పోతన తెలుగు భాగవతము

ద్వితీయ స్కంధము
(భావార్థ స్హితము)

స్ంకలనం

భాగవత గణనాధ్యాయి

2022- జనవరి
 ఓం స్హనావవతు! స్హనౌభునక్తు !

స్హవీర్ాం కర్వావహై!

తేజస్వి నావధీతమస్తు! మా విద్విషా వహై!

ఓం శంతిః శంతిః శంతిః!!

 విషయానుక్రమణిక
ఉపోద్ఘాతము.............................................................................................. 1
శుకుని సంభాషణ .................................................................................. 2
భాగవతపురాణ వైభవంబు..................................................................... 4
ఖట్వంగు మోక్ష ప్రకారంబు ................................................................... 6
ధారణా యోగ విషయంబు .................................................................... 8
విరాట్స్వరూపము తెలుపుట్స ............................................................... 12
తాపసుని జీవయాత్ర........................................................................... 18
సత్పురుష వృత్తి .................................................................................. 26
సృష్టి క్రమంబు .................................................................................... 31
అన్యదేవభజన్ ఫలంబు ..................................................................... 37
మోక్షప్రదండు శ్రీహరి ........................................................................ 39
హరిభక్తిరహిత్పల హేయత ................................................................. 42
రాజ ప్రశ్నంబు..................................................................................... 48
శుకుడు స్తిత్రంబు సేయుట్స ................................................................ 50
నారదని పరిప్రశ్నంబు ...................................................................... 60
బ్రహమ అధిపతయం బొడయుట్స............................................................. 63
లోకంబులు పుట్టిట్స ........................................................................... 72
నారయ కృత్త ఆరంభంబు .................................................................. 82
పరమాత్పమని లీలలు .......................................................................... 91
అవతారంబుల వైభవంబు ................................................................. 96
న్రనారాయణావతారంబు ............................................................... 103
మతా్ావతారంబు ............................................................................ 111
రామావతారంబు............................................................................... 118
కృష్ణావతారంబు ................................................................................ 127
గోవరథన్గిరి ధారణంబు ..................................................................... 136
భాగవత వైభవంబు ........................................................................... 145
ప్రపంచాది ప్రశ్నంబు ........................................................................ 155
శ్రీహరి ప్రధాన్కరి .............................................................................. 165
వైకుంఠపుర వరాన్ంబు ..................................................................... 172
బ్రహమకు ప్రసనున డగుట్స .................................................................. 182
మాయా ప్రకారంబు ........................................................................... 189
భాగవత దశ్లక్షణంబులు................................................................ 194
నారాయణుని వైభవం....................................................................... 201
శ్రీహరి నితయవిభూత్త........................................................................... 205
శౌన్కుడు సూత్ప న్డుగుట్స .............................................................. 217
పూరిా .................................................................................................. 219
 పోతన తెలుగు భాగవతము

ద్వితీయ స్కంధము

ఉపోద్ఘాతము

2-1-క.

శ్రీమదభకి చకోరక

స్తమ! వివేకాభిరామ! సురవినుత గుణ

స్తిమ! నిరలంకృతాసుర

రామా సీమంతసీమ! రాఘవరామా!

టీక:- శ్రీమత్ = గొపువారైన్; భకి = భకుి లు అను; చకోరక = చకోరపక్షులకు; స్తమ = చంద్రుడా; వివేక = వివేకము

వలన్; అభిరామ = సుందరమైన్వాడా; సుర = దేవతలచే; వినుత = పొగడబడుచున్న; గుణ = గుణముల; స్తిమ =
సమూహము గలవాడా; నిరలంకృత = న్షి మైన్ అలంకారములు గల; అసుర = రాక్షస; రామా = సీీ ల; సీమంత =
పాపిట్సలు; సీమ = ప్రంతము కలగజేసిన్వాడా; రాఘవ = రఘువంశ్మున్ జనిమంచిన్; రామా = రాముడా.

భావము:- భకుి లు అనెడి చకోరక పక్షులకు చంద్రుని వంటివాడా! వివేకముతో విలసిలుు వాడా!

దేవతలచేత పొగడబడిన్ సుగుణములు గలవాడా! (రాక్షసులను సంహరించి) రాక్షస సీీ ల పాపిట్స

సింధూరాలంకరణలు తొలగించిన్ వాడ! రఘు వంశోదభవుడవైన్ శ్రీరామచంద్రప్రభూ! అవధరింపుము.

2-2-వ.
మహనీయ గుణగరిష్ఠులగు న్ముమని శ్రేష్ఠులకు నిఖిల పురాణ వాయఖ్యయన్ వైఖరీ
సమేత్పండైన్ సూత్పం డిట్సు నియె; "న్ట్టు పరీక్షిన్నరంద్రున్కు శుకయోగంద్రుం
డిట్సు నియె.
టీక:- మహనీయ = గొపు; గుణ = గుణములగలవారిలో; గరిష్ఠులు = ఉతి ములు; అగు = అయిన్టిి ; ఆ = ఆ;

ముని = యోగులలో; శ్రేష్ఠులు = గొపువారల, శౌన్కుల; కున్ = కు; నిఖిల = సమసి మైన్; పురాణ = పురాణములను;
వాయఖ్యయన్ = సవివరముగ చెప్పు; వైఖరీ = నేరుు; సమేత్పండు = కలిగిన్వాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; సూత్పండు =
సూత్పడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను; అట్టు = ఆ విధముగ; పరీక్షిత్ = పరీక్షత్పి అను; న్రంద్రుడు =
మహారాజు {న్రంద్రుడు - న్రులకు ప్రభువు, రాజు}; కున్ = క్త; శుక = శుకుడు అను; యోగి = యోగులలో; ఇంద్రుడు =
శ్రేష్ఠుడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఉన్నత గుణశీలురులలో అగ్రేసరులైన్ ఆ మునీశ్వరులను చూసి సమసి పురాణాల

ప్రవచనోతి ముడైన్ సూతమహరిి ఈ విధంగా చెపుసాగాడు. “ఆ విధంగా ప్రయోపవేశ్ం చేసిన్

పరీక్షిన్మహారాజుతో శుక మహరిి ఈ విధంగా చెపాుడు.
 పో తన తెలుగు భాగవతము 2

శుక్తని స్ంభాషణ

2-3-సీ.
"క్షిత్తపత్త! నీ ప్రశ్న సిదధ ంబు మంచిది,-
యాతమవేతి లు మెత్పి రఖిలశుభద
మాకరానీయంబు, లయుతసంఖయలు గల-
వంద. ముఖయం బిది యఖిల వరము,
గృహములలోపల గృహమేధులగు న్రు-
లాతమతతి వము లేశ్మైన్ నెఱుఁగ,
రంగనారత్పల నిద్రాసక్తిుఁ జను రాత్రి-
పోవుుఁ గుట్టంబారథబుదిధ న్హము,

2-3.1-ఆ.
పశు కళత్ర పుత్ర బాంధవ దేహాది
సంఘ మెలు ుఁ దమకు సతయ మనుచుుఁ
గాుఁపురములు సేసి కడపట్సుఁ జత్పి రు,
కనియుుఁ గాన్ రంతయకాలసరణి.
టీక:- క్షిత్తపత్త = రాజా {క్షిత్తపత్త - రాజయమున్కు ప్రభువు, రాజు}; నీ = నీ; ప్రశ్న = సందేహము; సిదధ ంబు = నిశ్చయ

ముగ; మంచిది = శ్రేషు మైన్ది; ఆతమవేతి లున్ = బుదిధ మంత్పలు; మెత్పి రు = మెచుచకొనెదరు; అఖిల = సమసి మైన్;
శుభదము = శుభములను ఇచుచన్ది; ఆకరానీయంబులు = విన్దగిన్వి; అయుత = వేలకొలది {అయుతము – పది
వేలు}; సంఖయలున్ = గణించదగిన్వి; కలవు = ఉన్నవి; అందన్ = అందలో; ముఖయంబు = ముఖయమైన్ది; ఇది =
ఇది; అఖిల = అనినవిధములను; వరము = కోరదగిన్ది; గృహములు = నివాసములు; లోపలన్ = లోపల; గృహ
మేధులు = గృహసుథలు; అగు = అగు; న్రులు = మాన్వులు; ఆతమ = ఆతమయొకక; తతి వమున్ = సవభావమును;
లేశ్ము = కొంచెము; ఐన్ = అయిన్ను; ఎఱంగరు = ఎరుగరు; అంగనా = సీీ లతోటి; రత్పలన్ = సౌఖయములంద;
నిద్ర = నిద్రంచుట్సంద; ఆసక్తిన్ = ఆసక్తిలోను; చనున్ = జరిగిపోవును; రాత్రి = రాత్రి; పోవున్ = జరిగిపోవును;
కుట్టంబ = కుట్టంబము, ఆలుబిడడ లు; అరథన్=కొరకైన్; బుదిధ న్=ఆలోచన్లతో; అహము = పగలు; పశు = పశు
సంపద; కళత్ర = భారయ; పుత్ర = సంతాన్ము; బాంధవ = బంధువులు; దేహ = శ్రీరము; ఆది = మొదలగు వాని;
సంఘము = సమూహము; ఎలు న్ = అంతా; తమకున్ =తమకు; సతయము =నిజము; అనుచున్ =అనుకొనుచు;
కాపురములు = కాపురములు; సేసిన్ = చేయుచు; కడపట్సన్ = చివరకు; చత్పి రు = చనిపోవుదరు; కనియున్ =
కనిపిసుిన్నపుటిక్తని; కాన్రు = చూడరు; అంతయ = త్పదకు; కాల = కాలము గమన్ము యొకక; సరణి =
సవభావమును.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 3

భావము:- “ఓ పరీక్షిత్పి మహారాజా! ఇప్పుడు నీవడిగిన్ ప్రశ్న చాలా సమంజసమైన్ది. దీనిని

ఆతమతతి వం తెలిసిన్ వాళ్లు మెచుచకుంట్రు. ఇది సమసి శుభాలను సమకూరుసుింది. లోకంలో విన్దగిన్
విషయాలు వేలకొలది ఉనానయి. అందలో ఇత్త అత్త ముఖయమైంది. గొపుది యిది. సంసారంలో
మునిగితేలుత్పన్న గృహసుథలకు ఆతమతతి వం కొంచెము కూడా తెలియద. వాళుకు స్ర్తి సంగమం, నిద్రలతో
రయి అంతా గడచిపోత్పంది. పగలంతా కుట్టంబ వయవహారాలతో సరిపోత్పంది. పశువులూ, భారాయబిడడ లూ,
చుట్ిలూ, శ్రీరమూ ఇతాయది పరివార మంతటినీ నిజమని న్ముమకొని సాగిసూ
ి , కడకు వాళ్లు కనునమూసి
కాటిపాలవుతారు. అంతయకాల దరదశ్ తెలిసినా తెలియన్ట్లు ఉండిపోతారు.

2-4-క.

కావున్, సరావతమకుుఁడు, మ

హావిభవుుఁడు, విష్ఠాుఁ, డీశుుఁ డాకరిాంపన్,

సేవింపను, వరిాంపను,

భావింపను భావుయుఁ డభవభాజిక్త న్ధిపా!

టీక:- కావున్ = అందవలన్; సరవ = సమసి మైన్; ఆతమకుడు = ఆతమలలో నుండువాడు; మహా = గొపు; విభవుడు

= వైభవము ఉన్నవాడు; విష్ఠాుఁడు = విష్ఠామూరిి; ఈశుుఁడు = ఈశ్వరుడు; ఆకరిాంపన్ = వినుట్సకు; సేవింపన్ = సేవ
చేయుట్సకు; వరిాంపన్ = కీరిించుట్సకు; భావింపను = సమరించుట్సకు; భావుయుఁడు = తగిన్వాడు; అభవ = పున్రజన్మము
లేకపోవుట్సకు; భాజి = తగిన్వాని; క్తన్ = క్త; అధిపా = అధికుడా - రాజా.

భావము:- కనుక, రాజేంద్రా! మోక్షమారగంలో పయనించే వాడిక్త సమసాినిక్త ఆతమయైన్ వాడు,

మహావైభవం కలవాడు, జగదీశ్వరుడు అయిన్ విష్ఠావే భావించడానికీ, సేవించడానికీ, వరిాంచట్నికీ,

ఆకరిాంచడానికీ తగిన్వాడు.

2-5-ఆ.
జనుల కెలు శుభము సాంఖయ యోగము; ద్ఘని
వలన్ ధరమనిషు వలన్ న్యిన్
న్ంతయకాలమంద హరిచింత సేయుట్స
పుట్టివులకు ఫలము భూవరంద్ర!
టీక:- జనులకు = ప్రజలకు; ఎలు న్ = అందరకు; శుభము = శుభమును ఇచుచన్ది; సాంఖయ = సాంఖయమను

{సాంఖయము - ఒక ముఖయమైన్ హిందూ దరశన్ము}; యోగము = యోగము; ద్ఘని = ద్ఘని; వలన్న్ = వలన్; ధరమ =
ధరమము నాచరించుట్సలో; నిషు = శ్రదధ , దీక్ష; వలన్న్ = వలన్; అయిన్న్ = కలుగున్టిి ; అంతయ = మరణాసన్న;
కాలము = సమయము; అందన్ = లో; హరిన్ = హరిని; చింతన్ = ధాయన్ము; చేయుట్సన్ = చేయగలుగుట్స;
పుట్టివులు = జన్మములు; కున్ = కు; ఫలము = ప్రయోజన్ము; భూవరంద్ర = మహారాజా {భూవరంద్రుడు - భూవర
(రాజులలో) ఇంద్ర (శ్రేష్ఠుడు), మహారాజు};

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 4

భావము:- లోకులందరిక్త సాంఖయయోగం మేలు చేకూరుసుింది. ఏ యోగం వలు నైనా లేక

ధరామచరణతో నైనా సర అవసాన్కాలంలో హరిని చింత్తంచాలి. జన్మ మెత్తి న్ందకు ఓ న్రవరా!

ప్రయోజన్ం అలా హరిని చింత్తంచట్సమే.

2-6-తే.
అరసి నిరుగ ణబ్రహమంబు నాశ్రయించి
విధినిషేధ నివృత్తి సదివమలమత్పలు
సేయుచుందరు హరిగుణచింతన్ములు
మాన్సంబుల నేప్రొదద మాన్వేంద్ర!
టీక:- అరసి = పరిశీలించి, విశ్లుష్టంచి; నిరుగ ణ = నిరుగ ణ; బ్రహమంబున్ = బ్రహమమారగమును; ఆశ్రయించి =

అనుసరించువారు; విధి = చేయదగినిది; నిషేధ = చేయదగనిది అనువాని నుండి; నివృతి = విడివడిన్ –

అధిగమంచిన్; సత్ = నిజమైన్ - ఉతి మమైన్; విమల = మలములు లేని, నిరమలులైన్; మత్పలున్ = బుదిధ మంత్పలు
; చేయుచుందరు = చేసూ
ి ఉంట్రు; హరి = విష్ఠామూరిి యొకక; గుణ = గుణముల; చింతన్ములున్ = ధాయన్ములు;
మాన్సంబులన్ = మన్సు్లలో; ఏ = ఏ; ప్రొదదన్ = వేళయం దైన్ను, అనిన వేళలలోను; మాన్వేంద్ర = రాజా;

భావము:- మహారాజా! నిరమలబుదిధ గల మహనీయులు విధి నిషేధాలు విడనాడి గుణరహితమైన్

పరబ్రహమమును ఆశ్రయించి మన్సు్లో సద్ఘ మాధవుని గుణాలను మన్న్ం చేసుింట్రు.

భాగవతపురాణ వైభవంబు

2-7-సీ.
ద్వ వపాయనుుఁడు నాద తండ్రి, ద్ఘవపరవేళ-
బ్రహమసమమతమైన్ భాగవతముుఁ
బఠన్ంబు జేయించె; బ్రహమతతురుుఁడనై-
యుతి మ శోు కలీలోత్వమున్
నాకృషి చిత్పి ండనై పఠంచిత్త; నీవు-
హరి పాద భకుి ుఁడ వగుట్సుఁ జేసి
యెఱుఁగింత్ప విన్వయయ; యీ భాగవతమున్-
విష్ఠాసేవాబుదిధ విసి రిలుు;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 5

2-7.1-ఆ.
మోక్షకామున్కును మోక్షంబు సిదిధ ంచు;
భవభయంబు లెలు ుఁ బాసిపోవు;
యోగిసంఘమున్కు నుతి మవ్రతములు
వాసుదేవనామవరాన్ములు.
టీక:- ద్వ వపాయనుండు = వాయసుడు; నాద = నా యొకక; తండ్రి = తండ్రి; ద్ఘవపర = ద్ఘవపర; వేళన్ =

యుగమున్ంద; బ్రహమ = బ్రహమ; సమమతము = సమాన్మైన్ పరిమత్త కలది; ఐన్ = అయిన్టిి ; భాగవతమున్ =
భాగవతమును; పఠన్ంబున్ = అధయయన్ము; చేయించెన్ = చేయించెను; బ్రహమ = బ్రహమమున్ంద; తతురుండన్
= మన్సు్ లగనమైన్ వానిని; ఐ = అయియ; ఉతి మశోు క = కృష్ఠాని {ఉతి మశోు కుడు - ఉతి ములచే కీరిింపబడువాడు,
కృష్ఠాడు}; లీలా = విలాసముల - లీలల; ఉత్వమున్న్ = వేడుకచేతను - సంతోషముతో; ఆకృషి = ఆకరిింపబడిన్;
చిత్పి ండన్ = మన్సు్గల వాడను; ఐ = అయియ; పఠంచిత్తన్ = అధయయన్ము చేసిత్తని; నీవున్ = నీవుకూడ; హరి =
విష్ఠావు యొకక; పాద = పాదములంద; భకుి ుఁడవు = భకుి డవు; అగుట్సన్ = అగుట్స; చేసి = చేత; ఎఱుఁగింత్పన్ =
తెలియజేయుదను; విను = వినుము; అయయ = తండ్రి; ఈ = ఈ; భాగవతమున్ = భాగవతములో; విష్ఠా = హరిని;
సేవా = సేవించవలెన్ను; బుదిధ = ఆలోచన్లు - బుదిధ ; విసి రిలుున్ = వృదిధ చెందను;
మోక్ష =మోక్షము; కామున్కున్=కోరువానిక్త; మోక్షంబు=మోక్షము; సిదిధ ంచున్=లభించును; భవ= జన్మజన్మల ,
మృత్పయ; భయంబుల్ = భయములు; ఎలు న్ = అనినయును; పాసి = తొలగి; పోవున్ = పోవును; యోగి = యోగుల;
సంఘమున్కున్ = సమూహమున్కు; ఉతి మ = ఉతి మమైన్; వ్రతములు = ఆచరించవలసిన్వి - పూజన్ములు;
వాసుదేవ = హరి యొకక {వాసుదేవుడు - సమసి మంద వసించు దేవుడు}; నామ = నామముల; వరాన్ములు =
కీరిించుట్సలు.

భావము:- నా తండ్రి యైన్ వాయసభగవానుడు ద్ఘవపరయుగంలో వేదత్పలయమైన్ భాగవతం నా చేత

చదివించాడు. నేను పరబ్రహమమంద లగనచిత్పి డనై భగవంత్పని అవతారలీలలు న్నానకరిించడంవలు

దీనిని పఠంచాను. నీవు పంకజాక్షుని పాదపద్ఘమలను ఆశ్రయించిన్ భకుి డివి. అందవలు నీకు
భాగవతతతి వం తెలియపరుసాిను. మహారాజా! విన్వయాయ! భాగవత శ్రవణం వలు విష్ఠావును సేవించాలనే
బుదిధ విశాల మవుత్పంది. మోక్షం కాంక్షించువాడిక్త ముక్తి లభిసుింది. జన్మము, జర, మరణాది సంసార
భయాలనీన సమసిపోతాయి. వాసుదేవ నామ సంకీరిన్లే యోగిసతి ములకు ఉతి మ వ్రతాలు.

2-8-త.

హరినెఱంగక యింటిలో బహుహాయన్ంబులు మత్పి ుఁడై

పొర్లుచుండెడి వెఱి ముక్తిక్తుఁ బోవనేరుచనె? వాుఁడు సం

సర్ణముం బెడుఁబాయుఁ డెన్నుఁడు; సతయ మా హరినామ సం

సమర్ణ మొకక ముహూరిమాత్రము చాలు ముక్తిదమౌ న్ృపా!

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 6

టీక:- హరిన్ = విష్ఠామూరిిని; ఎఱంగక = తెలిసికొన్క; ఇంటిలోన్ = గృహము లంద; బహు = అనేక;

హాయన్ంబులున్ = సంవత్రములు; మత్పి ుఁడు = మత్పి లో పడిపోయిన్ వాడు; ఐ = అయి; పొరలుచున్ = దొరుు చు;
ఉండెడి = ఉంట్టన్నటిి ; వెఱి = వెఱి వాడు; ముక్తి = మోక్షము; క్తన్ = న్కు; పోవన్ = వెళ్లుట్స; నేరుచనే = కలుగునా;
వాడు = అటిి వాడు; సంసరణమున్ = సంసారమును, సంసారబంధమును; ఎడన్ = విడిచి; పాయుఁడు = పోలేడు;
ఎన్నడున్ = ఎపుటిక్తన్; సతయము = (ఇది) నిజము; ఆ = ఆ; హరి = హరి యొకక; నామ = నామముల; సంసమరణము
= చకకటి సమరించుట్స; ఒకక = ఒకక; ముహూరి = ముహూరి కాలము; మాత్రమున్ = మాత్రమైన్ను; చాలున్ =
సరిపోవును; ముక్తిదము = ముక్తి కలిగించున్ది; ఔన్ = అగుట్సకు; న్ృపా = న్రులను పాలించువాడా - రాజా.

భావము:- విష్ఠాదేవుని తెలుసుకోకుండా మతెి క్తక సంసారములో సంవత్రాల తరబడి పొరలాడుతూ

సతమత మవుత్పండే అవివేక్త ముక్తి కెలా పోగలడు. వాడు సంసారబంధం నుండి ఎన్నటికీ బయట్సపడ
లేడు. ఇది నిజం. ఓ రాజా! ఒకక క్షణమైనా హరినామం సమరిసేి చాలు. అది ముక్తిని ప్రసాదిసుింది.

ఖట్ింగు మోక్ష ప్రకార్ంబు

2-9-సీ.
కౌరవేశ్వర! తొలిు ఖట్వంగుుఁడను విభుం-
డిలనేడు దీవులనేలుచుండి,
శ్క్రాది దివిజులు సంగ్రామభూముల-
నుగ్రద్ఘన్వులకు నోడి వచిచ
తమకుుఁ దో డడిగిన్, ధరనుండి దివి కుఁగి-
ద్ఘన్వవిభుల న్ందఱ వధింప,
'వర మత్పి ' మనుచు దేవతలు సంభాష్టంప,-
'జీవితకాలంబు సెప్పుుఁ డిదియ

2-9.1-ఆ.
వరము నాకు నండు వరమొలు ' న్న్వుడు,
నాయు వొక ముహూరిమంత తడవు
గల దట్సంచుుఁ బలుక, గగన్యాన్మున్ న్
మామన్వేశ్వరుండు మహిక్త వచిచ.
టీక:- కౌరవేశ్వర = పరీక్షిన్మహారాజా; తొలిు = పూరవము {కౌరవేశ్వరుడు - కురువంశ్పు రాజు, పరీక్షిత్పి }; ఖట్వంగుుఁడు
= ఖట్వంగుడు {ఖట్వంగుడు - సరియగు అంగములు కలవాడు - సపి ఖండములు అంగములుగ కలవాడు
(ఖట్సవము - మంచము)}; అను = అన్బడు; విభుండు = రాజు; ఇలన్ = భూమలోని; ఏడు = ఏడు (7); దీవులన్ =
ఖండములను; ఏలుచుండి = పరిపాలిసూ
ి ; శ్క్ర = ఇంద్రుడు; ఆది = మొదలగు; దివిజులు = దేవతలు; సంగ్రామ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 7

యుదధ ; భూములన్ = భూములలో; ఉగ్ర = భీకరమైన్; ద్ఘన్వులు = రాక్షసులు; కున్ = కు; ఓడి = పరాజిత్పలై; వచిచ =
వచిచ; తమ = వారల; కున్ = కు; తోడున్ = సహాయము; అడిగిన్ని = అడుగగా; ధరన్ = భూమ; నుండి = నుండి; దివి
= సవరగము; క్తన్ = న్కు; ఏగి = వెళ్లు ; ద్ఘన్వ = రాక్షస; విభులన్ = రాజులను; అందఱన్ = అందరిని; వధింపన్ =
సంహరించగ; వరమున్ = వరమును; ఇత్పి ము = ఇచెచదము; అనుచున్ = అని; దేవతలు = దేవతలు;
సంభాష్టంపన్ = అడుగగా; జీవిత = (శ్లష) జీవిత; కాలంబున్ = కాలమును; చెప్పుుఁడు = చెపుండి; ఇదియ = ఇదే;
వరము = వరము - కోరున్ది; నాకున్ = నాకు; ఒండు = మరియొక; వరమున్ = వరమును; ఒలు న్ = అంగకరించను;
అన్వుడున్ = అన్గా; ఆయువు = శ్లషజీవితము; ఒక = ఒక; ముహూరిము = ముహూరి కాలము; అంత = అంత;
తడవున్ = సమయము మాత్రమే; కలద = ఉన్నది; అట్సంచున్ = అని; పలుకన్ = పలుకగ; గగన్ = ఆకాశ్ మారగ;
యాన్మున్ = ప్రయాణముతో; ఆ = ఆ; మాన్వ = మాన్వులకు; ఈశ్వరుడు = ప్రభువు - మహారాజు - ఖట్వంగుడు;
మహి = భూమ; క్తని = క్త; వచిచ = వచిచ.

భావము:- ఓ కౌరవరాజా! పరీక్షిత్పి ! పూరవం ఖట్వంగు డనే రాజు భూమండలంలోని సపి దీవపాలనూ

పరిపాలిసూ
ి ఉండేవాడు. ఇంద్రాదిదేవతలు యుదధ ంలో భీకరులైన్ రాక్షసుల చేత్పలోు ఓడిపోయి, ఆయన్
దగగరకు వచిచ తమకు సాయపడమని ప్రరిథంచారు. ఆయన్ భూలోకం నుంచి సవరగలోకానిక్త వెళ్లు ద్ఘన్వ
రాజుల న్ందరినీ సంహరించాడు. అప్పుడు దేవతలు సంతోష్టంచి ఖట్వంగుణిా వరం కోరుకోమనానరు.
“నేనెంత కాలం బ్రత్పకుతానో చెపుండి. ఇదే నేను కోర వరం, మరో వరం నా కకకరలే” దనానడు ఆ
మహానుభావుడు. “నీకు ఆయువు ఇక ఒక ముహూరికాలమే ఉంది.” అని వేలుు లనానరు. వెంట్సనే ఆ
భూపాలుడు విమాన్ మెక్తక భూలోకానిక్త వచాచడు.

2-10-క.

గిరులంబోలెడి కరులను,

హరులం, దన్ ప్రణదయితలై మనియెడి సుం

దరులను, హితవరులను, బుధ

వరులను వరిజంచి గాఢవైరాగయమున్న్.

టీక:- గిరులన్ = కొండలను; పోలెడిన్ = సరిపోలు; కరులన్ = ఏనుగులను; హరులన్ = గుఱి ములను; తన్ =

తన్ యొకక; ప్రణదయితలు = ప్రణప్రియులు, భారయలు; ఐ = అయి; మనియెడి = ఉండెడి; సుందరులన్ =

సౌందరయవంత్పలను; హిత = మంచిని; వరులన్ = కోరువారలను; బుధ = తెలివి కలిగి సలహాలిచుచ; వరులన్ =
వారలను; వరిజంచి = వదలివేసి; గాఢ = గటిి , సిథ రమైన్; వైరాగయమున్ = వైరాగయముతో {వైరాగయము - రాగబంధన్ములు
లేకపోవుట్స}.

భావము:- అలా వచిచన్ ఖట్వంగ మహారాజు ప్రగాఢమైన్ వైరాగయంతో పరవతాలవంటి ఏనుగులను,

గుఱ్ఱిలను, ప్రణప్రియాలైన్ సుందరాంగులను, సనినహిత్పలను, హిత్పలను, పండితశ్రేష్ఠులను

పరితయజించాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 8

2-11-క.

గోవిందనామకీరిన్ుఁ

గావించి భయంబు దక్తక ఖట్వంగ ధరి

త్రీవిభుుఁడు సూర గొనియెనుుఁ

గైవలయముుఁ దొలిు రండు గడియలలోన్న్.

టీక:- గోవింద = భగవంత్పని {గోవిందడు - గోవులకు ఒడయుడు, మంచిక్త ఇష్ఠిడు, కృష్ఠాడు}; నామ =

నామముల; కీరిన్న్ = కీరిించుట్సలు; కావించి = చేసి; భయంబున్ = భయమును; తక్తక = విడిచిపెటిి ; ఖట్వంగ =
ఖట్వంగుడు అను; ధరిత్రీ = భూమక్త; విభుుఁడున్ = ప్రభువు - రాజు; చూరన్ = సంపాదించు; కొనియెనున్ = కొనెను;
కైవలయమున్ = మోక్షమును {కైవలయము - కవలము ఆ పరమాతమ గా అగుట్స}; తొలిు = పూరవము; రండు = రండు (2);
గడియల = గడియలు {గడియ - 24 నిముషముల కాలము, 2 గడియలు - 1 ముహురిము, 60 విగడియలు - 1
గడియ}; లోన్న్ = లోపల.

భావము:- అలా ముకిసంగుడైన్ ఖట్వంగుడు, పూరవం, గోవిందనామ సంకీరిన్ం చేసి భయరహిత్పడై

రండు గడియలోునే చకకగా మోక్షం పొంద్ఘడు.

ధ్యర్ణా యోగ విషయంబు

2-12-వ.
వినుము; నీకు నేడు దివసంబులకుం గాని జీవితాంతంబు గాద; తావతాకలంబున్కుం
బారలౌక్తక సాధన్భూతం బగు పరమకలాయణంబు సంపాదింపవచుచ, న్ంతయకాలంబు
డగగఱన్న్ బెగగడిలక దేహి దేహ, పుత్ర, కళత్రాది సందోహంబువలని మోహసాలంబు
నిష్ణకమకరవాలంబున్ నిరూమలన్ంబు సేసి, గేహంబు వెడలి పుణయ తీరథజలావగాహంబు
సేయుచు, నేకాంత శుచిప్రదేశ్ంబున్ విధివతురకారంబున్ం గుశాజిన్ చేలంబులతోడం
గలిుతాసనుండై, మాన్సంబున్ నిఖిల జగతువిత్రీకరణ సమరథం బై, యకారాది త్రివరా
కలితంబై, బ్రహమబీజంబయిన్ ప్రణవంబు సంసమరించుచు, వాయువుల జయించి,
విషయంబుల వెంట్సన్ంటి పాఱెడి యింద్రయంబుల బుదిధ సారథి యై మనోనామకంబు
లైన్ పగగంబుల బిగగుఁబటిి మ్రొగగం దిగిచి, దట్సి ంబులైన్ కరమ ఘట్సి ంబుల నిట్సి ట్టి మెట్టి డి
మన్ంబును శ్లముషీ బలంబున్ నిరోధించి, భగవద్ఘకారంబు తోడ బంధించి,
నిరివషయంబైన్ మన్ంబున్ భగవతాుద్ఘ దయవయవంబులం గ్రమంబున్ ధాయన్ంబు
సేయుచు, రజసి మోగుణంబులచేత నాక్షిపి ంబును విమూఢంబున్గు చితి ంబున్ం
దదగణంబులవలన్ న్యెయడి మలంబుల ధారణావశ్ంబున్ం బోన్డిచి,
ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 9

నిరమలచితి ంబున్ం బరమంబైన్ విష్ఠాపదంబున్కుం జను ధారణానియమంబు గలుగ

సుఖ్యతమకం బగు విషయంబు న్వలోక్తంచు యోగిక్త భక్తిలక్షణంబైన్ యోగాశ్రయంబున్
వేగంబ మోక్షంబు సిదిధ ంచు"న్నిన్ యోగంద్రున్కు న్రంద్రుం డిట్సు నియె.
టీక:- వినుము = విను; నీకున్ = నీకు; ఏడు = ఏడు (7); దివసంబులకున్ = దిన్ములకు {దిన్భాగములు -

(పగలు, రయి - ముహురిములు) - 2 X 15 (ఒకోకటి 48 ని. లకు సమాన్ము) - 1 రౌహిణేయము 2 విరించము 3

స్తమము 4 నిరృత్త 5 మహేంద్రము 6 వరుణము 7 భట్సము 8 రౌద్రము 9 శ్లవతము 10 మైత్రము 11 శారభట్సము 12
సావిత్రము 13 విజయము 14 గాంధరవము 15 కుతపము}; కాని = కాని; జీవిత = జీవితము; అంతంబున్ =
అంతము; కాద = అవవద; తావత్ = ఆ యొకక; కాలంబున్కున్ = సమయమున్కు; పార = ఉన్నతమైన్; లౌక్తక =
లోకములకు సంబంధించిన్ {పారలౌక్తకము - ఆముష్టమకము}; సాధన్ = సాధన్మున్కు; భూతంబు = కారణభూతము
; అగు = అయిన్టిి ; పరమ = గొపు; కలాయణంబున్ = శుభకరము; సంపాదిపన్ = సంపాదించుకొన్; వచుచన్ =
వచుచను; అంతయ = అవసాన్ (మరణ); కాలంబు = సమయము; డగగఱన్న్ = దగగరైందని; బెగగడిలు క = తలు డిలు క;
దేహి = దేహధారి (మనిష్ట); దేహ = శ్రీరము; పుత్ర = సంతాన్ము; కళత్ర = భారయ; ఆది = మొదలగు; సందోహంబున్
= సమూహము; వలని = అంద; మోహన్ = మోహ మనెడి; సాలంబున్ = వృక్షమును; నిష్ణకమ = కోరికలు
లేకుండుట్స అను; కరవాలంబున్న్ = కత్తి తో; నిరూమలన్ంబున్ = మొదలంట్ న్రిక్తవేయుట్స; చేసి = చేసిన్వాడై;
గేహంబున్ = ఇంటినుండి; వెడలి = వెలువడి; పుణయ = పవిత్రమైన్; తీరథ = తీరథసథలములలో; జల = నీటి యంద;
అవగాహంబున్ = సానన్ములు; చేయుచున్ = చేసూ
ి ; ఏకాంత = ఒంట్సరిగ, కలతలులేని; శుచి = శుభ్రమైన్;
ప్రదేశ్ంబున్న్ = సథ లము న్ంద; విధివత్ = శాసీ మున్ విధింపబడిన్ట్టు, పదధ త్త; ప్రకారంబున్న్ = ప్రకారముగ; కుశ్
= దరభలు; అజిన్ = చరమ; చేలంబులన్ = వసీ ములు; తోడన్ = తో; కలిుత = ఏరురుచుకొనిన్; ఆసనుండు =
ఆసన్ము కలవాడు, ఆసీనుడు; ఐ = అయి; మాన్సంబున్న్ = మన్సు్లో; నిఖిల = సమసి ; జగత్ = జగత్పి ను;
పవిత్రీ = పవిత్ర మగున్ట్టు; కరణ = చేయుట్సకు; సమరథంబు = సామరథాము కలది; ఐ = అయిన్టిి ; అకార = అకారము
{అకారాది త్రి వరా కలితంబు - అకారము (సృష్టి ) + ఉకారము (సిథ త్త) + పూరాానుసావరము (లయము) కలిగిన్
ఓంకారము}; ఆది = మొదలగు; త్రి = మూడు; వరా = వరాములు; కలితంబున్ = కలిగిన్ది; ఐ = అయి; బ్రహమ = బ్రహమ
తతి వమున్కు; బీజంబు = మూలకారణమైన్ది; అయిన్ = అయిన్టిి ; ప్రణవంబున్ = ఓంకారమును; సం = చకకగా;
సమరించుచు = జపించుచు; వాయువులన్ = ప్రణములను - లోని వాయువులను; జయించి = నియమంచి;
విషయంబుల = ఇంద్రయారథముల {ఇంద్రయ విషయములు - శ్బద , సురశ, రూప, రస, గంధములు}; వెంట్సన్ =
వెనుకను; అంటి = పడి; పాఱెడి = పోవు; ఇంద్రయములన్ = ఇంద్రయములను; బుదిధ = బుదిధ అను; సారథిన్ =
న్డపించువానిని; ఐ = కలిగి; మన్ః = మన్సు్ అను; నామకంబులు = పేరుగలవి; ఐన్ = అయిన్టిి ; పగగంబులన్ =
పగగములతో; బిగన్ = గటిి గ - బిగించి; పటిి = పట్టికొని; మ్రొగగన్ = వంచి; త్తగిచి = లంగదీసుకొని; దట్సి ంబులు =
దట్సి ములు; ఐన్ = అయిన్టిి ; కరమ = కరమలు అను; ఘట్సి ంబులన్ = అడవులలో; ఇట్సి ట్టి = అట్టనిటూ; మెట్టి డి =
త్తరుగు; మన్ంబున్ = మన్సు్ను; శ్లముషీ = ప్రజాా - బుదిధ ; బలంబున్న్ = బలమున్ - శ్క్తిచేత; నిరోధించి =
నిరోధించి - నియమంచి; భగవత్ = భగవంత్పని; ఆకారంబున్ = ఆకారము; తోడన్ = తో; బంధించి = బంధించేసి;
నిరివషయంబు = విషయబంధన్ములులేనిది - సేవచిచ; ఐన్ = అయిన్టిి ; మన్ంబున్న్ = మన్సు్లో; భగవత్ =
భగవంత్పని; పాద = పాదములు; ఆది = మొదలగు; అవయవంబులన్ = అవయవములను; క్రమంబున్న్ =
క్రమముగ; ధాయన్ంబున్ = ధాయన్ము; చేయుచున్ = చేసూ
ి ; రజస్ = రజో; తమః = తమో; గుణంబులన్ = గుణములు;
చేతన్ = చేత; ఆక్షిపి ంబునున్ = లాగబడిన్దియు; విమూఢంబున్ = మక్తకలి మోహము చెందిన్దియు; అగు =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 10

అయిన్; చితి ంబున్న్ = మన్సు్; తత్ = ఆ; గుణంబుల = గుణములు; వలన్న్ = వలన్; అయెయడి = కలుగు;
మలంబులన్ = మలంబులను - మురిక్తని; ధారణా = ధారణ చేయుట్స; వశ్ంబున్న్ = ద్ఘవరా; పోన్డిచి = పోగొటిి ;
నిరమల = మలంబులు లేని - అమలమైన్; చితి ంబున్న్ = మన్సు్తో; పరమంబు = అత్పయతి మము; ఐన్ =
అయిన్టిి ; విష్ఠా = వైషా వ - వైకుంఠ; పదంబున్ = లోకము - పరమ పదము; కున్ = న్కు; చనున్ = వెళ్లును; ధారణా
= ధారణచే; నియమంబున్ = నియమంపబడుట్స; కలుగన్ = కలుగగ; సుఖ = ఆన్ందము యొకక; ఆతమకంబు =
సవరూపము కలది; అగు = అయిన్; విషయంబున్ = విషయమును; అవలోక్తంచు = అనుభవించుచున్న; యోగి =
యోగి; క్తన్ = క్త; భక్తి = భక్తి యొకక; లక్షణంబు = లక్షణము; ఐన్ = కలిగిన్; యోగ = యోగమును; ఆశ్రమంబున్న్ =
ఆశ్రయించుట్స వలన్; వేగంబ = శ్రీఘ్రమే; మోక్షంబు = మోక్షము; సిదిధ ంచున్ = కలుగును; అనిన్ = అన్గా; యోగి =
యోగులలో; ఇంద్రుండు = శ్రేష్ఠున్; కున్ = కు; న్ర = న్రులకు; ఇంద్రుండు = ప్రభువు - మహారాజు; ఇట్టు = ఈ
విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- రాజేంద్రా! విను. నీకు ఏడు రోజులు తరావత గదయాయ మరణం. ఆపాటి సమయంలో

పరలోకసాధన్మైన్ పరమశుభానిన ఆరిజంచడానిక్త ఎంతో అవకాశ్ం ఉంది. అవసాన్కాలం సమీపించగానే

భయపడకుండా దేహధారియైన్ వాడు శ్రీరం, భారాయపుత్రులు మొదలైన్ వాటిపైగల మోహమనే వృక్షానిన
నిష్ణకమమనే ఖడగ ంతో తెగన్రకాలి. ఇలుు వదలి పవిత్రమైన్ తీరథజలాలోు సానన్మాడుతూ ప్రశాంతమైన్
ఏకాంత ప్రదేశ్ం చేరుకోవాలి. అకకడ శాసీ ం విధించిన్ట్టు దరభలూ, జింకచరమము, వసీ ము పరచుకొని
కూరోచవాలి. జగమంతా పవిత్రం చెయయగలదీ, అకార ఉకార మకారాలనే మూడక్షరాలతో కూడిన్దీ, బ్రహమ
బీజమూ ఐన్ ఓంకారానిన మన్సు్లో సమరిసూ
ి ఉచాచాస నిశాశవసాలను వశ్పరచుకోవాలి. ఆ పైన్ విషయాల
వెంబడి పరుగిడే ఇంద్రయాలను బుదిధ అనే సారథితోను, మన్స్నే పగగంతోను బిగబటిి నిగ్రహించాలి.
గటిి వైన్ కరమబంధాలలో చికుకకొని ఊగిసలాడే చితాినిన ప్రజాాబలంతో నిరోధించి భగవంత్పని మీద
నిశ్చలంగా నిలపాలి. విషయరహితమైన్ మన్సు్తో ఆ దేవుని కరచరణాదలైన్ అవయవాలను క్రమంగా
ధాయన్ం చేయాలి. రజోగుణం చేత తమోగుణం చేత ఆకరిింపబడి మోహానిక్త లోన్య్యయ మన్సు్ను, ఆ
గుణాలవలు కలిగిన్ మాలినాయలను ధారణతో తొలగించి నిరమలం చెయాయలి. అలా చేసిన్వాడు
సరోవతృషి మైన్ విష్ఠాపదం చేరుతాడు. ధారణానియమం సిదిధ సేి ఆతడు సుఖమయమైన్ విషయానిన
చూసాిడు. అటిి యోగి భక్తిలక్షణమైన్ యోగానిన ఆశ్రయించి శ్రీఘ్రమే మోక్షం చూరగొంట్డు.” ఈ విధంగా
పలుకుత్పన్న శుకయోగంద్రునితో పరీక్షిన్నరంద్రుడు ఇలా అనానడు.

2-13-క.

"ధార్ణ య్య క్రియ నిలుచును?

ధార్ణక రూప? మెదిద ధారణ యన్ుఁగా?

ధార్ణ పురుష్ఠ మనోమల

మేరీత్త హరించు? నాకునెఱుఁగింపుఁగదే."

టీక:- ధారణ = ధారణ {ధారణ - భగవంత్పనిుఁదపు మఱయొకటినెఱుఁగమ; (ఇది యమము, నియమము,

ప్రణాయామము, ప్రతాయహారము, ధాయన్ము, ధారణ, మన్న్ము, సమాధి అను అషి యోగాంగములలో నకటి.)}; ఏ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 11

ఏ; క్రియన్ = విధముగ; నిలుచును = నిలబడును; ధారణ = ధారణ; క్తన్ = క్త; ఏ = ఏది; రూపము = రూపము; ఎదిద =
ఏది; ధారణ = ధారణ; అన్గాన్ = అన్గా; ధారణ = ధారణ; పురుష్ఠ = మాన్వుల; మనో = మన్సు న్ందలి; మలమున్
= మలమును - మురిక్తని; ఏ = ఏ; రీత్తన్ = విధముగ; హరించున్ = పోగొట్టిను; నాకున్ = నాకు; ఎఱుఁగింపన్ =
తెలియజేయ; కదే = వలసిన్ది.

భావము:- "ధారణ ఎలా నిలుసుింది మహరీి! ద్ఘని సవరూపం ఎటిి ది ధారణ అంట్ల ఏమటి అది జీవుని

చితి మాలినాయనిన ఎలా పోగొడుత్పంది దయచేసి నాకు తెలియపరచండి.”

2-14-వ.
అనిన్ విని రాజున్కు న్వధూత విభుం డిట్సు నియె.
టీక:- అనిన్ = అన్గా; విని = విని; రాజు = పరీక్షన్మహారాజు; కున్ = న్కు; అవధూత = అవధూతలలో,

సనాయసులలో {అవధూత - బ్రహమనిషు తో వరాాశ్రమాచారములను విడిచిన్ సనాయసి, దిగంబర రూప సనాయసి}; విభుండు
= శ్రేష్ఠుడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఆ మాట్సలు విని అవధూతలలో శ్రేష్ఠుడైన్ శుకుడు పరీక్షిత్పి మహారాజును జూసి ఇలా

పలికాడు.

2-15-ఆ.
"పవన్ములు జయించి పరిహృతసంగుుఁడై
యింద్రయముల గరవమెలు మాపి
హరి విశాలరూపమందుఁ జితి ముుఁ జేరిచ
నిలుపవలయు బుదిధ నెఱపి బుధుుఁడు.
టీక:- పవన్ములు = ప్రణవాయువులను; జయించి = నిగ్రహించి; పరిహృత = పరిహరింపబడిన్; సంగుుఁడు =

సంగములు కలవాడు; ఐ = అయి; ఇంద్రయములన్ = ఇంద్రయముల; గరవము = మదమును; ఎలు న్ = అంతను;

మాపి = న్శంపజేసి; హరి = భగవంత్పని; విశాల = విశాలమైన్, విశ్వ; రూపము = రూపము; అందన్ = అంద;
చితి మున్ = మన్సు్ను; చేరిచ = చేరిచ; నిలుప = నిలుప; వలయున్ = వలెను; బుదిధ న్ = ప్రజా ను; నెఱపి =
ప్రయోగించి; బుధుుఁడు = బుదిధ మంత్పడు.

భావము:- “పండిత్పడైన్వాడు శావసవాయువులను జయించి, సంసారం తోడి తగులం వదలిపెటిి ,

ఇంద్రయాల గరవమంతా అణచి బుదిధ బలంతో మన్సు్ను విష్ఠాదేవుని విశాల సవరూపం యంద సిథ రంగా
నిలపాలి.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 12

విరాట్స్వరూపము తెలుపుట్స

2-16-వ.
వినుము; భగవంత్పండైన్ హరి విరాడివగ్రహంబు న్ంద భూత భవిషయదవరిమాన్ం బైన్
విశ్వంబు విలోకయమాన్ం బగు ధరణీ, సలిల, తేజస్మీరణ, గగనాహంకార,
మహతి తవంబు లనియెడి సపాివరణంబుల చేత నావృతం బగు మహాండకోశ్ం బైన్
శ్రీరంబు న్ంద ధారణాశ్రయం బయిన్ వైరాజపురుష్ఠండు దేజరిలుు; న్మమహాత్పమనిక్తుఁ
బాదమూలంబు పాతాళంబు; పారిిభాగ పాద్ఘగ్ర భాగంబులు రసాతలంబు;
గులఫంబులు మహాతలంబు; జంఘలు తలాతలంబు; జానుదవయంబు సుతలం;
బూరువులు వితలాతలంబు; జఘన్ంబు మహీతలంబు; నాభీవివరంబు న్భసథ సలంబు;
వక్షంబు గ్రహతారకా ముఖ జోయత్తస్మూహ సమేతం బగు న్క్షత్రలోకంబు; గ్రీవంబు
మహరోు కంబు; ముఖంబు జన్లోకంబు; లలాట్సంబు తపోలోకంబు; శీరింబు సతయ
లోకంబు; బాహుదండంబు లింద్రాదలు; గరాంబులు దిశ్లు; శ్రవణేంద్రయంబు
శ్బద ంబు; నాసాపుట్సంబు లశ్వనీదేవతలు; ఘ్రాణేంద్రయంబు గంధంబు; వదన్ంబు
వహిన; నేత్రంబు లంతరిక్షంబు; చక్షురింద్రయంబు సూరుయండు; రయింబగళ్లు
ఱెపులు; భ్రూయుగమ విజృంభణంబు బ్రహమపదంబు; తాలువులు జలంబు;
జిహేవంద్రయంబు రసంబు; భాషణంబులు సకల వేదంబులు; దంషర లు
దండధరుండు; దంతంబులు పుత్రాది సేనహకళలు; న్గవులు జనోనామద కరంబు
లయిన్ మాయావిశ్లషంబులు; కట్క్షంబు లన్ంత సరగంబులు; పెదవులు వ్రీడాలోభం
బులు; సి న్ంబులు ధరమంబులు; వె న్నధరమమారగంబు; మేఢ్రంబు ప్రజాపత్త;
వృషణంబులు మత్రావరుణులు; జఠరంబు సముద్రంబులు; శ్లయ సంఘంబులు
గిరులు; నాడీనివహంబులు న్దలు; తనూరుహంబులు తరువులు; నిశావసంబులు
వాయువులు; ప్రయంబు నిరవధికంబయిన్ కాలంబు; కరమంబులు నానావిధజంత్ప
నివహ సంవృత సంసరణంబులు; శరోజంబులు మేఘంబులు; కట్టి పుట్సి ంబులు
సంధయలు; హృదయంబు ప్రధాన్ంబు; సరవవికారంబులకు నాశ్రయంబైన్ మన్ంబు
చంద్రుండు; చితి ంబు మహతి తివం; బహంకారంబు రుద్రుండు; న్ఖంబు లశావశ్వత
రుయషర గజంబులు; కటిప్రదేశ్ంబు పశుమృగాదలు; విచిత్రంబులైన్ యాలాప

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 13

నైపుణయంబులు పక్షులు; బుదిధ మనువు; నివాసంబు పురుష్ఠండు; షడాజదలైన్

సవరవిశ్లషంబులు గంధరవ, విద్ఘయధర, చారణాప్ర, స్మూహంబులు; సమృత్త
ప్రహాుదండు; వీరయంబు దైతయ ద్ఘన్వానీకంబై యుండు; మఱయు న్ మామహావిభున్కు
ముఖంబు బ్రాహమణులును, భుజంబులు క్షత్రియులును, నూరులు వైశుయలును, జరణం
బులు శూద్రులును, నామంబులు నానా విధంబులయిన్ వసురుద్రాది దేవతాభిధాన్ం
బులును; ద్రవయంబులు హవిరాభగంబులునుుఁ; గరమంబులు యజా ప్రయోగంబులును
న్గు; నిటిి సరవమయుండైన్ పరమేశ్వరుని విగ్రహంబు ముముక్షు వయిన్వాడు
మన్ంబున్ న్నుసంధాన్ంబు సేయవలయు" న్ని వకాకణించి వెండియు నిట్సు నియె.
టీక:- వినుము = వినుము; భగవంత్పడు = మహిమానివత్పడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; హరి = విష్ఠామూరిి; విరాట్ =

విరాట్టి - విశ్వరూపముగల; విగ్రహంబున్ = సవరూపము; అందన్ = లో; భూత = జరిగిపోయిన్టిి వి; భవిషయత్ =
జరుగపోవున్టిి వి; వరిమాన్ంబు = జరుగుచున్నటిి వి; ఐన్ = అయిన్టిి ; విశ్వంబున్ = మొతి ము విశ్వము;
విలోకయమాన్ంబు = కన్బడున్ది; అగున్ = అయి ఉండును; ధరణీ = భూమ; సలిల = నీరు; తేజస్ = నిప్పు; సమీరణ
= గాలి; గగన్ = ఆకాశ్ము; అహంకార = అహంకారము; మహత్ = మహత్పి ; తతి వంబున్ = తతి వములు; అనియెడి =
అన్బడు; సపి = ఏడు (7); ఆవరణంబులు = ఆవరణలు - పొరలు; చేతన్ = చేత; ఆవృతంబున్ = ఆవరింపబడిన్ది;
అగు = అయిన్టిి ; మహా = గొపు, మక్తకలి పెదద వైన్; అండ = అండ(గ్రుడుడ) రూప గోళముల; కోశ్ంబు =
దివయభాండాగారము; ఐన్ = అయిన్టిి ; శ్రీరంబు = సవరూపము; అందన్ = లో; ధారణ = ధారణను; ఆశ్రయంబు =
ఆశ్రయముగా కలది; అయిన్ = అయిన్టిి ; వై = విరాజిలుుత్పన్న, ప్రకాశసుిన్న; రాజ = మహా, విరాట్; పురుష్ఠండు =
పూరుష్ఠడు; తేజరిలుున్ = ప్రకాశంచును; ఆ = ఆ; మహాత్పమడు = గొపుఆతమ కలవాడు; క్తన్ = క్త; పాద = కాలి;
మూలంబు = పాదములు; పాతాళంబు = పాతాళము; పారి = మడమ; భాగ = భాగములు; పాద్ఘగ్ర = కాలి వేళ్లు కల;
భాగంబులు = భాగములు; రసా = రసా; తలంబు = తలము; గులఫంబులు = చీలమండలు; మహా = మహా; తలంబు
= తలము; జంఘలు = పికకలు; తలా = తలా; తలంబు = తలము; జాను = మోకాళు; దవయంబు = జంట్స; సు = సు;
తలంబు = తలము; ఊరువులు = తొడలు; వితలా = వితలా; అతలంబు = అతలము; జఘన్ంబు = మొల; మహీ =
మహీ, భూ; తలంబు = తలము; నాభీ = బొడుడ యొకక; వివరంబు = రంధ్రము; న్భస్ = ఆకాశ్ము; సథ లంబు =
సథ లము; వక్షంబు = రొముమ; గ్రహ = గ్రహములు; తారకా = న్క్షత్రములు; ఆముఖ = మొదలగు వానితో కూడిన్; జోయత్తస్
= జోయత్తరమండలముల; సమూహ = సమూహముల; సమేతంబు = కూడిన్ది; అగు = అయిన్; న్క్షత్ర = న్క్షత్ర;
లోకంబు = లోకము; గ్రీవంబు = మెడ; మహస్ = మహస్; లోకంబు = లోకము; ముఖంబు = ముఖము; జన్ = జన్;
లోకంబు = లోకము; లలాట్సంబు = నుదరు; తపస్ = తపో; లోకంబు = లోకము; శీరింబు = తల; సతయ = సతయ;
లోకంబు = లోకము; బాహుదండంబులు = చేత్పలు; ఇంద్ర = ఇంద్రుడు; ఆదలు = మొదలగువారు; కరాంబులు =
చెవులు; దిశ్లు = దికుకలు; శ్రవణ = వినున్టిి ; ఇంద్రయంబులు = ఇంద్రయములు, చెవిరంధ్రములు; శ్బద ంబు =
చప్పుడు; నాసా = ముకుక; పుట్సంబులు = పుట్సములు; అశ్వనీ = అశ్వనీ; దేవతలు = దేవతలు; ఘ్రాణ = వాసన్చూసు;
ఇంద్రయంబు = ఇంద్రయము; గంధంబు = వాసన్; వదన్ంబు = నోరు; వహిన = అగిన; నేత్రంబులు = కళ్లు;
అంతరిక్షంబు = అంతరిక్షము {అంతరిక్షంబు - అంతర్ + ఈక్షంబు - రండు వసుివుల మధయన్ చూడబడున్ది,
space}; చక్షుస్ = చూచున్టిి ; ఇంద్రయంబు = ఇంద్రయము; సూరుయడు = సూరుయడు; రయిన్ = రాత్రి; పగళ్లు =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 14

పగళ్లు; ఱెపులు = కనురపులు; భ్రూ = కనుబొమల; యుగమ = జంట్స; విజృంభణము = వికాశ్ము; బ్రహమ = బ్రహమ;
పదంబు = లోకము; తాలువులు = దౌడలు; జలంబు = నీరు; జిహవ = రుచిచూచున్టిి , నాలుక; ఇంద్రయంబు =
ఇంద్రయము; రసంబు = రుచి; భాషణంబులు = పలుకులు; సకల = సమసి ; వేదంబులు = వేదములు; దంషర లు =
కోరలు; దండధరుండు = యముడు; దంతంబులు = పలువరుస; పుత్ర = పుత్రులు; ఆది = మొదలగు; సేనహ =
సేనహము యొకక; కళలు = విలాసములు; న్గవులు = న్వువలు; జన్ = జన్ములకు; ఉనామద = వెఱెి క్తకంచ;
కరంబులు = కలిగిన్వి; అయిన్ = అయిన్టిి ; మాయా = మాయ యొకక; విశ్లషంబులు = లక్షణములు; కట్క్షంబులు
= కడగంటిచూపులు, దయ; అన్ంత = అన్ంతమైన్; సరగంబులు = సృష్ఠిలు; పెదవులు = పెదవులు; వ్రీడా = సిగుగలు
మరియు; లోభంబులు = లోభములు; సి న్ంబులు = వక్షోజములు; ధరమంబులు = ధరమములు; వెనున = వెనెనముక;
అధరమంబులు = అధరమము యొకక; మారగంబు = ప్రవరిన్; మేఢ్రంబు = మేఢ్రము - పురుష జన్నేంద్రయము;
ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్త; వృషణంబులు = వృషణములు; మత్రా = మత్రుడు మరియు; వరుణులు = వరుణులు;
జఠరంబు = జీరాకోశ్ంబు; సముద్రంబులు = సముద్రములు; శ్లయ = ఎముకల; సంఘంబులు = గూడు; గిరులు =
పరవతములు; నాడీ = నాడీ; నివహంబులు = సమూహములు; న్దలు = న్దలు; తనుస్ = శ్రీరము పై;
ఊరుహంబులు = మొలచున్వి, రోమములు; తరువులు = చెట్టు; నిశావసంబులు = ఊపిరులు; వాయువులు =
గాలులు; ప్రయంబు = వయసు్; నిరవధికంబు = అంత్పలేనిది; అయిన్ = అయిన్టిి ; కాలంబు = కాలము;
కరమంబులు = చేసికొను పనులు, వృత్తి ; నానా = అనిన; విధ = రకముల; జంత్ప = జంత్పవుల; నివహ =
సమూహముల; సంవృత = గుంపు; సంసరణంబులు = సంసారములు; శరోజంబులు = తలవెంట్రుకలు;
మేఘంబులు = మేఘములు; కట్టి = కట్టికొను; పుట్సి ంబులు = వసీ ములు; సంధయలు = సంధయలు; హృదయంబు =
గుండె, హృదయము; ప్రధాన్ంబు = మూలప్రకృత్త; సరవ = సమసి మైన్; వికారంబులు = వికారములు; కున్ = క్త;
ఆశ్రయంబు = ఆశ్రయము; ఐన్ = అయిన్టిి ; మన్ంబు = మన్సు్; చంద్రుండు = చంద్రుడు; చితి ంబు =
ఇంద్రయములతో కూడిన్ మన్సు్ {చితి ము - ఇంద్రయములతో కూడిన్ మన్సు్}; మహత్ = మహత్పి అను;
తతి వంబు = తతి వము; అహంకారంబు = అహంకారము; రుద్రుండు = రుద్రుడు; న్ఖంబులు = గోరుు ; అశ్వ =
గుఱి ములు; అశ్వతరి = ఆడు కంచర గాడిదలు; ఉషర = ఒంట్టలు; గజములు = ఏనుగులు; కటి = న్డుము; ప్రదేశ్ము
= భాగము; పశు = పశువులు {పశువులు - పాడి కై పెంచబడున్వి}; మృగ = మృగములు {మృగములు -
అడవిజంత్పవులు}; ఆదలు = మొదలగున్వి; విచిత్రంబులు = విచిత్రములు - ప్రతేయకములు; ఐన్ = అయిన్టిి ;
ఆలాప = రాగ; నైపుణయంబులు = నేరురితన్ములు; పక్షులు = పక్షులు; బుదిధ = బుదిధ ; మనువు = మనువు యొకక;
నివాసంబు = నివాసము; పురుష్ఠండు = (పరమ) ఆతమ; షడజ = షడజ మము (ని); ఆదలు = మొదలగున్వి; ఐన్ =
అయిన్; సవర = (సపి ) సవరములలోని; విశ్లషంబులు = రకములు; గంధరవ = గంధరువలు; విద్ఘయధర = విద్ఘయధరులు;
చారణ = చారణలు; అప్రస = అప్రసలు యొకక; సమూహంబులు = గుంపులు; సమృత్త = సమరణలు; ప్రహాుదండు
= ప్రహాుదడు; వీరయంబు = వీరతవము; దైతయ = రాక్షసులు; ద్ఘన్వా = ద్ఘన్వులు యొకక; అనీకంబు = సేన్; ఐ = అయి;
ఉండున్ = ఉండును; మఱయున్ = ఇంకనూ; ఆ = ఆ; మహా = గొపు; విభున్కున్ = ప్రభువున్కు; ముఖంబు =
ముఖము; బ్రాహమణులునున్ = బ్రాహమణులును; భుజంబులు = భుజములు; క్షత్రియులునున్ = రాజులును; ఊరులు
= తొడలు; వైశుయలునున్ = వరికులును; చరణంబులు = పాదములు; శూద్రులునున్ = శూద్రులును; నామంబులు =
పేరుు ; నానా = వివిధ; విధంబులు = విధములు; ఐన్ = అయిన్; వసు = వసువులు; రుద్ర = రుద్రులు; ఆది =
మొదలగు; దేవత = దేవతల; ఆభిద్ఘన్ంబులు = పేరుు ; ద్రవయంబులు = వసుివులు; హవిరాభగంబులును =
హవిరాభగములును {హవిరాభగములు - హవిసు్(అగినహోత్రము అంద వేలుచట్సకు ఇవురబెటిి న్ అన్నము, నెయియ)
లోని (దేవతాదలకు పంచబడు) భాగములు}; కరమంబులు = కరమలు, పూజన్ములు; యజా = యజా ములు;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 15

ప్రయోగంబులును = కారయములును; అగున్ = అగును; ఇటిి = ఇట్టవంటి; సరవ = సరవమును; మయుండు =

నిండిన్వాడు - సరవమయుడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; పరమ = పరమమైన్; ఈశ్వరుని = ప్రభువు యొకక; విగ్రహంబు =
విగ్రహమును - సవరూపమును; ముముక్షువు = మోక్షమును కోరువాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; వాడు = మాన్వుడు;
మన్ంబున్న్ = మన్సు్లో; అనుసంధాన్ంబున్ = లగనముచేసికొనుట్స; చేయన్ = చేసి; వలయును = తీరవలెను;
అని = అని; వకాకణించి = చెపిు; వెండియున్ = మరల; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- పరీక్షిత్పి విభుడా! విను, భగవంత్పడైన్ విష్ఠాని విరాట్ససవరూపంలో జరిగిన్, జరగనున్న,

జరుగుత్పన్న ప్రపంచమంతా గోచరిసుింది. భూమ, అగిన, వాయువు, ఆకాశ్ము, అహంకారము,

మహతి తివము అనే ఆవరణాలు ఏడూ మహాండకోశ్మైన్ విరాట్టురుష్ఠని శ్రీరమే అయి ఉనానయి. ఆ
శ్రీరంలో ధారణకు నెలవై విరాట్టురుష్ఠడు ప్రకాశసుినానడు. ఆ మహాత్పమడిక్త పాతాళం అరికాలు;
రసాతలం కాలిమడమ మునివ్రేళ్లు; మహాతలం చీలమండలు; తలాతలం పికకలు; సుతలం మోకాళ్లు
రండు; వితలము అతలము తొడలు; భూతలం పిరుద; ఆకాశ్ం బొడుడ; గ్రహాలూ తారకలూ మొదలైన్
జోయత్తస్మూహంతో కూడిన్ న్క్షత్రలోకం వక్షసథ లం; మహరోు కం మెడ; జన్లోకం ముఖం; తపోలోకం
నసలు; సతయలోకం శరసు్; ఇంద్రుడు మొదలైన్వారు భుజదండాలు; దికుకలు చెవులు; శ్బద ం
శ్రోత్రంద్రయం; అశవనీ దేవతలు ముకుకపుట్లు; గంధం ఘ్రాణేంద్రయం; అగిన నోరు; అంతరిక్షం కళ్లు;
సూరుయడు నేత్రంద్రయం; రయింబవళ్లు కనురపులు; బ్రహమపదం కనుబొమలు; జలాలు దవడలు; రసం
జిహేవంద్రయం; సమసి వేద్ఘలు భాషణాలు; త్పదిలేని సృష్ఠిలే కడగంటి చూపులు; సిగుగ లోభం పెదవులు;
ధరమ మారాగలు కడుపు; కొండలు ఎముకలు; న్దలు నాడులు; చెట్టు రోమాలు; వాయువు నిటూిరుులు;
కడలేని కాలమే ప్రయం; పలువిధాలైన్ ప్రణులతో గూడిన్ సంసారాలు కరమలు; మబుులు శరోజాలు;
సంధయలు కట్టిబట్సి లు; ప్రధాన్ం హృదయం; చంద్రుడు వికారాలనినంటికీ నెలవైన్ మన్సు్; మహతి తివం
చితి ం; రుద్రుడు అహంకారం; గుఱ్ఱిలు, కంచరగాడిదలు, ఒంట్టలు, ఏనుగులు గోళ్లు; పశువులు,
మృగాదలు కటిప్రదేశ్ం; పక్షులు చిత్రమైన్ మాట్సల నేరుులు; మనువు బుదిధ ; పురుష్ఠడు నివాసం;
ద్ఘన్వులు వీరయం. అంతేకాద. ఆ మహాప్రభువున్కు బ్రాహమణులు ముఖం; క్షత్రియులు బాహువులు; వైశుయలు
తొడలు; శూద్రులు పాద్ఘలు; వసువులు రుద్రులు మొదలైన్ పెకుక దేవతల పేరు నామాలు; హవిరాభగాలు
ద్రవాయలు; యజా ప్రయోగాలు కరమలు అవుత్పనానయి. ఇట్టవంటి విశ్వమయుడైన్ విరాట్టురుష్ఠని విగ్రహానిన
మోక్షారిథ అయిన్వాడు తన్ మన్సు్లో అనుసంధాన్ం చేసుకోవాలి.” అంటూ చెపిు, ఇంకా ఈ విధంగా
చెపుసాగాడు శుకముని.

2-17-క.

"హరిమయము విశ్వ మంతయు,

హరి విశ్వమయుండు, సంశ్యము పనిలే ద్ఘ

హరిమయము గాని ద్రవయము

పర్మాణువు లేద వంశ్పావన్; వింట్ల.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 16

టీక:- హరి = విష్ఠావుతో; మయమున్ = నిండిన్ది; విశ్వము = విశ్వము - సృష్టి ; అంతయున్ = అంతా; హరి =

విష్ఠావు; విశ్వము = విశ్వము అంతా; మయుండు = నిండిన్వాడు; సంశ్యమున్ = అనుమాన్ము; పనిలేద =

అవసరము లేద; ఆ = ఆ; హరి = విష్ఠావుతో; మయమున్ = నిండిన్ది; కాని = కాకుండు; ద్రవయము = వసుివు;
పరమాణువున్ = పరమాణువు కూడా; లేద = లేద; వంశ్ = వంశ్మును; పావనా = పావన్ముచేసిన్ వాడా; వింట్ల =
తెలుసుకొంట్ల.

భావము:- "కురు కులపావనుడ వైన్ రాజా! విశ్వమంతా విష్ఠామయం. విష్ఠావు విశ్వమయుడు.

ఇందలో సందేహం లేద. విష్ఠామయం కాని పద్ఘరథం ఈ ప్రపంచంలో ఒకక పరమాణువు కూడా లేద.
వింట్టనానవా!

2-18-సీ.
కలలోన్ జీవుండు కౌతూహలంబున్ుఁ-
బెకుక దేహంబులుఁ బేరువడసి,
యింద్రయంబుల వెంట్స నెలు వృతి ంబులు-
నీక్షించి మఱ తనున నెఱుఁగు కరణి,
న్ఖిలాంతరాతమకుుఁడగు పరమేశ్వరుుఁ-
డఖిల జీవుల హృదయముల నుండి
బుదిధ వృత్పి ల నెలు బోదధ యై వీక్షించు-
బదధండు గాుఁడు ప్రభవము వలన్,

2-18.1-తే.
సత్పయుఁ డాన్ంద బహుళ విజాాన్మూరిి
యతని సేవింప న్గుుఁగాక, యన్యసేవుఁ
గలుగనేరవు కైవలయ గౌరవములు
పాయ ద్న్నుఁడు సంసారబంధ మధిప!
టీక:- కల = కల - సవపనము; లోన్న్ = లో; జీవుండు = ప్రణి; కౌతూహలమున్న్ = కుతూహలముతో; పెకుక =

అనేకమైన్; దేహంబులన్ = శ్రీరములలో; పేరున్ = కీరుి లు; పడసి = పొంది; ఇంద్రయంబులన్ = ఇంద్రయముల;
వెంట్సన్ = వలన్; ఎలు = అనిన; వృతి ములున్ = విషయములు; ఈక్షించి = చూసిన్; మఱన్ = అపుటిక్తని; తనునన్ =
తన్ను; ఎఱంగున్ = తెలియును; కరణిన్ = ఆవిధముగనే; అఖిల = సమసి ములకును; అంతరాతమకుుఁడు = లోపల
ఉండు ఆతమ ఐన్ వాడు; అగు = అయిన్టిి ; పరమ = పరమమైన్; ఈశ్వరుండు = ప్రభువు; అఖిల = సమసి ; జీవుల =
జీవుల యొకక; హృదయములన్ = హృదయములలోను; ఉండి = ఉండి; బుదిధ = బుదదలను; వృత్పి లన్ =
ప్రవరిన్లను; ఎలు న్ = అనినటిని; బోదధ = తెలిసికొనువాడు - జాాని; ఐ = అయియ; వీక్షించున్ = చూచుచుండును;
బదదండున్ = బంధింపబడిన్వాడు; కాడు = కాకుండును; ప్రభవము = ప్రభుతవము - న్డపు అదికారము

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 17

{ప్రభవము - ప్రభావము కలిగి ఉండుట్స - ప్రభావము చేయ కలవాడు ప్రభువు అతని తతవము ప్రభుతవము}; వలన్న్
= వలన్;
సత్పయుఁడు = సతయమైన్ వాడు; ఆన్ంద = ఆన్ందము; బహుళ = మక్తకలి; విజాాన్ = విజాాన్ము లకు; మూరిి =
సవరూపుడు; అతనిన్ = అతనిని; సేవింపన్ = సేవించుట్స; అగున్ = తగును; కాుఁక = కాకుండగ; అన్య = ఇతరమైన్;
సేవన్ = సేవిండుట్సలు వలన్; కలుగన్ = కలుగట్స; నేరవు = జరుగవు; కైవలయ = మోక్షముపొందట్సను; గౌరవములున్
= గౌరవములు; పాయద = వదలద; ఎన్నడున్ = ఎపుటిక్తని; సంసార =సంసారముయొకక;
బంధమున్=బంధన్ములు; అధిపా=గొపువాడా- రాజా.

భావము:- రాజా! కలలు కనేట్సప్పుడు జీవుడు ఉబలాట్సంతో పలు శ్రీరాలు తాలుసాిడు. పలుపేరుతో

వయవహరింప బడతాడు. ఇంద్రయాల ద్ఘవరా విశ్లష్ణలనీన గమనిసాిడు. పిమమట్స మెళకువ వచిచన్ తరువాత,
తనున తాను తెలుసుకుంట్డు. ఇలాగే సమసాినిక్త అంతరాతమగా ఉన్న పరమేశ్వరుడు, సరవ ప్రణుల
హృదయాలలో ఉండి ప్రజాావంత్పడై బుదిధ వాయపారా లనినంటినీ పరిశీలిసుింట్డు. తానే అనినటికీ ప్రభువు
కాబటిి , దేనికీ బదధడు కాడు. తాను సతయసవరూపుడు. ఆన్దంతో నిండిన్ విజాాన్మూరిి. ఆయన్ సేవ వలేు
మోక్షం సిదిధ సుింది. ఇతరులను కొలిసేి మోక్షం లభించద. ఈ సంసార బంధం వదలద.

2-19-మ.

బహు వరింబులు బ్రహమ తొలిు జగ ముతాుదింప వినానణి గా

క హరిప్రరథన్ ధారణా వశ్మున్ం గాదే; యమోఘోలు స

న్మహనీయోజవల బుదిధ యై భువన్నిరామణప్రభావంబుతో

విహరించెన్ న్రనాథ! జంత్పనివహావిరాభవనిరాతయై.

టీక:- బహు = చాలా; వరింబులున్ = సంవత్రములు వరకు; బ్రహమ = బ్రహమ; తొలిు = పూరవము; జగమున్ =

జగత్పి ను - లోకములను; ఉతాుదింపన్ = సృష్టి చేయుట్సకు; వినానణిన్ = నేరుు కలవాడు; కాక = కాకపోయి; హరిన్ =
విష్ఠామూరిి; ప్రరథన్న్ = ప్రరథన్ యొకక; ధారణా = ధారణము; వశ్ంబున్న్ = వలన్నే; కాదే = కద్ఘ; అమోఘ =
అమోఘమైన్, వయరథము గాని; ఉలు సత్ = విపాురుత్పన్న; మహనీయ = గొపుదైన్, గౌరవింపదగిన్ దైన్; ఉజవల =
ప్రకాశంచుత్పన్న; బుదిధ = బుదిధ బలము కలవాడు; ఐ = అయి; భువన్ = విశ్వమును; నిరామణ = నిరిమంచగలుగు;
ప్రభావంబు = శ్క్తి; తోన్ = తో; విహరించెన్ = ప్రవరిిలెును; న్రనాథ = రాజా; జంత్ప = జంత్పవుల; నివహ =
సమూహముల; ఆవిరాభవ = ఆవిరభవించుట్సను, పుట్టిట్సను; నిరాత = నిరాయించువాడు; ఐ = అయి.

భావము:- మహారాజా! పరీక్షిత్పి ! పూరవం ఆదిలో బ్రహమ జగత్పి ను సృష్టి ంచాలనుకొనానడు. పెకకండుు

ప్రయత్తనంచాడు. అయినా నేరురి కాలేకపోయాడు. ఆ పైన్ ఏకాగ్రచితి ంతో నారాయణుని ప్రరిథంచాడు.

మహోన్నతమైన్ బుదిధ వికాసం పొంద్ఘడు. పిమమట్స ప్రణి కోట్సు పుట్టికను నిరాయించి జగనినరామణదక్షుడై
విహరించాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 18

తాపస్తని జీవయాత్ర

2-20-వ.
విను; మూుఁఢండు శ్బద మయవేదమారగంబైన్ కరమఫల బోధన్ ప్రకారంబున్ వయరథంబు
లైన్ సవరాగది నానాలోక సుఖంబుల నిచచగించుచు, మాయామయ మారగంబున్ వాసనా
మూలంబున్ నిద్రంచువాుఁడు గలలుగను తెఱంగున్ం బరిభ్రమంచుచు, నిరవదయ
సుఖలాభంబుం జందుఁడు; తనినమతి ంబున్ విద్ఘవంసుండు నామ మాత్రసారంబు
లగు భోగయంబులలోన్ నెంతట్స దేహనిరవహణంబు సిదిధ ంచు, న్ంత్తయ కైకొనుచు
న్ప్రమత్పి ండై సంసారంబు సుఖం బని నిశ్చయింపక, యొండు మారగంబున్ సిదిధ గల
దని చూచి పరిభ్రమణంబు సేయుచుండు.
టీక:- విను = వినుము; మూుఁఢండు = మోహము చెందిన్వాడు {మూఢడు - సృష్టి ని చూసి సృష్టి కరిను,

అంతరాయమని మరచిన్వాడు}; శ్బద = శ్బద ములతో; మయ = కూడిన్దైన్; వేద = వేదముల; మారగంబు = పదధ త్త; ఐన్ =
అయిన్టిి ; కరమ = కరమలను; ఫల = ఫలితములను; బోధన్ = బోధించు {కరమఫలబోధన్, కరమలను అనుసరించి సవరగ
లోకాది ఫలితములు చెప్పున్ది}; ప్రకారంబున్న్ = విధముగా; వయరథంబులు = సారథకములు కానివి; ఐన్ = అయిన్టిి ;
సవరగ = సవరగము; ఆది = మొదలగు; నామ = పేరుక్త మాత్రమే; లోక = లోకముల; సుఖంబులన్ = సుఖములను;
ఇచచగించుచు = కోరుకొనుచు; మాయా = మాయతో, మోహముతో; మయ = కూడిన్; మారగంబున్న్ = పదధ త్తలో;
వాసనా = కరమవాసన్ల, సంసాకరముల; మూలంబున్న్ = మూలమున్, కారణమువలన్; నిద్రంచు = నిద్రపోవు;
వాడు = వయక్తి; కలలున్ = కలలను; కను = కంట్టన్న; తెఱంగున్న్ = విధముగా; పరిభ్రమంచుచున్ = త్తరుగుతూ;
నిరవదయ = నిరోద షమైన్, ఆతయంత్తక; సుఖ = సుఖము అను; లాభంబున్ = ప్రయోజన్మును; చెందడు = పొందలేడు;
తత్ = ఆ; నిమతి ంబున్న్ = కారణము వలన్; విద్ఘవంసుండు = జాాని, తెలిసిన్వాడు; నామ = పేరుక్త; మాత్ర =
మాత్రమే; సారంబున్ = సారము కలవి; అగు = అయిన్టిి ; భోగయంబుల = అనుభవింపబడువాని; లోన్న్ = లో;
ఎంతట్సన్ = ఎంతవరకైతే; దేహ = శ్రీరమును; నిరవహణంబున్ = న్డుపుట్సకు; సిదిధ ంచున్ = సరిపడునో; అంత్తయ
= అంతమాత్రమే; కైకొనుచున్ = తీసికొనుచు; అప్రమత్పి ండు = ఏమరుపాట్ట లేనివాడు; ఐ = అయి; సంసారంబున్
= సంసారమును; సుఖంబు = సుఖమైన్ది, క్షేమకరమైన్ది; అని = అని; నిశ్చయింపకన్ = అనుకొన్క; ఒండు =
వేరొక; మారగంబున్న్ = ద్ఘరిలో; సిదిధ = మోక్షము; కలద = ఉన్నది; అని = అని; చూచి = తెలిసికొని;
పరిభ్రమణంబున్ = ప్రవరిించుట్స; చేయున్ = చేయుచు; ఉండున్ = ఉండును;

భావము:- సృష్టి లో అజాాని శ్బద ప్రధాన్మైన్ వేదంలోని కరమకాండ బోధించిన్ విధంగా నిరరథకాలయిన్

సవరాగది సుఖ్యలలో లగనమౌతాడు. నిద్రంచేవాడు పూరవ సంసాకరంతో కలలు కన్నట్టు మాయలో

పరిభ్రమసాిడు. అంతేకాని మోక్షసుఖం పొందలేడు. జాాని అలా కాద. అతడు శ్రీరధారణకు
అవసరమైన్ంత మేరక నిసా్రమైన్ భోగాలను సీవకరిసాిడు. జాగరూకుడై మెలగుతాడు. సంసారం సుఖ
మనుకోడు. ద్ఘని కతీతమైన్ త్రోవలో పయనిసేి నే సిదిధ కలుగుత్పందని గురిించి అలా ప్రవరిి సాిడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 19

2-21-సీ.
కమనీయభూమభాగములు లేకున్నవే-
పడియుండుట్సకు దూదిపఱపు లేల?
సహజంబులగు కరాంజలులు లేకున్నవే-
భోజన్భాజన్పుంజ మేల?
వలకలాజిన్కుశావళ్లలు లేకున్నవే-
కట్సి దకూల సంఘంబు లేల?
కొన్కొని వసియింప గుహలు లేకున్నవే-
ప్రసాదసౌధాది పట్సల మేల?

2-21.1-తే.
ఫలరసాదలు గురియవే పాదపములు;
సావదజలముల నుండవే సకల న్దలు;
పొసుఁగ భిక్షము వెట్సి ర పుణయసత్పలు;
ధన్మద్ఘంధుల కొలువేల తాపసులకు?
టీక:- కమనీయ = చకకని {కమనీయములు - చూడతగగవి}; భూమ = చదనైన్నేల; భాగములు = ప్రదేశ్ములు;

లేకున్నవే = లేవా ఏమ; పడియుండుట్సకున్ = పండుకొనుట్సకు; దూది = దూది; పణుపులు = పరుపులు; ఏల =

ఎందలకు; సహజంబులు = సహజమైన్టిి {సహజంబులు - తోడపుటిి న్వి}; అగు = అయిన్; కర = చేత్త; అంజలులు
= దోసిళ్లు; లేకున్నవే = లేవా ఏమ; భోజన్ = భుజించు; భాజన్ = పాత్రల; పుంజము = గుంపు; ఏల = ఎందలకు;
వలకలు = నారచీరలు; అజిన్ = తోలువసీ ములు; కుశ్ = దరభ; ఆవళ్లలు = కట్సి లు - సమూహములు; లేకున్నవే =
లేవా ఏమ; కట్సి న్ = కట్టిట్సకు; దకూల = నాణయమైన్ బట్సి ల; సంఘంబులు = గుట్సి లు; ఏలన్ = ఎందలకు; కొన్కొని
= పూని; వసియింపన్ = నివసించుట్సకు; గుహలు = గుహలు; లేకున్నవే = లేవా ఏమ; ప్రసాద = మద్ద లు; సౌధ =
మేడలు; ఆది = మొదలగు; పట్సలము = పట్లము - గుంపు; ఏలన్ = ఎందలకు;
ఫలరస = పండు రసములు; ఆదలున్ = మొదలగున్వి; కురియవే = వరిించవా; పాదపములు = వృక్షములు
{పాదపములు - పాదములు (వేళ్లు) తో నీరు త్రాగున్వి - చెట్టు}; సావద = తీయని; జలములన్ = నీటితో; ఉండవే =
ఉండవా ఏమ; సకల = సమసి మైన్; న్దలు = న్దీన్ద్ఘలు; పొసగన్ = తగిన్ట్టుగ; భిక్షమున్ = భిక్షములు; పెట్సి ర =
పెట్సి రా ఏమ; పుణయ = పుణయవంత్పలైన్; సత్పలు = గృహిణులు; ధన్ = ధన్ముచేత; మద = గరవము వలన్; అంధులన్
= గ్రుడిడ వారైన్ వారిని; కొలువన్ = కొలుచుట్సలు; ఏల = ఎందలకు; తాపసులు = ఋష్ఠలు; కున్ = కు.

భావము:- బుదిధ మంత్పలు భావన్లు ఇలా ఉంట్యి. “పడుకోడానిక్త చకకటి నేల ఉండగా, దూది

పరుపు లెందకు? పుట్టికతో వచిచన్ చేత్పలు ఉండగా, ఇంకా కంచాలు గరిట్సలు ఎందకు? నారచీరలు
జింకచరామలు ధరభచాపలు ఉండగా, ఇంకా పట్టిబట్సి లు అవి ఎందకు? చకకగా ఉండట్నిక్త గుహలు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 20

ఉండగా, మేడలు భవనాలు ఎందకు? చకకగా రసవంతమైన్ పళ్లు కాసే చెట్టు, త్తయయటి మంచి నీటిని
యిచేచ న్దలు, పుషకలంగా భిక్ష పెట్లి పుణయసీీ లు ఉండగా, హాయిగా తపసు్లు చేసుకొనేవానిక్త,
ధన్మదంతో కనునమనున కాన్ని వాళుని పోయి ఎందకు సేవించట్సం?”
ముక్తికోరుత్పన్న పరీక్షిన్మహారాజున్కు అవధూతోతి ముడు శుకబ్రహమ విరక్తి మారగం చేపటిి , తపసు్ చేసుకొనే
జాాన్వంత్పల ఆలోచనా సరళ్ల జీవన్ విధానాలను ఇలా వివరించాడు.

2-22-క.

రక్షకులు లేనివారల

రక్షంచెద న్నుచుుఁ జక్రి రాజై యుండన్

రక్షంపు మనుచు నక న్రు

న్క్షముుఁ బ్రారిథంపనేల యాతమజుాలకున్?

టీక:- రక్షకులున్ = కాపాడేవాళ్లు; లేనివారల = లేనివాళును; రక్షించెదన్ = కాపాడుదను; అనుచున్ =

అంటూ; చక్రి = చక్ర ధారి, విష్ఠావు; రాజు = ప్రభుతవము కల వాడు; ఐ = అయి; ఉండన్ = ఉండగ; రక్షింపుము =
కాపాడుము; అనుచున్ = అని; ఒక = ఒక; న్రున్ = మాన్వ; అక్షమున్ = (అసమరుథ ని) అథముని; ప్రరిథంపన్ =
వేడుకొనుట్స; ఏల = ఎందలకు; ఆతమజుాలు = ఆతమ తతి వము తెలిసిన్ జాానులు; కున్ = కు.

భావము:- దికుకలేని వాళుకు దికెవక రక్షిసాి న్ంట్ట చక్రం ధరించే విష్ఠామూరిి సిదధ ంగా ఉనానడు.

మరింకా ఆతమజాానులు, ప్రజుాలు అయిన్ వారు ఎవరో అసమరుథ డైన్ మాన్వుణిా ప్రధేయపడట్సం
అన్వసరం కద్ఘ.”
ఇలా శుకబ్రహమ పరీక్షిత్పి క్త విరాడివగ్రహం వివరించి భాగవత తతవం చెపాుడు.

2-23-వ.
అని యిట్టు సవతసి్దధండును, నాతమయుుఁ, బ్రియుండును, నిత్పయండును, సత్పయం
డును, భగవంత్పండును నైన్ వాసుదేవుని భజించి తదీయ సేవానుభ వాన్ందంబున్
సంసార హేత్పవగు న్విదయవలన్ బుదిధ మంత్పండు విడువబడుం గావున్.
టీక:- అని = అని; ఇట్టు = ఈ విధముగ; సవతః = సవయముగ - తన్ంతతాను; సిదధండునున్ =

పొడసూపువాడును, సవయంభువు; ఆతమయున్ = (పరమ) ఆతమ అయిన్వాడును; ప్రియుండునున్ =

ప్రియమైన్వాడును {ప్రియుండు -ప్రియమైన్వాడు}; సత్పయండునున్ = సత్పయడు {సత్పయండు - సత్పి అయిన్వాడు};
నిత్పయండును = నిత్పయడు {నిత్పయండు - నితయప్రకాశ్మానుండు}; భగవంత్పడును = భగవంత్పడు {భగవంత్పడు -
సృష్టి శ్కుి లు, మహిమలు ఆనివత్పడు}; ఐన్ = అయిన్టిి ; వాసుదేవుని = వాసుదేవుడు {వాసుదేవుడు - సరావతమలంద
వసించు వాడు, హరి}; భజించి = సేవించి; తదీయ = అతని; సేవ = సేవించుట్సను; అనుభవ = అనుభవించుట్స
వలని; ఆన్ందమున్న్ = ఆన్ందముతో; సంసార = సంసారమున్కు; హేత్పవు = కారణభూతము; అగున్ =
అయిన్టిి ; అవిదయన్ = అవిదయ, ఆతమ బోధన్క్త పరమైన్ది; వలన్న్ = వలన్; బుదిధ = జాాన్ము తోకూడిన్; మంత్పండు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 21

= మన్సు కలవాడు; విడువన్ = విడిచివేయ; బడున్ = బడును; కావున్న్ = అందచేత;

భావము:- ఇలా భావించిన్ బుదిధ మంత్పడు సవయంభువు, ఆతమ సవరూపుడు, ప్రియమైన్వాడు,

నిత్పయడు, సత్పయడు, భగవంత్పడు అయిన్ వాసుదేవుణిా సేవిసాిడు. ఆ సేవ వలు కలిగే ఆన్ందం అనుభవిసూ
ి
అతడు సంసారకారణమైన్ అవిదయ నుండి విముక్తి పొందతాడు.

2-24-మ.

హరిిఁ జింత్తంపక మత్పి ుఁడై విషయ చింతాయత్పి ుఁడై చిక్తక వా

సర్ముల్ ద్రోసెడువాుఁడు; క్తంకరగద్ఘసంతాడితోరసుకుఁడై

ధర్ణీశోతి మ! దండభృనినవసన్ద్ఘవరోపకంఠోగ్ర వై

తర్ణీవహినశఖ్యపరంపరలచే దగుధండు గాకుండునే?

టీక:- హరిన్ = విష్ఠావును; చింత్తంపకన్ = ధాయనింపకను; మత్పి ుఁడు = మదించిన్వాడు; ఐ = అయి; విషయ =

ఇంద్రయారథములు అంద; చింతా = చింతన్ముతో; ఆయత్పి డు = కూడిన్వాడు; ఐ = అయి; చిక్తక = (వాటిక్త) లంగి;
వాసరముల్ = దిన్ములు; త్రోసెడున్ = గడిపివేయు; వాడు = వాడు; క్తంకర = యమక్తంకరుల; గద్ఘ = గదలచే;
సంతాడిత = బాగుగా కొట్సి బడిన్; ఉరసుకుఁడు = రొముమ కలవాడు; ఐ = అయి; ధరణీశోతి మ = మహారాజా
{ధరణీశోతి ముడు - భూమనేలు వారిలో శ్రేష్ఠుడా, మహారాజా}; దండ = దండధర, యమధరమ; భృత్ = రాజు యొకక;
నివసన్ = నివాసపు; ద్ఘవర = గుమమము; ఉపకంఠ = ముందన్న; ఉగ్ర = భయంకరమైన్; వైతరణీ = వైతరణీన్ది
యొకక {వైతరణి - యమలోకపు ద్ఘరిలో ద్ఘట్స వలసిన్ న్ది}; వహిన = అగిన; శఖ్య = శఖల; పరంపర = పరంపరలు -
వరుసలు; చేన్ = చేత; దగుధండున్ = కాలిపోవువాడు; కాకుండునే = కాకపోవునా ఏమ.

భావము:- ఓ రాజశ్రేష్ఠుడా! శ్రీహరిని చింత్తంపక మదోన్మతి చిత్పి డై భోగయత్పి డై దినాలు గడిపేవాడిక్త

యమభట్టల గదలచేత వక్షసథ లం మొత్తి ంచుకోవడం తపువు. అతడు న్రకద్ఘవరం వదద వైతరిణీ న్దిలోని
భయంకర జవలన్ జావలలోు పడి మలమల మాడిపోతాడు.

2-25-క.

మొతుు దరు గదల, మంట్సల

కెతుు ద రడడ ంబు, దేహమంత్తంతలుగా

నతుు ద, రసిపత్రికలను

హతుు దరు కృతాంతభట్టలు హరివిరహిత్పలన్.

టీక:- మొత్పి దరు = గటిి గ కొట్టిదరు; గదలన్ = గదలతో; మంట్సలు = మంట్సలు; క్తన్ = క్త; ఎత్పి దరు =

ఎత్తి పడవేయుదరు; అడడ ంబున్ = అడడ ముగ; దేహమున్ = శ్రీరమును; ఇంత్తంతలున్ = చిన్నచిన్నముకకలు; కాన్
= అగున్ట్టు; ఒత్పి దరు = నక్తక వేయుదరు; అసిపత్రికలను = కత్పి ల వాదర (పదను అంచుల) తో; హత్పి దరు =
నాట్టు పెట్టి దరు; కృతాంత = యముని; భట్టలు = భట్టలు; హరి = విష్ఠాని; విరహిత్పలన్ = ఇషి పడనివారిని.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 22

భావము:- భగవంత్పని భజించని పాషండులను యమక్తంకరులు గదలతో మోదతారు. వాళు

శ్రీరాలను మంట్సలలో వేసాిరు. వాళు అవయవాలను కరకు కత్పి లతో ముకకలు ముకకలుగా ఖండిసాిరు.

