणतात

वलठ्ठरा ये ! लाजरा फघ टाऱ भाझ्मा आतरा

वलझत गेरा, वलझत गेरा, जाऱ भाझ्मा आतरा!

णखन्न शोते भन ककती, अन जजणे ओवाडवे...

शी तुझी जाद!ू ...फशयरा भाऱ भाझ्मा आतरा!

त्माांच्मा आत लाजणाया शा टाऱ आणण शी जाद ू म्शणजे दव

ु यां ततवयां काशी नवन
ू
त्माांच्मा ठामीची प्रततबा आशे . ती जळी त्माांची प्रेमवी आशे तळीच ती त्माांचा ऩयभेश्लय
दे खीर आशे . प्रततबेच्मा ठामी नतभस्तक शोणाया आणण ऩयभेश्लय वभजून ततचीच ऩज
ू ा
फाांधणाया शा कली आशे . त्माांची प्रततबा त्माांची गझर. त्माांची प्रेमवी आणण त्माांचा
ऩयभेश्लय माांची एकभेकाांत अळी काशी वयसभवऱ झारी आशे की त्माांना एकभेकाऩावन
ू
लेगऱां कयणां केलऱ अळक्म.

उत्तभ गझर सरहशण्मावाठी नव

ु तां जगणां कऱून उऩमोगाचां नवतां तय ते उभजालां
रागतां. यसवकतेने जगण्मारा दाद दे ता माली रागते. आणण एका भदशोळीत जगता
मालां रागतां. आऩल्मा ठामी अवरेल्मा शुनयचीच एक नळा चढाली रागते...मा नळेच
आणण कराकायाचां एक अतट
ू नातां अवतां. त्मा अनळ
ु ांगाने भहदये ळीशी त्माचे त्माच्माशी
नकऱत बालफांध जुऱतात. डफीय दे खीर मारा अऩलाद नाशीांत. ऩयां तु त्माांच्मावाठी
त्माांची भहदया आणण नळा म्शणजे दे खीर त्माांची गझरच आशे . आणण प्रत्मष
ऩयभेश्लयारा ते वाकीमाच्मा रुऩात ऩाशतात. त्माांच्मा प्रत्मेक वांग्रशात मा वलऴमीच्मा
तनताांत वांद
ु य गझरा आशे त. ‘वाककमा’ शा त्माांच्मा वांग्रशच मा वलऴमारा लाहशरेरा
आशे . शरयलांळयाम फच्चन माांच्मा ‘भधळ
ु ारा’ भधीर रुफामाांइतक्माच मा गझरा
ताकदीच्मा आशे त. लाचल्मानांतय आऩल्माराशी शऱू शऱू त्माांची नळा चढाली. ते
आऩल्मा डोळ्मात उतयालेत. ‘तवफीय’ भध्मे शी अवे काशी नसळरे ळेय आशे त.

ओठ यशवरे नजय नळीरी

भददये ने भंतयरी यात

उं ि डौरदाय भान, घाटदाय वयु ई ती -

वाककमा भरा अळीि दे त जा ळयाफ तू!

ऩन्
ु शा नव्माने बय प्मारे तू, आज वाककमा -
नळेतशी का शोळ यादशरे... अजून फाकी?

आमष्ु मारा अवां भदभस्तऩणे कलेत घेणाया कली भालऱतीच्मा लेऱी आऩल्माच
आमष्ु माच्मा राांफरेल्मा वालल्मा ऩाशून कातय शोतो तय कधी भालऱतीची बगली
कपनी ओढून वलयागी शोतो. ऩण त्माशीऩेषा भालऱतीच्मा केळयी यां गात न्शाऊन शा
कली ऩन्
ु शा नव्माने आऩल्मा आमष्ु माचा केळयी भशार उबा कयतो. ऩढ्
ु मात उभ्मा
याहशरेल्मा आमष्ु मारा आऩरे थयथयते शात पैरालन
ू हदरदायऩणे कलेत घेतो. ती
त्माांची जजगय भनारा भोशलन
ू टाकणायी

श्रीभंत ककती आऩणशी, फघ आऩोआऩि झारो...