2-26-వ.
మఱయు, హరి చరణ కమలగంధ రసాసావదన్ం బెఱంగని వారలు నిజకరమబంధం
బుల దండధర మందిర ద్ఘవర దేహళీ సమీప జాజావలయమాన్ వైతరణీ తరంగిణీ దహన్
ద్ఘరుణ జావలాజాల దందహయమాన్ దేహులం గూడి శఖిశఖ్యవగాహంబుల నంద
చుండుదరు; మఱయు విజాాన్సంపనునలై మను ప్రసనునలు మాయాపనునలు గాక
వినానణంబున్ం దమతమ హృదయాంతరాళంబులం బ్రాదేశ్మాత్ర దివయదేహుండును,
దిగిభరాజశుండాదండ సంకాశ్ దీరా చత్పరాభహుండును, కందరుకోటి సమాన్
సుందరుండును, ధృతమందరుండును, రాకావిరాజమాన్ రాజమండల సనినభ
వదనుండును, సౌభాగయ సదనుండునుుఁ, బ్రభాతకాల భాసమాన్ భాసకరబింబ
ప్రత్తమాన్ విరాజిత పదమరాగరతనరాజీ విరాజమాన్ క్తరీట్స కుండలుండును,
శ్రీవత్లక్షణ లక్షిత వక్షోమండలుండును, రమణీయ కౌసుిభరతనఖచిత కంఠ
కాలంకృత కంధరుండును, నిరంతరపరిమళమళ్లత వన్మాలికాబంధురుండును
నానావిధ గంభీర హార, కయూర, కట్సక, కంకణ, మేఖలాంగుళీయక, విభూషణవ్రాత
సముజజ వలుండును, నిట్సలతట్స విలంబమాన్ విమలసినగధ నీలకుంచితకుంతలుం
డును, తరుణచంద్ర చంద్రకాధవళ మందహాసుండునుుఁ, బరిపూరా కరుణావలోకన్
భ్రూభంగ సంసూచిత సుభగ సంతతానుగ్రహ లీలావిలాసుండును, మహాయోగిరాజ
వికసిత హృదయకమలకరిాకామధయ సంసాథపిత విలసిత చరణక్తసలయుండును,
సంతతాన్ందమయుండును, సహస్రకోటి సూరయ సంఘాతసనినభుండును, విభుం
డునునైన్ పరమేశ్వరుని మనోధారణావశ్ంబున్ నిలిపికొని తదీయ గులఫ, చరణ,
జాను, జంఘాదయవయవంబులం గ్రమంబున్ నకొకకకటిని బ్రత్తక్షణంబును ధాయన్ంబు
సేయుచు, నెంతకాలంబున్కుుఁ బరిపూరా నిశ్చలభక్తియోగంబు సిదిధ ంచు న్ంతకాలం
బునుం దదీయ చింతా తతురులై యుంద"రని మఱయు నిట్సు నియె.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకనూ; హరి = భగవంత్పని; చరణ = పాద; కమల = పదమముల; గంధ = వాసన్ల; రస =

ఆన్ందమును; ఆసావదన్ంబున్ = అనుభవించుట్స; ఎఱంగని = తెలియని; వారలు = వారు; నిజ = సవంత; కరమ =
కరమముల; బంధంబులన్ = బంధన్ములు వలన్; దండధర = దండధరుని - యముని; మందిర = గృహము
యొకక; ద్ఘవర = గుమమము; దేహళీ = గడప; సమీప = దగగరి; జాజావలయ = పెదద పెదద మంట్సలు; మాన్ = కూడిన్; వైతరణీ

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 23

= వైతరణి {వైతరణి - యమలోకపు ద్ఘరిలో ద్ఘట్స వలసిన్ న్ది}; తరంగిణీ = న్ది యొకక; దహన్ = మండుచున్;
ద్ఘరుణ = భయంకరమైన్; జావలా = మంట్సల - జావలల; జాలన్ = సమూహములో, కీలలలో; దందహయమాన్ =
దహింపబడుత్పన్న; దేహులన్ = దేహములు కలవారిని, జీవులను; కూడి = కలసి; శఖి = నిప్పుల; శఖ్య =
మంట్సలలో; అవగాహంబున్ = మునుగుట్సలు, సానన్ంచేయుట్స; ఒందచున్ = పొందచు; ఉండుదరు =
ఉండుదరు; మఱయున్ = ఇంక; విజాాన్ = విజాాన్ము అను; సంపనునలు = సంపదలు కలవారు; ఐ = అయి; మను
= ప్రవరిించు; ప్రసనునలు = ప్రశాంత మన్సుకలు; మాయా = మాయచేత; ఆపనునలున్ = ఆపదలు పొందిన్వారు;
కాక = కాకుండగ; వినానణంబున్న్ = నేరుులతో; తమ = తమ; తమ = తమ; హృదయ = హృదయముల;
అంతరాళంబులన్ = లోపలి భాగములోని; ప్రదేశ్మాత్ర = కాసి ప్రదేశ్ములోనే ఉండు {ప్రదేశ్ - బొట్సకన్ వేలు
చూపుడు వేలు చాపిన్ంత పొడుగు, జాన్ పొడుగు}; దివయ = దివయమైన్; దేహుండునున్ = దేహము కలవాడు; దిగిభ =
దికుక లందన్న ఏనుగుల; రాజ = శ్రేషు ముల, దిగగజముల; శుండా = తొండములు అను; దండ = దండములు;
సంకాశ్ = వంటి; దీరా = పొడవైన్; చత్పర్ = నాలుగు (4); బాహుండునున్ = చేత్పలు కలవాడును; కందరు =
మన్మథులు; కోటి = కోటిమందితో; సమాన్ = సమాన్మైన్; సుందరుండునున్ = అందగాడును; ధృత =
ధరింపబడిన్ - ఎత్తి న్; మందరుండునున్ = మందరపరవతము కలవాడు {ధృతమందరుడు - కూరామవతారంలో
మందర పరవతమును ఎత్తి న్వాడు.}; రాకా = పూరిామ నాడు; విరాజమాన్ = ప్రకాశసుిన్న; రాజ = చంద్ర; మండల =
మండల; సనినభ = సమాన్మైన్; వదనుండునున్ = వదన్ము కలవాడును; సౌభాగయ = శుభములకు;
సదనుండునున్ = నివాసమైన్ వాడును; ప్రభాత = ఉదయపు; కాల = సమయ మందలి; భాసమాన్ = ప్రకాశసుిన్న;
భాసకర = ప్రకాశంచువాడు, సూరుయని; బింబ = బింబము, మండలము; ప్రత్తమాన్ = సరిపడు; విరాజిత =
వెలుగొందవాడును; పదమరాగ = పదమరాగమణులు; రతన = రతనములతోను; రాజీ = కూడిన్; విరాజమాన్ =
ప్రకాశసుిన్న; క్తరీట్స = క్తరీట్సములు; కుండలుండునున్ = కుండలములు కలవాడును; శ్రీవత్ = శ్రీవత్ము అను;
లక్షణ = పుట్టిమచచ; లక్షిత = గురుి ఉన్న; వక్షస్ = వక్షసథ ల; మండలుండునున్ = మండలము కలవాడును;
రమణీయ = అందమైన్; కౌసుిభ = కౌసుిభము అను; రతన = రతనము; ఖచిత = పొదగబడిన్; కంఠ = కంట్ట చే -
కంఠాభరణముచే; అలంకృత = అలంకరింప బడిన్వాడు; కంధరుండునున్ = మెడ కలవాడును; నిరంతర =
నితయమైన్; పరిమళ = సుగంధములు; మళ్లత = కూడిన్; వన్మాలికా = పువువల ఆకుల మాలలచేత;
బంధురుండునున్ = అలంకృత్పడును; నానా = రకరకముల; విధ = విధములైన్; గంభీర = గంభీరమైన్; హార =
హారములు, దండలు; కయూర = దండకడియాలు; కట్సక = కాలి కడియములు; కంకణ = కంకణములు,
మురుగులు; మేఖలలు = న్డుము పటీి లు, వడాడణములు; అంగుళీయక = ఉంగరములు; విభూషణ = న్గలు; వ్రాత
= సమూహములతో; సమ = చకకగా; ఉజజ వలుండునున్ = ప్రకాశసుిన్నవాడును; నిట్సల = నుదటి; తల = తలమున్,
భాగమున్; విలంబమాన్ = వ్రేలాడుచున్న; విమల = నిరమలమైన్; సినగధ = మెరుసుిన్మ; నీల = న్లు ని; కుంచిత =
ఉంగరాల, నకుకలున్న; కుంతలుండునున్ = వెంట్రుకలు ఉన్నవాడును; తరుణ = బాల, క్రొతి ; చంద్ర = చంద్రుని;
చంద్రకా = వెనెనలల వంటి; ధవళ = తెలు ని; మంద = చిరు; హాసుండునున్ = న్వువ కలవాడును; పరిపూరా =
నిండైన్; కరుణా = కరుణతో కూడిన్; అవలోకన్ = చూపులు కల; భ్రూ = కనుబొమల; భంగ = కదలికలుచే;
సంసూచిత = చకకగా చూపబడిన్; సుభగ = సౌభాగయవంతమైన్; సంతత = ఎడతెగని; అనుగ్రహ = అనుగ్రహించు;
లీలా = లీల తోకూడి; విలాసుండునున్ = శోభిలుు వాడును; మహా = గొపు; యోగి = యోగులలో; రాజ = శ్రేష్ఠుల
యొకక; వికసిత = వికసించిన్; హృదయ = హృదయములు అను; కమల = పదమముల; కరిాకా = బొడుడల; మధయ =
న్డుమన్; సం = చకకగా; సాథపిత = సాథపింప బడిన్ వాడును; విలసిత = వెలుగుత్పన్న; చరణ = పాదముల;
క్తసలయుండును = పదమములు కలవాడును; సంతత = ఎడతెగని; ఆన్ంద = ఆన్ందముతో; మయుండునున్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 24

కూడిన్వాడును; సహస్ర = వేల; కోటి = కోట్సు ; సూరయ = సూరుయలతో; సంఘాత = సమూహమున్కు; సనినభుండునున్ =
సమాన్మైన్ కాంత్త కలవాడను; విభుండునున్ = వైభవమున్కు అధిపత్తయును; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; పరమేశ్వరుని =
భగవంత్పని {పరమేశ్వరుడు - అత్పయతి మ ప్రభువు}; మనో = మన్సు్ న్ంద; ధారణా = ధారణ సాధన్లు; వశ్ంబున్న్
= వలన్; నిలిపికొని = నిలిపికొని; తదీయ = అతని; గులఫ = చీలమండలు; చరణ = పాదములు; జాను = న్డుము;
జంఘ = పికకలు; ఆది = మొదలగు; అవయవంబులన్ = అవయవములను; క్రమంబున్న్ = వరుసగా; ఒకొకకకటిని
= ఒకకకక ద్ఘనిని; ప్రత్త = ప్రత్త; క్షణంబును = క్షణమును; ధాయన్మున్ = ధాయన్ము; చేయుచున్ = చేసూ
ి ; ఎంత =
ఎంత; కాలంబున్ = సమయము; కున్ = న్కును; పరిపూరా = సంపూరామైన్; నిశ్చల = చలించని; భక్తి = భక్తి;
యోగంబున్ = యోగముచేత; సిదిధ ంచున్ = సిదిధ ంచునో; అంత = అంత; కాలంబునున్ = కాలమును; తదీయ =
అతని; చింతా = సమరించుట్స యంద; తతురులు = నిమగునలు; ఐ = అయి; ఉందరు = ఉంట్రు; అని = అని;
మఱయున్ = ఇంకనూ; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- అంతేకాద. శ్రీ గోవింద చరణారవింద మకరంద మాధురాయనిక్త విముఖులైన్ వాళ్లు తమ

తమ కరమబంధాలోు తగులకంట్రు. తతఫలితమూగా యమమందిర ద్ఘవరం వదద ప్రవహించే వైతరణీన్ది

లో భగభగమండే భయంకరాగిన జావలలలో కాలిపోత్పన్న వారితో జతగూడుతారు; విశ్లష జాాన్సంపనునలై
జీవించే శ్రణాగత్పలు మాయకు లోబడక నేరుుతో తమతమ హృదయాలలో భగవంత్పని ధాయనిసాిరు; ఆ
భగవంత్పడు జానెడు కొలత గల దివయశ్రీరం కలవాడు; దిగగజాల తొండాలవలె పొడవైన్ నాలుగు చేత్పలు
గలవాడు; చకకదన్ంలో కోటి మన్మథులకు దీటైన్వాడు; మందరగిరిని ధరించిన్వాడు; పున్నమనాటి
చందమామ వంటి మోము కలవాడు; సౌభాగాయనిక్త నెలవైన్వాడు; ప్రతఃకాలపు భానుబింబములాగా
ప్రకాశంచే పదమరాగమణులు పొదిగిన్ క్తరీట్సకుండలాలు తాలిచన్వాడు; వక్షసథ లంలో శ్రీవత్మనే
పుట్టిమచచ కలవాడు; కమనీయ కౌసుిభరతనం తాపిన్ కంఠాభరణం మెడలో అలంకరించుకొన్నవాడు;
ఎప్పుడూ సువాసన్లీనే వన్మాలికతో ఒపాురవాడు; పలువిధాలైన్ పెదద పెదద హారాలూ; భుజకీరుి లూ,
కడియాలూ, మురుగులూ, మొలనూలూ, ఉంగరాలూ మొదలైన్ సొముమలతో శోభిలేు వాడు; నసట్స ముసురు
కొన్న నిగనిగలాడే నీలి ముంగురులు గలవాడు; కరుణామయమైన్ కడగంటి చూపులతోడి భ్రూవిలాసాలతో
భకుి లపై పరమానుగ్రహం ప్రసరింప జేసేవాడు; మహా యోగశ్వరుల హృదయపద్ఘమలలో చివుళువంటి తన్
చరణాలు మోపిన్ వాడు; సద్ఘ ఆన్ందసవరూపుడు; వేయి కోట్సు సూరుయలతో సమాన్మైన్ ప్రకాశ్ముకల
వాడు; లోకాధిపుడు. అటిి పరమేశ్వరుణిా విజాాన్సంపనునలు ధారణతో చికకబటిి ఆయన్ చీలమండలు,
పాద్ఘలు, మోకాళ్లు, పికకలు మొదలైన్ అవయవాలలో ఒకొకకక ద్ఘనిని క్రమంగా అనుక్షణం ధాయనిసాిరు.
అచంచలమైన్ పూరాభక్తియోగం సిదిధ ంచేవరకు ఆ పరమాత్పమని ధాయన్ంలో నిమగునలై ఉంట్రు.” ఇలా
చెపిు శుకుడు మళీు ఈ విధంగా అనానడు.

2-27-సీ.
"ఆసన్నమరణారిథ యైన్ యతీశుండు-
కాల దేశ్ములను గాచికొన్ుఁడు,
తనువు విసరిజంచు తలుఁపు జనించిన్,-
భద్రాసన్సుథుఁడై, ప్రణపవను

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 25

మన్సుచేత జయించి, మాన్సవేగంబు-

బుదిధ చే భంగించి, బుదిధ ుఁ ద్చిచ
క్షేత్రజుాతోుఁ గూరిచ, క్షేత్రజుానాతమలో-
పలుఁ జేరిచ, యాతమను బ్రహమ మందుఁ

2-27.1-తే.
గలిపి యొకకటి గావించి, గారవమున్
శాంత్తతోడ నిరూఢుఁడై, సకలకారయ
నివహ మెలు ను దిగనాడి, నితయసుఖము
వలయు న్ని చూచు న్ట్సుఁమీుఁద వసుమతీశ్!

టీక:- ఆసన్న = దగగరకువచిచన్; మరణ = మరణమును; అరిథ = కోరువాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; యత్త =

యత్పలలో {యత్త - ఇంద్రయములను నియమంచి, అధిపతయము పొందిన్వాడు}; ఈశుండు = శ్రేష్ఠుడు; కాల =

కాలము మరియి; దేశ్ములనున్ = ప్రదేశ్ములు కోసము; కాచికొన్ుఁడు = ఎదరుచూడడు; తనువు = శ్రీరము;
విసరిజంచు = వదలవలెన్ను; తలుఁపు = ఆలోచన్; జనించిన్న్ = పుట్సి గానే; భద్ర = భద్రమైన్ - పదమ {భద్ర, పదమ
ఆసన్ం - పాదములను తొడల పైక్త ముడిచిన్ ఆసన్ము}; ఆసన్సుథుఁడు = ఆసన్మంద ఉన్నవాడు; ఐ = అయియ;
ప్రణపవనున్ = ప్రణవాయువును; మన్సు = మన్సు్; చేతన్ = వలన్; జయించి = లంగదీసుకొని; మాన్స =
మన్సు యొకక; వేగంబున్ = చలించుట్సను; బుదిధ = బుదిధ ; చేన్ = చేత; భంగించి = అరికటిి ; బుదిధ న్ = బుదిధ ని; తెచిచ
= తీసుకొని వచిచ; క్షేత్రజుాన్ = జీవాతమ {క్షేత్రజుాడు - బుదిధ మొదలగువానిక్త ద్రషి ఐ ఉండువాడు}; తోన్ = తో; కూరిచ =
కలిపి; క్షేత్రజుాన్ = జీవాతమను; ఆతమ = శుద్ఘధతమ; లోపలన్ = అంద; చేరిచ = కలిపి; ఆతమను = శుద్ఘధతమను; బ్రహమము =
పరమాతమ; అందన్ = అందను; కలిపి = కలిపి;
ఒకకటిన్ = ఐకయము; కావించి = చేసి; గారవమున్న్ = ఆదరముతో; శాంత్త = శాంత్త; తోడన్ = తో; నిరూఢుఁడు =
ప్రసిదధడు; ఐ = అయియ; సకల = సమసి ; కారయ = కారయముల - పనుల; నివహ = సమూహములను; మెలు ను =
సిథ మతముగ; దిగనాడి = విడిచిపెటిి ; నితయ = నితయమైన్; సుఖమున్ = ఆన్ందమును; వలయున్ = కావలెను; అని =
అని; చూచున్ = అభిలష్టంచును; అట్స = ఆ; మీుఁదన్ = తరువాత; వసుమత్త = భూమక్త; ఈశ్ = ప్రభువా - రాజా.

భావము:- రాజా ప్రరబధ కరమలు న్శంపగా శ్రీరం తయజించాలనుకొన్న యత్త పుంగవుడు

దేశ్కాలాలకోసం ఎదరుచూడడు. ఆ భావన్ కలగగానే అతడు సుఖ్యసనాసీను డవుతాడు. మన్సు్తో

ప్రణవాయువును నిగ్రహిసాిడు. మనోవేగానిన బుదిధ తో అరి కడతాడు. బుదిధ ని క్షేత్రజుా డన్బడే జీవాతమతో
పొందిసాిడు. జీవాతమను శుద్ఘధతమలో చేరుసాిడు. శుద్ఘధతమను పరమాతమలో లీన్ంచేసాిడు. అలా చేసి
శాంతాత్పమడై కారాయలు / కరమలు అనినంటినీ పరితయజిసాిడు. ఆపై నితయసుఖం కావాలని అభిలష్టసాిడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 26

స్తుురుష వృతు

2-28-వ.
వినుము; పరమాతమ యైన్ బ్రహమంబున్కుుఁ దకక కాల దేవ సతి వ రజసి మోగుణాహంకార
మహతి తివ ప్రధాన్ంబులకుుఁ బ్రభుతవంబు లేద; కావున్ం బరమాతమ వయత్తరికింబు
లేద; దేహాదల యం ద్ఘతమతవంబు విసరిజంచి యన్య సౌహృదంబు మాని, పూజయంబైన్
హరిపదంబుం బ్రత్తక్షణంబును హృదయంబున్ నాలింగన్ంబు సేసి, వైషా వంబైన్
పరమపదంబు సరోవతి మం బని సత్పురుష్ఠలు ద్లియుద; రివివధంబున్ విజాాన్దృ
గవరయజవలన్ంబున్ నిరదగధవిషయవాసనుండయి; క్రమంబున్ నిరపేక్షతవంబున్.
టీక:- వినుము = విను; పరమాతమ = పరమాతమ {పరమాతమ - అత్పయన్నతమైన్ ఆతమ, విశ్వము అంతట్సక్తని ఐన్

జీవుడు}; ఐన్ = అయిన్టిి ; బ్రహమంబున్ = బ్రహమమున్; కున్ = కు; తకక = తపిుంచి; కాల = కాలము; దేవ =
దేవతలు; సతి వ = సతి వము; రజస్ = రజసు్; తమో = తమసు్ అను; గుణా = గుణములు; అహంకార =
అహంకారము; మహతి తివ = మహతి తివము; ప్రధాన్ంబులు = సృష్టి హేత్పభూతమైన్ ప్రధాన్ములు; కున్ = కు;
ప్రభుతవంబు = సామరథాము, అధికారము; లేద = లేద; కావున్న్ = అందవలన్; పరమాతమ = పరమాతమ;
వయత్తరికింబు = పరాయిది, కానిది; లేద = లేద; దేహ = దేహము; ఆదలు = మొదలగు వారు; అంద = లోపల;
ఆతమతి వంబున్ = తన్ దను భావము; విసరిజంచి = వదలివేసి; అన్య = ఇతరము లందను; సౌహృదంబున్ =
సేనహము, ఆసక్తి; మాని = విడిచిపెటిి ; పూజయంబున్ = పూజింపదగిన్ది; అయిన్ = అయిన్టిి ; హరి = భగవంత్పని;
పదంబున్ = పాదములను; ప్రత్త = ప్రత్త ఒకక; క్షణంబునున్ = క్షణమున్ందను; హృదయంబున్న్ = మన్సు్లోను;
ఆలింగన్ంబున్ = నిండి నిలుచున్ట్టుగ; చేసి = చేసుకొని; వైషా వంబు = విష్ఠావుది; అయిన్ = అయిన్టిి ; పరమ =
పరములక పరమైన్, అత్పయన్నమైన్; పదంబున్ = పదమును, సిథ త్తని; సరవ = అనినకంట్టను; ఉతి మంబున్ =
ఉతృషి ంబు; అని = అని; సత్ = సతయము తెలిసిన్, మంచి; పురుష్ఠలున్ = మాన్వులు; తెలియుదరు = తెలిసికొని
ఉందరు; ఈ = ఈ; విధంబున్న్ = ప్రకారమైన్; విజాాన్ = విశషి జాాన్ము తోకూడిన్; దృక్ = దృష్టి యొకక; వీరయన్ = శ్క్తి
అను; జవలన్ంబున్న్ = జవలింపజేయుద్ఘనితో, మంట్సతో; నిరదగధ = పూరిిగ కాలిచవేయబడిన్; విషయ = ఇంద్రయ
విషయముల; వాసనుండు = వాసన్ మాత్రమైన్ను కలవాడు; ఐ = అయి; క్రమంబున్ = క్రమముగ; నిరపేక్షతి వంబు
న్న్ = (దేని యందను) అసలేు ని ఆసక్తితో.

భావము:- రాజశ్లఖరుడా! విను. పరమాతమయైన్ బ్రహమమున్కు తపు కాలానిక్త, కాలప్రభావానికీ లోబడడ

బ్రహామది దేవతలకూ, సతి వరజసి మసు్లనే త్రిగుణాలకూ, అహంకారానికీ, మహతి తాివనిక్త, సమసి సృష్టి కీ
హేత్ప భూతమై ప్రధాన్ మన్బడే ప్రకృత్తకీ ఆధిపతయం లేద. అందచేత పరమాతమకు భిన్నమైన్ పద్ఘరథ
మంట్ట ఏదీ లేద. సత్పురుష్ఠలు శ్రీరాదలపై ఆతమభావన్ వదలుతారు. ఇతర విషయాల మీద
వాయమోహం విడుసాిరు. మహనీయములైన్ మాధవుని చరణారవింద్ఘలను మన్సు్లో అనుక్షణమూ నిలుు
కుంట్రు. విష్ఠాసంబంధ మగు పరమపదమే అనినంటికంట్ట ఉతి మసాథన్మని గ్రహిసాిరు. ఈ రీత్తగా శాసీ
జాాన్ బలము అనే మంట్సలో విషయవాసన్లను తగులబెటిి వారు దేని మీద్ఘ అపేక్ష లేకుండా ఉంట్రు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 27

2-29-సీ.
అంఘ్రిమూలమున్ మూలాధారచక్రంబుుఁ-
బీడించి ప్రణంబు బిగియుఁ బటిి ,
నాభితలముుఁ జేరిచ, న్యముతో మెలు న్-
హృత్రోజము మీుఁది కెగయుఁ బటిి ,
యట్సమీుఁద నురమంద హత్తి ంచి, క్రమమఱుఁ-
ద్ఘలు మూలమున్కుుఁ దఱమ నిలిపి,
మమతతో భ్రూయుగమధయంబు సేరిచ దృ-
కకరా నాసాసయ మారగములు మూసి,

2-29.1-ఆ.
యిచచలేని యోగి యెలమ ముహరాిరథ
మంద్ర యానుషంగ మంత లేక,
ప్రణములను వంచి, బ్రహమరంధ్రము చించి,
బ్రహమ మందుఁ గలయుుఁ బౌరవేంద్ర!
టీక:- అంఘ్రి మూలమున్న్ = పాదము మొదలుతో, మడమతో; మూల = మొదలు; ఆధార = ఆధారమైన్;

చక్రంబున్ = చక్రమును {గుదసాథన్మున్ ఉండున్ది మూలాధార చక్రము}; పీడించి = ఒత్పి తూ; ప్రణంబున్ =
ప్రణమును, ప్రణవాయువుని; బిగియన్ = బిగించి; పటిి = పట్టికొని; నాభి = బొడుడ {నాభితలమున్ ఉండున్ది -
మణిపూరక చక్రము}; తలమున్ = సాథన్మున్కు; చేరిచ = తీసుకొని వచిచ; న్యము = నేరుు; తోన్ = తో; మెలు న్ =
మెలు గ, జాగ్రతి గ; హృత్ = హృదయ {హృదయసాథన్మంద ఉండున్ది - అనాహత చక్రము}; సరోజము = పదమమము;
మీుఁదిక్తన్ = పైక్త; ఎగయన్ = ఎక్తకంచి; పటిి = పట్టికొని; అట్సమీదన్ = ఆ తరువాత; ఉరము = వక్షము {వక్షసాథన్మున్
ఉండున్ది - విశుదధ చక్రము}; అందన్ = లోపల; హత్తి ంచి = నక్తకపెటిి ; క్రమమఱన్ = మరల; తాలు = అంగిలి;
మూలమున్ = మొదలు; కున్ = న్కు; తఱమ = తోసి; నిలిపి = ఉంచి; మమత = ప్రేమ, ఇషి ము; తోన్ = తో; భ్రూ =
కనుబొమల; యుగ = జంట్స; మధయంబున్ = మధయప్రదేశ్మున్కు, భృకుటిక్త {కనుబొమల మధయసాథన్మున్, భృకుటి
వదద ఉండున్ది - ఆజాాచక్రము}; చేరిచ = తరలించి; దృక్ = కళ్లు; కరా = చెవులు; నాసా = ముకుక; అసయ = నోరు;
మారగములున్ = ద్ఘరులను; మూసి = మూసిపెటిి ;
ఇచచ = కోరికన్నదే, ప్రణేచచ; లేని = లేన్టిి , నిష్ణకమ; యోగి = యోగశ్వరుడు; ఎలమన్ = వికాసముతో,
సంతోషముతో; ముహూరి = ముహూరికాలము, 48 నిమష్ణలలో; అరథము = సగకాలము, గడియ, 24 నిమష్ణలు;
ఇంద్రయ = ఇంద్రయములతో; అనుషంగము = సంబంధము; ఇంతన్ = కొంచముకూడ; లేక = లేకుండా;
ప్రణములనున్ = ప్రణములను; వంచి = నిగ్రహించి; బ్రహమరంధ్రమున్ = (న్డినెత్తి న్ ఉండు) బ్రహమరంధ్రమును
{న్డినెత్తి న్ మాడుపట్టి వదద ఉండున్ది - బ్రహమరంధ్రము}; చించి = చీలుచకొని; బ్రహమము = పరబ్రహమము; అందన్
= లో; కలయున్ = కలసిపోవును; పౌరవేంద్ర = పరీక్షిన్మహారాజా {పౌరవేంద్ర - పురువంశ్సుథలలోశ్రేష్ఠుడ,

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 28

పరీక్షిన్మహారాజా, శ్రీరమనే పురాలలో వసించువారిలో శ్రేష్ఠుడ}.

భావము:- ఓ పురువంశ్పు రాజా! యోగి పాదమూలంతో గుదసాథన్ంలో ఉండే మూలాధారచక్రానిన

అదిమ పడతాడు. ఆ పైన్ ప్రణవాయువును బిగబటిి నాభిసాథన్ంవదద ఉండే మణిపూరక చక్రానిక్త

తీసుకుపోతాడు. అకకడనుండి హృదయంలోని అనాహతచక్రానికీ, అందండి వక్షంలో ఉన్న విశుదధ
చక్రానిక్త, అట్టనుండి ఆ చక్రాగ్రముండే తాలుమూలానికీ, ఆ తాలుమూలం నుండి కనుబొమమలమధయ
నున్న ఆజాా చక్రానికీ ప్రణవాయువును తరలిసాిడు. అందమీదట్స కళ్లు, చెవులు, ముకుక, నోరు
మూసుకొని ఏ కోరికలు లేనివాడై అరధముహూరికాలం ఇంద్రయాలతో ఏ మాత్రం సంబంధం లేకుండా
ప్రణాలను నిగ్రహిసాిడు. పిమమట్స బ్రహమ రంధ్రం భేదించుకొని పరబ్రహమంలో లీన్మవుతాడు.

2-30-వ.
మఱయు, దేహతాయగకాలంబున్ నింద్రయంబులతోడి సంగమంబు విడువని వాుఁడు
వానితోడన్ గుణసముద్ఘయ రూపంబగు బ్రహామండంబు న్ంద ఖేచర, సిదధ , విహార,
యోగయంబును, న్ణిమాదిక సకలైశ్వరయ సమేతంబును నైన్ పరమేష్టు పదంబుుఁ జేరు;
విద్ఘయతపోయోగ సమాధి భజన్ంబు సేయుచుుఁ బవనాంతరగత లింగశ్రీరులైన్
యోగశ్వరులకు బ్రహామండ బహిరంతరాళంబులు గత్త యని చెప్పుదరు; రరిక్తం గరమం
బుల న్టిి గత్తుఁబొంద శ్కయంబుగాద; యోగి యగువాుఁడు బ్రహమలోకంబున్కు నాకాశ్
పథంబున్ం బోవుచు, సుష్ఠమాననాడివెంట్స న్గిన యను దేవతం జేరి, జోయత్తరమయంబైన్
తేజంబున్ నిరమలుండై యెందనుం దగులువడక, తారామండ లంబు మీుఁద సూరాయది
ధ్రువాంతపదంబులుఁ గ్రమక్రమంబున్న్త్తక్రమంచి, హరిసంబంధంబయిన్ శంశు
మారచక్రంబుుఁ జేరి, యొంట్సరి యగుచుుఁ బరమాణు భూతం బైన్ లింగశ్రీరంబుతోడ
బ్రహమవిదలకు నెలవైన్ మహరోు కంబుుఁ జొచిచ, మహాకలుకాలంబు క్రీడించుుఁ
గలాుంతంబైన్ న్న్ంతముఖ్యన్ల జావలా దందహయమాన్ంబగు లోకత్రయంబు
నీక్షించుచుుఁ, దనినమతి సంజాతాన్ల ద్ఘహంబు సహింపజాలక.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; దేహ = దేహమును; తాయగ = తయజించు, విడుచు; కాలంబున్న్ = సమయములో;

ఇంద్రయంబులున్ = ఇంద్రయములు; తోడిన్ = తో; సంగమంబున్ = సంగమమును, బంధన్ములను; విడువని =

వదలని; వాుఁడు = వాడు; వాని = వాటి; తోడన్ = తోపాట్ట; గుణ = గుణముల యొకక; సముద్ఘయ = సమూహముల;
రూపంబున్ = సవరూపమును; అగున్ = పొందను; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండము; అందన్ = లోపల; ఖేచర =
ఖేచరులు, ఆకాశ్గమనులు; సిదధ = సిదధలు {సిదధలు - మాతృ గరభసథ శశువును సిదధ పరచు దేవతల వంటివారు,};
విహార = విహరించుట్సకు; యోగయంబునున్ = అనువైన్దియును, అరహమైన్దియు; అణిమ = అణిమ {అణిమాది -
అష్టి శ్వరయములు - అణిమ, మహిమ, లఘిమ, గరిమ, ప్రపిి , ప్రకామయము, వశతవము, ఈశ్తవము}; ఆదిక = మొదలగు;
సకల = సమసి ; ఐశ్వరయ = ఐశ్వరయములు; సమేతంబును = కూడి ఉన్నదియును; ఐన్ = అయిన్టిి ; పరమేష్టి =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 29

చత్పరుమఖ బ్రహమ {పరమేష్టి - అత్పయన్నతమైన్ సంకలుశ్కుి డు}; పదంబున్ = లోకమును, సిథ త్తని; చేరున్ = చేరును,
పొందను; విద్ఘయ = నేరురతవము కల; తపస్ = తపసు్ అను; యోగ = యోగము వలని; సమాధిన్ = సమాధిని;
భజన్ంబున్ = సాధన్ను; చేయుచున్ = చేయుచు; పవన్ = ప్రణవాయువు, ప్రణాయామమున్; అంతరగత = లోపల
ఇమడిన్, శ్రీరములోపల; లింగ = లింగ, వాయువులను; శ్రీరులు = శ్రీరముకలవారు, ధరించువారు; ఐన్ =
అయిన్టిి ; యోగ = యోగులలో; ఈశ్వరులు = శ్రేష్ఠులు; కున్ = కు; బ్రహామండ = బ్రహామండము యొకక; బహిర్ =
బయట్సను; అంతరాళంబులున్ = లోపట్సను ఉండు సాథన్ములు; గత్త = మారగము, ప్రపిి ంచున్ది; అని = అని;
చెప్పుదరు = (పెదధ లు) చెప్పుతారు; ఏరిక్తన్ = ఎవరికైన్సర; కరమంబులన్ = (ఎటిి ) కరమకాండలతోనైను; అటిి =
అట్టవంటి; గత్తన్ = మారగము, ప్రపిి ంచున్ది; పొందన్ = పొండుట్స, చేరుట్స; శ్కయంబున్ = వీలగున్ది; కాద = కాద;
యోగి = యోగి; అగు = అయిన్టిి ; వాుఁడు = వాడు; బ్రహమ = బ్రహమ; లోకంబున్ = లోకమును, సాథన్మును; కున్ = కు;
ఆకాశ్ = ఆకాశ్పు, నిరామయ; పథంబున్న్ = మారగములో; పోవుచున్ = వెళ్లుతూ; సుష్ఠమాన = సుష్ఠమన అను
{సుష్ఠమన, మనోజా మును ఇచుచన్ది}; నాడి = నాడి, ఊరథవగతాతమక నాడి {నాడి - న్రముల కూడలి సాథన్ము}; వెంట్సన్
= కూడా; అగిన = అగిన; అను = అన్బడు; దేవతన్ = దేవుని; చేరి = చేరి, పొంది; జోయత్తర్ = జోయత్తతో, వెలుగుతో;
మయంబున్ = కూడిన్టిి ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; తేజంబున్న్ = తేజసు్ వలన్; నిరమలుండు = మలములు లేనివాడు;
ఐ = అయి; ఎందనున్ = దేనిక్తని; తగులున్ = తగులకనుట్సలో, బంధన్ములో; పడకన్ = పడకుండగ, చికుకకొన్క;
తారా = తారల యొకక; మండలంబున్ = మండలము, లోకము; మీుఁదన్ = మీది, లోపలి; సూరయ =
సూరయమండలము; ఆది = మొదలు; ధ్రువ = ధ్రువుని; అంతన్ = వరకు; పదంబులన్ = లోకములను, సాథన్ములను;
క్రమక్రమంబున్న్ = వరుసగా; అత్తక్రమంచి = ద్ఘటి; హరిన్ = విష్ఠావున్కు {హరి - హకారముతో కూడిన్ నిశావసము
రఫతో కూడిన్ కంఠనాదము - ఓంకారము}; సంబంధంబున్ = సంబంధిచిన్టిి ,; అయిన్ = అయిన్టిి ; శంశుమార =
మొసలి రూప, సూరాయదలు త్తరుగు జోయత్తరమండల {శంశుమారచక్రము - హరిపథము, ఓంకారపథము}; చక్రంబున్ =
న్క్షత్రమండలం, నాభి, ఆధారభూతం; చేరి = చేరి, అందకొని; ఒంట్సరిన్ = ఒంట్సరిగ, ఏకతి వమును; అగుచున్ =
అగుతూ, పొంది; పరమాణు = పరమాణవు, అత్తసూక్ష్మము; భూతంబున్ = వంటిది; ఐన్ = అయిన్టిి ; లింగ = లింగ,
రూపముకల; శ్రీరంబున్ = శ్రీరము; తోడన్ = తో; బ్రహమ = పరబ్రహమము; విదలున్ = తెలిసిన్వారు; కున్ = క్త;
నెలవు = సాథన్ము, లోకము; ఐన్ = అయిన్టిి ; మహరోు కంబున్ = మహరోు కము, వెలుగులలోకము; చొచిచ = ప్రవేశంచి;
మహాకలు = మహాకలాుంత {మహాకలుము - బ్రహామండము సృష్టి నుండి ప్రళయము వరకు కల కాలము}; కాలంబున్
= సమయము వరకును; క్రీడించున్ = ఆన్ందముగ సంచరించును; కలాుంతంబున్ = కలాుంతము; ఐన్న్ =
అయిన్ తరువాత; అన్ంత = అనేకమైన్, అన్ంత్పడగు శ్లష్ఠని; ముఖ = కీలలు కల ముఖముల నుండి వెడలు;
అన్ల = అగిన; జావలా = జావలలలో; దందహయ = దహింప; మాన్ంబు = పడుత్పన్నవి; అగు = అయిన్టిి ; లోక =
లోకముల; త్రయంబున్ = మూటిని, భూ భువ సు్వరోు కంబులు; ఈక్షించుచున్ = చూచుచు; తత్ = ఆ; నిమతి =
కారణముగ; సంజాత = పుటిి న్; అన్ల = అగిన; ద్ఘహంబు = దహించున్ది, వేడిమని; సహింపన్ = భరించుట్సకు;
చాలక = శ్క్తిలేక.

భావము:- శ్రీరం విసరిజంచేట్సప్పుడు ఇంద్రయాలతో సంబంధం వదలనివాడు వాటితో సహా

గుణమయమైన్ బ్రహామండంలో ఖేచరులు, సిదధలు, విహరించడానిక్త అనువైన్ది, అణిమాదలైన్

ఐశ్వరాయలనినంటితో కూడిన్టిి బ్రహమలోకం చేరుతాడు. విదయ, తపసు్, యోగం, సమాధులను అనుష్టు ంచి
లింగశ్రీరానిన వాయులీన్ం చేసిన్ యోగశ్వరులు బ్రహామండం లోపల, వెలుపల సంచరిసుింట్రని పెదద ల
మాట్స. కరమలతో ఎవవరు అలాంటి సాథన్ం పొందలేరు. బ్రహమలోకాభిముఖుడైన్ యోగి సుష్ఠమాననాడీ ద్ఘవరం

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 30

నుండి బయలుదేరి ఆకాశ్మారగంలో పయనిసూ

ి అగిన దేవతను చేరుకుంట్డు. అకకడ జోయత్తరమయమైన్
ప్రకాశ్ంతో పుణయపాపాలు న్శంపజేసుకొని నిరుమలుడై భాసిసాిడు. అతడు దేనిలోనూ తగులకన్డు.
న్క్షత్రపథం గడచిపోతాడు. ఆ పై సూరయమండలం మొదలు ధ్రువమండలం వరకు మండలాలనీన వరుసగా
ద్ఘట్టకుంట్డు. త్పదకు విష్ఠా సంబంధమైన్ శంశుమార చక్రం చేరుతాడు. అకకడ ఒంట్సరిగా పరమాణు
సవరూపమైన్ లింగశ్రీరంతో బ్రహమవేతి లు నివసించే మహరోు కం ప్రవేశసాిడు. మహాకలుకాలం వరకు అందే
క్రీడిసాిడు. కలాుంతంలో అన్ంత్పని వదన్మునుండి వెలువడే కరాళాగిన జావలలోు దగధమయి పోత్పన్న
త్రిలోకాలను చూసాిడు. అందవలు జనించే అగిన ద్ఘహం సహించలేక అకకడనుండి బ్రహమలోకం
చేరుకుంట్డు, అకకడే నివసిసాిడు.

2-31-సీ.
ఇలమీుఁద మనువు లీరడువరుుఁ జనువేళ-
దివసమై యెచ్చచట్సుఁ దిరుగుచుండు,
మహనీయ సిదధ విమాన్ సంఘము లెంద-
దిన్కరప్రభములై తేజరిలుు,
శోక జరా మృత్పయ శోషణ భయ దఃఖ-
నివహంబు లెంద జనింపకుండు
విష్ఠాపదధాయన్ విజాాన్ రహిత్పల-
శోకంబు లెందండి చూడవచుచ,

2-31.1-ఆ.
పరమసిదధ యోగి భాషణామృత మెంద
శ్రవణ పరవమగుచు జరుగుచుండు,
న్టిి బ్రహమలోకమంద వసించును
రాజవరయ! మరల రాుఁడు వాుఁడు.
టీక:- ఇలన్ = భూమ; మీుఁదన్ = పైన్; మనువులు = మనువులు; ఈరడువరు = రండు ఏడులు, పద్ఘనలుగురు;

చనున్ = పోయిన్; వేళన్ = సమయమున్కు; దివసము = ఒక పగలు; ఐ = అగున్టిి ; ఎచ్చచట్సన్ = ఎకకడైతే;

త్తరుగుచున్ = జరుగుతూ; ఉండున్ = ఉండునో; మహనీయ = మహిమకలవారి, గొపువారి; సిదధ = సిదధల యొకక;
విమాన్ = ఆకాశ్ యాన్ సాధన్; సంఘములు = సమూహములు; ఎందన్ = ఎకకడైతే; దిన్కర = సూరుయని
{దిన్కరుడు - దిన్మున్కుకారణుడు, సూరుయడు}; ప్రభములు = కాంత్పలు; ఐ = అయియ; తేజరిలుున్ = ప్రకాశంచునో;
శోక = శోకము; జర = ముసలితన్ము; మృత్పయ = మరణము; శోషణ = శుష్టకంచుట్స; భయ = భయము; దఃఖ =
దఃఖముల; నివహంబులు = సమూహములు; ఎందన్ = ఎకకడైతే; జనింపకుండున్ = పుట్సి కనే; ఉండున్ =
ఉండునో; విష్ఠా = విష్ఠామూరిియొకక; పద = పాదముల; ధాయన్ = ధాయనించు; విజాాన్ = నేరుులు; రహిత్పల =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 31

లేనివారి; శోకంబులు = దఃఖములు; ఎందన్ = ఎకకడ; ఉండి = ఉండి; చూడన్ = చూచుట్సకు; వచుచన్ =
అవకాశ్మున్నదో;
పరమ = మహోన్నత; సిదధ = సిదిధ పొందిన్; యోగి = యోగుల; భాషణ = భాషణముల, ప్రవచన్ముల; అమృతము =
అమృతము; ఎందన్ = ఎకకడైతే; శ్రవణ = చెవులకు; పరవము = పండుగలు; అగుచున్ = అయియ; జరుగు =
జరుగుచు; ఉండున్ = ఉండునో; అటిి = అట్టవంటి; బ్రహమ = బ్రహమయొకక; లోకము = లోకము, పథము; అందన్ =
లోపల; వసించును = నివసించును; రాజ = రాజులలో; వరయ = వరుడా, శ్రేష్ఠుడా; మరలన్ = (వెనుకకు) మరలి; రాుఁడు
= రాడు; వాుఁడు = వాడు.

భావము:- న్రంద్రోతి మా! భూలోకంలో పదన్లుగరు మనువులు పుటిి గిట్లి కాలమంతా కలిసేి

బ్రహమలోకంలో ఒక పగలు అవుత్పంది. అకకడ మహనీయులైన్ సిదధల విమానాలు సూరయతేజంతో

విరాజిలుుత్పంట్యి. శోకం, వారధకయం, మృత్పయవు, కృశ్తవం, భయం, దఖం – ఇలాంటి బాధ లకకడలేవు.
హరిచరణాలను ధాయనించాలనే తెలివి లేక మూఢలైన్ వారి శోకసిథ త్తని బ్రహమలోకం నుండి
గమనించవచుచ. శ్రేష్ఠులైన్ సిదధలూ, యోగులూ అమృతాప్రయంగా సంభాష్టంచుకోవడానిన చెవుల
పండువుగా అకకడ విన్వచుచ. అలాంటి బ్రహమలోకంలో అతడు నివసిసాిడు. మళీు ఆ లోకంనుండి త్తరిగి
రానేరాడు.

స్ృష్టి క్రమంబు

2-32-వ.
మఱయునకక విశ్లషంబు గలద; పుణాయత్తరకంబున్ బ్రహమలోకగత్పలైన్ వారు
కలాుంతరంబున్ బుణయతారతమయంబుల న్ధికారవిశ్లషంబు నందవార లగుదరు;
బ్రహామది దేవతాభజన్ంబున్ం జనువారు బ్రహమజీవిత కాలం బెలు బ్రహమలోకంబున్
వసియించి ముకుి లగుదరు; నారాయణచరణకమల భక్తి పరాయణతవంబున్ం జనిన్
వారు నిజేచాావశ్ంబున్ నిరరగళ గమనులై బ్రహామండంబు భేదించి, వైషా వ పద్ఘరోహ
ణంబు సేయువాుఁడు నిరభయుండై మెలు న్ లింగ దేహంబున్ుఁ బృథివాయతమకతవంబు
నంది, యటిి పృథివాయతమకతవంబున్ ఘ్రాణంబున్ గంధంబును, జలాతమకతవంబున్
రసనేంద్రయంబున్ రసంబును, దేజోరూపకతవంబున్ దరశన్ంబున్ రూపంబును,
సమీరణాతమకతవంబున్ దేహంబున్ సురశన్ంబును, గగనాతమకతవంబున్ శ్రవణంబున్
శ్బద ంబును, న్త్తక్రమంచి భూతసూక్షేమంద్రయ లయసాథన్ంబైన్ యహంకారావరణం
బున్ సంప్రపుిం డై, యంద మనోమయంబును, దేవమయంబును నైన్ సాత్తవ
కాహంకార గమన్ంబున్ మహతి తివంబు సొచిచ, గుణత్రయంబున్ లయించి,
ప్రధాన్ంబు నంది, ప్రధానాతమకతవంబున్ దేహంబును, నుపాధి పరంపరావసాన్ం

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 32

బున్ం బ్రకృత్తం బాసి యాన్ందమయుండై, యాన్ందంబున్ం బరమాతమరూపంబైన్

వాసుదేవ బ్రహమంబున్ందుఁ గలయు"న్ని చెపిు వెండియు నిట్సు నియె.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; ఒకక = ఇంకొక; విశ్లషంబున్ = విశ్లషము; కలద = ఉన్నది; పుణయ = పుణయము

యొకక; అత్తరకంబున్న్ = గొపుదన్మువలన్; బ్రహమలోక = బ్రహమలోకమున్కు; గత్పలు = వెళ్లున్ వారలు; ఐన్ =

అయిన్టిి ; వారు = వారు; కలు = కలుముల; అంతరంబున్న్ = ఇతరములలో; పుణయ = (తమ) పుణయముల;
తారతమయంబులన్ = తరతమ భేదముల; అధికార = అరహతా; విశ్లషంబున్ = విశషి తానుసారము; ఒందన్ =
పొందిన్; వారలు = వారు; అగుదరు = అగుదరు; బ్రహమ = బ్రహమ; ఆది = మొదలగు; దేవతా = దేవతల యొకక;
భజన్ంబున్న్ = ఆరాధించుట్సతో; చను = ప్రవరిించిన్; వారు = వారు; బ్రహమ = బ్రహమ; జీవిత = జీవించు న్ంత;
కాలంబున్ = కాలము; ఎలు న్ = అంత కాలము; బ్రహమ = బ్రహమ; లోకంబున్న్ = లోకములో; వసియించి = ఉండి;
ముకుి లు = ముక్తి పొందిన్ వారు; అగుదరు = అగుదరు; నారాయణ = విష్ఠావుని; చరణ = పాద; కమల =
పదమములంద; భక్తి = భక్తియ్య; పరాయణతవంబున్న్ = ఉతి మమైన్ది అని; చనిన్ = ప్రవరిించిన్; వారు = వారు; నిజ
= తమ; ఇచాచన్ = ఇషి ము; వశ్ంబున్న్ = ప్రకారము; ముకుి లు = ముక్తి పొందిన్ వారు; అగుదరు = ఔతారు;
నారాయణ = హరి; నిరరగళ = అడుడలేని {నిరరగళ - గళములు లేని, అడుడలేని}; గమనులు = గమన్ములు కలవారు; ఐ
= అయి; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండమును; భేదించి = ఛేదించుకొనుచు; మహా = మక్తకలి; ఉన్నత = ఉన్నతమైన్;
వైషా వ = విష్ఠావు యొకక; పద = పథము, లోకమును; ఆరూఢలు = పొందిన్వారు; అయి = అయి; తేజరిలుుదరు =
ప్రకాశంచుదరు; ఈశ్వర = భగవంత్పనిచేత; అధిష్టు తంబు = అధిష్టు పబడిన్ది; ఐన్ = అయిన్; ప్రకృత్త = ప్రకృత్త
యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; మహతి తివంబు = మహతి తివము; అగున్ = అగున్టిి ; మహతి తివ =
మహతి తివము యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; అహంకారంబున్ = అహంకారము; అగున్ = అగును;
అహంకార = అహకారము యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; శ్బద = శ్బద ము యొకక; తనామత్రంబున్ = గుణమును;
అగున్ = అగును; శ్బద = శ్బద ము యొకక; తనామత్రంబున్న్ = గుణమువలన్; గగన్ంబు = ఆకాశ్ము; అగున్ =
అగును; గగన్ = ఆకాశ్ము యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; సురశ = సురశ యొకక; తనామత్రంబున్ = గుణము;
అగున్ = అగును; సురశ = సురశ యొకక; తనామత్రంబున్న్ = గుణమువలన్; సమీరణంబు = వాయువు; అగున్ =
అగును; సమీరణ = వాయువు యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; రూప = రూపము యొకక; తనామత్రంబున్ =
గుణము; అగున్ = అగున్; రూప = రూపము యొకక; తనామత్రాంశ్ంబు = గుణము యొకక అంశ్ము; వలన్న్న్ =
వలన్; తేజంబు = తేజసు్, వెలుగు; అగున్ = అగును; తేజోశ్ంబున్ = తేజసు్ యొకక అంశ్మువలన్; రస = రుచి
యొకక; తనామత్రంబున్ = గుణము; అగున్ = అగును; రస = రుచి యొకక; తనామత్రాంశ్ంబున్ = గుణము యొకక
అంశ్ము; వలన్న్ = వలన్; జలంబున్ = నీరు; అగున్ = అగును; జల = జలము యొకక; అంశ్ంబున్న్ =
అంశ్ముతో; గంధ = వాసన్ యొకక; తనామత్రంబున్ = గుణము; అగున్ = అగును; గంధ = గంధము యొకక; తనామత్ర
= గుణమము యొకక; అంశ్ంబున్న్ = అంశ్ముతో; పృథివ = భూమ; అగున్ = అగును; వాని = వాటియొకక;
మేళన్ంబున్న్ = కలియకలతో; చత్పరదశ్ = పదనాలుగు (14); భువన్ = లోకములు; ఆతమకంబు = కలగి ఉన్నది;
ఐన్ = అయిన్టిి ; విరాట్ = విరాట్టి యొకి; రూపంబున్న్ = రూపము; అగున్ = అగును; ఆ = ఆ; రూపంబున్ =
రూపము; కున్ = కు; కోటి = కోటి, వందలక్షల (1, 00, 00, 000); యోజన్ = యోజన్ము లంత; విశాలంబున్ =
వైశాలయము కలది; ఐన్ = అయిన్టిి ; అండకట్హంబున్ = అండకోశ్ము; ప్రథమ = మొదటి; ఆవరణంబున్ =
ఆవరణము, పొర; ఐన్ = అయిన్టిి ; పృథివ = భూమ; అగున్ = అగును; దీనిన్ = దీనిని; పంచాశ్తోకటి = ఏభైకోట్టు
(50, 00, 00, 000); విశాలంబు = వైశాలయము కలది; అని = అని; కొందఱన్ = కొందరు; పలుకుదరు = చెప్పుతారు;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 33

ఆ = ఆ; ఆవరణంబు = ఆవరణము, పొర; మీుఁద = పైన్; సలిల = జలము, నీరు; తేజస్ = తేజసు్, వెలుగు; సమీర =
వాయువు, గాలి; గగన్ = ఆకాశ్ము; అహంకార = అహంకారము; మహతి తివంబులున్ = మహతి తివములు; అనియెడి
= అనెడి; ఆవరణంబులున్ = ఆవరణలు, పొరలు; క్రమమంబున్న్ = వరుసగ; ఒండంటిక్తన్ = ఒకద్ఘనికంట్టనకటి;
దశ్ = పది; గుణ = రట్టు; ఉతి ర = పైన్; అధికంబున్ = ఎకుకవైన్వి; ఐ = అయి; ఉండున్ = ఉండును; అటిి =
అట్టవంటి; ఏడింటి = ఏడింటి (7); మీుఁదన్ = మీద; ప్రకృత్త = ప్రకృత్త అను; ఆవరణంబున్ = ఆవరణ, పొర; మహా =
మక్తకలి; వాయపకంబున్ = వాయపిి కలది; అగున్ = అయిన్టిి ; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండమును; భేదించి =
ఛేదించుకొని; వైషా వ = విష్ఠావు యొకక; పద = పథము, లోకమును; ఆరోహణంబున్ = ఎకుకట్సను, పొందట్సను;
చేయున్ = చేయును; వాుఁడు = వాడు; నిరభయుండున్ = భయము లేనివాడు; ఐ = అయి; మెలు న్న్ = మెలు గ,
కంగారు లేకుండగ; లింగదేహంబున్న్ = లింగదేహముతో; పృథివి = భూమ; ఆతమకతవంబున్న్ = తానేయగు
తతవమును; ఒంది = పొంది; అటిి = అట్టవంటి; పృథివి = భూమ; ఆతమకతవంబున్న్ = తానే యగు తతవమువలన్;
ఘ్రాణంబున్న్ = వాసన్చూడు ఇంద్రయముతో; గంధంబునున్ = వాసన్ను; జల = జలము యొకక;
ఆతమకతవంబున్న్ = తానేయగు తతవమువలన్; రసన్ = రుచి చూడు; ఇంద్రయంబున్న్ = ఇంద్రయముతో;
రసంబునున్ = రుచిని; తేజస్ = తేజసు్ యొకక; రూపకతవంబున్న్ = రూప సవభావముతో; దరశన్ంబున్న్ =
చూచుట్సలో; రూపంబున్ = రూపమును; సమీరణ = వాయువు, గాలి; ఆతమకతవంబున్న్ = తనే అనుగుణములో;
దేహంబున్న్ = దేహము న్ంద; సురశన్ంబున్న్ = సురశమువలన్; గగన్ = ఆకాశ్ము యొకక; ఆతమకతవంబున్న్ =
తనే అనుగుణములో; శ్రవణంబున్న్ = వినుట్సలో; శ్బద ంబునున్ = ధవనిని; అత్తక్రమంచిన్ = ద్ఘటిన్టిి ; భూత =
భూతముల; సూక్షేమంద్రయ = ఇంద్రయముల సూక్ష్మభావములోను; లయ = లీన్మగు; సాథన్ంబు = చ్చట్ట; ఐన్ =
అయిన్టిి ; అహంకార = అహంకారము యొకక; ఆవరణంబున్న్ = పొరను; సం = పూరిిగా; ప్రపుిండు =
పొందిన్వాడు; ఐ = అయి; అందన్ = అందలో; మన్స్ = మన్సు్తో; మయంబున్న్ = నిండిన్దియును; దేవ =
దైవతవముతో; మయంబునున్ = నిండిన్దియును; ఐన్ = అయిన్; సాత్తవక = సాత్తవకమైన్; అహంకార =
అహంకారముతో; గమన్ంబున్న్ = ప్రవరిన్లతో; మహతి తివంబున్ = మహతి తివంబున్న్; చొచిచ = ప్రవేశంచి; గుణ
= గుణములు; త్రయంబున్న్ = మూటిని (సతవరజోతాిమసములు); లయించి = పోగొటిి ; ప్రధాన్ంబున్ =
మూలప్రకృత్తని; ఒందిన్ = పొంది; ప్రధాన్ = మూల; ఆతమకతవంబున్ = అహంకారమును; దేహంబునున్ =
దేహమును; ఉపాధి = దేహముల, జన్మల; పరంపరా = వరుసల; అవసాన్ంబున్న్ = అంతములోని; ప్రకృత్తన్ =
ప్రకృత్తని; పాసి = వదిలి; ఆన్ంద = ఆన్ందముతో; మయుండున్ = నిండిన్వాడును; ఐ = అయి; ఆన్ందంబున్న్ =
ఆన్ందముతో; పరమాతమ = పరమాతమ యొకక; రూపంబున్ = రూపము; ఐన్ = అయిన్టిి ; వాసుదేవ = వాసుదేవ,
సరవమున్ వసించు దేవ; బ్రహమంబున్ = బ్రహమము; అందన్ = లోపల; కలయున్ = కలయును; అని = అని; చెపిు =
తెలియజేసి; వెండియున్ = మరల; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను;

భావము:- ఇంకొక విశ్లషముంది వినుము. గొపు పుణయం వలు బ్రహమలోకం చేరిన్ వారు మరొక కలుంలో

తమ తమ పుణాయల హెచుచ తగుగలను బటిి ఆ యా అధికారలను పొందతారు. బ్రహమ మొదలైన్ దేవతలను

సేవించి శ్రీరతాయగం చేసిన్వాడు ఆ బ్రహమ జీవించిన్ంతకాలం బ్రహమలోకంలో నివసించి కడపట్స ముక్తి
పొందతారు. శ్రీహరి పాదపద్ఘమలపై అతయంత భక్తి కలిగి దేహం వీడిన్వారు సేవచాతో నిరాట్సంకంగా
పయన్ం సాగించి బ్రహామండానిన భేదించుకొని అత్పయన్నతమైన్ వైషా వసాథన్ం అధిష్టు ంచి ప్రకాశసాిరు.
ఈశ్వరు డధిష్టు ంచిన్ ప్రకృత్త అంశ్ంతో మహతి తివం పుడుత్పంది. మహతి తివం అంశ్ంతో అహంకారం
పుడుత్పంది. అహంకారం అంశ్ంతో శ్బద తనామత్ర పుడుత్పంది. శ్బద తనామత్ర అంశ్ంతో (1) ఆకాశ్ం

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 34

పుడుత్పంది. ఆకాశ్ం అంశ్ంతో సురశ తనామత్ర పుడుత్పంది. సురశతనామత్ర అంశ్ంతో (2) వాయువు
పుడుత్పంది. రూపతనామత్ర అంశ్నుండి (3) అగిన పుడుత్పంది. అగిన అంశ్ంతో రసతనామత్ర పుడుత్పంది.
రసతనామత్ర అంశ్నుడి (4) జలం పుడుత్పంది. జలాంశ్ం నుండి గంధ తనామత్ర పుడుత్పంది. గంధ తనామత్ర
అంశ్తో (5) పృథివ పుడుత్పంది. వీట్సనినటి కలయిన్ వలు పదనాలుగ భువనాల సవరూపమైన్ విరాడ్రూపం
ఉదభవిసుింది. ఆ రూపానిక్త కోటి యోజనాల విసీి రమై
ా న్ అండకట్హమే మొదటి ఆవరణమైన్ భూమ
అవుత్పంది. కొందరు దీనిని ఏబదికోట్సు యోజనాల విశాలమని వరిాసాిరు. ఈ ఆవరణం మీద జలం,
తేజసు్, వాయువు, ఆకాశ్ం, అహంకారం, మహతి తివం అనే ఆరు ఆవరణాలునానయి. అవి క్రమంగా
ఒకద్ఘని కొకటి పదేసి రట్టు పెదద విగా ఉనానయి. ఆ య్యడావరణాల మీద ఎనిమదవదైన్ ప్రకృతాయవరణం
గొపుగా వాయపించి ఉంది. ఈ బ్రహామండానిన భేదించుకొని విష్ఠాపదం అధిష్టు ంచిన్వాడు మరణాది
భయరహిత్ప డవుతాడు. అతడు మెలు గా లింగశ్రీరంతో పృథివీ తతి వం పొందతాడు. ఆ పృథివీ తతి వంలో
ఘ్రాణేంద్రయంతో గంధానిన గ్రహిసాిడు. జలసవరూపుడై రసనేంద్రయంతో రసానిన గ్రహిసాిడు. తేజోరూపుడై
నేత్రంద్రయంతో రూపానిన గ్రహిసాిడు. వాయు సవరూపుడై తవగింద్రయంతో సురాశనిన గ్రహిసాిడు. గగన్
సవరూపుడై శ్రోత్రంద్రయంతో శ్బాదనిన గ్రహిసాిడు. అనినంటినీ అత్తక్రమంచి ఆ యోగి ఆకాశాది పంచభూతా
లకూ, సూక్షేమంద్రయులకు లయసాథన్మైన్ అహంకారావరణం చేరుకుంట్డు. అకకడ మనోమయము,
దేవమయము ఐన్ సాత్తి వకాహంకారంతో మహతి తివంతో ప్రవేశసాిడు. ఆ పైని సతి వరజసి మోగుణాలు
లయించిన్ ప్రకృత్తని పొందతాడు. ఆ ప్రకృతాయతమకతవంతో దేహానీన, ఉపాధి పరంపరలనీన ముగిసిన్
పిమమట్స ప్రకృత్తనీ పరతయజించి ఆన్ందమయు డవుతాడు. ఆ ఆన్ందంతో పరమాతమ సవరూపమైన్ వాసుదేవ
పరబ్రహమంలో లీన్మవుతాడు.” ఈ విధంగా చెపిు శుకుడు పరీక్షిత్పి తో ఇంకా ఇలా అనానడు.

2-33-ఆ.
"పరమ భాగవత్పలు పాటించు పథ మది
యీ పథమున్ యోగి య్యుఁగెనేని
మగుడి రాుఁడు వాుఁడు మఱ సంశ్యము లేద
కలుశ్తము లైన్ుఁ గౌరవేంద్ర!
టీక:- పరమ = ఉతృషి మైన్; భాగవత్పలు = భాగవతానుయాయులు; పాటించు = అనుసరించు; పథము =

విధాన్ము, మారగము; ఇది = ఇది; ఈ = ఈ; పథమున్న్ = మారగములో; యోగి = యోగియైన్వాడు; ఏుఁగెన్ = వెళ్లున్ట్టు;
ఏని = అయితే; మగుడి = వెనుకకు మరలి; రాుఁడు = రాడు; వాుఁడు = వాడు; మఱ = ఇందలో ఇంక; సంశ్యమున్ =
సంశ్యము; లేద = లేద; కలు = కలుములు; శ్తములు = వందలు; ఐన్న్ = జరిగిన్పుటిక్తని; కౌరవేంద్ర =
కౌరవవంశ్సుథలలో శ్రేష్ఠుడా.

భావము:- “కురురాజా! ఇది భాగవతోతి ములు అనుసరించే మారగం. ఈ మారాగన్ పయనించిన్ యోగి

వందలకొలది కలాులు గడచినా మళీు త్తరిగిరాడు. ఇందకు సందేహం లేద.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 35

2-34-వ.
వినుము; నీ వడిగిన్ సదోయముక్తియుుఁ గ్రమముక్తియు న్నియెడు నీ రండు మారగంబులు
వేదగతలంద వివరింపబడియె; వీనిం దొలిు భగవంత్పం డైన్ వాసుదేవుండు
బ్రహమచేత నారాధిత్పండై చెపెు; సంసార ప్రవిష్ఠిండైన్ వానిక్తుఁ దపోయోగాద లయిన్
మోక్షమారగంబులు పెకుకలు గల; వంద భక్తిమారగంబు కంట్ట సులభంబు లేద.
టీక:- వినుము = వినుము; నీవున్ = నీవు; అడిగిన్న్ = అడిగిన్టిి ; సదోయముక్తియున్ = సదోయముక్తి, వెంట్సనేకలుగు

ముక్తి; క్రమముక్తియున్ = క్రమముక్తి; అనియెడిన్ = అన్బడు; ఈ = ఈ; రండు = రండు (2); మారగంబులున్ =

మారగములును; వేద = వేదము యొకక; గతలు = గాన్ముచేయు మంత్రములు; అందన్ = లో; వివరింపపడియెన్ =
వివరముగ చెపుపడిన్వి; వీనిన్ = వీనిని; తొలిు = పూరవము; భగవంత్పండు = భగవంత్పడు, మహిమానివత్పడు; ఐన్
= అయిన్టిి ; వాసుదేవుండు = వాసుదేవుడు; బ్రహమ = బ్రహమ; చేతన్ = చే; ఆరాధిత్పండు = ప్రరిథంపబడడ వాడు; ఐ =
అయి; చెపెున్ = తెలియజపెును; సంసార = సంసారము న్ంద; ప్రవిష్ఠిండున్ = ప్రవేశ్ము; ఐన్ = అయిన్టిి ; వాని
= వాడి; క్తన్ = క్త; తపో = తపసు్; యోగ = యోగము; ఆదలు = మొదలగున్వి; అయిన్ = అయిన్టిి ; మోక్ష =
మోక్షమున్కు; మారగంబులున్ = మారగములు, విధాన్ములు; పెకుకలున్ = అనేకములు; కలవు = ఉన్నవి; అందన్ =
వానిలో; భక్తి =భక్తి; మారగంబున్=మారగము, విధాన్ము; కంట్టన్=కంట్ట; సులభంబున్=సులభమైన్ది; లేద = లేద.

భావము:- సదోయముక్తి, క్రమముక్తి అనే రండు మారాగలు నీవు అడిగావు. ఇవి రండూ వేదగతలలో

వివరింప బడాడయి. పూరవం బ్రహమ తన్ను ఆరాధింపగా భగవంత్పడైన్ విష్ఠావు ఆయన్కు వీటిని బోధిం
చాడు. సంసారంలో ప్రవేశంచిన్ వానిక్త తపసు్, యోగం మొదలైన్ మోక్ష మారాగలు ఎనోన ఉనానయి.
అనినంటి కంట్ల సులభమైంది భక్తిమారగం.

2-35-మ.

విను, మంభోజభవుండు మునున మదిలో వేదంబు ముమామఱ ద

రశన యజా తవముతోడ నెంతయుుఁ బరామరిశంచి, మోక్షంబు ద

క్తకన మారగంబుల వెంట్స లే దనుచు భక్తిం జింత సేసెన్ జనా

రదను నాతామకృత్త నిరివకారుుఁ డగుచుం దనామరగ నిరాతయై.

టీక:- వినుము = వినుము; అంభోజ = (నీటిలో పుటిి న్) పదమము న్ంద; భవుండున్ = పుటిి న్ వాడు, బ్రహమ;

మునున = పూరవము; మదిన్ = మన్సు; లోన్ = లో; వేదంబున్ = వేదమును; ముమామఱ = మూడు (3) సారుు ; దరశన్
= తరిచి చూచు; యజా తవము = గటిి ప్రయతనము; తోడన్ = తో; ఎంతయున్ = ఎంతగానో; పరామరిశంచి =
పరిశీలించి; మోక్షంబున్ = మోక్షము; తక్తకన్ = ఇతరమైన్; మారగంబులన్ = మారగముల; వెంట్సన్ = ద్ఘవరా; లేద =
లేద; అనుచున్ = అనుచు; భక్తిన్ = భక్తితో; చింతన్ = ధాయన్ము; చేసెన్ = చేసెను; జనారధనున్ = విష్ఠావును; ఆతామ =
తన్ యొకక; ఆకృత్తన్ = రూపములో; నిరివకారుుఁడు = వికార విమోచనుడు; అగుచున్ = అగుచు; తత్ = ఆ; మారగ =
మారగమును; నిరాత = నిరిమంచిన్వాడు; ఐ = అయి.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 36

భావము:- ఇది ఇంకా వివిరంగా చెపుతాను వినుము. పూరవం బ్రహమ మన్సులో మూడుసారుు వేద్ఘనిన

ధరమపరాయణమైన్ దృష్టి తో పరామరిశంచాడు. అలా పరామరిశంచి భక్తితో తపు మరో మారాగన్ మోక్షం
లభించదని నిశ్చయించాడు. ఆ మారాగనేన తరణోపాయంగా నిరాయించుకొని వికారానిక్త లోనుగాకుండా
జనారదనుని ఆతమసవరూపానిన భక్తితో ధాయనించాడు.

2-36-సీ.
అఖిల భూతములంద నాతమరూపంబున్-
నీశుండు హరి యుండు నెలు ప్రొదద,
బుద్ఘధాది లక్షణంబులుఁ గాన్ుఁబడును, మ-
హతే్వనీయుుఁ డహరినశ్ంబు
వందనీయుుఁడు, భకి వత్లుం, డతయంత-
నియత్పుఁడై సతతంబు నియతబుదిధ
నాతమరూపకుుఁడగు హరికథామృతమును-
గరా పుట్సంబులుఁ గాంక్ష దీరుఁ
2-36.1-తే.
గ్రోలుచుండెడు ధనుయలు కుటిలబహుళ
విషయ మలినీకృతాంగముల్ వేగ విడిచి,
విష్ఠాదేవుని చరణారవింద యుగము
కడకుుఁ జనుదరు సిదధ ంబు కౌరవేంద్ర!
టీక:- అఖిలన్ = సమసి మైన్; భూతములున్ = భూతములు; అందన్ = లోను; ఆతమ = ఆతమ అగు; రూపంబు

న్న్ = రూపములో; ఈశుండు = అధిపత్తయైన్; హరి = విష్ఠావు; ఉండున్ = ఉండును; ఎలు = అనిన; ప్రొదదన్ = వేళ
లందను; బుదిధ = బుదిధ ; ఆది = మొదలగు; లక్షణంబులన్ = లక్షణములలో; కాన్న్ = చూడ; పడునున్ = పడును;
మహత్ = గొపువారిచే; సేవనీయుుఁడు = సేవింపదగిన్వాడు; అహరినశ్ంబున్ = ఎలు ప్పుడును; వందనీయుుఁడు =
న్మసకరించదగిన్వాడు; భకి = భకుి లంద; వత్లుండు = వాత్లయము కలవాడు; అతయంత = మక్తకలి; నియత్ప
డున్ = నియముతోనుండువాడును; ఐ = అయియ; సతతంబున్ = ఎడతెగని; నియత = నిగ్రహింప బడుచున్న; బుదిధ న్
= బుదిధ తో; ఆతమ = ఆతమ; రూపకుడు = రూపముకలవాడు; అగు = అయిన్టిి ; హరి = భగవంత్పని; కథా = కథలు
అను; అమృతంబున్ = అమృతమును; కరా = చెవుల; పుట్సంబులన్ = డపులలో; కాంక్షన్ = కోరిక; తీరన్ = తీరున్ట్టు
; క్రోలుచున్=తాగుచు; ఉండెడి=ఉండున్టిి ; ధనుయలు= అదృషి వంత్పలు; కుటిల = వక్రమైన్, చెడడ ; బహుళ = అనేక
మైన్; విషయ=కోరికలచేత; మలినీకృత=మలిన్ముచేయబడిన్; అంగములన్=శ్రీరములను; వేగన్= తొదరగ ;
విడిచి = విడిచిపెటిి ; విష్ఠాదేవునిన్ = హరియొకక; చరణ = పాదములు అను; అరవింద = పదమముల; యగమున్ =
జంట్స; కడకున్=వదద కు; చనుదరు =వెళాిరు; సిదధ ంబున్=తపుకుండగ; కౌరవ=కౌరవవంశ్సుిలలో; ఇంద్ర=శ్రేష్ఠుడా.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 37

భావము:- జగదధిదేవుడు అయిన్ శ్రీమనానరాయణుడు సమసి ప్రణులలో సద్ఘ ఆతమరూపుడై

ఉనానడు. బుదిధ మొదలైన్ లక్షణాలతో ఆయన్ మన్కు గోచరిసాిడు. విజుాలకు ఆయన్ సేవింపదగిన్వాడు.
సమసి వేళల న్మసకరింపదగిన్ వాడు. భకుి ల మీద వాత్లయం కురిపించేవాడు. నియమ నిషు లు కలిగ
ఏకాగ్రమైన్ బుదిధ తో ఆతమసవరూపుడైన్ శ్రీహరి కథా సుధాపూరానిన తనివి దీరా, చెవులార గ్రోలేవారు ధనుయలు.
అట్టవంటివారు కుటిలమైన్ పలువిషయాలతో దూష్టతాలైన్ తమ శ్రీరాలను తవరగా తయజించి విష్ఠా దేవుని
పాదపద్ఘమలను చేరుకుంట్రు. కౌరవేశ్వరా! ఇది సతయం.

2-37-క.

మానుషజన్మము నందిన్

మానవులకు, లభయమాన్ మరణులకు, మహా

జాానులకుుఁ, జేయవలయు వి

ధానము నిగదింపుఁ బడియె ధరణీనాథా!

టీక:- మానుష = మాన్వ; జన్మమున్ = పుట్టికను; ఒందిన్ = పొందిన్టిి ; మాన్వులు = మనుష్ఠయలు; కున్ = క్త;

లభయమాన్ = పొందట్స నిశ్చయింప బడిన్; మరణులు = మరణము కలవారు; కున్ = క్త; మహా = గొపు; జాానులు =
జాాన్ము కలవారల; కున్ = కు; చేయన్ = చేయ; వలయున్ = వలసిన్; విధాన్మున్ = పదధ త్త; నిగదింపుఁబడియెన్ =
వివరముగ చెపుబడెను; ధరణీ = భూమక్త; నాథా = ప్రభువా, మహారాజా.

భావము:- న్రంద్రా! మనుష్ఠయలుగా జనిమంచిన్వాళ్ళు, మరణము ఆసన్నమైన్ వాళ్ళు, మహాజాానులు

చేయవసిన్ కరివయం ఇలా నక్తక వకాకణింపబడి ఉంది.

అనాదేవభజన ఫలంబు

2-38-వ.
వినుము; బ్రహమవరచసకాముడైన్ వానిక్త వేదవిభుండగు చత్పరుమఖుండును, నింద్రయ
పాట్సవకామున్కు నింద్రుండునుుఁ, బ్రజాకామున్కు దక్షాది ప్రజాపత్పలును, భోజన్
కామున్కు న్దిత్తయు, సవరగకామున్కు నాదితాయదలును, రాజయకామున్కు విశ్వదేవత
లును, దేశ్ప్రజాసాధన్కామున్కు సాధుయలును, శ్రీకామున్కు దరగయుుఁ, దేజసాకము
న్కు న్గినయు, వసుకామున్కు వసువులును, వీరయకామున్కు వీరయప్రదలగు రుద్రు
లును, నాయుష్ణకమున్కు న్శ్వనీదేవతలునుుఁ, బుష్టి కామున్కు భూమయుుఁ, బ్రత్తష్ణి
కామున్కు లోకమాతలైన్ గగన్భూదేవతలును, సౌందరయకామున్కు గంధరువలునుుఁ,
గామనీకామున్కు న్ప్రసయైన్ యూరవశయు, సరావధిపతయ కామున్కు బ్రహమయుుఁ,
గరిికామున్కు యజా ంబులును, వితి సంచయకామున్కుం బ్రచేతసుండును,

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 38

విద్ఘయకామున్కు నుమావలు భుండును, ద్ఘంపతయ ప్రీత్తకామున్కు నుమాదేవియు,

ధరామరథకామున్కు నుతి మశోు కుండగు విష్ఠావును, సంతాన్కామున్కుుఁ బితృదేవతలును,
రక్షాకామున్కు యక్షులును, బలకామున్కు మరుదగ ణంబులును, రాజతవకామున్కు
మనురూపదేవతలును, శ్త్రుమరణకామున్కుుఁ గోణపాలకుం డైన్ రాక్షసుండును,
భోగకామున్కుం జంద్రుండును, భజనీయు లగుదరు; మఱయును.
టీక:- వినుము = వినుము; బ్రహమ = బ్రాహమణ, వేదముల; వరచస = వికాసమును; కాముుఁడు = కోరువాడు; ఐన్ =

అయిన్; వానిక్తన్ = వాడిక్త; వేద = వేదములకు; విభుండున్ = అధిపత్త; అగు = అయిన్టిి ; చత్పరుమఖండునున్ =
చత్పరుమఖ బ్రహమయును; ఇంద్రయ = ఇంద్రయముల; పాట్సవ = పట్టతవమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త;
ఇంద్రుండునున్ = ఇంద్రుడును; ప్రజా = సంతాన్; కామున్ = కోరువాడు; కున్ = క్త; దక్ష = దక్షుడు; ఆది =
మొదలగు; ప్రజా పత్పలున్ = ప్రజాపత్పలును; భోజన్ = భోజన్ము; కామున్ = కోరువాడు; కున్ = క్త; అదిత్తయున్ =
అదిత్తయును; సవరగ = సవరగమును; కామున్ = కోరువాడు; కున్ = క్త; ఆదితయ = ఆదిత్పయడు {ఆదితాయదలు -
ద్ఘవదశాదిత్పయలు - ఇంద్రుడు, ధాత, పరజనుయడు, తవషి , పూష్ఠడు, అరయముడు, భగుడు, విన్సవంత్పడు, విష్ఠావు,
అంశుమంత్పడు, వరుణుడు, మత్రుడు}; ఆదలును = మొదలగు వారును; రాజయ = రాజయమును; కామున్ =
కోరువాడు; కున్ = క్త; విశ్వదేవతలునున్ = విశ్వదేవతలును; దేశ్ = దేశ్ము న్ందలి; ప్రజా = ప్రజల; సాధన్ =
సావధీన్ము, వశ్పరచుకొను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; సాధుయలునున్ = సాధుయలును {సాధుయలు - మనువు,
హనుమంత్పడు, విష్ఠావు, ధరుమడు, నారాయణుడు మొదలగు పనెనండు (12) మంది}; శ్రీ = సిరిని; కామున్ =
కోరువాని; కున్ = క్త; దరగయున్ = దరగయును; తేజస్ = తేజసు్, ప్రకాశ్ము, ప్రభావము; కామున్ = కోరువాని; కున్ =
క్త; అగినయున్ = అగినయును; వసున్ = సంపదను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; వసువులునున్ = వసువులును
{అషి వసువులు - ఆవుడు, ధ్రువుడు, స్తముడు,అధవరుడు, అనిలుడు, ప్రతూయష్ఠడు, అన్లుడు, ప్రభాసుడు}; వీరయన్ =
వీరయమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; వీరయన్ = వీరయమును; ప్రదలు = కలిగించు వారలు; అగు = అయిన్;
రుద్రులును = రుద్రులును {ఏకాదశ్రుద్రులు - అజుడు, ఏకపాదడు, అహిరుుదనాడు, తవషి , రుద్రుడు, హరుడు,
శ్ంభుడు, త్రయంబకుడు, అపరాజిత్పడు, ఈశానుడు, త్రిభువనుడు}; ఆయుష్ = (ఎకుకవ) జీవిత కాలము; కామున్ =
కోరువాని; కున్ = క్త; అశ్వనీదేవతలునున్ = అశ్వనీదేవతలును; పుష్టి = మంచి పోషణము, బలుపు; కామున్ =
కోరువాని; కున్ = క్త; భూమయున్ = భూమయును; ప్రత్తష్ణి = ప్రత్తషి ను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; లోక =
లోకమున్కు; మాతలు = తలుులు {పంచమాతలు - రాజుభారయ, అగ్రజునిభారయ, గురుభారయ, భారాయజన్ని, సవజన్ని};
ఐన్ = అయిన్టిి ; గగన్ = ఆకాశ్ {ఆకాశ్దేవతలు - సవరోు క దేవతలు}; భూ = భూమ {భూదేవతలు - బ్రాహమణులు};
దేవతలును = దేవతలును; సౌందరయ = సౌందరయమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; గంధరువలును =
గంధరువలును; కామనీ = కామము కల సీీ లను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; అప్రస = అప్రస; ఐన్ = అయిన్;
ఊరవశయున్ = ఊరవశయును; సరావధిపతయన్ = సమసి మైన్ అధిపతయములను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త;
బ్రహమయున్ = బ్రహమయును; కీరిిన్ = కీరిిని; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; యజా ంబులునున్ = యజా ములును; వితి
= ధన్మును; సంచయ = కూడబెట్టిట్సను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; ప్రచేతసుండును = ప్రచేతసుడు,
వరుణుడు; విద్ఘయ = విదయలను; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; ఉమా = ఉమ యొకక; వలు భుండునున్ = పత్తయును;
ద్ఘంపతయప్రీత్త = దంపత్పల మధయ అనురాగానిక్త; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; ఉమాదేవియున్ =
ఉమాదేవియును; ధరమ = ధరమమును; అరథ = అరథమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; ఉతి మ = ఉతి మమైన్;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 39

శోు కుండు = ప్రరథన్లకు తగిన్వాడు; అగున్ = అయిన్టిి ; విష్ఠావునున్ = విష్ఠావును; సంతాన్ = సంతాన్మును;
కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; పితృదేవతలునున్ = పితృదేవతలును; రక్షా = రక్షణమును; కామున్ = కోరువాని;
కున్ = క్త; యక్షులున్ = యక్షులును; బలన్ = బలమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; మరుదగ ణంబులునున్ =
మరుదగ ణంబులును {మరుత్పి లు - ఏడు గణములలో ఏడుగురు చొప్పున్ 49 మంది}; రాజతవ = రాజుగా ఉండుట్సను;
కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; మను = మనువుల యొకక; రూప = రూపములలో ఉండు; దేవతలును =
దేవతలును; శ్త్రు = శ్త్రువుల; మరణ = మరణమును; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; కోణ = నైరృత్త దికుకను
{నైరృత్త దికాులకుడు - నిరృత్త}; పాలకుండు = పాలించువాడు; ఐన్ = అయిన్; రాక్షసుండునున్ = రాక్షసుడును
(నిరృత్త); భోగ = భోగములను {అషి భోగములు - గృహము, శ్యయ, వసీ ము, ఆభరణము, సీీ , పుషుము, గంధము,
తాంబూలము}; కామున్ = కోరువాని; కున్ = క్త; చంద్రుడునున్ = చంద్రుడును; భజనీయులు = పూజింప తగిన్వారు;
అగుదరు = అయివునానరు; మఱయును = ఇంకను.

భావము:- శ్రదధ గా వినుము. బ్రహమవరచసు్ కోరవాడు వేదపాలకుడైన్ చత్పరుమఖ బ్రహమను సేవించాలి.

అలాగే ఇంద్రయశ్క్తి కాంక్షించేవాడు ఇంద్రుణిా , సంతాన్ం అభిలష్టంచేవాడు దక్షుడు మొదలైన్

ప్రజాపత్పలను, భోజన్ం అశంచేవాడు అదిత్తనీ పూజించాలి. సవరగం వాంఛంచేవాడు ఆదిత్పయలను,
రాజాయభిలాష కలవాడు విశ్లవదేవతలను, ప్రజలను అధీన్ం చేసుకొన్గోరువాడు సాధుయలను, సిరిని
వరించేవాడు దరగను ఉపాసించాలి. తేజసు్కోరవాడు అగినని, ధనాభిలాష్ట వసువులను, వీరయం
అరిథంచేవాడు రుద్రులను, ఆయువు కోరవాడు అశవనీ దేవతలను, పుష్టి కావాలి అనేవాడు భూమని
అరిచంచాలి. ప్రత్తషు ను అపేక్షించేవాడు లోకమాతమాతలైన్ ఆకాశ్భూదేవతలను, అందం కోరవాడు
గంధరువలను, వనితలపై వాంఛకలవాడు అప్రసయైన్ ఊరవశని, సరావధికారం కాంక్షించేవాడు
పరమేష్టు ని భజించాలి. కీరిికోరవాడు యజా మూరిియైన్ విష్ఠావును, వితి ం ఆశంచేవాడు ప్రచేతసుణిా , విదయపై
కోరిక గలవాడు శవుణిా , ద్ఘంపతయసుఖం అరిథంచేవాడు పారవత్తని కొలవాలి. ధరామరాథలపై అభిలాష కలవాడు
పుణయచరిత్రుడైన్ విష్ఠావును, సంతాన్ం కోరవాడు పితృదేవతలను, రక్షణ కాంక్షించేవాడు యక్షులను, బలం
కోరవాడు మరుదగ ణాలను, రాచరికం కావాలి అనేవాడు మనురూపంలో ఉన్న దేవతలను, శ్త్రుమరణం
వాంఛంచేవాడు నిరృత్తని, భోగాలను అభిలష్టంచేవాడు చంద్రుణిా ఆరాధించాలి.

మోక్షప్రదండు శ్రీహరి

2-39-క.

కామంపకయును సరవముుఁ

గామంచియునైన్ ముక్తిుఁ గామంచి తగన్

లో మంచి పరమపురుష్ఠని

నేమంచి భజించుుఁ దతి వనిపుణుం డధిపా!

టీక:- కామంపకయునున్ = దేనిని కోరకుండగను; సరవమున్ = సమసి మును; కామంచియున్ =

కోరుకొనియును; ఐన్న్ = ఉన్నపుటిక్తని; ముక్తిన్ = ముక్తిని; కామంచి = కోరుకొని; తగన్ = తపుకుండగ; లోన్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 40

లోపల, అంతకరణలోనుంచి; మంచి = అత్తశ్యించి; పరమ = పరమోతృషి ; పురుష్ఠనిన్ = పురుష్ఠని యంద;

నేమంచి = నియమముల నేరురుచుకొని; భజించున్ = ఆరాధించును; తతి వ = తతి వములో; నిపుణుండున్ =
నైపుణయమున్నవాడు; అధిపా = గొపువాడా, మహారాజా.

భావము:- రాజశ్లఖర! పై చెపిున్ వాటి న్నినంటినీ కోరిన్, కోరకపోయిన్ తతి వం తెలిసిన్వాడు మోక్షం

మాత్రం తపుక కోరుతాడు. హృదయంలో పరమేశ్వరుణిా ప్రత్తష్టు ంచి భజిసాిడు.

2-40-మ.

అమరంద్రాదలుఁ గొలుచభంగి జనుుఁడా యభాజక్షు సేవింపుఁగా

విమలజాాన్ విరక్తి ముకుి లదవున్, వేయ్యల భూనాథ! త

తకమలాధీశ్ కథాసుధారస న్దీకలోులమాలా పరి

భ్రమ మెవావరిక్తనైన్ుఁ గరాయుగళీపరవంబు గాకుండునే?"

టీక:- అమర = దేవతలలో; ఇంద్ర = ఇంద్రుడు; ఆదలన్ = మొదలగువారిని; కొలుచ = ఆరాధించు; భంగిన్ =

విధముగనే; జనుడు = మాన్వుడు; ఆ = ఆ; అబాజక్షున్ = పదమన్యనుని, విష్ఠావుని; సేవింపగన్ = ఆరాధించగా;

విమల = నిరమలమైన్; జాాన్ = జాాన్మును; విరక్తిన్ = విరక్తియును; ముకుి ల్ = ముకుి లు; ఒదవున్ = కలుగును;
వేయ్యలన్ = వెయియ మాట్సలెందలకు; భూ = భూమక్త; నాథ = ప్రభువా, మహారాజా; తత్ = ఆ; కమల = లక్ష్మీదేవి; అధీశ్
= పత్త; కథా = కథలు అను; సుధా = అమృతపు; రస = రసము; న్దీ = న్ది యందలి; కలోుల = అలల; మాలా =
దొంతరులో; పరిభ్రమము = త్తరుగుట్సచేత; ఎవావరిక్తన్ = ఎవరిక్త; ఐన్న్ = అయిన్పుటిక్తని; కరా = చెవుల; యుగళీ =
జంట్సకు; పరవంబున్ = పండుగ; కాక = కాకుండా; ఉండునే = ఉంట్టంద్ఘ, ఉండద.

భావము:- పృథ్వవపత్త! ఇలాంటి భౌత్తకమైన్ కోరికలతో ఇంద్రుడు మొదలైన్ వారిని సేవించిన్ట్లు పదమ

నేత్రుడైన్ విష్ఠాని భజిసేి నిరమలమైన్ జాాన్ము, వైరాగయము, మోక్షము సిదిధ సాియి. పలుమాట్స లెందకు ఆ
లక్ష్మీనాథుని కథా ప్రసంగాలనే న్దీతరంగాలలో ఓలలాడట్సం కంట్ల అదృషి మేముంట్టంది. శ్రీహరి కథలు
ఎవరికైనా చెవుల పండువు చేయకుండా ఉంట్యా.”

2-41-వ.
అని యిట్టు రాజున్కు శుకుండు సెపెు"న్నిన్ విని శౌన్కుండు సూత్పన్ క్తట్సు నియె.
టీక:- అని = అని; ఇట్టు = ఈ విధముగ; రాజున్ = రాజు; కున్ = క్త; శుకుండున్ = శుకుడు; చెపెున్ = చెపెును;

అనిన్ = అన్గ; విని = విని; శౌన్కుండున్ = శౌన్కుడు; సూత్పన్ = సూత్పన్; క్తన్ = కు; ఇట్టు = ఈ విధముగ;
అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఇలా పరీక్షిన్మహారాజుకు శుకయోగి చెపాు” డని సూతడు పలుకగా విని శౌన్కుడు సూత్పనితో

ఈ విధంగా అనానడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 41

2-42-క.

"వర్ తాతురయముతో నిట్ట

భర్తాన్వయవిభుుఁడు శుకుని పలుకులు విని స

తవర్తాయుత్పుఁడై శ్రేయ

సకర్తామత్త నేమ యడిగె? గణుత్తంపుఁ గదే;

టీక:- వర = శ్రేషు మైన్; తాతురయము = భావము; తోన్ = తో; ఇట్ట = ఇకకడ; భరత = భరత; అన్వయ =

వంశోదభవ; విభుుఁడు = ప్రభువు (పరీక్షిత్పి ); శుకుని = శుకుని; పలుకులు = భాషణములు; విని = విని; సతవరత =
ఆత్పరతతో; ఆయుతుఁడు = కూడిన్వాడు; ఐ = అయి; శ్రేయస్ = శుభములు; కరతా = కలిగించు; మత్తన్ = బుదిధ తో;
ఏమ=ఏమ; అడిగెన్=అడిగెను; గణుత్తంపన్= ఎంచి వచింప; కదే = వలసిన్ది.

భావము:- “శుకబ్రహమ ఈ విధంగా చెపిున్ మాట్సలు శ్రదధ గా విన్న పరీక్షిత్పి , శ్రేయోభిలాష్టయై ఆతృతతో

య్యమని ప్రశనంచాడో వివరంచవయయ సూతా!

2-43-క.

ఒప్పుడి హరికథ లెయయవి

సెప్పుడినో యనుచు మాకుుఁ జితోి తకంఠల్

గుపులుగొనుచున్నవి; రుచు

లుపుత్తలన్ నీ మనోహరోకుి లు విన్గన్."

టీక:- ఒపెుడిన్ = చకకటి; హరి = విష్ఠాని; కథలు = కథలు; ఎయయవి = ఏవి+ఏవి, ఏవేవి; చెపెుడినో = చెప్పునో;

అనుచున్ = అనుచు; మాకున్ = మాకు; చిత్ = మన్సు్న్; ఉతకంఠల్ = కుతూహలము; కుపులుగొనుచున్ =

ఎకుకవగా కలుగుత్ప; ఉన్నవి = ఉన్నవి; రుచులు = కోరికలు; ఉపుత్తలన్ = ఉదభవించగ; ఈ = నీ; మనోహర =
మనోహరమైన్; ఉకుి లు = పలుకులు; విన్గన్ = విన్వలెన్ని.

భావము:- చవులూరించే మనోజా మైన్ నీ మాట్సలు వింట్టంట్ల ఇంకా ఎలాంటి మంచి మంచి

హరికథలు చెపుతాడో అని మా మన్సు్లో ఉబలాట్సం పెలుుబుకుత్పన్నది.”

2-44-వ.
అనిన్ విని సూత్పం డిట్సు నియె.
టీక:- అనిన్ = అన్గా; విని = విని; సూత్పండు = సూత్పడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- శౌన్కుని ఈ పలుకులు వినిన్ సూతమహరిి ఇలా చెపాుడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 42

2-45-క.

"తూలెడి కూుఁకటితోడను

బాలురతో నాడుచుండి బాలయమున్ మహీ

పాలుిఁడు హరిచరణారచన్

హేలాలసుుఁ డగుచు నుండె నెంతయు నియత్తన్.

టీక:- తూలెడి = ఊగెడి; కూకటి = ముంగురులు; తోడను = తోను; బాలుర = పిలు ల; తోన్ = తోను; ఆడుచున్ =

ఆడుతూ; ఉండి = ఉండి; బాలయమున్న్ = బాలయము న్ంద; మహీ = భూమక్త; పాలుుఁడు = పాలకుడు (పరీక్షిత్పి ); హరి
= విష్ఠావు యొకక; చరణ = పాద; అరచన్ = అరిచంచు; హేలా = విలాసముల; లాలసుుఁడు = లాలస కలవాడు, కోరిక
కలవాడు; అగుచున్ = అగుచూ; ఉండెన్ = ఉండెను; ఎంతయున్ = మక్తకలి; నియత్తన్ = నియమానుసారుడై.

భావము:- “మునులార! ఆ పరీక్షిన్మహారాజు బాలయంలో తూలిపడే జులపాల జుట్టితో, తోటి బాలురతో

ఆడుకుండే రోజులోుకూడ శ్రదధ తో శ్రీహరి పాద్ఘలను అరిచంచేవాడు.

2-46-వ.
అటిి పరమభాగవత్పండైన్ పాండవేయున్కు వాసుదేవ పరాయణుండైన్ శుకుం
డిట్సు నియె.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; పరమ = ఉతి మ; భాగవంత్పండున్ = భాగవతానుయాయి; ఐన్ = అయిన్టిి ;

పాండవేయున్ = పాండవ వంశ్సుథని; కున్ = క్త; వాసుదేవ = వసుదేవ పుత్రుని - కృష్ఠాని; పరాయణుండు = ఉతి మ
గత్తగా కలవాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; శుకుండున్ = శుకుడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- అటిి భాగవత శ్రేష్ఠుడైన్ పరీక్షిత్పి తో వాసుదేవ భకుి డైన్ శుకముని ఇలా చెపాుడు.

హరిభక్తుర్హితుల హేయత

2-47-సీ.
"వాసుదేవశోు కవారి లాలించుచుుఁ-
గాల మే పుణుయండు గడుపుచుండు
న్తని యాయువుుఁ దకక న్నుయల యాయువు-
నుదయాసి మయముల నుగ్రకరుుఁడు
వంచించి గొనిపోవు; వాుఁడది యెఱుఁగక-
జీవింత్పుఁ బెకకండుు సిదధ మనుచు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 43

న్ంగనా, పుత్ర, గేహారామ, వితాిది-

సంసారహేత్పక సంగ సుఖముుఁ

2-47.1-తే.
దగిలి వరిింపుఁ గాలంబు తఱ యెఱంగి
దండధరక్తంకరులు వచిచ తాడన్ములు
సేసి కొనిపోవుఁ బుణయంబు సేయ నైత్తుఁ
బాపరత్త నైత్త న్ని బిట్టి పలవరించు.
టీక:- వాసుదేవ = సమసాితమల వసించు దేవుని; శోు క = కీరిించు; వారిలు = విశ్లషములను; ఆలించుచున్ =

వినుచు; కాలమున్ = (తన్) సమయమును; ఏ = ఏ; పుణుయండు = పుణయమూరిి; గడుపుచుండున్ = గడుపుత్పండునో;

అతని = అతని; ఆయువున్ = ఆయుష్ఠిను, జీవితకాలమును; తకక = తపిుంచి; అనుయల = ఇతరుల; ఆయువున్ =
ఆయుష్ఠిను, జీవితకాలమును; ఉదయ = ఉదయించుట్సలోను; అసి మయములన్ = అసి మంచుట్సలోను; ఉగ్ర =
తీవ్రమైన్; కరుండు = క్తరణములు కలవాడు, సూరుయడు; వంచించిన్ = మడిచిపెట్లి సి; కొనిపోవున్ = తీసుకొనిపోవును;
వాుఁడు = అతడు; అదిన్ = ద్ఘనిని; ఎఱుఁగక = తెలియక; జీవింత్పన్ = జీవించెదను; పెకకండుు = చాల
సంవత్రములు; సిదధ ము = తపుకుండగ; అనుచున్ = అనుకొనుచు; అంగనా = సీీ లు; పుత్ర = సంతాన్ము; గేహ =
ఇళ్లు; ఆరామ = తోట్సలు; వితి = ధన్ము; ఆదిన్ = మొదలగు; సంసార = సంసారమున్కు; హేత్పక = కారణభూత;
సంగ = తగులముల, బంధన్ముల; సుఖమున్ = సుఖములకు; తగిలి = తగులకని;
వరిింపన్ = ప్రవరిిలుుత్పండగ; కాలంబు = మరణకాల; తఱ = సమయము; ఎఱగిన్ = తెలిసిన్; దండ =
దండమును; ధర = ధరించువాడు, యముని; క్తంకరులు = సేవకులు; వచిచ = వచిచ; తాడన్ములున్ =
ద్బులుకొట్టిట్స; చేసిన్ = చేసి; కొనిపోవన్ = తీసుకొని పోవుచుండగ; పుణయంబున్ = పుణయమును; చేయన్ =
చేయనివానిని; ఐత్తన్ = అయిత్తని; పాపన్ = పాపములు ఎడ; రత్తన్ = ప్రీత్త కలవానిని; ఐత్తన్ = అయిత్తని; అనిన్ =
అనుకొనుచు; బిట్టి = మక్తకలి, గటిి గ; పలవరించున్ = విలపించును.

భావము:- భగవంత్పని కథలు వింటూ కాలం గడిపెడి పుణాయత్పమడ ఆయుసు్ తపు, ఇతరుల

ఆయుసు్ను సూరుయడు ఉదయాసి మయ సమయాలలో మోసగించి లాకుకపోతూ ఉంట్డు. ఆ సంగత్త

తెలియక మూఢడు నేను తపుక బహుకాలం జీవిసాిను అనుకుంట్డు. సంసార కారణాలైన్ ఆలుబిడడ లు,
ఇలుువాక్తళ్లు, తోట్సలు దొడుడ ధన్ము మొదలైన్ వాటి తగులంలో చికుకవడతాడు. కాలం అయిన్ప్పుడు,
యమభట్టలు తోలుకుపోత్పంట్ల, అతను అయోయ. నేను పుణయం చేయలేదే, పాపం చేశానే అంటూ వాడు
గోడుగోడున్ ఏడుసాిడు.

2-48-వ.
అదిగావున్.
టీక:- అదిన్ = ఆ; కావున్న్ = కారణముచేత.

భావము:- అందచేత.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 44

2-49-సీ.
అలరు జొంపములతో న్భ్రంకషంబులై-
బ్రదకవే వన్ములుఁ బాదపములు?
ఖ్యదన్ మేహనాకాంక్షలుఁ బశువులు-
జీవింపవే గ్రామసీమలంద?
నియత్తమై నుచాావస నిశాశవస పవన్ముల్-
ప్రపిి ంపవే చరమభసిీ కలును?
గ్రామసూకరశున్కశ్రేణు లింటింట్సుఁ-
దిరుగవే దరోయగదీన్వృత్తి ?

2-49.1-తే.
నుషర ఖరములు మోయవే యురుభరములుఁ?
బుండరీకాక్షు నెఱుఁగని పురుషపశువు
లడవులంద, నివాసములందుఁ బ్రాణ
విషయభరయుక్తితో నుంట్స విఫల మధిప!
టీక:- అలరు = పుషు; జొంపములన్ = గుత్పి లు; తోన్ = తో; అభ్రంకషములు = మనునముట్టిత్పన్నవి; ఐ =

అయియ; బ్రత్పకవే = బత్పకవా ఏమ; వన్ములన్ = అడవులలో; పాదపములున్ = చెట్టు; ఖ్యదన్ = త్తను; మేహన్ =
సంభోగ; ఆకాంక్షలన్ = అమతాసక్తితో; పశువులు = పశువులు {పశువులు - నాలుగు కాళు జంత్పవులు}; జీవింపవే =
బత్పకవా ఏమ; గ్రామ = ఊరి; సీమలున్ = పొలిమేరలు; అందన్ = లో; నియత్తము = నియమ ప్రకారము
ప్రవరిించున్వి; ఐన్ = అయియ; ఉచాావస = పీలుచ; నిశావస = విడుచు; పవన్ముల్ = గాలులను; ప్రపిి ంచవే =
పొందవా ఏమ; చరమభసిీ కలును = కొలిమత్తత్పి లుమాత్రము; గ్రామ = ఊర; సూకర = పందలు; శున్క = కుకకలు;
శ్రేణుల్ = గుంపులు; ఇంటింట్సన్ = ఇళులోు; త్తరిగవే = త్తరుగుత్పండవా ఏమ; దరోయగ = దరాయువుతో; దీన్న్ =
దీన్మైన్; వృత్తి న్ = విధముగా; ఉషర = ఒంట్టలు; ఖరములు = గాడిదలు;
మోయవే = మోయుట్సలేద్ఘ ఏమ; ఉరు = మక్తకలి; భరములు = బరువులు; పుండరీకాక్షున్ = భగవంత్పని
{పండరీకాక్షుడు - పుండరీకముల వంటి కనునలు కల వాడు - విష్ఠావు}; ఎఱగని = తెలియని; పురుష = మాన్వ;
పశువులు = మృగములు; అడవులు = అడవులు; అందన్ = లోపలను; నివాసములు = ఇళ్లు; అందన్ =
లోపలను; ప్రణ = ప్రణమములు; విషయ = ఇంద్రయ అరథములందలి ఆసకుి ల; భర = బరువులు; యుక్తి =
కూడుకొనుట్స; తోన్ = తో; ఉంట్సన్ = ఉండుట్స; విఫలము = వయరథము; అధిప = రాజా.

భావము:- అలాగే ఓ మహారాజా! పూలగుత్పి లతో ఆకసమంట్టత్ప అడవులలో చెట్టు జీవించడం లేద్ఘ.