षण वोन्मािे जगताना, शे केव रुऩेयी झारेरे!

शा शरका शरका दयलऱ, वट

ु रेरा वबोलतारी,
वंर्धमेिे झाड वग
ु ंधी. शे ‘ऩानेयी’ झारेरे!

‘तवफीय’ शी ऩहशरीच ळीऴवक गझर दे खीर लद्

ृ धत्लाकडे झक
ु ल्मानांतयच्मा वशजीलनालय
आधारयत आशे . मात लद्
ृ धत्लाचा जस्लकाय आणण एकभेकाांना वभजून घेणां जमा वमांत
ऩणे आणण वभजत
ु दायऩणे आरांम ते ऩाहशरां की ‘लाश क्मा फात शै ’ अवां आऩल्मा
ओठाांलय मेतां आणण त्माच लेऱी आऩरे डोऱे शी बरून लाशू रागतात. शी त्माांच्मा
गझरेची ताकद म्शटरी ऩाहशजे

बातुकरीिा खेऱ जणू की, ऩन्

ु शा भांडरा आशे आऩण,
रट
ु ू ऩट
ु ीिे कयणे वाये ... इलरे इलरे यांधामािे!

तनताांत वांद
ु य ळेय आशे शा. आणण मा दोन ओऱीच्मा भधरा अलकाळ तय अषयळ्
बोलांडून टाकणाया. दोघाां व्मततरयक्त घयात आता कुणीच खामरा नाशी. भर
ु ां जलऱ
नवरेल्मा लद्
ृ ध दाऩत्माांच्मा काऱजातरी शी वर ळबदाांवलनाच त्माांनी यसवकाांऩमंत
ऩोशोचलरी आशे ती भनारा जास्त व्माकूऱ कयते. त्माांच्मा अनेक ळेयाांतून गसबवत
अथावच्मा अळा अनेक छटा आऩल्मारा जस्तसभत कयत याशतात. माच गझरेतरा
ळेलटचा ळेय तय काऱजात रुतन
ू फवणाया.

आठलतो का फारऩणीिा, रऩाछऩीिा खेऱ आऩरा?

तजस्फयीत भी रऩेन आता ...आणण भरा तू ळोधमािे!

डफीयाांच्मा गझराांभधन
ू प्रततबेचे अवे वलवलधयां गी उन्भेऴ आऩरां भन आकऴन
ूव घेतात.
त्मातरां ळबद रालण्म ऩाशून आऩण शयखून जातो त्मातरां वौंदमव भनारा बयु ऱ घारत
याशतां. एकूणच दाबफयाांच्मा वगळ्माच गझरा वौंदमवरषी म्शणाव्मा अश्मा. त्मात पक्त
बाऴेचे वौंदमव, ळबद रासरत्म आणण वांद
ु य कल्ऩनावलराव आशे . अवां नाशी तय भनात
आरेरा प्रत्मेक खमार वौंदमवऩण
ू व रयत्मा ऩेळ कयणां त्मा अथावरा, त्मा ळबदाांना, त्मा
बालनेरा आऩल्मा प्रततबेने वौंदमव फशार कयणां शी त्माांची खासवमत. ती ऩाशीरी की
लाटतां वयु े ळ बट जवे द्ु खाचे ऩज
ू क कली शोते तवे डफीय वौंदमावचे ऩज
ू क कली
आशे त. जगण्मातल्मा वौंदमावची ऩज
ू ा फाांधणाये कली आशे त.