ఆహారమైథునాది వాంఛలతో పశువులు పలెు పట్టిలోు బ్రతకడం లేద్ఘ. కొలిమత్తత్పి లు కూడ ఎడతెరిపి
లేకుండా ఉచాాాస నిశావాసలు సాగిసుినానయి కద్ఘ. ఊరపందలు, కుకకలు గుంపులు గుంపులుగా ఇలిు లుు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 45

త్తరుగుత్ప దికుకమాలిన్వై దీన్ంగా త్తరగట్సం లేద్ఘ. ఒంట్టలు, గాడిదలు పెదద పెదద బరువులు మోసుినానయి
కద్ఘ. అదే విధంగా పద్ఘమక్షుని తెలియనేరని న్రపశువులు అడవులలోనో, గృహాలలోనో సంసారభారానిన
మోసూ
ి జీవిసుినానరు. వాళు బ్రత్పకు వయరథం.

2-50-సీ.
విష్ఠాకీరిన్ములు విన్ని కరాంబులు-
కొండల బిలములు కువలయ్యశ్!
చక్రిపదయంబులుఁ జదవని జిహవలు-
గపుల జిహవలు కౌరవేంద్ర!
శ్రీమనోనాథు నీక్షింపని కనునలు-
కక్తపింఛాక్షులు కీరిిదయిత!
కమలాక్షు పూజకుుఁ గాని హసి ంబులు-
శ్వము హసి ంబులు సతయవచన్!

2-50.1-ఆ.
హరిపద త్పలసీ దళామోద రత్త లేని
ముకుక పందిముకుక మునిచరిత్ర!
గరుడగమను భజన్గత్త లేని పదములు
పాదపముల పాదపట్సల మన్ఘ!
టీక:- విష్ఠా = భగవంత్పని; కీరిన్ములు = కీరిన్లు; విన్ని = విన్ని; కరాంబులు = చెవులు; కొండల =

కొండలందలి; బిలములు = గుహలు; కువలయ = భూమక్త; ఈశ్ = ప్రభువా; చక్రి = చక్రధారి యొకక, విష్ఠాని;
పదయంబులు = కీరిించు పదయములు; చదవని = చదవకుండని; జిహవలు = నాలుకలు; కపుల = కపుల యొకక;
జిహవలు = నాలుకలు; కౌరవ = కౌరవ వంశ్పు; ఇంద్ర = రాజా; శ్రీ = లక్ష్మీదేవి యొకక; మనో = మన్సు్న్కు; నాథునిన్
= ప్రభువును; ఈక్షింపని = చూడని; కనునలు = కనునలు; కక్త = నెమలి యొకక {కక్త - కకవేయున్ది - నెమలి}; పింఛ =
పింఛమున్ందలి; అక్షులు = కనునలు; కీరిి = కీరిిక్త; దయిత = భరాి; కమలాక్షున్ = పద్ఘమక్షుని, విష్ఠాని; పూజ =
పూజించుట్స; కున్ = కు; కాని = కాన్టిి ; హసి ంబులున్ = చేత్పలు; శ్వము = శ్వము యొకక; హసి ంబులున్ =
చేత్పలు; సతయ = సతయమునే; వచన్ = వచనుడా, పలుకువాడా;
హరి = విష్ఠావు యొకక; పద = పాదములందలి; త్పలసీ = త్పలసీ; దళ = దళముల యొకక; ఆమోద = వాసన్లంద;
రత్త = ఆసక్తి; లేని = లేన్టిి ; ముకుక = ముకుక; పంది = పంది యొకక; ముకుక = ముకుక; ముని = మునులవంటి;
చరిత = ప్రవరిన్ కలవాడా; గరుడ = గరుడుని; గమను = వాహన్ముగ కలవాని; భజన్ = కీరిించుట్సకు; గత్త =
వెళ్లుట్సకు; లేని = రాన్టిి ; పదములు = కాళ్లు; పాదపముల = చెట్సు యొకక; పాద = వేళు; పట్సలము = గుంపులు;
అన్ఘ = పాపరహిత్పడా.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 46

భావము:- భాగవతం అంట్ల భగవంత్పడు, భగవదభక్తి, భకుి డు కద్ఘ. అటిి భాగవత విశషి త పరమ

భాగవత్పడు, భాగవత ప్రయుకి, బ్రహమరిి, అవధూతోతి ముడు, వాయసపుత్రుడు అయిన్ శుకుడు పరమ
పావనుడు, నిరమల భకుి డు, పాండవ పౌత్రుడు అయిన్ పరీక్షిన్మహారాజుక్త వివరిసుినానడు – భూమండలేశ్!
కురువంశోతి మ! యశోనాథ! సతయం పలికవాడ! రాజరిి! పాపరహిత్పడా! విష్ఠామూరిి నామ కీరిన్లు విన్ని
చెవులు కొండ గుహలు. చక్రధారుడిమీద స్తిత్రాలు చదవని నాలుకలు కపుల నాలుకలు. లక్ష్మీపత్త మీద
దృష్టి లేని కళ్లు నెమలిపింఛాల మీది కళ్లు. నారాయణుని చరణాలపై పూజింపబడే త్పలసీ దళాల
సువాసన్ ఆఘ్రాణించని నాసిక పంది ముకుక. పక్షివాహనుని సుిత్తసుి అడుగులు వేయని కాళ్లు అచరము
లైన్ చెట్సు వేళ్లు.

2-51-సీ.
నారాయణుని దివయనామాక్షరములపైుఁ-
గరుఁగని మన్ములు కఠన్శలలు
మురవైరి కథలకు ముదితాశ్రు రోమాంచ-
మళ్లతమై యుండని మేను మొదద
చక్రిక్త మ్రొకకని జడుని యౌదల నున్న-
కన్క క్తరీట్సంబు గట్టి మోపు
మాధవారిుతముగా మన్ని మాన్వు సిరి-
వన్దరగ చంద్రకా వైభవంబు

2-51.1-ఆ.
కైట్సభారిభజన్ గలిగి యుండని వాుఁడు
గాలిలోన్ నుండి కదలు శ్వము,
కమలనాభుపదముుఁ గన్ని వాని బ్రత్పకు
పసిుఁడికాయలోని ప్రణి బ్రత్పకు."
టీక:- నారాయణుని = విష్ఠావు యొకక; దివయ = దివయమైన్; నామ = నామములందలి; అక్షరములన్ =

అక్షరములు; పైన్ = అంద; కరుఁగని = కరిగిపోని; మన్ములున్ = మన్సు్లు; కఠన్ = బండ; శలలు = రాళ్లు;
మురవైరి = విష్ఠాని {మురవైరి - ముర అను ద్ఘన్వుని శ్త్రువు}; కథలున్ = కథలు; కున్ = క్త; ముదిత = ఆన్ంద; అశ్రు
= భాషుములు, కనీనరు; రోమాంచ = గగురాుట్టతో; మళ్లతమున్ = కూడిన్ది; ఐ = అయియ; ఉండని = ఉండని; మేను
= శ్రీరము; మొదద = కట్టి మొదద, బండబారిన్శ్రీరము; చక్రిన్ = చక్రధారి, హరి {చక్రి - చక్రము ఆయుధముగ
కలవాడు}; క్తన్ = క్త; మ్రొకకని = మొకకన్టిి , పూజింపని; జడుని = మూరుు ని; ఔదలన్ = నెత్తి ని; ఉన్న = ఉన్నటిి ; కన్క
= బంగారు; క్తరీట్సంబున్ = క్తరీట్సము; కట్టి = కఱి ల; మోపు = మోపు {మోపు - కట్టి లు, గడిడ మొదలగు వాని పెదద కట్సి };

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 47

మాధవ = లక్ష్మీపత్తక్త {మాధవుడు - మన్సు్ను ద్రవింపజేయువాడు - మాధవి భరి}; అరిుతముగాన్ =

సమరుంచబడి; మన్ని = బత్పకకనుండు; మాన్వున్ = మాన్వుని; సిరి = శోభ, సిరిసంపదలు; వన్ = అడవి; దరగ =
చికకగా నుండుచ్చట్టన్; చంద్రకా = విరిసిన్ వెనెనల; వైభవము = వైభవము వంటిది;
కైట్సభారిన్ = విష్ఠాని {కైట్సభారి - కైట్సభాసురుని శ్త్రువు}; భజన్న్ = భక్తి; కలిగి = కలిగి; ఉండని = ఉండన్టిి ; వాుఁడు =
వాడు; గాలి = ఊపిరి, ప్రణవాయువు; లోన్న్ = లోపల; ఉండి = ఉండి; కదలు = కదలుత్పండే; శ్వము =
శ్వమువంటివాడు, మెదడులేనివాడు; కమలనాభున్ = విష్ఠాని {కమలనాభుడు - కమలము బొడుడన్ కలవాడు -
విష్ఠావు}; పదమున్ = పాదములను; కన్ని = చూడని; వాని = వాడియొకక; బ్రత్పకు = బత్పకు, జీవితము; పసిడి =
ఉమెమతి , పొత్తి నూలికాయ; కాయ = కాయ; లోనిన్ = లోపలి; ప్రణి = పురుగు; బ్రత్పకు = బత్పకులాంటిది.

భావము:- శ్రీమనానరాయణుని పవిత్ర నామాక్షర సమరణతో ద్రవించనివి మన్సు్లే కావు. అవి కరకు

బండలు. పదమనాభుని కథలకు ఆన్ందబాష్ణులు రాలగా, పొంగి పులక్తంచనిది శ్రీరమే కాద, అది
వటిి మొదద. పరమాత్పమన్కు ప్రణమలు ని మూఢని తలమీదిది బంగారు క్తరీట్సం కాద, అది కట్టి లమోపు,
భగవంత్పనిక్త అరుణంగాని మాన్వుని ఐశ్వరయం ఐశ్వరయం కాద, అడవిగాసిన్ వెనెనల, వాసుదేవుని
సేవింపనివాడు ప్రణవాయువులోపల ఉండంవలు కదిలే శ్వం. పదమనాభుని పాదములు ఆశ్రయింపనివాని
జీవితం పొత్తి నూలికాయలోని పురుగు జీవితం."

2-52-వ.
అని యిట్టు పలిక్తన్ వైయాసి వచన్ంబుల కౌతి రయుండు కందళ్లత హృదయుండై
నిరమలమత్త విశ్లషంబున్.
టీక:- అని = అని; ఇట్టు = ఈ విధముగ; పలిక్తన్ = చెపిున్; వైయాసి = శుకుని {వైయాసి - వాయసుని పుత్రుడు,

శుకుడు}; వచన్ంబులన్ = పలుకులు; కున్ = క్త; ఔతి రయుండు = పరీక్షిత్ప {ఔతి రయుండు – ఉతి ర యొకక
కుమారుడు, పరీక్షిత్ప}; కందళ్లత = చిగురించిన్, వికసించిన్; హృదయుండు = మన్సు్ కలవాడు; ఐ = అయిఅయి;
నిరమల = నిరమలమైన్; మత్త = బుదిధ ; విశ్లషంబున్న్ = విశషి త వలన్.

భావము:- ఇలా పలిక్తన్ వాయస పుత్రుడైన్ శుకుని పలుకులకు ఉతి ర కుమారుడైన్ పరీక్షిత్పి హృదయం

వికసించింది. అతడు నిరమలమైన్ బుదిధ విశ్లషం కలవాడైనాడు.

2-53-ఆ.
సుత్పల హిత్పల విడిచి, చుట్ిల విడిచి, యి
లాులి విడిచి, బహు బలాళ్ల విడిచి
రాజు హృదయ మడియె రాజీవన్యనుపై
ధన్ము విడిచి, జడుడుఁదన్ము విడిచి.
టీక:- సుత్పలన్ = సంతాన్మును; హిత్పలన్ = సనినహిత్పలను; విడిచి = విడిచిపెటిి ; చుట్ిలన్ =

బంధువులను; విడిచి = విడిచిపెటిి ; ఇలాులిన్ = భారయను; విడిచి = విడిచిపెటిి ; బహు = అనేకమైన్; బల =

బలగముల, పరిజన్; ఆళ్లన్ = సమూహములను; విడిచి = విడిచిపెటిి ; రాజు = రాజు, పరీక్షిన్మహారాజు; హృదయము =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 48

మన్సు; ఇడియెన్ = పెట్టి ను; రాజీవన్యనున్ = పదమనేత్రుని, విష్ఠాని; పైన్ = మీద; ధన్మున్ = సంపదలను; విడిచి
= విడిచిపెటిి ; జడుడన్ = మందతవము; తన్మున్ = కలిగి ఉండుట్సను; విడిచి = విడిటిపెటిి .

భావము:- ఆ రాజు పరీక్షిత్పి బిడడ లను, హిత్పలను, బంధువులను, భారయను, ఇతర పరిజనానిన,

ధనానిన, జడతావనిన వదలిపెటిి పద్ఘమక్షుడైన్ భగవంత్పని మీద మన్సు్ నిలిపాడు.

రాజ ప్రశ్నంబు

2-54-వ.
ఇట్టు మృత్పయభయంబు నిరసించి, ధరామరథకామంబులు సన్యసించి, పురుషోతి ము
న్ందుఁ జితి ంబు విన్యసించి, హరిలీలా లక్షణంబు లుపన్యసింపు మను తలంపున్
న్రంద్రుం డిట్సు నియె.
టీక:- ఇట్టు = ఈ విధముగ; మృత్పయ = మరణమంద; భయంబున్ = భయమును; నిరసించిన్ = త్తరసకరించి;

ధరమన్ = ధరమము; అరథన్ = అరథము; కామంబులున్ = కామములును; సన్యసించి = వదలివేసి; పురుషోతి మున్ =
పురుష్ఠలలో ఉతి ముడు, విష్ఠావు; అందన్ = పైన్; చితి ంబున్ = మన్సు్ను; విన్యసించి = ఉంచి, లగనము చేసికొని;
హరిన్ = విష్ఠావు యొకక; లీలా = లీలల; లక్షణంబుల్ = విశ్లషములను; ఉపన్యసింపుము = విసాిరముగ చెప్పుము;
అను = అని అడిగే; తలంపున్న్ = ఉదేధ శ్యముతో; న్రంద్రుండున్ = పరీక్షన్నరంద్రుడు; ఇట్టు = ఈ విధముగ;
అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఇలా మరణభీత్తని నిరాకరించిన్, ధరామరథకామములనే త్రివరాగనిన త్తరసకరించిన్

పరీక్షిన్మహారాజు, పరమ పురుష్ఠన్ంద మన్సు్ను ఏకాగ్రంగా కంద్రీకరించి, శ్రీ మనానరాయణుని

లీలావిశ్లష్ణలను అభివరిాంపగా ఆకరిాంచాలనే సంకలుంతో ఇలా అడిగాడు.

2-55-క.

"సరాిత్పమ వాసుదేవుని

సర్ిజుాుఁడవైన్ నీవు సంసుిత్త సేయన్

సర్ిభ్రంత్పలు వదలె మ

హోరీిసురవరయ! మాన్స్తత్వ మగుచున్.

టీక:- సరవ = సమసి మున్కు; ఆత్పమన్ = ఆతమ యైన్ వాని; వాసుదేవునిన్ = వసుదేవుని పుత్రుని; సరవ =

సరవమును; అజుాండవున్ = తెలిసిన్వాడవు; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; నీవు = నీవు; సంసుిత్తన్ = వినుత్పలు; చేయన్ =
చేసుిండగ; సరవ = సమసి మైన్; భ్రంత్పలున్ = భ్రంత్పలను, భ్రమలను; వదలెన్ = వదలిన్వి; మహా = గొపు; ఉరీవ
= భూమక్త; సుర = దేవతలలో; వరయ = ఉతి ముడ; మాన్స = మన్సు్న్కు; ఉత్వము = పండుగ; అగుచున్ =
అవుత్పండగ.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 49

భావము:- "శుకమహరిి! బ్రాహమణోతి మా! సరవమూ తెలిసిన్ నీవు సరావనికీ ఆతమయైన్ వాసుదేవుణిా

వినుత్తంచేసరిక్త నాలోని భ్రమలనీన తొలగిపోయి, మన్సు్ సంతోషంతో పరవశ్ం పొందింది.

2-56-సీ.
ఈశుండు హరి విష్ఠాుఁడీ విశ్వమే రీత్తుఁ-
బుటిి ంచుుఁ రక్షించుుఁ బొలియుఁ జూచు?
బహు శ్క్తి యుత్పుఁడగు భగవంత్పుఁ డవయయుుఁ-
డాది నే శ్కుి ల నాశ్రయించి
బ్రహమ శ్క్రాది రూపముల వినోదించెుఁ?-
గ్రమమున్నో య్యక కాలమున్న
ప్రకృత్త గుణంబులుఁబటిి గ్రహించుట్స?-
నేకతవమున్నుండు నీశ్వరుండు

2-56.1-ఆ.
భిన్నమూరిి యగుచుుఁ బెకుక విధంబుల
నేల యుండు? న్తని కమ వచెచ
నుండకున్నుఁ? ద్ఘపస్తతి మ! తెలుపవే;
వేడక నాకు సరవవేది వీవు."
టీక:- ఈశుండు = ప్రభువు; హరి = విష్ఠావు; విష్ఠాుఁడు = విష్ఠావు; ఈ = ఈ; విశ్వమున్ = విశ్వమును, ప్రపంచం

మొతి మును; ఏ = ఏ; రీత్తన్ = విధముగ; పుటిి ంచున్ = పుటిి ంచుట్సను, సృష్టి ంచుట్సను; రక్షించున్ = రక్షించుట్సను;
పొలియన్ = అంతంచేయుట్సను, లయించుట్సను; చూచున్ = చేయును; బహు = మక్తకలి; శ్క్తి = శ్క్తి; యుత్పుఁడు =
కలవాడు; అగు = అయిన్; భగవంత్పన్ = భగవంత్పని, మహిమానివత్పని; అవయయుుఁడు = నాశ్ములేనివాడు; ఆదిన్
= మొట్సి మొదట్సను, సృష్టి క్తమొదట్సను; ఏ = ఏ; శ్కుి లన్ = శ్కుి లను; ఆశ్రయించి = సహాయముచే, ఆధారముగ; బ్రహమ
= బ్రహమ; శ్క్ర = ఇంద్రుడు; ఆది = మొదలగు; రూపములన్ = రూపములలో; వినోదించెన్ = క్రీడించెను,
ప్రవరిించెను; క్రమమున్నో = క్రమముగన్నా; ఏక = ఒక; కాలమున్నో = సమయములోనేనా, సారిగనా; ప్రకృత్తన్ =
ప్రకృత్త; గుణంబులన్ = గుణముల; పటిి న్ = అనుసరించుట్సను; గ్రహించుట్సన్ = పరిగ్రహించుట్స, సృష్టి ఏరుడుట్స;
ఏకతవంబున్న్ = ఏకమైన్వాడై; ఉండున్ = ఉండున్టిి ; ఈశ్వరుండు = భగవంత్పడు;
భిన్న = వివిధములైన్; మూరిిన్ = సవరూపము కలవాడు; అగుచున్ = అవుతూ; పెకుక = అనేకమైన్; విధములన్ =
విధములుగ; ఏలన్ = ఎందలకు; ఉండున్ = ఉండును; అతనిక్త = అతనిక్త; ఏమ = ఏమ; వచెచన్ = ప్రయోజన్ము;
ఉండక = ఉండకుండగ; ఉన్నన్ = పోయిన్చ్చ; తాపస = తాపసులలో; ఉతి మ = ఉతి ముడా; తెలుపవే =
తెలియజేయుము; వేడకన్ = వేడుకగ, కుతూహలముకలుగ; నాకున్ = నాకు; సరవ = సమసి ము; వేదివిన్ =
తెలిసిన్వాడవు; ఈవు = నీవు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 50

భావము:- మునిపుంగావా! శుకముని! సరవశ్వరుడు, సరవవాయపి అయిన్ శ్రీహరి ఈ జగత్పి ను ఎలా

సృష్టి ంచి, పోష్టంచి, సంహరిసుినానడు? అవయయుడైన్ ఆ పరమాతమ అనేక శ్కుి లతో గూడిన్వాడు. అతడు
మొదట్స ఏ శ్కుి ల సాయంతో బ్రహమ, ఇంద్రుడు మొదలైన్ రూపాలు తాలిచ వినోదించాడు? ఆయన్ ప్రకృత్త
గుణాలను పరిగ్రహించడం క్రమంగా జరుగుత్పంద్ఘ? లేక ఒక సమయంలో జరుగుత్పంద్ఘ? ఏకమూరిియైన్
ఈశ్వరుడు అనేక మూరుి లు ధరించి అనేక విధాల ఎందకు ప్రవరిిసాిడు? అలా ప్రవరిించక పోతే
ఆయన్న్కు వచేచ న్షి మేమటి? నీవు అంతా తెలిసిన్వాడవు. నాకు ఈ విషయములనీన వివరించుము".

శుక్తడు స్తుత్రంబు సేయుట్స

2-57-వ.
అనిన్ న్యుయతి రాన్ందను వచన్ంబులకు నిరుతి రుండు గాక సదతి రప్రద్ఘన్
కుతూహలుండై లోకోతి ర గుణోతి రుండైన్ తాపస్తతి ముండు దన్ చితి ంబున్.
టీక:- అనిన్న్ = అన్గ; ఆ = ఆ; ఉతి రా = ఉతి రయొకక; న్ందనున్ = పుత్రుని - పరీక్షిత్ప; వచన్ంబులున్ =

మాట్సలు; కున్ = క్త; నిరుతి రుండుగాక = తెలివిడి లేనివాడు కాక, తెలు బోక; సదతి రన్ = సరియగు సమాధాన్మును;
ప్రద్ఘన్ = ఇచుచ; కుతూహలుండు = కుతూహలము కలవాడు; ఐ = అయి; లోకాన్ = లోకములకు; ఉతి ర =
ఉతి మమైన్; గుణ = గుణములు కలవారిలో; ఉతి రుండు = ఉతి ముడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; తాపస = తపసులలో;
ఉతి ముండు = గొపువాడు - శుకుడు; తన్ = తన్ యొకక; చితి ంబున్న్ = ఇష్ణిపూరవకముగ.

భావము:- పరీక్షిన్మహారాజు అలా అడిగేసరిక్త మౌన్ం వహింప దలచక, తగు సమాధాన్ం చెపాులన్న

కుతూహలంతో లోకోతి రమైన్ ఉతి మ గుణములు గలవాడైన్ శుకయోగి మన్సు్లో ఇలా భగవంత్పణిా
ప్రరిథంచాడు.

2-58-మ.

"పరుిఁడై, యీశ్వరుుఁడై, మహామహిముుఁడై, ప్రదరభవసాథన్సం

హర్ణక్రీడనుుఁడై, త్రిశ్క్తియుత్పడై, యంతరగతజోయత్తయై,

పర్మేష్టి ప్రము ఖ్యమరాధిపులకుం బ్రాపింపరాకుండు ద

సి ర్ మారగంబున్ుఁ దేజరిలుు హరిక్తం దతాివరిథనై మ్రొకెకదన్.

టీక:- పరుుఁడు = అనినటిక్తని పైనుండు వాడు; ఐ = అయి; ఈశ్వరుుఁడు = ప్రభువు, అధిపత్త; ఐ = అయి; మహా =

గొపు; మహిముుఁడు = మహిమ కలవాడు; ఐ = అయి; ప్రదరభవ = సృష్టి ; సాథన్ = సిథ త్త; సంహరణన్ = లయములు
అను; క్రీడనుుఁడున్ = ఆట్డుట్స కలవాడు; ఐ = అయి; త్రి = మూడు; శ్క్తి = శ్కుి లు {త్రిశ్క్తి - ఇవి మూడు (3)
విధములు, ఒకొకకటి మరల మూడు (3) రకములు అవి - 1 ఇచాచది - ఇచాచశ్క్తి, జాాన్శ్క్తి, క్రియాశ్కుి లు, 2 ఉతా్హాది -
ఉతా్హము, ప్రభుతవము, మంత్రము, 3 సతావది - సతవము, రజసు్, తమసు్}; యుత్పుఁడు = కలవాడు; ఐ = అయి;
అంతరగత = (సమసి మున్కు) లోపలన్ ఉండు; జోయత్త = ప్రకాశ్ము; ఐ = అయి; పరమేష్టి = మహాయాజా కుడు, బ్రహమ
{పరమేష్టి - అత్పయన్నతమైన్ సంకలుశ్కుి డు}; ప్రముఖ = మొదలగు ముఖయ; అమర = దేవతల; అధిపులున్ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 51

ప్రభువులు; కున్ = క్తని; ప్రపింపన్ = పొందట్సకు; రాక = సాధయముకాక; ఉండున్ = ఉండున్టిి ; దసి ర =
తరించలేని, అందకొన్లేని; మారగంబున్న్ = విధముగ; తేజరిలుు = ప్రకాశంచున్టిి ; హరి = విష్ఠాని; క్తన్ = క్త; తతి వన్
= తతి వమును,సత్ సవరూపమును; అరిథన్ = తెలిసికొన్ గోరువాడను; ఐ = అయి; మ్రొకెకదన్ = ప్రరిథంచుచుంటిని.

భావము:- ప్రకృత్తకంట్ల జీవునికంట్ల పరుడు, ఈశ్వరుడు, గొపు మహిమ కలవాడు, సృష్టి సిథత్తలయాలను

ఆట్సగా సాగించేవాడు, బ్రహమ విష్ఠా మహేశ్వరులనే త్రిమూరుి ల శ్క్తి కలవాడు, అందరిక్త అంతరాతమగా
వెలుగొందేవాడు, బ్రహామదిదేవతలు అందకోడానిక్త వీలుకాని దసి రమైన్ త్రోవలో ప్రకాశంచేవాడు అయిన్
శ్రీహరిక్త తతాివభిలాషతో న్మసకరిసుినానను.

2-59-వ.
మఱయు సజజ న్దరితసంహారకుండును, దరజన్ నివారకుండును సరవరూపకుం
డునుుఁ, బరమహంసాశ్రమ ప్రవరిమాన్ మునిజన్ హృదయకమల కరిాకామధయ ప్రదీప
కుండును, సాతవతశ్రేష్ఠుండును, నిఖిల కలాయణ గుణ గరిష్ఠుండునుుఁ, బరమ భక్తియుకి
సులభుండును, భక్తిహీన్జన్ దరుభుండును, నిరత్తశ్య నిరుపమ నిరవధిక ప్రకారుం
డును, నిజసవరూపబ్రహమవిహారుండును నైన్ యపురమేశ్వరున్కు న్మసకరించెద.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకనూ; సజజ న్త్ = మంచివారియొకక; దరిత = కలతలను; సంహారకుండునున్ =

పోగొట్టివాడును; దరజన్ = దరజనులను; నివారకుండునున్ = నిలువరించువాడును; సరవ = సమసి మైన్;

రూపకుండునున్ = రూపములు తనే అయిన్వాడును; పరమహంస = ఉన్నతమైన్ ఆతెమ మకసిథ త్త సనాయసుల; ఆశ్రమ =
ధరమమారగమున్; ప్రవరి = న్డచు; మాన్ = లక్షణములు కల; ముని = మునుల; జన్ = సమూహముల; హృదయ =
మన్సు్ అను; కమల = పదమముల; కరిాకా = బొడుడల; మధయ = న్డుమలంద; ప్రదీపకుండునున్ = వెలుగులు
ఇచుచవాడును; సాతవత = సాతవత వంశ్సుథలలో {సాతవత్పలు - కృష్ఠాడు సాతవత వంశ్ములో పుట్టి ను}; శ్రేష్ఠుండును =
శ్రేషు మైన్వాడును; నిఖిల = సమసి మైన్; కలాయణ = శోభన్కరమైన్; గుణ = లక్షణములు; గరిష్ఠుండునున్ =
అతయధికముగ ఉన్నవాడును; పరమ = గొపు; భక్తి = భక్తితో; యుకి = కూడిన్వారలకు; సులభుండును = తేలికగా
అందవాడును; భక్తి = భక్తి; హీన్ = లేన్టిి ; జన్ = జనులకు; దరుభుండునున్ = అందనివాడును; నిరత్తశ్య =
అత్తశ్యించవీలుకాని; నిరుపమ = సాటిలేని {నిరుపమ - ఉపమాన్ము లేన్టిి , సాటిలేని}; నిరవధిక = అవధి (మేర)
లేని; ప్రకారుండునున్ = విధాన్ము కలవాడును; నిజ = సవ, తన్యొకక; సవరూప = సవరూపమైన్; బ్రహమ =
బ్రహమగను; విహారుండును = విహరించువాడును; ఐన్ = అయిన్టిి ; ఆ = ఆ; పరమేశ్వరున్ = అత్పయన్నత ప్రభువు;
కున్ = క్త; న్మసకరించెదన్ = ప్రణమలుుత్పనానను.

భావము:- సత్పురుష్ఠల పాపాలను పరిహరించెడివాడు, దరజనులను శక్షించే వాడు, అసమసతెమ మన్

రూపులు తన్ రూపమే అయిన్వాడు, పరమహంసాశ్రమములో ఉండే మునుల హృదయ కమల మధయంలో
వెలుగొంద్డివాడు, సాతవత వంశ్సుథలలో శ్రేష్ఠుడు, సమసి కలాయణ గుణాలతో శోభిలేు వాడు, ఉతి ములైన్
భకుి లకు సులువుగా లభించేవాడు, భక్తి లేనివారిక్త ప్రపిి ంచనివాడు, అత్పయతి మము, అనుపమాన్ము,
అన్ంతము అయిన్ ప్రవరిన్ గలవాడు, సవసవరూపమైన్ బ్రహమములో విహరించేవాడు అయిన్
పరమేశ్వరున్కు ప్రణమలుుత్పనానను.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 52

2-60-ఉ.

ఏ విభువందనారచన్ములే, విభుచింతయు, నామకీరిన్ం,

బే విభులీల, లదభతము లెప్పుడు సంశ్రవణంబు సేయ దో

ష్ణవలిుఁ బాసి లోకము శుభాయతవృత్తి ుఁ జలంగు న్ండ్రు; నే

నా విభు నాశ్రయించెద న్ఘౌఘనివరిను భద్రకీరినున్.

టీక:- ఏ = ఏ; విభు = ప్రభువు యొకక; వందన్ = సుిత్తంచుట్సలు; అరచన్ములున్ = పూజించుట్సలు; ఏ = ఏ;

విభు = ప్రభువు యొకక; చింతయున్ = సమరించుట్సలునున్; నామ = నామములను; కీరిన్ంబున్ = కీరిించుట్సలు; ఏ

= ఏ; విభు = ప్రభువు యొకక; లీలన్ = లీలలను; అదభతములు = అదభతమైన్ కారయములును; ఎప్పుడున్ =
ఎలు ప్పుడును; సంశ్రవణంబున్ = చకకగ వినుట్సలును; చేయన్ = చేయుచుండగ; దోష = దోషముల; ఆవలిన్ =
పంకుి లు (సరవము)ను; పాసి = తొలగి; లోకమున్ = లోకమున్; శుభ = క్షేమ; ఆయత = విసి ృతమైన్; వృత్తి న్ =
విధాన్ములు; చెలంగున్ = వృదిధ పొందను; అండ్రు = అందరో; నేన్ = నేను; ఆ = ఆ యొకక; విభున్ = ప్రభువును;
ఆశ్రయించెదన్ = ఆశ్రయిసాిను; అఘ = పాపపు; ఓఘన్ = పరంపరలను; నివరినున్ = పోగొట్టివానిని; భద్ర =
క్షేమము కలిగించు; కీరినున్ = కీరిన్ములు కలవానిని.

భావము:- పరమేశ్వరుణిా ఉదేద శంచి చేసిన్ న్మసాకరం, పూజ, చింతన్, నామసంకీరిన్ అమోఘమైన్వి

అని, అతని కథలు వింట్ల దోష్ణలనీన తొలగి లోకం మంగళకర మౌత్పందని పెదద లు చెపాిరు. పాపనిచయ
నివరినుడు, మంగళమయ కీరినుడు అయిన్ట్టి ఆ పరమేశ్వరుణిా ఆశ్రయిసుినానను.

2-61-ఉ.

ఏ పరమేశు పాదయుగ మెప్పుడు గోరి భజించి నేరురుల్

లోపలి బుదిధ తో నుభయలోకములందల జడుడుఁ బాసి, య్య

తాపము లేక బ్రహమగత్తుఁ ద్ఘరు గతశ్రములై చరింత్ప; ర

నా పరమేశు మ్రొకెకద న్ఘౌఘనివరిను భద్రకీరినున్.

టీక:- ఏ = ఏ; పరమేశున్ = అత్పయతి మ ప్రభువు యొకక; పాద = పాదముల; యుగమున్ = జంట్సను; ఎప్పుడున్ =

ఎలు ప్పుడును; కోరి = ఇషి పూరిిగ; భజించి = పూజించి, కీరిించి; నేరురుల్ = నిపుణులు; లోపలి = అంతరుమఖ; బుదిధ న్
= బుదిధ ; తోన్ = తో; ఉభయ = (ఇహపర) రండు; లోకములు = లోకములు; అందలన్ = అందలి; జడుడన్ =
జాఢయములును; పాసి = తొలగి; ఏ = ఏ విధమైన్; తాపమున్ = తాపములును {తాపత్రయములు - ఆధాయత్తమకము,
ఆధిభౌత్తకము, ఆధిదైవికము}; లేకన్ = లేకుండగ {తాపము – తపింప జేయున్ది}; బ్రహమ = పరబ్రహమను; గత్తన్ =
చేరు మారగమును; తారు = తాము; గత = గత్తంచిన్, పోయిన్; శ్రములు = శ్రమ కలవారు; ఐ = అయి; చరింత్పరు =
త్తరుగుదరో; ఏన్ = నేను; ఆ = ఆ యొకక; పరమేశున్ = అత్పయతి మ ప్రభువున్కు; మ్రొకెకదన్ = న్మసకరింత్పను,
మొకుకదను; అఘ = పాపపు; ఓఘన్ = పరంపరలు; నివరినున్ = పోగొట్టివానిని; భద్ర = క్షేమము కలిగించు;
కీరినున్ = కీరిన్ములు కలవానిని.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 53

భావము:- పరమేశ్వరుని పాద్ఘలను ఎలు వేళలా కోరి సేవించి నిపుణులైవారు అంతరుమఖమైన్ బుదిధ తో

ఇహ పరలోకాలతోడి తగులం వదలుకొని, ఏ తాపము లేక పరబ్రహమను చేర మారగంలో ఏ కషి ము లేనివారై
సంచరిసాిరు. పాపనిచయ నివరినుడు, మంగళమయ కీరినుడు అయిన్టిి ఆ పరమేశ్వరుణిా భజిసుినానను.

2-62-చ.

తపములుఁ జేసియైన్, మఱ ద్ఘన్ము లెనినయుుఁ జేసియైన్, నే

జపములుఁ జేసియైన్, ఫలసంచయ మెవవనిుఁ జేరుకున్న హే

యపదములై దరంతవిపదంచితరీత్తగ నప్పుచుండు; న్

యయపరిమత్పన్ భజించెద న్ఘౌఘనివరిను భద్రకీరినున్.

టీక:- తపములన్ = తపసు్లు {తపసు్ - తపించుట్స ముఖయముగ ఆధాయత్తమకమైన్ది}; చేసి = చేయుట్స వలన్;

ఐన్న్ = అయిన్పుటిక్తని; మఱ = ఇంకను; ద్ఘన్ములు = ద్ఘన్ములు; ఎనినయున్ = ఎనినంటిని; చేసి = చేయుట్స

వలన్; ఐన్న్ = అయిన్పుటిక్తని; ఏ = ఎంత కషి సాధయమైన్; జపములన్ = జపములను {జపము - నియమంచుకొని
మరల మరల సమరించుట్స}; చేసి = చేయుట్సవలన్; ఐన్న్ = అయిన్పుటిక్తని; ఫల = (వాటి వలు కలిగిన్) ఫలితముల;
సంచయమున్ = సమూహములను; ఎవవనిన్ = ఎవనికైతే; చేరుక = అంక్తతము చేయకుండగ; ఉన్నన్ =
ఉన్నట్సు యితే; హేయన్ = నిందయమైన్, విడువతగిన్; పదమున్ = మారగములు; ఐ = అయి; దరంత = అంత్పలేని;
విపత్ = ఆపదలు; అంచిత = తోకూడిన్; రీత్తగన్ = విధముగ; ఒప్పుచున్ = అగుతూ; ఉండున్ = ఉండునో; ఆ = ఆ;
అపరిమత్పన్ = పరిమత్పలులేని వానిని; భజించెదన్ = కీరిింత్పను; అఘ = పాపపు; ఓఘన్ = పరంపరలు;
నివరినున్ = పోగొట్టివానిని; భద్ర = క్షేమముకలిగించు; కీరినున్ = కీరిన్ములు కలవానిని.

భావము:- ఎనేనసి తపసు్లు, ద్ఘనాలు, జపాలు చేసిన్పుటిక్త వాటివలు కలిగే ఫలాలను

పరమేశ్వరుడిక్త అరిుంచకుంట్ల అవనీన నింద్ఘయలై ఆపదల క్రింద పరిణమసాియి. పరిమత్త లేనివాడు,

పాపనిచయ నివరినుడు, మంగళమయకీరినుడు అయిన్ట్టి ఆ పరమేశ్వరుణిా సేవిసుినానను.

2-63-మ.

యవన్, వాయధ, పుళ్లంద, హూణ, శ్క, కంకాభీర, చండాల సం

భవులుం దక్తకన్ పాపవరినులు నే భద్రాత్పమ సేవించి, భా

గవతశ్రేష్ఠులుఁ డాసి, శుదధ తనులై కళాయణులై యుంద; రా

యవికారుం బ్రభవిష్ఠా నాద మదిలో న్శ్రంతమున్ మ్రొకెకదన్.

టీక:- యవన్ = యవనులు; వాయధ = బోయలు, క్తరాత్పలు; పుళ్లంద = పుళ్లందలు, మక్తకలిహింసచేసేవారు;

హూణ = హూణులు; శ్క = శ్కులు; కంక = కంకులు, కంక పక్షులను త్తనువారు; ఆభీర = గొలు లు, చెంచులు; చండాల
= చండాలులు; సంభవులు = (గా) పుటిి న్వారు; తక్తకన్ = తత్తమా; పాప = పాపపు; వరినులున్ = ప్రవరిన్ కలవారు
కూడ; ఏ = ఏ; భద్ర = శుభము; ఆత్పమన్ = తానైన్ వానిని; సేవించి = కొలిచి; భాగవత = భగవంత్పనిక్త
చెందిన్వారలలో; శ్రేష్ఠులన్ = శ్రేషు మైన్ వారిని; డాసి = చేరి; శుదధ = పరిశుదిధ చెందిన్; తనులు = శ్రీరము కలవారు;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 54

ఐ = అయి; కళాయణులు = శుభ సవరూపులు; ఐ = అయి; ఉందరు = ఉంట్రో; ఆ = ఆ యొకక; అవికారున్ = ఏ

వికారములు లేని వానిని; ప్రభవిష్ఠాన్ = సృష్టి కారకుని; నాద = నా యొకక; మది = మన్సు్; లోన్ = లోపల;
అశ్రంతమున్ = విరామము లేకుండగ, నిరంతరము; మ్రొకెకదన్ = కొలిచెదను.

భావము:- యవనులు, క్తరాత్పలు, పుళ్లందలు, హూణులు, శ్కులు, కంకులు, ఆభీరులు,

చండాలురు-ఇలాంటి జాత్పలోు పుటిి న్వారు, ఇతర పాపాత్పమలు కూడ పరమపావనుని సేవించిన్చ్చ

భాగవత శ్రేష్ఠుల నాశ్రయించిన్వారు, పరిశుదధ శ్రీరులు, మంగళాకారులు అయి ఉంట్రు. వికారరహిత్పడు,
సరవసమరుధ డు అయిన్టిి ఆ పరమాతమకు నా మన్సు్లో ఎలు వేళల న్మసకరిసాిను.

2-64-మ.

తపముల్ సేసిన్నో, మనోనియత్తనో, ద్ఘన్వ్రతావృత్తి నో,

జపమంత్రంబులనో, శ్రుత్తసమృత్పలనో, సదభక్తినో యెట్టు ల

బధ పదండౌన్ని బ్రహమ రుద్ర ముఖరుల్, భావింత్ప రవావని; న్

యయపవరాగధిపుుఁ డాతమమూరిి సులభుండౌుఁ గాక నాకెప్పుడున్.

టీక:- తపముల్ = తపసు్లు {తపసు్ - తపించుట్స ముఖయముగ ఆధాయత్తమకమైన్ది}; సేసిన్నో = చేయుట్స

వలన్నా; మన్స్ = మన్సు్ను; నియత్తనో = నిగ్రహించుట్స వలన్నా; ద్ఘన్ = ద్ఘన్ములు చేయుట్స; వ్రత =
వ్రతములు చేయుట్స; వృత్తి నో = పదధ త్త వలన్నా; జప = జపము చేయబడిన్; మంత్రంబులనో = మంత్రముల
వలన్నా; శ్రుత్త = వేదములు; సమృత్పలనో = ధరమశాసీ ములు వలన్నా; సదభక్తినో = మంచి భక్తి వలన్నా; ఎట్టు = ఏ
విధముగ; లబధ = పొందబడిన్; పదండు = పదము, సనినధి కలవాడు; ఔన్ = అగును; అని = అని; బ్రహమ = బ్రహమ;
రుద్ర = శవుడు; ముఖరుల్ = మొదలగు ముఖుయలు; భావింత్పరు = సమరింత్పరు, విచారిసుింట్రో; ఎవవనిన్ = ఎవరిని
గురించి అయితే; ఆ = ఆ యొకక; అపవరగన్ = మోక్షమున్కు; అధిపుడు = అధిపత్తయు; ఆతమ = పరమాతమ; మూరిి =
సవరూపుడు; సులభుండు = మంచిగ అందవాడు; ఔన్ = అగుట్స; కాక = కావలసిన్ది; నాకు = నాకు; ఎప్పుడున్ =
ఎలు ప్పుడును.

భావము:- బ్రహమ, రుద్రుడు మొదలైన్ వారు పరమేశ్వరుని దివయసనినధిక్త ఎలా చేరగలం,

తపసు్లతోనా, మనోనిగ్రహంతోనా, ద్ఘనాలతోనా, వ్రతాలతోనా, జపాలతోనా, మంత్రాలతోనా,

శ్రుత్తసమృత్పలను వలిు ంచడం వలాునా, లేక ఉతి మభక్తితోనా అని చింత్తసుి ఉంట్రు. ఆటిి ఆ మోక్షప్రభువు,
ఆతమసవరూపుడు నాకు ఎలు వేళలా సులభుడవుగాక.

2-65-క.

శ్రీపత్తయు, యజా పత్తయుుఁ, బ్ర

జాపత్తయున్, బుదిధ పత్తయు, జగదధిపత్తయున్,

భూపత్తయు, యాదవశ్రే

ణీపత్తయున్, గత్తయునైన్ నిపుణు భజింత్పన్.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 55

టీక:- శ్రీ = లక్ష్మీదేవిక్త; పత్తయున్ = భరియును; యజా = యజా మున్కు; పత్తయున్ = రక్షకుడును; ప్రజాపత్త =

ప్రజలకు ప్రభువు, బ్రహమ; బుదిధ = బుదిధ క్త; పత్తయున్ = అధిదేవతయును; జగత్ = జగత్పి న్కు; అధిపత్తయున్ =
అధిపత్తయును; భూ = భూమక్త (ద్ఘవరకకు); పత్తయున్ = రాజుయు; యాదవ = యాదవ కులముల; శ్రేణీపత్తయున్ =
గణపత్తయును; గత్తయు = (సరువలకు) పరమపదమును; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; నిపుణున్ = నేరురిని; భజింత్పన్ =
కొలుసుినానను.

భావము:- లక్ష్మిక్త, యజాానిక్త, ప్రజలకు, బుదిధ క్త, జగత్పి కు, భూమక్త, యాదవ వరాగనిక్త, పత్త గత్త

అయిన్టిి ఆ భగవంత్పని సేవిసాిను.

2-66-మ.

అణువో? గాక కడున్ మహావిభవుుఁడో? యచిానునుఁడో? ఛనునుఁడో?

గుణియో? నిరుగ ణుుఁడో? యట్సంచు విబుధుల్ గుంఠీభవతి తివమా

రగణులై య్య విభుపాదపదమ భజనోతకరింబులం దతి వ వీ

క్షణముం జేసెద; రటిి విష్ఠాుఁ, బరమున్, సరావత్పమ సేవించెదన్.

టీక:- అణువో = అతయంత సూక్ష్మరూపుడా; కాక = లేక; కడున్ = అతయధికమైన్; మహా = గొపు; విభవుుఁడో =

వైభవము కలవాడా; అచిానునడో = విభజింప శ్కయము కానివాడా; ఛనునడో = సమసి మంద తన్ అంశ్ కలవాడా;
గుణియో = సమసి గుణములు తానైన్ వాడా; నిరుగ ణుడో = గుణ రహిత్పడా; అట్సంచున్ = అనుకొనుచు; విభుధుల్ =
మహాజాానులు; కుంఠీభవత్ = మొకకపోయిన్, కుంటిదైన్; తతి వ = తతి వమును, యథారథ జాాన్మును; మారగణులు =
అనేవష్టంచువారలు; ఐ = అయి; ఏ = ఏ; విభున్ = ప్రభువు యొకక; పాద = పాదములు అను; పదమ = పదమములను;
భజన్ = కొలుచు; ఉతకరింబులన్ = విశషి తలచేత; తతి వ = యథారథ జాాన్మును; వీక్షణమున్ = చూచుట్సను;
చేసెదరు = చేయుదరు; అటిి = అట్టవంటి; విష్ఠాన్ = విష్ఠామూరిిని; పరమున్ = అత్పయన్నత్పని; సరావత్పమన్ =
సరవమున్కు ఆతమ యైన్ వానిని; సేవించెదన్ = కొలిచెదను.

భావము:- ఆ పరమాత్పమడు అత్త సూక్ష్మమైన్ అణుసవరూపుడా? లేక విశ్వమంతా వాయపించిన్

మహాసవరూపుడా? దేశ్కాలాదలచేత అపరిచిానునడా? లేక పరిచిానునడా? ఆయన్ సగుణుడా? లేక

నిరుగ ణుడా? అంట్ట పండిత్పలు వయరథమైన్ తతాివనేవషణలు చేసి చేసి చివరక్త ఏ భగవంత్పని
పాదపద్ఘమలను ఆశ్రయించి అత్తశ్యంగా భజించుట్స ద్ఘవరా తతి వసవరూపానిన గురిించగలరో అటిి
సరవవాయపకుడు, సరోవతృష్ఠిడు, సరావతమకుడు అయిన్ ఆ పరాతురుడిని కొలిచెదను.
శుకమహరిి శ్రీహరి కృత సృష్ణిాదల రహసాయలు మున్నగున్వి పరీక్షిత్పి న్కు వివరించ ఉదయకుి డు అవుతూ
దైవ గురు ప్రశ్ంస చేసిన్ సందరభంలోది ఈ పదయం. యద్ఘభవం తతభవత్త అన్నట్టు చూసే దృష్టి క్త
అనుకూలమైన్ విధంగా దరశన్మచేచ ఆ పరమాతమ భక్తిమారగంలో చేరిన్ వారిక ఆయా సరవ దృష్ఠిలలో
దరిశంచే సమసాినిన సమన్వయం చేసి సతయమైన్ తతి వసవరూప దరశన్ం అనుగ్రహిసాిడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 56

2-67-మ.

జగదతాుదన్బుదిధ బ్రహమకు మదిన్ సంధింప నూహించి య్య

భగవంత్పండు సరసవత్తం బనుప, నా పద్ఘమసయ ద్ఘ న్వివభున్

మగనింగా నియమంచి తదభవన్ సామ్రాజయసిథ త్తన్ సృష్టి పా

రగుిఁ జేసెన్ మును బ్రహమ; న్టిి గుణి నారంభింత్ప సేవింపుఁగన్.

టీక:- జగత్ = జగత్పి ను, లోకములను; ఉతాుదన్ = పుటిి ంచు; బుదిధ న్ = సంకలుము, నేరుు; బ్రహమ = బ్రహమ;

కున్ = క్త; మదిన్ = మన్సు్లో; సంధింపన్ = కలుగజేయుట్సను; ఊహించి = తలచి; ఏ = ఏ; భగవంత్పండు =

భగవంత్పడు, మహిమానివత్పడు; సరసవత్తన్ = సరసవతీదేవి {సరసవత్త - జాాన్మును ప్రసరించున్ది, జాాన్మై
ప్రవహించున్ది}; పనుపన్ = నియోగించగ; ఆ = ఆ; పద్ఘమసయ = పదమము వంటి ముఖము కలామె; తాన్ = తాను; ఆ =
ఈ; విభున్ = ప్రభువును, బ్రహమను; మగనిన్ = భరిగ; కాన్ = అగున్ట్టు; నియమంచి = చేసుకొని; తత్ = ఆ యొకక;
భువన్ = లోకములకు; సామ్రాజయ = రాజాయధికార; సిథ త్తన్ = పదవి కలవానిగను; సృష్టి = సృష్టి ంచుట్స యంద; పారగున్
= నేరురిగను; చేసెన్ = చేసెను; మును = పూరవము; బ్రహమన్ = బ్రహమను; అటిి = అట్టవంటి; గుణిన్ = గుణములు
కలవానిని; ఆరంభింత్పన్ = ప్రయత్తనంత్పను; సేవింపగన్ = కొలుచుట్సను.

భావము:- భగవంత్పడు పూరవం జగత్పి ను సృష్టి ంచాలనే బుదిధ బ్రహమకు పుటిి ంచాలనే ఊహతో,

సరసవత్తని పంపంగా ఆమె బ్రహమను భరిగా సీవకరించి లోకసామ్రాజయంలో ఆయన్ను సృష్టి నిపుణుణిా
చేసింది. అటిి గుణవంత్పడైన్ ఆ భగవంత్పని భజన్కు ఉపక్రమసాిను.

2-68-సీ.
పూరుా ుఁ డయుయను మహాభూతపంచకయోగ-
మున్ మేనులను పురములు సృజించి;
పురములలోనుండి పురుషభావంబున్-
దీపించు నెవవడు ధీరవృత్తి ుఁ?
బంచభూతములను పదనకం డింద్రయ-
ములుఁ బ్రకాశంపించి భూరిమహిమ
షోడశాతమకుుఁడన్ శోభిలుు, జీవతవ-
న్ృతి వినోదంబు నెఱపుచుండు?

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 57

2-68.1-తే.
న్టిి భగవంత్పుఁ, డవయయుం, డచుయత్పండు
మాన్స్తదిత వాకుుషు మాలికలను
మంజు న్వరస మకరంద మహిమ లుట్సి
శషి హృద్ఘభవలీలలుఁ జేయుుఁగాత.
టీక:- పూరుా ుఁడు = పూరుా డు, నితయసతయసరవవాయపి; అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని; మహాభూతపంచక = మహా

భూతములైదింటిని {మహాభూతపంచకములు - భూమ, నీరు, గాలి, అగిన, ఆకాశ్ము}; యోగమున్న్ = కలియకల

వలన్; మేనులు = శ్రీరములు, దేహములు; అను = అన్బడు; పురములున్ = న్గరములు, వసన్ములు; సృజించి =
సృజించి; పురములున్ = పురములు, వసించున్వి; లోన్ = లోపల; ఉండి = ఉండి; పురుష = పురుష్ఠడు, వాసుడు;
భావంబున్న్ = (అను) భావములో; దీపించున్ = ప్రకాశంచువాడు (వాసుదేవుడు); ఎవవడున్ = ఎవడో; ధీర = ధీరుని,
సవతంత్ర; వృత్తి న్ = విధముగ; పంచ = ఐద {పంచభూతములు - భూమ, నీరు, నిప్పు, గాలి, ఆకాశ్ము}; భూతముల
నున్ = భూతములను; పదనకండు = పదకొండు; ఇంద్రయములన్ = ఇంద్రయములను {పదకొండు
యింద్రయములు - 5 జాానేంద్రయములు - కనున, ముకుక, చెవి, నాలుక, చరమము. 5 కరమంద్రయములు - పాయుము,
ఉపసుి, చేత్పలు, కాళ్లు, నోరు మరియు మన్సు్}; ప్రకాశంపించి = ఉదీద పించి; భూరి = మక్తకలిగొపుదైన్; మహిమన్
= మహిమతో; షోడశ్ = పదహారు కళలు/రకములు {షోడశాతమక - 5 పంచభూతములు, 5 జాాన్ంద్రయములు, 5
కరమంద్రయములు మరియు 1 మన్సు్ మొతి ం 16}; ఆతమకుుఁడు = ఆతమకలవాడు, సవరూపుడు; అన్న్ =
అన్బడుతూ; శోభిలుున్ = వెలుగొందనో; జీవతవ = జీవితలక్షణముల; న్ృతి = న్ృతయనాట్సక; వినోదంబున్ =
వినోదమును; నెఱపుచున్ = న్డుపుతూ; ఉండున్ = ఉండునో; అటిి = అట్టవంటి;
భగవంత్పుఁడు = విష్ఠావు {భగవంత్పడు - మహిమానివత్పడు}; అవయయుండు = విష్ఠావు {అవయయుడు - వయయము
లేనివాడు, తరుగుట్స లేనివాడు}; అచుయత్పండు = విష్ఠావు {అచుయత్పడు - చుయతము లేనివాడు, పతన్ము, నాశ్ము
లేనివాడు}; మాన్సన్ = మన్సున్ంద; ఉదితన్ = ఉదయించిన్; వాక్ = వాకుకలను, పలుకులను; పుషు = పువువల;
మాలికలనున్ = మాలికలు; అను = అను; మంజు = ఇంపైన్; న్వ = తొమమది {న్వరసములు - శ్ృంగారము,
హాసయము, కరుణము, వీరము, రౌద్రము, భయాన్కము, భీభత్ము. అదభతము, శాంతము}; రస = రసములు అను;
మకరంద = తేనె యొకక; మహిమలున్ = గొపుఅనుభూత్పలు; ఉట్సి న్ = ఉటిి పడగ; శషి = మంచివారి; హృత్ =
హృదయములందలి; భావ = భావముల, తలపుల; లీలన్ = విలాసములు; చేయున్ = చేయు; కాత = కాక.

భావము:- తాను పరిపూరుా డై ఉండికూడ పృథివాయది పంచ మహాభూతాలను కలిపి శ్రీరాలనే

పురాలను సృష్టి ంచి వాటిలో పురుష్ఠడనే పేరుతో ఎవడు సద్ఘ ధీరుడై ప్రకాశసుింట్డో; పంచభూతాలను,
పదకొండు ఇంద్రయాలను ప్రకాశంపజేసి గొపు ప్రభావంతో షోడషశ్కళాతమకుడై శోభిలుుత్ప ఎవడు జీవతవ
మనే న్ృతి విలాసం ప్రదరిశసుింట్డో; ఆ అవయయుడు, అచుయత్పడు అయిన్ భగవంత్పడు, మనోజా మైన్
న్వరసాలనే తేనెలు జాలువారుతూ నా మన్సు్నుండి పుటిి న్ వాకుకలనే పుషుమాలికలతో సజజ నుల
హృదయాల న్లరించుగాక.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 58

2-69-ఉ.
మానధనుల్, మహాత్పమలు, సమాధినిరూఢలు, యనుమఖ్యంబుజ

ధాయన మరంద పాన్మున్ నాతమ భయంబులుఁ బాసి, ముకుి లై

లూనత నంద; రటిి మునిలోకశఖ్యమణిక్తన్, విశ్ంక ట్

జాానతమోన్భోమణిక్త, సాధుజనాగ్రణి, కను మ్రొకెకదన్."

టీక:- మాన్ = అభిమాన్ము అను; ధనుల్ = ధన్ము కలవారు; మహాత్పమలు = మహనీయులు; సమాధిన్ =

ధాయన్ సమాధి సిథ త్త; నిరూఢలు = బాగా సిథ రపడిన్ వారు; యత్ = ఏ; ముఖ = (విష్ఠాని) ముఖము అను; అంబుజ =
పదమము; ధాయన్ = ధాయనించుట్స అనే; మరంద = తేనెను; పాన్మున్న్ = తాగుట్స వలన్; ఆతమన్ = మన్సులలో;
భయంబులన్ = (సమసి ) భయములను; పాసి = తొలగిపోయి; ముకుి లు = ముక్తి పొందిన్వారలు; ఐ = అయి;
లూన్తన్ = ఛేదింపబడుట్సను, వికలతవమును; ఒందరో = పొందరో; అటిి = అట్టవంటి; ముని = మునుల; లోక =
సమసి సమూహమున్కు; శఖ్య = తల; మణి = మానికమైన్వాని; క్తన్ = క్తని; విశ్ంకట్స = అధికమైన్, విరివి యగు;
అజాాన్ = అజాాన్ము అను; తమస్ = తమసు్న్కు, చికకటి చీకటిక్త; న్భస్ = ఆకశ్పు; మణి = మణి - సూరుయడు; క్తన్
= క్త; సాధు = సాధు, మంచి; జన్ = జనులలో; అగ్రణి = పెదద వాడు; క్తన్ = క్త; ఏను = నేను; మ్రొకెకదన్ =
న్మసకరించెదను.

భావము:- మాన్మే ధన్ముగా గలవారు, మహనీయులు, సమాధినిష్ఠులు, వాయసభగవానుని

ముఖపదమధాయన్ మనే తేనె త్రాగుతూ, భయరహిత్పలై, భవబంధ విముకుి లై ప్రకాశసాిరు. అటిి ఆ మునిజన్
మకుట్యమానుడు, గాఢమైన్ అజాాన్మనే చీకటిక్త సహస్రభానుడు, శష్ఠులలో ప్రధానుడు అయిన్
వాయసభగవానునిక్త వందన్ములు ఆచరిసుినానను.

2-70-వ.
అని యిట్టు హరిగురువందన్ంబు సేసి, శుకయోగంద్రుండు రాజేంద్రున్ క్తట్సు నియె.
టీక:- అని = అనుచు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; హరి = విషా వున్కు; గురు = గురువున్కు; వందన్ంబున్ =

న్మసాకరములు; సేసి = చేసి; శుక = శుకుడు అను; యోగి = యోగులలో; ఇంద్రుడున్ = శ్రేష్ఠుడు; రాజు = రాజులలో;
ఇంద్రున్ = శ్రేష్ఠుని, పరీక్షిత్ప; క్తన్ = క్త; ఇట్టు = ఈ విధమున్కు; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- అని ఇలా హరిక్త, తండ్రి యైన్ వాయసమహరిిక్త ప్రణమలిు శుక యోగింద్రుడు పరీక్షిన్మహారాజక్త

ఇలా చెపుసాగాడు.

2-71-మ.

"అవిరోధంబున్ నీవు న్న్నడుగు నీ యరథంబు మున్ బ్రహమ మా

ధవుచేతన్ విని నారదం డడిగిన్ం దథయంబుగాుఁ జపెు; మా

న్వలోకశ్వర! నారదండు వెనుకన్ నాకుం బ్రసాదించె; సం

శ్రవణీయంబు, మహాదభతంబు వినుమా, సందేహవిచేాదివై.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 59

టీక:- అవిరోధంబున్న్ = అడడ దిడడ ములు కాన్టిి , సుషి మైన్టిి ; నీవున్ = నీవు; న్నునన్ = న్నున; అడుగున్ =

అడుగుత్పన్న; ఈ = ఈ; అరథంబున్ = వివరణను; మున్ = పూరవము; బ్రహమ = బ్రహమ; మాధవున్ = విష్ఠావుని

{మాధవుడు - మధు అను రాక్షసుని జయించిన్వాడు}; చేతన్ = నుండి; విని = విని, తెలుసుకొని; నారదండు =
నారదడు; అడిగిన్న్ = అడుగగా; తథయంబుగాన్ = నిశ్చయముగా, యథాతథంగ; చెపెున్ = చెపెును; మాన్వ =
మాన్వుల; లోక = సమూహములకు; ఈశ్వర = ప్రభువ, పరీక్షిన్మహారాజా; నారదండు = నారదడు; వెనుకన్ = ఆ
వెనుకను; నాకున్ = నాకు; ప్రసాదించెన్ = దయతో ఇచెచను; సంశ్రవణీయంబున్ = చకకగ విన్దగిన్దియు; మహా =
గొపు; అదభతంబున్ = అదభతంబున్; వినుమా = వినుము; సందేహ = సందేహములు; విచేచదివి = నివృతమైన్
వాడవు; ఐ = అయి.

భావము:- “ఓ మహారాజా! నీవిపుడున్న్నడిగిన్ విషయమునే, పూరవం బహమదేవుడు

నారాయణునివలు వినానడు. నారదడుఅడుగగాద్ఘనినేఆయన్ వివరించాడు. ఆపైన్ నారదడు నాకది
తెలియజేశాడు. విన్దగిన్ది, మహాదభత మైన్ది, సంశ్యం తొలగించెడిది ఐన్ ఆ విషయం నీకు
చెపుతాను, విను.

2-72-వ.
నారదండు బ్రహమ క్తట్సు నియె.
టీక:- నారదండు = నారదడు; బ్రహమ = బ్రహమ; క్తన్ = క్త; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- నారదమహరిి బ్రహమదేవుడిని ఇలా అడిగాడు.

2-73-మ.

"చతురాసుయండవు; వేలుు బెదద వు; జగత్రాగనుసంధాయి; వీ

శ్రుతసంఘాతము నీ ముఖ్యంబుజములన్ శోభిలుు శ్బాదరథ సం

యుతమై, సరవము నీకరామలకమై యుండుంగద్ఘ; భారతీ

సత యిలాులుఁట్స నీకు; నో జన్క నా సందేహముం బాపవే.

టీక:- చత్పర = నాలుగు; అసుయండవున్ = ముఖములు కలవాడవును; వేలుున్ = దేవతలక్త; పెదద వున్ =

పెదద వాడవును; జగత్ = జగత్పి ను, లోకములను; సరగన్ = సృష్టి ంచట్సను; అనుసంధాయివి = కూరుచవాడవు,
చేయువాడవు; ఈ = ఈ; శ్రుత్త = విన్బడిన్వి, వేద; సంఘాతమున్ = మొతి మంతయు; నీ = నీ యొకక; ముఖ్య =
ముఖములు అను; అంబుజములన్ = పదమములంద; శోభిలుున్ = విలసిలుును; శ్బద = శ్బద ములు; అరథ =
అరథములు; సంయుతము = చకకగా కూరచబడిన్; ఐ = అయి; సరవమున్ = సమసి మును; నీకున్ = నీకు;
కరామలకము = చేత ఉసిరిక వలె, చకకగ తెలియున్ది; ఐ = అయి; ఉండున్ = ఉండును; కద్ఘ = కద్ఘ; భారతీ =
భారతీ; సత్త = దేవి; ఇలాులు = భారయ; అుఁట్స = అట్స; నీకున్ = నీకు; ఓ = ఓ; జన్క = తండ్రీ; నా = నా యొకక;
సందేహమున్ = సందేహమును, అనుమాన్మును; పాపవే = పోగొట్సి వా.

భావము:- “తండ్రీ! నీవు చత్పరుమఖుడవు. దేవతలలో పెదద వాడవు. లోకాలకు సృష్టి కరివు. వేద్ఘలనీన నీ

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 60

ముఖపద్ఘమలలోనే ప్రకాశసుింట్యి. శ్బాదరథమయమైన్ విశ్వమంతా నీకు అరచేత్తలోని ఉసిరికాయలా

తేట్సతెలు మై ఉంట్టంది. పైగా నీకు సరసవతీదేవి ఇలాులట్స. ఈ నా సందేహం తీరుచ తండ్రీ!

నార్దని పరిప్రశ్నంబు

2-74-శా.

ప్రర్ంభాది వివేక మెవవుఁ డసగుం? బ్రారంభ సంపత్తి కా

ధార్ం బెయయది? య్యమ హేత్పవు? యదరథం బే సవరూపంబు? సం

సారానుక్రమ మూరానాభి పగిదిన్ సాగింత్ప వెలు ప్పుడుం

భార్ం బెన్నుఁడు లేద; నీ మనువు దష్ణురపంబు వాణీశ్వరా!

టీక:- ప్రరంభన్ = ప్రరంభించుట్స; ఆదిన్ = మొదలగు; వివేకమున్ = జాాన్మును; ఎవవుఁడు = ఎవడు; ఒసగున్

= ఇచుచను; ప్రరంభన్ = ప్రరంభించుట్సకు వలసిన్; సంపత్తి న్ = ఐశ్వరయమున్; క్తన్ = కు; ఆధారంబున్ =

ఆధారమైన్ది; ఎయయదిన్ = ఏది; ఏమ = ఏది; హేత్పవు = కారణము; యత్ = ఏది; అరథంబున్ = అరథము; ఏ = ఏది;
సవరూపంబున్ = సవరూపము; సంసార = సంసారము యొకక, ప్రపంచ; అనుక్రమము = సృష్టి క్రమము,
ప్రవాహమును; ఊరానాభి = సాలెపురుగు; పగిదిన్ = వలె; సాగింత్పవు = న్డిపెదవు; ఎలు పుడున్ = సరవవేళ లంద;
భారంబున్ = బరువు (అనుకొనుట్స); ఎన్నడున్ = ఎప్పుడును; లేద = లేద; నీ = నీ; మనుపు = మనుగడ;
దష్ణురపంబు = పొందట్సకు కషి మైన్ది; వాణీ = సరసవతీ దేవిక్త; ఈశ్వరా = పతీ, బ్రహమదేవా.

భావము:- ఈ జగత్పి ను సృష్టి ంచట్సం ప్రరంభించే విజాాన్ం నీ కెవడు ప్రసాదిసుినానడు? ఆ ప్రరంభ

సంపదకు ఆధార మేమటి? ఈ సృష్టి నిరామణానిక్త హేత్ప వేమటి? దీనిక్త ప్రయోజన్ మేమటి? దీని సవరూప
మేమటి? సాలెపురుగులా ఎడతెగకుండా సృష్టి కారయం సాగిసుినాన నీకు శ్రమ అనేది లేకుండా ఉన్నది. నీ
జీవన్పదధ త్త అందరికీ లభయపడేది కాదయాయ సరసవతీపత్త!

2-75-శా.

నాక్తం జూడుఁగ నీవు రాజ వనుచునానుఁడన్ యథారథసిథత్తన్

నీకంట్టన్ ఘనుుఁ డకక రాజు గలుఁడో? నీ వంతకున్ రాజవో?

నీకే లాభము రాుఁదలంచి జగముల్ నిరిమంచె? దీ చేతనా

నీకం బెంద జనించు నుండు న్డుఁగున్? నికకంబు భాష్టంపుమా.

టీక:- నాకున్ = నాకు; చూడుఁగన్ = చూసేి ; నీవున్ = నీవే; రాజవు = ప్రభువవు; అనుచున్ = అనుకొనుచు;

ఉనానడను = ఉనానను; యద్ఘరథ = నిజమున్కు; సిథ త్తన్ = ఉన్న సిథ త్తలో; నీకున్ = నీకు; కంట్టన్ = కంట్ట; ఘనుుఁడున్
= గొపువాడు; ఒకక = ఇంకొక; రాజు = ప్రభువు; కలడో = ఉనానడా; నీవున్ = నీవే; అంత = సమసి మును; కున్ = కు;
రాజవో = ప్రభువువా; నీకున్ = నీకు; ఏ = ఏ; లాభమున్ = ప్రయోజన్ము; రాుఁదలచి = కావాలని; జగముల్ =
లోకములు; నిరిమంచెద = సృష్టి ంచెదవు; ఈ = ఈ; చేతనా = చేతన్ కలవి, జీవులు; అనీకంబున్ = సమూహమును;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 61

ఎందన్ = ఎందనుండి; జనించున్ = పుట్టిను; ఉండును = సిథ త్తలోనుండు, న్డచును; అడుఁగున్ = లయము
అగును; నికకంబున్ = నిజమును; భాష్టంపుమా = చెప్పుము.

భావము:- నా మట్టికు నేను నీవే ప్రభువని అనుకుంట్టనానను. వాసి వానిక్త నీకంట్ల అధికుడైన్ ప్రభువు

మరొకడునానడా? నీవే అందరిక్త ప్రభుడవా? అయితే య్య ప్రయ్యజన్ం కాంక్షించి నీ వీ లోకాలు

సృష్టి సుినానవు? ఈ జీవసముద్ఘయం ఎకకడినుండి ఉదభవిసుిన్నది? ఎకకడ ఉంట్టన్నది ఎకకడ లయ
మవుత్పన్నది? సతయం తెలియ జపువయాయ! బ్రహమయాయ!

2-76-మ.

సదసత్ంగత్త నామ, రూప, గుణ, దృశ్యంబైన్ విశ్వంబు నీ

హృదధీన్ంబుగద్ఘ; ఘనుల్ సములు నీ కెవావరలున్ లేరు; నీ

పదమత్పయన్నత; మటిి నీవు తపముం బ్రావీణయ యుకుి ండవై

మద్వ నే యీశ్వరుుఁ గోరి చేసిత్తవి? తనామరగంబు సూచింపవే.

టీక:- సత్ = సత్పి , చైతన్యము, సతయము; అసత్ = అసత్పి , జడము, అసతయము; సంగత్తన్ = కలయికచే

ఏరుడిన్ది; నామ = పేరుు ; రూప = రూపములు; గుణ = గుణములు గా; దృశ్యంబున్ = చూడబడున్ది; ఐన్ =
అయిన్టిి ; విశ్వంబున్ = విశ్వము, జగత్పి ; నీ = నీ యొకక; హృత్ = హృదయమున్కు; అధీన్ంబు = ఆధారపడిన్దే;
కద్ఘ = కద్ఘ; ఘనుల్ = గొపువారు; సములు = సమాన్మైన్ వారును; నీకున్ = నీకంట్టను; ఎవావరలున్ = ఎవరు
కూడ; లేరు = లేరు; నీ = నీ యొకక; పదము = పదవి, సిథ త్త; అత్త = మక్తకలి; ఉన్నతము = ఉన్నతమైన్ది, గొపుది; ఇటిి
= ఇట్టవంటి; నీవు = నీవు; తపమున్ = తపసు్ను, ధాయన్మును; ప్రవీణయ = నేరురితన్ము; ఉకుి ండవు =
కలిగిన్వాడవు; ఐ = అయి; మదిన్ = మన్సులో; ఏ = ఏ; ఈశ్వరున్ = ఈశ్వరుని; కోరి = కొరకు; చేసిత్తవి = చేసేవు; తత్
= ఆ; మారగంబున్ = విధాన్మును; సూచింపవే = తెలియజేయుము.

భావము:-సత్పి , అసత్పి లకలయిక వలు నామరూపగుణాలతో కనిపిసుిన్న ఈ ప్రపంచం

నీహృదయానిక్తలోబడిందే కద్ఘ! నీ కంట్ల అధికులు, నీతో సమానులు ఎవవరూ లేరు. నీ సాథన్ం కడు దొడడ ది.
ఇలాంటి నీవు ఏ పరమేశ్వరుణిా ఉదేద శంచి నేరుుతో తపసు్ చేశావు? ఆ ద్ఘరి ఏదో చూపవయాయ. పదమసంభవ!

2-77-శా.

అంభోజాసన్! నీకు నీశుుఁడు గలం డంట్లనిుఁ; దతుక్షమం

దంభోజాతభవాండ మే విభుని లీలాపాంగ సంయుక్తి చే

సంభూతం బగు; వరిమాన్ మగు; సంఛన్నం బగుం; దదివభున్

సంభాష్టంపుఁగ వచుచ?నేుఁ దలుఁప నే చందంబువాుఁ డాకృత్తన్?

టీక:- అంభోజ = పదమము; ఆసన్ = ఆసన్ముగ కలవాడా - బ్రహమ; నీకున్ = నీకు కూడ; ఈశుండున్ = ప్రభువు;

కలండున్ = ఉనానడు; అంట్లని = అంట్ల; తత్ = ఆ; పక్షమందన్ = లాగునైతే; అంభః = నీటిలో; జాత = పుటిి న్
ద్ఘనిలో (పదమములో); భవ = పుటిి న్వాడు (బ్రహమ); అండము = అండము (బ్రహామండము); ఏ = ఏ; విభుని = ప్రభువు;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 62

లీలా = విలాసమైన్; అపాంగ = కట్క్షము; సంయుక్తి = తోకూడుట్స, కలుగుట్స; చేన్ = చేత; సంభూతంబున్ =
పుటిి న్ది (భూతకాలము ఉన్నది); అగున్ = అగును; వరిమాన్ము = న్డుసుి ఉన్నది (ఇప్పుడు ఉన్నది); అగున్ =
అగును; సంఛన్నంబున్ = లయమైన్ది (మాయము); అగున్ = అగును; తత్ = ఆ; విభున్ = ప్రభువును;
సంభాష్టంపగన్ = గురించి చెప్పుట్స; వచుచనేన్ = వీలగునా, సాధయమేనా; తలపన్ = ఊహంచుట్సకు; ఏ = ఏ;
చందంబున్ = విధమైన్; వాుఁడు = వాుఁడు; ఆకృత్తన్ = ఆకారములో.

భావము:- ఓ పద్ఘమసనా! ఒకవేళ నీకు ఒక ప్రభువునానడు అంట్వేమో. అట్టై తే ఈ బ్రహామండం ఏ

ప్రభువు కట్క్ష విలాసంతో పుట్టిత్పన్నదొ, పెరుగుత్పన్నదొ, గిట్టిత్పన్నదొ ఆ ప్రభువు గూరిచ

ముచచటించుకోవచుచనా. ఆయన్ సవరూప మెలాంటిది.

2-78-క.

తోయజసంభవ నా కీ

తోయము వివరింపు, చాలుఁ దోుఁచిన్ నే నా

తోయము వారిక్త న్నుయల

తోయములం జందకుండ ధ్రువ మెఱుఁగింత్పన్.

టీక:- తోయన్ = నీటిలో; జ = పుటిి న్ద్ఘనిలో (పదమమున్); సంభవ = పుటిి న్వాడ (బ్రహమ); నాకున్ = నాకు; ఈ =

ఈ; తోయమున్ = వృతాింతమును; వివరింపు = వివరముగ చెప్పు; చాలన్ = సరిపడ; తోచిన్న్ = గోచరించిన్చ్చ,

తెలిసిన్చ్చ; నేన్ = నేను; నా = నా యొకక; తోయము = తోటి, వంటి; వారన్ = వారల; క్తన్ = క్త; అనుయల = ఇతరుల;
తోయములన్ = పదధ త్పలలో, మారగములో; చెందక = పడకుండగ; ఉండన్ = ఉండున్ట్టు; ధ్రువమున్ =
నిశ్చయమైన్దిగ; ఎఱుఁగింత్పన్ = తెలియజేయుదను.

భావము:- ఓ బ్రహమ దేవుడా! నాకు ఈ విషయం బాగా అరథమయ్యయలా వివరించు. న్నున

అనుసరించేవాళుక్త, ఈ సతయం తెలియజపిు, ఇతర మారాగలకు పోకుండా గటిి గా బోధిసాిను.

నారదడు బ్రహమ దేవుని నీవే కద్ఘ అధిదేవుడివి. నీవు ఎవరిని ధాయనిసుినానవు అని అడుగుత్పన్న
సందరభంలోది ఈ పదయం. దీంట్లు తోయము అనే పద్ఘనిక్త ఉన్న నీరు, విధము, పరివారము, తెగ అనే నానా
అరాథలు వాడిన్ పోతన్ గారి పలుకుల చమతృత్త చకకగా ఉంది.

2-79-వ.
దేవా భూతభవిషయదవరిమాన్ంబు లగు వయవహారంబులకు నీవ వలు భుండవు; నీ
యెఱంగని యరథం బొండెదిద యు లేద; విశ్వప్రకారంబు వినిపింపు"మనిన్ విని
వికసితముఖుండై విరించి యిట్సు నియె
టీక:- దేవా = (బ్రహమ) దేవా; భూత = జరిగిపోయిన్ది, పూరవము; భవిషయత్ = జరగబోవు, పరము; వరిమాన్ంబున్

= జరుగుచున్నది, ప్రసుితము; అగు = అయిన్వి (అనిన); వయవహారంబులున్ = వృతాింతములు, విషయములు; కున్

= కు; నీవ = నీవే; వలు భుండవు = ప్రభువువి; నీ = నీవు; ఎఱంగని = తెలియని; అరథంబున్ = విషయము; ఒండు =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 63

ఒకటైన్; ఎదిద యున్ = ఏదీ; లేద = లేద; విశ్వ = విశ్వము యొకక; ప్రకారంబున్ = విధమును; వినిపింపుము =
చెప్పుము; అనిన్ = అన్గ; విని = విని; వికసిత = వికసించిన్; ముఖుండున్ = ముఖములు కలవాడు; ఐ = అయి;
విరించి = బ్రహమ, {విరించి - వివరముగ రచించువాడు}; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- బ్రహమదేవుడా! తండ్రీ! జరిగిన్, జరుగనున్న, జరుగుత్పన్న వయవహారా లనినటికీ నీవే కరివు.

నీకు తెలియని విషయమంటూ ఏదీ లేద. ఈ ప్రపంచవిధాన్ం నాకు తెలియజప్పుము” అని నారదడు
ప్రశనంచాడు. అందకు విపాురిన్ వదన్ంతో విధాత ఇలా అనానడు.

బ్రహమ అధిపతాం బొడయుట్స

2-80-క.

"రారా బుధులు; విరకుి లు

గారా; యీ రీత్త న్డుగుఁగా నేరరు; వి

సేమరావహము భవన్మత

మౌరా! నా విభుని మరమమడిగిత్త వతా్!

టీక:- రారా = పుట్సి లేద్ఘ; బుధులున్ = బుధులు (ఎంత మందో); విరకుి లున్ = వైరాగయము కలవారు (ఎందరో);

కారా = కాలేద్ఘ; ఈ = ఈ; రీత్తన్ = విధముగ; అడుగుఁగన్ = అడుగు; నేరరు = నేరురులు కారు (ఎవరును); విసేమరన్ =
విసమయమును; ఆవహము = కలిగించున్ది; భవత్ = నీ యొకక; మతము = పదధ త్త; ఔరా = ఔరా; నా = నా; విభునిన్ =
ప్రభువు యొకక; మరమము = రహసయములు, తెలియు క్తట్టకు; అడిగిత్తవి = అడిగినావు; వతా్ = పుత్రా.

భావము:- “కుమారా! నారద్ఘ! ఎందరో పండిత్పలు నితయం నా వదద కు వసుింట్రు. వారందరు విరకుి లే.

అయినా వాళ్లువరూ నీలాగా న్నున ప్రశనంచలేద. నీ యభిప్రయం నాకెంతో ఆన్ందం కలిగిసుిన్నది.

ఆశ్చరయం నా ప్రభువు యొకక మరమమే అడిగావు.

2-81-శా.

నానా సాథవరజంగమప్రకరముల్ నా యంత నిరిమంప వి

జాానం బేమయు లేక తొట్రుపడ నిచచన్ నాకు సరావనుసం

ధానారంభ విచక్షణతవము మహోద్ఘరంబు గా నిచెచ ము

నేన నా యీశ్వరు నాజా ుఁ గాక జగముల్ నిరిమంప శ్కుి ండనే?

టీక:- నానా = వివిధములైన్; సాథవర = కదలని ప్రణులు; జంగమ = కదల ప్రణులు; ప్రకరముల్ =

సమూహములను; నా = నా; అంతన్ = అంతట్స (నేనే); నిరిమంపన్ = సృష్టి ంచుట్సకు; విజాాన్ంబున్ = నైపుణయము;
ఏమయున్ = ఏ మాత్రమును; లేకన్ = లేక పోవుట్సచే; తొట్రుపడన్ = తడబాట్ట పడగ; ఇచచన్ = తన్ ఇషి ప్రకారము;
నాకున్ = నాకు; సరవ = సమసి మైన్; అనుసంధాన్ = జతపరచే; ఆరంభ = ప్రయతనము యొకక; విచక్షణతవమున్ =
వివేకమును, నేరురితన్మును; మహా = గొపు; ఉద్ఘరంబుగాన్ = దయతో; ఇచెచన్ = ఇచెచను; మునున = పూరవము;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 64

నేన్ = నేను; ఆ = ఆ; ఈశ్వరున్ = ప్రభువు యొకక; ఆజా న్ = ఆన్త్తని; కాక = కాకుండగ; జగముల్ = లోకములను;
నిరిమంపన్ = నిరిమంచుట్సకు; శ్కుి ండనే = శ్క్తి కలవాడనా ఏమటి.

భావము:- ఓ నారద్ఘ! విను. నానా రూపాలతో ఉన్న ఈ చరాచర ప్రపంచానిన నా అంతట్స నేనే

సృజించట్నిక్త చాలిన్ తెలివి ఏ కొంచెము లేక పూరవం తబిభబుు పడుత్పనానను. ఆ సిథ త్తలో సమసి సృష్టి ని
ప్రరంభించడానిక్త అవసరమైన్ విజాానానిన నా కా ప్రభువు ఎంతో ఉద్ఘరబుదిధ తో అనుగ్రహించాడు.
అలాంటిపరమేశ్వరునిఆన్త్తలేకపోతే ఈలోకాలునిరిమంచేశ్క్తి నాకెకకడిదినాయనా

2-82-మ.

అనఘా! విశ్వము నెలు దీపి ముగుఁ జేయన్ నే సమరుథ ండనే?

యిన చంద్రాన్ల తారకా గ్రహగణం బే రీత్త నా రీత్త నె

వవని దీపిి ం బ్రత్తదీపి మయెయ భువన్వ్రాతంబు దదీధ పిిచే

న్నుదీపి ం బగున్టిి యీశ్వరున్ క న్శ్రంతమున్ మ్రొకెకదన్.

టీక:- అన్ఘా = పాప విరహిత్పడా; విశ్వమున్ = విశ్వమును, జగత్పి ను; ఎలు న్ = అంతట్సను; దీపి ముగన్ =

ప్రకాశ్ము అగున్ట్టు; చేయగన్ = చేయుట్సకు; నేన్ = నేను; సమరుథ ండనే = సామరథాము కలవాడనా ఏమటి; ఇన్న్ =
సూరుయడు; చంద్రన్ = చంద్రుడు; అన్లన్ = అగిన; తారకన్ = తారలు, న్క్షత్రములు; గ్రహగణంబున్ = గ్రహముల
గుంపులని; ఏ = ఏ; రీత్తన్ = విధమో; ఆ = ఆ; రీత్తన్ = విధముగ; ఎవవని = ఎవని వలన్ మాత్రమే; దీపిి న్ = వెలుగ
వలన్, ప్రకాశ్ము వలన్; ప్రత్తదీపి ము = ప్రత్తబింబించున్వి; అయెయన్ = అయిన్వో; భువన్ = లోకములు; వ్రాతంబున్
= సమూహములును; తత్ = అతని; దీపిి = ప్రకాశ్ము, వెలుగు; చేన్ = చేత; అనుదీపి ంబున్ = ప్రత్తఫలించున్వి;
అగున్ = అగునో; అటిి = అట్టవంటి; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని, విష్ఠాని; క్తన్ = క్త; ఏన్ = నేను; అశ్రంతమున్ =
అవిరామముగ, నిరంతరముగ; మ్రొకెకదన్ = కొలచెదను.

భావము:- పాపరహిత్పడా! ఈ ప్రపంచాన్నంతటినీ ప్రకాశంపజేసే సామరథాం నాకు లేద. ఎవని దివయ

ప్రకాశ్ం వలు సూరుయడు, చంద్రుడు, అగన, న్క్షత్రాలు, గ్రహాలు ఆలాగే ఈ లోకాలనీన కూడ సముజజ వలంగా
ప్రకాశసుినానయో, అటిి దివయదీపిి తో తేజరిలుుత్పన్న పరమేశ్వరున్కు నే నెలు వేళలా ప్రణమలుుత్పనానను.

2-83-మ.

వినుమీ; యీశ్వరు దృష్టి మారగమున్ నావేశంప శ్ంక్తంచి సి

గుగన సంకోచము నంద మాయవలన్ం గుంఠీభవతురజా చే

న్ను లోకశ్వరుుఁ డంచు మ్రొకుక మత్తహీన్వ్రాతముం జూచి నే

న్నిశ్ంబున్ న్గి ధికకరింత్ప హరిమాయాకృతయ మంచున్ సుతా!

టీక:- వినుము = ఆలోక్తంచుము; ఈ = ఈ; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని, విష్ఠాని; దృష్టి న్ = దృష్టి యొకక;

మారగమున్న్ = ద్ఘరిలో; ఆవేశంపన్ = ఆవేశంచుట్సకు, చొచుచట్సకు; శ్ంక్తంచి = శ్ంక్తంచి, సందేహించి; సిగుగన్న్ =

సిగుగతో; సంకోచము = కుంచించుకొనిపోవుట్సను; ఒందన్ = పొందన్టిి ; మాయ = మాయ; వలన్న్ = మూలమున్;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 65

కుంఠీభవత్ = కుంట్టపడిన్, మొకకవోయిన్; ప్రజా = తెలివి; చేన్ = చేత; న్నున్ = న్నున; లోక = లోకములకు;
ఈశ్వరుుఁడు = అధికారి, ప్రభువు; అంచున్ = అనుచు; మ్రొకుక = న్మసకరించు; మత్త = తెలివి; హీన్ = తకుకవ వారి;
వ్రాతమున్ = సమూహమును; చూచి = చూసి; నేన్ = నేను; అనిశ్ంబున్ = ఎలు ప్పుడును; న్గి = న్వువకొని;
ధికకరింత్పన్ = వయత్తరక్తసాిను, త్తరసకరిసాిను; హరి = హరి యొకక, విష్ఠావు యొకక; మాయా = మాయ వలన్; కృతము
= జరుగుత్పన్నది; అంచున్ = అనుకొనుచు; సుతా = పుత్రుడా.

భావము:- ఈ విషయం ఇంకా విశ్దంగా వినిపిసాిను, నారద్ఘ! విను. మాయ ఈశ్వరుని దృష్టి పథంలో

ప్రవేశంచడానిక్త శ్ంక్తంచి సిగుగతో కుంచించుకపోత్పంది. ఈ మాయవలు తమ ప్రజా కుంఠతం కాగా బుదిధ లేని
వాళ్లు న్నేన లోకవిభుడని భావించి నాకు న్మసకరిసుింట్రు. వతా్! అలాంటి మూరుు లను చూసి ఇది
శ్రీహరి మాయవలు జరిగే పని కద్ఘ అని నాలో నేను న్వువకొని వాళును త్రోసిపుచుచతాను.

2-84-వ.
మఱయు దేహంబున్కు ద్రవయంబులైన్ మహాభూతంబులును జన్మనిమతి ంబులైన్
కరమంబులునుుఁ, గరమక్షోభకంబైన్ కాలంబునుుఁ, గాలపరిణామ హేత్పవైన్ సవభావం
బును, భోకి యైన్ జీవుండును, వాసుదేవుండ కా నెఱంగుము; వాసుదేవ వయత్తరికింబు
లేద; సిదధ ంబు నారాయణ నియమయంబులు లోకంబులు దేవతలు నారాయణశ్రీర
సంభూత్పలు; వేద యాగ తపోయోగ విజాాన్ంబులు నారాయణ పరంబులు జాాన్సాధయం
బగు ఫలంబు నారాయణు న్ధీన్ంబు; కూట్ససుథండును సరావతమకుండును సరవద్రషి
యున్యిన్ యీశ్వరుని కట్క్ష విశ్లషంబున్ సృజియింపంబడి ప్రేరిత్పండనై సృజయంబైన్
ప్రపంచంబు సృజించుచుండుద; నిరుగ ణుండైన్ యీశ్వరుని వలన్ రజస్తి వతమో
గుణంబులు ప్రభూతంబులై యుతుత్తి సిథ త్తలయంబులకుం బాలుపడి కారయ కారణ
కరిృతవ భావంబు లంద ద్రవయంబులైన్ మహాభూతంబులును జాాన్మూరుి లయిన్
దేవతలును గ్రియారూపంబు లయిన్ యింద్రయంబులును నాశ్రయంబులుగా
నితయముకుి ం డయుయను మాయాసమనివత్పండైన్ జీవుని బంధించు; జీవున్కు
నావరణంబులయి యుపాధిభూతంబు లయిన్ మూుఁడు లింగంబులు సేసి పరులకు
లక్షితంబుగాక తన్కు లక్షితంబైన్ తతవంబుగల యీశ్వరుం డివివధంబున్
గ్రీడించుచుండు.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకనూ; దేహంబున్ = శ్రీరము; కున్ = క్త; ద్రవయంబులున్ = మూలపద్ఘరథములు,

ఖనిజములు {న్వద్రవయములు - పృథివి, అప్పు (నీరు), తేజము, వాయువు, ఆకాశ్ము, కాలము, దికుక (ప్రదేశ్ము),
ఆతమ, మన్సు్}; ఐన్ = అయిన్టిి ; మహాభూతంబులును = మహాభూతములును {మహాభూతములు - భూమ, నీరు,
గాలి, నిప్పు, ఆకాశ్ము, మన్సు్}; జన్మ = జన్మలకు; నిమతి ంబులున్ = కారణభూతములు; ఐన్ = అయిన్టిి ;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 66

కరమంబులునున్ = కరమలును; కరమ = కరమలుకు; క్షోభకంబు = ప్రవృత్తి కారణము; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; కాలంబునున్ =
కాలమును; కాల = కాలానుగుణ; పరిమాణ = మారుులకు; హేత్పవు = కారణభూతములు; ఐన్న్ = అయిన్టిి ;
సవభావంబునున్ = సవభావములును; భోకి = అనుభవించువాడు; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; జీవుండునున్ = జీవుడును;
వాసుదేవుండ = వాసుదేవుడే, భగవంత్పడే {వాసుదేవుడు - సరావతమల వసించు దేవుడు}; కాన్ = అగును అని;
ఎఱంగుము = తెలియుము; వాసుదేవ = వాసుదేవునిక్త, భగవంత్పనిక్త; వయత్తరికిము = కానిది; లేద = లేద;
సిదధ ంబున్ = నిశ్చయముగా; నారాయణ = భగవంత్పని {నారాయణ – నీట్స నుండు వాడు}; నియమయంబులున్ =
ఏరాుట్ట చేయబడివి; లోకంబులున్ = లోకములు; దేవతలు = దేవతలు; నారాయణ = భగవంత్పడు; శ్రీర =
దేహము నుండి; సంభూత్పలు = పుటిి న్వారు {సంభూత్పలు - సంభవించిన్వారు, భూతకాలము కలవారు}; వేద =
వేదములు; యాగ = యజా ములు; తపస్ = తపసు్; యోగ = యోగమారగములు; విజాాన్ంబులు = విజాాన్ములు;
నారాయణ = భగవంత్పని; పరంబులు = చెందన్వి, ఉదేద శంచిన్వి; జాాన్ = జా న్ము వలన్; సాధయంబున్ = సాధయము;
అగున్ = అయ్యయ; ఫలంబున్ = ఫలితము; నారాయణున్ = భగవంత్పని; ఆధీన్ంబున్ = ఆధీన్మున్ ఉండును;
కూట్ససుథండునున్ = నిరివకారుడు {కూట్ససుథడు - కూట్ససుథడై ఉండి వికారముల కతీతముగ ఉండువాడు,
నిరివకారుడు}; సరావతమకుండునున్ = సరావంతరాయమ {సరావతమకుడు - సమసి మున్ంద ఆతమగ ఉండువాడు -
సరావంతరాయమ}; సరవద్రషి యున్ = సరవదరశనుడును {సరవద్రషి - సరవమును సరిగ చూచువాడు}; అయిన్ =
అయిన్; ఈశ్వరునిన్ = భగవంత్పని; కట్క్ష = దయాదృష్టి ; విశ్లషంబున్న్ = గొపుతన్మువలన్; సృజియింపంబడి =
సృష్టి చేయబడి; ప్రేరిత్పండను = ప్రేరణ పొందిన్వాడను; ఐ = అయి; సృజయంబున్ = సృష్టి ంపబడవలసిన్వి; ఐన్ =
అయిన్టిి ; ప్రపంచంబున్ = విశ్వమంతటిని; సృజించుచున్ = సృష్టి సూ
ి ; ఉండుదన్ = ఉంట్ను; నిరుగ ణుండు =
గుణములులేనివాడు, గుణాతీత్పడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; ఈశ్వరుని = భగవంత్పని; వలన్న్ = వలన్నే; రజస్ =
రజసు్; సతి వ = సతవ; తమస్ = తమసు్; గుణంబులున్ = గుణములును; ప్రభూతంబులున్ = పుటిి పెరుగున్వి; ఐ =
అయి; ఉతుత్తి = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; లయంబులున్ = లయములకు; పాలుపడి = పాలుడి, పూనుకొని; కారయ =
కారయభావము; కారణ = కారణభావము; కరిృతవ = కరిృతవభావము; భావంబులున్ = అను భావములు; అందన్ =
లోపల; ద్రవయంబులు = మూలపద్ఘరథములు; ఐన్ = అయిన్టిి ; మహాభూతంబులును = పృథివాయది
మహాభూతములును {మహాభూతములు - పంచభూతములు, మన్సు్}; జాాన్ = జాాన్ము యొకక; మూరుి లు =
సవరూపములు; అయిన్ = అయిన్టిి ; దేవతలును = దేవతలును; క్రియా = క్రియ యొకక; రూపంబులు =
రూపములు; అయిన్ = అయిన్టిి ; ఇంద్రయంబులునున్ = ఇంద్రయములును; ఆశ్రయంబులు = ఆశ్రయించున్వి;
కాన్ = వలె; నితయ = నితయమైన్, ఎలు ప్పుడును; ముకుి ండు = ముకుి డు, నిరభంధనుడు; అయుయను = అయిన్పుటిక్తని;
మాయా = మాయతో; సమనివత్పండు = కూడి ఉండువాడు; ఐన్ = అయిన్; జీవునిన్ = జీవుడుని; బంధించున్ =
బంధిసాియి; జీవున్ = జీవున్; కున్ = క్త; ఆవరణంబులు = ఆవరణలు, పొరలు; అయి = అయి, కమమ;
ఉపాధిభూతంబులున్ = ఆధారమైన్వి, కారణమైన్వి; అయిన్ = అయిన్టిి ; మూుఁడు = మూడు; లింగంబులున్ =
శ్రీరములు, రూపాలు {త్రిలింగములు - సూ
థ ల సూక్ష్మ కారణ అను మూడు శ్రీరములు, త్రిగుణములు
పంచభూతములు ఇంద్రయాదలు}; సేసి = వలన్; పరులకున్ = ఇతరులకు; లక్షితంబులు = అందన్వి,
గోచరించున్వి; కాక = కాకుండగ; తన్కున్ = తన్కు (మాత్రము); లక్షితంబున్ = గోచరించున్వి; ఐన్ = అయిన్టిి ;
తతి వంబున్ = తతవము, లక్షణము; కల = కలిగిన్; ఈశ్వరుండు = భగవంత్పడు; ఈ = ఈ; విధంబున్న్ = విధముగ;
క్రీడించుచున్ = క్రీడించుచు, వినోదిసూ
ి ; ఉండున్ = ఉండును.

భావము:- ఇంకా ఆ పైన్. శ్రీరనిరామణానిక్త ఉపయోగపడే పృథివాయది పంచ మహాభూతాలు, పుట్టికకు

హేత్పవులైన్ కరమలు, కరమ ప్రవృత్తి క్త హేత్పవైన్ కాలము, కాల మారుులకు కారణమైన్ సవభావము, వీటిన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 67

అనుభవించే జీవుడు సమసి ము ఆ శ్రీమనానరాయణుడే. అన్యమైన్ది ఏది లేద. ఇది నిజం. ఈ లోకానిన
నియమంచే వాడు వాసుదేవుడే. వేలుులు నారాయణుని శ్రీరంనుండి పుటిి న్వార; వేద్ఘలు, యాగాలు,
తపసు్లు, ప్రణాయామాది యోగాలు, విజాాన్ము సమసి ం నారాయణుని ఆరాధనా రూపమైన్వే; జాాన్ం
వలు సాధించే ఫలం కూడా నారాయణుని అధీన్ంలోనే వుంది. నిరివకారుడు, సరావంతరాయమ,
సరవదరశనుడు అయిన్ భగవంత్పని క్రీగంటిచూపుచే ప్రేరపింపబడి, గుణరహిత్పడైన్ ఈశ్వరుని నుండి
రజసు్, సతి వము, తమసు్ అనే మూడు గుణాలు పుడుత్పనానయి. అవి ఉతుత్తి క్త, సిథ త్తక్త, లయాలక్త
హేత్పవు లవుత్పనానయి. కారయభావంలోనూ, కారణభావంలోనూ, కరిృభావంలోనూ ద్రవాయలైన్ పృథివాయది
పంచ మహాభూతాలనూ, జాాన్రూపాలైన్ బ్రహామది దేవతలనూ, క్రియారూపాలైన్ ఇంద్రయాలనూ
ఆశ్రయిసుినానయి. జీవుడు సద్ఘ ముకుి డే అయినా మాయతో కూడి ఉండడం వలు ఆ త్రిగుణాలు అతణిా
బంధిసుినానయి. జీవుణిా కపిువేసే ఉపాధులైన్ ఈ మూడు గుణాలను కలిుంచి తద్ఘదవరా ఈశ్వరుడు
ఇతరులకు ఏ మాత్రం గోచరించక తన్కు మాత్రం గోచరించే తతి వంతో ఈ విధంగా వినోదిసూ
ి ఉంట్డు.

2-85-క.

ఆ యీశుుఁడ న్ంత్పుఁడు హరి

నాయకుుఁ డీ భువన్ములకు, నాకున్, నీకున్,

మాయకుుఁ బ్రాణివ్రాతము

కీ యెడలన్ లేద యీశ్వరతరము సుతా!

టీక:- ఆ = ఆ; ఈశుుఁడు = భగవంత్పడు; అన్ంత్పుఁడు = అంతము లేనివాడు; హరి = పాపములను

హరించువాడు; నాయకుుఁడు = నియామకుడు, ప్రభువు; ఈ = ఈ; భువన్ముల = లోకముల; కున్ = క్త; నాకున్ =

నాకును; నీకున్ = నీకును; మాయ = మాయ; కున్ = క్తని; ప్రణి = ప్రణుల; వ్రాతమున్ = సమూహముల; క్తన్ = క్తని;
ఈ = ఈ, ఇకకడ; ఎడలన్ = తావులలో, ఎకకడ కూడ; లేద = లేద+అ, లేనేలేది; ఈశ్వర = భగవంత్పనిక్త; ఇతరమున్
= ఇతరమైన్ది, వేరైన్ది; సుతా = పుత్రుడా.

భావము:- నారద్ఘ! కుమారా! ఆ పరమేశ్వరుడు త్పది లేనివాడు. ఆ శ్రీహరి ఈ లోకాలకు, నాకు, నీకు,

మాయకు, ప్రణికోటిక్త ప్రభువు. ఆయన్ కంట్ల అన్యమైన్ది ఏది ఈ జగత్పి లో లేనే లేద.

2-86-వ.
వినుము మాయావిభుండైన్ యీశ్వరుండు దన్ మాయం జేసి దైవయోగంబున్ం
బ్రాపి ంబులయిన్ కాలజీవాదృషి సవభావంబులు వివిధంబులు సేయ నిశ్చయించి
కైకొనియె; నీశ్వరాధిష్టు తం బైన్ మహతి తివంబు వలన్ న్గు కాలంబున్ గుణవయత్తకరంబును
సవభావంబున్ుఁ బరిణామంబును జీవాదృషి భూతంబయిన్ కరమంబున్ జన్మంబును న్యెయ;
రజస్తి వంబులచే నుపబృంహితంబై వికారంబు నందిన్ మహతి తివంబు వలన్ం
దమఃప్రధాన్ంబై ద్రవయ జాాన్ క్రియాతమకంబగు న్హంకారంబు గలిగె; న్దియు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 68

రూపాంతరంబు లందచు ద్రవయశ్క్తి యైన్ తామసంబునుుఁ గ్రియాశ్క్తి యైన్ రాజసంబును

జాాన్శ్క్తి యైన్ సాత్తవకంబును న్న్ మూుఁడు విధంబు లయెయ; న్ంద భూతాది యైన్
తామసాహంకారంబు వలన్ న్భంబు కలిగె; న్భంబున్కు సూక్ష్మరూపంబు ద్రషి ృదృశ్యము
లకు బోధకంబైన్ శ్బద ంబు గుణంబగు; న్భంబువలన్ వాయువు గలిగె; వాయువున్కుం
బరాన్వయంబున్ శ్బద ంబు సురశంబు న్ను రండు గుణంబులు గలిగి యుండు; న్ది
దేహంబు లం దండుట్సం జేసి ప్రణరూపంబై యింద్రయ మన్శ్శరీరపాట్సవంబునై
యోజస్హోబలంబులకు హేత్పవై వరిించు; వాయువు వలన్ రూప సురశ శ్బద ంబు
లనియెడు గుణంబులుుఁ మూుఁటితోడుఁ తేజంబుుఁ గలిగె; దేజంబు వలన్ రస రూప సురశ
శ్బద ంబు లనియెడి నాలుగు గుణంబులతోడ జలంబు గలిగె; జలంబు వలన్ గంధ రస
రూప సురశ శ్బద ంబు లనియెడు గుణంబు లయిదింటితోడం బృథివి గలిగె; వైకారికంబైన్
సాత్తి వకాహంకారంబు వలన్ుఁ జంద్రదైవతంబయిన్ మన్ంబు గలిగె; మఱయు దికుకలును
వాయువును న్రుకండును బ్రచేతసుండును నాశవనులును వహినయు నింద్రుండు
నుపేంద్రుండును మత్రుండునుుఁ బ్రజాపత్తయు న్నియెడి దశ్దేవతలు గలిగిరి; తైజసం
బైన్ రాజసాహంకారంబు వలన్ దిగెటవ
ద తంబైన్ శ్రవణేంద్రయంబును, వాయుదైవతంబైన్
తవగింద్రయంబును, సూరయదైవతంబైన్ న్యనేంద్రయంబును, ప్రచేతోదైవతంబైన్
రసనేంద్రయంబును, న్శవదైవతంబైన్ ఘ్రాణేంద్రయంబును, వహినదైవతంబైన్
వాగింద్రయంబును, ఇంద్రదైవతంబైన్ హసేి ంద్రయంబును నుపేంద్రదైవతంబైన్
పాదేంద్రయంబును, మత్రదైవతంబైన్ గుదేంద్రయంబును బ్రజాపత్త దైవతంబైన్
గుహేయంద్రయంబును న్నియెడి దశ్లంద్రయంబులును బోధజన్కాంతఃకరణైక
భాగంబయిన్ బుదిధ యుుఁ గ్రియాజన్కాంతఃకరణంబయిన్ ప్రణంబునుం గలిగె; నిటిి
శ్రోత్రాదలగు దశ్లంద్రయంబులతోుఁ గూడిన్ భూతేంద్రయ మనో గుణంబులు వేరవఱగుఁ
బ్రహామండ శ్రీరనిరామణంబున్ం దసమరథంబు లగున్పుడు గృహ నిరామణంబున్కుం బెకుక
పద్ఘరథంబులు సంపాదించిన్ంగాని చాలని చందంబున్ భూతేంద్రయ మనోగుణంబుల
వలన్ గృహంబు కైవడి భగవచాక్తి ప్రేరితంబులగుచు నేకీభవించిన్ సమష్టి
వయష్ణితమకతవంబు న్ంగకరించి చేతనాచేతన్ంబులం గల బ్రహామండంబు కలిుతం బయెయ;
న్టిి యండంబు వరాియుత సహస్రంతంబు దనుక జలంబు న్ందండెుఁ; గాల కరమ
సవభావంబులం దగులువడక సమసి ంబును జీవయుకింబుగుఁ జేయు నీశ్వరుం
డచేతన్ంబును సచేతన్ంబునుగ నన్రచ; న్ంతుఁ గాల కరమ సవభావ ప్రేరకుండయిన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 69

పరమేశ్వరుండు జీవరూపంబున్ మహావరణ జలమధయ సిథ తంబయిన్ బ్రహామండంబులోను

సొచిచ సవిసాిరంబు గావించి యటిి యండంబు భేదించి నిరగమంచె; నెట్సు ంట్లని.
టీక:- వినుము = వినుము; మాయా = మాయకు; విభుండు = ప్రభువు; ఐన్ = అయిన్టిి ; ఈశ్వరుండున్ =

ప్రభువు, భగవంత్పడు; తన్ = తన్ యొకక; మాయన్ = మాయ యొకక; చేసి = కారణము వలన్; దైవయోగంబున్న్ =
దైవయతనమున్, దివయమైన్యోగమువలన్ ; ప్రపి ంబులు = పొందబడిన్వి; అయిన్ = అయిన్టిి ; కాల = కాలము;
జీవ = జీవము, జీవుడు; అదృషి = కనిపించని, గమనించ వీలుకానిది; సవభావంబులున్ = సవభావములు, నేన్నే
భావములు,; వివిధంబులున్ = అనేక విధములైన్వి; సేయన్ = చేయవలెన్ని; నిశ్చయించి = నిశ్చయించుకొని,
సంకలిుంచి; కైకొనియెన్ = చేపట్టి ను; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని; అధిష్టు తంబున్ = అధీన్ములో ఉన్నవి,
ఆశ్రయించిన్వి; ఐన్ = అయిన్టిి ; మహతి తివంబున్ = మహతి తివవము; వలన్న్ = చేత; అగు = అయ్యయ;
కాలంబున్న్ = కాలమువలన్; గుణ = (త్రి) గుణములు; వయత్తకరంబును = పరసుర సమేమళన్మును; సవభావంబున్న్
= సవభావము వలన్; పరిణామంబునున్ = మారుులును; జీవ = జీవుని; అదృషి = కన్బడని; భూతంబున్న్ =
లక్షణము; అయిన్ = అయిన్; కరమంబున్న్ = కరమవలన్; జన్మంబునున్ = జన్మము, సృష్టి ; అయెయన్ = కలిగెను; రజస్
= రజసు్; సతి వంబులన్ = సతవములు; చేన్ = వలన్; ఉపబృంహితంబున్ = పెంపొందబడిన్ది, సంవృదిధ తము; ఐ
= అయి; వికారంబున్ = మారుులు; ఒందిన్ = పొందిన్, చెందిన్; మహతి తివంబున్ = మహతి తివము; వలన్న్ =
వలన్; తమస్ = తమసు్; ప్రధాన్ంబు = ప్రధాన్మైన్ది, ముఖయమైన్ది; ఐ = అయి; ద్రవయ = ద్రవయము యొకక,
పృథువాయదల {న్వద్రవయములు - పృథువాయదలు - పృథివ, అప్పు, తేజము, వాయువు, ఆకాశ్ము, కాలము, దికుక, ఆతమ,
మన్సు్}; జాాన్ = జాాన్ము కలది; క్రియా = క్రియ; ఆతమకంబున్ = లక్షణము కలది; అగు = అయిన్; అహంకారంబున్
= అహంకారమును; కలిగెన్ = కలిగిన్ది; అదియున్ = అదికూడ; రూపాంతరంబున్ = మారుులు; ఒందచున్ =
పొందచూ, చెందతూ; ద్రవయ = ద్రవయరూప; శ్క్తి = శ్క్తి; ఐన్ = అయిన్; తామసంబునున్ = తమోగుణమును,
తమసు్ను; క్రియా = క్రియ యొకక, కరమల; శ్క్తి = శ్క్తి; ఐన్ = అయిన్; రాజసంబునున్ = రజోగుణము, రాజసము;
జాాన్ = జాాన్ము యొకక; శ్క్తి = శ్క్తి; ఐన్ = అయిన్; సాత్తవకంబునున్ = సతి వ గుణము, సాత్తి వకము; అన్న్ = అను;
మూుఁడు = మూడు; విధంబులున్ = రకములు; అయెయన్ = కలిగిన్వి; అందన్ = అందలో, వానిలో; భూత =
భూతములకు (పంచ); ఆది = మొదలు; ఐన్ = అయిన్టిి ; తామస = తామసముయొకక , తమసు్కూడిన్;
అహంకారంబున్ = అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; అభంబున్ = ఆకాశ్ము; కలిగెన్ = సంభవించెను; అభంబున్
= ఆకాశ్ము; కున్ = క్త; సూక్ష్మ = సూక్ష్మ; రూపంబు = రూపమైన్; ద్రషి ృ = ద్రషి ఐన్ ఆతమ; దృశ్యములున్ =
చూడబడున్వాని; కున్ = క్తని; బోధకంబు = తెలియున్ది; ఐన్ = అయిన్; శ్బద ంబున్ = శ్బద ము; గుణంబు = గుణము;
అగున్ = అగును; అభంబున్ = ఆకాశ్ము; వలన్న్ = వలన్; వాయువు = వాయువు, గాలి; కలిగెన్ = పుటిి న్ది;
వాయువున్కున్ = వాయువున్కు, గాలిక్త; పర = బయట్సకు; అన్వయంబున్ = వయకిములై; శ్బద ంబున్ = శ్బద ము;
సురశంబున్ = సురశయును; అను = అనే; రండు = రండు; గుణంబులు = గుణములు; కలిగి = కలిగిన్దై; ఉండున్
= ఉండును; అది = అది; దేహంబులు = శ్రీరములు; అందన్ = లోపల; ఉండుట్సన్ = ఉండుట్స; చేసి = చేత; ప్రణ
= ప్రణము యొకక; రూపంబున్ = రూపము కలది; ఐ = అయి; ఇంద్రయ = ఇంద్రయముల; మన్స్ = మన్సు్; శ్రీర
= శ్రీరము లయొకక; పాట్సవంబున్ = సామరథాము, పాట్సవ, బల, శ్కుి లు; ఐ = అయి; ఓజస్ = తేజము, గ్రహణశ్క్తి;
సహస్ = సహన్ము, కూడిఉండుశ్క్తి; బలంబులున్ = బలములు, సత్పి వశ్కుి లు; కున్ = కు; హేత్పవు = కారణము; ఐ
= అయి; వరిించున్ = ప్రవరిించును; వాయువు = (ప్రణ) వాయువు; వలన్న్ = వలన్; రూప = రూపము; సురశ =
సురశ; శ్బద ంబులు = శ్బద ములు; అనియెడి = అన్బడు; గుణములున్ = గుణములు; మూుఁటి = మూడింటి; తోడన్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 70

తోను; తేజంబున్ = తేజసు్; కలిగెన్ = పుటిి న్ది; తేజంబున్ = తేజసు్; వలన్న్ = వలన్; రస = రుచి; రూప =
రూపము; సురశ = సురశ; శ్బద ంబున్ = శ్బద ములు; అనియెడి = అను; నాలుగు = నాలుగు; గుణంబులన్ =
గుణములు; తోడన్ = తోను; జలంబున్ = జలము, నీరు; కలిగెన్ = పుటిి న్ది; జలంబున్ = జలము; వలన్న్ =
వలన్; గంధ = వాసన్; రస = రుచి; రూప = రూపము; సురశ = సురశ; శ్బద ంబున్ = శ్బద ములు; అనియెడి = అను;
గుణంబున్ = గుణములు; అయిదింటిన్ = అయిదింటి; తోడన్ = తోను; పృథివి = పృథివ, భూమ; కలిగెన్ =
సంభవించెను; వైకారికంబున్ = వికారము పొందిన్ది, పరిణామమైన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; సాత్తి వక =
సతి వగుణరూపక; అహంకారంబున్ = అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; చంద్ర = చంద్రుడు; దైవతంబు =
అధిదేవతగా కలది; అయిన్ = అయిన్టిి ; మన్ంబున్ = మన్సు్; కలిగెన్ = పుటిి న్ది; మఱయున్ = ఇంకనూ;
దికుకలునున్ = దిగేదవతలు; వాయువునున్ = వాయువును; అరుకండునున్ = అరుకడును, సూరుయడును {అరుకడు -
ఋకుకలకు అధిదేవత ఐన్ సూరయబింబము}; ప్రచేతసుండునున్ = ప్రచేతసుడు, వరుణుడు; ఆశవనులునున్ =
అశవనీదేవతలును {ఆశవనులు - నాసత్పయడు, దస్రుడు అను పేరుు కల అశ్వనీదేవతలు}; వహినయున్ = అగినయును
{వహిన - అగిన}; ఇంద్రుండునున్ = ఇంద్రుడును; ఉపేంద్రుడునున్ = ఉపేంద్రుడును {ఉపేంద్రుడు - ఇంద్రుని
తముమడు, ఆదిత్పయడైన్ విష్ఠామూరిి, వామనుడు, ఇంద్రుని మీద ప్రభువు, విష్ఠాసహస్రనామ భాషయములో 151వ
నామం}; మత్రుండునున్ = మత్రుడు, మత్తక్త దేవుడు {మత్రుడు - మతము అను దేశ్, కాల, ద్రవయముల కొలతలకు
అధిదేవత}; ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్త, ప్రజోతుత్తి క్త పత్త {ప్రజాపత్త - జీవుల ఉతుత్తి క్త అధిపత్త}; అనియెడి = అను; దశ్ =
పదిమంది; దేవతలు = దేవతలు; కలిగిరి = సంభవించిరి; తైజసంబు = తేజసు్ వలనైన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; రాజస
= రజోగుణరూపకమైన్; అహంకారంబు = అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; దిక్ = దికుకలు; దైవతంబున్ =
అధిదేవతలు గా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; శ్రవణేంద్రయమును = విను చెవులు అను ఇంద్రయములు
{శ్రవణేంద్రయములు - వినుట్సకైన్ సాధన్ములు, చెవులు}; వాయు = వాయువు; దైవతంబున్ = అధిదేవతగా
కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; తవక్ = సురశకైన్, చరమమము అను; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయమును, సాధన్మును;
సూరయ = సూరుయడు; దైవతంబున్ = అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; న్యన్ = న్యన్ము అను, కళ్లు
అను; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయమును, సాధన్మును; ప్రచేతో = ప్రచేతసుడు, వరుణుడు; దైవతంబున్ =
అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; రసన్ = రుచికైన్, నాలుక అను; ఇంద్రయంబునున్ = ఇంద్రయమును,
సాధన్మును; అశవ = అశవనీ దేవతలు; దైవతంబున్ = అధిదేవతలు గా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; ఘ్రాణ =
వాసన్కైన్, ముకుక అను; ఇంద్రయంబునున్ = ఇంద్రయమును, సాధన్మును; వహిన = అగిన; దైవతంబున్ =
అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; వాక్ = పలుకున్దైన్, నోరు అను; ఇంద్రయంబునున్ = ఇంద్రయమును,
సాధన్మును; ఇంద్ర = ఇంద్రుడు; దైవతంబున్ = అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; హసి = హసి ము అను,
చేత్పలు అను; ఇంద్రయంబునున్ = ఇంద్రయమును, సాధన్మును; ఉపేంద్ర = ఉపేంద్రుడు; దైవతంబున్ =
అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; పాద = పాదములు అను, కాళ్లు అను; ఇంద్రయంబునున్ =
ఇంద్రయమును, సాధన్మును; మత్ర = మత్రుడు; దైవతంబున్ = అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; గుద =
మలవిసరజన్కైన్ది, గుదము అను; ఇంద్రయంబునున్ = ఇంద్రయమును, సాధన్మును; ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్త;
దైవతంబున్ = అధిదేవతగా కలిగిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; గుహయ = పురుష లేద్ఘ సీీ మరమ; ఇంద్రయంబునున్ =
ఇంద్రయమును; అనియెడి = అను; దశ్ = పది; ఇంద్రయంబులునున్ = ఇంద్రయములును; బోధజన్క =
బోధపడున్ట్టు చేయగల; అంతఃకరణైక = లోపలనేఉండున్టిి ; భాగంబున్ = భాగము; అయిన్ = అయిన్;
బుదిధ యున్ = బుదిధ యును; క్రియాజన్క = పనులుచేయించగల; అంతఃకరణంబున్ = లోపల ఉండున్ది; అయిన్ =
అయిన్; ప్రణంబునున్ = ప్రణవాయువులు; కలిగెన్ = సంభవించిన్వి; ఇటిి = ఇట్టవంటి; శ్రోత = చేవులు; ఆదలు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 71

= మొదలైన్వి; అగు = అయిన్; దశ్ = పది; ఇంద్రయంబులు = ఇంద్రయములు; తోన్ = తోను; కూడిన్ = కూడిన్;
భూత = భూతములు; ఇంద్రయ = ఇంద్రయములు; మన్స్ = మన్సు్; గుణంబులు = గుణములు; వేరవఱగన్ =
వేరవేరుగ; బ్రహామండ = బ్రహామండము యొకక; శ్రీర = దేహమును; నిరామణంబున్ = నిరామణమును; అందన్ =
పొందట్సకు; అసమరథంబున్ = శ్క్తిలేనివి; అగున్ = అగును; అపుడు = అప్పుడు; గృహ = గృహమును; నిరామణంబున్
= నిరిమంచుట్స; కున్ = కు; పెకుక = పెకుక; పద్ఘరథంబులున్ = సామాగ్రిని; సంపాదించిన్న్ = సంపాదించిన్; కాని =
కాని; చాలని = సరిపడని; చందంబున్న్ = విధముగ; భూత = భూతములు; ఇంద్రయ = ఇంద్రయములు; మన్స్ =
మన్సు్; గుణంబులన్ = గుణముల; వలన్ = వలన్; గృహంబున్ = గృహము; కైవడిన్ = వలె; భగవత్ =
భగవంత్పని; శ్క్తి = శ్క్తిచే; ప్రేరితంబున్ = ప్రేరింపబడుత్పన్నది; అగుచున్ = అగుచు; ఏకీభవించిన్ = ఏకోనుమఖమైన్;
సమష్టి = పరసురసహకార; వయష్ణి = విడివిడి; ఆతమకతవంబున్ = లక్షణములు; అంగకరించి = సమమత్తంచి,
సమేమళవించి; చేతన్ = చేతన్తవము; అచేతన్ంబులన్ = అచేతన్తవములును; కల = కలిగిన్; బ్రహమ = పెదద ;
అండంబున్ = అండము, గుడుడ; కలిుతంబున్ = సంభవము, తయారు; అయెయన్ = అయెయను; అటిి = అట్టవంటి;
అండంబున్ = అండము; వరి = సంవత్రములు; అయుతసహస్ర = పదివేల వేలు; అంతంబున్ = పూరిి అగు;
దనుక = వరకు; జలంబున్ = నీటి; అందన్ = లోపల; ఉండెన్ = ఉండెను; కాల = కాలము; కరమ = కరమము;
సవభావంబులన్ = సవ భావములకు; తగులు = చికుక; పడకన్ = కొన్కుండగ; సమసి ంబున్ = సమసి మును; జీవ =
జీవముతో; యుకింబున్ = కూడి ఉండున్ట్టు; చేయు = చేయున్టిి ; ఈశ్వరుండున్ = ప్రభువు, భగవంత్పడు;
అచేతన్ంబున్ = చేతన్ము లేనిద్ఘనిని; సచేతన్ంబున్ = చేతన్ముకలద్ఘనిగ; ఒన్రచన్ = చేసెను; అంతన్ =
అంతట్స; కాల = కాలము; కరమ = కరమము; సవభావ = సవభావముల; ప్రేరకుండు = ప్రేరపించువాడు; అయిన్ =
అయిన్; పరమేశ్వరుండు = పరమేశ్వరుడు, భగవంత్పడు; జీవ = జీవము యొకక; రూపంబున్న్ = రూపములో; మహా
= గొపు, పెదద ; ఆవరణ = ఆవరణమైన్, పొరయైన్; జల = నీటి; మధయ = మధయన్; సిథ తంబున్ = ఉన్నటిి ది; అయిన్ =
అయిన్; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండము; లోన్ = అందన్; చొచిచ = ప్రవేశంచి, దూరి; సవిసాిరంబున్ = వృదిధ ,
పెదద దిగ; కావించి = చేసి; అటిి = అట్టవంటి; అండంబున్ = అండమును; భేదించి = బదద లుకొటిి ; నిరగమంచెన్ =
బయలుడెను, వెలువడెను; ఎట్టు = ఏ విధముగ; అంట్లనిన్ = అంట్ల.

భావము:- మాయకు నియామకుడు ఈశ్వరుడు, ఆ ప్రభువుకు తన్ మాయవలన్, దివయవైన్ యోగము

వలన్ కాలము, జీవదృషి ము, సవభావము అప్రయతనంగా సిదిధ ంచాయి. వాటిని ఆయన్ వివిధరూపాలుగా
చేయాలని నిశ్చయించుకొని సృష్టి కారాయనిక్త సహకారులూగ సీవకరించాడు. ఈశ్వరునిచే అధిష్టు ంపబడడ
మహతి తివం కారణంగా కాలంనుండి జన్మములు సిదిధ ంచాయి. రజోగుణం చేతా, సతి వగుణం చేతా,
వృదిధ పొందిన్ మహతి తివం వికారానిక్త లోన్యింది. ద్ఘనినుంచే తమోగుణ ప్రధాన్మైన్దీ, పంచభూతాలు,
పంచజాానేంద్రయాలు, పంచకరమంద్రయాలు రూపంగా కలదీ అయిన్ అహంకారం జనించింది. ఆ
అహంకారం మళీు వికారానిక్త లోనై ద్రవయశ్క్తి యైన్ తామసమనీ, క్రియాశ్క్తియైన్ రాజసమనీ, జాాన్శ్క్తియైన్
సాత్తి వకమనీ మూడు రూపాలుగా పంచభూతాలకూ మూలకారణమైన్ తామసాహంకారం నుండి ఆకాశ్ం
పుటిి ంది. ద్రషి అయిన్ ఆతమకూ, దృశ్యమైన్ జగత్పి కూ బోధకమూ, సూక్ష్మరూపమైన్ వున్న శ్బద ం ఆకాశానిక్త
గుణమయింది. వికారానిక్త లోనైన్ ఆకాశ్ం నుండి సురశ గుణప్రధాన్మైన్ వాయువు పుటిి ంది. తన్కు
కారణనైన్ ఆకాశ్మందలి శ్బద మూ, తన్కు సహజమైన్ సురశమూ అనే రండు గుణాలు వాయువున్
కునానయి. వాయువు శ్రీరాలలో ప్రణరూపంలో వుంట్టంది. అది ఇంద్రయ పాట్సవాన్కీ, మనోబలానికీ,
శారీరక శ్క్తికీ హేత్పవవుత్పన్నది. వికారం పొందిన్ వాయువు నుండే రూపం, సురశం, శ్బద ం అనే మూడు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 72

గుణాలతో పాట్ట తేజసు్ జనించింది. తేజసు్ నుండి రసం, రూపం, సురశం, శ్బద ం అనే నాలుగు
గుణములతో జలము పుటిి న్ది. జలమువలన్ గంధ, రసం, రూపం, సురశం, శ్బద ంబులు అనెడి అయిద
గుణాలతో పృథివ పుటిి ంది. పై జపిున్వన్నీన తామసాహంకారంనుండి కలిగ న్వే. వికారానిక్త లోనైన్
సాత్తి వకాహంకారం నుండి మన్సు్ పుటిి ంది. ద్ఘనిక్త చంద్రుడు అధిదేవత, అంతేకాక ఆ సాత్తి వకాహంకారం
నుండే దికుకలు, వాయువు, సూరుయడు, వరుణుడు, అశవనీ దేవతలు, అగిన, ఇంద్రుడు, ఉపేంద్రుడు,
మత్రుడు, ప్రజాపత్త అనే పదిమంది దేవతలు పుట్ిరు. తైజసమైన్ రాజసాహంకారం నుండి శ్రవణం
మొదలైన్ ఐద జాానేంద్రయాలూ, వాకుక మొదలైన్ ఐద కరమంద్రయాలూ, బుదీధ , ప్రణమూ కలిగాయి. ఆ
పది యింద్రయాల అధిదేవతల వివరమలా ఉనానయి; శ్రవణేంద్రయానిక్త దికుకలూ, తవగింద్రయానిక్త
వాయూవూ, నేత్రంద్రయానిక్త సూరుయడు, రసనేంద్రయానిక్త ప్రచేతసుడూ, ఘ్రాణేంద్రయానిక్త
అశవనీదేవతలూ, వాగింద్రయానిక్త అగన, హసేి ంద్రయానిక్త ఇంద్రుడూ, పాదేంద్రయానిక్త ఉపేంద్రుడూ,
గుదేంద్రయానిక్త మత్రుడూ, ఉపసేథ ంద్రయాన్క్త ప్రజాపతీ దేవతలుగా ఉనానరు. బుదిధ జాాన్ం కలిగించే
అంతకరణంలో ఒక భాగం ప్రణం క్రియను కలిగ ంచే అంతకరణం. శ్రోత్రం మొదలైన్ పది యింద్రయాలతో
కూడిన్ భూతాలు, ఇంద్రయాలు, మన్సు్, శ్బద సురాశది గుణాలు విడివిడిగా ఉన్నప్పుడు బ్రహామండమనే
శ్రీరానిన నిరిమంచలేక పోయాయి. ఇలుు కట్ిలంట్ల అనేక వసుివులను ఒకకచ్చట్స చేరిచతే కాని సాధయం కాద
గద్ఘ అదే రీత్తగా పైన్ జపిున్ భూతాలు, ఇంద్రయాలు, మన్సు్. గుణాలు భగవంత్పని శ్క్తివలు ప్రేరణ పొంది
ఒకకటిగా చేరాయి. సమష్టి గానూ, వయష్టి గానూ కలిసి చేతనాలనూ, అచేతనాలనూ కలిుంచాయి. అలా యీ
బ్రహామండానిన నిరిమంచాయి. ఆ విధంగా నిరిమంపబడడ అండం కోటి సంవత్రాల వరకూ నీళులోనే
ఉండిపోయింది. ఆ పైన్ కాలకరమసవభావాలకు లోను గానివాడూ, అనినటినీ ప్రణవంతాలుగా
చేయగలవాడూ అయిన్ ఈశ్వరుడు ప్రణరహితమైన్ ద్ఘనిని ప్రణ సహితం చేసాడు. కాలకరమసవభావాలకు
ప్రేరకుడైన్ ఆ పరమేశ్వరుడు మహావరణ జలమధయంలో జీవరూపంలో ప్రవేశంచి ద్ఘనిన మక్తకలి విసి ృతం
చేసాడు. చివరిక్త ఆ అండానిన భేదించుకొని వెలిక్త వచాచడు. అది ఎలా జరిగిందో విను.

లోకంబులు పుట్టిట్స

2-87-క.

భువనాతమకుుఁ డా యీశుుఁడు

భవనాకృత్తతోడ నుండు బ్రహామండంబున్

వివరముతోుఁ బదనాలుుఁగు

వివరంబులుగా నన్రచ విశ్దంబులుగన్

టీక:- భువన్ = భువన్ములు; ఆతమకున్ = తానే అయిన్వాడు; ఆ = ఆ; ఈశుుఁడు = ఈశ్వరుడు, అధికారి; భవన్

= భవన్ములు యొకక; ఆకృత్త = ఆకారము; తోడన్ = తో; ఉండు = ఉండెడి; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండమును;
వివరము = వివిధ లక్షణములు; తోన్ = తో; పదనాలుగు = పద్ఘనలుగు; వివరంబులుగాన్ = రకములుగా; ఒన్రచన్ =
చేసెను; విశ్దంబుగన్ = విశ్దమగున్ట్టు, తెలియున్ట్టు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 73

భావము:- ప్రపంచ సవరూపుడైన్ ఆ ఈశ్వరుడు ఒక భవన్ం లాగ ఉన్న బ్రహామండానిన విడివిడిగాచేసి

విపులమైన్ చత్పరదశ్భువనాలుగా తీరిచదిద్ఘదడు.

2-88-మ.

బహు పా దోరు భు జాన్ నేక్షణ శరఃఫాలశ్రవోయుకుి ుఁడై

విహరించున్ బహుదేహి దేహగత్పుఁడై; విద్ఘవంసు లూహించి త

దుహురూపావయవంబులన్ భువన్సంపత్తి న్ విచారింత్ప; రా

మహనీయాదభతమూరిి యోగిజన్ హృనామనుయండు మేధానిధీ!

టీక:- బహు = అనేకమైన్; పాద = పాదములు, కాళ్లు; ఊరు = తొడలు; భుజ = భుజములు; ఆన్న్ =

ముఖములు, నోరుు ; ఈక్షణ = కళ్లు; శరః = తలలు; ఫాల = నుదరులు; శ్రవ = చెవులు; యుకుి డు = కలిగిన్ వాడు; ఐ
= అయి; విహరించున్ = త్తరుగుచుండును; బహు = అనేకమైన్; దేహి = జీవుల {దేహి - దేహము కలవి, జీవులు};
దేహ = శ్రీరము లంద; గత్పుఁడు = ఉన్నవాడు; ఐ = అయి; విద్ఘవంసులున్ = బాగుగ తెలిసిన్వారు; ఊహించి =
అరథము చేసికొని; తత్ = ఆ; బహు = అనేకమైన్; రూప = రూపములు; అవయవంబులన్ = అవయవము లందలి;
భువన్ = లోకముల; సంపత్తి న్ = గొపుతన్మును; విచారింత్పరున్ = సంసమరింత్పరు, విమరిశంత్పరు; ఆ = ఆ;
మహనీయ = మహనీయమైన్; అదభత = అదభతమైన్; మూరిిన్ = సవరూపము కలవానిని; యోగి = యోగుల; జన్ =
సమూహముల; హృత్ = హృదయములచేత; మానుయండున్ = గౌరవింబడువానిని; మేధా = మేధసు్ అను; నిధీ =
నిధి కలవాడా.

భావము:- బుదిధ మంత్పడవైన్ నారద్ఘ! ఆ దేవుడు అనేకాలైన్ పాద్ఘలూ, ఊరువులూ, భుజాలూ,

ముఖ్యలూ, నేత్రాలూ, శరసు్లూ, నోళ్ళ

ు , చెవులతో కూడి ఉనానడు. అలా ఉంటూ అనేక ప్రణుల శ్రీరాలలో
నెలకొని విహరిసూ
ి వుంట్డు. పండిత్పలు చకకగా విమరిశంచి ఆ భగవంత్పని అనేక రూపాలైన్
అవయవాలలోనే సమసి భువనాల ఉనిక్తనీ విచారిసూ
ి ఉంట్రు. మహామహూడూ, ఆశ్చరయకర సవరూపుడూ
అయిన్ ఆ భగవానుడు యోగుల హృదయాలలో అరిచంపదగి ఉనానడు.

2-89-వ.
వినుము; చత్పరదశ్ లోకంబులంద మీుఁది య్యడు లోకంబులు శ్రీమహావిష్ఠావున్కుం గటి
ప్రదేశ్ంబున్ నుండి యూరధవదేహమనియునుుఁ, గ్రింది య్యడు లోకంబులు
జఘన్ంబునుండి యధోదేహ మనియునుం, బలుకుదరు; ప్రపంచశ్రీరుండగు
భగవంత్పని ముఖంబువలన్ బ్రహమకులంబును, బాహువులవలన్
క్షత్రియకులంబును, నూరువులవలన్ వైశ్యకులంబునుుఁ, బాదంబులవలన్
శూద్రకులంబును, జనియించె న్ని చెప్పుదరు; భూలోకంబు గటిప్రదేశ్ంబు;
భువరోు కంబు నాభి; సువరోు కంబు హృదయంబు; మహరోు కంబు వక్షంబు; జన్లోకంబు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 74

గ్రీవంబు; తపోలోకంబు సి న్దవయంబు; సనాతన్ంబును బ్రహమనివాసంబునునైన్ సతయ

లోకంబు శరంబు; జఘన్ప్రదేశ్ం బతలంబు; తొడలు విత లంబు; జానువులు
సుతలంబు; జంఘలు తలాతలంబు; గులఫంబులు మహాతలంబు; పాద్ఘగ్రంబులు
రసాతలంబు; పాదతలంబు పాతాళంబు న్ని లోకమయుంగా భావింత్పరు; కొందఱ
మఱయుం బాదతలంబువలన్ భూలోకంబును నాభివలన్ భువరోు కంబును; శరంబున్
సవరోు కంబును; గలిగె న్ని లోకకలున్ంబు నెనునదరు; పురుషోతి ముని ముఖంబు
వలన్ సరవ జంత్ప వాచాజాలంబును, తదధిష్ణుత యగు వహినయు నుదయించె;
చరమరకిమాంసమేదశ్శలయమజాజశుకుంబులు సపి ధాత్పవు లని యందరు; పక్షాంతరం
బున్ రోమ తవఙ్మంసాసిథ సానయు మజాజ ప్రణంబును సపి ధాత్పవు లని యందరు.
అంద రోమంబు లుష్టి కాందం బనియుుఁ, దవకుక ధాత్రీ ఛందం బనియు, మాంసంబు
త్రిష్ఠి పాందం బనియు, సానయు వనుష్ఠి చాందం బనియు, న్సిథ జగతీ ఛందం
బనియు, మజజ పంక్తి చాందం బనియుుఁ, బ్రాణంబు బృహతీ ఛందం బనియు,
నాదేశంత్పరు; హవయ కవాయమృతాన్నంబులకు మధురాది షడ్రసంబులకు
రసనేంద్రయంబున్కు రసాధీశ్వరుండైన్ వరుణునిక్తని హరి రసనేంద్రయంబు
జన్మసాథన్ంబు; సరవ ప్రణాదలకు వాయువున్కు విష్ఠానాసికా వివరంబు నివాసంబు;
సమీప దూర వాయపి గంధంబులకు నోషధులకు న్శవదేవతలకు భగవంత్పని ఘ్రాణేంద్ర
యంబు నివాసంబు; దేవలోక సతయలోకంబులకుుఁ దేజంబున్కు సూరుయన్కు సకల
చక్షువులకు లోకలోచనుని చక్షురింద్రయంబు సాథన్ంబు; దిశ్లకు నాకాశ్ంబున్కు శ్రుత్త
భూతంబులైన్ యంశ్ంబులకు శ్బద ంబున్కు సరవశ్వరుని కరాంద్రయంబు
జన్మసాథన్ంబు; వసుిసారంబులకు వరానీయసౌభాగయంబులకుుఁ బరమపురుష్ఠని
గాత్రంబు భాజన్ంబు; సురశంబున్కు వాయువున్కు సకల సినగధతవంబున్కు
దివయదేహుని దేహేంద్రయంబు గేహంబు; యూప ప్రముఖ యజోాపకరణసాధన్ంబులగు
తరుగులమలతాదలకుుఁ బురుషోతి ముని రోమంబులు మూలంబులు;
శలాలోహంబులు సరవమయుని న్ఖంబులు; మేఘజాలంబులు హృషీకశుని
కశ్ంబులు; మెఱంగులు విశ్లవశ్వరుని శ్మశ్రువులు; భూరుభవసు్వరోు క రక్షకు లైన్
లోకపాలకుల పరాక్రమంబులకు భూరాదిలోకంబుల క్షేమంబున్కు శ్రణంబున్కు
నారాయణుని విక్రమంబులు నికతన్ంబులు; సరవకామంబులకు నుతి మంబులైన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 75

వరంబులకుుఁ దీరథపాదని పాద్ఘరవిందంబు లాసుదంబులు; జలంబులకు

శుకుంబున్కుుఁ బరజనుయన్కుుఁ బ్రజాపత్త సరగంబున్కు సరవశ్వరుని మేఢ్రంబు
సంభవనిలయంబు; సంతాన్మున్కుుఁ గామాది పురుష్ణరథంబులకుుఁ జితి సౌఖయ
రూపంబు లగు నాన్ందంబులకు శ్రీరసౌఖయంబున్కు న్చుయత్పని యుపసేథ ంద్రయంబు
సాథన్ంబు; యమునిక్త మత్రునిక్త మలవిసరగంబున్కు భగవంత్పని పాయివంద్రయంబు
భవన్ంబు; హింసకు నిరృత్తక్త మృత్పయవున్కు నిరయంబున్కు నిఖిలరూపకుని
గుదంబు నివాసంబు; పరాభవంబున్కు న్ధరమంబున్కు న్విదయకు న్ంధకారంబున్కు
న్న్ంత్పని పృషు భాగంబు సదన్ంబు; న్దన్దీ నివహంబున్కు నీశ్వరుని నాడీ
సందోహంబు జన్మమందిరంబు; పరవతంబులకు న్ధోక్షజుని శ్లయంబులు జన్కసథ లం
బులు; ప్రధాన్ంబున్కు న్న్నరసంబున్కు సముద్రంబులకు భూతలయంబున్కు
బ్రహామండ గరుభని యుదరంబు నివేశ్ంబు; మనోవాయపారరూపంబగు లింగశ్రీరంబు
న్కు మహామహిముని హృదయంబు సరగభూమ యగు మఱయును.
టీక:- వినుము = వినుము; చదరదశ్ = పద్ఘనలుగు; లోకంబులున్ = లోకములును; అందన్ = అందలో; మీుఁది

= పైన్ ఉండు; ఏడు = ఏడు; లోకంబులున్ = లోకములును; శ్రీ = శ్రీ; మహా = గొపువాడైన్; విష్ఠావున్ = విష్ఠామూరిి;
కున్ = క్త; కటి = న్డుము; ప్రదేశ్ంబున్న్ = ప్రంతము; నుండిన్ = నుండి; ఊరధవ = పై; దేహము = శ్రీరము;
అనియునున్ = అనియును; క్రింది = క్రిందనున్న; ఏడు = ఏడు; లోకంబులున్ = లోకములును; జఘన్ంబున్ =
పిరుదలు; నుండిన్ = నుండి; అధో = క్రింది; దేహము = శ్రీరము; అనియునున్ = అనియును; పలుకుదరు =
చెప్పుతారు; ప్రపంచ = విశ్వము {ప్రపంచము – పంచభూతాతమక మైన్ది}; శ్రీరకుండు = దేహముగ కలవాడు; అగు =
అయిన్; భగవంత్పని = భగవంత్పని {భగవంత్పడు - మహిమానివత్పడు, విశావరంభమున్కు మూలమైన్వాడు};
ముఖంబున్ = ముఖము; వలన్న్ = వలన్; బ్రహమ = బ్రాహమణ; కులంబున్ = కులమును; బాహులన్ = చేత్పలు;
వలన్న్ = వలన్; క్షత్రియ = క్షత్రియ; కులంబునున్ = కులమును; ఊరువులన్ = తొడలు; వలన్న్ = వలన్; వైశ్య =
వైశుయల; కులంబునున్ = కులమును; పాదంబులన్ = పాదములు; వలన్న్ = వలన్; శూద్ర = శూద్ర; కులంబునున్ =
కులమును; జనియించెన్ = సంభవించిన్వి; అని = అని; చెప్పుదరు = చెప్పుతారు; భూలోకంబున్ = భూలోకము;
కటి = న్డుము; ప్రదేశ్ంబున్ = ప్రంతము; భువరోు కంబున్ = భువరోు కము; నాభి = బొడుడ; సువరోు కంబున్ =
సువరోు కమును; హృదయంబున్ = హృదయము; మహరోు కంబున్ = మహరోు కము; వక్షంబున్ = వక్షసథ లము;
జన్లోకంబున్ = జన్లోకము; గ్రీవంబున్ = మెడ; తపోలోకంబున్ = తపోలోకము; సి న్ = సి న్ముల; దవయంబున్ =
జంట్స; సనాతన్ంబునున్ = శాశ్వతమైన్ది; బ్రహమ = బ్రహమక్త; నివాసంబునున్ = నివసించున్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ;
సతయలోకంబున్ = సతయలోకము; శరంబున్ = తల; జఘన్ = పిరుదలు; ప్రదేశ్ంబున్ = ప్రంతము; అతలంబున్ =
అతలము; తొడలున్ = తొడలు; వితలంబున్ = వితలము; జానువులున్ = మోకాళ్లు; సుతలంబున్ = సుతలము;
జంఘలున్ = పికకలు; తలాతలంబున్ = తలాతలము; గులఫంబులున్ = చీలమండలు; మహాతలంబున్ =
మహాతలము; పాద్ఘగ్రంబులున్ = పాదము పై భాగము; రసాతలంబున్ = రసాతలము; పాదతలంబున్ = అరికాలు;
పాతాళంబున్ = పాతాళము; అని = అని; లోక = లోకములు; మయుంగా = కూడి ఉన్నవాడిగా; భావింత్పరున్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 76

అనుకుంట్రు; కొందఱన్ = కొంతమంది; మఱయున్ = ఇంకను; పాదతలంబున్ = పాదతలము; వలన్ = వలన్;

భూలోకంబునున్ = భూలోకమును; నాభి = బొడుడ; వలన్న్ = వలన్; భువరోు కంబునున్ = భువరోు కమును;
శరంబున్న్ = తలవలన్; సవరోు కంబును = సవరగలోకమును; కలిగెన్ = కలిగిన్వి; అని = అని; లోకన్ = లోకముల;
కలున్ంబున్ = సృష్టి ని; ఎనునదరు = చెప్పుదరు; పురుషోతి మునిన్ = పురుషోతి ముని; ముఖంబున్ = నోరు;
వలన్న్ = వలన్; సరవ = సమసి ; జంత్పన్ = జంత్పవుల; వాచా = వాకుకల; జాలంబున్ = సమూహమును; తత్ =
ద్ఘని; అధిష్ణుత = అధిష్ణున్ దేవత; అగు = అయిన్; వహినయున్ = అగినయును; ఉదయించెన్ = పుట్టి ను; చరమ =
చరమము; రకి = రకిము; మాంస = మాంసము; మేదస్ = మెదడు; శ్లయ = ఎముకలు; మజజ = ఎముకలందలి మజజ ;
శుకుంబులున్ = శుకుములు అను; సపి = ఏడు; ధాత్పవులున్ = ధాత్పవులు; అని = అని; అందరు = చెప్పుదరు;
అందన్ = అట్టలనే; రోమంబున్ = రోమమును; ఉష్టి క్ = ఉష్టి క్ అను ఏడక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్;
అనియున్ = అనియును; తవక్ = చరమము; ధాత్రీ = ధాత్రీ అను మూడక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్;
అనియున్ = అనియును; మాంసంబున్ = మాంసము; త్రిష్ఠిప్ = త్రిష్ఠిప్ అను పదమూడక్షరముల; ఛందంబున్ =
ఛందసు్; అనియున్ = అనియును; సానయువు = సన్నటి న్రములు; అనుష్ఠిప్ = అనుష్ఠిప్ అను
ఎనిమదక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్; అనియున్ = అనియును; అసిథ = అసిథ పంజరము; జగతీ = జగతీ అను
పంనెనండక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్; అనియున్ = అనియును; మజజ = ఎముకమజజ ; పంక్తిస్ = పంక్తిస్
అను పదక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్; అనియున్ = అనియును; ప్రణంబులున్ = ప్రణములు; బృహతీ =
బృహత్త అను తొమమదక్షరముల; ఛందంబున్ = ఛందసు్; అనియున్ = అనియును; ఆదేశంత్పరు = నిశ్చయించిరి;
హవయ = హోమము చేయదగిన్ది; కవయ = పితృదేవతలకు సమరిుంచతగిన్ది; అమృత = అమృత సమాన్మైన్;
అన్నంబులున్ = ఆహారములు; మధుర = తీపి; ఆది = మొదలగు; షడ్రసంబులన్ = ఆరు రుచుల; కున్ = కు; రసన్
= నాలుక అను; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయముల; కున్ = కు; రసన్ = రుచిక్త; అధీశ్వరుండున్ = అధిదేవత; ఐన్ =
అయిన్; వరుణున్ = వరుణుడు; క్తన్ = క్త; హరి = భగవంత్పని; రసన్న్ = నాలుక అను; ఇంద్రయంబున్ =
ఇంద్రయమును; జన్మ = పుటిి న్; సాథన్ంబున్ = సాథన్ము; సరవ = సమసి ; ప్రణ = ప్రణవాయువు; ఆదలున్ =
మొదలైన్వాని; కున్ = క్తని; వాయువున్ = వాయువు, గాలి; కున్ = క్తని; విష్ఠాన్ = భగవంత్పని; నాసికన్ = ముకుక;
వివరంబున్ = రంధ్రము; నివాసము = పుటిి న్ సథ లము; సమీప = దగగరి; దూర = దూరము; వాయపిి న్ = వాయపించు;
గంధంబులున్ = వాసన్ల; కున్ = క్తని; ఓషధులకున్ = పైరుు {ఓషధులు - ఓషధయః ఫలకాంతాః, పంట్స పండగనే
చనిపోవున్వి. ఓషధులు, ధాన్యము, అరటి మొదలగున్వి}; అశవ = అశవనీ; దేవతలున్ = దేవతల; కున్ = క్తని;
భగవంత్పనిన్ = విష్ఠావు యొకక; ఘ్రాణ = వాసన్ చూచు; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయము; నివాసంబున్ = పుట్టి
సథ లము; దేవలోకన్ = దేవలోకము; సతయలోకంబులున్ = సతయలోకముల; కున్ = కు; తేజంబున్ = వెలుగు; కున్ = కు;
సూరుయన్ = సూరుయని; కున్ = కు; సకల = సమసి మైన్; చక్షువులున్ = చూసేవాని; కున్ = క్త; లోక = లోకములే;
లోచనుని = లోచన్ములు అయిన్ వాని; చక్షున్ = చూచు; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయము; సాథన్ంబున్ = పుట్టిక
సాథన్ము; దిశ్లున్ = దిశ్ల; కున్ = కు; ఆకాశ్ంబున్ = ఆకాశ్ము; కున్ = కు; శ్రుత్త = విన్బడు; భూతంబులున్ =
లక్షణము కలవి; ఐన్ = అయిన్; యశ్ంబులున్ = కీరుి లు; కున్ = క్త; శ్బద ంబున్ = శ్బద ము; కున్ = కు; సరవశ్వరుని =
భగవంత్పని {సరవశ్వరుడు - సమసి మున్కు అధిపత్త, భగవంత్పడు}; కరాన్ = కరా; ఇంద్రయంబున్ =
ఇంద్రయములు; జన్మ = పుటిి న్; సాథన్ంబున్ = సథ లములు; వసుి = వసుివులందలి; సారంబులున్ = సారములు,
ముఖయపద్ఘరథములు; కున్ = కు; వరానీయ = వరిాంచుట్సకు వీలగు; సౌభాగయంబులున్ = సౌభాగయములు, సంపదలు;
కున్ = కు; పరమపురుష్ఠనిన్ = భగవంత్పని; గాత్రంబున్ = గొంత్పక; భాజన్ంబున్ = పుట్టిక సథ లము; సురశంబున్ =
సురశ; కున్ = కు; వాయువున్ = వాయువు; కున్ = కు; సకల = సమసి ; సినగదతవంబులున్ = నునుపుదన్ము కలవాని;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 77

కున్ = కు; దివయ = దివయమైన్; దేహునిన్ = దేహము కలవాని, భగవంత్పని; దేహ = శ్రీరము అను; ఇంద్రయంబున్ =
ఇంద్రయము; గేహంబున్ = పుట్టిక సథ లము; యూపస్ = యూపసి ంభము; ప్రముఖ = మొదలైన్ ముఖయ; యజా =
యజా మున్కు; ఉపకరణన్ = ఉపకరించు; సాధన్ంబున్ = సాధన్ములు; అగు = అయిన్; తరు = చెట్టు; గులమ =
పొదలు; లత = లతలు; ఆదలున్ = మొదలగువాని; కున్ = క్త; పురుషోతి ముని = భగవంత్పని; రోమంబులున్ =
రోమములు, వెంట్రుకలు; మూలంబులున్ = పుట్టిక సథ లము; శలః = శలలు; లోహంబులున్ = లోహములు;
సరవమయుని = భగవంత్పని {సరవమయుడు - సరవము తన్ యందే ఉన్నవాడు}; న్ఖంబులున్ = గోరుు ; మేఘ =
మేఘముల; జాలంబులున్ = సమూహములు; హృషీకశునిన్ = భగవంత్పని {హృషీకశుడు - ఇంద్రయములకు
అధిపత్త}; కశ్ంబులున్ = తల వెంట్రుకలు; మెఱంగులున్ = మెరుపులు; విశ్లవశ్వరుని = భగవంత్పని {విశ్లవశ్వరుడు -
విశ్వమున్కు ప్రభువు}; శ్మశ్రువులున్ = మీశ్ములు; భూర్ = భూ; భువః = భువః; సువర్ = సువర్; లోక = లోకముల;
రక్షకులు = పాలకులు; ఐన్ = అయిన్; లోక = లోకముల; పాలకులున్ = పాలకుల; పరాక్రమంబులున్ =
పరాక్రమముల; కున్ = కు; భూర్ = భూమ; ఆది = మొదలగు; లోకంబులన్ = లోకముల; క్షేమంబున్ = క్షేమమును;
కున్ = కు; శ్రణంబున్ = శ్రణము, రక్షణ; కున్ = కు; నారాయణుని = భగవంత్పని {నారాయణుడు - నీటి యంద
ఉండువాడు, భగవంత్పడు}; విక్రమంబులున్ = పరాక్రమములు; నికతన్ంబులున్ = పుటిి న్ సథ లము; సరవ =
సమసి మైన్; కామంబులున్ = కోరికలు; కున్ = కు; ఉతి మంబున్ = ఉతి మములు; ఐన్ = అయిన్; వరంబులున్ =
వరములు; కున్ = కు; తీరథపాదని = భగవంత్పని {తీరథపాదడు - తీరథములకు మూలసాథన్ము, తీరథముల వలె
పవిత్రమైన్ పాదములు}; పాద = పాదములు అను; అరవిందంబులున్ = పదమములు; ఆసుదంబులున్ = పుటిి న్
సథ లములు; జలంబులున్ = నీటి; కున్ = క్త; శుకుంబున్ = శుకుము; కున్ = కు; పరజనుయన్ = వాన్దేవుని, మేఘుని; కున్
= క్త; ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్పల {ప్రజాపత్త - ప్రజలను సృష్టి ంచు వాడు}; సరగంబున్ = సృష్టి ; కున్ = క్త; సరవశ్వరుని =
భగవంత్పని {సరవశ్వరుడు - సరవమున్కు ప్రభువు}; మేఢ్రంబున్ = పురుష్ణవయవము; సంభవ = పుట్టి; నిలయంబున్
= సథ లము; సంతాన్మున్ = సంతాన్ము; కున్ = క్త; కామ = కామము; ఆది = మొదలగు; పురుష్ణరథంబులున్ =
పురుష్ణరథములు {పురుష్ణరథములు - కామాది - ధరమ, అరథ, కామ, మోక్షములు}; కున్ = కు; చితి = మన్సున్కు; సౌఖయ =
సౌఖయమునిచుచ; రూపంబులున్ = లక్షణములు కలవి; అగు = అయిన్; ఆన్ందములున్ = ఆన్ందములు; కున్ = కు;
శ్రీర = శ్రీర; సౌఖయంబున్ = సౌఖయము; కున్ = కు; అచుయత్పని = భగవంత్పని {అచుయత్పడు - సిథ రుడు, పడిపోవుట్స
అనున్ది లేనివాడు, భగవంత్పడు}; ఉపసథ = ఉపసుి, మరమ; ఇంద్రయంబున్ = అవయవము; సాథన్ంబున్ = పుట్టి
సథ లము; యమున్ = యముని; క్తన్ = క్త; మత్రున్ = మత్రుని; క్తన్ = క్త; మల = మలముల; విసరగంబున్ =
విసరజకములు; కున్ = కు; భగవంత్పని = భగవంత్పని; పాయుః = గుద; ఇంద్రయంబున్ = ఇంద్రయము;
భవన్ంబున్ = పుటిి న్ సథ లము; హింస = హింస; కున్ = కు; నిరృత్త = కీడు; క్తన్ = క్త; మృత్పయవున్ = మరణము; కున్ =
కు; నిరయంబున్ = న్రకమున్; కున్ = కు; నిఖిలరూపకుని = భగవంత్పని {నిఖిలరూపకుడు - సమసి రూపములు
తానే అయిన్వాడు}; గుదంబున్ = గుదము; నివాసంబున్ = పుటిి న్ సథ లము; పరాభవమున్ = అవమాన్ము; కున్ =
కు; అధరమమున్ = అధరమమున్; కున్ = కు; అవిదయన్ = అవిదయ; కున్ = కు; అంధకారమున్ = చీకటి; కున్ = క్త;
అన్ంత్పని = భగవంత్పని; పృషి న్ = వీపు; భాగము = భాగము; సదన్ంబున్ = పుటిి న్ సథ లము; న్ద = న్దములు
{న్దములు - పడమట్సకు ప్రవహించున్వి}; న్దీ = న్దలు {న్ది - తూరుున్కు ప్రవహించున్వి}; నివాసంబులున్ =
నివాసములు; కున్ = కు; ఈశ్వరుని = భగవంత్పని; నాడీ = నాడుల; సందోహంబున్ = సమూహము; జన్మ = పుటిి న్;
మందిరంబున్ = సథ లము; పరవతంబులున్ = పెదద కొండలు; కున్ = కు; అధోక్షజుని = భగవంత్పని {అధోక్షజుడు -
అధః+అక్షజ+వాడు – వుయ. (అక్షజం – ఇంద్రయ జాాన్ము, అధి – అధరం, అధి అక్షజ అసయ – అధోక్షజ (బహువ్రీహి
సమాసము), వేనిని తెలియుట్సకు ఇంద్రయ జాాన్ము అసమరథమైన్దో అతడు, విష్ఠావు, (ఆంధ్రశ్బద రతానకరము) };

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 78

శ్లయంబులున్ = ఎముకలు; జన్క = పుటిి న్; సథ లంబులున్ = సథ లము; ప్రధాన్ంబున్ = మూలప్రకృత్త; కున్ = క్త; అన్న
= ఆహార; రసంబున్ = సారము; కున్ = కు; సముద్రములున్ = సముద్రములు; కున్ = కు; భూత = భూతములు,
జీవులు; లయంబున్ = లీన్మగుట్స; కున్ = క్త; బ్రహామండ = బ్రహామండములు; గరుభని = గరభమున్ కలవాని;
ఉదరంబున్ = పొట్సి ; నివేశ్ంబున్ = పుటిి న్ సథ లము; మన్స్ = మన్సు్ యొకక; వాయపార = ప్రవరిన్ల; రూపంబు =
లక్షణము; అగు = అయిన్; లింగ = లింగ, చిహన; శ్రీరంబున్ = శ్రీరమున్; కున్ = క్త; మహామహిమునిన్ =
భగవంత్పని {మహామహిముడు - గొపు మహిమ ఉన్నవాడు}; హృదయంబున్ = హృదయము; సరగ = పుటిి న్; భూమ =
సథ లము; అగున్ = అగును; మఱయునున్ = ఇంకను.

భావము:- ఈ పదనాలుగు లోకాలలో, పై య్యడు లోకాలూ శ్రీ మహావిష్ఠావున్కు న్డుమునుండి పై

శ్రీరమంట్రు. అలాగే క్రింది య్యడు లోకాలూ న్డుమునుండి క్రింది శ్రీరమని చెపుతారు. ప్రపంచమే
భగవంత్పనిక్త శ్రీరం. ఆయన్ ముఖంనుండి బ్రహమకులము, బాహువులనుండి క్షత్రియకులము,
తొడలనుండి వైశ్యకులము, పాద్ఘలనుండి శూద్రకులము పుట్ియని వరిాసాిరు. ఆ మహావిష్ఠావుకు కటిసథ లం
భూలోకం, నాభి భువరోు కం, హృదయం సువరోు కం, వక్షం మహరోు కం, కంఠం జన్లోకం, సి నాలు తపోలోకం,
శరసు్ సనాతన్మైన్ బ్రహమ నివసించే సతయలోకం, జఘన్ం అతలం, తొడలు వితలం, మోకాళ్లు సుతలం,
పికకలు తలాతలం, చీలమండలం మహాతలం, కాలిమునివేళ్లు రసాతలం, అరికాలు పాతాళం; ఈ
కారణంగా ఆయన్ను లోకమయుడని భావిసాిరు. మరికొంతమంది ఆయన్ పాదతలం నుండి
భూలోకమూ, బొడుడనుండి భువరోు కమూ, శరసు్నుండి సవరోు కమూ పుట్ియని మూడు లోకాల సృష్టి నీ
వివరిసాిరు. శ్రీమనానరాయణుని ముఖంనుండి సమసి ప్రణుల వాకుకలూ, వాకుకల కధిష్ణున్మైన్ అగన
పుట్ియి. చరమం, రకిం, మాంసం, మెదడు, ఎముకలు, మజజ , శుకుం అనే ఇవి య్యడు ఆ దేవుని య్యడు
ధాత్పవులని చెబుతారు. మరొక పదధ త్తలో రోమాలు, చరమం, మాంసం, ఎముకలు, సానయువులు, మజజ ,
ప్రణాలు అనే ఇవి ఏడు ధాత్పవులని వరిాసాిరు. వాటిలో రోమాలు ఉష్టా కం ఛందస్నీ, చరమం
ధాత్రీఛందస్నీ, మాంసం త్రిష్ఠిప్ ఛందస్నీ, సానయువు అనుష్ఠిప్ ఛందస్నీ, శ్లయం జగతీఛందస్నీ,
మజజ పంక్తిచాందస్నీ, ప్రణం బృహతీ ఛందస్నీ వయవహరిసాిరు. దేవతల కరిుంచే పురోడాశ్రూపమైన్
హవాయనికీ, పితృదేవతలక్తచేచ చరురూపమైన్ కవాయనికీ, అమృతానాననికీ, తీపి మొదలయిన్ ఆరు రసాలకీ,
రసనేంద్రయానికీ, రసానికీ అధీశ్వరుడైన్ వరుణుడికీ విష్ఠాదేవుని రసనేంద్రయమే జన్మసాథన్ం. అలాగే
అనిన ప్రణాదలకు, వాయువుకూ విష్ఠాని నాసా రంధ్రం నెలవు. దగగరగానూ, దూరంగానూ వాయపించే
వాసన్లకూ, ఓషధులకూ, అశవనీ దేవతలకూ ఆ పరమేశ్వరుని ఘ్రాణేంద్రయం సాథన్ం. దేవలోకానికీ,
సతయలోకానికీ, తేజసు్కూ, సూరుయడికీ, సకల నేత్రాలకూ లోకనేత్రుడైన్ పరమాత్పమని చక్షురింద్రయమే
నివాసం, దికుకలకూ, ఆకాశానికీ, శ్రవణాంశాలకూ, శ్బాదనికీ సరవశ్వరుని శ్రోత్రంద్రయం జన్మభూమ.
ప్రశ్సాిలైన్ వసుివులకూ, కొనియాడదగిన్ సౌందరాయలకూ పరమ పురుష్ఠని శ్రీరమే సాథన్ం. సురాశనికీ,
గాలికీ, సకల సినగదతావలక్త ఆ దివయశ్రీరుని తవగింద్రయమే గృహం. యాగపశువును బంధించే సి ంభాది
యజా పరికరాలైన్ చెటూ
ు , పొదలూ, తీగలూ మొదలైన్ వాటిక్త పురుషోతి ముని రోమాలు సాథనాలు, రాళ్ళ
ు ,
లోహాలు ఆ విశ్వమయునిక్త గోళ్లు, మబుులు సరోజాక్షుని శరోజాలు. మెరపులు సరవశ్వరుని మీసాలు, భూలోక
భువరోు క సువరోు కాలను కాపాడే లోకపాలకుల పరాక్రమాలకు, భూలోకం మొదలైన్ లోకాల క్షేమానికీ,

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 79

శ్రణానికీ నారాయణుని పరాక్రమం న్టిి లుు. ఎలు కోరికలకూ, శ్రేషు మైన్ వరాలకూ ఆ పవిత్రపాదని
పాదపద్ఘమలే నిలయాలు. జలాలు, శుకుం, పరజనుయ, ప్రజాపత్త సృష్టి అనే వీట్సనినంటికీ ఆ సరవశ్వరుని
పురుష్ణంగం జన్మసథ లం. సంతత్తకీ, కామం మొదలైన్ పురుష్ణరాథలకూ, మన్సు్కూ కలిగించే
ఆన్ంద్ఘలకూ, శ్రీరసుఖ్యనికీ అచుయత్పని గుహేయంద్రయం సాథన్ం. యముడికీ, మత్రుడికీ, మలవిసరజనానికీ
ఆ దేవుని గుదేంద్రయం ఇలుు. హింసకూ, నిరృత్తకీ, మృత్పయవుకూ, న్రకానికీ ఆ సరవరూపుని గుదం నెలవు.
అవమానానికీ, అధరామనికీ, అవిదయకూ, చీకటికీ, అంతము లేని ఆ దేవుని పృషు ప్రదేశ్ం నివాసం. న్దన్దీ
సమూహాలకు ఈశ్వరుని నాడీ సంఘం పుటిి లుు. కొండలకు అధోక్షజని ఎముకలు జన్మసాథనాలు. ప్రధానానికీ,
అన్నరసానికీ, సముద్రాలకూ, భూతాల విలయానికీ ఆ బ్రహామండగరుభని ఉదరం ఉనిక్తపట్టి. మాన్సిక
వాయపార రూపమైన్ లింగదేహానిక్త గొపుమహిమ గల ఆ దేవుని హృదయం సృష్టి సాథన్ం. అంతే కాద.

2-90-ఆ.
నీలకంధరున్కు నీకు నాకు సన్త్పక
మార ముఖయ సుతసమాజమున్కు
ధరమ సతి వ బుదిధ తతి వములకు నీశ్వ
రాతమ వినుము పరమమైన్ నెలవు.
టీక:- నీల = న్లు ని; కంధరున్ = మెడ కలవాని; కున్ = క్త; నీకున్ = నీకు (నారదన్కు); నాకున్ = నాకు

(బ్రహమక్త); సన్త్పకమార = సన్త్పకమార; ముఖయ = మొదలైన్ ముఖయ; సుత = పుత్రుల; సమాజమున్ = సమూహము;
కున్ = కు; ధరమ = ధరమము; సతి వ = సత్పి న్కు; బుదిధ = బుదిధ ; తతి వములున్ = లక్షణములు; కున్ = కు; ఈశ్వర =
ఈశ్వరుని; ఆతమ = ఆతమ, పరమాతమ; వినుము = వినుము; పరమ = ఉతృషి ము; ఐన్ = అయిన్; నెలవు = పుటిి న్
సథ లము.

భావము:- శవునికీ, నీకూ, నాకూ, సన్త్పకమారాదలకూ, ధరామనికీ, సతాిానికీ, విజాానానికీ శ్రేషు మైన్

ఉనిక్త పట్టి ఆ పరమేశ్వరుని అతేమ.

2-91-సీ.
న్ర సురాసుర పితృ నాగ కుంజర మృగ-
గంధరవ యక్ష రాక్షస మహీజ
సిదధ విద్ఘయధర జీమూత చారణ-
గ్రహ తారకాప్రోగణ విహంగ
భూత తటిదవసుి పుంజంబులును నీవు-
ముకకంటియును మహామునులు నేను

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 80

సలిలన్భసథ సలచరములు మొదలైన్-

వివిధ జీవులతోడి విశ్వమెలు

2-91.1-ఆ.
విష్ఠామయము పుత్ర! వేయ్యల బ్రహామండ
మతని జేన్లోన్ న్డుఁగి యుండు;
బుదిధ నెఱుఁగరాద భూతభవదభవయ
లోకమెలు విష్ఠాలోన్ నుండు.

ఈ క్రింది యధిక పాఠము మూలమున “సోమృతస్యాభయస్ా” అనుట మొదలుకొని, “పురుషస్యాభయాశ్రయః”

అనువఱకు గల నాలుగు శ్లో కములకును వానికి శ్రీధరులు రచించన వాాఖ్యానమునకునుుఁ దెనుుఁగై యీ
ఘటట మున నుిండవలసినదియే. అయిన నిది పెకుు వ్రుఁతప్రతులను నచ్చుప్రతులనుుఁ గాన రాదు.
ఒకానొక వ్రుఁతప్రతి యిందే చూపట్టటచ్చననది. మఱియుఁ బోతన మూలమున శ్రీధరవాాఖ్యాన స్హితముగాుఁ
దెనిగించనవాుఁడు. కనుకుఁ క్రింది నాలుగు శ్లో కములు పోతనకు లభించన మూలమున లేకుిండవచ్చు నని
తలించనను వాని వాాఖ్యానము నిం దైనను దపపక కనుపట్టట యిండును. గాన వానినిుఁ దెనిుఁగింపకుిండడు.
అయిన నీ తెనిుఁగింపు పోతన దాని యింత స్మింజస్మును బ్రౌఢమును గాకుననది. వెలిగిందల నారయ
కవితవ మిందును గింత చేరి యిండుననియుఁ గనుకనే యిది పోతన రచన వలె స్మింజస్మును
బ్రౌఢమును గాదయ్యా ననియ నూహిింపుఁ దగ యననది. - తింజనగరము - తేవపెపరుమాలో యా వారి
ప్రచ్చరణ
3) 2-91/1-క.
ఏదోనొకకరమఫల
ప్రాదురాావ మగు లోక పాలన కే
కా దేవిం డభయప్రతి
పాదక మగు మోక్షమునకుుఁ బతి య్య టో ననన్.
4) 2-91/2-వ.
వినుము, పరమాతమయ నానిందేశ్వరుిం డ(డున)గు నవివష్ణునకుుఁ బ్రపించమాత్రాధికతవిం బేమ యదుాత
మ టో గుటింజేసి, యతని మహిమాతిశ్యిం బస్మదాదులు నెఱింగనేరుా రె, సిి తారిపాదుిం డగు నీశ్వరుని
పాదాింశ్ింబు లిందు భూభువస్సువర్లో కింబులు గుదురుకొని యిండుుఁ. దదీయ విలయ స్మయింబునిం
దదుపరి మహర్లో కింబు దపియిింప నిందుుఁ గల జనింబు లింతరాళింబు నిందక మహర్లో కశిరఃస్యినిం బైన
జనలోకింబుుఁ బ్రవేశిించ యతాింతిం బగు నవినాశి స్సఖింబు లనుభవిింతురు. తపోలోకింబు
స్ింకరషణానల శ్కిాచేత నధసిి లోకింబులుిం దిందహామానింబు లగు నప్పుడు తదూషమలిం జిందక విలక్షిం
బై, క్షేమింబు గలిముఁ దజజ నిం బింద స్సఖించ్చ. జనమజరామరణభయింబులు లేక ముకిాకిుఁ బ్రత్యాస్నున

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 81

లగుటిం జేసి స్తాలోకపువాస్స లింద యానిందిింతురు. భూభువస్సువర్లో కింబు లవివరాట్టపరుష్ణని పద

స్ి లిం బగుట నేక పాదివభూతి యయ్యా. మహర్లో కింబు మధామవిభూతి యన నమరె. జన తపో స్తా
లోకింబు లమమహాపురుష్ణని శిరఃస్యినింబు గావన, నది త్రిపాదివభూతి యనింబడుుఁ. దదీయ లోకింబు
బ్రహమచరా వానప్రస్ి యతులకు దకు నితరుల కస్యధాింబు. గృహస్సి లయా నితర
త్రివిధాశ్రమధరమింబులు గలిగనిం జేకుఱ. క్షేత్రజ్ఞిం డైన పురుష్ణిండు స్వరాాపవరా హేతుభూతిం బైన
దక్షిణోతా ర కరమ జ్ఞఞన మారాింబులు స్ృజించ యింతయుఁ దాన యై యిండు.

టీక:- న్ర = మాన్వులు; సుర = దేవతలు; అసుర = ద్ఘన్వులు; పితృ = పితృదేవతలు; నాగ = నాగులు; కుంజర

= ఏనుగులు; మృగ = లేళ్లు; గంధరవ = గంధరువలు; యక్ష = యక్షులు; రాక్షస = రాక్షసులు; మహీజ = చెట్టు {మహీజ
- మహి+జ - భూమని పుటిి న్వి - చెట్టు}; సిదధ = సిదధలు; విధాయధర = విధాయధరులు; జీమూత = మేఘములు; చారణ =
చారణులు; గ్రహ = గ్రహములు; తార = తారకలు; అప్రస = అప్రసల; గణ = సమూహము; విహంగ = పక్షులు;
భూత = భూతములు; తటి = తటిలు త్తకలు, మెరుపులు; వసుి = సంపదల; పుంజములును = కట్సి లు, గుంపులు;
నీవున్ = నీవు (నారద); ముకకంటియున్ = శవుడును {ముకకంటి - మూడు కనునలు ఉన్నవాడు - శవుడు}; మహా =
గొపు; మునులు = మునులు; నేను = నేను (బ్రహమ); సలిల = నీటిలో; న్భస్ = ఆకాశ్ములో; సథ ల = భూమపైన్;
చరములు = చరించున్వి, జీవులు; మొదలైన్ = మొదలగు; వివధ = రకరకముల; జీవులన్ = ప్రణులు; తోడిన్ =
తోకూడిన్; విశ్వము = జగత్పి ; ఎలు న్ = అంతయు;
విష్ఠా = భగవంత్పనితో; మయము = మయమైన్వే, కలిసిఉన్నవే; పుత్ర = కుమారుడ; వేయి = వేయి రకముల చెప్పుట్స;
ఏల = ఎందలకు; బ్రహామండము = బ్రహామండమే; అతని = అతని; జేన్ = జేన్ {జేన్ - సాగదీసిన్ బొట్సకన్ వేలు
చూపుడు వేలుల కొన్ల మధయ దూరము}; లోన్న్ = లోపల; అడుఁగిన్ = అణగి, ఇమడిపోయి; ఉండున్ = ఉండును;
బుదిధ న్ = ఆలోచన్లతో; ఎఱుఁగన్ = తెలిసికొనుట్సకు; రాద = వీలుకాద; భూత = భూతకాలపు,; భవత్ =
వరిమాన్కాలపు; భవయ = భవిషయత్పి కాలపు; లోకమున్ = లోకములు; ఎలు న్ = అనినయును; విష్ఠా = భగవంత్పని;
లోన్న్ = లోపల; ఉండున్ = ఉండును.

భావము:- ఓ కుమారా! మాన్వులూ, దేవతలూ, ద్ఘన్వులూ, పితరులూ, ఉరగులూ, గజాలూ, మృగాలూ,

గంధరువలూ, యక్షులూ, రాక్షసులూ, వృక్షాలూ, సిదధలూ, విద్ఘయధరులూ, మేఘాలూ, చారణులూ, గ్రహాలూ,

న్క్షత్రాలూ, అచచరలూ, పక్షులూ, భూతగణాలూ, మెరపులూ, కన్కాది ధన్రాసులూ, నీవూ, శవుడూ,
మహరుి లూ, నేనూ నీళులోనూ, ఆకాశ్ంలోనూ, భూమమీద్ఘ సంచరించే వివిధ ప్రణులతో గూడిన్ ఈ
ప్రపంచమూ – అంతా విష్ఠామయమే. వేయిమాట్స లెందకు బ్రహామండభాండాలనీన అతని జేన్లో
ఇమడిపోతాయి. కవలం బుదిధ బలంతో మన్ం ఆ దేవదేవుని తెలిసికోలేము. కడచిన్వీ, ఇపుడున్నవీ,
రానున్నవీ అయిన్ లోకాలనీన విష్ఠావులోనే వునానయి.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 82

2-92-క.

మండలములోన్ భాసకరుుఁ

డుండి జగంబులకు దీపిి నసుఁగెడి క్రియ బ్ర

హామండములోపల న్చుయత్పుఁ

డుండుచు బహిరంతరముల నగి వెలిుఁగించున్.

టీక:- మండలమున్ = గోళము, లోకము; లోన్న్ = లోపల; భాసకరుుఁడు = సూరుయడు {భాసకరుడు - భాసత్

+కరుడు - వెలుగున్కు కారకుడు, సూరుయడు}; ఉండిన్ = ఉండియ్య; జగంబులున్ = లోకములు; కున్ = కు; దీపిి న్ =
వెలుగును; ఒసుఁగెడి = ఇచుచ; క్రియన్ = విధముగ; బ్రహామండమున్ = బ్రహామండము; లోపలన్ = లోపల; అచుయత్పుఁడు
= భగవంత్పడు {అచుయత్పడు - చుయత్త లేనివాడు}; ఉండుచున్ = ఉంటూ; బహిర్ = బయట్స; అంతరములున్ =
లోపట్సలను; ఒగిన్ = చకకగ; వెలిుఁగించున్ = వెలుగును ఇచుచను.

భావము:- తన్ మండలంలోనే తానుంట్ట సూరుయడు లోకాలకు కాంత్త నిసుినానడు. అలాగే

అచుయత్పడు బ్రహామండంలో ఉంటూనే లోపలా, వెలుపలా ప్రకాశంపజేసుినానడు.

నార్య కృత ఆర్ంభంబు

2-93-ఉ.

అట్టి యన్ంతశ్క్తి జగద్ఘత్పమని నాభిసరోజమందుఁ నేుఁ

బుట్టి యజింపుఁగా మన్సు పుటిి న్ యజా పద్ఘరథజాతముల్

నెట్సి న్ కాన్రామక్త వినిరమల మైన్ తదీయ రూపమున్

గట్టి గ బుదిధ లో నిలిపి కంటి నుపాయము నా మన్ంబున్న్.

టీక:- అటిి = అట్టవంటి; అన్ంత = అంత్పలేని; శ్క్తి = శ్క్తిమంత్పని; జగద్ఘత్పమనిన్ = భగవంత్పని

{జగద్ఘత్పమడు- జగత్పి తన్ సవరూపమైన్ వాడు}; నాభి = బొడుడ; సరోజము = పదమము {సరోజము - సరసు్న్ పుట్టిన్ది
- పదమము}; అందన్ = లో; నేన్ = నేను; పుటిి = జనిమంచి; యజింపుఁగాన్ = యజా ముచేయ వలన్ని; మన్సు =
ఇషి ము; పుటిి న్ = ఏరుడగ; యజా = యజా ముచేయుట్సకు; పద్ఘరథ = వలసిన్ వసుివుల; జాతముల్ = సమూహములు;
నెట్సి న్ = కొంచమైన్ను, తపుక (ఆంధ్ర శ్బధ రతానకరము); కాన్న్ = కనిపించుట్స; రామన్ = పోవుట్సచేత; వినిరమలము
= విశషి ముగ నిరమలము; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; తదీయ = అతని; రూపమున్ = సవరూపమున్; గటిి గన్ = సిథ రముగ;
బుదిధ న్ = మన్సు; లోన్ = లోపల; నిలిపి = నిలుపుకొని; కంటిన్ = కనుగొంటిని; ఉపాయమున్ = ఉపాయమును; నా
= నా యొకక; మన్ంబున్న్ = మన్సులో.

భావము:- అట్టవంటి అన్ంతశ్క్తి గల విశావత్పమని బొడుడ తామరలో నేను పుట్ిను. నాకు యజా ం

చేయాలనే బుదిధ పుటిి ంది. కాని యజాాని కవసరమైన్ పద్ఘరాథ లేవీ నాకంటిక్త కనిపించలేద. అపుడు అత్త

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 83

సవచామైన్ ఆ భగవంత్పని సవరూపానిన దృఢంగా బుదిధ లో నిలిపి ధాయన్ం చేశాను. అపుడు నా మన్సు్లో
ఒక ఉపాయం తోచింది.

2-94-సీ.
పశు యజా వాట్స యూపసి ంభ పాత్ర మృ-
దా ట్స శ్రావ వసంత కాలములును
సేనహౌషధీ బహు లోహ చాత్పరోహ త్ర-
మత నామధేయ సన్మంత్రములును
సంకలు ఋగయజుసా్మ నియుకి వ-
షట్కరమంత్రానుచరణములును
దక్షిణల్ దేవతాధాయన్ తదనుగత-
తంత్ర వ్రతోదేధ శ్ ధరణిసురులు

2-94.1-తే.
న్రుణంబులు బోధాయనాది కరమ
సరణి మొదలగు యజోాపకరణసమత్త
యంతయును న్మమహాత్పమని యవయవములు
గాుఁగుఁ గలిుంచి విధివతురకారమున్ను.
టీక:- పశున్ = యజా పశువులు; యజా వాట్సన్ = యజా వాటికలు, యజా శాలలు; యూపసి ంభ = యజా పశువును

కట్టిసి ంభములు; పాత్రన్ = పాత్రలు; మృదా ట్సన్ = మటిి కుండలు; శ్రావన్ = మూకుడులు; వసంత = వసంత;
కాలములున్ = కాలములును; సేనహ = నెయియ; ఓషధీ = ధానాయదలు; బహు = అనేకవిధమైన్; లోహన్ =
లోహములు; చాత్పరోహ త్ర = నాలుగు హోతల తంత్రములు {చాత్పరోహ త్రలు - బ్రహమ, హోత, అధవరుయడు, అగనధ్రుడు};
మతన్ = పదధ త్పలు; నామధేయ = పేరుు ; సన్మంత్రములున్ = సరియగు మంత్రములు; సంకలు = సంకలాుదలు;
ఋక్ = ఋగేవద; యజుస్ = యజురవద; సామన్ = సామవేదములల్; నియుకి = నియమంపబడిన్; వషట్కరన్ =
వషట్కరములు {వషట్కరములు - వషట్ అను శ్బద ములుండు మంత్రములు}; మంత్ర = మంత్రముల;
అనుచరణములునున్ = ప్రయోగ విధములు; దక్షిణలున్ = యజా సమయపు దక్షిణలు; దేవత = దేవతలను; ధాయన్న్
= ధాయనించుట్సలు; తత్ = వాటిక్త; అనుగత = అనుసరించి; తంత్ర = తంత్రములు; వ్రతన్ = వ్రతములకు; ఉదేద శ్ =
ఉదేద శంచిన్; ధరణీసురులున్ = బ్రాహమణులును {ధరణీసురులు - భూమక్త దేవతలు - బ్రాహమణులు};
అరుణంబులున్ = నైవేద్ఘయదలు;
బోధాయన్ = బోధాయన్ము; ఆది = మొదలగు (గ్రంధములు, మారగములు); కరమ = కరమముల; సరణి =
విధాన్ములు; మొదలగు = మొదలైన్; యజా = యజా మున్కు; ఉపకరణ = ఉపయోగించు వసుివుల; సమత్తన్ =
సమూహములు; అంతయున్ = అంతా; ఆ = ఆ; మహాత్పమని = గొపువాని; అవయవములు = అవయవములు;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 84

కాుఁగన్ = అయిన్ట్టు; కలిుంచి = కలిుంచుకొని; విధివత్ = పదద త్త; ప్రకారమున్నున్ = ప్రకారముగను.

భావము:- యజా పశువులు, యాగశాల, యూపసి ంభము, పాత్రలు, మటిి కుండలు, మూకుళ్లు,

యాగానిక్తక తగిన్ వసంత ఋత్పవు, నేయి, వడూ

ు మొదలైన్ ఓషధులు, కాంచనాదలైన్ వివిధలోహాలు,
న్లుగురు హోతలతో గూడిన్ దరశపూరిామాసాది కరమలూ, జోయత్తషోిమాది నామాలూ, మంత్రాలూ,
సంకలుమూ, ఋగయజుసా్ను వేద్ఘలలోని వషట్కరాలతో గూడిన్ మంత్రాలూ, యాగదక్షిణలూ,
దేవతాధాయన్మూ, ద్ఘనిక్త తగిన్ తంత్రాలూ, వ్రతాలూ, భూసురులూ, దేవతల నుదేద శంచి చేసే కరమ
సమరుణమూ, బోధాయనాది కలుగ్రంథాలలోని కరమక్రమమూ, యజాానిక్త కావలసిన్ ఇతర సంభారాలూ;
ఇవనీన ఆ పరమేశ్వరుని అవయవాలుగా కలిుంచాను. ఆపై శాస్ర్తికి విధి న్నుసరించాను.

2-95-క.

యజ్ఞంగి యజా ఫలదుఁడు

యజ్ఞఞ శుుఁడు యజా కరియగు భగవంత్పన్

యజఞ పురుష్ఠుఁగా మాన్స

యజఞ ముుఁ గావించిత్తం దదరుణ బుదిధ న్.

టీక:- యజాాంగిన్ = యజా సవరూపుడు; యజా = యజా మున్కు; ఫలదడున్ = ఫలములు ఇచుచవాడు; యజేా శుడు

= యజా మున్కు ప్రభువు; యజా = యజా మున్కు; కరి = చేయువాడు; అగు = అయిన్; భగవంత్పన్ = విష్ఠామూరిిని;
యజా = యజా ; పురుష్ఠుఁగా = సవరూపునిగా; మాన్స = మన్సు్లో చేయు; యజా మున్ = యజా మును; కావించిత్తన్ =
చేసిత్తని; తత్ = అతనిక; అరుణ = సమరిుసుిన్న; బుదిధ న్ = బుదిధ తో.

భావము:- యజా ం శ్రీర మైన్ వాడు, యజాానిక్త ఫలితా నినచేచ వాడు, ప్రభువు, కరాి అయిన్టిి ఆ

భగవంత్పని యజా పురుష్ఠనిగా చేసుకొనానను. ఆ యజాానిన ఆయన్క అరిుంచా లనే బుదిధ తో మాన్సయజా ం
చేశాను.
బ్రహమదేవుడు నారదనిక్త విశ్వ ప్రకారం వివరించి చెపుినానడు. ఇది నారయ పూరించిన్ భాగంలోని దని
అంట్రు.

2-96-క.

అప్పుడు బ్రహమలు దమలోుఁ

దపుక న్నుుఁ జూచి సముచితక్రియు లగుచు

న్నపురమేశున్ కభిమత

మొపుిఁగుఁదగు సపి తంత్ప వొగిుఁ గావింపన్.

టీక:- అప్పుడు = అపుటి నుండి; బ్రహమలు = బ్రాహమణులు; తమలోన్ = తమలో; తపుకన్ = తపుకుండగ;

న్నున్ = న్నున; చూచి = చూచుకొని; సముచిత = తగు; క్రియులు = కరమలుచేయువారు; అగుచున్ = అగుచూ; ఆ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 85

ఆ; పరమేశున్ = భగవంత్పని {పరమేశ్వరుడు - అత్పయన్నత ప్రభువు}; కున్ = క్త; అభిమతమున్ = కోరిక; ఒపుగన్ =
తీరుచట్సకు; తగు = తగిన్; సపి తంత్పవు = యజా ము; ఒగిన్ = చకకగ; కావింపన్ = నిరవహించగ, చేయగా.

భావము:- అప్పుడు మరీచిమొదలైన్ ప్రజాపత్పలు నేనుచేసిన్యాగం చూసి తాము గూడా ఉత్ప్కులై ఆ

భగవానునిక్త ప్రీత్త కలగేట్సట్టు యజా ం చేశారు.

2-97-చ.

మనువులు, దేవద్ఘన్వులు, మాన్వనాథులు, మరిాకోటి, ద్ఘ

రనయము వారివారిక్తుఁ బ్రియంబగు దేవతలన్ భజించుచున్

ఘనతర నిషు యజా ములుఁ గైకొని చేసిరి; తతఫలంబుల

యయనుపమమూరిి యజా మయుుఁడైన్ రమావరున్ందుఁ జందుఁగన్.

టీక:- మనువులు = మునువులు {మనువులు - వైవసావదలు 14 మంది - సావయంభువుడు, సావరోచిష్ఠడు,

ఉతి ముడు, తామసుడు, రైవత్పడు, చాక్షుసుడు, వైవసవత్పడు, సూరయసావరిా, దక్షసావరిా, బ్రహమసావరిా, ధరమసావరిా,
రుద్రసావరిా, రౌచుయడు, భౌచుయడు}; దేవ = దేవతలు; ద్ఘన్వులు = ద్ఘన్వులు; మాన్వ = మాన్వులకు; నాధులు =
ప్రభువులు; మరిాకోటిన్ = మాన్వ సమూహములు; తారున్ = వారంతా; అన్యము = అవశ్యముగ; వారి = వారి;
వారిక్తన్ = వారిక్త; ప్రియంబున్ = ప్రియము; అగు = అయిన్; దేవతలన్ = దేవతలను; భజించుచున్ = పూజించుచు;
ఘన్తర = మక్తకలి గటిి ; నిషు న్ = నిషు తో; యజా ములన్ = యజా ములను; కైకొని = చేపటిి ; చేసిరి = చేసిరి; తత్ =
ద్ఘని; ఫలంబున్ = ఫలితమును; ఆ = ఆ; అనుపమ = సాటిలేని; మూరిి =సవరూపుడు; యజా =యజా ము;
మయుుఁడున్=తానే అయిన్వాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; రమావరున్ = భగవంత్పని {రమావరుడు - రమ+వరుడు -
లకీమదేవిభరి, విష్ఠావు}; అందన్ = క్త; చెందుఁగన్ = చెందన్ట్టు.

భావము:- అది చూసి సావయంభువుడు మొదలైన్ మనువులూ, దేవతలూ, ద్ఘన్వులూ, రాజులూ,

మనుష్ఠయలూ మున్నగు వారు అందరూ, వాళు వాళు క్తషి మైన్ దేవతలను కొలుసూ
ి సాటిలేనివాడూ,
యజా సవరూపుడూ అయిన్ లక్ష్మ నాథున్క్త ఫలం చెందన్ట్టిలగా మహానిషు తో యజాాలు చేశారు.

2-98-క.

సువాకి తంత్రరూపకుుఁ

డవాకుి ుఁ డన్ంత్పుఁ డభవుుఁ డచుయత్పుఁ డీశుం

డవాయుుఁడగు హరి సురగణ

సేవుాిఁడు క్రత్పఫలదుఁ డగుట్సుఁ జేసిరి మఖముల్.

టీక:- సువయకి = బాగుగ ప్రకటింపబడిన్; తంత్రరూపకుుఁడు = భగవంత్పడు {తంత్రము, సృష్టి సిథత్తలయాధికమైన్

తంత్పల సమూహము, తంత్రరూపకుడు, సృష్టి సిథత్తలయాధికమైన్ తంత్రము తన్ రూపమైన్ వాడు}; అవయకుి ుఁడు =
భగవంత్పడు {అవయకుి డు, చూడ వీలుకానివాడు, భగవంత్పడు}; అన్ంత్పుఁడు = భగవంత్పడు {అన్ంత్పుఁడు,
అంతము లేనివాడు, భగవంత్పడు}; అభవుుఁడు = భగవంత్పడు {అభవుడు, పుట్టిక లేనివాడు, భగవంత్పడు};

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 86

అచుయత్పుఁడు = భగవంత్పడు {అచుయత్పుఁడు, చుయత్త లేనివాడు, భగవంత్పడు}; ఈశుండు = భగవంత్పడు {ఈశుండు,

ప్రభువు, భగవంత్పడు}; అవయయుుఁడగు = భగవంత్పడు అయిన్ {అవయయుడు, వయయము కానివాడు, భగవంత్పడు};
హరి = విష్ఠావు; సుర = దేవతల; గణ = సమూహముచే; సేవుయుఁడు = సేవింపబడువాడు; క్రత్ప = యజా మున్కు;
ఫలదుఁడు = ఫలిత మచుచవాడు; అగుట్సన్ = అగుట్సచేత; చేసిరి = చేసేరు; మఖముల్ = యజా ములు.

భావము:- సుషి మైన్ తంత్రరూపం కలవాడూ, ఇతరులకు వయకిం కానివాడూ, త్పది లేనివాడూ, పుట్టిక

లేనివాడూ, చుయత్త లేనివాడూ, జగదీశ్వరుడూ, అవయయుడూ అయిన్ శ్రీహరి దేవతలకు సేవింపదగిన్వాడూ,

యజా ఫలాలను అనుగ్రహించేవాడూ కావడం వలు పైన్ చెపిున్ వారందరూ అయన్ నుదేద శంచే యజాాలు
చేశారు.

2-99-క.

అగుణుండగు పరమేశుుఁడు

జగములుఁ గలిుంచుకొఱకుుఁ జత్పరత మాయా

సగుణుం డగుుఁ గావున్ హరి

భగవంత్పం డన్ుఁగుఁ బరుఁగె భవయచరిత్రా!

టీక:- అగుణుండు = గుణములు లేనివాడు; అగు = అయిన్; పరమేశుుఁడు = భగవంత్పడు {పరమేశుడు -

అత్పయన్నత ప్రభువు - భగవంత్పడు}; జగములన్ = లోకములను; కలిుంచు = సృష్టి ంచు; కొఱకున్ = కోసము;
చత్పరతన్ = మక్తకలి నేరుుతో; మాయా = మాయతో కూడిన్, నిజముకాని; సగుణుండు = గుణములు కలవాడు;
అగున్ = అగును; కావున్న్ = అందచేతనే; హరిన్ = విష్ఠావును; భగవంత్పండు = భగవంత్పడు {భగవంత్పడు -
వీరయవంత్పడు, ఐశ్వరయవంత్పడు, సృష్టి క్త మూలసాథన్ము}; అన్ుఁగన్ = అనుట్స; పరగె = యుకిమైన్ది, తగి ఉన్నది; భవయ
= గొపు; చరిత్రా = చరిత్రకలవాడ.

భావము:- నారద్ఘ! పవిత్ర చరిత్రుడా! పరమేశ్వరుడు నిరుగ ణుడు ఐనా జగత్పి లను సృష్టి ంచడానికై

నేరుుతో ఆయన్ తన్ మాయా ప్రభావం వలు గుణసహిత్ప డవుత్పనానడు. అందవలు నే ఆయన్
భగవంత్పడు అని చెపుబడుత్పనానడు.

2-100-క.

విశిత్పముఁడు, విశ్లవశుుఁడు,

విశ్ిమయుం, డఖిలనేత, విష్ఠాుఁ, డజుం, డీ

విశ్ిములోుఁ ద్ఘ నుండును

విశ్ిము దన్లోన్ుఁ జాల వెలుుఁగుచు నుండన్.

టీక:- విశావత్పముఁడున్ = విశ్వమే తానైన్వాడు; విశ్లవశుుఁడు = విశ్వమున్కు ఈశ్వరుడు; విశ్వమయుండు =

విశ్వమంతయు నిండి ఉన్నవాడు; అఖిలనేతన్ = సరవమున్కు న్డిపించువాడు; విష్ఠాుఁడు = విష్ఠావు; అజుండు =

పుట్టిక లేనివాడు; ఈ = ఈ; విశ్వము = జగత్పి ; లోన్ = లోపల; తాన్ = తాను; ఉండును = ఉండును; విశ్వము =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 87

జగత్పి ; తన్న్ = తన్; లోన్న్ = లోపలనే; చాలన్ = మక్తకలి; వెలుుఁగుత్పన్ = ప్రకాశసూ

ి ; ఉండున్ = ఉండును.

భావము:- (పుత్రుడు నారదనిక్త విష్ఠాతతావనిన బ్రహమదేవుడు ప్రబోధిసుినానడు) విశ్వమే తానైన్ వాడు;

విశ్వమున్కు ప్రభువు; విశ్వ మంతయు నిండి ఉండు వాడు; సరవమున్కు న్డిపించు వాడు; విశ్వమును
వాయపించి యుండువాడు; పుట్టిక లేని వాడు అయిన్ ఆ విష్ఠావు ఈ జగత్పి లోపల ఉండును; జగత్పి
సమసి ము ఆ విష్ఠాని లోపలనే మక్తకలి ప్రకాశసూ
ి ఉండును.

2-101-చ.

అతని నియుక్తిుఁ జంది సచరాచర భూతసమేతసృష్టి నే

వితతముగా సృజింత్పుఁ బ్రభవిష్ఠాుఁడు విష్ఠాుఁడు ప్రోచుుఁ బారవతీ

పత లయమొందుఁ జేయు; హరి పంకరుహోదరుుఁ డాదిమూరిి య

చుయతుిఁడు త్రిశ్క్తియుకుి ుఁడగుచుండును నింతకుుఁద్ఘన్మూలమై.

టీక:- అతని = అతని యొకక; నియుక్తినిన్ = నియమమును; చెంది = అనుసరించి; సచర = కదలున్వి

(జంత్ప, పక్షి జాత్పలు); అచర = కదల లేనివి (చెట్టు, చేమలు); భూత = జీవరాశులతో; సమేత = కూడిన్; సృష్టి న్ =
సృష్టి ని; ఏన్ = నేను; వితతముగన్ = వికసించున్ట్టు; సృజింత్పన్ = సృష్టి ంత్పను; ప్రభవిష్ఠాుఁడు =
అవతారములెత్పి వాడు; విష్ఠాుఁడు = విష్ఠామూరిి; ప్రోచున్ = రక్షించును; పారవతీపత్తన్ = శవుడు {పారవతీపత్త -
పారవత్తక్త భరి - శవుడు}; లయమున్ = అంతము; ఒందన్ = పొందన్ట్టు; చేయున్ = చేయును; హరి = భగవంత్పడు;
పంకరుహోదరుుఁడు = భగవంత్పడు {పంకరుహోదరుడు - పంకరుహ(పదమము) ఉదరుడు - విష్ఠావు}; ఆదిమూరిి =
భగవంత్పడు {ఆదిమూరిి - సృష్టి క్త ఆదిన్ ఉన్నవాడు}; అచుయత్పుఁడు = భగవంత్పడు {అచుయతః – చుయత్త లేనివాడు,
సవరూప సామరదాముల యంద పతన్ము లేనివాడు, ఎటిి వికారములు లేనివాడు, విష్ఠాసహస్రనామములు
శ్రీశ్ంకరభాషయంలో 100వ నామం, 318వ నామం}; త్రి = మూడు; శ్క్తిన్ = శ్కుి ల {త్రిశ్కుి లు - సృష్టి , సిథ త్త, లయములను
మూడు శ్కుి లు}; యుకుి ుఁడున్ = కూడిన్వాడు; అగుచున్ = అగుచూ; ఇంతకున్ = ఇంతకు; తాన్న్ = తానే;
మూలము = మూలము; ఐ = అయి.

భావము:- ఆ దేవదేవుని ఆన్త్తని అనుసరించి, చరాచరప్రణులతో గూడిన్ ఈ సృష్టి ని నేను విసాిరంగా

సృజిసుినానను. ప్రభావసంపనునడైన్ విష్ఠావు దీనిని పోష్టసుినానడు. పారవతీనాథుడైన్ శవుడు దీనిని

లయింప జేసుినానడు. పదమనాభుడు, మొదటి వేలుపు, అచుయత్పడు అయిన్ శ్రీహరి సృష్టి సిథ త్తలయాల
కనినటిక్త మూలహేత్పవై ఆ మూడు విధాలైన్ శ్కుి లతోనూ కూడి వుంట్డు.

2-102-క.