त्माांच्मा कवलता आणण गझराांभधरी जाणणलाांची आलतवन दे खीर आऩल्मारा ऩन्

ु शा
ऩन्
ु शा अांतभख
ुव कयणायी. शे वगऱां ऩाहशरां की आऩल्मा रषात मेतां शा कली अांतफावह्म
कली आशे . स्लत्ल वाऩडरेरा आणण आत्भप्रेयणेने सरहशणाया. गझर शी त्माांची
आत्भवाधना आशे . त्माांच्मा वजवनाच्मा भऱ
ु ाळी त्माांची प्रगल्ब अळी जीलनजाणील
आशे . अजस्तत्लबान आशे जीलनाचा ळोध आशे . माफयोफयच बलताराचां वक्ष्
ू भ तनयीषण
दे खीर आशे . कायण त्माांच्माठामी एक वभाजभन दे खीर आशे . त्माभऱ
ु े च शा कली
वशज, उत्कट, शऱुलाय, जीलनवन्भख
ु सरहशताना वभाजाच्मा लत्त
ृ ीप्रलत्त
ृ ीलय दे खीर
नकऱतऩणे फोट ठे लन
ू जातो. व्मलस्थेरा धचभटे काढतो. त्मा वलऴमीच्मा त्माांच्मा
गझरा खऩ
ू भासभवक आणण टोकदाय आशे त. मा वांग्रशात ‘गोऴलाया’, ‘शजर जभयु े ’
‘शजर - एक गस्
ु ताखी भाप! आणण ‘व्मलस्थेची शलेरी’ मा गझरा त्मादृष्टीने
भशत्लऩण
ू व आशे त ऩयां तु मा वांग्रशात त्मा नवत्मा तयी चाररे अवते. कायण मा
वांग्रशाचा जो फाज आशे त्मा फाजाळी त्मा जुऱत नाशीत. त्माभऱ
ु े मा वांग्रशाच्मा
एकबत्रत ऩरयणाभकायकते भध्मे त्मा ककांधचत फाधा आणतात.

फाकी डफीयाांच्मा गझरेचा रशजा त्माांनी म्शटल्माप्रभाणे प्राांजऱ आशे ऩयां तु वाधा नाशी
तो राजलाफ आशे अप्रततभ आशे आणण असबजात आशे . गझरने जेजे भाधगतरां ते
त्माांनी गझररा हदरेरां आशे .. मा वांग्रशाच्मा ळेलटी त्माांनी जी बैयली सरहशरी आशे .
त्मात ते म्शणतात

ळब्द भाझेशी अखेयी जामिे रमारा

गीत एखादे ि भाझे, याशू दे मेथे दमाऱा ||

ळब्द - बाऴा वयू वयगभ

गीत शे इतकेि नवते
श्लावशी अवतो कलीिा
भत
ू ा ते िैतन्म अवते!
गीत गाताना तुझे भी, प्राणशी रागो ऩणारा ||

मा गीतात म्शटल्माप्रभाणे अगदी स्लत:चा प्रत्मेक श्लाव आणण अलघां आमष्ु म काशीशी
शातच याखून न ठे लता त्माांनी गझररा वभवऩवत केरां आशे . त्माांच्मालय त्माांची प्रततबा
प्रवन्न आशे च ऩण त्माांची गझर त्माांच्मालय इतकी कपदा आशे की त्माांनी वशज
गण
ु गण
ु ालां आणण त्माचा भतरा व्शाला. गझरळी शे अवां अद्लैत वाधल्माने त्माांच्मा
अनेक गझराांभधन
ू एक अनाशत नाद ऐकू मेतो. शे त्माांच्मा आमष्ु मबयच्मा वाधनेचां
पऱ म्शटरां ऩाहशजे. आणण भयाठी काव्मवष्ृ टीरा अवा गझरकाय राबणां शे आऩरां
बाग्म म्शटरां ऩाहशजे.

वांगीता अयफन
ु े

तवफीय ( गजरवांग्रश )
गजरकाय – वदानांद डफीय
प्रकाळक – ग्रांथारी
ककभांत : १५० रुऩमे