విను వత్! నీవు న్న్నడి

గిన ప్రశ్నకు నుతి రంబు కవలపరమం

బును బ్రహమంబీ యఖిలం

బున కగు నాధార హేత్పభూతము సుమీమ.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 88

టీక:- విను = వినుము; వత్ = కుమారా; నీవున్ = నీవు; న్నునన్ = న్నున; అడిగిన్ = అడిగిన్టిి ; ప్రశ్న = ప్రశ్న;

కున్ = కు; ఉతి రంబున్ = ఉతి రము; కవల = కవలము; పరమంబునున్ = అత్పయతి మును; బ్రహమంబు = బ్రహమము;
ఈ = ఈ; అఖిలంబున్ = సమసి మున్; కున్ = కు; అగున్ = అగును; ఆధార = ఆధారమున్కు; హేత్ప = కారణ;
భూతము = అయిన్టిి ది; సుమీమ = సుమీ.

భావము:- నీవు న్నున అడిగిన్ ప్రశ్నకు సమాధాన్ం చెబుతాను, విను. కుమారా! ఈ సమసి విశావనిక్త

ఆధారభూతమైన్ది పరబ్రహమము ఒకట్ల సుమా.

2-103-క.

హరి భగవంత్పుఁ డన్ంత్పుఁడు

కరుణాంబుధి సృష్టి కారయకారణహేత్ప

సుఫర్ణుం డవివభుకంట్టం

బరుిఁ డెవవుఁడు లేడు తండ్రి! పరిక్తంపంగన్.

టీక:- హరి = భగవంత్పడు {హరి - పాపములను హరించువాడు}; భగవంత్పుఁడు = భగవంత్పడు; అన్ంత్పుఁడు =

భగవంత్పడు {అన్ంత్పడు – అంతము లేనివాడు}; కరుణాంబుధి = దయాసముద్రుడు; సృష్టి = సృష్టి ంచు; కారయ =
పనిక్త; కారణ = కారణమున్కు; హేత్ప = కారణభూత్పడై; సుురణుండు = మెలగువాడు; ఆ = ఆ; విభు = ప్రభువు;
కంట్టన్ = కంట్టను; పరుడు = ఇతరుడు; ఎవవుఁడున్ = ఎవడును; లేడున్ = లేడు; తండ్రీ = నాయనా; పరిక్తంపన్ =
పరిశీలన్గ చూసిన్చ్చ.

భావము:- ఫుత్రా! శ్రీహరి భగవానుడు, అంతము లేనివాడు, దయాసముద్రుడు, సృష్టి అనే కారాయనిక్త

కారణభూత మైన్వాడు. ఆలోచించి చూచిన్చ్చ ఆ ప్రభుని కంట్ల శ్రేష్ఠుడైన్వాడు ఇంకొక డెవవడూ లేడు.

2-104-సీ.
ఇది యంతయును నికక మే బొంక నుతకంఠ-
మత్తుఁ దదగణధాయన్మహిముఁ జేసి
పరిక్తంప నే నేమ పలిక్తన్ న్ది యెలు -
సతయంబ యగు బుధసుితయ! వినుము;
ధీయుకి! మామకంద్రయములు మఱచియుుఁ-
బొరయ వసతయవిసుఫరణ మెంద;
న్దిగాక మతి ను వామానయ త్పలయంబు-
న్మరంద్ర వందనీయంబు న్యెయుఁ;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 89

2-104.1-తే.
దవిలి యా దేవదేవుని భవమహాబిధ
తారణంబును మంగళకారణంబు
న్ఖిల సంపతకరంబునై యలరు పాద
వన్జమున్ క నన్రచద వందన్ములు.
టీక:- ఇది = ఇది; అంతయున్ = అంతాకూడ; నికకము = నిజమైన్ది; ఏన్ = నేను; బొంకన్ =

అబదద మాడుట్సలేద; ఉతకంఠ = కుతూహలమైన్; మత్తన్ = మన్సుతో; తత్ = అతని; గుణన్ = గుణములు; ధాయన్ =
ధాయన్ము యొకక; మహిమన్ = మహిమ; చేసి = వలన్; పరిక్తంపన్ = చూడగా; నేన్ = నేను; ఏమ = ఏమ; పలిక్తన్న్ =
పలిక్తతే; అదిన్ = అది; ఎలు = అంతయును; సతయంబ = నిజమే; అగున్ = అగును; బుధ = బుదిధ మంత్పలచే; సుితయ
= కీరిింపబడువాడా; వినుము = వినుము; ధీ = బుదిధ శ్క్తి; యుకి = కలిగిన్వాడా; మామక = నా యొకక;
ఇంద్రయములు = ఇంద్రయములు; మఱచియున్ = మరచిపోయికూడ; పొరయువున్ = పొందవు; అసతయ =
అబదద ము; విసుఫరణమున్ = సుఫరించుట్సమాత్రమైన్; ఎందన్ = ఎకకడైన్; అదిన్ = అదే; కాక = కాకుండగ; మత్ =
నా యొకక; తనువున్ = శ్రీరము; ఆమానయ = వేదములకు; త్పలయంబున్ = సమాన్మైన్ది; అమరంద్ర =
దేవేంద్రునిచే; వందనీయంబున్ = న్మసకరించదగగది; అయెయన్ = అయిన్ది; తవిలి = పట్టిదలగ;
ఆ = ఆ; దేవ = దేవతలక; దేవుని = దేవుడైన్వానిక్త; భవ = సంసారమను; మహాబిధ = మహాసముద్రము;
తారణంబునున్ = తరింపజేయున్ది; మంగళ = శుభములకు; కారణంబున్ = కారణమును; అఖిల = సమసి ;
సంపతకరంబున్ = సంపదలను ఇచుచన్ది; ఐ = అయియ; అలరు = శోభిలుు; పాద = పాదములు అను; వన్జమున్ =
పదమమున్; కున్ = కు; ఏన్ = నేను; ఒన్రచదన్ = చేసెదను; వందన్ములు = న్మసాకరములు.

భావము:- ఇప్పుడు నేను చెపిున్దంతా నిజం. నేను అసతయమాడను. పండిత సుిత్త పాత్రుడవైన్ ఓ

నారద్ఘ! విను. కోరి ఆ భగవంత్పని గుణాలను ధాయనించడం వలు కలిగిన్ ప్రభావంతో, నే నేమ పలిక్తనా
అదంతా నిజమే అవుత్పంది. ఓ బుదిధ మంత్పడా! నా ఇంద్రయాలు ఏ సందరభంలో గానీ పొరపాట్టన్గూడ
అసతయం వైపు ప్రసరించవు. అంతే కాద. నా శ్రీరం వేదంతో సమాన్ం. దేవేంద్రునిక్త గూడ ఇది
న్మసకరింపదగిన్ దయింది. సంసార సాగరానిన ద్ఘటించేది, శుభాలకు హేత్పవై న్ది, సమసి సంపదలను
సమకూరచది అయిన్ ఆ దేవాదిదేవుని పాదపదమ యుగళానిక్త నేను భక్తి భావంతో ప్రణామాలు చేసుినానను.

2-105-ఉ.

ఆ నళ్లనాక్షు న్ందనుుఁడ న్యుయుఁ, బ్రజాపత్త న్యుయ, యోగ వి

ద్ఘయ నిపుణుండ న్యుయనుుఁ, బదంపడి మజజ న్న్ప్రకారమే

య్యను నెఱంగ, న్వివభుని యిదధ మహతి వ మెఱంగ నేరుి నే?

కానిఁబడున్ రమేశ్పరికలిుతవిశ్వము గొంతకొంతయున్.

టీక:- ఆ = ఆ; న్ళ్లనాక్షున్ = విష్ఠామూరిిక్త {న్ళ్లనాక్షుడు - పదమముల వంటి కళ్లు ఉన్నవాడు}; న్ందనుండన్ =

పుత్రుడను; అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని; ప్రజాపత్తన్ = ప్రజాపత్తని {ప్రజాపత్త - ప్రజల సృష్టి క్త అధికారి}; అయుయన్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 90

అయిన్పుటిక్తని; యోగ = యోగ; విద్ఘయ = విదయ యంద; నిపుణుండన్ = నేరురిని; అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని;
పదంపడి = మరి; మత్ = నా యొకక; జన్న్ = పుట్టిక; ప్రకారమే = విధాన్మే; ఏను = నేను; ఎఱంగన్ =
తెలిసుకొన్లేను; ఆ = ఆ; విభుని = ప్రభువు యొకక; ఇదధ = పరిశుదధ మైన్; మహతవము = గొపుతన్ము; ఎఱంగన్ =
తెలిసుకొనుట్స; నేరుి నే = చేయగలనా; కాన్న్ = కనిపిసుింట్టంది; రమేశ్ = భగవంత్పనిచే {రమేశుడు - రమ యొకక
భరి - విష్ఠావు}; పరికలిుత = సృష్టి ంపబడిన్; విశ్వము = జగత్పి ; కొంత = కొంచెము; కొంతయున్ = కొంచెముగను.

భావము:- నేను ఆ పదమలోచనుని కుమారుడనే, ప్రజాపత్తనే, యోగవిదయలో నేరురినే అయిన్ను, నా

పుట్టిక ఎలా జరిగిందో నేనే తెలుసుకోలేకునానను. ఇక ఆ ప్రభుని ప్రదీపి ప్రభావం ఎలా తెలుసుకోగలను ఆ
లక్ష్మీనాథుడు కలిుంచిన్ ఈ ప్రపంచం కొంచెం కొంచెం నాకు గోచరిసుిన్నది.

2-106-మ.

విను వేయ్యటిక్తుఁ; ద్ఘపసప్రవర! యివివశావత్పముఁ డీశుండు ద్ఘుఁ

దన మాయామహిమాంతముం ద్లియుఁగాుఁ దథయంబుగాుఁ జాలడ

న్నను, నే నైన్ను మీరలైన్ సురలైన్న్ వామదేవుండు నై

న్ను నికకం బెఱుఁగంగుఁ జాలుదమె జాాన్ప్రక్రియాయుకుి లన్.

టీక:- విను = వినుము; వేయి = వేయి వివరణలు; ఏటిక్తన్ = ఎందలకు; తాపస = తాపసులలో; ప్రవర = శ్రేష్ఠుడ;

ఈ = ఈ; విశావత్పముఁడు = భగవంత్పడు {విశావతమ - విశ్వము తన్ రూప మైన్వాడు}; ఈశుండున్ = భగవంత్పడు; తాన్ =
తాను; తన్ = తన్ యొకక; మాయా = మాయ తోకూడిన్; మహిమా = మహిమ యొకక; అంతమున్ = మొతి మంతా;
తెలియుఁగాన్ = తెలియుట్సకు; తథయంబుగాన్ = నిజముగా; చాలడు = సరిపడడు; అన్నను = అన్గా; నేన్ = నేను;
ఐన్నున్ = అయిన్ను; మీరలు = మీరు; ఐన్న్ = అయిన్ను; సురలు = దేవతలు; అన్ను = అయిన్ను;
వామదేవుండు = శవుడు; ఐన్ను = అయిన్ను; నికకంబున్ = నిజమున్కు; ఎఱగంగన్ = తెలియుట్సకు; చాలుదమె
= సరిపడుతామా; జాాన్ = (ఎనిన) జాాన్; ప్రక్రియా = విధాన్ముల; యుకుి లన్ = యుకుి లు వలనైన్.

భావము:- ఓ మునివరా! వేయి మాట్స లెందకు ఇది విను. విశ్వసవరూపుడైన్ ఈ పరమేశ్వరుడు తన్

మాయావైభవానిన కడముట్ి తానే గ్రహించలేడు ఇది వాసి వం. అలాంట్సప్పుడు నేను గానీ, మీరు గానీ,
ఇంద్రాది దేవతలు గానీ, కడకు శవుడు గానీ, మన్ జాాన్ంతోటి, క్రియలతోటి ఉపాయాలతోటి సతయంగా
తెలిసికోనుట్స సాధాయమా?

2-107-వ.
అ మమహాత్పమం డైన్ పుండరీకాక్షుండు సరవజుాం డంట్లని.
టీక:- ఆ = ఆ; మహాత్పమడు = మహాత్పమడు; ఐన్ = అయిన్; పుండరీకాక్షుండు = భగవంత్పడు {పుండరీకాక్షుడు -

పుండరీకములు (పదమములు) వంటి కనునలు ఉన్నవాడు}; సరవజుాండు = సరవమును తెలిసిన్వాడు; అంట్లనిన్ =

అన్నట్సు యితే.

భావము:- ఆ మహాత్పమడైన్ పదమనేత్రుడు సరవజుాడు గద్ఘ. తన్ మహిమ అయన్ కెందకు తెలియద

అని నీవు ప్రశనంచవచుచ. ఆ విషయం వివరిసాిను, విను.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 91

2-108-క.

గగన్ము దన్ కడపలుఁ ద్ఘుఁ

దగ నెఱగని కరణి విభుుఁడు ద్ఘ నెఱుఁగుఁ డన్న్

గగన్ప్రసవము లే దన్

న్గునే సరవజా తకును హాని దలంపన్.

టీక:- గగన్ము = ఆకాశ్ము; తన్ = తన్ యొకక; కడపలన్ = చివరలను; తాన్ = తాను; తగన్ = తగిన్ట్టు;

ఎఱుఁగని = తెలియని; కరణిన్ = విధముగ; విభుుఁడు = భగవంత్పడు {విభుడు - ప్రభువు}; తాన్ = తాను; ఎఱుఁగన్ =
తెలియడు; అన్న్ = అనుట్స వలన్; గగన్ = ఆకాశ్ము; ప్రసవము = పుట్టిట్స; లేద = లేద; అన్న్ = అన్నట్టుగ;
అగునే = వీలగునా ఏమ; సరవజా తకున్ = సరవజా తవమున్కు; హాని = న్షి ము; తలంపన్ = ఆలోచించిన్ట్టై తే.

భావము:- ఆకాశ్ం తన్ సరిహదదలను తెలుసుకోలేద. అదే విధంగా భగవంత్పడు తన్ సమగ్రతను

తానే ఎరుగలేడు. సరిహదదల నెరుగద అన్నంత మాత్రాన్ ఆకాశ్ సరవ వాయపిి తావనిన కాదన్ లేము కద్ఘ.
అలాగే తన్ అంత్ప తన్క తెలియద అన్నంత మాత్రాన్ భగవంత్పని సరవజా తావనిక్త లోట్ట వాటిలు ద.
బ్రహమదేవుడు నారదనిక్త భగవతి తవం ఉపదేశంచే సందరభంలో ఇలా చెపుినానడు. భగవంత్పడు సరవజుాడు
కనుక తన్ పరిధి, వాయపుిల పరిమత్పలు తెలియవు అన్డంలో అసంభవం ఏమ లేద.

పర్మాతుమని లీలలు

2-109-చ.

తలకొని యమమహాతమకుుఁడు ద్ఘలిచన్ యయయవతారకరమముల్

వెలయుఁగ న్సమద్ఘదలము వేయి విధంబుల సనునత్తంత్ప; మ

యయలఘు న్న్ంత్పనిం జిదచిద్ఘతమకు నాదయ న్నీశు నీశ్వరుం

ద్లియుఁగ నేరుి మే తవిలి; దివయచరిత్రున్ కను మ్రొకెకదన్.

టీక:- తలకొని = పూనుకొని; ఆ = ఆ; మహాతమకుడు = భగవంత్పడు {మహాతమకుడు - గొపు ఆతమ కలవాడు};

తాలిచన్ = ధరించిన్; ఆ = ఆ; అవతార = అవతారములు; కరమమముల్ = చేసిన్ పనులు; వెలయుఁగన్ = ప్రకాశ్ముగ;

అసమత్ = నేను; ఆదలము = నాబోటి వారము; వేయి = అనేక; విధంబులన్ = విధములుగ; సనునత్తంత్పము =
సుిత్తంత్పము; ఆ = ఆ; అలఘున్ = భగవంత్పని {అలఘున్ - తకుకవన్నది లేని వాడు}; అన్ంత్పనిన్ = భగవంత్పని
{అన్ంత్పడు – అంతము లేని వాడు}; చిదచిద్ఘతమకునిన్ = భగవంత్పని {చిదచిద్ఘతమకుడు - చిత్ ఆచిత్ ఆతమకుడు,
చేతనా అచేతన్ములు తానే అయిన్ వాడు}; ఆదయన్ = భగవంత్పని {ఆదయడు - సమసి మున్కు మూలము అయిన్
వాడు}; అనీశున్ = భగవంత్పని {అనీశ్ః - తన్కు ఏ ప్రభువు (ఈశుడు) లేని వాడు, విష్ఠాసహస్రనామాలు
శ్రీశ్ంకరభాషయం 626వ నామం}; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని {ఈశ్వరుండు - అధిపత్త}; తెలియుఁగన్ = తెలిసికొనుట్స;
నేరుి మే = చేయగలమా ఏమ; తవిలి = లగునడనై; దివయ = దివయమైన్; చరిత్రన్ = చరిత్ర కలవాని; క్తన్ = క్త; ఏను =
నేను; మ్రొకెకదన్ = న్మసకరించెదను.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 92

భావము:- జగద్రక్షణకు పూనుకొని ఆ యా అవతారాలలో ఆ మహాత్పమడు చేసిన్ పనులను, నాలాంటి

వాళుం అందరం వేల రకాలుగా వినుత్తసూ

ి వుంట్ం. మహామహుడు, త్పది లేనివాడు, చిదచిత్వరూపడు,
మొదటివాడు, తన్కు ప్రభువు లేనివాడు, తానే ప్రభువైన్వాడు అయిన్ ఆ దేవదేవుని ఎంత ప్రయత్తనంచినా
మన్ం తెలుసుకోగలమా? దివయశీలుడైన్ ఆ దేవదేవున్కు నేను న్మసకరిసాిను.

2-110-మ.

పర్మాత్పమం డజుుఁ డీ జగంబుుఁ బ్రత్తకలుంబందుఁ గలిుంచు ద్ఘుఁ

బరిరక్షించును ద్రుంచు న్టిి యన్ఘున్ బ్రహామత్పమ నిత్పయన్ జగ

దభరిత్పం గేవలు న్దివతీయుని విశుదధ జాాను సరావత్పమ నీ

శ్వరు నాదయంతవిహీను నిరుగ ణుని శ్శ్వనూమరిిుఁ జింత్తంచెదన్.

టీక:- పరమాత్పమడు = భగవంత్పడు {పరమాతమ – పరమ మైన్ ఆతమ కల వాడు}; అజుుఁడు = భగవంత్పడు

{అజుడు – పుట్టిక లేని వాడు}; జగంబున్ = విశ్వమును; ప్రత్త = ప్రత్త యొకక; కలుంబున్ = కలుము; అందన్ =
అందను; కలిుంచున్ = సృష్టి ంచును; తాన్ = తానే; పరిరక్షించున్ = పరిరక్షించును; త్రుంచున్ = నాశ్న్ము
చేయును; అటిి = అట్టవంటి; అన్ఘున్ = భగవంత్పని {అన్ఘుడు - పాపము లేని వాడు}; బ్రహామత్పమ = భగవంత్పని
{బ్రహామత్పమన్ - బ్రహమపద్ఘరథమే తానైన్ వాడు}; నిత్పయన్ = భగవంత్పని {నిత్పయన్ - నితయమును ఉండువాడు};
జగదభరిత్పన్ = భగవంత్పని {జగదభరిత్పడు - విశ్వమును భరించు వాడు}; కవలున్ = భగవంత్పని {కవలుడు -
సరవంసహా కవలము తానే అయిన్ వాడు}; అదివతీయునిన్ = భగవంత్పని {అదివతీయుడు - తన్క్త సముడు లేద్ఘ
ఉతి ముడు లేని వాడు}; విశుదధ జాానున్ = భగవంత్పని {విశుదధ జాాను - పరిశుదధ మైన్ జాాన్ము కల వాడు}; సరావత్పమన్ =
సమసి ములోను ఆతమగా ఉండు వాడు; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని; ఆదయంతవిహీనున్ = భగవంత్పని
{ఆదయంతవిహీనుడు - ఆది అంతము ఏమాత్రము లేని వాడు}; నిరుగ ణునిన్ = భగవంత్పని {నిరుగ ణుడు - గుణములు
(మూడును) లేనివాడు}; శ్శ్వనూమరిిన్ = భగవంత్పని {శ్శ్వనూమరిి - శ్శ్వత్ మూరిి, శాశ్వతమే మూరీిభవించిన్ వాడు};
చింత్తంచెదన్ = ధాయనించెదను.

భావము:- పరమాత్పమడు, పుట్టికలేని వాడు ప్రత్తకలుంలోనూ ఈ విశావనిన పుటిి సాిడు, పోష్టసాిడు,

సంహరిసాిడు. పాపరహిత్పడు, బ్రహమసవరూపుడు, శాశ్వత్పడు, జగమంతా నిండిన్వాడు, కవలుడు,

సాటిలేనివాడు, నిరమలమైన్ జాాన్ం కలవాడు, సరావంతరాయమీ, త్పదిమొదళ్లు లేనివాడూ, గుణరహిత్పడూ,
నిత్పయడూ అయిన్ ఆ పరమేశ్వరుణిా ధాయనిసుినానను.

2-111-చ.

సర్సగత్తన్ మునీంద్రులు ప్రసన్నశ్రీరహృషీకమాన్స

సుఫర్ణ గలప్పు డవివభుని భూరికళాకలితసవరూపముం

దర్మడి చూత్ప; రప్పుడుుఁ గుతరక తమోహత్తచేత న్జా తం

బొర్సిన్ యప్పు డవివభునిమూరిిుఁ గనుంగొన్లేరు నారద్ఘ!"

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 93

టీక:- సరస = చకకటి; గత్తన్ = విధముగ; ముని = మునులలో; ఇంద్రులు = శ్రేష్ఠులు; ప్రసన్న = నిరమలమైన్;

శ్రీరమున్ = దేహమును; హృషీకన్ = ఇంద్రయములును; మాన్సన్ = మన్సు్; సుఫరణన్ = సుఫరణలు; కలప్పుడు

= కలిగిన్ప్పుడు; ఆ = ఆ; విభుని = ప్రభువు, భగవంత్పని; భూరి = అన్ంతమైన్; కళా = కళలతో; కలిత = కూడిన్;
సవరూపమున్ = సవరూపమును; తరిమడి = శ్రీఘ్రమే; చూత్పరు = దరిశంత్పరు; ఎప్పుడున్ = ఎప్పుడైతే; కుతరకన్ =
కుతరకము అనే; తమస్ = చీకటి; హత్తన్ = కముమట్స; చేతన్ = చేత; అజా తన్ = అజాాన్ము అను; పొరసిన్న్ =
కలిగిన్; అప్పుడున్ = అప్పుడు; ఆ = ఆ; విభుని = ప్రభువు, భగవంత్పని; మూరిిన్ = సవరూపమును; కనుంగొన్న్ =
తెలిసికొన్; లేరు = లేరు; నారద్ఘ = నారదడా.

భావము:-నారదమునీశ్వరా! మునీశ్వరులు తమశ్రీరం, ఇంద్రయాలు, మన్సు్ ప్రసన్నంగా ఉన్నప్పుడు

మాత్రమే ఆపరమాత్పమని మహితకళా విలసితమైన్ సవరూపం చూడగలరు. ఎప్పుడు కుతరకము అనే
తమసు్ కముమకుని అజాాన్ం కలుగుత్పందో అప్పుడు ఆ దేవుని సవరూపం గురిించలేరు.”

2-112-వ.
అని వెండియు నిట్సు ను "న్న్ఘా! యమమహనీయతేజోనిధి మొదలి యవతారంబు సహస్ర
శీరాిది యుకింబయి ప్రకృత్త ప్రవరికం బగు నాదిపురుష్ఠ రూపంబగు; న్ందుఁ
గాలసవభావంబు లను శ్కుి లుదయించె; న్ందుఁ గారయకారణరూపం బయిన్ ప్రకృత్త
జనించెుఁ; బ్రకృత్తవలన్ మహతి తివంబును ద్ఘనివలన్ న్హంకారత్రయంబునుుఁ బుట్టి
న్ంద రాజసాహంకారంబువలన్ నింద్రయంబులును, సాత్తవకాహంకారంబువలన్
నింద్రయగుణ ప్రధాన్ంబు లైన్ యధిదేవతలునుుఁ, ద్ఘమసాహంకారంబువలన్
భూతకారణంబు లయిన్ శ్బద సురశ రూప రస గంధ తనామత్రంబులునుం బొడమెుఁ;
బంచతనామత్రంబులవలన్ గగనానిల వహిన సలిల ధరాదికంబైన్ భూతపంచకంబు గలిగె;
న్ంద జాానేంద్రయంబు లయిన్ తవకచక్షు శోశరత్ర జిహావఘ్రాణంబులునుుఁ
గరమంద్రయంబులైన్ వాకాుణి పాదపాయూపసథ ంబులును మన్ంబును జనియించె;
న్నినంటి సంఘాతంబున్ విశ్వరూపుండైన్ విరాట్టురుష్ఠండు పుట్టి ; న్తని వలన్
సవయంప్రకాశుండయిన్ సవరాట్టి సంభవించె; న్ందుఁ జరాచర రూపంబుల
సాథవరజంగమాతమకంబయిన్ జగత్పి ; గలిగె న్ంద సతవరజసి మోగుణాతమకుల మయిన్
విష్ఠాండును హిరణయగరుభడ న్యిన్ య్యనును రుద్రుండునుుఁ గలిగిత్త; మంద
సృష్టి జన్న్కారణుం డయిన్ చత్పరుమఖుండు పుట్టి ; వాని వలన్ దక్షాదలగు ప్రజాపత్పలు
దొమమండ్రు గలిగిరి; అంద భవతురముఖులైన్ సన్కసన్ందనాది యోగంద్రులును,
నాకలోక నివాసు లయిన్ వాసవాదలును, ఖగలోకపాలకులగు గరుడాదలును,
న్ృలోకపాలకులగు మను మాంధాతృ ప్రముఖులును, రసాతలలోకపాలకు లగు న్న్ంత

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 94

వాసుక్త ప్రభృత్పలును, గంధరవ సిదధ విద్ఘయధర చారణ సాధయ రక్షోయక్షోరగ

నాగలోకపాలురును మఱయు ఋష్ఠలునుుఁ, బితృదేవతలును, దైతయ ద్ఘన్వ భూత ప్రేత
పిశాచ కూష్ణమండ పశు మృగాదలును, నుదభవించిరి; ఇటిి జగతురథమోదభవంబు
మహతి తివసృష్టి యన్ంబడు; దివతీయం బండసంసిథ తం బన్ం దగుుఁ; దృతీయంబు
సరవభూతసథ ం బన్ నప్పు; న్ందైశ్వరయ తేజో బల సంపనునలైన్ పురుష్ఠలు సరావత్పమండైన్
నారాయణుని యంశ్సంభవులుగా నెఱంగుము; అప్పుండరీకాక్షుని లీలావతారంబు
లన్ంతంబులు; దతకరమంబులు లెకకపెట్సి నెవవరిక్తని న్లవిగాద; అయిన్ను నాకుం దోుఁచి
న్ంత నీ కెఱంగించెద; వినుము.
టీక:- అని = అని; వెండియున్ = మరల; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనున్ = అనెను; అన్ఘా = పాపములు

లేనివాడా; ఆ = ఆ; మహనీయున్ = మహనీయుని; తేజస్ = తేజసు్న్కు; నిధిన్ = నిధిగ కలవాని; మొదలి =

మొదటి; అవతారంబున్ = అవతారము; సహస్ర = వేల; శీరి = శరసు్లు; ఆది = మొదలైన్వి; యుకింబున్ =
కలిగిన్ది; అయిన్ = అయిన్; ప్రకృత్త = ప్రకృత్తతో, సవభావములతో; ప్రవరికంబు = త్తరుగున్ది; అగున్ = అయిన్టిి ;
ఆది = పురాణ; పురుష్ఠ = పురుష్ఠని; రూపంబు = సవరూపము; అగున్ = అగును; అందన్ = ద్ఘనిలో; కాల =
కాలము; సవభావంబులున్ = సవభావములు; అను = అనే; శ్కుి లు = శ్కుి లు; ఉదయించెన్ = పుటిి న్వి; అందన్ =
వాని యంద; కారయ = కారయము; కారణ = కారణముల; రూపంబు = సవరూపము; అయిన్ = అయిన్టిి ; ప్రకృత్త =
ప్రకృత్త; జనించెన్ = జనించిన్ది; ప్రకృత్త = ప్రకృత్త; వలన్న్ = వలన్; మహతి తివంబునున్ = మహతి తివంబును; ద్ఘని
= ద్ఘని; వలన్న్ = వలన్; అహంకార = అహంకార {అహంకారత్రయములు - సాత్తవక, రాజస, తామస
అహంకారములు}; త్రయంబునున్ = త్రయమును; పుట్టి న్ = పుటిి న్వి; అందన్ = వానిలో; రాజస = రాజస;
అహంకారంబు = అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; ఇంద్రయంబులునున్ = ఇంద్రయములును; సాత్తవక = సాత్తవక;
అహంకారంబు = అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; ఇంద్రయ = ఇంద్రయ; గుణ = గుణములు; ప్రధాన్ంబులు =
ప్రధాన్ముగా కలవి; ఐన్ = అయిన్టిి ; అధిదేవతలునున్ = అధిదేవతలును; తామస = తామస; అహంకారంబు =
అహంకారము; వలన్న్ = వలన్; భూత = (పంచ) భూతములకు; కారణంబులున్ = కారణములు; అయిన్ =
అయిన్టిి ; శ్బద = శ్బద ము; సురశ = సురశము; రూప = రూపము; రస = రసము; గంధ = గంధముల;
తనామత్రంబులునున్ = తనామత్రములును; పొడమెను = జనించిన్వి; పంచతనామత్రంబులన్ = పంచతనామత్రములు
{పంచతనామత్రలు - శ్బద , సురశ, రూప, రస, గంధ తనామత్రలు (గుణములు)}; వలన్న్ = వలన్; గగన్ = ఆకాశ్ము;
అనిల = వాయువు; వహిన = అగిన; సలిల = నీరు; ధరా = భూమ; అధికంబున్ = మొదలైన్వి; ఐన్ = అయిన్టిి ;
భూతపంచకంబున్ = భూతపంచకములు {భూతపంచకములు - ఆకాశ్ము, వాయువు, అగిన, నీరు, భూమ}; కలిగెన్
= కలిగిన్వి; అందన్ = అందలో; జాానేంద్రయంబులు = జాానేంద్రయములు {జాానేంద్రయములు - చరమమము,
కనున, చెవి, నాలుక, ముకుక}; అయిన్ = అయిన్టిి ; తవక్ = చరమము; చక్షుస్ = కనున; శోత్ర = చెవి; జిహవ = నాలుక;
ఘ్రాణంబులునున్ = ముకక అనున్వియును; కరమంద్రయంబులు = కరమంద్రయములును {కరమంద్రయములు -
నోరు, చేయి, కాలు. గుదము, ఉపసుథ}; ఐన్ = అయిన్; వాక్ = నోరు; పాణి = చేయి; పాద = కాలు; పాయు = గుదము;
ఉపసథ ంబులునున్ = ఉపసుథలును; మన్ంబునున్ = మన్సు్ను; జనియంచెన్ = పుటిి న్వి; అనినట్సన్ = అనినటి;
సంఘాతంబున్న్ = చకకటి కలయికచే; విశ్వరూపుండు = విశ్వరూపము కలవాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ;
విరాట్టురుష్ఠండున్ = విరాట్టురుష్ఠడు; పుట్టి న్ = పుట్టి ను; అతని = అతని; వలన్న్ = వలన్; సవయం = తన్ంత

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 95

తానే; ప్రకాశుండు = ప్రకాశంచేవాడు; అయిన్ = అయిన్టిి ; సవరాట్టి = బ్రహమ; సంభవించెన్ = పుట్టి ను; అందన్ =
అందలో; చర = చరించు; అచర = చరించని; రూపంబులన్ = సవరూపములతో; సాథవర = కదలలేని; జంగమ =
కదలగల; ఆతమకంబు = లక్షణములు కలది; అయిన్ = అయిన్టిి ; జగత్పి = ప్రపంచము; కలిగెన్ = కలిగిన్ది;
అంద = అందలో; సతవ = సతవ; రజస్ = రజస్; తమో = తమో; గుణాతమకులము = గుణములు కల వారము;
అయిన్ = అయిన్టిి ; విష్ఠాండును = విష్ఠావును; హిరణయ = బంగారు {హిరణయగరుభడు - బంగారు అండమున్
కలిగిన్వాడు, బ్రహమ}; గరుభండన్ = అండమున్ కలిగివాడను; అయిన్ = అయిన్టిి ; ఏనును = నేనును;
రుద్రుండునున్ = శవుడును; కలిగిత్తమ = పుటిి త్తమ; అందన్ = అందలో; సృష్టి న్ = సృష్టి క్త; జన్న్ = పుట్టిట్సకు;
కారణుండు = కారణమైన్వాడు; అయిన్ = అయిన్టిి ; చత్పరుమఖుండు = చత్పరుమఖబ్రహమ; పుట్టి న్ = పుట్టి ను; వాని =
వాని, అతని; వలన్న్ = వలన్; దక్ష = దక్షుడు; ఆదలు = మొదలగు; అగున్ = అయిన్; ప్రజాపత్పలు = ప్రజాపత్పలు
{ప్రజాపత్పలు - న్వబ్రహమలు - భృగువు, పులసుథాడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రత్పవు, దక్షుడు, వసిష్ఠిడు,
మరీచి}; తొమమండ్రు = తొమమదిమంది; కలిగిరి = జనిమంచిరి; అందన్ = వానిలో; భవత్ = మీతో; ప్రముఖులు =
మొదలగు ప్రముఖులు; ఐన్ = అయిన్టిి ; సన్క = సన్కుడు; సన్ందన్ = సన్ందడు; ఆది = మొదలైన్వారు; యోగి
= యోగులలో; ఇంద్రులునున్ = శ్రేష్ఠులును; నాక = సవరగ {నాకలోకము – దఃఖము లేని లోకము}; లోక = లోకమున్;
నివాసులు = నివాసులు, దేవతలు; అయిన్ = అయిన్టిి ; వాసవ = దేవేంద్రుడు; ఆదలును = మొదలగువారును;
ఖగ = ఆకాశ్; లోక = లోకమున్కు; పాలకులు = పాలించువారు; అగున్ = అయిన్టిి ; గరుడ = గరుడడు; ఆదలును
= మొదలగువారును; న్ృ = న్ర, మాన్వ; లోక = లోకమున్కు; పాలకులు = పాలించువారు; అగున్ = అయిన్టిి ;
మను = మనువులు; మాంధాత్రు = మాంధాత; ప్రముఖులును = మొదలగు ప్రముఖమైన్ వారును; రసాతల =
రసాతల; లోక = లోకమున్కు; పాలకులు = పాలించువారు; అగున్ = అయిన్టిి ; అన్ంత = అన్ంత్పడు, శ్లష్ఠడు;
వాసుక్త = వాసుక్త; ప్రభ్రుత్పలును = మొదలగు ప్రముఖులును; గంధరవ = గంధరువలు; సిదధ = సిదధలు; విద్ఘయధర =
విద్ఘయధరులు; చారణ = చారణులు; సాధయ = సాధుయలు; రక్షస్ = రాక్షసులు; యక్ష = యక్షులు; ఉరగ = పాములు; నాగ
= నాగ; లోక = లోకమున్కు; పాలురును = పాలించువారును; మఱయున్ = ఇంకను; ఋష్ఠలునున్ = ఋష్ఠలును;
పితృదేవతలునున్ = పితృదేవతలును; దైతయ = దైత్పయలు; ద్ఘన్వ = ద్ఘన్వులు; భూత = భూతములు; ప్రేత =
ప్రేతములు; పిశాచ = పిశాచములు; కూష్ణమండ = కూష్ణమండులును; పశు = పశువులును; మృగ = జంత్పవులును;
ఆదలును = మొదలగున్వియును; ఉదభవించిరి = జనించిరి; ఇటిి = ఇట్టవంటి; జగత్ = సృష్టి క్త; ప్రథమ =
మొట్సి మొదట్స; ఉదభవంబున్ = ఉదభవించుట్సను; మహతి తివ = మహతి తివ; సృష్టి = సృష్టి ; అన్ంబడున్ = అంట్రు;
దివతీయంబున్ = రండవది; అండసంసిథ తంబున్ = అండసంసిథ తము; అన్ందగున్ = అన్వచుచను; తృతీయంబున్
= మూడవది; సరవ = సరవ; భూతసథ ంబున్ = భూతసథ ంబు; అన్న్ = అన్గా; ఒప్పున్ = ఒపిు ఉండును; అంద =
వానిలో; ఐశ్వరయ = ఐశ్వరయము; తేజస్ = తేజసు్; బల = బలము; సంపనునలు = సంపదలు కలవారును; ఐన్ =
అయిన్టిి ; పురుష్ఠలు = పురుష్ఠలు; సరవ = సమసి మున్కు; ఆత్పమండున్ = ఆతమ అయిన్వాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ;
నారాయణుని = విష్ఠావుని {నారాయణు - నారములు అంద వసించువాడు, భగవంత్పడు}; అంశ్ = అంశ్తో;
సంభవులున్ = పుటిి న్వారు; కాన్ = అయిన్ట్టు; ఎఱంగుము = తెలియుము; ఆ = ఆ; పుండరీకాక్షుని = భగవంత్పని;
లీలా = లీలతో; అవతారంబులున్ = అవతారములు; అన్ంతంబులున్ = అనేకము; తత్ = అతని; కరమంబులున్ =
చేసిన్ పనులు; లెకకపెట్సి న్ = లెక్తకంచుట్సకు; ఎవవరిక్తని = ఎవరికైన్ను; అలవిన్ = వీలు; కాద = కాద; అయిన్ను =
అయిన్పుటిక్తని; నాకున్ = నాకు; తోుఁచిన్ = వచిచన్; అంతన్ = అంతా; నీకున్ = నీకు; ఎఱంగించెదన్ = తెలిపెదను;
వినుము = వినుము.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 96

భావము:- అని నారదమహరిిక్త చెపిు మళీు బ్రహమదేవుడు ఇలా చెపుసాగాడు. “పాపరహిత్పడు వేల

తలలు, వేల నేత్రాలు, వేల పాద్ఘలు కలిగి ప్రకృత్తని ప్రవరిింపజేసే ఆదిపురుష్ఠని రూపమే మహాతేజసివ
అయిన్ ఆ దేవదేవుని మొదటి అవతారం. ఆ అవతార సవరూపం నుండి కాలము, సవభావము అనే రండు
శ్కుి లు పుట్ియి. అందలోనుంచి కారయకారణ రూపమైన్ ప్రకృత్త పుటిి ంది. ప్రకృత్త నుండి మహతి తివం
పుటిి ంది. ద్ఘనినుండి రాజసాహంకారం, సాత్తి వకాహంకారం, తామసాహంకారం అనే మూడు అహంకారులు
పుట్ియి. వాటిలో రాజసాహంకారంనుండి ఇంద్రయాలు పుట్ియి. సాత్తి వకాహంకారం నుండి
ఇంద్రయగుణాలు ప్రధాన్ంగా గల ఇంద్రాది దేవతలు పుట్ిరు. తామసాహంకారం నుండి పంచభూతాలకు
హేత్పవులైన్ శ్బద ం. సురశం, రూపం, రసం, గంధం అనే తనామత్రలు పుట్ియి. ఆ తనామత్రలనుండి ఆకాశ్ం.
వాయువు, అగిన, జలం, భూమ అనే పంచభూతాలు ప్రభవించాయి. వాటినుండి తవకుక, చక్షువు, శ్రోత్రం,
జిహావ, ఘ్రాణం అనే జాానేంద్రయాలూ మన్సూ్ పుట్ియి. వీట్సనినటి చేరికవలు విశ్వరూపుడైన్
విరాట్టురుష్ఠడు ఉదయించాడు. అతని నుండి సవయంప్రకాశుడైన్ సవరాట్టి ఆవిరభవించాడు. అతనిలో
నించి చరాచర రూపాలతో సాథవరజంగమాతమకం అయిన్ జగత్పి పుటిి ంది. అందండి సతి వగుణ
సవరుపూడైన్ విష్ఠావు, రజోగుణ సవరూపుడనై హిరణయగరుభడన్బడే నేనూ, తమోగుణ సవరూపుడైన్ రుద్రుడూ
జనిమంచాము. అందండి సృష్టి ఉతుత్తి క్త హేత్పవైన్ నాలుగు ముఖ్యల బ్రహమ (చత్పరుమఖబ్రహమ)
ఉదభవించాడు. ఆయన్వలు దక్షుడు మొదలైన్ తొమమది మంది ప్రజాపత్పలు పుట్ిరు. నీవు, సన్కుడు,
సన్ందడు మొదలైన్ యోగశ్వరులు, సవరగలోకంలో వుండే ఇంద్రాదలు, పక్షిలోక రక్షకులైన్ గరుడాదలు,
మాన్వలోకానిన పాలించే మనువు, మాంధాత మొదలగు వారు, రసాతలలోకానిన పాలించే అన్ంత్పడు,
వాసుక్త మొదలైన్ వారు, ఇంకా గంధరువలు, సిదధలు, విద్ఘయధరులు, చారణులు, సాధుయలు, రాక్షసులు,
యక్షులు, ఉరగులు, నాగులు, ఆయా ఆ జాత్పలను పాలించేవారు, ఋష్ఠలు, పితృదేవతలు, దైత్పయలు,
భూతాలు, ప్రేతాలు, పిశాచాలు, కూశామండులు మరియు అనిన పశుమృగాదలు ఉదభవించాయి. ఇలాంటి
జగత్పి మొదటి పుట్టికను మహతి తివ సృష్టి అంట్రు. రండవది అండగతమైన్ సృష్టి , మూడవది సమసి
భూతగతమైన్ సృష్టి , అందలో ఐశ్వరయము, తేజసు్, బలము గల పురుష్ఠలు సరావంతరాయమ అయిన్ శ్రీ
మనానరాయణుని అంశ్ యంద పుటిి న్వారుగా తెలుసుకో. ఆ అరవింద్ఘక్షుని లీలావతారాలకు అంతం
లేద. ఆయన్ ఆచరించే మంచి పనులు లెక్తకంచడం ఎవరికీ శ్కయం గాద. అయిన్ను, నాకు తోచిన్ంత
వరకు నీకు వినిపించెదను, విను.

అవతార్ంబుల వైభవంబు

2-113-ఉ.

అనా కథానులాపము లహరినశ్మున్ వినున్టిి సత్తకరయా

శూనాములైన్ కరాముల సూరిజన్సుిత సరవలోక స

మామనామునై తన్రుచ హరిమంగళదివయకథామృతంబు సౌ

జనాతుఁ గ్రోలవయయ బుధసతి మ! య్య వివరించి చెపెుదన్."

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 97

టీక:- అన్య = ఇతరుల; కథ = కథలు; అనులాపములున్ = మరల మరల చెపుింట్ల; అహర్ = పగళ్లు; నిశ్మున్

= రాత్రుళ్లును; వినున్ = వినుచుండే; అటిి = అలాంటివారు; సత్తకరయా = మంచి పనులన్నవే; శూన్యములు =

లేన్టిి వి; ఐన్ = అయిన్టిి ; కరాములన్ = చెవులతో; సూరి = పండిత; జన్ = జనులచే; సుిత = పొగడబడు వాడా; సరవ
= సమసి ; లోక = లోకములలోను; సమామన్యమున్ = గౌరవింపబడున్ది; ఐ = అయి; తన్రుచ = తరింపజేయు; హరి =
హరి యొకక; మంగళ = శుభకరమైన్; దివయ = దివయమైన్; కథా = కథలు అను; అమృతంబున్ = అమృతమును;
సౌజన్యతన్ = మంచితన్ము {సౌజన్యము - సుజనుల లక్షణము}; క్రోలు = త్రాగుము; అయయ = నాయనా; బుధ =
బుధులలో; సతి మ = అత్పయతి మ; య్యన్ = నేను; వివరించి = సవివరముగ; చెపెుదన్ = చెప్పుతాను.

భావము:- పగలురాత్రి ఎప్పుడైనా ఇతర కథాప్రసంగాలు వింటూ ఏ మాత్రం పుణయకథల చ్చరనీయని

వీనులకు విష్ఠాకథలు విందచేసాియి. సకల లోకపూజనీయమై వెలుగొందే ఆ దేవదేవుని దివయమంగళ

కథాసుధారసానిన నేను నీకు అందిసాిను. సదుదిధ తో ఆసావదించవయాయ. విజాాన్శ్లఖరులకు
ఆరాధనీయుడవైన్ నారద్ఘ!”

2-114-వ.
అని పలిక్త నారదం జూచి మఱయు నిట్సు నియె.
టీక:- అని = అని; పలిక్త = చెపిు; నారదన్ = నారదని; చూచి = చూసి; మఱయున్ = మరల; ఇట్టు = ఈ

విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఈ విధంగా పలిక్త, నారదనితో బ్రహమ మళీు ఇలా చెపుసాగాడు.

2-115-మ.

"కనకాక్షుండు భుజావిజృంభణమున్న్ క్ష్మాచక్రముం జాపుఁ జు

టిి న మాడికం గొనిపోవ, యజా మయ దంష్టర సావకృత్తం ద్ఘలిచ య

దద నుజాధీశ్వరుుఁ ద్ఘుఁక్త యబిధ న్డుమన్ దంష్ణరహత్తం ద్రుంప ధా

త్రిని గూలెం గులిశాహత్తంబడు మహాద్రం బోలి యత్పయగ్రతన్.

టీక:- కన్కాక్షుండున్ = హిరణాయక్షుడు {కన్కాక్షుడు - హిరణాయక్షుడు - బంగారు కళ్లు ఉన్న వాడు}; భుజా =

భుజముల యొకక; విజృంభణమున్న్ = చెలరగిన్ బలముతో; క్ష్మా = భూమ; చక్రమున్ = మండలమును; చాపన్ =
చాపను; చుటిి న్ = చుటిి న్; మాడికన్ = విధముగ; కొని = పట్టికొని; పోవన్ = పోగా; యజా = యజా ముల; మయన్ =
మయమైన్; దంష్టర = కోరలపంది, అడవిపంది; సావ = తన్ యొకక; ఆకృత్తన్ = ఆకారముగ; తాలిచ = ధరించి,
అవతరించి; ఆ = ఆ; దనుజ = ద్ఘన్వుల; అధీశ్వరున్ = మహారాజును; తాుఁక్త = ఎదిరించి; అబిధ = సముద్రము;
న్డుమన్ = మధయలో; దంష్ణర = కోరల; హత్తన్ = పోట్సు తో; త్రుంపన్ = చీలిచచెండాడగా; ధాత్రిన్ = భూమపైన్; కూలెన్
= కూలిపోయెను; కులిశా = వజ్రాయుధము; హత్తన్ = ద్బుకు; పడు = పడిపోవు; మహా = పెదద ; అద్రన్ = కొండ; పోలిన్
= వలె; అత్త = మక్తకలి; ఉగ్రతన్ = భయంకరముగ.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 98

భావము:- "పూరవం హిరణాయక్షుడనే రాక్షసుడు బాహుబలాట్లపంతో భూమండలానిన చాపచుటిి న్ట్టు

చుటిి తీసుకొనిపోయాడు. అప్పుడు శ్రీమనానరాయణుడు యజా వరహరూపం ధరించి, ఆ ద్ఘన్వరాజుతో

ద్ఘరుణమైన్ యుదధ ం చేసాడు. అపార పారావారం న్డుమ కోరలతో క్రుమమ ఆ రకకసుడి ఉకకడగించాడు.
వజ్రాయుధం వ్రేట్టకు నేలగూలే మహాపరవతం లాగా వాడు అత్తభీకరాకారంతో మటిి లో కలిసాడు. ఇది
యజా వరాహావరతార కథ.

2-116-వ.
మఱయు సుయజాావతారంబు విను"మని యిట్సు నియె.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; సుయజా = సుయజుాని; అవతారంబున్ = అవతరించుట్సను; వినుము = వినుము;

అని = అని చెపిు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఇక సుయజాావతారం ఎలా జరిగిందో చెబుతాను విను” మని నారదనితో బ్రహమ మళీు ఇలా

వివరించాడు.

2-117-సీ.
"ప్రకట్స రుచిప్రజాపత్తక్తని సావయంభు-
వుని కూుఁత్ప రాకూత్త యను లతాంగి
కరిథ జనిమంచి సుయజుాండు నానప్పు-
న్తుఁడు దక్షిణ యను న్త్తవయంద
సుయమ నా మామరస్తిమంబుుఁ బుటిి ంచి-
యింద్రుుఁడై వెలసి యుపేంద్ర లీల
న్ఖిల లోకంబుల యారిి హరించిన్-
న్తని మాతామహుండైన్ మనువు

2-117.1-తే.
తన్ మన్ంబున్ుఁ దచచరిత్రమున్ కలరి
పరమపుణుయండు హరి యని పలికెుఁ గాన్
న్ంచితజాాన్నిధి యై సుయజుాుఁ డెలముఁ
ద్ఘపస్తతి మ! హరి యవతారమయెయ."
టీక:- ప్రకట్సన్ = ప్రసిదధ మైన్; రుచి = రుచి అను; ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్త {ప్రజాపత్త - ప్రజల ఉతుత్తి క్త అధిపత్త};

క్తన్ = క్తని; సావయంభువుని = సావయంభువ మనువు; కూుఁత్పరున్ = కుమారి; ఆకూత్త = ఆకూత్త {ఆకూత్త -
ఆకూతములు కలది - మంచి తలంపులు కలది}; అను = అనే; లతాంగిన్ = సీీ {లతాంగి - లతల వంటి సునినత

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 99

దేహము కలది, సీీ }; క్తని = క్తని; అరిథన్ = కోరి; జనిమంచి = పుటిి ; సుయజుాండు = సుయజుాడు; నాన్ = అని; ఒప్పున్ =
ఒప్పుత్పన్న; అతుఁడు = అతడు; దక్షిణ = దక్షిణ; అను = అనే; అత్తవన్ = సీీ ; అందన్ = అంద; సుయమ =
సుయమ; నామ = పేరు కల; అమర = దేవతల; స్తిమంబున్ = సమూహమును; పుటిి ంచి = పుటిి ంచి; ఇంద్రుుఁడు =
ఇంద్రుడు; ఐ = అయియ; వెలసి = ప్రకాశంచి; ఉపేంద్ర = విష్ఠావు; లీలన్ = వలె; అఖిల = సమసి ; లోకంబులన్ =
లోకముల; ఆరిిన్ = దఃఖమును; హరించిన్న్ = హరించివేయగా, పోగొట్సి గ; అతని = అతని; మాతామహుండు =
తలిు యొకక తండ్రి, తాత; ఐన్ = అయిన్టిి ; మనువు = మనువు (సావయంభువుడు);
తన్ = తన్; మన్ంబున్న్ = మన్సు్లో; తత్ = అతని; చరిత్రమున్ = న్డవడిక; కున్ = కు; అలరి = సంతోష్టంచి;
పరమ = గొపు; పుణుయండు = పుణాయత్పమడు; హరి = హరి {హరి - దఃఖములను హరింపజేయు వాడు - విష్ఠావు}; అని =
అని; పలికెన్ = పలికెను; కాన్న్ = అందచేత; అంచిత = పూజనీయమైన్; జాాన్ = జాాన్మున్కు; నిధి = నిధి; ఐ =
అయియ; సుయజుాుఁడు = సుయఙ్డడ; ఎలమన్ = ప్రసిదద ముగ; తాపస = తాపసులలో; ఉతి మ = ఉతి ముడ; హరి =
భగవంత్పని {హరి - దఃఖములను హరింపజేయు వాడు - విష్ఠావు}; అవతారము = అవతారము; అయెయన్ =
అయెయను.

భావము:- పూరవం రుచి అనే ప్రజాపత్తక్త, సావయంభువ మనువు కూత్పరైన్ ఆకూత్త అనే సుగుణవత్తక్త

సుయజుాడు అనేవాడు పుట్ిడు. అతడు దక్షిణ అనే కాంతను భారయగా సీవకరించాడు. ఆమె కడుపున్
సుయములు అను పేరుగల వేలుులను జనిమంపజేశాడు. ఇంద్రుడై దేవతలకు నాయకతవం వహించాడు.
విష్ఠావులాగా సమసి లోకాల దఃఖ్యనీన పరిహరింప జేశాడు. తాత అయిన్ సావయంభువ మనువు తన్
మనుమని చరిత్రకు మన్సులో ఎంతో సంతోష్టంచి ఈ పరమ పవిత్రుడు శ్రీహరియ్య అని పలికాడు.
మునీంద్రా ఆ కారణంవలు ఉతి మ జాానానిక్త నిధియైన్ సుయజుాడు హరి అవతారంగా ప్రశ్సిి వహించాడు.”

2-118-వ.
అని చెపిు సాంఖయయోగ ప్రవరికాచారయవరుయం డగు కపిలుని యవతారంబు విను"మని
యిట్సు నియె.
టీక:- అని = అని; చెపిు = చెపిు; సాంఖయ = సాంఖయము అను; యోగ = యోగమున్; ప్రవరిక=ప్రవరికముచేసిన్;

ఆచారయ=గురువులలో; వరుయండు=గొపువాడు; అగు = అయిన్; కపిలునిన్ = కపిలును; అవతారంబున్ =

అవతారమును; వినుము = వినుము; అని = చెపిు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- ఇలా సుయజాావతారం గురించి చెపిు బ్రహమదేవుడు, షడద రశనాలలో ఒకటైన్ సాంఖయ యోగం

ప్రవరిింపజేసిన్ కపిలమహరిి అవతారగాథను ఆలక్తంచ” మంట్ట ఇలా అనానడు.

2-119-చ.

"ధృతమత్త దేవహూత్తక్తని దివయవిభుండగు కరదమప్రజా

పతక్తుఁ బ్రమోద మొపు న్వభామలతోుఁ గపిలాఖయుఁ బుటిి య్య

గత హరి పొందన్టిి సుభగంబగు సాంఖయము దలిు క్తచిచ ద

షృతములువాపి చూపె మునిసేవితమై తన్రారు మోక్షమున్.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 100

టీక:- ధృతమత్తన్ = బుదిధ శాలి {ధృతమత్త - ధరించిన్ బుదిధ కలది}; దేవహూత్త = దేవహూత్త; క్తన్ = క్తని; దివయ =

దివయమైన్; విభుండు = ప్రభువు; అగు = అయిన్; కరదమ = కరదమ; ప్రజాపత్త = ప్రజాపత్త {ప్రజాపత్త - ప్రజల ఉతుత్తి క్త
పత్త}; క్తన్ = క్తని; ప్రమోదము = సంతోషము; ఒపున్ = అగున్ట్టు; న్వ = తొమమది మంది, ఉదయిసుిన్న; భామలన్ =
ఆడపిలు లు, సూరయక్తరణకాంత్త; తోన్ = తో; కపిల = కపిలుడు; ఆఖయ = అను పేరుతో; పుటిి = జనించి; ఏ = ఏ; గత్తన్ =
విధముగనైతే; హరిన్ = హరిని; పొందన్ = పొందగలమో; అటిి = అట్టవంటి; సుభగంబు = శ్రీకరము; అగు =
అయిన్; సాంఖయమున్ = సాంఖయమును {సాంఖయము - సాంఖ్యయశాసీ ము}; తలిు = మాత; క్తన్ = క్త; ఇచిచ = ఇచిచ;
దషృతములున్ = పాపములు; పాపి = రూపుమాపి (పాయం జేసి); చూపెన్ = చూపెను; ముని = మునులచే;
సేవితము = సేవింపబడున్ది; ఐ = అయి; తన్రారు = ప్రకాశంచు; మోక్షమున్ = మోక్షమును.

భావము:- “దేవహూత్త నిశ్చలమత్త అయిన్ సత్త. దివయతేజసివ యైన్ కరదమ ప్రజాపత్త ఆమె పత్త. ఆ

దంపత్పలకు ఆన్ందం అత్తశ్యింపగా తొమమండుగురు ఆడు తోబుట్టివులతో సహా శ్రీహరి కపిలుడు అన్న
పేరుతో ఆవిరభవించాడు. ఏ యోగంతో నారాయణుని పొందట్నిక్త వీలవుత్పందో, ఆ మనోజా మైన్
సాంఖయయోగానిన ఆ మహనీయుడు తలిు క్త బోధించాడు. ఆ విధంగా ఆమె పాపాలు రూపుమాపి మునులు
అపేక్షించే మోక్షానిన ఆమెకు ప్రసాదించాడు.”

2-120-వ.
మఱయు దతాిత్రయావతారంబు వినుము
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; దతాిత్రయ = దతాిత్రయ; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- ఇక దతాిత్రయుని అవతారం ఎలావిలసిలిు ందో వివరిసాిను విను.

2-121-సీ.
తాపస్తతి ముుఁ డత్రి తన్యునిుఁ గోరి ర-
మేశు వేుఁడిన్ హరి య్యను నీకు
న్న్ఘ దత్పి డనైత్త న్ని పలుక కతమున్-
న్తుఁడు దతాిత్రయుుఁడై జనించె
న్మమహాత్పమని చరణాబజ పరాగ సం-
దోహంబుచేుఁ బూతదేహు లగుచు
హైహయ యద వంశుయ లైహికాముష్టమక-
ఫలరూప మగు యోగబలము వడసి

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 101

2-121.1-తే.
సంచితజాాన్ఫల సుఖైశ్వరయ శ్క్తి
శౌరయములుఁ బొంది తమ కీరిి చదల వెలుుఁగ
నింద న్ందను వాసిక్త నెక్తక; రటిి
దివయతర మూరిి విష్ఠా నుత్తంపుఁ దరమె?
టీక:- తాపస = తాపసులలో; ఉతి ముుఁడు = ఉతి ముడు; అత్రి = అత్రి; తన్యునిన్ = కుమారుని; కోరి =

కావలెన్ని; రమేశున్ = విష్ఠాని {రమేశు - రమ (లక్ష్మి) యొకక భరి - హరి}; వేుఁడిన్న్ = ప్రరిథంచగ; హరి = విష్ఠావు {హరి -
దఃఖములను హరించువాడు - భగవంత్పడు}; ఏను = నేను; నీకున్ = నీకు; అన్ఘ = పాపములు చేయనివాడా;
దత్పి డన్ = ద్ఘన్ము చేయబడిన్ వాడిని; ఐత్తన్ = అయిత్తని; అని = అని; పలుక = పలిక్తన్; కతమున్ = కారణమున్;
అతుఁడు = అతడు; దతాిత్రయుుఁడు = దతాిత్రయుడు; ఐ = అయియ; జనించెన్ = పుట్టి ను; ఆ = ఆ; మహాత్పమనిన్ =
మహాత్పమని; చరణ = పాదములు అను; అబజ = పదమముల; పరాగ = పుపొుడి రణువుల; సందోహంబున్ =
సమూహము; చేన్ = చేత; పూతన్ = పవిత్రమైన్; దేహులు = దేహము కలవారు; అగుచున్ = అగుచు; హైహయ =
హైహయ; యద = యద; వంశులు = వంశ్సుిలు; ఐహిక = ఇహలోక; ఆముష్టమక = పరలోక; ఫల = ఫలిత;
రూపమున్ = రూపము; అగు = అయిన్టిి ; యోగ = యోగము వలని; బలమున్ = శ్క్తి; వడసి = పొంది;
సంచిత = కూడబెటిి న్, పోగుపడడ ; జాాన్ = జాాన్ము యొకక; ఫల = ఫలితము; సుఖ = సుఖము; ఐశ్వరయ = ఐశ్వరయము;
శ్క్తి = బలము; శౌరయము = శౌరయము; పొంది = పొంది; తమ = తమ; కీరిి = పేరప్రత్తషి లు; చదలన్ = దికుకల;
వెలుుఁగన్ = ప్రకాశంచగ; ఇందన్ = ఇహలోకమున్; అందన్ = పరలోకమున్; వాసిక్తన్ = ప్రసిదిధ క్తని; ఎక్తకరి =
పొందిరి; అటిి = అట్టవంటి; దివయతర = మక్తకలి దివయమైన్ {దివయము - దివయతరము - దివయతమము}; మూరిిన్ =
రూపుడైన్; విష్ఠాన్ = భగవంత్పని; నుత్తంపన్ = సుిత్తంచుట్స; తరమె = తరమా ఏమ.

భావము:- “అత్రిమహరిి మునులలో ముఖుయడు. ఆయన్ తన్కు పుత్రుణిా ప్రసాదించమని లక్ష్మీనాథుణిా

ప్రరిథంచాడు. అప్పుడు శ్రీహరి “పాపరహిత్పడవైన్ ఓ మునీంద్రా! నేను నీకు దత్పి డ న్యాయను” అని
అనానడు. అందవలు హరియ్య అత్రిక్త దతాిత్రయుడై జనిమంచాడు. ఆ మహనీయుని పాదపదమపరాగం స్తక్త
హైహయవంశానికీ, యదవంశానికీ చెందిన్ వారందరు పవిత్ర దేహు లయాయరు. ఆయన్ అనుగ్రహంవలు నే
వాళ్లు ఇహపరలోకాలు ప్రసాదించే యోగబలం ఆరిజంచుకొనానరు. జాాన్ ఫలానిన, సుఖ్యనిన, ఐశ్వరాయనిన,
శ్క్తిని, శౌరాయనిన పొంద్ఘరు. తమ కీరిి మంట్స వెలుగొందత్పండగ ఉభయలోకాలలో ప్రసిదిధ వహించారు.
అలాంటి దివయరూపుడైన్ విష్ఠాదేవుని వినుత్తంచడం సాధయమా.

2-122-వ.
వెండియు సన్కాదయవతారంబు వినుము
టీక:- వెండియున్ = మరియును; సన్క = సన్కుడు; ఆది = మొదలగువారి; అవతారంబున్ = అవతారమును;

వినుము = వినుము.

భావము:- ఇంక సన్కాదల అవతార ప్రకారం ఆకరిాంచు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 102

2-123-సీ.
అన్ఘాతమ! య్యను గలాుదిని విశ్వంబు-
సృజియింపుఁ దలుఁచి యంచిత తపంబు
న్రిథుఁ జేయుచు సన్ యని పలుకట్సయు న్ది-
కారణంబుగ సనాఖయలనుగల స
న్ందన్ సన్క సన్త్పకమార సన్త్ప్-
జాత్పలు న్లువరు సంభవించి
మాన్సపుత్రులై మహి నుత్తకెక్తకరి-
పోయిన్ కలాుంతమున్ న్శంచి

2-123.1-తే.
న్టిి యాతీమయతతి వంబు వుట్సి ుఁ జేసి
సంప్రద్ఘయక భంగిని జగత్త నెలు
గలుగుఁ జేసిరి యవివష్ఠాకళలుఁ దన్రి
న్లువు రయుయను నకకుఁడ న్యచరిత్ర!
టీక:- అన్ఘాతమ = పుణాయత్పమడా; ఏను = నేను; కలు = కలుమున్కు; ఆదిని = మొదట్లు; విశ్వంబున్ =

ప్రపంచమును; సృజియింపన్ = సృష్టి ంపను; తలుఁచి = వలయున్నుకొని; అంచిత = చకకని; తపంబున్ =

తపసు్ని; అరిథుఁన్ = కోరి; చేయుచు = చేసూ
ి ; సన్ = సన్; అని = అని; పలుకట్సయున్ = ఉచచరింట్సయును; అది =
ద్ఘని; కారణంబుగన్ = వలన్; సన్ = సన్; ఆఖయలను = పేరును; కల = కలిగి; సన్ందన్ = సన్ందన్; సన్క =
సన్కుడు; సన్త్పకమార = సన్త్పకమారుడు; సన్త్ప్జాత్పలు = సన్త్ప్జాత్పడు అను; న్లువరు = న్లుగురు;
సంభవించు = జనిమంచి; మాన్స = మన్సున్ సీవకరించిన్; పుత్రులు = కుమారులు; ఐ = అయియ; మహిన్ = భూమపై;
నుత్తక్త = వినుత్తక్త; ఎక్తకరి = ఎక్తకరి; పోయిన్ = క్తందటి; కలాుంతమున్న్ = కలాుంతము; న్శంచి = న్శంచిపోయిన్;
అటిి = అట్టలంటి;
ఆతీమయ = ఆతమ కు సంభందించిన్; తతి వంబున్ = తతి వమును; పుట్సి న్ = పుట్టిన్ట్టు, పున్రుజీజ వితము; చేసి = చేసి;
సాంప్రద్ఘయక = ఒక సంప్రద్ఘయ పరంపరల; భంగిన్ = పదధ త్తని; జగత్తన్ = ప్రపంచము; ఎలు న్ = అంతయను;
కలుగుఁన్ = వాయపింప; చేసిరి = చేసిరి; ఆ = ఆ; విష్ఠా = విష్ఠాని; కళలుఁన్ = అంశ్లతో; తన్రి = ప్రసిదధలై; న్లువురు =
న్లుగురు; అయుయను = అయిన్పుటిక్తని; ఒకకుఁడన్ = ఒకకడే అన్నట్టు; న్య = మంచి; చరిత్ర = చరిత్ర కల వాడ.

భావము:- పవిత్రాతమ! నారద! నేను కలాురంభంలో విశావనిన సృష్టి ంపదలచు కొనానను. అందకై

తపసు్ చేసూ
ి “సన్” అని పలికాను . అందవలు సన్ పేరుతో “సన్కుడు, సన్ందడు, సన్త్పకమారుడు,
సన్త్ప్జాత్పడు” అనే న్లుగుర పుట్ిరు. వాళ్లు బ్రహమమాన్సపుత్రులుగా ప్రపంచంలో ప్రసిదిధ కెకాకరు.
గత్తంచిన్ కలుం చివర అంతరించిపోయిన్ ఆతమ తతాివనిన వాళ్లు మళీు లోకంలో సంప్రద్ఘయానుసారంగా

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 103

ప్రవరిింపజేశారు. న్యశీలుడ! ఆ విష్ఠాదేవుని కళలతో జనిమంచిన్ వాళ్లు న్లుగురైన్ నిజానిక్త వారి

అవతారం ఒకకట్ల.

నర్నారాయణావతార్ంబు

2-124-వ.
మఱయు న్రనారాయణావతారంబు వినుము
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; న్రనారాయణ = న్రనారాయణుల; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము =

వినుము.

భావము:- ఇంక న్రనారాయణుల అవతార పదధ త్త ఆలక్తంచు.

2-125-క.

గణుత్తంపుఁగ న్రనారా

యణు లన్ ధరుమన్కు నుదయ మందిరి; ద్ఘక్షా

యణియైన్ మూరిి వలన్ం

బ్రణుతగుణోతి రులు పరమపావన్మూరుి ల్.

టీక:- గణుత్తంపుఁగన్ = ఎంచి చూసిన్; న్ర = న్ర; నారాయణులు = నారాయణులు; అన్న్ = అన్గ; ధరుమన్ =

ధరుమడున్; కున్ = కు; ఉదయమందిరి = పుటిి రి; ద్ఘక్షాయణి = దక్షుని కూత్పరు; ఐన్న్ = అయిన్; మూరిి = మూరిి
అనే ఆమె; వలన్న్ = వలన్; ప్రణుత = సుిత్తంపబడిన్; గుణ = గుణములు కలవారిలో; ఉతి రులు = ఉతి ములు;
పరమ = అత్పయతి మ; పావన్ = పవిత్రమైన్; మూరుి లు = సవరూపులు.

భావము:- మక్తకలి ప్రసిదధ మైన్ గుణాలు గలవారు, మక్తకలి పవిత్రమూరుి లైన్ న్రనారాయణు

లనేవారు ధరామనిక్త అధిష్ణున్మైన్ ధరుమడిక్త, దక్షుని కుమారి అయిన్ మూరిి యంద, జనిమంచారు.

2-126-క.

అనఘులు బదరీవన్మున్

వినుత తపోవృత్తి నుండ, విబుధాధిపుుఁడున్

మనమున్ నిజపదహానిక్త

ఘనముగుఁ జింత్తంచి దివిజకాంతామణులన్.

టీక:- అన్ఘులు = పాపములు లేనివారు; బదరీ = బదరీ అను {బదరీ - రగుపళ్లు}; వన్మున్న్ = వన్ములో;

వినుత = గౌపు; తపస్ = తపసు; వృత్తి న్ = చేయుచు; ఉండన్ = ఉండగ; విబుధ = దేవతలకు {విబుధాధిపుడు -
దేవతలకు ప్రభువు - దేవేంద్రుడు}; అధిపుుఁడున్ = ప్రభువు - దేవేంద్రుడు; మన్మున్న్ = మన్సులో; నిజ = తన్; పద
= పదవిక్త; హానిక్తన్ = న్షి మగున్ని; ఘన్ముగుఁన్ = ఎకుకవగ; చింత్తంచి = విచారించి; దివిజ = దేవతా;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 104

కాంతామణులన్ = సీీ లలో ఉతి ములు - అప్రసలు {దివిజకాంతామణులు - దేవరమణులు, అప్రసలు}.

భావము:- అలా అవతరించిన్ న్రనారాయణులు బదరికావన్ంలో గొపు తపసు్ చేయసాగారు.

అందవలన్, తన్ పదవిక్త ప్రమాదం వాటిలుుత్పంది అని ఇంద్రుడు బెదిరాడు. అందచేత ఇంద్రుడు
దేవకాంతలను పిలిపించి “న్రనారాయణుల తపసు్ చెడగొట్సి ండి” అని చెపిు పంపాడు.

2-127-క.

రావించి తపోవిఘనముుఁ

గావింపుం డనుచు బనుపుఁ గడు వేడుకతో

భావభవానీక్తను లన్ుఁ

గా వనితలు సనిరి బదరికావన్మున్కున్.

టీక:- రావించి = పిలిపించి; తపస్ = తపసు్న్కు; విఘనమున్ = ఆట్సంకమును; కావింపుడు = చేయండి;

అనుచున్ = అనుచు; పనుపన్ = నియోగించగ; కడు = మక్తకలి; వేడుకన్ = వేడుక; తోన్ = తో; భావభవ = మన్మథుని
{భావభవుడు - (కామ) భావములను పుటిి ంచు వాడు, మన్మథుడు}; అనీక్తనులు = సైనికులు; అన్ుఁగా = అన్నట్టుగ;
వనితలు = (దేవ) రమణులు; సనిరి = వెళ్లురి; బదరికా = బదరిక {బదరిక - రగుపళ్లు}; వన్మున్ = ఆశ్రమము; కున్
= న్కు.

భావము:- అలా పిలిపించి న్రనారాయణుల తపసు్ భగనం చేయమని ఇంద్రుడు పంపగా,

అప్రసలు ఎంతో సంతోషంతో కంత్పని చత్పరంగసేన్లా అన్నట్టు జయలుదేరి బదరీవనానిక్త వెళాురు.

2-128-వ.
అంద.
టీక:- అందన్ = అందలో (ఆ బదరికాశ్రమములో).

భావము:- అంతట్స, ఆ బదరికావన్ంలో.....

2-129-మ.

న్ర్నారాయణు లున్న చ్చటిక్త మరునానరీ సమూహంబు భా

సవర్లీలం జని రూప విభ్రమ కళా చాత్పరయ మేపారుఁగాుఁ

బరిహాస్తకుి ల నాట్సపాట్సలుఁ జరింపం జూచి నిశచంతతన్

భరితధాయన్ తపః ప్రభావ నిరత్తం బాటించి నిష్ణకములై.

టీక:- న్ర = న్రుడు; నారాయణులు = నారాయణులు; ఉన్న = అన్నటిి ; చ్చటిక్తన్ = సథ లమున్కు; మరున్ = దేవ;

నారీ = రమణుల; సమూహంబున్ = సమూహము; భాసవర = ప్రకాశంచు; లీలన్ = లీలతో; చని = వెళ్లు; రూప =
రూపము; విభ్రమము = శ్ృంగార భంగిమల; కళా = కళలోని; చాత్పరయమున్ = నేరురితము; ఏపారగాన్ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 105

అత్తశ్యింపగ; పరిహాస్తకుి లన్ = పరిహాసపుమాట్సల; ఆట్స = ఆట్సలు; పాట్సలన్ = పాట్సలుతో; చరింపన్ =

త్తరుగుత్పండగ; చూచి = చూసి; నిశచంతతన్ = నిశచంతగా; భరిత = నిండు; ధాయన్న్ = ధాయన్ముతో కూడిన్; తపః =
తపసు్ యొకక; ప్రభావన్ = మహిమంద; నిరత్తన్ = మక్తకలి ఆసక్తి; పాటించి = పాటిసూ
ి ; నిష్ణకములు = కోరికలు
లేని వారు; ఐ = అయి.

భావము:- అకకడ న్రుడు, నారాయణుడు తపసు్ చేసుిన్న ప్రదేశానిక్త దేవకాంతలు సవిలాసంగా

వచాచరు. అందచంద్ఘల తీరు, కళానైపుణాయల సౌరు ఉటిి పడేలా పరాచికాలాడుత్ప, ఆట్సలాడుతూ, పాట్సలు
పాడుతూ విహరించారు. అలా విలాసలీలలతో తపోవన్ంలో విచచలవిడిగా విహరిసుిన్న అప్రసలను
న్రనారాయణులు చూసారు. కాని ఏ మాత్రం చలించలేద. కామానిక్త లోను కాలేద. నిశచంత్పలై,
నిరోమహులై వాళ్లు అలాగే నిరత్తశ్య నిశ్చల ధాయన్ంతో మహా తపసు్తో నిమగునలై ఉండిపోయారు.

2-130-క.

క్రోధము దమ తపములకును

బాధక మగు ట్టఱుఁగి దివిజభామలపై న్

మేమధ్యతమకు లక యింతయు

క్రోధముుఁ దేరైరి సతవగుణయుత్ప లగుట్సన్.

టీక:- క్రోధమున్ = కోపమును; తమ = తమ యొకక; తపములున్ = తపసు్ల; కున్ = కు; బాధకము =

న్షి పరచున్ది; అగుట్సన్ = అగుట్స; ఎఱుఁగి = తెలిసి; దివిజ = దేవ; భామలన్ = రమణుల; పైన్న్ = మీద; ఆ = ఆ;
మేధ = ప్రజాాయుత; ఆతమకులు = సవభావము కలవారు; ఒక = ఒక; ఇంతయున్ = ఇంత కూడ, కొంచెము కూడ;
క్రోధమున్ = కోపమును; తేరైరి = తెచుచకొన్ లేద; సతవ = సాత్తవక; గుణ = గుణములు; యుత్పలు = కలవారు;
అగుట్సన్ = అగుట్సచేత.

భావము:- తమ తపసు్లకు కోపం న్షి ద్ఘయక మని తెలిసిన్ సతి వ సంపనునలు, బుదిధ మంత్పలు

అయిన్ న్రనారాయణులు సురసుందరులపై ఏ మాత్రం కోపం చూపలేద.

2-131-క.

నారాయణుుఁ డప్పుడు దన్

యూరువు వెసుఁ జీఱ న్ంద నుదయించెను, బెం

పార్ంగ నూరవశీ ముఖ

నారీజన్కోటి దివిజనారులు మెచచన్.

టీక:-నారాయణుుఁడు= నారాయణుడు; అప్పుుఁడు = అప్పుడు; తన్ = తన్; ఊరువున్ = తోడను; వెసన్ = వేగముగ;
చీఱగన్ = గరగా, గోకగా; అందన్ = అందవలన్; ఉదయించెన్ = పుట్టి ను; పెంపు = గొపుతన్ము; ఆరంగన్ =
మంచుత్పండగ; ఊరవశీ = ఊరవశయు; ముఖ = మొదలగు; నారీ = సీీ ; జన్ = జన్ముల; కోటి = సమూహము; దివిజ
= దేవతా; నారులు = సీీ లు; మెచచన్ = మెచుచకోగా.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 106

భావము:- అప్పుడు నారాయణుడు తన్ ఊరు భాగానిన గోటితో వేగంగా గరాడు. అతని తొడలోనుండి

అమరాంగన్లు అచెచరువొందేలా ఊరవశ మొదలైన్ అప్రస స్ర్తి సమూహం ఉదభవించింది.

2-132-క.

ఊరువులంద జనించిన్

కార్ణమున్ నూరవశ యన్ ఘన్తకు నెకెకన్

వార్ల రూప విలాస వి

హార్ములకు నోడి రంత న్మరీజన్ముల్.

టీక:- ఊరువులు = తొడలు; అందన్ = అంద; జనించిన్ = పుటిి న్; కారణమున్ = కారణము వలన్; ఊరవశ =

ఊరవశ; అన్న్ = అని; ఘన్తన్ = పేరు; ఎకకన్ = పొందగ; వారల = వారల; రూప = రూపములు; విలాస =
విలాసములు; విహారములన్ = విహారముల; కున్ = కు; ఓడిరి = ఓడిపోయిరి; అంతన్ = అంతట్స; అమరీ = దేవతా;
జన్ముల్ = జన్ములు.

భావము:- నారాయణుని ఊరువు నుండి పుట్సి డంవలు ఆమె ఊరవశ అని పేరుగాంచింది. ఇంద్రుడు

పంపగా వచిచన్ అప్రసలు ఊరవశ మొదలైన్ వాళు అందచంద్ఘలు, హావభావాలు, వినోదవిహారాలు చూసి
లజజ తో కుంచించుకు పోయారు.

2-133-వ.
అంతం ద్ఘము న్రనారాయణుల తపోవిఘనంబు గావింపంబూని చేయు
విలాసంబులు, మాన్సికసంకలు మాత్రంబున్ సృష్టి సిథ త్త సంహారంబు లన్రుంజాలు
న్మమహాత్పమల ద్సం బనిక్తరాక కృతఘునన్కుం జేుఁయు నుపకృత్పలుంబోలె
నిషఫలంబులైన్ సిగుగన్ుఁ గుందచు, నూరవశం దమకు ముఖుయరాలింగాుఁ గైకొని తమ
వచిచన్ జాడన్ మరలి చని రంత.
టీక:- అంతన్ = ద్ఘనితో; తాము = తాము; న్ర = న్రుని; నారాయణుల = నారాయణుని; తపస్ = తపసు్ను;

విఘనంబున్ = ఆట్సంకము; కావింపన్ = చేయ; పూని = తలచి; చేయు = చేసుిన్న; విలాసంబులున్ = విలాసాలు;
మాన్సిక = మన్సున్; సంకలు = అనుకొన్నంత; మాత్రంబున్న్ = మాత్రము చేతనే; సృష్టి న్ = సృష్టి ంచుట్స; సిథ త్తన్ =
న్డపుట్స; సంహారంబున్ = లయించుట్స; ఒన్రున్ = చేయ; చాలున్ = గలిగిన్; ఆ = ఆ; మహాత్పమలు = గొపువారి
{మహాత్పమలు - గొపు ఆతమ (సవభావము) కల వారు}; ద్సన్ = వదద ; పనిక్త = ఉపయోగము; రాక = లేక; కృతఘునన్ =
కృతఘునన్ {కృతఘునడు - చేసిన్ మేలు మరచు వాడు}; కున్ = కు; చేయు = చేసిన్; ఉపకృత్పలున్ = సహాయములు;
పోలెన్ = వలె; నిషులంబులున్ = ఉపయోగము లేనివి; ఐన్ = అగుట్స చేత; సిగుగన్న్ = సిగుగతో; కుందచూ =
కుంగిపోతూ; ఊరవశన్ = ఊరవశని; తమకున్ = తమకు; ముఖుయరాలుగాన్ = నాయక్తగా; కైకొని = సీవకరించి; తమ =
తాము; వచిచన్ = వచిచన్; జాడుఁన్ = ద్ఘరిని; మరలి = వెనుత్తరిగి; చనిరి = వెళ్లురి; అంత = అప్పుడు.

భావము:- ఆ న్రనారాయణులు తలపు మాత్రంచే సృష్టి సిథత్తలయాలు చేయగలరు. అంతటి

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 107

మహానుభావుల తపసు్కు భంగం కలిగించడానిక్త చేసిన్ తమ శ్ృంగారవిలాసాలు కృతఘునడిక్త చేసిన్

ఉపకారాలలా నిరుపయోగ లయాయ యని దేవరమణులు గ్రహించారు. ద్ఘనితో వాళ్లు సిగుగతో పరితపించారు.
ఆ ఊరవశనే తమకు నాయకురాలుగా చేసుకొని వచచన్ద్ఘరినే వెళ్లుపోయారు.

2-134-క.

కాముని దహించెుఁ గ్రోధమ

హామహిమను రుద్రుుఁ; డటిి యత్తకోపము నా

ధీమంత్పలు గెలిచి రన్ం;

గామము గెలుచుట్సలు సెపుుఁగా నేమటిక్తన్.

టీక:- కాముని = మన్మథుని; దహించెుఁన్ = కాలిచవేసెను; క్రోధ = కోపము యొకక; మహా = గొపు; మహిమనున్ =

మహిమచే; రుద్రుుఁడున్ = శవుడు; అటిి = అట్టవంటి; అత్త = ఎకుకవ; కోపమున్ = కోపమును; ఆ = ఆ; ధీ = బుదిధ ;
మంత్పలున్ = శాలురు; గెలిచిరి = గెలిచారు; అన్న్ = అన్గ; కామమున్ = కామమును; గెలుచుట్సలున్ = గెలుచుట్స;
చెపుగ = చెప్పుట్స; ఏమటి = ఎందల; క్తన్ = కు.

భావము:- కామానిక్త అధిదేవత యైన్ మన్మథుని, పూరవం శవుడు తన్ కోపపు తీవ్రతచే కాలిచవేసాడు.

అంతటి అలవికానిది కోపము. అట్టవంటి కోపానిన కూడ జయించారు ఆ మహా జాానులు

న్రనారాయణులు. ఇక కామానిన గెలవట్సం గురించి చెపేుదేం ఉంది.

2-135-వ.
అటిి న్రనారాయణావతారంబు జగతాువన్ంబై విలసిలెు ; వెండియు ధ్రువావతారంబు
వివరించెద వినుము.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; న్ర = న్రుడు; నారాయణ = నారాయణుల; అవతారంబున్ = అవతారము; జగత్ =

లోకములను; పావన్మబున్ = పవిత్రము చేయున్ది; ఐ = అయి; విలసిలెు న్ = ప్రసిదిధ కెకెకను; వెండియున్ =

మరియు; ధ్రువ = ధ్రువుని; అవాతారంబున్ = అవతారమును; వివరించెదన్ = వివరముగ చెపెుదను; వినుము =
వినుము.

భావము:- అలాంటి న్రనారాయణుల అవతారం భువన్త్రయానిన పవిత్రం చేసిన్ది. ఇక

ధ్రువావతారం వివరిసాిను, విను.

2-136-సీ.
మానిత చరిత్పుఁ డుతాిన్పాదం డను-
భూవరణుయన్కు సత్పుత్రుుఁ డన్గ
నుదయించి మహిముఁ బెంపొంది బాలయంబున్-
జన్కుని కడనుండి సవిత్తతలిు
ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 108

దను నాడు వాకాయసీ తత్తుఁ గుంది మహిత త-

పంబు గావించి కాయంబుతోడుఁ
జని మంట్స ధ్రువపదసాథయి యై యట్సమీుఁద-
న్రిథ వరిించు భృగావది మునులుుఁ

2-136.1-తే.
జత్పరగత్త గ్రింద వరిించు సపి ఋష్ఠలుుఁ
బెంపు దీపింపుఁ దనున నుత్తంప వెలసి
ధ్రువుుఁడు నా నపిు యవివష్ఠాత్పలుయుఁ డగుచు
నున్న పుణాయత్పముఁ డిప్పుడు నున్నవాుఁడు.
టీక:- మానిత = గౌరవిపబడిన్; చరిత్పుఁడు = ప్రవరిన్ కలవాడు; ఉతాిన్పాదండు = ఉతాిన్పాదడు; అనున్ =

అనే; భూవరణుయన్ = బ్రాహమణుని {భూవరణుయడు - భూమపైన్ శ్రేష్ఠుడు, రాజు}; కున్ = క్త; సత్ = మంచి; పుత్రుుఁడు =
కుమారుడు; అన్గ = అయియ; ఉదయించెన్ = పుట్టి ను; మహిముఁన్ = గొపుతన్ముతో; పెంపొందిన్ = వృదిధ ని; పొంది =
పొంది; బాలయంబున్న్ = బాలయములో; జన్కుని = తండ్రి; కడ = వదద ; నుండి = నుండి; సవత్త = సవత్త; తలిు = తలిు ;
తనున్ = తన్ను; ఆడు = పలుకు; వాక్ = మాట్సలు అను; అసీ = అసీ ముల; తత్తన్ = సమూహమున్కు; కుంది =
బాధపడి; మహిత = గొపు; తపంబున్ = తపసు్ను; కావించి = చేసి; కాయంబున్ = దేహము; తోడన్ = తోసహా; చని
= వెళ్లు; మంట్సన్ = ఆకాశ్ములో; ధ్రువ = సిథ రమైన్; పద = సాథన్మున్; సాథయి = సిథ రుడు; ఐ = అయియ; అట్సమీదన్ =
ఆపైన్; అరిథన్ = కోరికతో; వరిించున్ = ప్రవరిించు; భృగు = భృగువు; ఆది = మొదలగు; మునులుుఁన్ = మునులు;
చత్పర = నేరురితన్మైన్;
గత్తన్ = విధముగ; క్రిందన్ = క్రింద; వరిించున్ = త్తరుగుత్పండే; సపి ఋష్ఠలున్ = సపి ఋష్ఠలు; పెంపున్ = గొపుగ;
దీపింపన్ = ప్రకాశంచుత్ప; తనునన్ = తన్ను; నుత్తంపన్ = కీరిిసుిండగ; వెలసి = ఏరుడి; ధ్రువుుఁడు = ధ్రువుడు;
నాన్ = అనే పేరుతో; ఒపిు = ప్రసిదధడై; ఆ = ఆ; విష్ఠాన్ = విష్ఠావున్కు; త్పలుయుఁడు = సమానుడు; అగుచున్ = అయియ;
ఉన్న = ఉన్నటిి ; పుణాయత్పముఁడున్ = పుణయసవరూపుడు; ఇప్పుడున్ = ఇపుడుకూడ; ఉన్న వాడు = ఉనానడు.

భావము:- ఉతి మచరిత్రుడైన్ఉతాిన్పాదడనే రాజుకుసత్పుత్రుడుగా ధ్రువుడు జనినంచాడు,

ప్రభావసంపనునడై పేరుగాంచాడు. చిన్న తన్ంలో ఒకనాడు తండ్రి వదద ఉన్నప్పుడు సవత్తతలిు సురుచి
అతణిా నింద్ఘవచనాలనే అస్రిలతో నపిుంచింది. దఃఖిత్పడైన్ ధ్రువుడు గొపు తపసు్ చేసాడు. ఆ
తపసు్ ఫలించింది. భగవంత్పడు సాక్షాతకరించి అతణిా అనుగ్రహించాడు. అతడు సశ్రీరంగా
ఆకాశ్ంలోమహోన్నతమైన్ధ్రువసాథన్ంలోసిథ రపడాడరు. ఆసాథనానిక్త పైన్ వుండే భృగువుమొదలైన్
మహరుి లూ, క్రిందవుండేసపి రుిలూ ఆమహనీయుణిా గొపుగా ప్రశ్ంసించారు. అతడు ధ్రువు డనే పేరుతో
ప్రకాశంచి విష్ఠావుతో సమానుడైనాడు. ఇప్పుడుకూడా ఆపుణాయత్పమడు ధ్రువసాథన్ం లోనే వునానడు.

2-137-వ.
మఱయుుఁ బృథుని యవతారంబు వినుము
ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 109

టీక:- మఱయున్ = ఇంక; పృథుని = పృథువు యొకక; అవతారంరంబున్ = అవతారమును; వినుము =

వినుము.

భావము:- మరింక పృథుచక్రవరిి అవతారం విను.

2-138-ఉ.

వేనుిఁడు విప్రభాషణ పవిప్రహత్తచుయత భాగయపౌరుష్ఠం

డై నిరయంబున్ం బడిన్ నాతమ తనూభవుుఁడై పృథుండు నాుఁ

బూని జనించి తజజ న్కుుఁ బున్నరకంబును బాపె; మేదినిన్

థేనువుుఁ జేసి వసుివితత్తం బిత్తకెన్ హరి సతకళాంశుుఁడై."

టీక:- వేనుుఁడు = వేనుడు (పృథు ఛక్రవరిి తండ్రి); విప్ర = బ్రాహమణుల; భాషణ = మాట్సలు అను, శాపము అను;

పవి = వజ్రాయుధపు; ప్రహత్త = ద్బు వలన్; చుయత = భ్రష్ఠిపడిన్; భాగయ = భాగయము; పౌరుష్ఠండు = పౌరుషము
కలవాడు; ఐ = అయి; నిరయంబున్న్ = న్రకములో; పడిన్న్ = పడిపోగా; ఆతమ = తన్; తనున్ = శ్రీరమున్;
భవుుఁడు = పుటిి న్వాడు; ఐ = అయి; పృథుండు = పృథుడు; నాన్ = పేరు; పూని = పొంది; జనించి = పుటిి ; తత్ = ఆ;
జన్కుుఁన్ = తండ్రిక్త; పున్న = పునానమ; న్రకంబున్ = న్రకమును; పాపెన్ = పోగొట్టి ను; మేదినిన్ = భూమని;
ధేనువున్ = ఆవును; చేసిన్ = చేసి; వసుి = వసుివుల; వితత్తన్ = సమూహమును; పిత్తకెన్ = పిత్తకెను; హరి = విష్ఠావు
యొకక; సత్ = మంచి; కళా = కళల; అంశుుఁడు = అంశ్లు కలవాడు; ఐ = అయి.

భావము:- వేను డనే భూపాలుడు భూసురుల శాపాలనే వజ్రాయుధం ద్బులు త్తని, సిరిని పౌరుష్ణనిన

కోలోుయాడు. త్పదకు న్రకం పాలయాయడు. అతనిక్త పృథుడనే కుమారుడు కలిగాడు. అతడు తండ్రిని
పునానమన్రకం నుండి రక్షించాడు. శ్రీహరి కళాంశ్భవుడైన్ ఆ పృథుచక్రవరిి భూమని ధేనువుగా జేసి
అమూలయమైన్ అనేక వసుివులను పిదికాడు.”
గమనిక:- వేనుడు పుత్రులులేక మమణించడంతో పునానమన్రకంలో పడాడడు, అతని శ్రీరానిన మథించగా
జనిమంచిన్ పృథువు గొపు చక్రవరిి అయాయడు. తండ్రి పునానమన్రకం నుండి బయట్సపడాడడు.

2-139-వ.
అని మఱయు "వృషభావతారంబు నెఱుఁగింత్ప; వినుము; ఆగనంధ్రుండను వానిక్త
"నాభి"యనువాుఁ డుదయించె; న్తనిక్త మేరుదేవి యను నామాంతరంబు గల
"సుదేవి"యంద హరి వృషభావతారంబు నంది జడసవభావంబైన్ యోగంబు ద్ఘలిచ
ప్రశాంతాంతఃకరణుండును, బరిముకి సంగుండునునై పరమహంసాభిగమయం బయిన్
పదం బిది యని మహరుి లు వలుకుచుండం జరించె; మఱయు హయగ్రీవావతారంబు
సెపెుద వినుము.
టీక:- అని = అని; మఱయున్ = ఇంక; వృషభ = వృషభ; అవతారంబున్ = అవతారమును; ఎఱంగింత్పన్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 110

తెలిపెదను; వినుము = వినుము; అగనంద్రుండు = అగనంద్రుడు; అను = అను; వానిక్త = వానిక్త; నాభి = నాభి;
అనువాుఁడు = అనేవాడు; ఉదయించి = పుటిి ; అతనిక్తన్ = అతనిక్త; మేరుదేవి = మేరుదేవి; అను = అను;
నామాంతరంబున్ = ఇంకొక పేరు; కల = కల; సుదేవి = సుదేవి; అందన్ = అంద; హరి = విష్ఠావు {హరి -
దఃఖములను హరించువాడు, విష్ఠావు}; వృషభ = వృషభుడు అను {వృషభము - ఎదద, ఋషభము (ప్రకృత్త) -
వృషభము (వికృత్త), ఋషభము - రఫ}; అవతారంబున్ = అవతారమును; పొంది = పొంది; జడ = జడ,
చేతనారాహిత్పయడు {జడము X చైతన్యము}; సవభావంబున్ = సవభావము; ఐన్ = కల; యోగంబున్ = యోగమును;
తాలిచ = చేపటిి ; ప్రశాంత = ప్రశాంతమైన్; అంతఃకరణుండున్ = మన్సు్ కలవాడును; పరి = సమసి మును; ముకి =
విడిచిన్; సంగుండును = బంధన్ములు కలవాడును; ఐ = అయి; పరమహంసన్ = ఉతి మపదము నందిన్
సనాయసులచే; అభిగమయంబున్ = పొంద దగిన్ది; అయిన్ = అయిన్; పదంబు = సిథ త్త; ఇది = ఇదే; అని = అని; మహా
= గొపు; ఋష్ఠలు = ఋష్ఠలు; పలుకుచుండన్ = అంటూ ఉండగ; చరించెన్ = త్తరిగెను, ప్రవరిించెను; మఱయున్
= ఇంక; హయగ్రీవ = హయగ్రీవుడు అను {హయగ్రీవడు - గుఱి ము మెడ గలవాడు}; అవతారంబున్ = అవతారమును;
చెపెుదన్ = చెప్పుతాను; వినుము = వినుము.

భావము:- ఇలా చెపిున్ బ్రహమదేవుడు మళీు నారదనిక్త ఇలా చెపుసాగాడు. “ఇప్పుడు వృషభుని

అవతారం తెలియపరుసాిను. ఆలక్తంచు. అగనధ్రు డనే వాడిక్త నాభి అనే కొడుకు పుట్ిడు. నాభి భారయ
సుదేవి. అమెకు మేరుదేవి అని మరో పేరు ఉంది. ఆమెకు హరి వృషభావతారుడై అవతరించాడు. అతడు
జడశీలమైన్ యోగం పూనాడు. ప్రశాంతమైన్ చితి ం పొంది ఇతరుల పొత్పి వదిలాడు. ఇది పరమహంసలు
పొందదగిన్ సిథ త్త అని తనున గూరిచ మహరుి లు ప్రశ్ంసించేట్సట్టు మెలగాడు. మరింక హయగ్రీవుని అవతార
విశ్లష్ణలు చెపాిను ఆలక్తంచు.

2-140-చ.

అనఘచరిత్ర! మన్మఖము న్ంద జనించె హయాన్నాఖయతన్

వినుత సువరా వరుా ుఁడును వేదమయుం డఖిలాంతరాతమకుం

డనుపమ యజా పూరుష్ఠుఁడునై భగవంత్పుఁడు దత్మసి పా

వనమగు నాసికాశ్వసన్వరగములం దదయించె వేదముల్.

టీక:- అన్ఘ = పాపము లేని; చరిత్ర = చరిత్ర కలవాడ; మత్ = నాయొకక; మఖమున్ = యజా ము; అందన్ =

లో; జనించెన్ = పుట్టి ను; హయాన్న్ = హయాన్న్; ఆఖ్యయతన్ = పేరుతో; వినుత = సుిత్తంపబడిన్; సువరా = బంగారు;
వరుా ండును = రంగు కలవాడును, అక్షర జాానియు; వేద = వేదముల; మయుండు = సవరూపుండును; అఖిల =
సరువల; అంతరాతమకుండు = అంతరాతమల నుండువాడును; అనుపమ = సాటిలేని; యజా = యజా ; పూరుష్ఠండును
= సవరూపుండును; ఐ = అయి; భగవంత్పుఁడు = భగవంత్పడు; తత = అతని; సమసి = సమసి మున్కు; పావన్ =
పావన్ము; అగు = అయిన్; నాసికా = ముకుక యొకక; ఆశావసన్ = శావసల; వరగములన్ = సమూహములు వలన్;
ఉదయించెన్ = పుట్టి ను; వేదముల్ = వేదములు.

భావము:- నారద! సచచరిత్ర! మేలిమబంగారు కాంత్తకలవాడు, వేదసవరూపుడు, సరావంతరాయమ,

సాటిలేని యజా పురుష్ఠడు హయగ్రీవునిగా దేవదేవుడు నేను చేసిన్ యజా ంలోనుండి అవతరించాడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 111

సరావనీన పవిత్రం చేసే ఆ హయగ్రీవుని ముకుపుట్లలోని శావసవాయువులనుండి వేద్ఘలు

ప్రదరభవించాయి.

మతా్ావతార్ంబు

2-141-వ.
మఱయు మతా్ావతారంబు వినుము
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; మత్ా = మత్ా; అవతారమున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- మరిప్పుడు మతా్ావతారం గురించి చెబుతాను ఆకరిాంచు.

2-142-సీ.
ఘనుుఁడు వైవసవతమనువుకు దృషి మై-
యరుద్ంచున్టిి యుగాంత సమయ
మంద విచిత్రమతా్ావతారము ద్ఘలిచ-
యఖిలావనీమయం బగుచుుఁ జాల
సరవజీవులకు నాశ్రయభూత్పుఁ డగుచు నే-
కారావంబైన్ తోయముల న్డుమ
మనుమఖశ్ుథ వేదమారగంబులను జికుక-
వడకుండ శాఖ లేరుడుఁగుఁ జేసి

2-142.1-తే.
దివుయ లరిథంప నా కరిథుఁ ద్చిచ యిచిచ
మనువు నెక్తకంచి పెనానవ వన్ధి న్డుమ
మునుుఁగకుండంగ న్రసిన్ యనిమష్ణవ
తార మేరిక్త నుత్తయింపుఁ దరమె? వత్!
టీక:- ఘనుడు = గొపువాడు {ఘనుడు - ఘన్మైన్ వరిన్ము గలవాడు}; వైవసవత = వైవసవత; మనువున్ =

మనువు; కున్ = కు; ద్రషి ము = కన్బడిన్ది; ఐ = అయియ; అరుద్ంచున్ = వచుచచున్నది; అటిి = అయిన్; యుగ =
యుగము; అంత = అంతమగు; సమయము = సమయము; అందన్ = లో; విచిత్ర = విచిత్రమైన్;
మతా్ావతారమున్ = మతా్ావతారమును; ద్ఘలిచ = ధరించి; అఖిల = సమసి ; అవనీ = భూమండలము;
మయంబున్ = నిండిన్ది; అగుచుుఁన్ = అగుచు; చాలన్ = చాలా; సరవ = సమసి ; జీవులకున్ = ప్రణులకును;
ఆశ్రయ = ఆశ్రయము; భూత్పుఁడు = అయిన్వాడు; అగుచుుఁన్ = అగుచు; ఏక = ఒక; ఆరావంబున్ = సముద్రము వలె;
ఐన్న్ = అయిపోగా; తోయముల = నీటి; న్డుమన్ = మధయలో; మత్ = నాయొకక; ముఖ = నోటినుండి; శ్ుథ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 112

జారిపోయిన్; వేద = వేదములను; మారగంబులన్ = ద్ఘరిలో; చికుకన్ = చికుకలు; వడకుండన్ = పడకుండగ; శాఖలు
= శాఖలు, విభాగములు; ఏరుడగన్ = ఏరాుట్టలు; చేసి = చేసి;
దివుయల = దేవతలు; అరిథంపన్ = కోరగా; నాకున్ = నాకు; అరిథన్ = సంతోషకరముగ; తెచిచ = తీసుకొని వచిచ; ఇచిచ =
ఇచిచ; మనువున్ = మనువును; ఎక్తకంచి = ఎక్తకంచి; పెన్ = పెదద ; నావన్ = నావలోక్త; వన్ధి = సముద్రము {వన్ధి -
నీటిక్త నిధి - సముద్రము}; న్డుమన్ = మధయలో; మునుుఁగకుండగన్ = మునిగిపోకుండ; అరసిన్ = కాపాడిన్;
అనిమష = రపుపాట్టలేని, మతా్ా {అనిమష్ఠలు - రపుపాట్టలేని వారు(వి), దేవతలు, మత్ాములు}; అవతారము
= అవతారము; ఎరిక్తని = ఎవరికైన్ను; నుత్తయింపన్ = సుిత్తంచుట్సకు; తరమె = తరమా ఏమటి; వతా్ = పుత్రుడా.

భావము:- ప్రళయకాలంలో సమసి ము జలమయమైపోయింది. ఆ పరిసిథ త్త ముందే తెలుపబడిన్

వైవసవతమనువు ఒక పడవపై ఎక్తక కూరుచనానడు. అంతట్స భగవంత్పడు విచిత్రమైన్ మతా్ావతార

మెతాిడు. భూతలానిక్త ఆశ్రయమైన్ ఆ దేవుడప్పుడు ఎలు ప్రణులకూ నివాసభూత్పడైనాడు. నా
వదన్ంనుండి జారిపోయిన్ వేదశాఖలు సంకీరాం కాకుండా విభజించి దేవతల కోరికమేరకు మళీు నాకు
ప్రీత్తతో అందజేశాడు. వైవసవతమనువు అధిష్టు ంచిన్ నావ సముద్రంలో మునిగిపోకుండా కాపాడాడు.
నాయనా! ఆ మతా్ావతార మహతాయనిన వివరించడం ఎవరిక్త సాధయం.

2-143-వ.
మఱయుుఁ గూరామవతారంబు వినుము.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; కూరమ = తాబేలు {కూరమము - తాబేలు, వుయ. కుత్త్తః ఊరిమః యసయ, వృషోదరాదిః, బవ్రీ.,

అలు వేగము కలది}; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- తరువాత కూరామవతార వృతాింతం తెలుపుతాను విను.

2-144-మ.

అమృతోతాుదన్ యత్పనలై విబుధ దైతాయనీకముల్, మందరా

గముిఁ గవవంబుగుఁ జేసి యబిధ దఱవంగాుఁ గవవపుంగొండ వా

రిథ మునుంగన్ హరి కూరమరూపమున్ న్ద్రం ద్ఘలెచుఁ దతురవత

భ్రమణవాయజత వీుఁపుుఁదీట్స శ్మయింపం జేయుఁగా నారద్ఘ!

టీక:- అమృత = అమృతమును; ఉతాుదన్ = పుటిి ంచు; యత్పనలు = ప్రయతనము చేయువారలు; ఐ = అయి;

విబుధ = దేవతలును; దైతయ = ద్ఘన్వుల; అనీకముల్ = సేన్లును; మందర = మందర అను; అగమున్ =
పరవతము; కవవంబుగుఁన్ = కవవముగా; చేసి = చేసి; అబిధ న్ = (పాల) సముద్రమును; తఱవంగాుఁన్ =
చిలుకత్పండగా; కవవపున్ = కవవపు; కొండన్ = కొండ; వారిథన్ = సముద్రములో; మునుంగన్ = మునిగిపోత్పండగా;
హరి = విష్ఠామూరిి {హరి - దఃఖములను హరించువాడు - భగవంత్పడు}; కూరమ = తాబేలు; రూపమున్న్ =
రూపమున్; అద్రన్ = కొండను; తాలెచన్ = ధరించెను, మోసెను; తత్ = ఆ; పరవత = పరవతము యొకక; భ్రమణ =
త్తరుగట్స అను; వాయజతన్ = వంకతో; వీుఁపుుఁన్ = వీపు యొకక; తీట్సన్ = దరదను; శ్మయింపన్ = తగుగన్ట్టు;
చేయుఁగుఁన్ = చేయగా; నారద్ఘ = నారద్ఘ.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 113

భావము:- నారద! పూరవం దేవతలు, రాక్షసులు కలిసి అమృతం సాధించాలనే ప్రయతనంలో

మందరగిరిని కవవంగా జేసుకొని క్షీరసాగరానిన మథించారు. ఆ కవవపు కొండ కడలి న్డుమ

మునిగిపోయింది. అప్పుడు శ్రీమనానరాయణుడు తన్ వీపుదరద తొలగించుకోవట్నికా అన్నట్టు గిరగిర
త్తరుగుత్పన్న గిరిని కూరమరూపం ధరించాడు.

2-145-వ.
వెండియు న్ృసింహావతారంబు వినుము.
టీక:- వెండియున్ = తరువాత; న్ృసింహ = న్ృసింహుని; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము =

వినుము.

భావము:- పిమమట్స న్ృసింహావతారం గురించి వివరిసాిను. ఆకరిాంచు.

2-146-మ.

సుర్లోకంబుుఁ గలంచి దేవసమత్తన్ స్రుక్తకంచి యుదయదగ ద్ఘ

ధరుిఁడై వచుచ నిశాచరుం గని, కన్దద ంష్ణర కరాళసయ వి

సుఫరిత భ్రూకుటితో న్ృసింహగత్త రక్షోరాజ వక్షంబు భీ

కర్భాసవన్నఖరాజిుఁ ద్రుంచె ద్రజగతకలాయణసంధాయియై.

టీక:- సుర = దేవ; లోకంబున్ = లోకమును; కలంచి = కలచి; దేవ = దేవతల; సమత్తన్ = సమూహమును;

స్రుక్తకంచి = బాధించి, ఓడించి; ఉదయత్ = పైకెత్తి న్; గద్ఘ = గదను; ధరుుఁడు = ధరించిన్వాడు; ఐ = అయి; వచుచ =
వచుచచున్న; నిశాచరున్ = రాక్షసుని {నిశాచరుడు - నిశ్ (రాత్రి) చరించువాడు (త్తరుగువాడు) - రాక్షసుడు}; కని =
చూసి; కన్త్ = తళ్లకుకమనే; దంష్ణర = కోరలు; కరాళ = భయంకరమైన్; ఆసయ = ముఖము; విసుఫరిత = విచుచకున్న;
భ్రూకుటి = భ్రుకుటి, కనుబొమలముడి; తోన్ = తోటి; న్ృసింహ = న్రసింహ; గత్తన్ = వలె, రూపముతో; రక్షస్ =
రాక్షస; రాజ = రాజు యొకక; వక్షంబున్ = వక్షమును; భీకర = భీకరమైన్; భాసవత్ = మెరుసుిన్న; న్ఖ = గోరుు ; రాజిుఁన్
= సమూహమున్; త్రుంచెన్ = చీలెచను; త్రిజగత్ = ములోుకములకు; కలాయణ = కలాయణమును, శుభమును; సంధాయి
= సమకూరుచవాడు; ఐ = అయి.

భావము:- ఒకప్పుడు రాక్షసుడు హిరణయకశపుడు, దేవలోకంపై దండెత్తి దేవతలను బాధించసాగాడు.

ప్రచండమైన్ గద్ఘదండం చేబూని వసుిన్న ఆ ద్ఘన్వుణిా శ్రీహరి చూచాడు. వాణిా ఫరిమారిచ ములోుకాలకు
క్షేమం కలిగించాలనుకొనానడు. వెంట్సనే కోరలతో భీత్తకొలిపే నోరు, కోపంతో ముడివడడ కనుబొమమలు
కలిగిన్ న్రసింహావతారం ధరించాడు. వాడి గోళుతో ఆ రాక్షసేశ్వరుని వక్షం చీలిచ హతమారాచడు.

2-147-వ.
ఇంక నాదిమూలావతారంబు సెపెుద వినుము.
టీక:- ఇంకన్ = ఇంక; ఆదిమూల = ఆదిమూల; అవతారంబున్ = అవతారమును; చెపెుదన్ = చెపాిను;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 114

వినుము = వినుము.

భావము:- మరిప్పుడు ఆదిమూలావతారము వివరము తెలుపుతాను. ఆలక్తంచు

2-148-మ.

కరినాథుండు జలగ్రహగ్రహణ దఃఖ్యక్రాంత్పుఁడై వేయి వ

త్ర్ముల్ గుయియడుచుండ వేలుులకు విశ్వవాయపిి లేకుండుట్సన్

హరి నీవే శ్రణంబు నా కనిన్ుఁ గుయాయలించి వేవేగ వా

శ్చర్ముం ద్రుంచి కరీంద్రుుఁ గాచె మహితోతా్హంబున్ం ద్ఘపసా!

టీక:- కరి = గజ, ఏనుగుల; నాథుండు = ఇంద్రుడు, రాజు; జలగ్రహ = మొసలి యొకక; గ్రహణ = పట్టివలన్;

దఃఖ = దఃఖము; ఆక్రాంత = కమమన్వాడు; ఐ = అయి; వేయి = వెయియ; వత్రముల్ = సంవత్రములు;

కుయియడుచున్ = మొరపెట్టిచు; ఉండన్ = ఉండగ; వేలుుల్ = దేవతలు; కున్ = కు; విశ్వ = విశ్వం మొతి ము; వాయపిి న్
= వాయపిి ంచ గలుగుట్స; లేకుండుట్సన్ = లేకపోవుట్సచే; హరి = విష్ఠావు {హరి - దఃఖములు హరింప చేయువాడు -
భగవంత్పడు}; నీవే = నీవే; శ్రణంబున్ = శ్రణము; నాకు = నాకు; అనిన్న్ = అన్గా; కుయాయలించి = మొర విని
{కుయాయలించి - కుయియడన్ ఆలించి, మొర విని}; వేవేగ = శ్రీఘ్రమే; వాశ్చరమున్ = మొసలిని {వాశ్చరము - వారి
చరము, మొసలి}; త్రుంచిన్ = ఖండించి; కరీంద్రుుఁన్ = గజేంద్రుని; కాచెన్ = కాపాడెను; మహిత = గొపు;
ఉతా్హంబున్న్ = ఉతా్హముతో; తాపసా = తపసీవ.

భావము:- ఓ మహరిి! నారద! గజేంద్రుడు మొసలిచేత పట్టివడి దఃఖించసాగాడు. వేయి

సంవత్రాలు ద్ఘనితో పెన్గులాడుత్ప రక్షణకై విశ్వమయునిక్త మొరపెట్టికొనానడు. నీవే నాక్తక దికుక అని
ఆరుి డై ఆక్రందన్ం చేసాడు. తక్తకన్ దేవతలు విశ్వమయులు కారు. కాబటిి అతని ఆపద మాసులేక
పోయారు. అప్పుడతడు అది విని వెనువెంట్సనే పరమాత్పమడు, శ్రీహరి ఆదిమూల సవరూపుడై వచిచ
పరమోతా్హంతో మకరిని చంపి కరిని కాపాడాడు.

2-149-వ.
మఱయును వామనావతారంబు వినుము.
టీక:- మఱయునున్ = ఇంకను; వామన్ = వామన్; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- ఇక వామనావతారం వరిాసాిను విను.

2-150-సీ.
యజేా శ్వరుండగు హరి విష్ఠాుఁ డదిత్త సం-
తాన్ంబున్కు నెలు ుఁ దముముఁ డయుయుఁ
బెంపారు గుణములుఁ బెదద యై వామన్-
మూరిితో బలిచక్రవరిిుఁ జేరి

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 115

తదూభమ మూడు పాదముమ లన్డిగి ప-

దత్రయంబున్ను జగతీ యంబు
వంచించి కొనియును వాసవున్కు రాజయ-
మందింప నీశ్వరుండయుయ మొఱుఁగి

2-150.1-తే.
యరిథరూపంబు గైకొని యడుగ వలసె
ధారిమకుల సొముమ విన్యోచితముగుఁ గాని
వెడుఁగుుఁదన్మున్ నూరక విగ్రహించి
చలన్మందింపరాద నిశ్చయము పుత్ర!
టీక:- యజేా శ్వరుండు = యజా మున్కు అధికారి; అగు = అయిన్; హరి = భగవంత్పడు {హరి - దఃఖమును

హరించువాడు}; విష్ఠాుఁడు = విష్ఠావు; అదిత్త = అదిత్త యొకక {అదిత్తసంతాన్ము - ఆదిత్పయలు - దేవతలు};

సంతాన్ంబున్ = సంతాన్ము; కున్ = న్కు; ఎలు న్ = అందరక్త; తముముఁడు = తముమడు; అయుయుఁన్ =
అయిన్పుటిక్తని; పెంపారు = అత్తశ్యిసుిన్న; గుణములుఁన్ = గుణములతో; పెదద = పెదద వాడు; ఐ = అయియ; వామన్ =
వామన్, పొటిి ; మూరిి = సవరూపము; తోన్ = తోటి; బలి = బలి; చక్రవరిిుఁన్ = చక్రవరిిని; చేరి = దగగరకెళ్లు; తత్ =
అతని; భూమన్ = భూమని; మూడు = మూడు; పాదములన్ = అడుగులను; అడిగి = యాచించి; పద =
అడుగులను; త్రయంబున్నున్ = మూటితో; జగత్ = లోకములు; త్రయంబున్ = మూటిని; వంచించి = వంగదీసు,
మోసగించి {వంచించు - వంచు (లంగు) ఇంచు(తీయు)}; కొనియును = కొన్నపుటిక్తని; వాసవున్ = ఇంద్రన్కు;
రాజయమున్ = రాజయమును; అందింపన్ = అందించుట్సకు; ఈశ్వరుండు = ప్రభువు; అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని;
మొఱుఁగి = మొరపెట్టితూ, ఆరిితో;
అరిథ = అరిథంచువాని, యాచకుని; రూపంబున్ = రూపమును; కైకొని = చేపటిి ; అడుగన్ = అడుగ; వలసెన్ =
వలసివచెచను; ధారిమకులన్ = ధరామత్పమల; సొముమ = ధన్మును; విన్య = విన్యమున్కు; ఉచితముగుఁన్ =
తగిన్ట్టు; కానిన్ = తపు; వెడుఁగుుఁన్ = వెక్తలి; తన్మున్న్ = తన్ముతో; ఊరక = వయరథముగ; విగ్రహించి = కలహించి,
కోపించి; చలన్మందింపన్ = కదిలింప, హరింప; రాద = రాద; నిశ్చయమున్ = నిశ్చయముగ; పుత్ర = కుమార.

భావము:- యజాాధిపుడైన్ విష్ఠావు అదిత్త బిడడ లలో కనిష్ఠుడు ఐనా ఉతి మ గుణాలలో అందరికంట్ల

జేయష్ఠుడు. అయన్ వామనాకారంతో బలి చక్రవరిి దగగరకు వచిచ మూడడుగుల నేల అతణిా యాచించి
పుచుచకొనానడు. ఆ మూడడుగులతో ములోుకాలను ఆక్రమంచి వంచన్తో అపహరించాడు. తాను
సరవశ్వరుడై వుండికూడ ఇంద్రుడిక్త రాజయం ముట్సి జపుడానికై ఆయన్ వంచన్తో బలిని యాచించవలసి
వచిచంది. సతయ ధరామత్పమల సొముమ విన్యంగా వెళ్లు ఉచిత పదధ త్తలో గ్రహించాలి. అంతే కాని మూరుతవంతో
పోట్ుడి ఆక్రమంచ గూడద సుమా. ఇది నిజం.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 116

2-151-చ.

బలి నిజమౌళ్ల న్వవట్టని పాదసరోరుహ భవయతీరథ ము

తకలిక ధరించి, తనునను జగతీ యమున్ హరిక్తచిచ, కీరుి లన్

నిలిపె వసుంధరాసథ లిని నిరజరలోక విభుతవహానిక్తం

దలిఁకక శుక్రు మాట్సల కుుఁద్ఘరక భూరివద్ఘన్యశీలుుఁడై.

టీక:- బలి = బలి (చక్రవరిి); నిజ = తన్; మౌళ్లన్ = నెత్తి మీద; ఆ = ఆ; వట్టని = బ్రహమచారి యొకక; పాద =

పాదము అను; సరోరుహ = పదమమును; భవయ = శుభకరమైన్; తీరథమున్ = తీరథజలమును; ఉతకలికన్ =

అత్తశ్యముతో {ఉతకలిక - ఉత్ కలిక - అత్తశ్యించు}; ధరించి = తాలిచ; తనుననున్ = తన్ను; జగత్ =
లోకములు; త్రయమున్ = మూటిని; హరి = విష్ఠావు {హరి - దఃఖములను హరించు వాడు}; క్తన్ = క్త; ఇచిచ = ఇచిచ;
కీరుి లన్ = తన్ కీరిితో; నిలిపెన్ = నింపెను; వసుంధరాసథ లిని = భూమండలమున్; నిరజర = దేవతల {నిరజర - నిర్ జర
- ముసలితన్ము లేని వారు, దేవతలు}; లోక = లోకమున్ను; విభుతవ = అధికారము; హాని = న్షి మగుట్స; క్తన్ = క్త;
తలుఁకక = బెదరక; శుక్రు = శుక్రుని; మాట్సలున్ = మాట్సలు; కున్ = కు; తారక = కదియక, చేరక; భూరి = అత్తమక్తకలి;
వద్ఘన్య = ద్ఘన్మచుచ; శీలుుఁడు = శీలము కలవాడు; ఐ = అయి.

భావము:- పరమద్ఘత అయిన్ బలిచక్రవరిి ఆ బ్రహమచారి వామనుని పాదపద్ఘమలు కడిగిన్ పవిత్ర

తీరాథనిన ఉత్ప్కతతో తలమీద చలుుకునానడు. తన్తోపాట్ట మూడులోకాలను నారాయణుడిక్త ధారాదతి ం

చేసాడు. విశ్వమంతట్స శాశ్వతమైన్ యశ్సు్ నిలుపుకొనానడు. ఆ ద్ఘన్ంవలు దేవలోకం మీద తన్కున్న
పెతి న్ం పోత్పందని జంక లేద. తన్కు హాని జరుగుత్పందని శుక్రాచారుయడు చెపిునా లక్ష్య పెట్సి లేద.

2-152-వ.
మఱయు న్ పురమేశ్వరుండు నారద్ఘ! హంసావతారంబు నంది యత్తశ్య
భక్తియోగంబున్ సంత్పష్ణింతరంగుం డగుచు నీకు నాతమతతి వప్రదీపకంబగు
భాగవతమహాపురాణం బుపదేశంచె; మన్వవతారంబు నంది సవకీయ
తేజఃప్రభావంబున్ న్ప్రత్తహతంబైన్ చక్రంబు ధరియించి దషి వరినులైన్ రాజుల
దండించుచు శషి పరిపాలన్ంబు సేయుచు నాతీమయ కీరిిచంద్రకలు సతయలోకంబున్
వెలింగించె; మఱయు ధన్వంతరి యన్ న్వతరించి తన్ నామసమరణంబున్
భూజన్ంబున్కు సకలరోగ నివారణంబు సేయుచు నాయురవదంబుుఁ గలిుంచె నింకుఁ
బరశురామావతారంబు వినుము.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; ఆ = ఆ; పరమేశ్వరుండు = భగవంత్పడు {పరమేశ్వరుడు - అత్పయతి మమైన్ ప్రభువు};

నారద్ఘ = నారదడా; హంసా = హంస; అవతారంబున్ = అవతారమును; ఒంది = పొంది; అత్తశ్య = మక్తకలిన్; భక్తి
= భక్తి; యోగంబున్న్ = యోగముతో; సంత్పషి = సంతోషముతో కూడిన్; అంతరంగుండు = అంతరంగము

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 117

కలవాడు; అగుచున్ = అగుచు; నీకున్ = నీకు; ఆతమ = ఆతమ; తతి వ = తతవమును; ప్రదీపకంబున్ = మక్తకలి
ప్రకాశంప జేయున్ది; అగు = అయిన్; భాగవత = భాగవతము అను; మహా = గొపు; పురాణంబున్ = పురాణమును;
ఉపదేశంచెన్ = ఉపదేశంచెను; మనువ = మనువు అను; అవతారంబున్ = అవతారమును; ఒందిన్ = పొంది;
సవకీయ = తన్; తేజస్ = తేజసు్ యొకక; ప్రభావంబున్న్ = ప్రభావముతో, మహిమతో; అప్రత్తహతము = ఎదరు
లేనిది; ఐన్ = అయిన్టిి ; చక్రంబున్ = చక్రమును; ధరియించి = చేపటిి ; దషి = చెడడ ; వరినులు = ప్రవరిన్ కలవారు;
ఐన్ = అయిన్టిి ; రాజులన్ = రాజులను; దండించుచున్ = శక్షించుచు; శషి = శష్ఠిలను, మంచివారిని;
పరిపాలన్ంబున్ = కాపాడుట్స; చేయుచున్ = చేసూ
ి ; ఆతీమయ = తన్ యొకక; కీరిి = కీరిి అను; చంద్రకలు =
వెనెనలలు; సతయ = సతయ; లోకంబున్న్ = లోకములో; వెలిగించెన్ = ప్రకాశంపజేసెను; మఱయున్ = ఇంక; ధన్వంతరి
= ధన్వంతరి; అన్న్ = అనే పేరుతో; అవతరించి = అవతరించి; తన్ = తన్ యొకక; నామన్ = పేరును;
సమరణంబున్న్ = తలచగానే; భూ = భూలోకపు; జన్ంబున్ = జన్మున్; కున్ = కు; సకల = సమసి మైన్; రోగ =
రోగములు; నివారణంబున్ = పోగొట్టిట్స; సేయుచున్ = చేసూ
ి ; ఆయురవదంబుుఁన్ = ఆయురవదమును; కలిుంచెన్ =
పుటిి ంచెను; ఇంకుఁన్ = ఇంక; పరాశుర = పరాశురుని; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- ఓ నారద! అంతేకాద. ఆ పరమేశ్వరుడు హంసావతార మెతాిడు. అత్తశ్యమైన్ భక్తి

యోగంతో సంతసించిన్ వాడు అయాయడు. నీకు, ఆతమతతి వం తెలయపరచే భాగవత, మనే మహాపురాణం
ఉపదేశంచాడు. మనువుగా అవతరించి తన్ తేజోమహిమతో అమోఘమైన్ చక్రం చేబూని దరజనులైన్
రాజులను శక్షించాడు, సజజ నులను రక్షించాడు. తన్ కీరిిచంద్రకలు సతయలోకంలో ప్రకాశంప జేశాడు. ఇంకా
ధన్వంతరిగా అవతారం ద్ఘలాచడు. తన్ నామసమరణతోనే భూమమీది జనానిక్త రోగాలనీన పోగొట్టిచు
ఆయురవదం కలిుంచాడు. ఇక పరశురామావతారం ఎలా జరిగిందో వివరిసాిను, ఆకరిాంచు.

2-153-మ.

ధర్ణీ కంట్సకులైన్ హైహయన్రంద్రవ్రాతమున్ భూరివి

సుఫరితోద్ఘరకుఠారధారుఁ గలన్న్ ముయ్యయడు మాఱల్ పొరిం

బొరి మరిదంచి, సమసి భూతలము విప్రుల్ వేుఁడుఁగా నిచిచ తాుఁ

జిర్ కీరిిన్ జమదగినరాముుఁ డన్ మంచెం ద్ఘపసేంద్రోతి మా!

టీక:- ధరణీ = భూమక్త; కంట్సకులు = బాధించు వారు; ఐన్న్ = అయిన్; హైహయ = హైహయ వంశ్పు; న్రంద్ర =

రాజుల; వ్రాతమున్ = సమూహమును; భూరి = మక్తకలి; విసుురిత = ప్రకాశసుిన్న; ఉద్ఘర = అంచులు కల; కుఠార =
గొడడ లి; ధారన్ = పదనుతో; కలన్న్ = రణరంగమున్; ముయ్యయడు = మూడు ఏడులు, ఇరవై ఒకక; మాఱల్ = సారుు ;
పొరింబొరిన్ = మరలమరల; మరిదంచి = సంహరించి; సమసి = సమసి మైన్; భూతలమున్ = భూమండలమును;
విప్రుల్ = బ్రాహమణులు; వేుఁడుఁగాన్ = అడుగగా; ఇచిచ = ఇచిచ; తాన్ = తాను; చిర = చిరకాలము ఉండు, గొపు; కీరిిన్
= కీరిితో; జమదగినరాముుఁడు = జమదగినరాముడు; అన్న్ = అన్గ; మంచెన్ = అత్తశ్యించెను; తాపస =
తాపసులలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠులలో; ఉతి మ = ఉతి ముడ.

భావము:- మునీంద్రులలో అగ్రగణుయడవైన్ నారద! హైహయరాజులు లోక విరోధులై దరుసుగా

ప్రవరిించారు. వాళును శక్షించడానిక్త శ్రీమనానరాయణమూరిి జమదగినసుత్పడైన్ ఆ పరశురాముడుగా

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 118

అవతరించాడు. రణరంగంలో ఇరవై యొకకసారుు ఈ రాజసమూహానిన ద్ఘరుణమైన్ తన్ గండ్రగొడడ లితో

చెండాడు. బ్రాహమణులు వేడుకోగా భూమండల మంతా వాళుకు ద్ఘన్ం చేసాడు. ఆ భారగవరాముడు అలా
శాశ్వత కీరిితో వెలుగొంద్ఘడు.

రామావతార్ంబు

2-154-వ.
మఱయు శ్రీరామావతారంబు సెపెుద వినుము.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; శ్రీరామ = శ్రీరాముని; అవతారంబున్ = అవతారము; చెపెుదన్ = చెపెుదను; వినుము

= వినుము.

భావము:- శ్రీ మహావిష్ఠావు లోకోపకారం చేయడానికై జగదభిరాముడైన్ శ్రీరాముడుగా అవతరించాడు.

ఆ వృతాింతం వివరిసాిను విను.

2-155-సీ.
తోయజహిత వంశ్ దగధ పారావార-
రాకా విహార కైరవహిత్పండు
కమనీయ కోసలక్ష్మాభృత్ప్తా గరభ-
శుక్తి సంపుట్స లసన్మమక్తికంబు
నిజపాదసేవక వ్రజ దఃఖ నిబిడాంధ-
కార విసుఫరిత పంకరుహసఖుుఁడు
దశ్రథేశ్వర కృతాధవరవాటికా ప్రంగ-
ణాకర దేవతానోకహంబు

2-155.1-తే.
చట్టల ద్ఘన్వ గహన్ వైశావన్రుండు
రావణాట్లప శైల పురందరుండు
న్గుచు లోకోపకారారథ మవతరించె
రాముుఁడై చక్రి లోకాభిరాముుఁ డగుచు.
టీక:- తోయజహిత = సూరయ {తోయజహిత - తోయము (నీళులో) జ (పుటిి న్ది) (పదమము) హిత (ఇష్ఠిడు) -

సూరుయడు}; వంశ్ = వంశ్ము అను; దగద = పాల; పారావర = సముద్రమున్కు; రాకా = పూరిామనాడు; విహార =
విహరిసుిన్న; కైరవహిత్పండు = చంద్రుడు {కైరవహిత్పండు - కలువలకు ఇష్ఠిడు - కలువల రాయుడు -చంద్రుడు};
కమనీయ = అందమైన్; కోసల = కోసల దేశ్పు {కోసల క్ష్మా భృత్ప్త - కౌసలయ}; క్ష్మా = భూమక్త; భృత్ = భరి; సుతా =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 119

కుమారి (కౌసలయ); గరభ = గరభము అను; శుక్తి = ముతయపు చిపు; సంపుట్స = లోపలి; లసత్ = ప్రకాశంచు; మౌక్తికంబున్
= ముతయమును; నిజ = తన్; పాద = పాదముల; సేవక = సేవకుల; వ్రజ = సమూహము యొకక; దఃఖ = దఃఖము
అను; నిబిడ = చికకటి; అంధకార = చీకటిక్త; విసుురిత = విచుచకొన్న; పంకరుహ = పదమమున్కు {పంకరుహ -
బురదన్ంద పుట్టిన్ది - పదమము}; సఖుుఁడు = ప్రియుడు (సూరుయడు) {పంకరుహ సఖుడు - పదమమున్కు సఖుడు -
సూరుయడు}; దశ్రథ = దశ్రథు; ఈశ్వర = మహారాజు చే; కృత = చేయబడిన్; అధవర = యజా ; వాటికా = శాల; ప్రంగణ
= ప్రంగణముక్త, ముంగిలిక్త; ఆకర = వచిచఉన్న; దేవత = దేవతల; అనోకహంబు = వృక్షమును (కలువృక్షము)
{దేవతానోకహంబు - దేవతా అనోకహంబు -};
చట్టల = భయంకరమైన్; ద్ఘన్వ = ద్ఘన్వులు అను; గహన్ = అడవిక్త; వైశావన్రుడు = అగినహోత్రుడును; రావణ =
రావణుని; ఆట్లప = సంరంభము అనెడి; శైల = పరవతమున్కు; పురంధరుండు = ఇంద్రుడు; అగుచున్ = అగుచు;
లోక = లోకమలకు; ఉపకార = ఉపకారము; అరథము = చేయుట్స కోసము; అవతరించెన్ = అవతరించెను; రాముుఁడు
= రాముడు; ఐ = అయియ; చక్రి = విష్ఠావు {చక్రి - చక్రము ధరించువాడు - విష్ఠావు}; లోక = లోకములకు; అభిరాముడు
= మనోహరుడు; అగుచున్ = అగుచు.

భావము:- ఆయన్ సూరయవంశ్మనే పాలకడలిక్త పున్నమ చంద్రుడు. కోసలరాజు కూత్పరైన్

కౌసలాయదేవి గరభమనే ముతెి పు చిపులో పుటిి న్ మేలి ముతయము. తన్ పాదసేవకుల శోకమనే చిమమచీకట్సు ను
పోకారచ సూరయభగవానుడు. దశ్రథమహారాజు గారి పుత్రకామేష్టు యాగశాల ముంగిట్స మొలకెత్తి న్
కలువృక్షం. ద్ఘన్వులనే ద్ఘరుణారణాయనిన దహించే కారిచచుచ. రావణుని గరవమనే పరవతానిన బదద లు చేసే
ఇంద్రుడు. అయిన్ శ్రీరాముడుగా, చక్రధారి శ్రీ మహావిష్ఠావు లోకోపకారం చేయుట్సకొరకు జగదభిరాముడై
అవతరించాడు.

2-156-క.

చిత్రముగ భరత లక్ష్మణ

శ్త్రుఘునల కరిథ న్గ్రజనుమం డగుచున్

ధాత్రిన్ రాముుఁడు వెలసెుఁ బ

విత్రుిఁడు దషృత లతా లవిత్రుం డగుచున్.

టీక:- చిత్రముగ = చిత్రముగ; భరత = భరత్పడు; లక్ష్మణ = లక్ష్మణుడు; శ్త్రుఘునలన్ = శ్త్రుఘునల; కున్ = క్త;

అరిథన్ = కోరి; అగ్ర = అన్నగ (ముంద); జనుమండు = పుటిి న్వాడు; అగుచున్ = అగుచు; ధాత్రిన్ = భూమమీద;
రాముుఁడు = రాముడు; వెలసెుఁన్ = అవతరించెను; పవిత్రుుఁడు = పవిత్రమైన్వాడు; దషృతన్ = పాపములు అను;
లతా = లతలకు; లవిత్రుండు = కొడవలి వంటివాడు; అగుచున్ = అగుచు.

భావము:- ఆ శ్రీరామచంద్రునిగా అవతరించాడు. భరత లక్ష్మణ శ్త్రుఘునలకు అన్నగా జనిమంచాడు.

భూలోకంలో పరమ పవిత్రుడుగా, పాపాలనే కలుపు లతలను కోసివేసే కొడవలి వంటి వాడుగా
ప్రసిదిధ కెకాకడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 120

2-157-వ.
అంత.
టీక:- అంతన్ = తరువాత.

భావము:- అప్పుడు

2-158-సీ.
క్తసలయ ఖండేంద బిస కుంద పద్ఘమబజ -
పద ఫాల భుజ రద పాణి నేత్రుఁ
గాహళ కరభ చక్ర వియత్పులిన్ శ్ంఖ-
జంఘోరు కుచ మధయ జఘన్ కంఠ
ముకుర చందన్ బింబ శుక గజ శ్రీకార-
గండ గంధోషు వాగగమన్ కరాుఁ
జంపకందసవరా శ్ఫర ధనురీనల-
నాసికాసాయంగ దృగూభర శరోజ

2-158.1-తే.
న్ళ్ల సుధావరి కుంతల హాస నాభి
కలిత జన్కావనీ పాల కన్యకా ల
లాముఁ బరిణయ మయెయ లలాట్సనేత్ర
కారుమకధవంస ముంకువ గాుఁగ న్తుఁడు.
టీక:- క్తయలయ = చిగురాకుల వంటి; ఖండేందన్ = చంద్రరఖ వంటి; బిస = తామరతూడు వంటి; కుంద =

మలెు మొగగల వంటి; పదమ = పదమముల వంటి; అబజ = తమమపూల వంటి; పదన్ = పాదములు; ఫాలన్ = నుదరు;
భుజన్ = భుజములు; రదన్ = పలువరస; పాణిన్ = చేత్పలు; నేత్రన్ = నేత్రములును కలామెను; కాహళన్ = బాకాల
వంటి; కరభ = ఏనుగు తొండము వంటి {కరభ - ముంజేయి, 1. మనికట్టినుండి చిటికెన్వేలు మొదలుద్ఘక గల చేత్త
వెలుపల భాగము వంటి, 2. కర (ఏనుగు) భ (చేయి, తొండము) వంటి}; చక్ర = చక్రవాకముల వంటి; వియత్ =
ఆకాశ్ము వంటి; పులిన్ = ఇసకత్తనెనలు; శ్ంఖ = శ్ంఖము వంటి; జంఘ = పికకలు; ఊరు = తొడలు; కుచ =
సి న్ములు; మధయ = న్డుము; జఘన్ = పిరుదలు; కంఠ = కంఠమును కలామెను; ముకుర = అదద ము వంటి;
చందన్ = మంచిగంధము వంటి; బింబ = దొండపండు వంటి; శుక = చిలుక వంటి; గజ = ఏనుగు వంటి; శ్రీకార =
శ్రీకారము వంటి; గండ = చెక్తకళ్లు; గంధ = మేనిసువాసన్; ఓషి = పెదవులు; వాక్ = మాట్సలు; గమన్ = న్డకలు;
కరాన్ = కరాములు కలామెను; చంపక = సంపెంగ; ఇంద = చంద్రుని వంటి; సవరా = బంగారము వంటి; శ్ఫర =
చేపల వంటి; ధనుస్ = విలుు వంటి; నీల = ఇంద్రనీలముల వంటి; నాసిక = ముకుక; అసయ = ముఖము; అంగన్ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 121

శ్రీరము; దృక్ = చూపులు; భ్రూ = కనుబొమలు; శరోజన్ = శరోజములు కలామెను; అళ్ల = త్పమెమదల వంటి;
సుధ = వెనెనల వంటి, అమృతము వంటి; ఆవరి = సుడిగుండము వంటి; కుంతల = తలకట్టి; హాస = చిరున్వువ;
నాభిన్ = బొడుడను; కలిత = కలిగిన్; జన్క = జన్కుడు అను; అవనీ = భూమక్త; పాల = పాలకుడు (జన్కమహారాజు);
కన్యకా = కుమారి అయిన్; లలాముఁన్ = సీీ ని; పరిణయము = పెండిు ; అయెయన్ = చేసుకొనెను; లలాట్సనేత్రన్ =
శవునియొకక {లలాట్సనేత్రుడు - నుదట్స కనున కలవాడు}; కారుమక = విలుును; ధవంసము = విరచుట్స అను; ఉంకువ
= కనాయశులకము, ఓలి; కాుఁగ = అగున్ట్టుగ; అతుఁడు = అతడు (రాముడు).

భావము:- ఆ శ్రీరాముడు శవుని ధనురభంగం ఓలి కాగా జన్కమహారాజు పుత్రిక సీతాదేవిని చేపట్ిడు.

ఆ మహాదేవి పాద్ఘలు చివుళు వంటివి, ఫాలం అరధచంద్రుని వంచిది, భుజాలు తామరతూండు వంటివి,
దంతాలు మొలు ల వంటివి, హసాిలు పద్ఘమల వంటివి, నేత్రాలు కలువల వంటివి, పికకలు కాహళ్లల
వంటివి, తొడలు కరభాల వంటివి, సి నాలు చక్రవాకాల వంటిని, న్డుము ఆకాశ్ం వంటిది, పిరుదలు
ఇసుక త్తనెనల వంటివి, కంఠం శ్ంఖం వంటిది, చెక్తకళ్లు అద్ఘదల వంటివి, శ్రీర పరిమళం చందన్ం
వంటిది, పెదవి దొండపండు వంటిది, ముకుక సంపెంగ వంటిది, మోము చంద్రుని వంటిది. శ్రీరం సవరాం
వంటిది, చూపులు చేపల వంటివి, కనుబొమలు ధనుసు్ వంటివి, తల వెండ్రుకలు నీలాల వంటివి
ముంగురులు త్పమెమదల వంటివి, న్వువ అమృతం వంటిది, బొడుడ సుడి వంటిది.

2-159-వ.
అంత.
టీక:- అంతన్ = తరువాత.

భావము:- అట్టపిమమట్స.

2-160-క.

రామున్ మేచకజలద

శాయమున్ సుగుణాభిరాము సద్వ వభవసు

త్రామున్ దషి నిశాట్సవి

రాముం బొమమనియెుఁ బంక్తిరథుుఁ డడవులకున్.

టీక:- రామున్ = రాముని; మేచక = న్లు ని; జలద = మేఘము వంటి; శాయమున్ = చాయ కలవానిని; సుగుణ =

సుగుణములతో; అభిరామున్ = అందమైన్ వానిని; సత్ = మంచి, గొపు; వైభవ = వైభవముతో; సుత్రామున్ =
దేవేంద్రుని వంటి వానిని {సుత్రాముడు – లోకములను లెస్గా రక్షించువాడు, ఇంద్రుడు}; దషి = చెడడ ; నిశాట్సన్ =
రాక్షసులను; విరామున్ = సంహరించిన్ వానిని; పొముమ = వెళ్లుము; అనియెన్ = అనెను;
పంక్తిరథుుఁడు=దశ్రథుడు {పంక్తి-పది, దశ్}; అడవులన్=అడవుల; కున్= కు;

భావము:- న్లు ని మేఘఛాయతో మెరిసిపోత్ప ఉండే వాడు, సరవసుగుణాలతో ఒపిు ఉండే వాడు,

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 122

ఐశ్వరయంతో ఇంద్రునిక్త సాటివచేచ వాడు, దష్ఠిలైన్ రాక్షసులను చెండాడెడి వాడు అయిన్

శ్రీరామచంద్రుడిని దశ్రథుడు అడవులకు పొమమనానడు.

2-161-వ.
ఇట్టు పంచిన్.
టీక:- ఇట్టు = ఈ విధముగ; పంచిన్ = పంపగా.

భావము:- అలా పంపేసరిక్త.

2-162-చ.

అరుదగ లక్ష్మణుండు జన్కాతమజయుం దన్తోడ నేుఁగుదే

న్రిగి రఘూతి ముండు ముదమారుఁగ జొచెచుఁ దరక్షు సింహ సూ

కర్ కరి పుండరీక కపి ఖడగ కురంగ వృకాహి భలు కా

సర్ ముఖ వన్యసతి వచయ చండతరాట్సవి దండకాట్సవిన్.

టీక:- అరుదగ = అపూరవముగ; లక్ష్మణుండున్ = లక్ష్మణుడును; జన్కాతమజయున్ = సీతయును {జన్కాతమజ -

జన్కుని మాన్సపుత్రిక, సీత}; తన్ = తన్; తోడన్ = కూడా; ఏుఁగుదేన్ = రాగా; అరిగి = వెళ్లు; రఘు = రఘు
వంశ్మున్కు; ఉతి ముండు = ఉతి ముడు (రాముడు); ముదము = సంతోష; ఆరుఁగన్ = పూరవకముగ; చొచెచన్ =
ప్రవేశంచెను; తరక్షు = సివంగులు; సింహ = సింహములు; సూకర = అడవి పందలు; కరి = ఏనుగులు; పుండరీక =
పెదద పులులు; కపి = కోత్పలు; ఖడగ = ఖడగ మృగములు; కురంగ = లేళ్లు; వృక = తోడేళ్లు; అహి = పాములు; భలు =
ఎలుగుబంట్టు; కాసర = అడవిదన్నలు; ముఖ = మొదలైన్; వన్య = అడవి; సతి వ = జంత్ప; చయ =
సమూహములతో; చండతర = మక్తకలి భయంకరమైన్; అట్సవిన్ = అడవిని; దండకా = దండక అను; అట్సవిన్ =
అరణయమును.

భావము:- లక్ష్మణుడు, సీత అడవులకు వెళ్లిన్న రాముడి వెంట్స వెళాురు. అలా రఘువంశ్ లలాముడైన్

ఆ శ్రీరాముడు సివంగులు, సింహాలు, అడవిపందలు, ఏనుగులు, పులులు, కోత్పలు, ఖడగ మృగాలు,

జింకలు, తోడేళ్లు, పాములు, ఎలుగుబంట్టు, అడవి దన్నలు మొదలైన్ అడవి మృగాలు వసించే అతయంత
భీకరమైన్ దండకారణయం ప్రవేశంచాడు.

2-163-క.

ఆ వన్మున్ వసియించి న్ృ

పావన్న్యశాలి యిచెచ న్భయములు జగ

తాువన్ మునిసంతత్తక్తుఁ గృ

పావన్నిధి యైన్ రామభద్రుం డెలమన్.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 123

టీక:- ఆ = ఆ; వన్మున్ = అడవిలో; వసియించి = నివసించి; న్ృప = రాజుల లక్షణమైన్; అవన్ = రక్షణ

యంద; న్య = నేరుుతో; శాలి = ఒప్పువాడు; ఇచెచన్ = ఇచెచను; అభయములున్ = అభయములు; జగత్ =
లోకమలకు; పావన్ = పవిత్రము చేయున్టిి ; ముని = మునుల; సంతత్త = సమూహము; క్తన్ = క్త; కృపా = దయకు;
వన్నిధి = సముద్రము {వన్నిధి - నీరు క్త నిధి, సముద్రము}; ఐన్ = అయిన్టిి ; రామభద్రుండు = రామభద్రుడు
{రామభద్రుడు - చకకటి భద్రతను ఇచుచవాడు, రాముడు}; ఎలమన్ = సంతోషముతో, వికాసముతో.

భావము:- రాజుల లందరిలోను నీత్తసంపనునడు, దయాసముద్రుడు అయిన్ ఆ శ్రీరాముడు ఆ

దండకారణయంలోని లోకాలను పవిత్రం చేసే మునులు అందరిక్త అభయాలు యిచాచడు.

2-164-క.

ఖర్కర కుల జలనిధి హిమ

కరుిఁ డగు రఘురామవిభుుఁడు గఱకఱతోడన్

ఖరుని వధించెను ఘన్భీ

కర్ శ్రముల న్ఖిల జనులుుఁ గర మరుదందన్.

టీక:- ఖరకర = సూరయ {ఖరకరుడు - ఎండను కలిగించు వాడు - సూరుయడు}; కుల = వంశ్ము అను; జలనిధి =

సముద్రమున్కు {జలనిధి - నీటిక్త నిధి - సముద్రము}; హిమ = చలు దన్మును; కరుుఁడు = ఇచుచ వాడు (చంద్రుడు)
{హిమకరుుఁడు - చలు దన్మును ఇచుచవాడు - చంద్రుడు}; అగు = అయిన్; రఘు = రఘు వంశ్పు; రామ = రాముడు
అను; విభుుఁడున్ = ప్రభువు; కఱకఱన్ = కాఠన్యము; తోడన్ = తోటి; ఖరుని = ఖరుడు (అను రాక్షసుని); వధించెను =
సంహరించెను; ఘన్ = గొపు; భీకర = భయంకరమైన్; శ్రములన్ = బాణములతో; అఖిల = సమసి ; జనులుుఁన్ =
జన్ములు; కర = మక్తకలి; అరుదన్ = ఆశ్చరయమును; అందన్ = పొందగా.

భావము:- సూరయవంశ్మనే సముద్రానిక్త చంద్రునివంటివాడైన్ ఆ రామచంద్రుడు అందలి

జనులందరు ఆశ్చరయపడగా కోపంతో మక్తకలి భయంకరమైన్ బాణాలు ప్రయోగించి ఖరుడనే రకకసుణిా

ఉకకడగించాడు.

2-165-క.

హరిసుత్పుఁ బరిచరుుఁగాుఁ గొని

హరిసుత్పుఁ దనుమాడి పనిచె హరిపురమున్కున్;

హరివిభున్కు హరిమధయను

హరిరాజయపదంబు నిచెచ హరివిక్రముుఁడై.

టీక:- హరి = సూరుయని (కోత్త); సుత్పుఁన్ = పుత్రుని (సుగ్రీవుని); పరిచరుుఁగా = సహచరునిగా; కొని = తీసుకొని;

హరి = ఇంద్రుని, కోత్త; సుత్పుఁన్ = పుత్రుని (వాలిని); త్పనుమాడి = చెండాడి; పనిచెన్ = పంపించెను; హరి =
యముని; పురమున్ = పురము; కున్ = న్కు; హరి = కోత్పల; విభున్ = ప్రభువు (సుగ్రీవుడు); కున్ = కు; హరి =
సింహము వంటి; మధయను = న్డుము కలామెను (రుమను); హరి = కోత్పల; రాజయ = రాజు; పదంబున్ = పదవిని;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 124

ఇచెచన్ = ఇచెచను; హరి = సింహము వంటి; విక్రముుఁడు = పరాక్రమశాలి; ఐ = అయి.

భావము:- సింహపరాక్రముడైన్ శ్రీరామచంద్రుడు సూరయసుత్పడైన్ సుగ్రీవుణిా అనుచరునిగ

సీవకరించాడు. ఇంద్ర పుత్రుడైన్ వాలిని నేలగూలిచ యమపురిక్త పంపాడు. వాన్రాధిపుడైన్ సుగ్రీవునిక్త

క్తష్టకంధ రాజాయనిన, సింహం వంటి న్డుము గల రుమని అపుగించాడు.

2-166-వ.
అంత సీతా నిమతి ంబున్ం ద్రలోకకంట్సకుం డగు దశ్కంఠం దనుమాడుట్సకునై
కపిసేనాసమేత్పండయి చనిచని ముందట్స న్త్త దరగమంబయిన్ సముద్రంబు పేరిచ
తెరువు సూపకున్న న్లిగి.
టీక:- అంత = తరువాత; సీతా = సీత అను; నిమతి ంబున్న్ = వంకతో; త్రి = మూడు; లోకన్ = లోకములంద;

కంట్సకుండు = బాధించువాడు; అగు = అయిన్; దశ్ = పది; కంఠండు = కంఠములు కలవాని (రావణుని);
త్పనుమాడుట్స = చంపుట్స; కున్ = కు; ఐ = అయి; కపి = కపుల, కోత్పల; సేనా = సేన్లు; సమేత్పండు = కూడిన్ వాడు;
అయి = అయి; చనిచని = వెళ్ళ
ి ; ముందట్సన్ = ఎదరుగ; అత్త = మక్తకలి; దరగమము = ద్ఘట్టట్సకు కషి మైన్ది;
అయిన్ = అయిన్టిి ; సముద్రంబున్ = సముద్రమును; పేరిచ = విజృంభించి; తెరవున్ = ద్ఘరి; చూపక = చూపింపక;
ఉన్న = ఉండగా; అలిగి = కోపించి;

భావము:- అట్టపిమమట్స శ్రీరామచంద్రుడు సీత కొరకై ములోుకాలను బాధించేవాడైన్ రావణుణిా

సంహరింప దలచాడు. వాన్ర సేన్లను వెంట్సబెట్టికొని లంకవైపు పయనించాడు. దక్షిణ సముద్రతీరం

చేరాడు. ద్ఘట్టట్సకు వీలుగాని ఆ సాగరం ద్ఘరి చూపన్ందన్ ఆయన్కు అగ్రహం వచిచంది.

2-167-మ.

వికట్సభ్రూకుటిఫాలభాగుుఁ డగుచున్ వీరుండు క్రోధారుణాం

బక్తడై చూచిన్ యంతమాత్రమున్ న్పాుథోధి సంతపి తో

యకణగ్రాహ త్తమంగిలపు వ ఢలీ వాయళప్రవాళోరిమకా

బక కారండవ చక్ర ముఖయ జలసతవశ్రేణితో నింక్తన్న్.

టీక:- వికట్స = ముడిపడిన్; భ్రూకుటిన్ = ముడిపడిన్ కనుబొమలు కల; ఫాలభాగుుఁడు = నుదరు కలవాడు;

అగుచున్ = అగుచు; వీరుండు = వీరుడు; క్రోధ = కోపముతో; అరుణా = ఎఱి ని; అంబకుడు = నేత్రములు కలవాడు;
ఐ = అయి; చూచిన్న్ = చూడగా; అంత = అంత; మాత్రమున్ = మాత్రమున్క; ఆ = ఆ; పాథోధి = సముద్రము;
సంతపి = మరిగి ఆవిరి అయిన్; తోయ = నీటి; కణ = బొట్టిల వలన్; గ్రాహ = మొసళ్లు; త్తమంగిల =
త్తమంగిలములు; పు వ = కపులు; ఢలీు = తాబేళ్లు; వాయళ = పాములు; ప్రవాళ = పగడపు; ఊరిమకా = అలలు; బక =
కొంగలు; కారండవ = కనెనలేడి యను పక్షులు; చక్ర = చక్రవాకములు; ముఖయ = మొదలైన్; జల = నీటి; సతవ =
జంత్పవుల; శ్రేణి = సమూహములు; తోన్ = తో; ఇంక్తన్న్ = ఇంక్తపోగా.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 125

భావము:- ఆ మహావీరుడు రాముడు నసట్స కనుబొమలు ముడివడగా, కోపం వలు ఎరుపెక్తకన్

నేత్రాలతో సముద్రం వైపు చూసాడు. అలా చూసేసరిక్త సముద్రం, నీటికోళ్లు, తాబేళ్లు, పాములు, మొసళ్లు,
త్తమంగిలాలు, పగడపు తీగలు, తరంగాలు, కొంగలు, కనెనలేడి యను పక్షులు, చక్రవాకాలు మొదలైన్
జలజంత్పవులతో సహా నీళ్లు త్పకత్పక ఉడకగా ఇంక్త పోయింది.

2-168-వ.
అయయవసరంబున్ సముద్రుండు కరుణాసముద్రుం డగు శ్రీరామభద్రుని శ్రణంబు
సొచిచన్ం గరుణించి యెపుటి యట్సు నిలిపి న్లునిచే సేత్పవు బంధింపించి
తనామరగంబున్ం జని.
టీక:- ఆ = ఆ; అవసరంబున్న్ = సమయమున్; సముద్రుండున్ = సముద్రుడు; కరుణా = కరుణకు;

సముద్రుండున్ = సముద్రుడు; అగు = అయిన్; శ్రీరామభద్రునిన్ = శ్రీరాముని; శ్రణంబున్ = శ్రణము; చొచిచన్న్ =

వేడుకొన్గా; కరుణించి = దయచూపి; ఎపుటి = ఎపుటి; అట్సు = వలెనే; నిలిపి = ఉంచి; న్లుని = న్లుడు అను కపి;
చేన్ = చేత; సేత్పవున్ = వంతెన్ను; బంధింపించి = కటిి ంచి; తత్ = ఆ; మారగమున్న్ = ద్ఘరి వెంట్స; చని = వెళ్లు.

భావము:- అప్పుడు సముద్రుడు దయాసముద్రుడైన్ రామభద్రుడిక్త శ్రణాగత్ప డయాయడు. రాము

డతనిపై దయచూపి యథాప్రకారం ఉండమని అనుగ్రహించాడు. న్లుడనే వాన్ర ప్రముఖునిచే వంతెన్
కటిి ంచి రాముడు సముద్రం ద్ఘట్డు.

2-169-మ.

పుర్ముల్ మూుఁడును నకకబాణమున్ నిరూమలంబు గావించు శ్ం

కరు చందంబున్ నేరచ రాఘవుుఁడు లంకాపట్సి ణం బిదధ గో

పుర్ శాలాంగణ హరమా రాజభవన్ప్రోదయతురతోళీ కవా

ట్స ర్థాశ్వదివప శ్సీ మందిర నిశాట్సశ్రేణితో వ్రేలిమడిన్.

టీక:- పురముల్ = పురములు; మూుఁడునున్ = మూడింటిని; ఒకక = ఒక ఒక; బాణమున్న్ = బాణముచేతనే;

నిరూమలంబున్ = ధవంసము; కావించు = చేయు; శ్ంకరు = శవుని; చందంబున్న్ = వలె; ఏరచన్ = నాశ్న్ము చేసెను,
కాలెచను; రాఘవుుఁడు = రాముడు {రాఘవుడు, రఘువంశ్పు వాడు, రాముడు}; లంకా = లంకా; పట్సి ణంబు =
పట్సి ణము; ఇదధ = ప్రసిదధ మైన్; గోపుర = గోపురములు; శాల = శాలలు; అంగణ = భవన్ములు; హరమా = మేడలు;
రాజభవన్ = రాజభవన్ములు; ప్రోదయత్ = బాగుచేయబడిన్, కళాుపి చలిు న్; ప్రతోళ్ల = పెదద వీధులు; కవాట్స =
తలుపులు; రథ = రథములు; అశ్వ = గుఱి ములు; దివప = ఏనుగులు; శ్సీ = ఆయుధముల; మందిర = శాలలు;
నిశాట్స = రాక్షస; శ్రేణిన్ = సమూహములు; తో = తో సహా; వ్రేలిమడిన్ = చిటికలో.

భావము:- పూరవము శవుడు ఒక బాణంతో త్రిపురాలను కాలిచవేసి న్ట్టు, రాముడు పెదద పెదద గోపురాలు,

శాలలు, ముంగిళ్లు, మేడలు , రాజగృహాలు, రచచలు, తలుపులు, రథాలు, గుఱ్ఱిలు, ఏనుగులు,

ఆయుధాగారాలు, రాక్షసగణాలుతో నిండివున్న లంకాన్గరానిన చిటికలో భసీమపట్సలం చేసాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 126

2-170-క.

రావణు న్ఖిల జగదివ

ద్రావణుుఁ బరిమారిచ నిలిపె రక్షోవిభుుఁగా

రావణున్నుజనుమని నై

రావణసితకీరిి మెఱసి రాఘవుుఁ డెలమన్.

టీక:- రావణున్ = రావణుని; అఖిల = సమసి ; జగత్ = లోకముల వారిని; విద్రావణుుఁన్ = తరిమకొట్టి వానిని;

పరిమారిచ = సంహరించి; నిలిపెన్ = నిలిపెను, చేసెను; రక్షస్ = రాక్షస; విభుుఁగాన్ = రాజుగా; రావణున్ = రావణుని;
అనుజనుమనిన్ = తోబుట్టివుని, తముమడు విభీషణుని; ఐరావణ = ఐరావతము వంటి; సిత = తెలు ని; కీరిిన్ = కీరిి;
మెఱసి = ప్రకాశంచగ; రాఘవుుఁడు = రాముడు {రాఘవుడు - రఘువంశ్మున్ పుటిి న్వాడు}; ఎలమన్ =
సంతోషముతో, వికాసముతో.

భావము:- ఈ విధంగా ఐరావత గజం వలె తెలు ని కీరిితో ప్రకాశంచిన్ శ్రీ రాముడు సమసి భువనాలనూ

వేధించి బాధించిన్ రావణుని హతమారాచడు. అతని తముమడైన్ విభీషణుణిా రకకసులకు రాజుగా చేసాడు.

2-171-సీ.
ధరమ సంరక్షకతవప్రభావుం డయుయ-
ధరమవిధవంసకతవమున్ుఁ బొదలి
ఖరదండనాభిముఖయముుఁ బొంద కుండియు-
ఖరదండ నాభిముఖయమున్ మెఱసి
బుణయజనావన్ సూఫరిిుఁ బెంపొందియుుఁ-
పుణయజుఁనాంతక సుఫరణుఁ దన్రి
సంతతాశ్రిత విభీషణుుఁడు గాకుండియు-
సంతతాశ్రిత విభీషణత నపిు

2-171.1-తే.
మంచెుఁ దన్కీరిిచేత వాసించె దిశ్లు;
దరమె నుత్తయింప జగత్త నెవవరిక్తనైన్ుఁ
జారుతరమూరిి న్వనీశ్చక్రవరిిుఁ
బ్రకట్సగుణసాంద్రు దశ్రథరామచంద్రు.
టీక:- ధరమ = ధరమమును; సంరక్షకతవ = రక్షించులక్షణముతో; ప్రభావుండు = ప్రభావశాలి; అయుయన్ =

అయియన్పుటిక్తని; ధరమ = విలుు (శవధనుసు్); విధవంసకతవమున్ుఁన్ = విరుచుట్సలో; పొదలి = విజృంభించి; ఖర =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 127

తీవ్రమైన్; దండన్ = దండించుట్స యంద; అభిముఖయముుఁన్ = ఇషి పడుట్సను; పొందక = లేకపోవుట్స; ఉండియున్
= కలిగియు; ఖర = ఖరుడు అను రాక్షసుని; దండన్ = దండించుట్స యంద; నాభిముఖయమున్న్ = ఇషి పడుట్సలో;
మెఱసి = అత్తశ్యించి; పుణయజనా = పుణాయత్పమల; ఆవన్ = రక్షించు; సూఫరిిుఁన్ = సంకలుముతో; పెంపొందియుుఁన్ =
అత్తశ్యించియు; పుణయజనా = రాక్షసులను; అంతకన్ = సంహరించు; సుఫరణుఁన్ = సంకలుముతో; తన్రి =
అత్తశ్యించి; సంతత = ఎలు ప్పుడును; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించిన్ వారిక్త; విభీషణుండున్ = భయంకరుడు; కాకన్ =
అవవక పోయు; ఉండియున్ = ఉండియు; సంతత = ఎలు పుడును; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించిన్; విభీషణతన్ =
విభీషణుడు ఉండుట్స అంద; ఒపిు = చకకగ ఉండి;
మంచెన్ = అత్తశ్యించెను; తన్రి = తన్; కీరిిచే = కీరిి; చేతన్ = వలన్న్; వాసించెన్ = ప్రకాశంచెను; దిశ్లు =
దికుకలు; తరమె = తరమా ఏమటి; నుత్తయింపన్ = సుిత్తంచుట్సకు; జగత్తన్ = లోకముల; ఎవవరిక్తని = ఎవరిక్త; ఐన్న్
= అయిన్ను; చారుతర = సందరమైన్; మూరిిన్ = సవరూపుడు; అవని = భూమక్త; ఈశ్ = ప్రభువులక్త, రాజులక్త;
చక్రవరిిన్ = చక్రవరిి; ప్రకట్స = ప్రసిదద మైన్; గుణ = గుణములు; సాంద్రున్ = దట్సి ముగ ఉన్న వానిని; దశ్రథ =
దశ్రథు పుత్రుడు; రామచంద్రున్ = రామచంద్రుని {రామచంద్రుడు - రాముడు అను చకకటి (చలు టి) వాడు}.

భావము:- ఆయన్ ధరామనిన రక్షించిన్వాడు అనే మహతవం కలిగి కూడ ధరమవిధవంసకుడై

ప్రకాశంచాడు, అన్గా శవధనురభంగం చేశాడన్నమాట్స. ఖరదండన్లో అభిముఖుడు కాకపోయినా

ఖరదండన్లో అభిముఖుయాయడు, అంట్ల కఠన్శక్షలు విధించడానిక్త విముఖుడైన్ ఆ రాముడు ఖరుడనే
రాక్షసుణిా దండించడానిక్త సుముఖు డయాయడు. పుణయ జన్రక్షకుడై కూడ పుణయజనులను హతమారాచడు,
అన్గా పుణాయత్పయలను రక్షించి రకకసులను శక్షించాడన్నమాట్స. ఆశ్రితవిభీషణుడు కాకపోయినా
ఆశ్రితవిభీషణుడయాయడు, అన్గా ఆశ్రయించిన్ వారిపట్సు భయంకరుడు కాడు, కాని విభీషణుని కాశ్రయం
ఇచిచన్వాడయాయడు. తన్ విశాల యశ్సు్ను దశ్దిశ్ల వాయపింపజేసి సుప్రసిదధ డయాయడు.
మహాసుందరుడూ, మహారాజులలో మేటి, సుగణాభిరాముడూ అయిన్ ఆ దశ్రథ రాముణిా కీరిించడానిక్త
లోకంలో ఎవరిక్తని సాధయం కాద.

కృషాావతార్ంబు

2-172-వ.
అటిి శ్రీరామావతారంబు జగతాువన్ంబును న్సమతురసాద కారణంబును నై నుత్తకెకెక;
నింకుఁ గృష్ణావతారంబు వివరించెద వినుము.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; శ్రీ = శుభకలమైన్; రామ = రాముని; అవతారంబున్ = అవతారము; జగత్ =

లోకములను; పావన్ంబునున్ = పవిత్రము చేయున్ది యును; అసమత్ = మా; ప్రసాద = అనుగ్రహమున్కు;

కారణంబునున్ = కారణమును; ఐ = అయి; నుత్త = ప్రసిదిధ ; క్తన్ = క్త; ఎకెకన్ = పొందిన్ది; ఇంకన్ = ఇంక; కృషా =
కృష్ఠాని; అవతారంబున్ = అవతారమును; వివరించెదన్ = వివరముగ చెపెుదను; వినుము = వినుము.

భావము:- అట్టవంటి శ్రీరాముని అవతారం లోకపావన్మై అసమద్ఘదలకు అనుగ్రహకారణ

మయింది. ఇక కృష్ణావతారానిన వరిాసాిను, విను.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 128

2-173-సీ.
తాపస్తతి మ! విను దైతాయంశ్ములుఁ బుటిి -
న్రనాథు లత్పల సేనాసమేత్ప
లగుచు ధరమతరులై ధాత్రిుఁ బెకుక బా-
ధల న్లంచుట్సుఁ జేసి ధరణి వగలుఁ
బొందచు వాపోవ భూభార ముడుపుట్స-
కై హరి పరుుఁడు నారాయణుండు
చెచెచరుఁ దన్ సితాసిత కశ్యుగమున్-
బలరామ కృషా రూపములుఁ దన్రి

2-173.1-తే.
యదకులంబున్ లీలమై నుదయ మయెయ
భవయయశుుఁ డగు వసుదేవు భారయలైన్
రోహిణియు దేవక్తయు న్ను రూపవత్పల
యంద నున్మతి దైతయ సంహారి యగుచు.
టీక:- తాపస = మునులలో; ఉతి మ = ఉతి ముడా; విను = విను; దైతయ = రాక్షసుల; అంశ్ములుఁన్ = అంశ్లతో;

పుటిి న్ = పుటిి ; న్ర = మాన్వ; నాథులు = ప్రభువులు; అత్పల = సాటిలేని; సేనా = సేన్లతో; సమేత్పలు =
కలిగిన్వారు; అగుచున్ = అగుచు; ధరమ = ధరమము; ఇతరులు = తపిున్వారు; ఐ = అయియ; ధాత్రిన్ = భూమని; పెకుక
= ఎకుకవ; బాధలన్ = బాధలచే; అలంచుట్సుఁన్ = కషి పెట్టిత్పండుట్స; చేసిన్ = వలన్; ధరణి = భూమాత; వగలుఁన్ =
దఃఖములను; పొందచున్ = పొందతూ; వాపోవన్ = మొరపెట్సి గా; భూ = భూమ యొకక; భారమున్ = భారమును,
కషి ములను; ఉడుపుట్సన్ = కృశంప జేయుట్సకు, తగిగంచుట్సకు; ఐ = అయియ; హరి = విష్ఠామూరిి {హరి - దఃఖములను
హరించువాడు - భగవంతడు}; పరుుఁడున్ = విష్ఠామూరిి {పరుుఁడు - సమసి మున్కు పరమై (బయట్స) నుండు వాడు};
నారాయణుండు = విష్ఠామూరిి {నారాయణుండు - నారములంద ఉండువాడు}; చెచెచరుఁన్ = శ్రీఘ్రముగ; తన్ = తన్
యొకక; సిత = తెలు ని; అసిత = న్లు ని; కశ్ = రోమముల; యుగమున్న్ = జంట్స వలన్; బలరామ = బలరాముడు;
కృషా = కృష్ఠాడు అను; రూపములుఁన్ = రూపములతో; తన్రి = ఒపిు;
యద = యాదవ; కులంబున్న్ = వంశ్ములో; లీలమైన్ = లీలారథమై, విలాసముగ; ఉదయమయెయన్ =
అవతరించెను; భవయ = శుభ్రమైన్; యశుుఁడు = కీరిి కలవాడు; అగు = అయిన్; వసుదేవున్ = వసుదేవుని; భారయలు =
భారయలు; ఐన్ = అయిన్; రోహిణియున్ = రోహిణి; దేవక్తయున్ = దేవక్త; అను = అనే; రూపవత్పలు = అందగతెి లు
{రూపవత్పలు - (మంచి) రూపము కల వారు, అందగతెి లు}; అందన్ = అంద; ఉన్మతి = మదించిన్; దైతయ = రాక్షస;
సంహారి = సంహరించు వాడు; అగుచున్ = అగుచు.

భావము:- మునిశ్రేష్ఠుడ! నారద! రాక్షస అంశ్లతో పుటిి న్ రాజులు అనేకమంది తమ

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 129

అపారసేనాబలాలతో అధరమమారాగన్ ప్రవరిించారు. భూదేవిక్త పెకుకబాధలు కలిగించారు. ఆమె దఃఖిసూ

ి
విష్ఠామూరిిక్త మొరపెట్టికుంది. పరాతురుడైన్ శ్రీహరి మదోన్మత్పి లైన్ ద్ఘన్వులను సంహరించి భూ భారానిన
తొలగించాలనుకొనానడు. యదవంశ్ంలో వనెనకెక్తకన్ వాసుదేవున్కు రోహిణి, దేవక్త అనే భారయల యంద
తన్ తెలు ని వెంట్రుకతో బలరాముడాగానూ, న్లు ని వెంట్రుకతో కృష్ఠాడుగానూ ఆయన్ అవతరించాడు.

2-174-వ.
ఇట్టు పుండరీకాక్షుం డగు నారాయణుండు సమసి భూభార నివారణంబు సేయం దన్
మేనికశ్దవయంబ చాలున్ని యాతమ ప్రభావంబు ద్లుపుకొఱకు నిజకళాసంభవులైన్
రామకృష్ఠాల దేహవరాంబులు శ్లవతకృషా ం బని నిరదశంచుకొఱకు సితాసితకశ్దవయ
వాయజంబున్ రామకృష్ణాఖయల న్లరి యవతరించె న్ంద భగవంత్పడును సాక్షాదివష్ఠాం
డును నైన్ కృష్ఠాండు జన్మారగవరిి యయుయను న్త్తమానుషయకరమంబుల నాచరించుట్సం
జేసి కవల పరమేశ్వరుం డయెయ; న్మమహాత్పమం డాచరించు కారయంబులు లెకకపెట్సి నెవవరిక్త
న్లవిగాద అయిన్ను నాకు గోచరించిన్ యంత యెఱంగించెద వినుము.
టీక:- ఇట్టు = ఈ విధముగ; పుండరీకాక్షుండు = విష్ఠావు {పుండరీకాక్షుడు - పుండరీకములు (తామరాకుల) వంటి

కనునలు ఉన్న వాడు - భగవంత్పడు}; అగు = అయిన్; నారాయణుండు = విష్ఠావు; సమసి = సమసి మైన్; భూ =
భూమ యొకక; భార = భారములను; నివారణంబున్ = తొలగ; చేయన్ = చేయుట్సకు; తన్ = తన్; మేని = శ్రీరము
న్ందలి; కశ్ = రోమముల; దవయంబ = జంట్స మాత్రము; చాలును = సరిపోవును; అని = అని; ఆతమ = తన్;
ప్రభావంబున్ = ప్రభావమును; తెలుపు = తెలియజేయు; కొఱకున్ = కోసము; నిజ = తన్; కళా = అంశ్ యంద;
సంభవులు = పుటిి న్వారు; ఐన్ = అయిన్టిి ; రామ = బలరామ; కృష్ఠాల = కృష్ఠాల యొకక; దేహ = శ్రీరపు;
వరాంబులున్ = రంగులను; శ్లవత = తెలుపు; కృషా ంబు = న్లుపు; అని = అని; నిరదశంచు = నిరాధరముగ చూపుట్స;
కొఱకున్ = కోసము; సిత = తెలు ; అసిత = న్లు ; కశ్ = రోమముల; దవయ = జంట్సను; వాయజంబున్న్ = వంకతో; రామ
= బలరామ; కృష్ణా = కృష్ఠాలు అను; ఆఖయలన్ = పేరుతో; అలరి = ప్రసిదధడై; అవతరించెన్ = అవతరించెను;
అందన్ = వారిలో; భగవంత్పడును = భగవంత్పడును {భగవంత్పడు - మహిమానివత్పడు, వీరయవంత్పడు,
సమరుథ డు}; సాక్షాత్ = సవయముగ; విష్ఠాండును = విష్ఠామూరిియును; ఐన్ = అయిన్టిి ; కృష్ఠాండు = కృష్ఠాడు; జన్ =
జనులు, సాధారణ మాన్వులు; మారగ = న్డచు మారగమున్; వరిి = న్డచువాడు; అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని;
అత్తమానుషయ = మాన్వాతీత, మాన్వులు చేయలేని; కరమంబులున్ = కారయములు, పనులు; ఆచరించుట్సన్ =
చేయుట్స; చేసి = వలన్; కవల = కవలము; పరమేశ్వరుండు = పరమేశ్వరుడే {పరమేశ్వరుడు - పరమమైన్ ఈశ్వరుడు,
అత్పయన్నత ప్రభువు}; అయెయన్ = అయెయను; ఆ = ఆ; మహాత్పమండు = గొపువాడు; ఆచరించున్ = చేసిన్;
కారయంబులున్ = లీలలు; లెకకపెట్సి న్ = లెక్తకంచుట్స; ఎవవరిక్తన్ = ఎవరికైనా; అలవిన్ = శ్కయము; కాద = కాద;
అయిన్ను = అయిన్పుటిక్తని; నాకున్ = నాకు; గోచరించిన్న్ = చూడగలిగిన్; అంత = అంత; ఎఱంగించెదన్ =
తెలిపెదను; వినుము = వినుము.

భావము:- ఈ విధంగా పద్ఘమక్షుడైన్ శ్రీమనానరాయణుడు భూభార మంతా నివారించడానిక్త తన్ రండు

వెంట్రుకలే చాలనుకునానడు. తన్ ప్రభావం తెలపడానిక్త తన్ అంశ్లతో పుటిి న్ రామకృష్ఠాల

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 130

శ్రీరకాంత్పలు తెలుపు న్లుపులుగా చేసాడు. ధవళమూ, నీలమూ అయిన్ రండువెంట్రుకల నెపంతో

రాముడు, కృష్ఠాడు అను పేరుతో అవతరించాడు. వారిలో షడుగణైశ్వరయ సంపనునడు, సాక్షాదివష్ఠా సవరూపుడు
అయిన్ కృష్ఠాడు ఇతర జనులు న్డిచిన్ మారగంలో న్డిచిన్ను మాన్వాతీతమైన్ కారాయలెనోన చేసాడు.
అందవలు పరమేశ్వరుడుగానే ప్రసిదిధ చెంద్ఘడు. ఆ మహనీయు డన్రిచన్ కారాయలు గణించడం ఎవరికీ
సాధయం కాద. అయినా నాకు తెలిసిన్ంత వరకూ తెలుపుతాను, విను.

2-175-క.

నూతన్ గరళసి ని యగు

పూతన్ుఁ బురిటింటిలోన్ుఁ బొత్పి ల శశువై

చేతన్ముల హరియించి ప

రతన్గరమున్కు న్నిచెుఁ గృష్ఠాుఁడు పెలుచన్.

టీక:- నూతన్ = కొతి గా పూసుకొనిన్, వింత; గరళ = విషము కల; సి ని = పాలిండుు కలది; అగు = అయిన్;

పూతన్ుఁన్ = పూతన్ను; పురిటింటి = పురిటిశుదిధ ఇంకా కాని ఇంటి; లోన్ుఁన్ = లోనే; పొత్పి ల = పొత్తి ళు లోని
{పొత్తి ళ్లు - పుటిి న్ కొతి లో చంటిపిలు లను ఉంచు మెతి టి గుడడ ల దొంతరలు, అలాగే పిలు లు ఆట్సబొమమలక్త వాడు
గుడడ లు}; శశువు = చంటివాడు; ఐ = అయి ఉండగ; చేతన్ములున్ = ప్రణములను; హరియించి = హరించి, పీలిచ;
పరత = యముని; న్గరమున్కున్ = పురమున్కు; అనిచెుఁన్ = పంపించెను; కృష్ఠాండు = కృష్ఠాడు; పెలుచన్ =
ఆగ్రహముతో.

భావము:- శ్రీకృష్ఠాడు పురుటింటిలో చంటిబిడడ గా పొత్తి ళులో ఉన్న సమయ మది. పాలిళులో ప్రతేయక

విషం కలిగిన్ పూతన్ అనే రాక్షసి పాలివవట్నిక్త వచిచంది. ఆ శైశ్వ కృష్ఠాడు ఆమె ప్రణాలను తాగేసి
యమలోకానిక్త పంపేసాడు.

2-176-క.

వికట్సముగ నిజపద్ఘహత్తుఁ

బ్రకట్సముగా మూుఁడు నెలల బాలకుుఁడై యా

శ్కట్సనిశాట్టని న్ంతక

నికట్ససుథనిుఁ జేసె భకినికరావనుుఁడై.

టీక:- వికట్సముగన్ = వికృతముగ (ప్రకృత్త విరుదధ ముగ); నిజ = తన్; పద = కాలి; హత్తన్ = ద్బుతో;

ప్రకట్సముగాన్ = గటిి గ; మూుఁడు = మూడు (3); నెలల = నెలల; బాలకుడు = పిలు వాడు; ఐ = అయి ఉండగా; ఆ = ఆ;
శ్కట్స = శ్కట్టడు అను; నిశాట్టని = రాక్షసుని; అంతకనికట్ససుథనిుఁన్ = యమునిసమీపమున్కు పోవున్ట్టుగ; చేసెన్ =
చేసెను; భకి = భకుి ల; నికర = సమూహమున్కు; అవనుుఁడు = కాపాడువాడువాడు; ఐ = అయి.

భావము:- భకిలోక రక్షకుడైన్ శ్రీకృష్ఠాడు మూడునెలల పిలు వాడుగా ఉనానడు. శ్కట్సరూపంలో ఒక

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 131

రాక్షసుడు అతణిా పరిమారచట్నిక్త వచాచడు. అది గమనించిన్ బాలకృష్ఠాడు తన్ కాలితనునతో ఆ ద్ఘన్వుణిా
దండధరుని వదద కు సాగన్ంపాడు.

2-177-క.

ముదుల కొమరుని వ్రేతల

రదులకై తలిు ఱోల రజుజలుఁ గట్సి ం

బదులకు మనునముటిి న్

మదుల వడిుఁ గూలెచ జన్సమాజము వొగడన్.

టీక:- ముదదల = ముదదలు మూట్సగట్లి ; కొమరునిన్ = పుత్రుని; వ్రేతల = గోపికల; రదదలన్ = పేచీల; కై = వలు ;

తలిు = తలిు (యశోద); ఱోలన్ = రోటిక్త వేసి; రజుజలుఁన్ = తాళుతో; కట్సి ుఁన్ = కటిి వేయగా; పదదలకున్ = పంతానిక్త,
పట్టిదలతో; మనున = ఆకాశ్మును; ముటిి న్ = అంటిన్; మదదలుఁన్ = మదిద చెట్సు ను; వడిుఁన్ = వడుపుగా; కూలెచన్ =
కూలిచవేసెను; జన్ = గోపజనుల, ప్రజల; సమాజము = సమూహము; పొగడన్ = పొగుడున్ట్టుగా.

భావము:- కృష్ఠాడు అలు రి చేసుినానడని గోపికలు యశోదవదద గోలపెట్ిరు. యశోద అతణిా త్రాటితో

రోటిక్త కటిి వేసింది. అతడు ఆ రోటిని ఈడుచకొంటూ వెళ్లు ఆకాశానిన అంట్ల జంట్స మదదలను నేలగూలాచడు.
అప్పుడు అకకడి జన్మంతా కృష్ఠాణిా కీరిించారు.

2-178-మ.

మద్విఁ గృష్ఠాండు యశోదబిడడ ుఁ డని న్మమంజాల యోగంద్ర త

దవదనాంభోజములోుఁ జరాచర సమసి ప్రణిజాతాట్సవీ

న్ద న్దయద్ర పయోధి యుకి మగు నానా లోకజాలంబు భా

సవ దనూన్క్రియుఁ జూపెుఁ దలిు క్త మహాశ్చరయంబు వాటిలు ుఁగన్.

టీక:- మదిుఁన్ = మన్సులో; కృష్ఠాండు = కృష్ఠాడు; యశోద = యశోద యొకక; బిడడ ుఁడు = పిలాుడు; అని = అని;

న్మమంజాల = న్మమలేను; యోగి = యోగులలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠుడా; తత్ = అతని; వదన్ = నోరు అను; అంభోజమున్
= పదమము {అంభోజము - నీటిలో పుటిి న్ది - పదమము}; లోన్ = లోపల; చర = కదలున్వి; అచర = కదలలేనివి
అయిన్; సమసి = సరవ; ప్రణి = జీవుల; జాత = జాత్పలను; అట్సవీ = అడవి; న్ద = న్దములు {న్దములు -
పడమటిక్త ప్రవహించున్వి}; న్ది = న్దలు {న్ది - తూరుున్కు ప్రవహించున్ది}; అద్ర = కొండలు; పయోధిన్ =
సముద్రములు; యుకి = కలిగిన్ది; అగు = అయిన్టిి ; నానా = అనేక; లోక = లోకముల; జాలంబున్ =
సమూహములను; భాసవత్ = ప్రకాశ్ముతోను; అనూన్ = నిరాట్సంకమైన్; క్రియుఁన్ = విధముగాను; చూపెన్ =
చూపించెను; తలిు = తలిు ; క్తన్ = క్త; మహా = గొపు; ఆశ్చరయంబున్ = ఆశ్చరయము; పాటిలు గన్ = కలుగున్ట్టు.

భావము:- యోగివరణుయడ! నారద! ఇలాంటి పరమాదభతాలు ఎనోన బాలయంలోనే చేసిన్ కృష్ఠాడు

యశోద కొడుకని నేను న్మమలేకుండా ఉనానన్యాయ. ఒకనాడు అతడు తలిు క్త సకలచరాచర జీవులు,

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 132

అడవులు, న్దీన్ద్ఘలు, పరవతాలు, సముద్రాలు సమసి ంతో కూడిన్ వివిధ జగజాజలాలని అపూరవంగా తన్
నోట్స చూపాడు. అది చూసి ఆ తలిు అమతాశ్చరయంతో చక్తత్పరా లయింది.

2-179-చ.

వర్ యమునాన్దీ హ్రద నివాసకుుఁడై నిజ వకీ నిరగత

సుఫరితవిష్ణంబుపాన్మున్ భూజనులన్ మృత్తుఁబొందుఁజేయు భీ

కర్ గరళదివజిహువుఁ డగు కాళ్లయ పన్నగు నా హ్రదంబుుఁ జ

చెచర్వెడలించికాచె యదసింహుుఁడు గోపకగోగణంబులన్.

టీక:- వర = శ్రేషు మైన్; యమునా = యమునా; న్దీ = న్ది యొకక; హ్రదన్ = మడుగు (ఏటిలో నీటిలోత్పగల

చ్చట్ట)లో; నివాసకుుఁడు = నివసిసుిన్నవాడు; ఐ = అయి; నిజ = తన్; వకీ = నోటి నుండి; నిరగత = వెలువడు; సుురిత
= ప్రసిదద మైన్; విష్ణ = విషముతో కూడిన్; అంబున్ = నీటి; పాన్మున్న్ = తాగుట్స వలన్; భూ = భూమమీది;
జనులున్ = ప్రజలను; మృత్తుఁన్ = మరణమును; పొందుఁన్ = పొందన్ట్టు; చేయు = చేసేట్సట్ట వంటి; భీకర =
భయంకర; గరళ = విషపు; దివ = రండు; జిహువుఁడు = నాలుకల కలవాడు {దివజిహువడు - రండు నాలుకల వాడు,
పురుష సరుము, రండు రకముల మాట్ుడు వాడు, మోసగాడు}; అగు = అయిన్; కాళ్లయ = కాళీయుడు అను;
పన్నగున్ = పామును; ఆ = ఆ; హ్రదంబున్ = కొలనును; చెచెచరన్ = శ్రీఘ్రమే; వెడలించి = వెడలున్ట్టు చేసి; కాచెన్
= కాపాడెను; యద = యాదవులలో; సింహుుఁడున్ = సింహము వంటి వాడు; గోపక = గోపకుల; గో = గోవుల;
గణంబున్న్ = సమూహములను.

భావము:- కాళ్లయుడనే సరురాజు యమునా న్ది మడుగులో నివసించేవాడు. అతని కోరలలో

భయంకరమైన్ విషం వుండేది. అతడు క్రక్తకన్ ఆ గరళం కలిసిన్ నీళ్లు త్రాగి ప్రజలు ప్రణాలు గోలోుయ్య
వారు. ఇలా వుండగా యాదవశ్రేష్ఠుడైన్ కృష్ఠాడు కాళ్లయుణిా ఆ మడుగునుండి వెడలగొటిి గోవులను,
గోపాలురను కాపాడాడు.

2-180-మ.

తనయా గోపకు లకక రయితఱ, నిద్రం జందుఁ గారిచచుచ వ

చిచనిఁ గృష్ణా మము న్గినపీడిత్పల రక్షింపం దగుం గావవే

యనిన్ం గనునలు మీరు మోడువుఁడిద్ ద్ఘవాగినన్ వెసనానరుి నే

న్న వారట్సు యొన్రు మ్రంగె శఖిుఁ బద్ఘమక్షుండు లీలా గత్తన్.

టీక:- తన్యా = కుమారా; గోపకులు = గోపకులు; ఒకక = ఒక; రయి = రాత్రి; తఱ = సమయములో; నిద్రన్ =

నిద్ర; చెందన్ = పోవుచుండగ; కారిచచుచ = కారిచచుచ, ద్ఘవాగిన {కారిచచుచ - అడవి తగులబడున్పుటి పెదద నిప్పు,
ద్ఘవాగిన, దహించు అగిన}; వచిచన్ుఁన్ = రాగా; కృష్ణా = కృష్ణా; మమున్ = మముమ; అగినన్ = అగినచే; పీడిత్పలన్ =
బాధిత్పలను; రక్షింపన్ = కాపాడ; తగున్ = తగగవారము; కావవే = కాపాడు; అనిన్న్ = అన్గా; కనునలు = కళ్లు;
మీరున్ = మీరు; మోడువుఁడు = మూసుకొన్ండి; ఇద్ = ఇదిగో; ద్ఘవాగినన్ = కారిచచుచను {కారిచచుచ - అడవి

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 133

తగులబడున్పుటి పెదద నిప్పు, ద్ఘవాగిన - దహించు అగిన}; వెసన్ = వెంట్సనే; ఆరుి న్ = ఆరుదను; నేన్ = నేను; అన్న్
= అన్గా; వారు = వారు; అట్సు = ఆ విధముగ; ఒన్రున్ = చేయగ; మ్రంగెన్ = మంగెను; శఖిుఁన్ = అగినని;
పద్ఘమక్షుండున్ = కృష్ఠాడు {పద్ఘమక్షుడు-పదమములవంటి కనునలు ఉన్నవాడు, కృష్ఠాడు}; లీలా=లీల; గత్తన్=వలె.

భావము:- కుమార! గోపకు లందరు ఒకనాటి రాత్రి నిద్రసుినానరు. ఇంతలో అమాంతంగా కారిచచుచ

వాళును చుట్టిముటిి ంది. “కృష్ణా! మంట్సలోు చికుకకొనానము. మమమలిన కాపాడు, కాపాడు” అంట్ట
వాళుందరూ తనున వేడుకొనానరు. అప్పుడు పద్ఘమక్షుడు “మీరంతా కళ్లు మూసుకొండి ఇదిగో క్షణంలో నేను ఆ
ద్ఘవాన్లానిన ఆరిు వేసాిను అనానడు.” వారలా చేశారు. కృష్ఠాడు అలవోకగా కారిచచుచను కబళ్లంచి వేశాడు.

2-181-క.

మందని గత్త యము నాంబువు

లంద నిసిం గ్రుంక్త బదధుఁడై చిక్తకన్ యా

న్ందని వరుణుని బంధన్

మంద నివృత్పి నిగుఁ జేసె హరి సదయుండై.

టీక:- మందని = తెలివి తకుకవ వాని; గత్తన్ = వలె; యమున్ = యమున్ యొకక; అంబువులు = నీటి;

అందన్ = లో; నిసిన్ = రాత్రి వేళ; క్రుంక్త = మునిగి; బదధుఁడై = (వరుణునిచే) బంధింపబడి; చిక్తకన్న్ = చికుకకొన్గా;
ఆ = ఆ; న్ందనిన్ = న్ందని; వరుణునిన్ = వరుణుని యొకక; బంధన్ము = బంధన్ము; అందన్ = నుండి;
నివృత్పి నిగుఁన్ = విడివడిన్వానిగ; చేసెన్ = చేసెను; హరి = కృష్ఠాడు {హరి - దఃఖములను హరించు వాడు};
సదయుండు = దయగల వాడు; ఐ = అయి.

భావము:- ఒక రాత్రివేళ న్ందడు మందమత్త వలె యమునా న్దీ జలాలలో సానన్ం చేసూ
ి మునిగి,

వరుణుని పాశాలలో చికకకొనానడు. అప్పుడు దయాసింధుడైన్ హరి ఆ బంధంనుండి అతణిా విడిపించాడు.

2-182-మ.

మయసూనుండు నిజానువరుి ల మహామాయన్ మహీభృదగహా

శ్రయులంగా నన్రించి తతుథము నీరంధ్రంబు గావించిన్న్

రయ మొపుం గుటిలాసురాధమునిుఁ బోరం ద్రుంచి గోపావళ్లన్

దయతోుఁ గాచిన్ కృష్ఠా సన్మహిమ మేతనామత్రమే తాపసా!

టీక:- మయ = మయుని; సూనుండున్ = కొడుకు; నిజ = తన్; అనువరుి లన్ = అనుచరులను; మహా = గొపు;

మాయన్ = మాయతో; మహిన్ = కొండల లోని; భృత్ = పెదద ; గుహన్ = గుహలో; ఆశ్రయులన్ = చేరిన్వారి; కాన్ =
అగున్ట్టు; ఒన్రించి = చేసి; తత్ = ఆ; పథమున్ = ద్ఘరిని; నీరంధ్రంబున్ = సందలేన్ట్టుగ, ద్ఘరిలేనిదిగ;
కావించిన్న్ = చేసిన్న్; రయము = వేగముగ; ఒపున్ = అగున్ట్టు; కుటిల = వక్ర బుదిధ ఐన్; అసుర = రాక్షస;
అధమునిన్ = అధముడిని; పోరన్ = యుదధ ములో; త్రుంచి = న్రికసి; గోప = గోపకుల; ఆవళ్లన్ = సమూహమును;
దయ = కరుణ; తోన్ = తో; కాచిన్న్ = కాపాడిన్; కృష్ఠా = కృష్ఠాని; సత్ = మంచి; మహిమన్ = మహిమము;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 134

ఏతనామత్రమే = సామాన్యమైన్ద్ఘ, కాద; తాపసా = ముని.

భావము:- నారదమునీశ్వర! వోయమాసురుడు మయుని కుమారుడు. అతను ఒకసారి తన్ మాయా

ప్రభావంతో కృష్ఠాని సహచరులైన్ గోపకు లందరినీ ఒక గుహలో ద్ఘచేసాడు. ఇంకెవవరు ఆ గుహలో

వెళుడానిక్త లేకుండా మూసివేశాడు. అంతట్స మహావేగంతో కృష్ఠాడు ఆ క్రూరద్ఘన్వుణిా పోరాట్సంలో
చంపాడు. గోపాలకుల న్ందరినీ కృపతో కాపాడాడు. అట్టవంటి కృష్ఠాని మహామహిమలను ఇంత్తంతని
చెపుతరమా.

2-183-క.

దివిజేంద్రప్రీత్తగ వ

లు వజను లేుఁట్లుఁట్సుఁ జేయు లాలిత సవనో

త్వము హరి మానిపిన్ గో

పవరులు గావింపకున్న బలరిపుుఁ డలుకన్.

టీక:- దివిజ = దేవతలకు; ఇంద్ర = ఇంద్రునిక్త; ప్రీత్తగన్ = ప్రీత్త కలుగు న్ట్టు; వలు వ = గోపాలక; జనులున్ =

సమూహములు; ఏుఁట్లుఁట్సుఁన్ = ప్రత్తఏట్; చేయు = చేసుిండే; లాలిత = ఆన్వాయితీ {లాలిత - లలి (క్రమము)
ప్రకారము చేయున్ది, ఆన్వాయితీ}; సవన్ = యజా ; ఉత్వమున్ = ఉత్వమును; హరి = కృష్ఠాడు; మానిపిన్న్ =
మానిపించగ; గోప = గోపకులలో; వరులున్ = శ్రేష్ఠులు; కావింపకున్న = చేయక పోవుట్సచే; బల = బలుడు అను
రాక్షసుని; రిపుుఁడు = శ్త్రువు (ఇంద్రుడు); అలుకన్ = కోపముతో.

భావము:- గోపకులు ప్రత్తసంవత్రము ఇంద్రుడిక్త ప్రిత్తగా చేసే యాగానిన శ్రీకృష్ఠాడుమానిపించగా,

గోపకులు యాగం చేయడం మానివేశారు. ద్ఘనితో ఇంద్రుడు కోపంతో....

2-184-తే.
మంద గొందల మంద న్మందవృష్టి ుఁ
గ్రందకొనుుఁ డంచు నింద్రుండు మందలింపుఁ
జండపవన్ సముదూ
ధ త చట్టల విలయ
సమయ సంవరి కాభీల జలధరములు.
టీక:- మంద = పశువుల గణములు; కొందలము = చీకాకు; అందన్ = పడున్ట్టుగ; ఆమంద = దట్సి మైన్; వృష్టి న్

= వరిముకై; క్రంద = కముమ; కొనుుఁడు = కోండి; అంచున్ = అని; ఇంద్రుండు = ఇంద్రుడు; మందలింపన్ =
హెచచరింపగ; చండ = భయంకరములైన్; పవన్న్ = వాయువులచే; సముదూ
ధ త = బాగుగా ఎగరగొట్సి బడిన్; చట్టల =
భయంకరములైన్; విలయ = ప్రళయ; సమయ = కాలపు; సంవరిక = సుడిగాలులతో కూడిన్; ఆభీల =
భయంకరమైన్; జలధరములు = మేఘములు {జలధరములు - జలమును ధరించున్వి - మేఘములు}.

భావము:- వ్రేపలెు కలతపడేట్సట్టి జోరున్ ఎడతెరపిలేని వాన్ వెంట్సనే కురవండి అంటూ ఇంద్రుడు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 135

మేఘాలను ఆదేశంచాడు. ప్రచండమైన్ మారుతవేగానిక్త పై కెగిరి ప్రళయకాలంలోని సంవరికాలవంటి

భయంకరమైన్ మేఘాలు.....

2-185-శా.

సపు సకంధ శఖ్య కలాప రుచిమత్స్ద్ఘమనీవలిు కా

దీపోుదగ్రముహుసి మః పిహితధాత్రీ భాగనీరంధ్రమై

సప్తుశ్వసుఫర దింద మండల న్భస్ంఛాదితాశాంతర

వాయప్తుంభోద నిరరగళసుఫట్స శలావాః పూరధారాళమై.

టీక:- సపి = ఏడు {సపి సకంధ శఖ్య - ఏడు నాలుకల అగిన శఖలు - అగిన ఏడు నాలుకలు - కాళ్ల, కరాళ్ల,

విసుఫలింగిని, ధూమ్రవరా, విశ్వరుచి, లోహిత, మనోజవ}; సకంధ = నాలుకల; శఖ్య = అగిన శఖల; కలాప =
సమూహము యొకక; రుచిన్ = వెలుగులు; మత్ = కలిగిన్; సౌద్ఘమనీ = మెరుపు; వలిు కా = తీగలు; దీపి =
ప్రకాశ్మున్కు; ఉదగ్ర = భయంకరమై; ముహుః = మధయ మధయ వచుచ; తమస్ = చీకటి; పిహిత = కపుబడిన్; ధాత్రీ =
భూమ; భాగ = భాగములంద; నీరంధ్రము = దట్సి ము; ఐ = అయి; సపి = ఏడు {సపాిశ్వసుురత్ - ఏడు గుఱి ములతో
వెలుగొందన్ది (సూరయమండలము)}; అశ్వ = గుఱి ములతో; సుఫరత్ = వెలుగొందన్దియు; ఇంద = చంద్ర;
మండల = మండలమును; న్భస్ = ఆకాశ్మండలమును; సంఛాదిత = కపిువేసిన్; ఆశ్ = దికుకలు; అంతర =
అంతము వరకు; వాయపి = వాయపించిన్; అంభోదన్ = మేఘముల నుండి; నిరరగళ = ఎడతెగని; సుఫట్స =సుషి మైన్; శలా
= రాళురాళుతో కూడిన్; వాః = నీటి; పూర = వెలుువలు, మొతి ములు; ధారాళము = ధారలు కటిి న్ది, విశ్ృంఖలమైన్ది;
ఐ = అయి.

భావము:- వాన్ ప్రరంభ మయింది. అగిన జావలలాుగా మరుమట్టు గొలిపే మెరుపులతోటి, మాటిమాటిక్త

ఉగ్రంగా ఉరిమే ఉరుములతోటి దేవేంద్రునిచే ప్రేరపింపబడిన్ వరిం అంతకంతకూ భయంకర మయింది.

సూరయ చంద్రమండలాలతో సహా గగనానిన కపిువేసి దిగంతరాలకు వాయపించాయి ఆ కారుమబుులు,
ధారాళంగా కుండపోతగా రాళువాన్ కురియసాగింది.

2-186-వ.
కురియు వాన్జలుు పెలుున్ రిమమలుగొని సొమమలు వోయి గోకులం బాకులంబయి "కృషా !
కృషా ! రక్షింపు"మని యారిింబొంది కుయియడ న్యయఖండ కరుణారస సముద్రుండును
భకిజన్ సురద్రుముండును నైన్ పుండరీకాక్షుండు.
టీక:- కురియు = కురియుచున్న; వాన్ = వరిము; జలుు = జలుుల; పెలుున్ = మక్తకలి వేగమున్కు; రిమమలుగొని =

వెఱెి త్తి ; సొమమలు = సొమమసిలిు ; ఓయి = పోయి; గోకులంబున్ = గోకులమంతా; ఆకులంబున్ = చీకాకుపడిన్ది; అయి
= అయి; కృషా = కృషా ; కృషా = కృషా ; రక్షింపుము = రక్షింపుము; అని = అని; ఆరిిన్ = ఆరిిని, బాధను; పొంది = పొంది;
కుయియడన్ = మొరపెట్టికొన్గ; ఆ = ఈ; అఖండ = అఖండమైన్; కరుణా = కరుణా; రస = రసముతో;
సముద్రుండునున్ = సముద్రము వంటివాడు; భక్తి = భకి; జన్ = జనుల; దేవ = దేవ; ధ్రుముడునున్ = చెట్టి
(కలువృక్షము)ను; ఐన్ = అయిన్టిి ; పుండరీక = తామరాకుల వంటి {పుడరీకాక్షుడు - తామరాకుల వంటి కళ్లు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 136

ఉన్నవాడు, కృష్ఠాడు}; అక్షుండు = కనునలున్న వాడు, కృష్ఠాడు.

భావము:- విరామం లెకుండా అలా కురిసే అంత పెదద వాన్జలుుకు గోకులమంతా వాయకుల

మయిపోయింది. జనులందరూ కలత చెంది మూరిాలాురు. ఆ విధంగా ఆరిితో “కృష్ణా! కృష్ణా! కాపాడు;
కాపాడు” అంటూ మొరపెట్టికొనానరు. అపుడు అన్ంత దయాసముద్రుడు, భక్తి జనుల పాలిటి
కలువృక్షము అయిన్ పదమనేత్రుడు.

గోవర్థనగిరి ధ్యర్ణంబు

2-187-శా.

సప్తుబద ంబుల బాలుుఁడై నిజభుజాసి ంభంబున్న్ లీలమై

సప్తుహంబులు శైలరాజము లసచాతీ ంబుగాుఁ ద్ఘలిచ, సం

గుపు ప్రణులుఁ జేసె మాధవుుఁడు గోగోపాలకవ్రాతమున్

సప్తుంభోధి పరీతభూధరున్ కాశ్చరయంబె చింత్తంపుఁగన్.

టీక:- సపి = ఏడు; అబద ంబులన్ = సంవత్రాల (వయసున్న); బాలుుఁడు = బాలకుడు; ఐ = అయి; నిజ = తన్;

భుజ = భుజము అను; సి ంభంబున్న్ = సి ంభము మీద; లీలమై = లీలతో; సపి = ఏడు; అహంబులున్ = దిన్ములు;
శైల = పరవతములలో; రాజమున్ = గొపుద్ఘనిని; లసత్ = తళ్లకుల; ఛత్రంబు = గొడుగు; కాన్ = అయిన్ట్టు, వలె;
తాలిచ = ధరించి; సంగుపి = బాగుగా ద్ఘచబడిన్; ప్రణులుఁన్ = జీవులను; చేసెన్ = చేసెను; మాధవుుఁడు = కృష్ఠాడు
{మాధవుడు - మాధవి భరి, భగవంత్పడు}; గో = గోవుల; గోపాలక = గోపకుల; వ్రాతమున్ = సమూహములను; సపి =
ఏడు; అంభోధిన్ = సముద్రముల; పరీత = పరయంతమైన్; భూ = భూమని; ధరున్ = ధరించువాని; క్తన్ = క్త;
ఆశ్చరయంబె = ఆశ్చరయకరమైన్ పనా; చింత్తంపగన్ = ఆలోచించి చూసేి .

భావము:- శ్రీకృష్ఠాడు ఏడేళు బాలుడై ఉనాన ఏడు రోజుల పాట్ట సి ంభములాంటి తన్ భుజముపై

అలవోకగా శ్రేషు మైన్ శైలము గోవరథన్గిరిని ఓ ప్రకాశంచే గొడుగులాగ ఎత్తి పట్టికునానడు. గోవులను
గోపాలకులను ద్ఘని మరుగున్ ద్ఘచి అందరి ప్రణాలను రక్షించాడు. సపి సముద్రాలతో చుట్సి బడి ఉండే
భూమ న్ంతటిని ధరించిన్ ఆ పరమపురుష్ఠనిక్త ఇది వింత పనేం కాద.

2-188-సీ.
సాంద్రశ్రచచంద్ర చంద్రకా ధవళ్లత-
విమల బృంద్ఘవన్ వీథియంద
రాసకళీ మహోలాుసుుఁడై యుత్పఫలు -
జలజాక్షుుఁ డక నిశాసమయమున్ను

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 137

దన్రారు మంద్ర మధయమ తారముల నింపు-

దళ్లకొతి రాగభేదములుఁ జలుఁగి
ధైవత ఋషభ గాంధార నిష్ణద పం-
చమ షడజ మధయమ సవరము లోలిుఁ

2-188.1-తే.
గళలు జాత్పలు మూరాన్ల్ గలుగ వేణు
నాళ వివరాంగుళనాయస లాలన్మున్
మహితగత్తుఁ బాడె న్వయకి మధురముగను
పంకజాక్షుండు ద్ఘరువు లంకురింప.
టీక:- సాంద్ర = చికకటి; శ్రత్ = శ్రతాకల, శ్రదృత్పవు; చంద్ర = చంద్రుని; చంద్రకా = వెనెనలల; ధవళ్లత =

తెలు నైన్; విమల = నిరమలమైన్; బృంద్ఘవన్ = బృంద్ఘవన్ము యొకక {బృంద్ఘవన్ము - బృందము ఆవన్ము
(రక్షించుట్స), బృంద (త్పలసి) వన్ము (తోట్స)}; వీథి = ద్ఘరుల; అందన్ = లో; రాసకళీ = రాసకళ్ల వలని {రాసకళ్ల -
ఒకరి చేత్పలకరు పట్టికొని గుండ్రముగ పాట్సలకు లయబదద ముగ త్తరుగు నాట్సయవిశ్లషము}; మహా = గొపు;
ఉలాుసుుఁడు = ఉలాుసము కలవాడు; ఐ = అయియ; ఉత్పఫలు = బాగుగ విరిసిన్; జలజ = పదమము {జలజ - నీటిలో
పుటిి న్ది - పదమము}; అక్షుుఁన్ = కనునలవాడు (కృష్ఠాడు); ఒక = ఒక; నిశా = రాత్రి; సమయమున్న్ = వేళ; తన్రారు =
అత్తశ్యిసుిన్న; మంద్ర = మంద్ర సాథయి {మంద్ర - నాభిసాథన్మున్ పలుకుధవని, మధయ - హృదయ
సాథన్మున్పలుకుధవని, తారా - మూరథమున్ంద పలుకుధవని}; మధయమ = మధయమ సాథయి; తారములన్ = తారా
సాథయి లు; నింపు = నింపబడుట్స; తళ్లకొతి = సరికొతి , తళ్లకులు ఒతి గ; రాగ = రాగములలోని; భేదములన్ =
భేదములతో; చెలుఁగి = చెలరగి; ధైవత = ధైవతము (ద); ఋషభ = ఋషభము (రి); గాంధార = గాంధారము (గ);
నిష్ణద = నిష్ణదము (ని); పంచమ = పంచమము (ప); షడజ మ = షడజ మము (స); మధయమ = మధయమము (మ);
సవరములు = (సపి ) సవరములు; ఓలిుఁన్ = వరుసలుగ; కళలు = కళలును {కళలు - కాల కాలపరిమాణ విశ్లషములు};
జాత్పలు = జాత్పలును {జాత్పలు - తాళ భేదములు}; మూరచన్ల్ = మూరచన్లును {మూరచన్లు - సవర
సమూహముల భేదములు}; కలుగన్ = కలిగేలాగ; వేణు = వేణువు యొకక; నాళ = గొట్సి పు; వివరన్ = రంధ్రముల పై;
అంగుళ = వేళు; నాయస = ముద్రల వాడికలోని; లాలన్మున్న్ = సునినతతవముల; మహిత = గొపు; గత్తన్ =
విధాన్మున్; పాడెన్ = పాడెను (పాట్సలు); అవయకి = వివరించలేన్ంత; మధురముగను = తీయగా; పంకజ = పదమము
వంటి; అక్షుండు = కనునలవాడు; ద్ఘరువులు = మోళ్లు; అంకురింపన్ = చిగురించున్ట్టు.

భావము:- అది ఒక శ్రతాకలపు రాత్రి. పండువెనెనలలో బృంద్ఘవన్ మంతా తెలు గా మెరిసిపోతోంది.

విరబూచిన్ తామరలవంటి కనునలు గల కృష్ఠాడు ఆ వన్ంలో రాసకళ్లక్త ఉపక్రమంచాడు. ఆ క్రీడోలాుసంతో

పిలు న్గ్రోవి చేత బట్ిడు. ద్ఘని రంధ్రాలపై వ్రేళ్ళ
ు నుత్ప ఇంపుగా అనేక రాగాలను ఆలపించాడు. వాటిలో
మంద్రసాథయినీ, మధయమసాథయినీ, తారసాథయినీ వినిపించాడు. షడజ మం, ఋషభం, గాంధారం, మధయమం,
పంచమం, ధైవతం, నిష్ణదం అనే సవరాలు, కళలు, జాత్పలు, ఆరోహణావరోహణ క్రమాలు తేట్సపడేట్సట్టిగా
అవయకి మధురంగా గాన్ం చేసాడు. ఆ గానానిక్త మ్రోళ్లు చివురించాయి.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 138

2-189-మ.

హరివేణూదగ త మంజులసవరనినాద్ఘహూతలై గోప సుం

దరు లేతేర ధనాధిపానుచరగంధరువండు గొంపోవుఁ ద

తి రుణుల్ గుయియడ శ్ంఖచూడునిభుజాదరుంబు మాయించి తాుఁ

బరిరక్షించిన్ యటిి కృష్ఠాని నుత్తంపన్ శ్కయమే య్యరిక్తన్?

టీక:- హరి = కృష్ఠాడు; వేణు = వేణువు నుండి; ఉదగ త = వెలువడిన్; మంజుల = మనోహరమైన్; సవర =

సవరముల; నినాద = చకకటి నాదముచే; ఆహుత్పలు = పిలువ బడిన్వారు; ఐ = అయి; గోప = గోపికా; సుందరులు =
సుందరీమణులు; ఏతేర = రాగా; ధనాధిప = కుబేరుడు {ధనాధిపుడు - ధన్మున్కు అధికారి - కుబేరుడు}; అనుచర
= అన్చరుడైన్; గంధరువండున్ = గంధరువడు; కొంపోవుఁన్ = పట్టికొని పోగా; తత్ = ఆ; తరుణుల్ = సీీ లు;
కుయియడన్ = మొరపెట్సి గా; శ్ంఖచూడునిన్ = శ్ంఖచూడుడుని; భుజా = (తన్) భుజముల; దరుంబున్ = బలముతో;
మాయించి = ఓడించి; తాుఁన్ = తాను; పరిరక్షించిన్న్ = కాపాడిన్; అటిి =అట్టవంటి; కృష్ఠాని=కృష్ఠాని; నుత్తంపన్ =
సుిత్తంచుట్స; శ్కయమే = అలవి అగునా ఏమ; ఏరిక్తన్ = ఎవరికైనా సర.

భావము:- మధుర సవరాల పిలుపులు శ్రీహరి వేణువు నుండి వెలువడి ఆకరిిసుినానయి. ద్ఘనితో గోపికలు
పరుగెత్పి కు వచాచరు. అప్పుడు కుబేరుని అనుచరుడైన్ శ్ంఖచూడుడనే గంధరువడు వాళు నెత్పి కు
పోయాడు, వాళ్లు “కృష్ణా!, కృష్ణా!” అంటూ మొరపెట్టికొనానరు. వెంట్సనే మాధవుడు శ్ంఖచూడుని భుజగరవం
పోకారిచ ఆ రమణీమణులను రక్షించాడు. అలాంటి వన్మాలిని కొన్యాడడం ఎవరిక్త శ్కయం కాద.

2-190-చ.

న్ర్క మురప్రలంబ యవన్దివప ముష్టి కమలు కంసశ్ం

బర్ శశుపాల పంచజన్ పౌండ్రక పలవల దంతవకీ వా

న్ర్ ఖర సాలవ వత్ బక నాగ విదూరథ రుక్తమ కశ ద

రుద ర్ వృష ధేనుక ప్రముఖ దషి నిశాట్టలుఁ ద్రుంచె వ్రేలిమడిన్.

టీక:- న్రక = న్రకాసురుడు {న్రకాసురుడు - భూమాత పుత్రుడు, సతయభామ చేత హత్పడు అయిన్ అసురుడు};

ముర = ముర {ముర - ముర అను అసురుడు వీనిని సంహరించి కృష్ఠాడు మురారి అను పేరు బడెను}; ప్రలంబ =
ప్రలంబుడు {ప్రలంబుడు - ఒక అసురుడు}; యవన్ = కాల యవనుడు {కాలయవనుడు - కృషా నిచే ప్రేరపిత్పడై
అతని వెన్నంటి ముని చూపు వలని అగినలో మరణించిన్వాడు}; దివప = దివప అను మదపుట్లనుగు {దివప - కంసుని
ఆసాథన్మందలి మదపుట్లనుగు, రంట్స త్రావుడు, 2 రకముల తాగున్ది}; ముష్టి క = ముష్టి కుడు {ముష్టి కుడు - కంసుని
ఆసాథన్ మలు యోధులు}; మలు = మలుుడు {మలుుడు - కంసుని ఆసాథన్ మలు యోధుడు}; కంస = కంసుడు {కంసుడు -
కృషా ని మేన్మామ}; శ్ంబర = శ్ంబరుడు {శ్ంబరుడు - ఒక అసురుడు}; శశుపాల = శశుపాలుడు {శశుపాలుడు -
కృష్ఠాని మేన్లుుడు}; పంచజన్ = పంచజనుడు {పంచజనుడు - కృష్ఠాడు పంచజనుని చంపి అతని నుండి
పాంచజన్యము అను శ్ంఖమును ధరించెను}; పౌండ్రక = పౌండ్రక వాసుదేవుడు {పౌండ్రక వాసుదేవుడు - పౌండ్రక
దేశ్ అధిపత్త తనే వాసుదేవుని అసలు అవతారమని విఱి వీగిన్వాడు}; పలవల = పలవలుడు {పలవలుడు - ఇలవలుడు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 139

అను రాక్షసుని కొడుకు పలవలుడు, బలరాముడు తీరథయాత్రలకు వెళ్లున్ప్పుడు మునుల కోరిక మేర పలవలుని
సంహరించాడు}; దంతవకీ = దంతవకుీ డు {దంతవకుీ డు - శశుపాలుని తముమడు}; వాన్ర = వాన్రుడు {వాన్రుడు
– వాన్ర రూపమున్ వచిచ పాచికలాడుత్పన్న బలరాముని చికాకు పరచిన్ అసురుడు}; ఖర = ఖరుడు {ఖరుడు -
గాడిదరూపి అసురుడు}; సాలవ = సాలువడు {సాలువడు - సాలవ దేశ్ రాజు}; వత్ = వతా్సురుడు {వతా్సురుడు -
గోవత్ రూపమున్ బాలకృష్ఠాని అలమందలో చేరిన్ అసురుడు}; బక = బకాసురుడు {బకాసురుడు - అత్త పెదద
బకము (కొంగ) రూపమున్ బాల కృష్ఠాని వధించవచిచన్ వాడు}; నాగ = ఆఘాసురుడు {నాగ - పాము రూపమున్
వచిచన్ అఘాసురుడు}; విదూరథ = విదూరథుడు; రుక్తమ = రుక్తమ {రుక్తమ - రుక్తమణి అన్న గారు}; కశ = కశ {కశ - కంశుని
తముమడు, భీకర గుఱి ము రూపంలో వచిచ కృష్ఠానిచే సంహరింపబడిన్వాడు}; దరుద ర = దరుద రుడు; వృష =
వృషభాసురుడు {వృషభాసురుడు - ఎదద రూపమున్ ఉన్న వృషభాసురుడు}; ధేనుక = ధేనుకుడు {ధేనుకాసురుడు -
గాడిద రూపమున్ ఉన్న ధేనుకాసురుడు}; ప్రముఖ = మొదలైన్ ప్రముఖ; దషి = దష్ఠిలైన్; నిశాట్టలుఁన్ =
రాక్షసులను {నిశాట్టలు - నిశ్ (చీకటి, చెడు) లో ప్రవరిించు వారు}; త్రుంచెన్ = సంహరించెను; వ్రేలిమడిన్ = చిటికెలో.

భావము:- ఆ శ్రీకృషా పరమాత్పమడు న్రకాసురుడు, మురాసురుడు, ప్రలంబుడు, కాలయవనుడు,

కువలయాపీడము అనే ఏనుగు, ముష్టి కుడు చాణూరుడు మొదలైన్ మలుురు, కంసుడు, శ్ంబరుడు,
శశుపాలుడు, పౌండ్రక వాసుదేవుడు, పలవలుడు, దంతవక్రుిడు, దివవిదడు అనే వాన్రుడు, గరదభాసు
రుడు, సాలువడు, వతా్సురుడు, బకాసురుడు, విదూరథుడు, రుక్తమ, కశ, దరుద రుడు, వృషభాకారాలు గల
ఏడుగురు దనుజులు, ధేనుకుడు మొదలైన్ పెకుకమంది రకకసులను ఒకక త్రుటిలో రూపుమాపాడు.
(భూభారం ఉడుపుట్సకైన్ వీరందరి సంహారముల కారకుడు కృష్ఠాడే అని తాతురయముగా గ్రహించనోపును.)

2-191-వ.
మఱయును.
టీక:- మఱయును = ఇంకను.

భావము:- అంతేకాద.

2-192-మ.

బలభీమారుజ న్ ముఖయ చాపధర రూపవాయజతం గ్రూరులన్

ఖలులన్ దషి ధరాతలేశ్వరుల సంగ్రామైక పారీణ దో

రులకళ్లం దనుమాడి సరవధరణీభారంబు మాయించి సా

ధుల రక్షించిన్ యటిి కృష్ఠాని న్న్ంత్పం గొలుి నెలు ప్పుడున్.

టీక:- బల = బలరాముడు; భీమ = భీముడు; అరుజ న్ = అరుజ నుడు; ముఖయ = ముఖయమైన్; చాప = విలుు; ధర =

ధరించిన్ వారి; రూప = రూపముల; వాయజతం = వంకతో; క్రూరులన్ = క్రూరమైన్ వారిని; ఖలులన్ = నీచులను; దషి
= దరామరుగ లైన్; ధరాతల = భూమండలాల; ఈశ్వరులన్ = రాజులను; సంగ్రామ = యుదధ ము అనే; ఏక = ముఖయ;
పారీణ = కారయముగ; దోరుల = భుజబల; కళ్లన్ = క్రీడలతో; త్పనుమాడి = సంహరించి; సరవ = సమసి ; ధరణీ =
భూమ; భారంబున్ = భారములను; మాయించి = పోగొటిి ; సాధులన్ = మంచి వారిని; రక్షించిన్న్ = కాపాడిన్; అటిి =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 140

అటిి ; కృష్ఠాని = కృష్ఠాని {కృష్ఠాడు - న్లు ని వాడు}; అన్ంత్పన్ = కృష్ఠాని {అన్ంత్పడు - అంతము లేని వాడు,
భగవంత్పడు}; కొలుిన్ = సేవింత్పను; ఎలు ప్పుడున్ = ఎలు ప్పుడును.

భావము:- బలరాముడు, భీముడు, అరుజ నుడు మొదలైన్ విలుకాండ్ర రూపాలతో అవతరించి

కఠనులు, నీచులు, దరామరుగ లు అయిన్ రాజులను రణరంగంలో ఆరితేరిన్ భుజబలక్రీడతో శ్రీకృష్ఠాడు

హతమారాచడు. సమసి భూభారానిన తొలగించాడు. సజజ నులను రక్షించాడు. అటిి అన్ంత్పణిా నేను
అనుక్షణమూ ఆరాధిసాిను.

2-193-వ.
అటిి లోకోతృష్ఠిండైన్ కృష్ఠాని యవతారమహాతయం బెఱంగించిత్త నింక
వాయసావతారంబు వినుము.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; లోక = లోకములకు; ఉతృష్ఠిండు = ఉతి మమైన్ వాడు; ఐన్ = అయిన్; కృష్ఠాని =

కృష్ఠాని; అవతార = అవతార; మహాతయంబున్ = గొపుతన్మును; ఎఱంగించిత్తన్ = తెలియజేసిత్తని; ఇంకన్ = ఇంక;

వాయస = వాయసుని; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- అట్టవంటి సరవలోకశ్రేష్ఠుడైన్ శ్రీకృష్ఠాని అవతారానిన ప్రభావానిన చెపాును. మరిక

వాయసావతారం చెపాిను వినుము.

2-194-చ.

ప్రతయుగమంద సంకుచితభావులు న్లుతరాయువుల్ సుద

రగతకులునైన్ మరుి ాల కగమయములున్ సవకృతంబులున్ సుశా

శ్వతములునైన్ వేదతరుశాఖలు ద్ఘ విభజించిన్టిి స

నునతుిఁడు పరాశ్రప్రియతనూజుుఁడు నా హరి పుట్టి న్రిమలిన్.

టీక:- ప్రత్త = ప్రత్త ఒకక; యుగము = యుగము; అందన్ = లోను; సంకుచిత = అలు; భావులు = బుదధలు;

అలుతర = మక్తకలి తకుకవ; ఆయువుల్ = ఆయువు కలవారు; సుదరగత్తకులున్ = మక్తకలి అధోగత్తక్త చెందవారు;
ఐన్ = అయిన్టిి ; మరుి ాలన్ = మాన్వులు {మరుి ాలు - మృత్పయవు తపుని న్రజన్మ ఎత్తి న్వారు, న్రులు}; కున్ = కు;
అగమయములున్ = బోధపడనివి {అగమయములు - ద్ఘరి చికకనివి, అరథము చేసికొనుట్సకు లంగనివి, బోధపడనివి,
వేదములు}; సవకృతంబులున్ = తమంత తామే పుటిి న్వి {సవకృతంబులు - అపౌరుషేయములు - సవతః కృత్త
చేయబడిన్వి, వేదములు}; సుశాశ్వతములున్ = ఎలు ప్పుడును ఉండున్వి {సుశాశ్వతములు - ఎలు ప్పుడును మంచి
కలవి, వేదములు}; ఐన్ = అయిన్టిి ; వేదన్ = వేదములు అను; తరు = వృక్షమున్కు; శాఖలున్ = కొమమలు; తాన్ =
తను; విభజించిన్న్ = విభాగములుగ ఏరురచిన్; అటిి = అట్టవంటి; సనునత్పుఁడున్ = మంచివారిచే సుిత్తంపబడిన్
వాడు; పరాశ్రన్ = పరాశ్రున్కు; ప్రియ = ప్రియమైన్; తనూజుుఁడు = పుత్రుడు; నా = గా; హరి = విష్ఠావు; పుట్టి న్ =
పుట్టి ను; న్రిమలిన్ = ఇషి పూరవకముగా.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 141

భావము:- ప్రత్త యుగంలో అలుబుదధలు, అలాుయుష్ఠకలు, దరగత్త పాలయ్యయవారు అయిన్ మాన్వు

లుంట్రు. వాళుకు భగవంత్పడు నిరిమంచిన్వి, శాశ్వతములు అయిన్ వేద్ఘలు బోధపడవు. అలాంటి వాళును
అనుగ్రహించాలనే బుదిధ తో శ్రీహరి సజజ న్సుిత్త పాత్రుడై పరాశ్ర మహరిి ప్రియపుత్రుడైన్ వాయసుడుగా
అవతరించి ఆ వేదవృక్షానిన శాఖలు శాఖలుగా విభజించాడు.

2-195-వ.
మఱయు బుద్ఘధవతారంబు వినుము.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; బుదధ = బుదధని; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- ఇంక బుద్ఘధవారమును తెలుపుతాను ఆలక్తంచు.

2-196-మ.

అతలోలాత్పమలు సూన్ృతేతరులు భేద్ఘచార సంశీలురు

దధ త పాష్ణండమ త్సపధరుమాలు జగత్ంహారు లైన్టిి యా

దిత సంజాత్ప లధరమవాసన్ల వరిింపం దద్ఘచార సం

హత మాయించి హరించె ద్ఘన్వులుఁ బద్ఘమక్షుండు బుద్ఘధకృత్తన్.

టీక:- అత్త = మక్తకలి; లోలా = చంచల; ఆత్పమలున్ = సవభావులును; సూన్ృత = సతయమారగమున్కు; ఇతరులు

= తపిుంచి వరిించు వారు; భేద = భేదమైన్, ద్ఘరితపిున్; ఆచార = ఆచారములను; సంశీలురు = అనుసరించు
వారు; ఉదధ తన్ = చెలరగిన్; పాష్ణండ = పాష్ణండము అను {పాష్ణండ మతములు - బండరాయి లాంటి చలన్ము
లేని మతములు}; మత = మతము లందలి; ఔప = అభాస, చిలు ర {ఔప - అభాస, సతయమనిపించు అసతయపువి};
ధరుమలున్ = ధరమములను అనుసరించు వారును; జగత్ = లోకులను; సంహారులున్ = సంహరించు వారు; ఐన్టిి =
అయిన్టిి ; ఆ = ఆ; దిత్త = దిత్త అంశ్లతో; సంజాత్పలు = కూడి పుటిి న్ వారు; అధరమ = అధరమమైన్; వాసన్లన్ =
సంసాకరములతో; వరిింపన్ = త్తరుగు చుండగ; తత్ = ఆ; ఆచార = అలవాట్సు , సంసాకరముల; సంహత్తన్ =
పరంపరలను; మాయించి = మానిపించి; హరించెన్ = తొలగించెను; ద్ఘన్వులన్ = రాక్షసులను; పద్ఘమక్షుండున్ =
విష్ఠావు {పద్ఘమక్షుడు - పదమముల వంటి కనునలు ఉన్నవాడు - హరి}; బుదధ = బుదధని; ఆకృత్తన్ = సవరూపముతో.

భావము:- మక్తకలి చపలసవభావులు, అసతయవాదలు, భేద్ఘచారపరాయణులు చెలరగి శుదధ పాషండ

మతమనే అభాస ధరమములు పాటించువారు అయిన్ దైత్పయలు అధరమంగా ప్రవరిిసుింట్ల. పుండరీకాక్షుడు

బుదధడుగా అవతరించి ఆ రకకసులను ఆ దరాచారాలతోపాట్ట నిరూమలించాడు.

2-197-వ.
మఱయుం గలకావతారంబు వినుము.
టీక:- మఱయున్ = ఇంక; కలిక = కలిక యొకక {కలిక - కలి (క అన్ చెడు, పాపము కారణభూత్పడు) ని చెడుపు

వాడు}; అవతారంబున్ = అవతారమును; వినుము = వినుము.

భావము:- మరియు కలకావతారము గురించి వినుము.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 142

2-198-మ.

వనజాక్షసి వశూనుయలై మఱ వషట్్వహాసవధావాకయ శో

భనరాహిత్పయలు, సూన్ృతేతరులునుం, బాషండులునెన నన్ వి

ప్రనికాయంబును శూద్రభూపులుుఁ గలింబాటిలిు న్ం గలికయై

జనన్ంబంది యధరమమున్నడుఁచు సంసాథపించు ధరమం బిలన్."

టీక:- వన్జాక్షన్ = భగవంత్పని {వన్జాక్షుడు - వన్ (నీట్స) జ (పుట్టిన్ది) పదమము వంటి కనునలు కలవాడు,

విష్ఠావు}; సి వ = సుిత్తంచుట్సలు; శూనుయలు = లేని వారు; ఐ = అయిపోయి; మఱ = మరి ఇంకా; వషట్ = వషట్కర
మంత్ర; సావహా = సావహా మంత్ర; సవధా = సవధా మంత్ర; వాకయ = వాకయముల వలని; శోభన్ = శుభకరములు;
రాహిత్పయలున్ = లేని వారును {రాహిత్పయలు - రహితములు కలవారు, లేనివారు}; సూన్ృత = సతయ; ఇతరులునున్ =
దూరులును; పాష్ణండులున్ = పాష్ణండులును; ఐన్న్ = అయిన్టిి ; విప్ర = బ్రాహమణ; నికాయంబునున్ =
సమూహములును; శూద్ర = శూద్రులు అయిన్; భూపులున్ = ప్రభువులును; కలిన్ = కలికాలమున్ {కలి -
కలికాలపురుష్ఠడు, కలి - కలికాలము, పాపము కలిగంచుట్సకు కారణభూతము ఐన్ కాలము}; వాటిలిు న్న్ =
సంభవించగ; కలిక = కలిక {కలిక - కలికై}; ఐ = అయి; జన్న్ంబున్ = పుట్టిక; అంది = పొంది; అధరమమున్ =
అధరమమును; అడుఁచున్ = అణచివేయును; సంసాథపించున్ = చకకగ సాథపించును; ధరమంబున్ = ధరమమును; ఇలన్
= భూమ మీద.

భావము:- కలియుగంలో బ్రాహమణులు భగవంత్పని వినుత్తంచరు. వేదవిహితమైన్ యజా యాగాది

కరమలు ఆచరించరు. వాళు నోటినుండి “వషట్”, “సావహా”, “సవధా” అనే మంగళ వచనాలు వినిపించవు.
వాళ్లు సతయం పాటించరు. నాసిి కులై ప్రవరిిసాిరు. శూద్రులు రాజు లవుతారు. ఇలాంటి పరిసిథ త్త
సంభవించిన్ప్పుడు భగవంత్పడు కలికగా అవతరిసాిడు. అధరమం తొలగిసాిడు. భూతలంలో ధరమం
సాథపిసాిడు."

2-199-వ.
అని మఱయుుఁ బితామహుండు నారదన్ క్తట్సు నియె "మునీంద్రా! పుండరీకాక్షుం
డంగకరించిన్ లీలావతార కథావృతాింతంబు నేను నీకు నెఱంగించు నింతకు మున్న
హరి వరాహాదయవతారంబు లంగకరించి తతురయోజన్ంబులుఁ దీరచ; మన్వంతరావతా
రంబు లంగకరించిన్వియు న్ంగపరింపుఁగలవియునై యున్నయవి; వరిమాన్ంబున్
ధన్వంతరి పరశురామావతారంబులు ద్ఘలిచ యున్నవాడు; భావికాలంబున్ శ్రీరామా
దయవతారంబుల న్ంగకరింపం గలవాుఁ; డమమహాత్పమండు సృష్ణిాది కారయభేదంబుల
కొఱకు మాయా గుణావతారంబు లంద బహుశ్క్తి ధారణుండైన్ భగవంత్పుఁడు
సరాగదినిుఁ దపసు్లును, నేనును, ఋష్టగణంబులును, న్వప్రజాపత్పలునునై
యవతరించి విశోవతాుదన్ంబు గావించుచుండు; ధరమంబును విష్ఠాండును

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 143

యజా ంబులును మనువులును నింద్రాది దేవగణంబులును ధాత్రీపత్పలును న్యి

యవతరించి జగంబుల రక్షించుచుండు; న్ధరమంబును రుద్రుండును మహోరగంబు
లును రాక్షసానీకంబులునునై యవతరించి విలయంబు నందించుచుండు; ని
తెి ఱంగున్ం బరమేశ్వరుండును సరావతమకుండును నైన్ హరి విశోవతుత్తి సిథ త్త లయ
హేత్పభూత్పండై విలసిలుు; ధరణీరణువుల న్యిన్ గణుత్తంప న్లవి యగుంగాని
యమమహాత్పమని లీలావతారాదభతకరమంబులు లెకకవెట్సి నెవవరిక్త న్శ్కయంబై యుండు;
నీకు సంక్షేపరూపంబున్ నుపన్యసించిత్త సవిసాిరంబుగా నెఱంగింప నాకుం దరంబు
గాదనిన్ న్నుయలం జపునేల? వినుము.
టీక:- అని = అని చెపిు; మఱయున్ = మరల; పితామహుండు = తాత (బ్రహమదేవుడు) {పితామహుడు - తండ్రిక్త

తండ్రి - తాత}; నారదన్ = నారదన్; కున్ = కు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను; ముని = మునులలో;
ఇంద్రా = శ్రేష్ఠుడా (నారద మునీశ్వర); పుండరీకాక్షుండున్ = విష్ఠావు {పుండరీకాక్షుడు - పుండరీకములు
(తామరాకులు) వంటి కనునలు ఉన్నవాడు}; అంగకరించిన్ = ఒప్పుకున్నటిి ; లీలా = లీలలు అయిన్; అవతార =
అవతారముల యొకక; కథా = కథల, ప్రవరినా విశ్లషముల; వృతాింతంబున్ = వివరములను; నేనున్ = నేను; నీకున్
= నీకు; ఎఱంగించు = తెలియజేయుట్సకు; ఇంతకున్ = అంతకంట్ట; మున్న = ముందే, పూరవమే; హరి = విష్ఠావు
{హరి - దఃఖములను హరించు వాడు, భగవంత్పడు}; వరాహ = వరాహ; ఆది = మొదలగు; అవతారంబులున్ =
అవతారములంద; అంగకరించి = ధరించి; తత్ = ఆయా; ప్రయోజన్ంబులుఁన్ = ప్రయోజన్ములను; తీరచన్ =
సిదిధ ంపజేసెను; మన్వంతర = (వివిధ) మన్వంతరములలో; అవతారంబులున్ = అవతారములను;
అంగకరించిన్వియున్ = ధరించిన్వి; అంగకరింపుఁన్ = ధరింప; కలవియున్ = వలసిన్వియును; ఐ = అయి;
ఉన్నయవి = ఉనానయి; వరిమాన్ంబున్న్ = ప్రసుితము; ధన్వంతరి = ధన్వంతరి; పరశురామ = పరశురామ;
అవతారంబులున్ = అవతారములను; తాలిచ = ధరించి; ఉన్నవాడు = ఉనానడు; భావి = రాబోవు; కాలంబున్న్ =
కాలములో; శ్రీరామ = శ్రీరాముడు; ఆది = మొదలగు; అవతారంబులన్ = అవతారములను; అంగకరింపన్ =
ధరించ; కలవాడు = కలడు, పోవుచునానడు; ఆ = ఆ; మహాత్పముఁడు = గొపు ఆతమ కలవాడు; సృష్టి = సృష్టి క్త; ఆది =
మొదలగు (సృష్టి సిథ త్త లయములు); కారయ = పనుల, బాధయతల; భేదంబులన్ = రకముల; కొఱకున్ = కోసము;
మాయా = మాయతో కూడిన్, అభాస {మాయా - అభాస, అసతయమై సతయము వలె భాసించున్వి}; గుణ = గుణములు
కల; అవతారంబులున్ = అవతారములు; అందన్ = లో; బహు = అనేకమైన్; శ్క్తి = శ్కుి లను; ధారణుండున్ =
ధరించిన్ వాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; భగవంత్పుఁడు = హరి; సరగ = సృష్టి క్త; ఆదిని = మొదటిలో; తపంబున్ =
తపసు్ను; నేనును = బ్రహమనైన్ నేను, అహంకారమును; ఋష్ట = ఋష్ఠల; గణంబులును = సమూహములును;
న్వ = తొమమది మంది; ప్రజాపత్పలునున్ = ప్రజాపత్పలును {న్వ ప్రజాపత్పలు - భృగువు, పులసుథాడు, పులహుడు,
అంగిరసుడు, అత్రి, క్రత్పవు, దక్షుడు, వసిష్ఠిడు, మరీచి}; ఐ = అగున్ట్టు; అవతరించి = అవతరించి; విశ్వ =
జగత్పి ను; ఉతాుదన్ంబున్ = సృష్టి ; కావించుచున్ = చేయుచు; ఉండున్ = ఉండును; ధరమంబునున్ = ధరమమును;
విష్ఠాండునున్ = విష్ఠావును; యజా ంబులునున్ = యజా ములును; మనువులునున్ = మనువులును; ఇంద్ర =
ఇంద్రుడు; ఆది = మొదలైన్; దేవ = దేవతల; గణంబులునున్ = సమూహములును; ధాత్రీ = భూమక్త; పత్పలును =
భరిలును (రాజులును); అయి = అగున్ట్టు; అవతరించి = అవతరించి; జగంబులన్ = లోకములను; రక్షించుచున్

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 144

= రక్షిసూ
ి ; ఉండున్ = ఉండును; అధరమంబునున్ = అధరమమును; రుద్రుండునున్ = రుద్రుడును; మహా = గొపు;
ఉరగంబులున్ = పాములును; రాక్షస = రాక్షసులును; అనీకంబులునున్ = యుదధ ములును; ఐ = అగున్ట్టు;
అవతరించి = అవతరించి; విలయంబున్ = విశషి మైన్ లయమును; ఒందించున్ = కలుగజేయుచు; ఉండున్ =
ఉండును; ఈ = ఈ; తెఱంగున్న్ = విధముగ; పరమ = అత్పయన్నతమైన్; ఈశ్వరుండునున్ = ప్రభువును
(భగవంత్పడు); సరవ = సరవమున్కును; ఆతమకుండునున్ = ఆతమగా ఉన్నవాడును (భగవంత్పడు); ఐన్ = అయిన్టిి ;
హరి = విష్ఠావు; విశ్వ = జగత్పి న్కు; ఉతుత్తి = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; లయ = లయములకు; హేత్ప = కారణ; భూత్పండున్
= భూతము; ఐ = అయి; విలసిలుున్ = ప్రకాశంచును; ధరణీ = భూమ, ఇసుక; రణువులన్ = రణువులను; అయిన్న్
= అయినా; గణుత్తంపన్ = లెక్తకంచుట్సకు; అలవి = సాధయము; అగున్ = అగును; కాని = కాని; ఆ = ఆ; మహాత్పమనిన్
= గొపువాని; లీల = లీలలైన్; అవతార = అవతారముల యొకక; అదభత = ఆశ్చరయకరమైన్; కరమంబులున్ =
పనులను; లెకకవెట్సి న్ = లెక్తకంచుట్సకు; ఎవవరిక్తన్ = ఎవరికైన్ను; అశ్కయంబు = అసాధయము; ఐ = అయి; ఉండున్ =
ఉండును; నీకున్ = నీకు; సంక్షేప = సంగ్రహ; రూపంబున్న్ = రూపములో; ఉపన్యసించిత్తన్ = చెపిుత్తని;
సవిసాిరంబుగాన్ = పూరిిగా విసి రించి; ఎఱంగింపన్ = తెలుపుట్సకు; నాకున్ = నా; తరంబున్ = తరము; కాద =
కాద; అనిన్న్ = అంట్ల; అనుయలన్ = ఇతరులను; చెపున్ = చెప్పుట్స; ఏలన్ = ఎందలకు; వినుము = వినుము.

భావము:- ఇలా చెపిు బ్రహమదేవుడు మళీు నారదనితో ఇలా చెపుసాగాడు. ఓ నారద మునిశ్రేష్ణు! శ్రీ

మనానరాయణుడు సీవకరించిన్ లీలావతారకథా విశ్లష్ణలు నే నిప్పుడు నీకు చెపాును. ఇంతకు ముందే

శ్రీహరి ఆదివరాహం మొదలైన్ అవతారాలు సీవకరించి చేయవలసిన్ పనులనీన చేసాడు.
మన్వంతరములు సంబంధమైన్ అవతారాలు ఇంతవరకూ జరిగిన్వీ ఉనానయి. ఇక జరగబోయ్యవీ
ఉనానయి. వరిమాన్ కాలంలో ఆయన్ ధన్వంతరి, పరశురామావతారాలు ధరించి ఉనానడు. భవిషయత్పి లో
శ్రీరాముడు మొదలైన్ అవతారాలు తాలచ గలడు. ఆ మహాత్పమడు సృష్టి మొదలైన్ వివిధ కారాయలు
నెరవేరచడానిక్త మాయాగుణంతో నిండిన్ అవతారాలు సీవకరిసాిడు. అనేకశ్కుి లతో కూడిన్ ఆ భగవంత్పడు
సృష్ణిాదిలో తపసు్గా, నేనుగా, ఋష్ఠలుగా, తొమమదిమంది ప్రజాపత్పలుగా అవతరించి లోకానిన సృష్టి సూ
ి
ఉంట్డు. ధరమ, విషా వు, యజాాలు, మనువుల, ఇంద్రుడు మొదలైన్ దేవతల రూపాలతో, రాజుల రూపాలతో
అవతరించి లోకాలను రక్షిసూ
ి ఉంట్డు. అధరమము, రుద్రుడు, భీకరసరాులు, రాకాసి మూకలుగా
అవతరించి విశావనిన సంహరిసూ
ి ఉంట్డు. పరమేశ్వరుడు, సరవసవరూపుడు అయిన్ శ్రీహరి ఈ విధంగా ఈ
విశాల విశ్వం సృష్టి క్త, సిథ త్తక్త, లయానిక్త హేత్పవై ప్రకాశసాిడు. భూమలోని ధూళ్లకణాల న్యినా లెకక
పెట్సి వచుచగాని ఆ భగవంత్పని లీలావతారాలలోని అదభత కృతాయలను లెకకపెట్సి డం ఎవవరికీ అలవికాద.
నీకు సంగ్రహంగా చెపాును. సువిసి రంగా చెపుడం నాక సాధయం కాద. ఇక ఇతరుల మాట్స చెపుడ
మెందకు ఇంకా విను.

2-200-చ.

అమరుఁ ద్రవిక్రమసుఫరణ న్ందిన్ యమమహితాత్పమపాద వే

గమున్ హతంబులైన్ త్రిజగంబుల కావల వెలుగ సతయలో

కము చలియించిన్ం గరుణుఁ గైకొని కాచి ధరించు పాదప

దమము త్పది నున్న యప్రత్తహతం బగు శ్క్తి గణింప శ్కయమే?

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 145

టీక:- అమరన్ = చకకగా ఉండే; త్రివిక్రమ = త్రివిక్రమమును {త్రివిక్రమము - మూడు లోకములు విశషి ముగ

ఆక్రమంచిన్ది}; సుఫరణన్ = రూపమును; అందిన్న్ = పొందిన్టిి ; ఆ = ఆ; మహిత = గొపు; ఆత్పమన్ = వాని; పాద =
పాదముల; వేగమున్న్ = వేగమున్కు; హతంబులున్ = ద్బుత్తన్నవి; ఐన్ = అయిన్; త్రి = మూడు (3); జగంబులన్
= లోకముల; కున్ = కును; ఆవల = అవతల; వెలుగన్ = వెలుగుచుండు; సతయలోకమున్ = సతయలోకము; చలియించి
న్న్ = చలించిపోగా; కరుణుఁన్ = దయను; కైకొనిన్ = సీవకరించి; కాచి = రక్షించి; ధరించున్ = (భరిృతవమును)
సీవకరించు వాని; పాద = పాదములు అను; పదమము = పదమముల; త్పదిన్ = చివరన్; ఉన్న = ఉన్నటిి ;
అప్రత్తహతంబున్ = ఎదరులేనిది; అగు = అయిన్; శ్క్తిన్ = శ్క్తిని; గణింప = ఎంచుట్సకు; శ్కయమే = శ్కయమా ఏమటి.

భావము:- ఆ మహాత్పమడు త్రివిక్రమావతారం ధరించాడు. ఆయన్ పాద్ఘల విసురుకు ములోుకాలూ

తలు డిలాుయి. అంతేకాద. ఆ ముజజ గాలకు ఆవల వెలుగొందే సతయలోకం గూడా వణక్తపోయింది. అప్పుడు
దయతలచి కాపాడి, రక్షించే ఆపాదపద్ఘమలకుండే అప్రత్తహతమైన్ శ్క్తి ఇంత్తంతని వరిాంచడం ఎవరికీ
శ్కయం కాద.

భాగవత వైభవంబు

2-201-మ.

హరి మాయా బల మే నెఱంగ న్ుఁట్స శ్కయంబే సన్ంద్ఘది స

త్పురుషవ్రాతము కైన్, బుదిధ నితరంబున్ మాని సేవాధిక

సుఫర్ణం దచారితానురాగగుణవిసూఫరిిన్ సహస్రసయ సుం

దర్తం బొలుగు శ్లష్ఠుఁడుం ద్లియుఁ డన్నం జపు నే లండరున్.

టీక:- హరి = విష్ఠావుని; మాయా = మాయల యొకక; బలము = శ్క్తిని; ఏన్ = నేనే; ఎఱంగన్ = తెలియను;

అుఁట్సన్ = అంట్ల; శ్కయంబే = సాధయమా ఏమటి; సన్ంద = సన్ందడు; ఆది = మొదలగు; సత్పురుష = గొపువారి;
వ్రాతమున్ = సమూహమున్; కైన్న్ = కైనా; బుదిధ = మన్సులో; ఇతరంబున్ = మగిలిన్వనీన; మాని = వదిలి; సేవ =
సేవించుట్సందే; అధిక = మక్తకలి; సుఫరణన్ = సుఫరణతో; తత్ = అతని; చరిత = ప్రవరిన్ లంద; అనురాగ = ప్రేమ
పూరవక; గుణ = గుణముల; విసూఫరిిన్ = విశషి మైన్ సూఫరిితో; సహస్ర = వేయి; ఆసయ = ముఖముల; సుందరతన్ =
సౌందరయముతో; పొలుగు = ఒపిు ఉండు; శ్లష్ఠండున్ = ఆదిశ్లష్ఠడైన్; తెలియుఁడు = తెలియలేడు; అన్నన్ = అంట్ల;
చెపున్ = చెప్పుట్స; ఏలన్ = ఎందలకు; ఒండరున్ = ఇంకొకరిని.

భావము:- నేనే శ్రీహరి మాయాశ్క్తిని తెలుసుకోలేకునానను. ఇక తెలుసుకోవడానిక్త సన్ందడు,

సన్కుడు, సన్త్పకమారుడు మొదలైన్ సజజ న్ సంఘాలకు మాత్రం వీలవుత్పంద్ఘ. ఆదిశ్లష్ఠడు ఇతరమైన్

ఆలోచన్లనీన వదలి పెటిి బుదిధ ని సద్ఘ భగవతే్వక అంక్తతం చేసాడు. వేయి నోళుతో ఆ పరమేశ్వరుని
చరిత్రను అనురకుి డై కీరిిసుి ఉంట్డు. అటిి శ్లష్ఠడు గూడ ఆయన్ మాయామహిమ ఎలాంటిదో
తెలుసుకోలేకునానడు. ఇక ఇతరుల సంగత్త చెపాులా.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 146

2-202-చ.

ఇతరముమాని తనున మది నెంతయు న్మమ భజించువారి నా

శ్రితజన్ సేవితాంఘ్రి సరసీరుహుుఁడైన్ సరోజనాభుుఁ డం

చితదయతోడ నిషకపట్సచితి మున్ం గరుణించు; న్టిి వా

రతుల దరంతమై తన్రు న్వివభు మాయుఁ దరింత్ప రప్పుడున్.

టీక:- ఇతరము = మగిలిన్వి అనినటిని; మాని = వదలి; తనునన్ = తన్ను; మదిన్ = మన్సూఫరిిగా; ఎంతయున్

= ఎంతో, చాలా; న్మమ = న్మమ; భజించు = సేవించు; వారిన్ = వారిని; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించిన్; జన్ = జనులచే;
సేవిత = సేవింపబడు; అంఘ్రి = పాదములు అను; సరసీరుహుుఁడు = పదమములు కలవాడు; ఐన్ = అయిన్టిి ; సరోజ
= పదమ; నాభుుఁడు = నాభుడు (విష్ఠావు); అంచిత = పూజనీయమైన్; దయ = కరుణ; తోడన్ = తో; నిషకపట్స =
కపట్సములేని; చితి మునున్ = మన్సు్ను; కరుణించున్ = దయచేయును; అటిి = అట్టవంటి; వారలు = వారు;
అత్పల = సాటిలేని; దరంతము = తెలియరానిది {దరంతము - అంతమును చూచుట్సకు కషి మైన్ది}; ఐ = అయి;
తన్రున్ = విసి రించున్టిి ; ఆ = ఆ; విభుని = ప్రభువు; మాయుఁన్ = మాయను; తరింత్పరు = ద్ఘట్టదరు; ఎప్పుడున్
= ఎలు ప్పుడును.

భావము:- ఎవరు ఇతర చింతలు మాని సద్ఘ శ్రీమనానరాయణుణేా దృఢంగా న్మమ సేవిసాిరో, వాళును,

ఆశ్రిత్పలు అరిచంచే పాదపద్ఘమలు కలవాడైన్ పదమనాభుడు మక్తకలి దయగలిగి, కలాుకపట్సంలేని

మన్సు్తో అనుగ్రహిసాిడు. అలా భగవంత్పని సేవించి ఆయన్ కృపకు పాత్రులైన్వాళ్లు మాత్రమే
సాటిలేనిది, ద్ఘట్సరానిది అయిన్ ఆ భగవంత్పని మాయను నిరంతరం తరింపగలుగుతారు.

2-203-వ.
మఱయును సంసారమగునలయి దివసంబులు ద్రోుఁచియు న్ంతంబున్ శున్క సృగాల
భక్షణంబులైన్ కాయంబులంద మమతవంబు సేయక భగవదరుణంబు సేసిన్
పుణాయత్పమలుం గొందఱ గల రఱంగింత్ప; వినుము; నేను నీ బ్రహమతవంబున్ం జంద
రాజసంబు విడిచి యమమహాత్పమని పాద్ఘరవిందంబుల భక్తినిష్ఠుండ న్యి శ్రణాగత
తతవంబున్ భజియించు న్ప్పుడు ద్లియుద రాజసగుణుండనై యున్న వేళం
ద్లియంజాలుఁ; గావున్ శాసీ ంబులు ప్రపంచింపక కవల భక్తిజాాన్యోగంబున్ సేవింత్ప;
మఱయు సన్కాదలగు మీరును, భగవంత్పండైన్ రుద్రుండును, దైతయపత్తయైన్
ప్రహాుదండును, సావయంభువమనువును, న్తని పత్తన యగు శ్తరూపయుుఁ, దత్పుత్రు
లగు ప్రియవ్రతోతాిన్పాదలునుం, దత్పుత్రికలగు దేవహూతాయదలునుం, బ్రాచీన్
బరిహయు, ఋభువును, వేన్జన్కుం డగు న్ంగుండును, ధ్రువుండును గడవంజాలు
దరు వెండియు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 147

టీక:- మఱయును = ఇంక; సంసార = సంసారములో; మగునలు = మునిగిన్వారు; అయి = అయి;

దివసంబులున్ = రోజులు; తోుఁచియున్ = గడపేసి; అంతంబున్న్ = చివరక్త (చనిపోయాక); శున్క = కుకకలు;

సృగాల = న్కకలుక్త; భక్షణంబున్ = త్తన్దగిన్వి; ఐన్ = అయిన్; కాయంబులున్ = శ్రీరములు; అందన్ = వలని;
మమతవంబున్ = నాది అను భావించుట్స {మమతవము - మమకారము, ఇది నాది అను అభాస భావము యొకక
బంధన్ములు}; సేయక = చేయకుండా; భగవత్ = భగవంత్పన్కు; అరుణంబున్ = సమరిుంచుకొనుట్స; చేసిన్ =
చేసిన్టిి ; పుణాయత్పమలున్ = పుణాయత్పమలును; కొందరు = కొంతమంది; కలరు = ఉనానరు; ఎఱంగింత్పన్ = చెపాిను;
వినుము = వినుము; నేనున్ = నేను (బ్రహమదేవుడు); ఈ = ఈ; బ్రహమతవంబున్న్ = సృష్ణిాధికారము వలన్; చెంద =
కలుగు; రాజసంబున్ = రజోగుణమును; విడిచి = వదలి; ఆ = ఆ; మహాత్పమనిన్ = గొపువాని; పాద = పాదములు
అను; అరవిందంబులన్ = పదమములను; భక్తిన్ = భక్తి; నిష్ఠుండన్ = నిషు కలవాడను; అయి = అయి; శ్రణాగత =
శ్రణాగతము యొకక; తతవంబున్ = భావముతో; భజియించున్ = సేవించు; అప్పుడు = సమయమున్; తెలియుదన్
= తెలిసికొన్గలను; రాజస = రజో; గుణుండన్ = గుణములు కలవాడను; ఐ = అయి; ఉన్న = ఉన్నటిి ; వేళన్ =
సమయములో; తెలియన్ = తెలిసికొనుట్సకు; చాలుఁన్ = సరిపోను; కావున్న్ = అందచేత; శాసీ ంబులున్ =
శాసీ ములను; ప్రపంచింపక = విసి రింపచేసుకొన్క; కవల = కవలము; భక్తి = భక్తి; జాాన్ = జాాన్; యోగంబున్న్ =
యోగము వలన్; సేవింత్పన్ = సేవింత్పను; మఱయున్ = ఇంక; సన్క = సన్కసన్ందనులు; ఆదలున్ =
మొదలగువారు; అగు = అయిన్; మీరునున్ = మీరును; భగవంత్పండు = మహిమానివత్పడు; ఐన్ = అయిన్;
రుద్రుండును = శవుడును; దైతయ = రాక్షసుల; పత్త = ప్రభువు; ఐన్ = అయిన్; ప్రహాుదండునున్ = ప్రహాుదడును;
సావయంభువ = సావయంభువ అను; మనువునున్ = మనువును; అతని = అతని; పత్తన = భారయ; అగు = అయిన్;
శ్తరూపయున్ = శ్తరూప యును; తత్ = వారి; పుత్రులు = కుమారులు; అగు = అయిన్; ప్రియవ్రత =
ప్రియవ్రత్పడు; ఉతి న్పాదలునున్ = ఉతాిన్పాదడును; తత్ = వారి; పుత్రికలు = కుమాఱెి లు; అగు = అయిన్;
దేవహూత్త = దేవహూత్త; ఆదలునుం = మున్నగువారు; తత్ దత్పుత్రికలగు దేవహూతాయదలు, ప్రచీన్బరిహయున్ =
ప్రచీన్బరిహయును; ఋభువునున్ = ఋభువును; వేన్ = వేనుని; జన్కుండు = తండ్రి; అగు = అయిన్; అంగుండు
నున్ = అంగుడును; ధ్రువుండునున్ = ధ్రువుడును; కడవన్ = ద్ఘట్స; చాలుదరున్ = కలరు; వెండియున్ = ఇంక.

భావము:- ఇంతేకాద. ఇంక కొందరు పుణాయత్పమ లునానరు. వాళు సంగత్త వివరిసాిను విను. వాళ్లు

సంసారంలో మున్గి తేలుతూ దినాలు గడిపిన్ చివరక్త కుకకలు, న్కకలు పీకొకని త్తనే ఈ శ్రీరాలపై
మమకారం పెట్టికోలేద. తమ దేహాలను పూరిిగా భగవంత్పనిక అరిుంచారు. నేను బ్రహమదేవుడిని గద్ఘ
అన్న గరవంతో ఒకొకకకసారి రజోగుణం న్నున ఆక్రమసుింది. ఆ సందరభంలో నే నా మహాత్పమని తతి వం
ఇలాంటి దని తెలుసుకోలేను. రజోగుణం వదలి భక్తియుకుి డనై ఆయన్ పాదపద్ఘమలను శ్రణాగత్త
భావంతో సేవించేట్సప్పుడు మాత్రమే ఆ భగవన్మహిమ తెలుసుకోగలుగుత్పనానను. అందచేతనే శాసాీలపై
ఆధారపడక భక్తి జాాన్యోగాలతో మాత్రమే నేను ఆ పరమాతమను సేవిసాిను. నేను కాద, సన్కుడు,
సన్ందనుడు, సన్త్పకమారుడు, సన్త్ప్జాత్పడు, నీవు మొదలైన్ వాళ్లు, భగవంత్పడైన్ శవుడు,
దైత్పయలను పాలించే ప్రహాుదడు, సావయంభువుడనే మనువు, అతని భారయ శ్తరూప అనే సతీమణి, వాళు
కుమారులైన్ ప్రియవ్రత్పడు, ఉతాిన్పాదడు, పుత్రికలైన్ దేవహూత్త మొదలైన్వారు, ప్రచీన్బరిహ అనే
రాజేంద్రుడు, ఋభువు అనే మహరిి, వేనుని తండ్రి అయిన్ అంగుడు, ఉతాిన్పాదని కుమారుడగు
ధ్రువుడు భగవనామయను తరింపగలిగ న్వార. ఇంకా విను.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 148

2-204-సీ.
గాధి, గయాద; లిక్షావకు, దిలీప, మాం-
ధాతలు; భీషమ, యయాత్త, సగర,
రఘు, ముచుకుందైళ, రంత్తదేవోదధ వ,-
సారసవతోదంక, భూరిషేణ,
శ్రుతదేవ, మారుత్త, శ్తధన్వ, పిపుల,-
బలి, విభీషణ, శబి, పారథ, విదరు;
లంబరీష, పరాశ్రాలరక, దేవల,-
సౌభరి, మథిలేశ్వరాభిమనుయ,

2-204.1-తే.
లారిిషేణాదలైన్ మహాత్పమ లెలముఁ
దవిలి యదేద వు భక్తిుఁ జితి ముల నిలిు
తతురాయణు లౌట్స దరాదంతమైన్
విష్ఠామాయుఁ దరింత్పరు విమలమత్పలు.
టీక:- గాధి = గాధి {గాధి - విశావమత్రుని వంశ్మున్కు మూల పురుష్ఠడు}; గయ = గయాసురుడు {గయాసురుడు

- గయాక్షేత్రము ఇతని శ్రీరమున్ నిరిమంపబడి యంద పితృదేవతలు తరించుచునానరు}; ఆదలు =

మొదలగువారు; ఇక్షావకు = ఇక్షావకుడు {ఇక్షావకుడు - సూరయ వంశ్పు మహారాజు, శ్రీరాముని పూరీవకుడు}; దిలీప =
దిలీపుడు {దిలీపుడు - సూరయ వంశ్పు మహారాజు, శ్రీరాముని పూరీవకుడు, ఇతని మునిమన్వడు దశ్రథుడు};
మాంధాతలున్ = మాంధాతలును {మాంధాత - సూరయవంశ్పు చక్రవరిి}; భీషమ = భీష్ఠమడు {భీష్ఠమడు - కురువృదదడు -
భీషమ ప్రత్తజా చేసిన్ కురువంశ్ మహాపురుష్ఠడు}; యయాత్త = యయాత్త {యయాత్త - చంద్రవంశ్పు రాజు, ఇతని
కొడుకు యదవు. అతని వంశ్ము వారు యాదవులు}; సగర = సగరుడు {సగరుడు - సూరయవంశ్పు మహారాజు, ఇతని
పుత్రులు తవవగ నేరుడిన్దే సాగరము}; రఘు = రఘువు {రఘువు - సూరయ వంశ్పు మహారాజు దిలీపుని పుత్రుడు};
ముచుకుంద = ముచుకుందడు {ముచుకుందడు - మునీశ్వరుడు, కాలయవనుని మరణ కారకుడు}; ఐళ = ఐళ్లడు
{ఐళ్లడు - ఇల యొకక పుత్పి డు}; రంత్తదేవ = రంత్తదేవుడు {రంత్తదేవుడు - మహాద్ఘన్శీలి, ఇతని ద్ఘన్శీల
మహతయమే వలన్ ముంగిసకు బంగారు శ్రీరము వచిచన్ది}; ఉదధ వుడు = ఉదధ వుడు {ఉదధ వుడు - కృష్ఠానిక్త తండ్రి
వరుసైన్ వాడు}; సారసవత = సారసవత్పడు; ఉదంక = ఉదంకుడు {ఉదంకుడు - పరమ భాగవత్పడు, పైల మహరిి
శష్ఠయడు, ముంద చాలాకాలము తక్షకునిపై పగబటిి జన్మేజయునిచే సరుయాగము చేయించెను}; భూరిషేణుడు =
భూరిషేణుడు; శ్రుతదేవ = శ్రుతదేవుడు; మారుత్త = ఆంజనేయుడు {ఆంజనేయుడు - పరమ భాగవత్పడు,
భగవంత్పని సేవయ్య కాని తన్కు కావలసిన్ దేమయును లేని మొదటి భకుి డు}; శ్తధన్వ = శ్తధనువడు; పిపుల =
పిపులుడు {పిపులుడు - పిపులాచారుయడు తతవశాసీ వేతి }; బలి = బలి చక్రవరిి {బలి చక్రవరిి - వామనున్కు
ద్ఘన్మచిచన్ మహాద్ఘలశీలి}; విభీషణ = విభీషణుడు {విభీషణుడు - రావణాసురుని తముమడు, రామున్కు శ్రణాగత్త

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 149

యైన్వాడు}; శబి = శబి చక్రవరిి {శబి చక్రవరిి - కపోతరూపుని క్తచిచన్ శ్రణము కొరకు తన్ కండలు కోసి
ఇచిచన్వాడు}; పారథ = పారుథ డు {పారుథ డు - పృథ కొడుకు, అరుజ నుడు}; విదరులు = విదరుడు {విదరుడు -
యమధరమ రాజు అవతారము, కురు పాండవుల పిన్తండ్రి}; అంబరీష = అంబరీష్ఠడు {అంబరీష్ఠడు - అథిధి
సతాకరమున్ శ్రేష్ఠుడు, సాధు వరిన్మున్ దూరావసుని గెలిచిన్వాడు}; పరాశ్ర = పరాశ్రుడు {పరాశ్రుడు - వాయసుని
తండ్రి}; అలరక = అలరుకడు {అలరుకడు - దతాిత్రయుని శష్ఠయడు, యోగవిదయ ఉపదేశ్ము పొందిన్వాడు}; దేవల =
దేవలుడు; సౌభరి = సౌభరి; మథిలేశ్వర = జన్కుడు {మథిలేశ్వరుడు - జన్క మహారాజు, సీతాదేవి తండ్రి}; అభిమనుయ
= అభిమనుయవు {అభిమనుయవు - ఇతడు అరుజ నుని పుత్రుడు కాద, ఇంకా పూరవపు రాజు}; ఆరిిషేణ = ఆరిిషేణుడు;
ఆదలు = మొదలగువారు; ఐన్ = అయిన్;
మహాత్పమలు = గొపువారు; ఎలముఁన్ = వికాసముతో; తవిలి = మన్సున్ లగనముచేసికొని; ఆ = ఆ; దేవుని =
భగవంత్పని; భక్తిుఁన్ = భక్తితో; చితి ములన్ = మన్సులలో; నిలిు = నిలుపుకొని; తత్ = ద్ఘని యందే; పరాయణులు
= లగనమైన్వారు; ఔట్సన్ = అగుట్సచేత; దరాదంతము = దమంచుట్టకు రానిది; ఐన్ = అయిన్; విష్ఠా = విష్ఠావు
యొకక; మాయుఁన్ = మాయను; తరింత్పరు = తరించెదరు; విమల = నిరమలమైన్; మత్పలు = బుదిధ కలవారు.

భావము:- గాధి, గయుడు మొదలైన్వారు, ఇక్షాయకుడు, దిలీపుడు, మాంధాత, భీష్ఠమడు, యయాత్త,

సగర చక్రవరిి, రఘు మహారాజు, ముచుకుందడు, ఐలుడు, రంత్తదేవుడు, ఉదధ వుడు, సారసవత్పడు,
ఉదంకుడు, భూరిషేణుడు, శ్రుతదేవుడు, హనుమంత్పడు, శ్తధనువడు, పిపులుడు, బలిచక్రవరిి,
విభీషణుడు, శబిచక్రవరిి, అరుజ నుడు, విదరుడు, అంబరీష్ఠడు, పరాశ్రమహరిి, అలరక మహారాజు,
దేవలుడు, సౌభరి, జన్కమహారాజా, అభిమనుయడు, ఆరిిషేణుడు మొదలగు నిరమలమత్పలైన్
మహాత్పమలందరూ అనురకుి లై భక్తితో ఆ దేవదేవుని తమ మన్సు్లో నిలాురు. ఆయనే గత్త అని
సేవించారు. అందవలు నే ద్ఘట్స వీలుగాని విష్ఠామాయను ద్ఘట్సగలవారయాయరు.

2-205-మ.

అనఘా! వీరల నెన్ననేమటిక్తుఁ; దిరయగజంత్పసంతాన్ ప

క్షి నిశాట్ట్సవికాఘ జీవనివహసీీ శూద్ర హూణాదలై

న్ను నారాయణభక్తి యోగమహితాన్ంద్ఘత్పమలై రని వా

రనయంబుం దరియింత్ప రవివభుని మాయావైభవాంభోనిధిన్.

టీక:- అన్ఘా = పాపములు లేనివాడా; వీరలన్ = వీళునే; ఎన్నన్ = ఎంచుట్స; ఏమటిక్తన్ = ఎందకు; త్తరయక్ =

పశువులు; జంత్ప = జంత్పవుల; సంతాన్ = సంతాన్ములు; పక్షి = పక్షులు; నిశాట్స = రాత్రించరులు; ఆట్సవిక =
ఆట్సవికులు; అఘ = పాప; జీవ = జీవుల; నివహ = సమూహములు; సీీ = సీీ లు; శూద్ర = శూద్రులు; హూణ =
హూణులు; ఆదలు = మొదలగువారు; ఐన్నున్ = అయిన్ను; నారాయణ = భగవంత్పని {నారాయణుడు -
నారములను వసించువాడు}; భక్తియోగ = భక్తియోగము యొకక; మహిత = గొపు; ఆన్ంద = ఆన్ందము కల;
ఆత్పమలు = ఆతమలు కలవారు; ఐరని = అయిన్ట్సు యతే; వారు = వారు; అన్యంబున్ = తపుక, అవశ్యము;
తరియింత్పరు = ద్ఘట్టదరు; ఆ = ఆ; విభుని = ప్రభువు; మాయా = మాయ యొకక; వైభవ = వైభవము అను;
అంభోనిధిన్ = సముద్రమును.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 150

భావము:- పుణాయత్పమడ! నారద! సహజంగా పుణాయత్పమలయిన్ వీళును గూరిచ చెపువలసిన్ పనిలేద.

పశువులైన్, పక్షులైన్, రాక్షసులైన్, అడవిలో జీవించేవారైన్, పాపజీవనులైన్, సీీ లైన్, శూద్రులైన్, హూణులు
మొదలైన్ వారైన్ లేద్ఘ మరి ఎవరైనా సర ఆ శ్రీమనానరాయణుని మీది భక్తి యోగంతో అఖండమైన్
ఆతామన్ందం పొందిన్వారైతే చాలు. అవశ్యం ఆ దేవదేవుని మాయావైభవమనే మహాసముద్రానిన
సులభంగా తరిసాిరు.

2-206-వ.
కావున్.
టీక:- కావున్ = అందవలన్.

భావము:- అందవలు

2-207-క.

శ్శ్ితురశాంత్ప న్భయుని

విశిత్పముఁ బ్రబోధమాత్రు విభు సంశుదధన్

శాశ్ిత్ప సము సదసతురు

నీశ్ిరుుఁ జితి మున్ నిలుపు మెపుడు మునీంద్రా!

టీక:- శ్శ్వత్ ప్రశాంత్పన్ = భగవంత్పని {శ్శ్వతురశాంత్పడు - శాశ్వతమైన్ ప్రశాంత్త కలవాడు, భగవంత్పడు};

అభయునిన్ = భగవంత్పని {అభయుడు - భయము లేని వాడు, భగవంత్పడు}; విశావత్పమ = భగవంత్పని {విశావత్పమడు
- విశ్వమున్కు ఆతమ ఐన్వాడు, పరమాతమ, విశ్వమే శ్రీరముగా కలవాడు, భగవంత్పడు}; ప్రబోధమాత్రున్ =
భగవంత్పని {ప్రబోధమాత్రుడు - జాాన్ముచే మాత్రమే తెలియబడువాడు, భగవంత్పడు}; విభున్ = భగవంత్పని
{విభుడు - ప్రభువు, భగవంత్పడు}; సంశుదధన్ = భగవంత్పని {సంశుదధడు - పరిశుదధ మైన్ వాడు}; శాశ్వత్పన్ =
భగవంత్పని {శాశ్వత్పడు - శాశ్వతముగ ఉండు వాడు, భగవంత్పడు}; సమున్ = భగవంత్పని {సముడు - సమసి మున్
సమముగ చూచువాడు}; సదసతూురుష్ఠన్ = భగవంత్పని {సదసతూురుష్ఠడు - సత్ లోను అసత్ లోనూ నివసించు
వాడు, భగవంత్పడు}; ఈశ్వరున్ = భగవంత్పని {ఈశ్వరుడు - ప్రభువు, భగవంత్పడు}; చితి మున్ = మన్సులో;
నిలుపుము = నిలుపుకొనుము; ఎపుడున్ = ఎలు ప్పుడును; ముని = మునులలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠుడా (నారదడా).

భావము:- నారదమునీశ్వర! ఎలు వేళల మక్తకలి శాంత్పడై వుండేవాడు, భయరహిత్పడు,

విశ్వమయుడు, కవల జాాన్సవరూపుడు, సరవశ్వరుడు, శుద్ఘధత్పమడు, శాశ్వత్పడు, సముడు, సత్పి అసత్పి లకు
అతీత్పడు అయిన్టిి పరమేశ్వరుణిా సద్ఘ నీ హృదయంలో ప్రత్తష్టు ంచుకో.

2-208-వ.
అట్సు యిన్ న్ప్పుణాయత్పమల న్న్వదయశీలుర న్విదయ లజాజవన్త వదన్యై పొందంజాలక
వైముఖయంబున్ దవువదవువలం దలంగిపోవు మఱయును.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 151

టీక:- అట్టు = ఆ విధముగ; అయిన్న్ = చేసిన్చ్చ; ఆ = అటిి ; పుణాయత్పమలన్ = పుణాయత్పమలను; అన్వదయ =

నిందయము కాని; శీలురన్ = ప్రవరిన్ కలవారిని; అవిదయ = అవిదయ, మాయ, అజాాన్ము; లజజ = సిగుగతో; అవన్త =
వంచిన్; వదన్ = ముఖము (తల) కలది; ఐ = అయి; పొందన్ = దరి; చాలక = చేరలేక; వైముఖయంబున్న్ =
విముఖము కలదై; దవువదవువలన్ = దూరందూరంగా; తలంగిన్ = తొలగి; పోవున్ = పోవును; మఱయును = ఇంకను.

భావము:- ఎవరైతే పరమాత్పమని తమ చితి ంలో ప్రత్తష్టు ంచుకొంట్రో, అటిి పుణాయత్పమలు, సచచరిత్రులు
అయిన్ మహనీయుల చెంతకు పోలేక అవిదయ సిగుగతో తల వంచుకొని పెడమొగమై దూరందూరంగా తొలగి
పోత్పంది. ఇంతేకాద.

2-209-చ.

హరిిఁ బరమాత్పమ న్చుయత్ప న్న్ంత్పనిుఁ జితి ములం దలంచి సు

సిథ ర్త విశోక సౌఖయములుఁ జందిన్ ధీనిధు లన్యకృతయము

లమఱచియుుఁ జేయనలు రు ;తలంచిన్ న్టిి దయౌ; సురంద్రుుఁడుం

బరువడి నుయియ; ద్రవువనె పిపాసిత్పుఁడై సలిలాభిలాష్టతన్?

టీక:- హరిుఁన్ = భగవంత్పని {హరి - దఃఖములను హరించు వాడు, విష్ఠావు}; పరమాత్పమన్ = భగవంత్పని
{పరమాత్పమడు - పరమమైన్ ఆతమ కల వాడు, విష్ఠావు}; అచుయత్పన్ = భగవంత్పని {అచుయత్పడు - చుయతము
(పతన్ము) లేని వాడు, విష్ఠావు}; అన్ంత్పనిుఁన్ = భగవంత్పని {అన్ంత్పడు - అంతము లేనివాడు, విష్ఠావు}; చితి ము
లన్ = మన్సులలో; తలంచిన్ = సమరించుచు; సుసిథ రతన్ = చకకటి నిశ్చలతవము; విశోక = శోకములేని; సౌఖయము
లన్ = సుఖములను; చెందిన్న్ = పొందిన్టిి ; ధీనిధులు = బుదిధ మంత్పలు {ధీనిధులు - బుదిధ క్త గని వంటి వారు,
బుదిధ మంత్పలు}; అన్య = ఇతరమైన్; కృతయములు = కారయములను; మఱచియుుఁన్ = మరిచిపోయి కూడ; చేయన్ =
చేయుట్సకు; ఒలు రు = ఒపుకోరు; తలంచిన్న్ = ఆలోచించి చూసేి ; అటిి దయ = అలాంటిది; ఔ = అది; సురంద్రుుఁ
డున్ = దేవేంద్రుడు (వరాిధిపత్త) {సురంద్రుడు - దేవేంద్రుడు, వరాిధిపత్త, అమృతము పాన్ము చేయువాడు};
పరువడి = పనిగట్టికొని, పరుగెటిి ; నుయియ = నూత్తని; త్రవువనే = తవువతాడా; పిపాసిత్పుఁడు = ద్ఘహము వేసిన్ వాడు;
ఐ = అయినాక; సలిల = మంచినీరు; అభిలాష్టతన్ = కావలెన్ని.

భావము:- పరమాత్పమడు, చుయత్త లేనివాడు, అంతం లేనివాడు అయిన్ శ్రీమహావిష్ఠాని మన్సు్లో

సిథ రంగా భావించిన్ వాళ్లు, శోకం లేని సుఖసిథ త్త పొందతారు. అలాంటి బుదిధ మంత్పలు భగవంత్పని సమరణ
తపు ఇతర కారాయలు ఏమరుపాట్టవ గూడ చేయరు. ఆలోచిసేి అది అంతే వరిం కురిపించే దేవేంద్రుడు
అయినా ద్ఘహంవేసిన్ పిమమట్స నీళుకొరకై బావి త్రవవడానిక్త పరుగెడతాడా.

2-210-ఉ.

సర్ిఫలప్రద్ఘతయును, సరవశ్రణుయుఁడు, సరవశ్కుి ుఁడున్,

సర్ిజగతురసిదధుఁడును, సరవగత్పం డగు చక్రపాణి యీ

సర్ిశ్రీరులున్ విగమసంగత్తుఁ జంది విశీరయమాణులై

పరిిన్చ్చ న్భంబుగత్త బ్రహమము ద్ఘుఁ జడకుండు నెప్పుడున్.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 152

టీక:- సరవ = సమసి మైన్; ఫల = ఫలితములను; ప్రద్ఘతయునున్ = చకకగ ఇచుచవాడును; సరవ =

అందరకును; శ్రణుయండునున్ = శ్రణము పొంద తగిన్ వాడు; సరవ = సమసి మైన్; శ్కుి ుఁడునున్ = శ్కుి లు ఉన్న
వాడు; సరవ = సమసి మైన్; జగత్ = లోకములందను; ప్రసిదధడునున్ = ఖ్యయత్తక్త ఎక్తకన్వాడు; సరవ =
సమసి మందను; గత్పండు = ఉండువాడు; అగు = అయిన్; చక్రపాణి = విష్ఠావు {చక్రపాణి - చక్రము చేత్తన్
ధరించిన్ వాడు, విష్ఠావు}; ఈ = ఈ; సరవ = సమసి మైన్; శ్రీరులన్ = మాన్వులును {శ్రీరులు - శ్రీరము ధరించిన్
వారు, మాన్వులు}; విగమసంగత్తన్ = నాశ్ము చేరుట్సను (మరణము); చెంది = చెంది; విశీరయమాణులు = న్శంచిన్
వారు, మరణించిన్ వారు; ఐ = అయి; పరివన్చ్చన్ = పోత్పన్నపుటిక్తని; అభంబున్ = ఆకాశ్ము; గత్తన్ = వలె;
బ్రహమము = హరి {బ్రహమమము - పరబ్రహమము, భగవంత్పడు}; తాన్ = తను; చెడకుండున్ = చెడిపోక ఉండును;
ఎప్పుడున్ = ఎలు ప్పుడున్.

భావము:- ఆ భగవంత్పడు అందరికీ తగిన్ ఫలితాలు అనిన ఇచేచవాడు. అందరికీ శ్రణు

పొందదగిన్వాడు. అనిన శ్కుి లు గలవాడు. అనిన లోకాలలో ప్రసిదిధ పొందిన్వాడు. అంతట్

వాయపించిన్వాడు. సుదరశన్ మనే చక్రం ధరించిన్ బ్రహమసవరూపుడైన్ ఆ దేవుడు, తక్తకన్ ఈ సమసి
ప్రణులు చిక్తక స్రుక్తక శథిలమై అంతరించిపోయిన్ కలాుంత కాలంలో గూడ ఆకాశ్ంలాగ తానకకడు
చెకుకచెదరకుండా నిరివకారుడై నిలిచి ఉంట్డు.

2-211-ఉ.

కార్ణకారయహేత్ప వగు కంజదళాక్షునికంట్ట న్నుయ లె

వావరును లేరు; తండ్రి! భగవంత్ప న్న్ంత్పని విశ్వభావనో

ద్ఘరుని సదగణావళ్ల లుద్ఘతి మత్తం గొనియాడకుండిన్ం

జేర్వు చితి ముల్ ప్రకృత్తుఁ జందని నిరుగ ణమైన్ బ్రహమమున్.

టీక:- కారణ = కారణమున్కు, చేసేది; కారయ = కారయమున్కు, చేసిన్ది; హేత్పవు = కారణభూతము, చేయించేది;

అగు = అయిన్; కంజదళాక్షునిన్ = విష్ఠావుని {కంజదళాక్షుడు - కం (నీట్స) జ (పుటిి న్) (పదమము) వంటి అక్షమున్
(కనునలు) ఉన్న వాడు, భగవంత్పడు}; కంట్టన్ = కంట్ట; అనుయలున్ = ఇతరులు; ఎవావరునున్ = ఎవవరూ; లేరు =
లేరు; తండ్రిన్ = తండ్రిని; భగవంత్పనిని = భగవంత్పని {భగవంత్పడు - సదగణములు, ఐశ్వరయములు, మహిమలు
కలవాడు}; అన్ంత్పనిన్ = అన్ంత్పని {అన్ంత్పనిన్ - అంతము లేనివాడు, భగవంత్పడు}; విశ్వభావనోద్ఘరునిన్ =
విశ్వభావనోద్ఘరుని {విశ్వభావనోద్ఘరుడు - విశ్వ (జగత్పి ను) భావన్ లో( కలున్లో) ఉద్ఘరుడు (అత్తశ్యించిన్ వాడు)};
సదగణావళ్లలు = గుణవంత్పలు {సదగ ణావళ్లలు - స (మంచి) గుణా ( గణముల) ఆవళ్ల (సమూహములు) లు
(కలవారు)}; ఉద్ఘతి = ఉతి మమైన్; మత్తన్ = బుదిధ తో; కొనియాడకన్ = స్తిత్రములు చేయక; ఉండిన్న్ =
ఉండిపోయిన్ట్టై తే; చేరవున్ = చేరలేవు; చితి ముల్ = చితి వృతి ములు, మన్సులు; ప్రకృత్తుఁన్ = ప్రకృత్తతో; చెందని =
కూడని; నిరుగ ణమున్ = గుణాతీతము; ఐన్ = అయిన్; బ్రహమమున్ = పరబ్రహమమును (ముక్తిని).

భావము:- నాయనా! నారద! అట్ట కారణాలకు, ఇట్ట కారాయలకు అనినటిక్త కారణభూత్పడైన్వాడు ఆ

కమలాక్షుడే. ఆయన్ కంట్ల ఇతరు లెవరూ ఆశ్రయింపదగిన్ వాళ్లు లేరు. షడుగణైశ్వరయ సంపనునడు, త్పది

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 153

లేనివాడు, ప్రపంచసృష్టి గావించే ఉద్ఘరుడు అయిన్ ఆ పరమాత్పమని సదగణ పుంజాలను గొపు మన్సు్తో
కొనియాడాలి. లేకుంట్ల మన్సు్లు ప్రకృత్తక్త అతీతమైన్ నిరుగ ణ బ్రహమను పొందలేవు.

2-212-మ.

నిగమారథప్రత్తపాదకప్రకట్సమై; నిరావణ సంధాయిగా

భగవంత్పండు రచింప భాగవతకలుక్ష్మాజమై శాసీ రా

జి గరిషు ంబగు నీ పురాణ కథ సంక్షేపంబున్ం జపిుత్తన్;

జగత్తన్ నీవు రచింపు ద్ఘని న్త్తవిసాిరంబుగాుఁ బుత్రకా!

టీక:- నిగమము = వేదముల; అరథ = అరథమున్కు, ప్రయోజన్మున్కు; ప్రత్తపాదక = నిరూపణలను; ప్రకట్సము =

వెలు డిజేయున్ది, తెలిపేది; ఐ = అయి; నిరావణ = నిరావణమును, ముక్తిని; సంధాయిన్ = సమకూరుచన్ది; కాన్ = అగు
న్ట్టు; భగవంత్పండు = భగవంత్పడు; రచింపన్ = రచింపగ; భాగవత = భాగవత మను; కలుక్ష్మాజము = కలు
వృక్షము; ఐ = అయి; శాసీ = శాసీ ముల; రాజిన్ = సమూహములో; గరిషు ంబు = గొపుది; అగు = అయిన్; ఈ = ఈ;
పురాణకథన్=పురాణకథను; సంక్షేపంబున్న్ = సంగ్రహముగ; చెపిుత్తన్ = చెపిుత్తని; జగత్తన్ = భూలోకమున్; నీవున్
=నీవు; రచింపుము=రచింపుమ; ద్ఘనిన్=ద్ఘనిని; అత్త=మక్తకలి; విసాిరంబున్న్=వివరముగ; పుత్రకా= కుమారా

భావము:- కుమార! నారద! ఈ భాగవతం అనే పురాణకథ వేద్ఘరాథలను ప్రత్తపాదించడం చేత ప్రశ్సి మై

వుంది. మోక్షప్రదంగా ఉండేట్సట్టు ఆ భగవంత్పడు దీనిన రచించాడు. ఇది భగవదభకుి లకు కలువృక్షం,
శాసాీలంనినటి కంట్ట శ్రేషు మైన్ది. ఈ పురాణకథను నేను నీకు సంగ్రహంగా చెపాును. నీవు దీనిన లోకంలో
బహు విసి ృతమైన్ కృత్తగా కావించుము.

2-213-చ.

పురుషభవంబునందట్సయపూరవము జన్మములంద; న్ంద భూ

సుర్ కుల మందుఁ పుట్టి ట్సత్తచ్చదయము; నిట్సు గుట్సన్ మనుష్ఠయల

సిథ ర్ మగు కారయ దరదశ్లచేత న్శంపక విష్ఠా సేవనా

పర్తుఁ దన్రిచ నితయమగు భవయపథంబును బొంద టొపుదే?

టీక:- పురుష = మాన్వ; భవంబున్ = జన్మను; ఒందట్సన్ = పొందట్స; అపూరవము = అపురూపము

{అపూరవము - పూరవము లేనిది, పూరవమమాంసా శాసీ మున్ సతకరమఫలము అని సంకతారథము కలద}; జన్మములు =
జన్మలు అనినటి; అందన్ = లోను; అందన్ = ద్ఘనిలో; భూసుర = బ్రాహమణ {భూసురుడు - భూమక్త దేవత,
బ్రాహమణుడు}; కులము = వంశ్ము; అందుఁన్ = లో; పుట్టిట్సన్ = పుట్టిట్స; అత్త = మక్తకలి; చ్చదయమున్ = ప్రతేయకముగ
సిదిద ంచిన్ది {చ్చదయము - చ్చదన్ (తోలుట్స) చేయబడిన్ది}; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అగుట్సన్ = అగుట్సచేత; మనుష్ఠయలు
= మాన్వులు; అసిథ ర = సిథ రతవము లేనివి; అగు = అయిన్; కారయ = పనుల వలని; దరదశ్లన్ = దసిథ త్పలు; చేతన్ =
చేత; న్శంపక = నాశ్న్ము కాక; విష్ఠా = విష్ఠావు యొకక; సేవనా = భక్తి యంద; పరతుఁన్ = నిషు ను; తన్రిచ =
పెంచుకొని; నితయము = శాశ్వతము; అగు = అయిన్టిి ; భవయ = శుభమైన్, పరమ; పథంబున్ = మారగమును, పదమును;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 154

పొందట్సన్ = పొందట్స; ఒపుదే = ఉచితము కద్ఘ.

భావము:- అనిన జన్మలలోను పురుషజన్మం చాలా అపురూపం. అందలోను బ్రాహమణకులంలో

పుట్సి డం మరీ అరుద. అందవలు మాన్వులు అనితయమైన్ నిష్ర్ుయోజన్ కారాయలలో బడి దరవసథ ల పాలు
కాకుండ, శ్రీహరిని సేవించి నితయమైన్ పరమపదం పొందడం సముచితం కద్ఘ.

2-214-మ.

ఉపవాసవ్రత శౌచ శీల మఖ సంధోయపాస నాగినక్రియా

జప ద్ఘనాధయయ నాది కరమముల మోక్షప్రపిి సేకూర; ద

చచపుభక్తిన్ హరిుఁ బుండరీకన్యనున్ సరావత్తశాయిన్ రమా

ధిపుిఁ బాపఘునుఁ బరశు న్చుయత్పని న్రిథం గొలవలేకుండిన్న్.

టీక:- ఉపవాస = ఉపవాసములు {ఉపవాసములు - ఆహారమును నియమంచుట్సలు}; వ్రత = వ్రతములు; శౌచ

= శుచితవములు; శీల = సతురవరిన్లు; మఖ = యజా ములు; సంధాయ = సంధాయ; ఉపాసన్ = వందన్ములు;

అగినక్రియా = హోమములు; జప = జపములు; ద్ఘన్ = ద్ఘన్ములు; అధయయ = (వేద్ఘదల) అధయయన్ములు; ఆది =
మొదలగు; కరమములన్ = పనుల వలన్; మోక్ష = మోక్షము; ప్రపిి న్ = పొందట్స; చేకూరద = లభింపద; అచచపు =
సవచామైన్; భక్తిన్ = భక్తి; హరిుఁన్ = హరిని {హరి - పాపములను హరించు వాడు, విష్ఠావు}; పుండరీకన్యనున్ =
పుండరీకాక్షుని {పుండరీకన్యనుడు - పుండరీకముల వంటి కనునలు ఉన్నవాడు, విష్ఠావు}; సరావత్తశాయిన్ =
సరావత్తశాయిని {సరావత్తశాయి - సమసి మును అత్తశ్యించి (మంచి) ఉండువాడు, విష్ఠావు}; రమాధిపున్ = లక్ష్మీపత్తని
{రమాధిపుడు - రమ (లక్ష్మి) రి అధిపుడు (పత్త), విష్ఠావు}; పాపఘునన్ = పాపనాశ్నుని {పాపఘునడు - పాపములను
పోగొట్టి వాడు, విష్ఠావు}; పరశు = పరశుని {పరశుడు - పరమమైన్ (ఉతృషి మైన్ గత్త, ముక్తి) క్త అధిపత్త}; అచుయత్పనిన్
= అచుయత్పని {అచుయత్పడు - పతన్ము లేనివాడు}; అరిథన్ = కోరి; కొలవన్ = కొలుచుట్స; లేకుండిన్న్ = లేకపోతే;

భావము:- పద్ఘమక్షుడు, అనినటి యంద మంచిన్వాడు, లక్ష్మీపత్త, పాపనాశ్కుడు, పరమేశ్వరుడు,

చుయత్తరహిత్పడు అయిన్ శ్రీహరిని నిరమలభక్తి గలిగి ఆసక్తితో భజించాలి. అలా చేయకుండ ఉపవాసాలు,
వ్రతాలు, శౌచాలు, శీలాలు, యాగాలు, సంధోయపాసన్లు, అగినకారాయలు, జపాలు, ద్ఘనాలు, వేద్ఘధయయనాలు
లాంటి వెనిన చేసినా మోక్షం లభించద.

2-215-క.

వనజాక్షు మహిమ నితయము

వినుత్తంచుచు; నరులు వొగడ వినుచున్; మదిలో

న్నుమోదించుచు నుండెడు

జనములు దనోమహవశ్తుఁ జన్రు మునీంద్రా!"

టీక:- వన్జాక్షు = వన్జాక్షుని {వన్జాక్షుడు - వన్ (నీటి) లో జ (పుట్టిన్ది) పదమము వంటి అక్షుడు (కనునలు

ఉన్నవాడు)}; మహిమన్ = మహిమను; నితయమున్ = ప్రత్త నితయము; వినుత్తంచుచున్ = స్తిత్రము చేయుచు; ఒరులున్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 155

= ఇంకొకరు; పొగడన్ = సుిత్తంచు చుండగ; వినుచున్ = వింటూ; మదిలోన్ = మన్సులో; అనుమోదించు =

సంతోషముతో; ఉండెడు = ఉండున్టిి ; జన్ములున్ = మాన్వులు; తత్ = ఆ; మోహ = మోహమున్కు; వశ్తుఁన్ =
వశ్మగుట్స వలన్; చన్రు = విడిచి వెళులేరు; ముని = మునులలో; ఇంద్రా = ఇంద్రుడా.

భావము:- నారదమునిశ్రేషు ! ఎలు వేళలా కమలన్యనుని మహిమను సుిత్తంచాలి. ఇతరులు సుిత్తసూ

ి

వుంట్ల వినాలి. మన్సు్లో ఆ మహిమను మన్న్ం చేసూ

ి సంతసించాలి. అలా చేసే వాళ్లు దేవుని మాయకు
లోనుగారు.”

2-216-క.

అని వాణీశుుఁడు నారద

మునివరున్కుుఁ జపిున్టిి ముఖయకథా సూ

చన మత్తభక్తిుఁ బరీక్షి

జజ నపాలునితోడ యోగిచంద్రుుఁడు నుడివెన్.

టీక:- అని = అని; వాణీశుుఁడు = బ్రహమ {వాణీశుడు - వాణి (సరసవత్త) క్త ఈశుడు (భరి), బ్రహమ}; నారద =

నారదడు అను; ముని = మునులలో; వరున్ = శ్రేష్ఠుని; కున్ = క్త; చెపిున్టిి న్ = చెపిున్ది; ముఖయ = ముఖయమైన్; కథా
= కథ యొకక; సూచన్మున్ = సూచన్ను; అత్త = మక్తకలి; భక్తిుఁన్ = భక్తితో; పరీక్షిత్ = పరీక్షిత్పి అను; జన్ =
జనులను; పాలునిన్ = పాలించు వాని; తోడన్ = తో; యోగి = యోగులలో; చంద్రుడున్ = శ్రేష్ఠుడు; నుడివెన్ =
చెపెును.

భావము:- ఇలా పూరవం బ్రహమదేవుడు ఋషీశ్వరుడైన్ నారదనిక్త భాగవత ముఖయకథను వివరించాడు.

ఆ విషయానిన యోగశ్వరుడైన్ శుకుడు మహా భక్తితో పరీక్షిన్మహారాజుకు తెలియజేపాుడు.

ప్రపంచాద్వ ప్రశ్నంబు

2-217-సీ.
"విను శుకయోగిక్త మనుజేశుుఁ డిట్సు ను-
మునినాథ! దేవదరశన్ము గలుగ
నారదమునిక్తుఁ బంకరుహభవుుఁ డెఱం-
గించిన్ తెఱుఁగు సతృప దలిరు
గణుత్తంప సతావదిగుణశూనుయుఁ డగు హరి-
కమలాక్షు లోకమంగళము లైన్
కథలు నా కెఱుఁగింపు; కైకొని నిస్ంగ-
మైన్ నా హృదయాబజ మందుఁ గృష్ఠా

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 156

2-217.1-తే.
భవయచరిత్పని నాదయంతభావశూనుయుఁ
జిన్మయాకారు న్న్ఘు లక్ష్మీసమేత్ప
నిలిపి, యసిథ రవిభవంబు నిఖిల హేయ
భాజన్ంబైన్ యీ కళేబరము విడుత్ప.
టీక:-విను = వినుము; శుక = శుక; యోగి = యోగి; క్తన్ = క్త; మనుజ = మాన్వులకు; ఈశుుఁడు = ఫ్రభువు; ఇట్టు = ఆ
విధముగ; అను = పలికెను; ముని = మునులలో; నాథ = ప్రభువ; దేవ = దేవుని; దరశన్ము = దరశన్ము; కలుగన్ =
కలిగిన్ తరువాత; నారద = నారద; ముని = ముని; క్తన్ = క్త; పంకరుహభవుుఁడున్ = బ్రహమదేవుడు {పంకరుహభవుడు
- పంక (బురద) లో ఇరుహ (పుటిి న్ది, పదమము) న్ంద భవ (పుటిి న్) వాడు}; ఎఱంగించిన్న్ = తెలిపిన్; తెఱుఁగున్ =
విధమును; సతృపన్ = మంచిదయ; తలిరు = వికసించున్ట్టు; గణుత్తంపన్ = ఎంచబడున్ట్టు; సతావదిన్ =
సతావదలు (త్రిగుణాలు) {సతావది - త్రిగుణములు, సతవ రజో తమో గుణములు}; గుణ = గుణములు; శూనుయుఁడు =
లేనివాడు; అగు = అయిన్; హరిన్ = హరి {హరి - గుణములను హరించు వాడు, భగవంత్పడు}; కమలాక్షున్ =
కమలాక్షుని {కమలాక్షుడు - కమలముల వంటి కనునలు ఉన్నవాడు, భగవంత్పడు}; లోక = లోకములకు;
మంగళములు = శుభకరములు; ఐన్ = అయిన్టిి ; కథలున్ = కథలను; నాకున్ = నాకు; ఎఱగింపు = తెలుపుము;
కైకొని = గ్రహించి; నిస్ంగము = నిస్ంగమము {నిస్ంగమము - సంగము (బంధనాలు) (తగులములు)
(వయసన్ములు) లేనిది}; ఐన్ = అయిన్; నా = నా యొకక; హృదయ = హృదయము అను; అబజ ము = పదమము
{అబజ ము -అప్(నీరు)లో జ (పుటిి న్ది), పదమము}; అందన్=లోపల; కృష్ఠాన్=కృష్ఠాని {కృష్ఠాడు -న్లు ని వాడు};
భవయ = శుభమైన్; చరిత్పనిన్ = ప్రవరిన్ కలవానిని; ఆదయంత = ఆది మరియు అంతముల {ఆదయంతభావశూనుయడు -
ఆది అంతములను భావములు లేనివాడు, భగవంత్పడు}; భావ = భావములు; శూనుయుఁడు = లేవివాడు; చిన్మయ =
చిన్మయాన్ందము; ఆకారున్ = తన్ ఆకారమైన్ వాడు; అన్ఘున్ = పాపములు లేనివానిని; లక్ష్మీ = లక్ష్మీదేవితో, సరవ
సౌభాగయములతో; సమేత్పన్ = కూడిన్వాని; నిలిపి = నిలుపుకొని; అసిథ రన్ = అసిథ రమైన్; విభవంబున్ = వైభవములు;
నిఖిల = సమసి మైన్; హేయ = ఏవగింపు; భాజన్ంబున్ = కలుగ జేయున్వి; ఐన్ = అయిన్టిి ; ఈ = ఈ; కళేబరమున్
= శ్రీరమును; విడుత్పుఁన్ = విడిచెదను.

భావము:- తరువాత పరీక్షిత్పి శుకమహరిిని ఇలా అడిగాడు – ఓ మునీశ్వర! బ్రహమదేవుడు నారద

మునిక్త భగవతా్క్షాతాకరం కలగడానిక్త చెపిున్ ఉపాయం దయతో నాకు చెపుండి సతి వరజసి మో గుణాలకు
అతీత్పడు, పదమనేత్రుడు అయిన్ శ్రీహరి కథలు లోకానిక్త మంగళం చేకూరుసాియి. అవి నాకు తెలియ
పరచండి. మీరు చెపిుంది విని సంగరహితమయిన్ నా హృదయకమలంలో శుభచరిత్రుడు, త్పది మొదళ్లు
లేనివాడు, చిన్మయసవరూపుడు, పాపరహిత్పడు, లక్ష్మీ సహిత్పడు అయిన్ కృష్ఠాణిా నిలుపు కొంట్ను.
చంచలము, హేయాలనినటికీ నెలవు అయిన్టిి ఈ శ్రీరానిన విడిచి పెడతాను.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 157

2-218-వ.
అదియునుంగాక, యెవవండేని శ్రద్ఘధభక్తియుకుి ండై కృషా గుణకీరిన్ంబులు వినుచుం
బలుకుచు నుండు న్టిి వాని హృదయపదమంబు న్ందుఁ గరారంధ్ర మారగంబులం
బ్రవేశంచి కృష్ఠాండు విశ్రమంచి సలిలగతంబైన్ కలుషంబును శ్రతాకలంబు
నివారించు చందంబున్ నాతమగతంబైన్ మాలిన్యంబు న్పకరిించుుఁ గావున్.
టీక:- అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండ; ఎవవండు = ఎవడు; ఏనిన్ = అయిన్ను; శ్రదధ = శ్రదధ ; భక్తి =

భకుి లతో; ఉకుి ండు = కూడిన్వాడు; ఐ = అయి; కృషా = కృష్ఠాని; గుణ = గుణములను; కీరిన్ంబులున్ = కీరిన్లు,
సుిత్పలు; వినుచున్ = వింటూ; పలుకుచున్ = స్తిత్రము చేసూ
ి ; ఉండున్టిి = ఉండే; వాని = వాని; హృదయ =
హృదయము అను; పదమంబున్ = పదమము; అందన్ = లో; కరా = చెవుల; రంధ్ర = రంధ్రముల; మారగంబులన్ =
ద్ఘరిలో; ప్రవేశంచి = ప్రవేశంచి; కృష్ఠాండున్ = కృష్ఠాడు; విశ్రమంచి = విశ్రమంచి; సలిల = నీటిలో; గతంబున్ =
ఉన్నటిి ది; ఐన్ = అయిన్; కలుషంబును = కలమషమును; శ్రత్ = శ్రత్; కాలంబున్ = రుత్పవు; నివారించున్ =
పోగొట్టి; చందంబున్న్ = విధముగ; ఆతమ = మన్సులో; గతంబున్ = ఉన్నటిి వి; ఐన్న్ = అయిన్; మాలిన్యంబున్ =
మలిన్ములను; అపకరిించున్ = తొలగించును; కావున్న్ = కనుక;

భావము:- అంతేకాక, ఎవడు కృష్ఠాని గుణగణాలను ఇతరులు కీరిిసుింట్ల శ్రద్ఘధ భకుి లు కలిగి వింట్డో,

తాను సవయంగా కీరిిసాిడో, అలాంటి వాని హృదయకమలం లోక్త శ్రవణ కుహరాల ద్ఘవరా కృష్ఠాడు
ప్రవేశసాిడు. అకకడ విశ్రమసాిడు. నీటిలోని మాలినాయనిన శ్రదృత్పవు తొలగించిన్ట్టు మన్సు్లోని
మాలినాయనిన తొలగిసాిడు, కనుక.

2-219-మ.

భరితోదగ్రనిద్ఘఘతపుి డగు న్పాుంథుం డరణాయది సం

చర్ణకుశ్సముదభవం బగు పిపాసం జంది యాతీమయ మం

దిర్ముం జేరి గతశ్రముం డగుచు నెందేనిం జన్ంబోని భం

గి ర్మాధీశుపద్ఘరవిందయుగ సంగభూత్పుఁడై మానునే?

టీక:- భరిత = చెలరగిన్; ఉదగ్ర = భయంకరమైన్; నిద్ఘఘ = ఎండ వేడిమచేత; తపుిడు = తపించిపొత్పన్న

వాడు; అగు = అయిన్; ఆ = ఆ; పాంథుండు = బాట్ససారి; అరణయ = అరణయములు; ఆది = మొదలైన్ వానిలో;
సంచరణ = త్తరుగుత్పన్న; కుశ్ = శ్రమ; సముదభవంబున్ = కలిగిన్ది; అగు = అయిన్; పిపాసన్ = ద్ఘహమును;
చెంది = పొంది; ఆతీమయ = సవంత; మందిరమున్ = ఇంటిని; చేరి = చేరి; గత = పోయిన్; శ్రముండు = శ్రమ
కలవాడు; అగుచున్ = అవుత్ప; ఎంద = ఎకకడకు; ఏని = అయినాసర; చన్ంబోని = వెళుని; భంగిన్ = విధముగ;
రమాధీశు = లక్ష్మీపత్త {రమాధీశుడు - రమ (లక్ష్మీదేవి) అధీశుడు (భరి), విష్ఠావు}; పద = పాదములు అను; అరవింద =
పదమముల; యుగ = జంట్స; సంగ = సంబంధము; భూత్పుఁడు = కలిగిన్వాడు; ఐ = అయి; మానునే = వదలుతాడా
ఏమటి.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 158

భావము:- అడవులంద సంచరిసుి, వేసవి మండుట్టండల తాపానిక్త పరితాపం చెందిన్ బాట్ససారి

బడలి ద్ఘహంతో చివరిక్త తన్ యిలుు చేరుకొంట్డు. అకకడ హాయిగా అలసట్స తీరుచకొంట్డు.
అకకడినుండి మళీు ఎకకడికీ కదలడు. అలాగే రమాకాంత్పని చరణకమల దవందవంతో సంబంధం కలిగి
ఆ ఆన్ందం చవి చూచిన్వాడు మళీు ద్ఘనిన వదలడు.

2-220-వ.
అదియునుంగాక సకలభూతసంసరగశూన్యంబైన్ యాతమకు భూతసంసరగం బే
ప్రకారంబున్ం గలిగె; న్ది నిరినమతి తవంబున్ం జేసియో కరమంబున్ం జేసియో
యాక్రమంబు నా కెఱంగింపుము.
టీక:- అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండ; సకల = సమసి (మహా); భూత = భూతములతోను; సంసరగ =

సంబంధము; శూన్యంబున్ = లేనిది; ఐన్ = అయిన్; ఆతమ = ఆతమ; కున్ = కు; భూత = భూతములతో; సంసరగంబున్
= సంబంధము; ఏ = ఏ; ప్రకారంబున్న్ = విధముగ; కలిగెన్ = కలిగెను; అది = అది; నిరినమతి = అకారణ;
తతవంబున్న్ = లక్షణము; చేసియో = వలన్నో; కరమంబున్న్ = కరమల కారణము; చేసియో = వలన్నో; ఆ = ఆ;
క్రమంబున్ = విధమును; నాకున్ = నాకు; ఎఱంగింపుము = తెలుపుము.

భావము:- అంతేకాద, సమసి భూతాలతోటి కలయిక లేని ఆతమకు అసలు ఆ భూతాలతో సాంగతయం

ఎలా కలిగింది. అది అకారణంగా కలిగింద్ఘ? లేక, కరమవలు కలిగింద్ఘ? ఆ వైన్ం నాకు వివరించు.

2-221-సీ.
ఎవవని నాభియం ద్లు లోకాంగ సం-
సాథన్కారణపంకజంబు వొడమె
న్ం దదయించి సరావవయవసూఫరిిుఁ-
దన్రారున్టిి పితామహుండు
గడుఁగి యెవవని యనుగ్రహమున్ నిఖిల భూ-
తముల సృజించె నుతకంఠతోడ
న్టిి విధాత య్య యనువున్ సరవశు-
రూపంబు గనుుఁగొనె రుచిర భంగి
2-221.1-తే.
నా పరంజోయత్త యైన్ పద్ఘమక్షున్కును
న్లిన్జున్కుుఁ బ్రతీకవినాయసభావ
గత్పలవలన్ను భేదంబు గలద్? చెపుమ;
యత్తదయాసాంద్ర! యోగికులాబిధ చంద్ర!
ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 159

టీక:- ఎవవని = ఎవని; నాభిన్ = బొడుడ; అందన్ = అంద; ఎలు న్ = సమసి ; లోకన్ = లోకముల; అంగన్ =

భాగముల; సంసాథన్ = సిథ త్తక్త; కారణన్ = కారణము అయిన్; పంకజంబున్ = పదమము {పంకజము - పంక (బురద) లో
జ (పుటిి న్ది), పదమము}; ఒడమెన్ = పుటిి న్దో; అందన్ = ద్ఘనిలో; ఉదయించి = పుటిి ; సరవ = అనిన; అవయవ =
అవయవములు; సూఫరిిన్ = వయకిమగుచు; తన్రారున్టిి = ఒపిు ఉన్నటిి ; పితామహుడు = తాత, బ్రహమ; కడుఁగి =
సంకలిుంచి; ఎవవని = ఎవని; అనుగ్రహంబున్న్ = దయ వలన్; నిఖిల = సమసి మైన్; భూతములన్ = జీవులను;
సృజించెన్ = సృషి ంచెనో; ఉతకంఠన్ = ఉతా్హము; తోడన్ = తో; అటిి = అట్టవంటి; విధాతన్ = బ్రహమ; ఏ = ఏ;
అనువున్న్ = సులువున్; సరవశున్ = విష్ఠాని {సరవశుడు - సరవమున్కు అధిపత్త, భగవంత్పడు}; రూపంబున్ =
ఆకారమును; కనుుఁగొనెన్ = చూడగలిగెనో; రుచిర = ప్రకాశ్ము; భంగి = వంటి; ఆ = ఆ;
పరంజోయత్త = ఉతృషి జోయత్తసవరూపము; ఐన్ = అయిన్; పద్ఘమక్షున్ = పద్ఘమక్షున్ {పద్ఘమక్షుడు - పద్ఘమ (పదమమముల)
వంటి అక్షుడు) కనునలున్న వాడు, విష్ఠావు}; కున్ = కు; న్లిన్జున్ = పదమసంభవున్ {న్లిన్జుడు - న్లిన్ (పదమము)
న్ంద జుడు (పుటిి న్ వాడు), బ్రహమ}; కున్ = కు; ప్రతీక = ఆకారమును; వినాయస = ప్రవరిన్లు; భావ = భావములు;
గత్పలన్ = విధాన్ములు; వలన్నున్ = విషయములో; భేదంబున్ = తేడా; కలదే = ఉన్నద్ఘ; చెపుమ = తెలుపుము;
అత్త = మక్తకలి; దయ = కృప; సాంద్ర = దట్సి ముగ కలవాడా; యోగి = యోగుల; కులన్ = సమూహము అను; అబిధ =
సముద్రమున్కు; చంద్ర = చంద్రుని వంటి వాడా.

భావము:- పరంజోయత్త సవరూపుడైన్ పద్ఘమక్షుడి నాభిలో సమసి లోకాల ఉనిక్తకీ హేత్పవైన్ పదమం

పుటిి ంది, ఆ పదమంలో, ప్రభవించి సరావంగ సుందరంగా ప్రకాశంచే బ్రహమ ఆ పరమేశ్వరుని అనుగ్రహం వలు
ఔత్ప్కయంతో సమసి ప్రణులనూ సృష్టి ంచాడు. మరి ఆ బ్రహమ సరవశ్వరుని సవరూపానిన ఏ విధంగా
సాక్షాతకరింప జేసుకొనానడు? అలాంటి పద్ఘమక్షుడికీ, బ్రహమదేవునిక్త అవయవ నినాయసంలోను,
భావగత్తలోను భేదమున్నద్ఘ? ఓ పరమకరుణాసాంద్ర! యోగికుల జలధిచంద్ర! నాకు తెలియజపువయాయ.

2-222-వ.
మఱయును భూతేశ్వరుం డయిన్ సరవశ్వరుం డుతుత్తి సిథత్త లయకారణంబైన్ తన్
మాయను విడిచి మాయానియామకుండై య్యయ్య ప్రదేశ్ంబుల శ్యన్ంబు సేసె;
న్దియునుంగాక పురుష్ణవయవంబులచేుఁ బూరవకాలంబున్ లోకపాల సమేతంబులైన్
లోకంబు లెతి ఱంగున్ం గలిుతంబు లయెయ; న్దియునుంగాక మహా కలుంబులును,
న్వాంతర కలుంబులును, భూతభవిషయదవరిమాన్ కాలంబులును, దేహాభిమానులై
జనియించిన్ దేవ పితృ మనుష్ణయదలకుం గలుగు నాయుః ప్రమాణంబులును,
బృహతూ్క్ష్మ కాలానువరిన్ంబులును, య్య య్య కరమంబులంజేసి జీవు లేయ్య లోకంబుల
నందదరు? మఱయు నేయ్య కరమంబులం జేసి దేవాది శ్రీరంబులం బ్రాపింత్ప రటిి
కరమమారగ ప్రకారంబును సతాివది గుణంబుల పరిణామంబులగు దేవాది రూపంబులం
గోరు జీవులకు నేయ్య కరమసముద్ఘయం బెట్టి సేయందగు నెవవనిక్త న్రిుంపం దగు? న్వి
యెవవనిచేత గ్రహింపంబడు? భూ పాతాళ కకుబోవామ గ్రహ న్క్షత్ర పరవతంబులును

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 160

సరిత్ముద్రంబులును దీవపంబులును నే ప్రకారంబున్ సంభవించె? నా యా

సాథన్ంబులగల వారి సంభవంబు లేలాటివి వియతాుహాయభయంతరంబులం గలుగు
బ్రహామండప్రమాణం బెంత? మహాత్పమల చరిత్రంబు లెటిి వి వరాాశ్రమ వినిశ్చయంబు
లును, న్నుగతంబులై యాశ్చరాయవహంబు లగు హరియవతార చరిత్రంబులును,
యుగంబులును, యుగ ప్రమాణంబులును, యుగ ధరమంబులునుుఁ, బ్రత్తయుగంబు
న్ందను మనుష్ఠయల కయ్య ధరమంబు లాచరణీయంబు లటిి సాధారణధరమంబులును,
విశ్లషధరమంబులును, జాత్తవిశ్లషధరమంబులును రాజరిిధరమంబులును, నాపతాకల
జీవన్ సాధన్ భూతంబు లగు ధరమంబులును, మహద్ఘది తతి వంబుల సంఖయయును,
సంఖ్యయలక్షణంబును, నా తతి వంబులకు హేత్పభూతలక్షణంబులును, భగవత్
మారాధన్ విధంబును, అష్ణింగయోగ క్రమంబును, యోగశ్వరుల యణిమాద్మ యశ్వరయ
ప్రకారంబును, వారల యరిచరాదిగత్పలును, లింగశ్రీరభంగంబులును,
ఋగయజుసా్మాథరవ వేదంబులును, నుపవేదంబులైన్ యాయురవద్ఘదలును,
ధరమశాసీ ంబులును, నిత్తహాస పురాణంబుల సంభవంబును, సరవ భూతంబుల
యవాంతరప్రళయంబును, మహాప్రళయంబును, నిష్ణుపూరింబులును, యాగాది వైదిక
కరమ జాలంబును, వాపీకూప తట్క దేవాలయాది నిరామణంబులును, న్న్నద్ఘన్ం
బారామ ప్రత్తషి మొదలగు సామరికరమంబులును, కామయంబులైన్ యగిన హోత్రంబుల
యనుష్ణున్ ప్రకారంబును, జీవసృష్టి యు, ధరామరథ కామంబు లనియెడు త్రివరగంబుల
యాచరణ ప్రకారంబును, మలినోపాధిక పాషండ సంభవంబును, జీవాతమ బంధమోక్ష
ప్రకారంబును, సవరూపావసాథన్ విధంబును, సరవసవతంత్రుండైన్ యీశ్వరుం డాతమ
మాయం జేసి సరవకరమసాక్షి యయుయ, న్మామయ నెడుఁ బాసి యుద్ఘసీన్గత్తని విభుండై
క్రీడించు తెఱంగును, గ్రమంబున్ుఁ బ్రపనునండ నైన్ నాకు నెఱంగింపుము; బ్రాహమణ
శాపంబున్ం జేసి శోకవాయకుల చిత్పి ండవై యన్శ్న్ వ్రత్పండవైన్ నీవు వినుట్స యెట్సు ని
సందేహింప వలద; తవదీయ ముఖ్యరవింద వినిసు్రత నారాయణ కథామృత పాన్
కుతూహలి నైన్ నాకు నింద్రయంబులు వశ్ంబులై యుండు; న్దిగావున్ నే న్డిగిన్
ప్రశ్నంబులకు నుతి రంబులు సవిసి రంబులుగా నాన్త్తచిచ కృతారుథ నిం జేయుఁ బరమేష్టి
త్పలుయండవగు నీవ పూరవసంప్రద్ఘయానురోధంబున్ న్రుహ ండ వగుద వని విష్ఠారాత్పం
డయిన్ పరీక్షిన్నరంద్రుండు బ్రహమరాత్పండైన్ శుకయోగి న్డిగిన్ న్తండు బ్రహమనారద

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 161

సంవాదంబును నేక సంప్రద్ఘయానుగతంబును గతానుగత్తక ప్రకారంబునునై తొలిు

సరవశ్వరుండు బ్రహమకలుంబున్ బ్రహమ కుపదేశంచిన్ భాగవతపురాణంబు వేద
త్పలయంబు నీ కెఱంగింత్ప విను"మని చెపెు” న్ని సూత్పండు శౌన్కాది మహా
మునులకుం జపిు; "న్ట్టు శుకయోగంద్రుండు పరీక్షిన్నరంద్రున్ క్తట్సు నియె.
టీక:- మఱయును = ఇంకను; భూతేశ్వరుండు = జీవులకధిపత్త {భూతేశ్వరుడు - భూతములు (మహాభూతములు,

జీవులు) క్త ఈశ్వరుడు (ప్రభువు)}; అయిన్ = అయిన్టిి ; సరవశ్వరుండు = సరవశ్వరుడు {సరవశ్వరుడు - సరవమున్కు
ఈశ్వరుడు (ప్రభువు)}; ఉతుత్తి = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; లయన్ = లయములకు; కారణంబున్ = కారణము; ఐన్ =
అయిన్; తన్ = తన్ యొకక; మాయను = మహిమను; విడిచిన్ = వదలివేసి; మాయా = మహిమచేత; నియామకుం
డున్ = నియమంపబడు వాడుగ; ఐ = అయి; ఏఏ = ఏఏ; ప్రదేశ్ంబులన్ = ప్రదేశ్ములలో; శ్యన్ంబున్ =
వసించుట్స; చేసెన్ = చేసెను; అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండ; పురుష = విరాట్టురుష్ఠని; అవయవంబులన్
= అవయవములు; చేన్ = వలన్; పూరవము = సృష్ణిది; కాలంబున్న్ = సమయములో; లోక = లోకములను; పాల =
పాలించు వాని; సమేతంబులు = కూడిన్వి; ఐన్న్ = అయిన్; లోకంబులున్ = లోకములు; ఏ = ఏ; తెఱంగున్న్ =
విధముగ; కలిుతంబులున్ = కలిుంప బడిన్వి; అయెయన్ = ఆయెను; అదియునున్ = అంతే; కాక = కాద;
మహాకలుంబులునున్ = మహాకలాులు {1. మహాకలుము - బ్రహమ ఉదయము నుండి అసి మయము వరకు గల
కాలపరిమాణము, ఒక సృష్టి మొతి ము (చక్రము) యొకక కాలపరిమాణ పరిణామములు. 2. అవాంతర మహాకలుము -
మహాప్రళయము, బ్రహమ అసి మయము నుండి ఉదయము వరకు గల కాలపరిమాణము, రండు మహాకలుముల
న్డిమ కాలము. 3. కలుములు, ప్రళయములు - 14 మనువుల కాలములు (మన్వంతరములు) జరిగిన్ బ్రహమకు ఒక
పగలు, అదే కలుము (సృష్టి ) అంతే కాలము బ్రహమకు రాత్రి, అదే అవాంతర ప్రళయము. రండును కలిపిన్ ఒక
బ్రహమదిన్ము. అట్టవంటి 360 బ్రహమ దిన్ముల కాలము బ్రహోమదయము నుండి బ్రహామసి మయము (మహాకలుము)
వరకుపట్టిను.}; అవాంతర = లోపలిది, న్డిమది; కలుంబులునున్ = కలుములును; భూత = భూతాలలో కలసిన్ది;
భవిషయ = పుట్సి బోవున్ది; వరిమాన్ = జీవిసుిన్నది, వరిిసుిన్నది; కాలంబులునున్ = (అయిన్) కాలములును; దేహ =
శ్రీరములు అంద; అభిమానులు = ఆధారపడడ వారు; ఐ = అయి; జనియించిన్ = పుటిి న్; దేవ = దేవతలు; పితృ =
పితృ దేవతలు; మనుషయ = మాన్వులు {మనుష్ఠయలు - మన్సుతో బ్రత్పకు జీవులు}; ఆదలకున్ = మొదలగు వారిక్త;
కలుగున్ = ఉండే; ఆయుస్ = జీవిత కాలము; ప్రమాణంబులునున్ = ప్రమాణములును; బృహత్ = పెదద
{బృహతాకలము - దిన్ములోని భాగములు సూక్ష్మకాలములు, వాటిక్త పెదద వి బృహతాకలములు}; సూక్ష్మ = చినిన
{సూక్ష్మకాలము - దిన్ములోని భాగములు సూక్ష్మకాలములు, వాటిక్త పెదద వి బృహతాకలములు}; కాల =
కాలమాన్ములను; అనువరిన్ములు = అనుసరించు న్వియును; ఏ = ఏ; ఏ = ఏ; కరమంబులన్ = కరమములను
{కరమములు - కారయము (ఫలితము, పని) వలని కారణము (కారణము, పని)}; చేసి = చేసి; జీవులు = జీవులు {జీవులు -
జీవన్ము (జ - పుట్టిక, న్ -మరణములకు మధయ కాలము) కలవారు}; ఏ = ఏ; ఏ = ఏ; లోకంబులన్ = లోకములను;
పొందదరు = పొందతారు; మఱయున్ = ఇంకను; ఏ = ఏ; ఏ = ఏ; కరమంబులన్ = కరమమములను; చేసి =
చేయుట్స వలన్; దేవ = దేవతలు; ఆది = మొదలగు; శ్రీరంబులన్ = శ్రీరములను; ప్రపింత్పరు = పొందతారు;
అటిి = అట్టవంటి; కరమమారగ = కరమమారగము; ప్రకారంబునున్ = విధాన్ములును; సతావది = త్రిగుణముల {సతావది -
త్రిగుణములు, సతవ రజో తమో గుణములు}; గుణంబులన్ = గుణముల యొకక; పరిణామంబులున్ = పరిణామాలు;
అగు = అయిన్; దేవ = దేవతలు {దేవాదలు - కరమమములు గుణములును అనుసరించి కలుగు ఉన్నత అధమ
ధారణములు ఐన్ శ్రీరములు కలవారు}; ఆది = మొదలగు; రూపంబులన్ = సవరూపములను; కోరు = కోరుకొను;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 162

జీవులున్ = జీవుల; కున్ = కు; ఏ = ఏ; ఏ = ఏ; కరమ = కరమముల; సముద్ఘయంబున్ = సమూహములను; ఎట్టిన్ = ఏ

విధముగ; సేయన్ = చేయ; తగు = తగున్, వచుచను; ఎవవనిన్ = ఎవని; క్తన్ = క్త; అరిుంపన్ = అరిుంచ; తగున్ =
వచుచను; అవి = అవి; ఎవవనిన్ = ఎవని; చేతన్ = చేత; గ్రహింపంబడున్ = సీవకరింపబడును; భూ = భూమ; పాతాళ
= పాతాళము; కకుబ్ = దికుకలు; వోయమ = ఆకాశ్ము; గ్రహ = గ్రహములు; న్క్షత్ర = న్క్షత్రములు; పరవతంబులునున్
= పరవతములు; సరిత్ = న్దలును; సముద్రంబులునున్ = సముద్రములు; దీవపంబులునున్ = దీవపములు; ఏ =
ఏ; ప్రకారంబున్న్ = విధముగ; సంభవించెన్ = పుటిి న్వి; ఆ = ఆ; ఆ = ఆ; సాథన్ంబులన్ = సాథన్ములలో; కల =
ఉండే; వారి = వారి; సంభవంబులు = పుట్టికలు; ఏలాటివి = ఎలాంటివి; వియత్ = ఆకాశ్ము యొకక; బాహయ =
వెలుపలలు; అభయంతరంబులన్ = లోపలలు; కలుగు = సంభవించు; బ్రహామండ = బ్రహామండముల; ప్రమాణంబున్ =
ప్రమాణమును; ఎంత = ఎంత; మహాత్పమల = మహాత్పమల యొకక; చరిత్రంబులున్ = చరితములు; ఎటిి వి =
ఎలాంటివి; వరా = బ్రాహమణాదల {బ్రాహమణాదలు - చత్పరవరాములు, బ్రాహమణ క్షత్రియ వైశ్య శూద్ర వరాములు}; ఆశ్రమ
= బ్రహమచరాయదల {బ్రహమచరాయది - చత్పరాశ్రమములు, బ్రహమచరయ గృహసి వాన్ప్రసి సనాయస ఆశ్రమములు};
వినిశ్చయంబులునున్ = నిరాయింపబడడ విధాన్ములు; అనుగతంబులు = పొందబడిన్వి, అవధరములు; ఐ =
అయి; ఆశ్చరయ = ఆశ్చరయమును; ఆవహంబున్ = కలిగించున్వి; అగు = అయిన్; హరి = విష్ఠాని; అవతార =
అవతారముల యొకక; చరిత్రంబులునున్ = చరిత్రలును; యుగంబులునున్ = యుగములును; యుగ =
యుగముల; ప్రమాణంబులునున్ = పరిమాణమును; యుగ = యుగముల; ధరమంబులునున్ = ధరమములు; ప్రత్త =
ప్రతీ ఒకక; యుగంబున్ = యుగము; అదనున్ = లోను; మనుష్ఠయలున్ = మాన్వులు; కున్ = క్త; ఏ = ఏ; ఏ = ఏ;
ధరమంబులున్ = ధరమములును; ఆచరణీయంబులున్ = ఆచరింపదగగవి; అటిి = లాంటి; సాధారణ = సాధారణమైన్;
ధరమంబులున్ = ధరమములును; విశ్లష = విశ్లషమైన్; ధరమంబులున్ = ధరమములును; జాత్త = జాత్పలకు ప్రతేయకమైన్;
విశ్లష = విశ్లషమైన్; ధరమంబులునున్ = ధరమములును; రాజరిి = రాజరుి లకు ప్రతేయకమైన్; ధరమంబులునున్ =
ధరమములును; ఆపతాకల = ఆపదలపుటి, అంతయకాలపు; జీవన్ = జీవితము; సాధన్ = సాగించుట్సకు,
సాఫలయమున్కు; భూతంబులు = అవసరములు; అగు = అయిన్; ధరమంబులునున్ = ధరమములును; మహద్ఘది =
మహత్పి మొదలగు {మహద్ఘదితతి వములు - పంచవిశ్ంత్త తతి వంబులు}; తతి వంబుల = తతవముల యొకక;
సంఖయయును = గణన్యును; సంఖ్యయ = సంఖ్యయ శాసీ ములందలి; లక్షణంబులునున్ = లక్షణములును; ఆ = ఆ;
తతి వంబులన్ = తతవముల; కున్ = కు; హేత్పభూత = కారణభూతములైన్; లక్షణంబులునున్ = లక్షణములును;
భగవత్ = భగవంత్పనిక్త చేయు; సమారాధన్ = సమారాధన్మున్కు; విధంబునున్ = విధాన్ములును; అష్ణింగయోగ
= అష్ణింగయోగము {అష్ణింగయోగ మారగములు - యమము, నియమము, ఆసన్ము, ప్రణాయామము,
ప్రతాయహారము, ధారణ, ధాయన్ము, సమాధి అని ఎనిమది (8)}; క్రమంబునున్ = పదధ త్పలును; యోగి = యోగులలో;
ఈశ్వరుల = శ్రేష్ఠుల యొకక; అణిమాది = అణిమాదలైన్ {అణిమాది - అషి సిదధలు - అణిమ, మహిమ, లఘిమ,
గరిమ, ప్రపిి , ప్రకామయము, ఈశ్తవము, వశతవము అను ఎనిమది (8). 1 అణిమ - అణువుగ సూక్ష్మతవము న్ందట్స, 2
మహిమ - పెదద గ అగుట్స, 3 గరిమ - బరువెకుకట్స, 4 లఘిమ - తేలికగన్మట్స, 5 ప్రపిి - కోరిన్ది ప్రపిి ంచుట్స, 6
ప్రకామయము - కోరిక తీరుచట్స, 7 ఈశ్తవము - ప్రభావము చూపగలుగుట్స, 8 వశతవము - వశీకరణము చేయగలుగుట్స};
ఐశ్వరయములున్ = ఐశ్వరయముల; ప్రకారంబునున్ = విధాన్ములును; వారల = వాటి కొరకు వలసిన్; అరిచరాదిన్ =
ఆరిచరాది; గత్పలునున్ = మారగములును; లింగశ్రీర = లింగశ్రీరము యొకక {లింగశ్రీరము - ప్రజాా మాత్రమగు
సుక్ష్మ శ్రీరము}; భంగంబులునున్ = భంగమును {లింగశ్రీర భంగము - లింగశ్రీరము కలాుంత ప్రళయమున్
పరబ్రహమములో లీన్మగుట్స}; ఋక్ = ఋకుక; యజుస్ = యజురము; సామ = సామము; అథరవ = అథరవము;
వేదంబులునున్ = వేదములును; ఉపవేదంబులున్ = ఉపవేదములు; ఐన్ = అయిన్; ఆయురవద = ఆయురవదము

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 163

{ఆయురవద్ఘదలు - ఉపవేదములు - ఋగేవదమున్కు ఆయురవదము, యజురవదమున్కు ధనురవదము,

సామవేదమున్కు గాంధరవము, అధరవణవేదమున్కు సాథపతయ శ్సీ వేదములు ఉపవేదములు}; ఆదలునున్ =
మొదలగున్వియిను; ధరమ = దరమములును; శాసీ ంబులునున్ = శాసీ ములును; ఇత్తహాస = ఇత్తహాసములును
{ఇత్తహాసములు - భారత రామాయణాదలు - జరిగిన్ విషయము న్కు సంబంధించిన్ కథలు (చరిత్రలు)};
పురాణంబుల = పురాణముల {పురాణములు - పూరవము నుండి వచిచన్వి, ఇవి బ్రహామది పద్ద నిమది (18), బ్రహమ, పదమ,
వైషా వ, శైవ, భాగవత, నారదీయ, మారకండేయ, ఆగేనయ, భవిషయత్పి , బ్రహమకైవరి, లింగ, వరాహ, సాకంధ, వామన్,
కూరమ, మతయ, గరుడ మరియు బ్రహామండ పురాణములు. పురాణమున్కు పంచలక్షణములు - సరగము, విసరగము,
వంశ్ము, మన్వంతరము, రాజవంశానుచరితము}; సంభవమునున్ = పుట్టికలును; సరవ = సరవమైన్; భూతంబుల =
జీవుల; అవాంతర = అవాంతర {అవాంతర ప్రళయము - రండు కలుముల న్డిమ కాలము}; ప్రళయంబునున్ =
ప్రళయములును; మహా = మహా {మహాప్రళయము - రండు మహాకలుముల న్డిమ కాలము}; ప్రళయంబునున్ =
ప్రళయములును; ఇషి = ఇషి ము {ఇషి ము - అగినహోత్రాదికరమము}; పూరింబులున్ = పూరిములు {పూరిములు - వాపీ
(న్డబావి) కూప (బావి) తట్క (చెరువు) ఆరామ (ఉపవన్ము) దేవాలయ (గుడి) నిరామణములు మరియు
అన్నద్ఘన్ము (ధరమసత్రము)}; యాగ = యాగము; ఆది = మొదలగు; వైదిక = వేదమున్ చెపుబడిన్; కరమ = కరమల;
జాలాంబునున్ = సమూహములును; వాపీ = దిగుడుబావులు; కూప = బావులు; తట్క = చెరువులు; దేవాలయ =
గుళ్లు; ఆది = మొదలగు; నిరామణంబులును = నిరామణాలు; అన్నద్ఘన్ము = అన్నద్ఘన్ము; ఆరామ = ఉపవన్ము,
విహారసథ లము; ప్రత్తషి = ప్రత్తష్టి ంచుట్సలు; మొదలగు = మొదలైన్; సామరి = సామరి; కరమంబులునున్ = కరమములును;
కామయంబులు = కోరికలకై చేయున్వి,; ఐన్ = అయిన్; అగినహోత్రంబుల = అగినహోత్రముల; అనుష్ణున్ =
నిరవరిించు; ప్రకారంబునున్ = విధములును; జీవ = జీవముల; సృష్టి యు = సృష్టి యును; ధరమ = ధరమము; అరథ =
అరథము; కామంబులు = కామములు; అనియెడు = అనే; త్రివరగంబులన్ = మూడు పురుష్ణరథములను; ఆచరణ =
ఆచరించు; ప్రకారంబునున్ = విధములును; మలిన్ = మలిన్ములైన్ {మలినోపాధులు - చెడడ వృత్పి లు -ఉద్ఘ.
దొంగతన్ము, వేశాయవృత్తి , వడీడ వాయపారము మొదలైన్వి}; ఉపాధిక = జీవనోపాధులును; పాష్ణండ = పాష్ణండమత;
సంభవములును = పుట్టికలును; జీవాతమ = జీవాతమ యొకక; బంధ = సంసార బంధన్ములు; మోక్ష = మోక్షము
చేరు; ప్రకారంబులునున్ = విధాన్ములును; సవరూప = సవరూప మైన్ ఆతమ లో; అవసాథన్ = సిథ రముగ ఉండు;
విధంబునున్ = విధాన్మును; సరవ = సరవవిధముల; సవతంత్రుడు = సవతంత్రుడు; ఐన్ = అయిన్; ఈశ్వరుండు =
భగవంత్పడు; ఆతమ = తన్ యొకక; మాయన్ = మాయ; జేసి = వలన్; సరవ = సమసి మైన్; కరమ = కరమములను; సాక్షి
= చూచుచున్న వాడు; అయుయ = అయిన్పుటిక్తని; ఆ = ఆ; మాయన్ = మాయను; ఎడుఁబాసి = వదలి, దూరమై;
ఉద్ఘసీన్ = కలిుంచు కొన్ని; గత్తన్ = విధమున్; విభుండు = ప్రభువు; ఐ = అయి; క్రీడించు = వినోదించు;
తెఱంగునున్ = విధమును; క్రమంబున్న్ = క్రమముగ; ప్రపనునండను = శ్రణు చొచిచన్ వాడను; ఐన్ = అయిన్;
నాకున్ = నాకు; ఎఱంగింపుము = తెలుపుము; బ్రాహమణ = బ్రాహమణుని; శాపంబున్న్ = శాపము; చేసి = వలని; శోక =
శోకముచేత; వాయకుల = చీకాకు పడుత్పన్న; చిత్పి ండవు = మన్సు్ కలవాడవు; ఐ = అయి; అన్శ్న్ = నిరాహార;
వ్రత్పండవు = వ్రతమున్ ఉన్నవాడవు; ఐన్ = అయిన్టిి ; నీవు = నీవు; వినుట్స = వినుట్స; ఎట్టు = ఎలాగ; అని = అని;
సందేహింపన్ = అనుమానింప; వలద = వదద; తవదీయ = నీ యొకక; ముఖ = ముఖము అను; అరవింద =
పదమమము నుండి; వినిసు్రతన్ = చకకగ విన్బడుత్పన్న, వెలువడు; నారాయణ = విష్ఠామూరిి యొకక; కథా =
కథలు అను; అమృత = అమృతమును; పాన్ = తాగ వలెన్ను; కుతూహలిని = కుతూహలము కలవానిని; ఐన్ =
అయిన్; నాకున్ = నాకు; ఇంద్రయంబులున్ = ఇంద్రయములు; వశ్ంబులు = వశ్ములు; ఐ = అయి; ఉండున్ =
ఉండును; అదిగావున్ = అందచేత; నేన్ = నేను; అడిగిన్ = అడిగిన్; ప్రశ్నంబులన్ = ప్రశ్నల; కున్ = కు;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 164

ఉతి రంబులున్ = సమాధాన్ములు; సవిసి రంబులుగాన్ = విపులముగ; ఆన్త్తచిచ = చెపిు; కృతారుథ నిన్ = కృతారుథ ని;
చేయన్ = చేయుట్సకు; పరమేష్టి = బ్రహమదేవుడు {పరమేష్టు - అత్పయన్నతమైన్ సంకలుశ్కుి డు}; త్పలుయండవు =
సమానుడవు; అగు = అయిన్; నీవ = నీవే; పూరవ = పూరవ; సంప్రద్ఘయ = సంప్రద్ఘయమున్; అనురోధంబున్న్ =
తెలిసిన్ నేరుుతో; అరుహ ండవు = అరహత ఉన్నవాడవు; అగుదవు = అయి వునానవు; అని = అని; విష్ఠారాత్పండు =
విష్ఠావుచే కొనిరాబడిన్ వాడు {విష్ఠారాత్పడు - విష్ఠావు చే కొనిరాబడిన్ వాడు, పరీక్షిత్పడు}; అయిన్ = అయిన్;
పరీక్షిన్నరంద్రుండున్ = పరీక్షిన్మహారాజు; బ్రహమరాత్పండు = బ్రహమచే కొనిరాబడిన్ వాడు { బ్రహమరాత్పండు =
బ్రహమచే కొనిరాబడిన్ వాడు, శుకబ్రహమ}; ఐన్ = అయిన్; శుకయోగిని = శుకయోగిని; అడిగిన్ = అడిగిన్; అతండు =
అతడు; బ్రహమ = బ్రహమ; నారద = నారద; సంవాదంబునున్ = సంవాదమును; ఏక = ఒక; సంప్రద్ఘయ =
సంప్రద్ఘయమును; అనుగతంబునున్ = అనుసరించి న్దియును; గతా = గతమును, ముంద వారి; అనుగత్తక =
అనుసరించున్ది; ప్రకారంబున్న్ = విధము కలది; ఐ = అయి; తొలిు = పూరవము; సరవశ్వరుండు = భగవంత్పడు;
బ్రహమ = బ్రహమ; కలుంబున్న్ = కలుములో; బ్రహమ = బ్రహమ; కున్ = కు; ఉపదేశంచిన్ = తెలియజేసిన్; భాగవత =
భాగవతము అను; పురాణంబున్ = పురాణము; వేద = వేదము తో; త్పలయంబున్ = సమాన్మైన్ది; నీకున్ = నీకు;
ఎఱంగింత్ప = తెలిపెదను; వినుము = వినుము; అని = అని; చెపెున్ = చెపెును; అని = అని; సూత్పండు =
సూత్పడు; శౌన్క = శౌన్కుడు; ఆది = మొదలగు; మహా = గొపు; మునులున్ = మునుల; కున్ = కు; చెపిున్ట్టు =
చెపిున్ట్టు; శుక = శుక; యోగి = యోగులలో; ఇంద్రుండు = శ్రేష్ఠిడు; పరీక్షిత్ = పరీక్షిత; న్రంద్రున్ = మహారాజున్;
కున్ = కు; ఇట్టు = ఈవిధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- భూతాలకు అధినాథుడైన్ సరవశ్వరుడు ఉతుత్తి క్త, సిథ త్తక్త, లయానిక్త హేత్పవైన్ తన్

మాయను వదలి మాయానియామకుడై ఏయ్యసథ లాలలో శ్యనించాడు? అంతేకాక, పూరవం విరాట్టురుష్ఠని

అవయవాలతో ఇంద్రుడు మొదలైన్ లోకపాలకులతో కూడిన్ లోకాలు ఎలా సృష్టి ంపబడాడయి? ఇంకా
మహాకలాులు, అవాంతరకలాులు, భూతభవిషయదవరిమాన్ కాలాలు, శ్రీరాభిమాన్ంతో జనిమంచే దేవతలు,
పితరులు, మాన్వులు మొదలగువారిక్త కలిగే ఆయుఃప్రమాణాలు నాకు చెప్పు. మహాకాలానీన, సూక్ష్మకాలానీన
అనువరిించి జీవులు ఏ య్య కరమలు చేసి ఏ య్య లోకాలకు ప్రయాణం సాగిసాిరు. ఏయ్య కరమలవలు వాళుకు
దేవతాశ్రీరాలు వసాియి. అటిి కరమమారగపదధ త్త నాకు వివరించు. ఇంకా సతాివది గుణాలకు ఫలములైన్
దేవాది సవరూపాలు కోర జీవులు ఏ య్య కరమలు ఏ విధంగా చేయాలి? ఆ కరమలను ఎవరిక్త సమరిుంచాలి?
వాటిని ఎవరు సీవకరిసాిరు? భూమ, పాతాళం, దికుకలు, అకాశ్ం, గ్రహాలు, న్క్షత్రాలు, పరవతాలు, న్దలు,
సముద్రాలు, దీవులు ఎలా ఉదభవించాయి? ఆయా చ్చట్సు ఉండే జీవుల జన్మలు ఎలాంటివి? వెలుపల,
లోపల బ్రహామండం కొలత ఎంత? మహాత్పమల చరిత్రలు ఎట్టవంటివి? వరాాశ్రమ నియమాలు, క్రమంగా
ఏరుడి ఆశ్చరయం కలిగ ంచే శ్రీమనానరాయణుని అవతారకథలు, నాలుగు యుగాలు, ఆ యుగాల ప్రమాణాలు,
యుగధరామలు, ప్రత్తయుగంలోనూ మాన్వులు పాటించవలసిన్ సాధారణధరామలు, విశ్లషధరామలు, ఆయా
జాత్పలకు సంబంధించిన్ ధరామలు, రాజరుి ల ధరామలు, జీవన్సాధనాలైన్ ఆపదధ రామలు, మహత్పి
మొదలైన్ తతాివలసంఖయ, వాటి లక్షణము ఆ తతాివలకు హేత్పవులయిన్ లక్షణాలు, భగవానుని ఆరాధించే
వదధ త్త, యమనియమాదలైన్ అష్ణింగాలతో కూడిన్ యోగక్రమము, యోగిశ్రేష్ఠులైన్ వారి అణిమ, మహిమ
మొదలగు అషి సిదధల సవరూపం, అరిచరాది మారాగలలో ఆ యోగులు పయనించే తీరు, లింగశ్రీరాలు
వినాశ్ము, ఋకుక, యజుసు్, సామము, అధరవం అనే నాలగు వేద్ఘలు, అయురవదం మొదలైన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 165

ఉపవేద్ఘలు, ధరామలు, శాసాీలు, ఇత్తహాసాలు, పురాణాలు ఆవిరిభవించిన్ పదధ త్త, అనిన భూతాలకు ఏరుడే
అవాంతర ప్రళయము, వాటిసిథ త్త, మహాప్రళయము, ఇష్ణిపూరాిలు, యజాాది వైదిక కరమలు, బావులు,
మడుగులు, చెరువులు, దేవాలయాలు మొదలగు వాటి నిరామణం, అన్నద్ఘన్ం, ఆరామప్రత్తషు మొదలైన్
సమృత్పలోు చెపిున్ కరమలు, కామయ కరమలైన్ అగినహోత్రాదలు నిరవరిించే విధాన్ం, జీవుల సృష్టి ధరమం, అరధం,
కరమం అనే మతమారాగలను ఆచరించే తీరు, మలిన్ శ్రీరులైన్ పాషండుల పుట్టిక, జీవాత్పమడు
బంధింపబడే రీత్త, ఆపై మోక్షం పొందే పదధ త్త, సవసవరూపంలో నెలకొనే ప్రకారము, దేనికీ లోబడక అనినట్
సవతంత్రుడైన్ ఈశ్వరుడు తన్ మాయతో సమసి కరమలకు సాక్షిగా ఉంటూనే ఆ మాయకు అతీత్పడై
ఉద్ఘసీనుని లాగా ప్రభువై క్రీడించే పదధ త్త. మున్నగు సంగత్పలనీన ప్రపనునడనైన్ నాకు వివరించు. నీవు
బ్రాహమణ శాపం వలు దఃఖిసుినానవు, నీ మన్సు్ కలత జంది ఉంది. పైగా నిరాహార దీక్షలో ఉనానవు. నేను
చెపేు ఈ విషయాలు ఎలా విన్గలవు. అని సంశ్యించవదద, నేను మీ ముఖపదమం నుండి వెలువడే
శ్రీమనానరాయణ కథాసుధను తనివిదీరా త్రాగాలన్న కుతూహలంతో ఉనానను. అటిి నాకు యింద్రయాలు
సావథ్వన్ంలోనే ఉనానయి. కాబటిి నేను అడిగిన్ ప్రశ్నలు అనినటికీ సమాధానాలు సవిసి రంగా ఆన్త్తచిచ
న్నున కృతారుథ ణిా కావించు. ప్రచీన్ సంప్రద్ఘయానిన అనుసరించి, అందకు తగిన్వాడవు నీవే. నీవు
బ్రహమతో సమానుడవు.” ఈ విధంగా విష్ఠారాత్పడైన్ (విష్ఠావుచే రక్షిత్పడైన్) పరీక్షిన్మహారాజు బ్రహమరాత్పడైన్
(బ్రహమచే వాయసునిక్త పుత్రుడుగా అనుగ్రహింపబడిన్) శుకమహాయోగిని అడిగాడు. అప్పుడు శుకమహరిి
“రాజా! బ్రహమ నారదల సంవాదరూపము, ప్రథాన్ సంప్రద్ఘయానిక్త చెందిన్ది, క్రమపదధ త్తలో పరంపరగా
వసుిన్నది, అయిన్ భాగవత మనే మహాపురాణ మున్నది. అది వేదంతో సమాన్ం. ద్ఘనిని పూరవం
సరవశ్వరుడు బ్రహమకలుంలో బ్రహమకు ఉపదేశంచాడు. అది నీకు తెలియ పరుసాిను. విను” అని చెపిు
పరీక్షిత్పి తో ఇలా చెపుసాగాడు.

శ్రీహరి ప్రధ్యనకర్ు

2-223-సీ.
"భూపాలకోతి మ భూతహిత్పండు సు-
జాాన్సవరూపకుుఁ డైన్యటిి
ప్రణిక్త దేహసంబంధ మెట్సు గు న్న్న-
మహి నప్పు నీశ్వరమాయ లేక
కలుగద; నిద్రలోుఁ గలలోన్ుఁ దోుఁచిన్-
దేహబంధంబుల తెఱుఁగువలెను
హరియోగ మాయా మహతి వంబున్ం బాంచ-
భౌత్తక దేహసంబంధుుఁ డగుచు

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 166

2-223.1-తే.
న్టిి మాయాగుణంబుల నాతమ యోలి
బాలయ కౌమార యౌవన్ భావములను
న్ర సుపరావది మూరుి లుఁ బొరసి య్యను
నాయదిది యను సంసారమాయుఁ దగిలి.

టీక:- భూ = భూమ; పాలక = పాలించు వారిలో; ఉతి మ = ఉతి ముడ; భూత = జీవుల; హిత్పండున్ = మేలు

కోరవాడును; సుజాాన్ = మంచి జాాన్మే; సవరూపకుుఁడు = తన్ రూపముగ కలవాడు; ఐన్ = అయిన్; అటిి = అటిి ;
ప్రణి = జీవి; క్తన్ = క్త; దేహ = శ్రీర; సంబంధము = సంబంధము; ఎట్టు = ఏ విధముగ; అగున్ = అగును; అన్నన్ =
అంట్ల; మహిన్ = ప్రపంచమంతా; ఒప్పున్ = ఉండు; ఈశ్వర = ఈశ్వరుని; మాయన్ = మాయ; లేకన్ = లేకుండగ;
కలుగద = కలుగద; నిద్ర = నిద్ర; లోన్న్ = లో; కలన్ = కల; లోన్న్ = లో; తోుఁచిన్న్ = తోచిన్; దేహ =
దేహములతో; బంధంబులన్ = బంధంబుల; తెఱుఁగున్ = విధాన్ము; వలెను = వలెన్నె; హరి = విష్ఠాని; యోగ =
యోగ {యోగమాయ - యోగింపగల మాయ}; మాయా = మాయ యొకక; మహతి వంబున్న్ = ప్రభావము వలన్; పాంచ
= ఐద {పాంచభౌత్తకము - శ్రీరము - దేహము - పంచ భూతములైన్ నీరు గాలి నిప్పు మనున ఆకాశ్ము లనుండి
తయారైన్ది.}; భౌత్తక = భూతములదైన్; దేహ = శ్రీరము; సంబంధుుఁడు = సంబంధము కలవాడు; అగుచున్ =
అగుచుండును; అటిి = అటిి ;
మాయా = మాయ తోకూడిన్; గుణంబులన్ = గుణముల వలన్; ఆతమ = తాను; యోలిన్ = వరుసగ; బాలయ =
బాలయము; కౌమార = కౌమారము; యౌవన్ = యౌవన్ము అను; భావములనున్ = భావములను; న్ర = మాన్వ;
సుపరవ = దేవత {సుపరువలు - మంచి పుణుయలు, దేవతలు}; ఆది = మొదలగు; మూరుి లుఁన్ = ఆకారములను;
బొరసిన్ = పొందను; ఏను = నేను; నాయది = నాది; ఇదిన్ = ఇది; అను = అనే; సంసార = సంసారము యొకక;
మాయుఁన్ = మాయలో; తగిలి = తగులకని, పడి.

భావము:- “ఓ రాజశ్రేష్ఠుడ! జీవుడు భూతాలకెలు మేలు చేకూరచవాడు, జాాన్మే సవరూపంగా కలవాడు,

అలాంటి వానిక్త శ్రీరంతో సంబంధం ఎలా కలిగింది అంట్వా జగతీతల మంతా వాయపించివున్న ఈశ్వరుని
మాయ అనేది లేకపోతే జీవునిక్త దేహంతో సంబంధం కలుగద. నిద్రంచే వేళ సవపనంలో దేహాలతో
సంబంధం గోచరిసుిదికద్ఘ, అలాగే నారాయణుని యోగమాయా ప్రభావంవలు జీవుడు పంచభూతాలతో
కూడిన్ దేహంతో సంబంధం కలవాడవుతాడు. ఆ మాయాగుణాలవలు నే క్రమంగా బాలయం, కౌమారం,
యౌవన్ం అనే దశ్లు పొందతాడు. మనుషయ, దేవతాది ఆకారాలను గూడ సీవకరిసాిడు. నేను అనే
అహంకారానిన, నాది అనే మమకారానిన పెంచుకొంట్డు. సంసారమాయలో బదదడవుతాడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 167

2-224-వ.
వరిించుచు నిట్టున్న జీవునిక్త భగవదభక్తియోగంబున్ ముక్తి సంభవించుట్స యెట్సు న్న
నెప్పుడేని జీవుండు ప్రకృత్త పురుష్ణతీతం బయిన్ బ్రహమసవరూపంబు న్ంద
మహితధాయన్ నిష్ఠుండగు న్ప్పుడు విగతమోహుండై యహంకార మమకారాతమకం
బయిన్ సంసరణంబు దొఱంగి ముకుి ండయి యుండు; మఱయు జీవేశ్వరులకు దేహ
సంబంధంబులు గాన్ంబడుచుండు; న్టిి దేహధారి యైన్ భగవంత్ప న్ందలి భక్తిం
జేసి జీవున్కు ముక్తి యెతెి ఱంగున్ం గలుగు న్ని యడిగిత్తవి; జీవుం డవిద్ఘయ మహిమం
జేసి కరామనుగతం బయిన్ మథాయరూపదేహ సంబంధుండు; భగవంత్పండు నిజ యోగ
మాయా మహిమంబున్ంజేసి సేవచాాపరికలిుత చిదా న్ లీలావిగ్రహుండు; కావున్
భగవంత్పండైన్ యీశ్వరుండు సవభజన్ంబు ముక్తిసాధన్ జాానారథంబు కలిుతం"బని
చత్పరుమఖున్కు దదీయ నిషకపట్స తపశ్చరాయది సేవిత్పండయి నిజజాానాన్ందఘన్ం
బయిన్ సవరూపంబు సూపుచు నాన్త్తచెచ; న్దిగావున్ జీవునిక్త భగవదభక్తి మోక్ష
ప్రద్ఘయకంబగు; నిందలకు నకక యిత్తహాసంబు గల ద్ఱంగింత్ప నాకరిాంపుము;
ద్ఘన్ భవదీయ సంశ్యనివృత్తి యయెయడు"న్ని శుకయోగంద్రుండు రాజేంద్రున్
క్తట్సు నియె.
టీక:- వరిించుచున్ = త్తరుగుచు; ఇట్టు = ఈ విధముగ; ఉన్న = ఉన్న; జీవునిన్ = జీవుని; భగవత్ =

భగవంత్పని; భక్తి = భక్తి; యోగంబున్న్ = యోగమువలన్న్; ముక్తి = ముక్తి; సంభవించుట్స = కలుగుట్స; ఎట్టు = ఏ
విధముగ; అన్నన్ = అన్గ; ఎప్పుడు = ఎప్పుడ; ఏనిన్ = అయిన్ను; జీవుండు = జీవుడు; ప్రకృత్త = ప్రకృత్త; పురుష =
పురుష్ఠలకు; అతీతంబు = అతీతము, ద్ఘటిన్ది, పైది; అయిన్ = అయిన్టిి ; బ్రహమ = బ్రహమ; సవరూపంబున్ =
సవరూపము; అందన్ = అంద; మహిత = గొపు; ధాయన్ = ధాయన్మున్; నిష్ఠుండు = నిషు కలవాడ; అగున్ = అగునో;
అప్పుడు = అప్పుడు; విగత = తొలగిన్; మోహుండు = మోహము కలవాడు; ఐ = అయి; అహంకార = నేను అను
భావము; మమకార = నాది అను భావము; ఆతమకంబున్ = లక్షణంబులు; అయిన్ = కలిగిన్; సంసరణంబున్ =
సంసారమును; తొఱంగి = తొలగి; ముకుి ండు = ముక్తిని పొందిన్ వాడు; అయి = అయి; ఉండున్ = ఉండును;
మఱయున్ = ఇంకా; జీవ = జీవులకు; ఈశ్వరులన్ = భగవంత్పని; కున్ = క్త; దేహ = దేహము వలన్; సంబంధంబు
లున్ = సంబంధములు; కాన్ంబడుచున్ = కన్పడుచు; ఉండున్ = ఉండును; అటిి = అట్టవంటి; దేహధారి =
దేహము ధరించిన్ వాడు; ఐన్ = అయిన్; భగవంత్పన్ = భగవంత్పని; అందలి = అంద కల; భక్తిన్ = భక్తి; చేసి =
వలన్; జీవున్ = జీవుని; కున్ = క్త; ముక్తి = ముక్తి; ఏ = ఏ; తెఱంగున్న్ = విధముగ; కలుగున్ = కలుగును; అని =
అని; అడిగిత్తవి = అడిగావు; జీవుండున్ = జీవుడు; అవిద్ఘయ = అవిదయ యొకక; మహిమన్ = ప్రభావము; చేసిన్ =
వలన్; కరమ = కరమములను; అనుగతంబున్ = అనుసరించున్ది; అయిన్ = అయిన్టిి ; మథాయ = మథయ {మథయ -
అభాస - భ్రంత్త - లేనిది ఉన్నట్టు అనిపించుట్స}; రూప = రూపమున్ (అవతరించి); దేహ = దేహముతో;
సంబంధుండు = సంబంధము ఉన్నవాడు; భగవంత్పడు = భగవంత్పడు; నిజ = తన్; యోగమాయా = యోగమాయ

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 168

యొకక; మహిమంబున్న్ = మహిమలు; చేసి = వలన్; సేవచాా = తన్ ఇష్ణినుసారము; పరికలిుత = కలిుంపబడిన్;
చిత్ = చిత్ (చైతన్యము) తో; ఘన్ = అత్తశ్యించిన్, నిండిన్; లీలా = లీల అయిన్; విగ్రహుండు = రూపము
కలవాడు; కావున్న్ = అందచేత; భగవంత్పండున్ = భగవంత్పడు {భగవంత్పడు - మహిమానివత్పడు,
వీరయవంత్పడు, శ్రీమంత్పడు}; ఐన్ = అయిన్; ఈశ్వరుండు = పరమ ప్రభువు; సవ = తన్ యందలి; భజన్ంబున్ = భక్తి;
ముక్తి = ముక్తి ని; సాధన్ = సాధించు; జాాన్ = జాాన్ము; అరథంబున్ = కొరకై; కలిుతంబున్ = కలిుంప బడిన్ది; అని =
అని; చత్పరుమఖున్ = చత్పరుమఖ బ్రహమ; కున్ = కు; తదీయ = అతని; నిషకపట్స = కపట్స రహితమైన్; తపస్ =
తపసు్ను; చరయ = ఆచరించుట్స; ఆది = మొదలగు వానిచే; సేవిత్పండు = సేవింప బడిన్ వాడు; అయి = అయి; నిజ
= తన్ గురించిన్; జాాన్ = జాాన్ము వలని; ఆన్ంద = ఆన్ందము; ఘన్ంబున్ = అత్తశ్యించిన్ది; అయిన్ =
అయిన్; సవ = తన్ యొకక; రూపంబున్ = రూపమును; చూపుచున్ = చూపిసూ
ి ; ఆన్త్త = ఉపదేశ్ము; ఇచెచన్ =
చేసెను; అదిన్ = అంద; కావున్న్ = చేత; జీవునిన్ = జీవుని; క్తన్ = క్త; భగవత్ = భగవంత్పని యందలి; భక్తిన్ = భక్తి;
మోక్ష = మోక్షమును; ప్రద్ఘయకంబున్ = కలుగజేయున్ది; అగున్ = అగును; ఇందలన్ = దీని; కున్ = కోసము; ఒకక
= ఒక; ఇత్తహాసంబున్ = ఇత్తహాసము (భౌత్తకముగ జరిగిన్ది); కలద = ఉన్నది; ఎఱంగింత్పన్ = తెలుపుతాను;
ఆకరిాంపుము = వినుము; ద్ఘన్న్ = ద్ఘని వలన్; భవదీయ = నీ యొకక; సంశ్య = అనుమాన్ములు; నివృత్తి =
పట్పంచలు; అయెయడున్ = అగును; అని = అని; శుక = శుకుడు అను; యోగి = యోగులలో; ఇంద్రుడు = శ్రేష్ఠుడు;
రాజ = రాజులలో; ఇంద్రుడున్ = శ్రేష్ఠుని; కున్ = క్త; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = అనియెను.

భావము:- ఈ విధంగా బదధడై వరిించే జీవుడిక్త భగవంత్పనిమీది భక్తితో ముక్తి ఎలా కలుగుత్పంది

అంట్వా, అది చెబుతాను విను. ప్రకృత్తక్త, పురుష్ఠడిక్త అతీతమైన్ బ్రహమసవరూపానిన ఎప్పుడు జీవుడు
తీవ్రంగా ధాయనిసాిడో, అప్పుడు మోహంనుండి విడివడుతాడు. అహంకార మమకార మయమైన్
సంసారంనుండి విముకుి డై ముక్తి పొందతాడు. అంతేకాద. జీవుడిక్త, ఈశ్వరుడిక్త, శ్రీరాలతో సంబంధాలు
కనిపిసుినానయి. భగవంత్పడుకూడ శ్రీరం ధరించే ఉనానడు. అటిి భగవంత్పడి మీద భక్తి గలిగి ఉంట్ల
జీవుడి కెలా ముక్తి సిదిధ సుింది అని అడిగావు. అవిదయకు లోనైన్వాడు జీవుడు. అవిదయ ప్రభావంవలు అతడు
కరమ న్నుసరించి సంప్రపిి ంచిన్ శ్రీరానిన ధరిసాిడు. ఆ దేహం మథాయరూప మైన్ది. భగవంత్పడు
యోగమాయతో గూడిన్వాడు. ఆయన్ తన్ యోగమాయాప్రభావం వలు తన్ ఇష్ణినుసారం జాాన్మయమైన్
లీలాశ్రీరం కలిుంచుకొంట్డు. అందవలు “మోక్షానిక్త సాధన్మైన్ జాానానికై తన్ సేవ కలిుంచబడిం” దని
భగవంత్పడైన్ ఈశ్వరుడు బ్రహమతో చెపాుడు. బ్రహమ నిషకపట్సంగా తపసు్చేసి పరమేశ్వరుని
ఆరాధించాడు. అప్పుడు తన్ జాానాన్ందఘన్మైన్ సవరూపం బ్రహమకు చూపిసుి ఈశ్వరుడు పై విధంగా
తెలిపాడు. అందవలు జీవుడిక్త భగవదభక్తి తపుక మోక్ష మసుింది. ఈ విషయం నిరూపించే ఇత్తహాసం
ఒకటి వుంది. అది వివరిసాిను, విను. ద్ఘనివలు నీకు కలిగ న్ సందేహం తొలగిపోత్పంది” అని చెపిు
యోగిశ్రేష్ఠుడైన్ శుకుడు రాజశ్రేష్ఠుడైన్ పరీక్షిత్పి తో పరీక్షిత్పి తో ఇలా అనానడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 169

2-225-సీ.
"హరిపాదభక్తి రహస్తయపదేషి యు-
న్ఖిల దేవతలకు న్ధివిభుండు
నైన్ విధాత గలాుదియందను నిజా-
శ్రయ పదమమున్ కధిష్ణున్ మరయ
న్రిథంచి జలముల న్నేవషణము సేసి-
న్లిన్ంబు మొదలు గాన్ంగలేక
విసివి క్రమమఱను దదిుసరుహాసీనుుఁడై-
సృష్టి నిరామణేచాుఁ జితి మందుఁ

2-225.1-తే.
జాల నూహించి తతురిజాాన్మహిమ
సరణి మన్మున్ుఁ దోపుఁక జడనుపడుచు
లోకజాలంబుుఁ బుటిి ంపలేక మోహి
తాత్పముఁడై చింత నంద న్యయవసరమున్.
టీక:- హరి = విష్ఠాని {హరి - భవబంధన్ములు హరించు వాడు, భగవంత్పడు}; పాద = పాదముల అందలి; భక్తి

= భక్తి యొకక; రహసయ = రహసయములను, ధృఢతవమును; ఉపదేషి యున్ = ఉపదేశంచిన్ వాడును; అఖిల =
సమసి మైన్; దేవతలన్ = దేవతల; కున్ = కు; అధి = పై; విభుండునున్ = ప్రభువును; ఐన్న్ = అయిన్; విధాత =
బ్రహమదేవుడు {విధాత - సమసి సృష్టి క్త విధిని నిరాయించు వాడు, బ్రహమదేవుడు}; కలు = కలుము; ఆదినిన్ =
ప్రరంభము; అందన్ = లో; నిజ = తన్ యొకక; ఆశ్రయ = నివాసమైన్; పదమమున్న్ = పదమమున్కు; అధిష్ణున్మున్
= అధారభూతమును; అరయన్ = తెలిసికొన్; అరిథంచి = కోరి; జలములన్ = నీటిలో; అనేవషణమున్ = వెతకుట్స;
చేసి = చేసి; న్లిన్ంబున్ = పదమమున్కు; మొదలు = మొదలు, ఆధారమును; కాన్ంగన్ = చూడ; లేక = లేక; విసివి
= విసిగిపోయి; క్రమమఱన్ = మళీు; తత్ = ఆ; బిసరుహ = పదమమున్; ఆసీనుుఁడు = కూరుచన్న వాడు; ఐ = అయియ;
సృష్టి న్ = సృష్టి ని; నిరామణ = నిరిమంపవలె న్ను; ఇచచుఁన్ = కోరిక; చితి ము = మన్సు్; అందన్ = లో; చాలన్ =
మక్తకలి; ఊహించి = ప్రయత్తనంచి;
తత్ = ఆ; పరిజాాన్ము = నేరుు; మహిమ = ప్రభావకర; సరణి = విధాన్ము; మన్మున్న్ = మన్సులో; తోపుఁకన్ =
తట్సి క; జడను = జడతవమున్; పడుచున్ = పొందత్ప; లోక = లోకముల; జాలంబున్ = సమూహములను;
పుటిి ంపన్ = పుటిి ంచ; లేకన్ = లేక; మోహిత = మోహములో పడిన్; ఆత్పమడు = వాడు; ఐ = అయియ; చింతన్ =
దఃఖమును; ఒంద = పొందత్పన్న; ఆ = ఆ; అవసరంబున్న్ = సమయమున్.

భావము:- “దేవాదిదేవుని పాద్ఘలమీద భక్తి గలిగ వుండడంలోని పరమ రహసాయనిన ఉపదేశంచిన్వాడు,

దేవతల కందరిక్త అధినేత అయిన్ విధాత కలాురంభంలో తన్కు నెలవైన్ పద్ఘమనిక్త మూల మేమట్ల

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 170

పరిశీలించాలనుకొనానడు. నీళులో వెదకడం ప్రరంభించాడు. ఎంత వెదక్తనా ఆ పద్ఘమనిక్త మొద లెకకడ

వుందో తెలుసుకోలేకపోయాడు. చివరిక్త విసిగి వేసారి మరలివచిచ ఆ పదమంలోనే ఆసీను డయయడు.
జగత్పి ను సృష్టి ంచాలనే సంకలుం ఆయన్ హృదయంలో ఉదయించింది. ఎంతో ఆలోచించాడు. కాని
సృష్టి క్త సంబంధించిన్ పరిజాాన్ం ఆయన్ మన్సు్కు అందక క్రిందమీదయాయడు. అలసతవం
ఆవహించింది. లోకాలను సృష్టి ంచలేక పోయాడు. అతని చితి ం మోహాయతి మయింది. చింతాక్రాంత్ప
డయాడు.

2-226-వ.
జలమధయంబున్నుండి యక్షర సమామానయంబున్ సురశంబు లంద
షోడశాక్షరంబును మఱయు నేకవింశాక్షరంబును నైన్ యియయక్షర దవయంబు వలన్
న్గుచు మహామునిజన్ధన్ం బయిన్ "తప"యను శ్బద ం బినుమాఱచచరింపంబడి
విన్ంబడిన్ న్టిి శ్బద ంబు వలిక్తన్ యప్పురుష్ఠని వీక్షింప గోరి న్లుదికుకలకుం జని
వెదక్త యెందనుం గాన్క మరలివచిచ నిజసాథన్ంబైన్ పదమంబున్ం ద్ఘసీనుండై
యొక్తకంత చింత్తంచి; యటిి శ్బద ంబు దనునుఁ దపంబు సేయుమని నియమంచుట్సగాుఁ
దలంచి ప్రణాయామ పరాయణుండై జాానేంద్రయ కరమంద్రయంబుల జయించి
య్యకాగ్రచిత్పి ండై, సకలలోక సంతాపహేత్పవగు తపంబు వేయి దివయవత్రంబులు
గావింప, నీశ్వరుండు ప్రసనునండై పొడసూపిన్ న్కకమలసంభవుండు తతష ణంబ
రాజసతామసమశ్రసతి వ గుణాతీతంబును, శుదధ సతి వగుణావాసంబును,
న్కాలవిక్రమంబును, సరవలోకోన్నతం బును, సకల సురగణ సుితయంబును, లోభ
మోహభయ విరహితంబును, న్పున్రావృత్తి మారగంబును, న్న్ంత తేజోవిరాజితంబు
నైన్ వైకుంఠపురంబుం బొడగని; యంద.
టీక:- జల = నీటి; మధయంబున్న్ = మధయలో; నుండి = నుండి; అక్షర = అక్షరముల; సమ = మొతి ము;

ఆమానయంబున్న్ = అక్షరమాలలో; సురశంబులు = హలుులు; అందన్ = లో; షోడశ్ = పదహారవ (16) (త);
అక్షరంబునున్ = అక్షరము; మఱయున్ = మరియు; ఏకవింశ్ = ఇరవై ఒకట్సవ (21) (ప); అక్షరంబునున్ = అక్షరము;
ఐన్ = అయిన్; ఈ = ఈ; అక్షర = అక్షర; దవయంబున్ = దవయము; వలన్న్ = వలన్; అగుచున్ = అగుచు; మహా =
గొపు; ముని = మునుల; జన్ = సమూహములకు; ధన్ంబున్ = సంపద; అయిన్ = అయిన్; తప = తప; అను =
అను; శ్బద ంబున్ = శ్బద ము; ఇను = రండు; మాఱ = మారుు ; ఉచచరింపంబడి = పలుకబడి; విన్ంబడిన్ = విన్బడిన్;
అటిి = అట్టవంటి; శ్బద ంబున్ = శ్బద మును; పలిక్తన్ = పలిక్తన్; ఆ = ఆ; పురుష్ఠనిన్ = మహాత్పమని; వీక్షింపన్ =
చూడవలెన్ను; కోరి = కోరికతో; న్లు = నాలుగు; దికుకలన్ = దికుకల; కున్ = కు; చని = వెళ్లు; వెదక్త = వెత్తక్త;
ఎందనున్ = ఎకకడను; కాన్కన్ = కన్బడక పోవుట్సచే; మరలి = వెనుకకు; వచిచ = వచిచ; నిజ = తన్ యొకక;
సాథన్ంబున్ = నివాససాథన్ము; ఐన్ = అయిన్; పదమంబున్న్ = పదమములో; ఆసీనుండు = కూరుచన్న వాడు; ఐ =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 171

అయి; ఒక్తకంత = కొంచము; చింత్తంచి = బాధపడి; అటిి = అట్టవంటి; శ్బద ంబున్ = శ్బద ము; తనునుఁన్ = తన్ను;
తపంబున్ = తపసు్; చేయుము = చేయుము; అని = అని; నియమంచుట్సగాన్ = ఆజాాపించుట్సగా; తలంచి =
అనుకొని; ప్రణాయామ = ప్రణాయామము న్ంద; పరాయణుండు = నిషు లో ఉన్నవాడు; ఐ = అయి; జాానేంద్రయ =
జాానేంద్రయములను; కరమంద్రయములన్ = కరమంద్రయములను; జయించి = జయించి; ఏకాగ్ర = ఏకాగ్ర మైన్
{ఏకాగ్ర - ఒక తావున్ నిలిపిన్}; చిత్పి ండు = మన్సు కలవాడు; ఐ = అయి; సకల = సమసి ; లోక = లోకములు;
సంతాప = తపించుట్సకు; హేత్పవు = కారణము; అగున్ = అగు; తపంబున్ = తపసు్ను; వేయి = వెయియ (1000);
దివయ = దేవతల; వత్రంబులున్ = సంవత్రములు; కావింపన్ = చేయగా; ఈశ్వరుండున్ = విష్ఠావు {ఈశ్వరుడు -
ప్రభుతవము కలవాడు}; ప్రసనునండు = ప్రసనునడు; ఐ = అయి; పొడసూపిన్న్ = ప్రతయక్షము కాగా; ఆ = ఆ;
కమలసంభవుండు = బ్రహమదేవుడు {కమలసంభవుడు - పదమము న్ంద పుటిి న్ వాడు, బ్రహమ}; తతష ణంబ = వెంట్సనే;
రాజస = రజోగుణ; తామస = తమోగుణములతో; మశ్ర = కలసిన్; సతవ = సతి వ; గుణ = గుణములకు; అతీతంబున్
= అతీతమైన్; శుదధ = పరిశుదద మైన్; సతి వ = సతి వ; గుణ = గుణములకు; ఆవాసంబున్ = నివాససాథన్మును; అకాల =
కాలాతీతమైన్; విక్రమంబునున్ = ప్రభావము కలదియు; సరవ = సమసి ; లోక = లోకముల కంట్ట; ఉన్నతంబునున్ =
ఉన్నతమైన్దియును; సకల = సమసి ; సుర = దేవతలచే; గుణ = తన్ గుణములను; సుితయంబునున్ = స్తిత్రము
చేయబడు న్దియును; లోభ = లోభము; మోహ = మోహము; భయ = భయములును; విరహితంబునున్ = లేనిది
యును; అపున్రావృత్తి = త్తరిగిరాని; మారగంబునున్ = ద్ఘరి కలదియును; అన్ంత = అన్ంతమైన్; తేజస్ =
తేజసు్తో; విరాజితంబునున్ = ప్రకాశంచు న్దియును; ఐన్ = అయిన్టిి ; వైకుంఠ = వైకుంఠ; పురంబున్ =
పురమును; పొడగని = చూసి; అంద = అందలో.

భావము:- ఆ సమయంలో నీటిలో నుండి ఒక శ్బద ం వినిపించింది. క మొదలు మ వరకూ ఉండే

సురాశక్షరాలలో పదవారవదీ ఇరవై యొకట్సవదీ అయిన్ “తప” అనే రండు అక్షరాలవలు ఆ శ్బద ం
ఏరుడింది. “తప” అనే ఆ పదం మహరుి లకు అమూలయమైన్ ధన్ం. ఆ మాట్స రండుసారుు “తప తప” అని
ఉచిచరింపబడింది. బ్రహమ ద్ఘనిన వినానడు. ఆ శ్బాదనిన ఉచచరించిన్ పురుష్ఠణిా చూడాలనుకొనానడు.
నాలుగు దికుకలకు వెళ్లు వెత్తకాడు. ఎకకడా ఆ పురుష్ఠడు గోచరించలేద. త్తరిగివచిచ తన్ నివాసమైన్
పదమంలోనే కూరుచనానడు. కొంత సేపు ఆలోచించాడు. తనున తపసు్ చేయమని హేచచరించట్నిక ఆ శ్బద ం
విన్పించింది అనుకొనానడు. ప్రణాయామం ప్రరంభించాడు. జాానేంద్రయాలనూ, కరమంద్రయాలనూ
సావధీన్ం చేసుకొనానడు. మన్సు్ను ఏకాగ్రం చేసుకొని వెయియ దివయ సంవత్రాలు అలా తపసు్ చేసాడు.
ఆ ద్ఘరుణ తపసు్కు లోకాలనిన తపించిపోయాయి. అప్పుడు శ్రీహరి ప్రసనునడై బ్రహమకు ప్రతయక్షమయాయడు.
వెంట్సనే బ్రహమ వైకుంఠపురానిన దరిశంచాడు. ఆ పురం రాజసగుణానిక్త, తామసగుణానిక్త ఆ గుణాలతో
మశ్రమైన్ సతి వగుణానిక్త అతీత మయిన్ది. కవల సతి వగుణానిక్త నివాస మయింది. కాలానిక్త అకకడ
ప్రబలయం లేద. ఆది అనిన లోకాలకంట్ల అత్పయన్నత మైన్ది. సమసి దేవతలకు ప్రసుిత్తంప దగిన్ది.
అకకడ లోభం, మోహం, భయం అనేవి లేవు. అకకడిక్త పోయిన్వారు మళీు త్తరిగి రావడమంటూ జరగద.
త్పది లేని తేజసు్తో అది ప్రకాశసుి ఉన్నది. అలాంటి వైకుంఠపురానిన సరోజ సంభవుడు సందరిశంచాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 172

వైక్తంఠపుర్ వర్ానంబు

2-227-సీ.
సూరయచంద్రాన్లసుఫరణలుఁ జొరనీక-
నిజదీధిత్తసూఫరిి నివవటిలు
దివయమణిప్రభా దీపిత సౌధ వి-
మాన్ గోపుర హరమా మండపములుుఁ
బ్రసవ గుచాసవచాభరిత కామత ఫల-
సంతాన్ పాదప సముదయములుుఁ
గాంచన్ దండ సంగత మారుతోదూ
ధ త-
తరళ విచిత్ర కతన్చయములు

2-227.1-తే.
వికచకైరవ దళదరవింద గత మ
రందరసపాన్ మోదితేందిందిరప్ర
భూత మంజుల నిన్దప్రబుదధ రాజ
హంసశోభిత వరకమలాకరములు.
టీక:- సూరయ = సూరుయని; చంద్ర = చంద్రుని; అన్ల = అగినల; సుురణలుఁన్ = వెలుగులను; చొరనీక =

ప్రవేశంచ నీయని; నిజ = తమ; దీధిత్త = ప్రకాశ్ము యొకక; సూఫరిిన్ = వెలుగులు; నివవటిలు న్ = అత్తశ్యించు; దివయ
= గొపు; మణి = మణుల; ప్రభా = ప్రకాశ్ము యొకక; దీపిత = వెలుగులు నిండిన్; సౌధ = సౌధములు, మేడలు;
విమాన్ = రాజభవన్ములు; గోపుర = వాక్తళ్లు; హరమా = హరమాములు, మద్ద ఇళ్లు; మండపములు =
మండపములును; ప్రసవ = పువువల; గుచా = గుత్పి లు; సవచా = శుభ్రముతో; భరిత = కూడిన్; కామత = కోరిన్; ఫల
= ఫలములిచుచ, ఫలితములిచుచ; సంతాన్ = సంతాన్, నిధుల వంటి {1 సపి సంతాన్ములు - తట్కము, నిధి,
అగ్రహారము, దేవాలయము, వన్ము, ప్రభందము, పుత్రుడు. 2 కలువృక్ష విశ్లషములు - ఐద (5), మంద్ఘరము,
పారిజాతము, సంతాన్ము, కలువృక్షము, హరి చందన్ము.}; పాదప = వృక్షముల; సముద్ఘయములుుఁన్ =
గుంపులును; కాంచన్ = బంగారు; దండ = దండమున్కు, కఱి క్త; సంగత = కట్సి బడి; మారుత = గాలిక్త; ఉదూ
ధ త=
ఎతి బడి; తరళ = చలిసుిన్న, రపరపలాడుత్పన్న; విచిత్ర = చిత్ర విచిత్ర; కతన్ = జండాల; చయములు =
వరుసలును; వికచ = వికసించిన్; కైరవన్ = తెలు కలువల; తళత్ = మెరుసుిన్న; అరవింద = పదమముల; గత =
అందలి; మరంద = మకరంద; రస = రసమును; పాన్ = తాగి; మోదిత = ఆన్ందించిన్; ఇందిందిరన్ =
త్పమెమదలక్త {ఇందిందిరము - వుయ. పదమసంపదలతో కూడిన్ది (విద్ఘయరిథ కలుతరువు)}; ప్రభూత = వెలువడిన్;
మంజుల = ఇంపైన్; నిన్ద = నాదములతో; ప్రబుదధ = మేలకన్న; రాజహంస = రాజహంసలతో; శోభిత = శోభిసుిన్న;
వర = శ్రేషు మైన్; కమలాకరములు = కలువకొలనులు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 173

భావము:- అకకడ వైకుంఠపురంలో మేడలు, విమానాలు, గోపురాలు, మద్ద లు, మండపాలు,

దివయమణికాంత్పలతో దేదీవయమాన్ంగా తేజరిలుుత్పనానయి. ఆ దీపుిలు సూరయచంద్రాగునల తేజసు్లను

చొరనీయట్సం లేద. ఇంకా ఆ వైకుంఠపురంలో పూలగుత్పి లతో నిండి కోరిన్ ఫలాలు ప్రసాదించే కలువృక్ష
సమూహాలు ఉనానయి. బంగారు కఱి లకు తగిలించిన్ రంగు రంగుల పతాకలు గాలిక్త రపరప
లాడుత్పనానయి. వికసించిన్ కలువలోునూ, కమలాలోునూ మకరందముం గ్రోలుతూ మధుకర బృంద్ఘలు
ఆన్ందంతో ఝంకారం చేసుినానయి. అకకడి తట్కాలు ఆ శ్బాదనిక్త మేలకన్న కలహంసలతో
కనులపండువుగా శోభిసుినానయి.

2-228-సీ.
వల నపుగా 'న్ దైవం కశ్వాతుర'-
మమని పలుక రాజకీరావళ్లయును
మహిమ 'జగదివష్ఠామయ మఖిల'మమని-
చదివెడు శారికాసముదయంబు
నేపారుఁగా 'జితం తే పుండరీకాక్ష'-
యని లీలుఁబాడు పికావళ్లయును
లలిమీఱుఁగా 'మంగళం మధుసూదన్'-
యనుచుుఁ బలెకడు మయూరావళ్లయునుుఁ

2-228.1-తే.
దవిలి శ్రౌషడవషట్స్వధే తాయది శ్బద
కలితముగ మ్రోయు మధుప నికాయములునుుఁ
గలిగి యఖిలైక దివయ మంగళ విలాస
మహిముఁ జననంద వైకుంఠమందిరంబు.
టీక:- వలన్ = వలన్; ఒపున్ = చకకగ ఒపిుయుండగ; న్ = లేద; దైవం = దైవమేదీ; కశ్వ = విష్ఠావుక్త {కశ్వ - క

(కవలము) ఈశ్ (ప్రభువు), విష్ఠావు}; పరం = ఇతరమై; అని = అని; పలుక = పలుకు; రాజ = రామ; కీర = చిలుకల;
ఆవళ్లయును = గుంపులును; మహిమన్ = గొపుగ; జగత్ = సృష్టి ; విష్ఠా = విష్ఠావుతో; మయము = నిండిన్ది;
అఖిలముమ = మొతి ము అంతయును; అని = అని; చదివెడు = చదవు; శారికా = గోరువంకల; సముద్ఘయంబున్ =
గుంపులును; ఏపారుఁగాన్ = అత్తశ్యించగ; జితం = జయము; తే = నీకు; పుండరీకాక్ష = హరి {పుండరీకాక్షుడు -
తామరాకుల వంటి కనునలు ఉన్నవాడు, విష్ఠావు}; అని = అని; లీలుఁన్ = విలాసముగ; పాడు = పాడుత్పన్న; పిక =
కోక్తలల; ఆవళ్లయును = మూకలును; లలిమీఱుఁగన్ = ఇంపారగ; మంగళం = శుభము; మధుసూదన్ = విష్ఠామూరీి
{మధుసూదన్ - మధువను రాక్షసుని చంపిన్వాడు, భగవంత్పడు}; అనుచుుఁన్ = అంటూ; పలెకడున్ =
క్రంకారవములు పలుకు; మయూర = నెమళు; ఆవళ్లయునున్ = గుంపులును; తవిలి = ఇషి పూరిిగ;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 174

శ్రౌషట్ = శ్రౌషట్; వషట్ = వషట్; సవధాత్ = సవధాత్; ఆది = మొదలగు; శ్బద = శ్బద ములు; కలితముగ =
కలుగున్ట్టు; మ్రోయు = మోగే; మధుప = తేనెటీగల; నికాయంబులును = గుంపులును; కలిగి = కలిగి; అఖిలలైక =
మొతి ము అంతా; దివయ = దివయమైన్; మంగళ = శుభకర; విలాస = విలాసమైన్; మహిమన్ = గొపుదన్ముతో;
చెననంద = అందము పొందత్పన్నది; వైకుంఠ = వైకుంఠ; మందిరంబున్ = పురమునున్.

భావము:- ఆ వైకుంఠపురంలో ఉన్నటిి రామచిలుకలు “కశ్వుని కంట్ట పరదైవం లేద” అని నేరుుగా

పలుకు త్పనానయి. గోరువంకలు “విశ్వమంతా విష్ఠామయం” అని మహిమతో చదవుత్పనానయి. కోయిలలు

అత్తశ్యంగా “పదమనేత్రా! నీదే జయం” అని పాడుత్పనానయి. నెమళ్లు ఉతా్హముగా “మధుసూదనుడ!
నీకు మంగళం” అని ఆడుత్పనానయి. త్పమెమదల గుంపులు ఆసక్తితో “శ్రౌషట్ వషట్ సవధా” ఇతాయది
శ్బాదలతో ఝంకారం చేసుినానయి. ఈ విధంగా అనినంటినీ మంచి సాటిలేని వైభవోపేతమైన్
వైకుంఠమందిరం సమసి దివయ మంగళ లీలావిలాసాలతో పరమసుందరంగా వుంది.

2-229-వ.
మఱయుం బయోధరావళీ విభాసితన్భంబునుం బోలె వెలుంగుచున్న య
దిధ వయధామంబు న్ంద.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; పయోధర = మేఘముల; ఆవళీ = సముద్ఘయముతో; విభాసిత = ప్రకాశసుిన్న;

అభంబునున్ = ఆకాశ్మును; పొలెన్ = వలె; వెలుంగుచున్న = వెలిగిపోత్పన్న; ఆ = ఆ; దివయ = దివయమైన్;

ధామంబున్ = భవన్మును; అందన్ = ద్ఘనిలో.

భావము:- ఇంకా ధారాధర రాజితో విరాజిలేు తారాపథంలాగా తేజరిలుుత్పన్న ఆ దివయమందిరంలో.

2-230-సీ.
సలలితేందీవరశాయమాయమానోజజ వ-
లాంగులు న్వయపీతాంబరులును
ధవళారవిందసుందరపత్రనేత్రులు-
సుకుమారతనులు భాసుర వినూతన
రతన విభూషణ గ్రైవేయ కంకణ-
హార కయూర మంజీర ధరులు
నితయయౌవనులు వినిరమలచరిత్పలు-
రోచిష్ఠాలును హరిరూపధరులు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 175

2-230.1-తే.
న్గు సున్ందండు న్ందండు న్రహణుండుుఁ
బ్రబలుుఁడును నాది యగు నిజపారశవచరులు
మఱయు వైడూరయ విద్రుమామల మృణాళ
త్పలయగాత్రులు దను భక్తితో భజింప.
టీక:- స = చకకటి; లలిత = మనోజా మైన్; ఇందీవర = న్లు కలువలు వంటి; శాయమాయమాన్ = న్లు ని రంగుతో;

ఉజజ వల = ప్రకాశసుిన్న; అంగులు = దేహములు కలవారు; న్వయ = కొతి ; పీత = పచచని పట్టి; అంబరులున్ =
వసీ ములును; ధవళ = తెలు ని; అరవింద = పదమముల వంటి; సుందర = అందమైన్; పత్ర = దళముల వంటి;
నేత్రులు = కనునలు కలవారు; సుకుమార = సుకుమారమైన్; తనులు = శ్రీరములు కలవారు; భాసుర =
కాంత్తవంతమైన్; వినూనతన = సరికొతి ; రతన = మణులతో; విభూషణ = విశ్లష ఆభరణములు; గ్రైవేయ = దండలు;
కంకణ = కంకణములు; హార = హారములు; కయుర = దండ వంకీలు; మంజీర = అంద్లు, నూపురములు; ధరులు
= ధరించిన్ వారు; నితయ = నితయము; యౌవనులు = యువకులుగ నుండువారు; వినిరమల = చకకటి నిరమలమైన్;
చరిత్పలు = ప్రవరిన్ కలవారును; రోచిష్ఠాలునున్ = కాంత్పలు చిందించు వారును; హరి = విషా వుయొకక; రూప =
రూపమును; ధరులు = ధరించిన్ వారును; అగు = అయిన్; సున్ందండు = సున్ందడు; న్ందండు = న్ందడు;
అరహణుండు = అరహణుడు; ప్రబలుుఁడునున్ = ప్రబలుడును; ఆదియగు = మొదలగు; నిజ = తన్; పారశవచరులు =
సహచరులు; మఱయున్ = ఇంకను; వైడూరయ = వైడూరయములు {వైడూరయములు - విడూర దేశ్మున్ పుటిి న్
రతనములు}; విద్రుమ = పగడములు; అమల = నిరమలమైన్; మృణాళ = తామర తూడులతో; త్పలయ = సమాన్మైన్;
గాత్రులు = శ్రీరులు; తనున్ = తన్ను; భక్తిన్ = భక్తి; తోన్ = తో; భజింపన్ = సేవిసుిండగ.

భావము:- విష్ఠా పరిచారకులు సున్ందడు, న్ందడు, అరహణుడు, ప్రబలుడు మొదలైన్వారు

భగవానుని భక్తితో భజిసుినానరు. వాళ్లు న్లు కలువలాుగా నీలమై నిగనిగలాడే శ్రీరాలతో

నివవటిలుుత్పనానరు. పచచని కొంగ్రొతి వసి ములను కట్టికొనానరు. తెలు తామర రకుల వంటి కనునలతో
శోభిలుుత్పనానరు. వారివి సుత్తమెతి ని దేహాలు, వాళ్లు ధగధగలాడే రతానభరణాలూ, కంఠహారాలూ,
కంకణాలూ, ముతాయల సరాలూ, భుజకీరుి లూ, అంద్లూ ధరించి వునానరు. మాసిపోని యౌవన్ంతో
భాసిసుినానరు. పవిత్రమైన్ ప్రవరిన్ కలిగి వునానరు. అందరు హరిరూపాలు ధరించి జాజవలయమాన్ంగా
వెలుగొందత్పనానరు. వారు వైడూరాయలతోటి, పగడాలతోటి, తామర తూండు తోటి సమాన్మైన్ శ్రీరాలు
కలిగి వునానరు. వారు అందరు భక్తితో శ్రీమనానరాయణుని భజిసుినానరు.

2-231-సీ.
క్షాళ్లతాఖిలకలమషవ్రజామరన్దీ-
జన్క కోమల పద్ఘబజ ముల వాని,
న్ఖిల సంపతాకరణాపాంగ లక్ష్మీ వి-
లాసిత వక్షఃసథ లంబువానిుఁ,

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 176

బదమమత్రామత్ర భాసిత కరుణాత-

రంగిత చారునేత్రములవాని,
భువన్నిరామణ నైపుణ భవయ నిజ జన్మ-
కారణ నాభిపంకజము వాని,

2-231.1-తే.
న్హి హితాహిత శ్యన్ వాహముల వాని,
సేవి తామర తాపస శ్రేణివాని,
న్ఖిలలోకంబులకుుఁ గురుుఁడైన్వాని
గాంచె; బరమేష్టి గనునల కఱవు దీఱ.
టీక:-క్షాళ్లత = కడుగబడిన్; అఖిల = సమసి మైన్; కలమష = పాపముల; వ్రజ = సమూహములు గల; అమరన్దీ =
దేవ గంగా న్ది; జన్క = పుటిి ంచిన్; కోమల = సుకుమారమైన్; పద = పాదములు అను; అబజ ములన్ = పదమములు
ఉన్న; వాని = వానిని; అఖిల = సమసి మైన్; సంపత్ = సంపదలకు; కారణ = హేత్పవైన్; అపాంగ = కట్క్షణ వీక్షణ
ములు కల; లక్ష్మీ = లక్ష్మీదేవి; విలసిత = అలంకరించిన్; వక్షఃసథ లంబున్ = వక్షము; వానిుఁన్ = కలవానిని; పదమ =
పదమములకు; మత్ర = మత్రుడు (సూరుయడు); అమత్ర = శ్త్రువు (చంద్రుడు); భాసిత = ప్రకాశసుిన్న; కరుణా = దయ;
తరంగితన్ = తరంగములను వెలువరించు; చారు = చకకని; నేత్రముల = కనునలు కల; వానిన్ = వానిని; భువన్ =
లోకములను; నిరామణ = నిరిమంచు; నైపుణ = నిపుణతవము గల (బ్రహమ); భవయ = దేవుడు; నిజ = అతని; జన్మ =
పుట్టికకు; కారణ = కారణమైన్; నాభి = బొడుడ న్ందలి; పంకజము = పదమము కల; వానిన్ = వానిని; అహి =
సరుములకు;
హిత = ఇష్ఠిడు (శ్లష్ఠడు); అహిత = గరుడుడు; శ్యన్ = శ్యయగను; వాహన్ములు = వాహన్ముగను; వానిుఁన్ = కల
వానిని; సేవిత = సేవిసుిన్న; అమర = దేవతలు; తాపస = మునులు; శ్రేణి = సమూహములు; వానిుఁన్ = కలవానిని;
అఖిల = సమసి ; లోకంబులన్ = లోకముల; కున్ = కు; గురుుఁడు = గురువు; ఐన్ = అయిన్; వానిుఁన్ = వానిని;
కాంచెన్ = దరిశంచెను; పరమేష్టి న్ = బ్రహమ {పరమేష్టి - అత్పయన్నతమైన్ సంకలుశ్కుి డు}; కనునల = కనునల; కఱవున్
= కరువు; తీఱన్ = తీరున్ట్టు.

భావము:- ఆ భగవంత్పని కోమల పాదపద్ఘమలనుండే సమసి పాపాలనూ కడిగివేసే గంగాన్ది

ఉదభవించింది. తన్ కడగంటి చూపుతో కలుములనీన ప్రసాదింపగల శ్రీమహాలక్ష్మి ఆయన్ వక్షఃసథ లంలోనే
నివసిసుిన్నది. ఆయన్ సూరయచంద్రులనే సుందరమైన్ కనునలు కలవాడు. ఆ కనులలో కరుణా తరంగాలు
పొంగిపొరలుతూ వుంట్యి. జగత్పి ను సృష్టి ంచడంలో నిపుణుడైన్ బ్రహమ ఆ భగవంత్పని నాభికమలం
నుండే జనిమంచాడు. శ్లష్ఠడే ఆయన్కు తలుం గరుడుడే ఆయన్కు వాహన్ం. ముకోకటి దేవతలు, మునులు
ఆయన్ను సేవిసుి వుంట్రు. ఆయన్ సమసి లోకాలకు తండ్రి. అలాంటి పరమేశ్వరుణిా బ్రహమదేవుడు
కనునలకరవు దీరట్సట్టిగా చూచాడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 177

2-232-క.

కమనీయ రూపరఖ్య

రమణీయతుఁ జాల నప్పు రమణీమణి య

కకమలాలయ దన్ మృద కర

కమలంబుల విభుని పాదకమలము లతెి న్.

టీక:- కమనీయ = మనోహరమైన్; రూప = రూపము; రఖ = సౌషి వముల; రమణీయతుఁన్ = మనోజా తతో; చాలన్

= మక్తకలి; ఒప్పు = చకకగ ఉన్న; రమణీ = సీీ ; మణి = రతనము; ఆ = ఆ; కమలాలయ = లక్ష్మీదేవి {కమలాలయ -
కమలములు ఆలయముగ కలది, లక్షీదేవి}; తన్ = తన్ యొకక; మృద = మృదవైన్; కర = చేత్పలు అను;
కమలంబులన్ = పదమములతో; విభుని = ప్రభువు (విష్ఠామూరిి); పాద = పాదములు అను; కమలములు =
పదమములు; ఒతి న్ = ఒత్పి చుండగ.

భావము:- చకకని రూపరఖ్యవిలాసాలతో చకకగా ఒపిు వున్న లక్ష్మీదేవి, తన్ కోమలమైన్ పాణి

పద్ఘమలతో ప్రణేశ్వరుని పాదపద్ఘమలను ఒత్పి త్పన్నది.

2-233-వ.
వెండియు.
టీక:- వెండియున్ = మరియు.

భావము:- అంతే కాద.

2-234-శా.

శ్రీకాంతాత్తలకంబు రతనరుచిరాజిప్రేంఖితసవరాడో

లాకేళ్లన్ విలసిలిు తతకచభరాలంకార స్రగగంధలో

భాకీరాప్రచరన్మధువ్రత మనోజాాలోలనాదంబు ల

స్తికానుసవర లీల నపుుఁగ నిజేశున్ వేడకతోుఁ బాడుఁగన్.

టీక:- శ్రీకాంతాత్తలకంబున్ = లక్ష్మీదేవి {శ్రీకాంతా త్తలకము- శుభకరమైన్ సీీ లలో ఉతి మురాలు - లక్ష్మి}; రతన =

రతనముల; రుచి = కాంత్పల; రాజిన్ = పుంజములచే; ప్రేంఖితన్ = ఊపబడుత్పన్న; సవరా = బంగారు; డోలా =
ఊయల; కళ్లన్ = కళ్లతో; విలసిలిు = ప్రకాశసూ
ి ; తత్ = ఆమె; కచ = కొప్పు; భర = నిండా ఉన్న; అలంకార =
అలంకరింపబడడ ; స్రక్ = పూలదండ యొకక; గంధ = సువాసన్ వలన్; లోభ = ఆకాంక్ష; ఆకీరా = సంకీరామై; ప్రచరత్
= త్తరుగుత్పన్న; మధువ్రత = త్పమెమదల యొకక; మనోజా = మనోహరమైన్; ఆలోల = సంచలిసుిన్న; నాదంబున్ =
ఝంకార నాదముతో; అస్తిక = గొపు; అనుసవర = శ్రుత్త కలుుత్పన్న; లీలన్ = విధముగ; ఒపుుఁగన్ = ఒప్పున్ట్టు; నిజ
= తన్; ఈశున్ = భరిను; వేడకన్ = ఇషి ము; తోుఁన్ = తో; పాడుఁగన్ = కీరిిసుిండగ.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 178

భావము:- శ్రీ మహాలక్ష్మి రతనకాంత్పలతో విరాజిలేు బంగారపు తూగుటూయెలలో ఊగుత్ప ఉన్నది.

ఆమె కొప్పులో ముడుచుకొన్న సుమమాలికల సుగంధం మీది అశ్తో గుమగూడిన్ త్పమెమదలు మనోజా ంగా
జుమమని రొద చేసూ
ి విహరిసుినానయి. ఆ భ్రమర ఝంకారమే శ్రుత్తగా శ్రీదేవి తన్ పత్త శ్రీపత్తమీద పాట్సలు
పాడుత్పన్నది.

2-235-వ.
అటిి నితయవిభూత్త యంద.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; నితయ = నితయమైన్; విభూత్తన్ = విభూత్పల; అందన్ = లో.
భావము:- అలాంటి పరమపదంలో.

2-236-మ.

సతతజాాన్రమా యశో బల మహైశ్వరాయది యుకుి న్ జగ

తుత యజేా శు న్న్ంత్ప న్చుయత్ప దళతుంకరుహాక్షున్ శ్రియః

పత నాదయంతవికారదూరుుఁ గరుణాపాథోనిధిన్ సాతవతాం

పత వరిథష్ఠా సహిష్ఠా విష్ఠా గుణవిభ్రజిష్ఠా రోచిష్ఠానిన్.

టీక:- సతత = ఎడతెగని; జాాన్ = జాాన్ము; రమా = లక్ష్మి; యశ్స్ = యశ్సు్; బల = బలము; మహా = గొపు;

ఐశ్వరయ = ఐశ్వరయము; ఆది = మొదలగు న్వి; యుకుి న్ = కలిగి ఉన్న వానిని; జగతుత్తన్ = జగతుత్తని {జగతుత్త -
లోకములకు ప్రభువు, విష్ఠావు}; యజేా శున్ = యజేా శుని {యజేా శుడు - యజా మున్కు అధిపత్త - విష్ఠావు}; అన్ంత్పన్ =
అన్ంత్పని {అన్ంత్పడు - అంతములేని వాడు}; అచుయత్ప = అచుయత్పని {అచుయత్ప - చుయతము లేనివాడు, విష్ఠావు};
దళతుంకరుహాక్షున్ = దళతుంకరుహాక్షుని {దళతుంకరుహాక్షుడు - వికసించిన్పదమముల వంటికనునలు ఉన్నవాడు,
విష్ఠావు. పంకరుహము - బురదలో పుట్టిన్ది}; శ్రియఃపత్త = శ్రియఃపత్తన్ {శ్రియఃపత్త - శ్రియస్ (శ్రేయసు్) నిచుచ పత్త
(ప్రభువు), విష్ఠావు)}; ఆదయంతవికారదూరుుఁన్ = ఆదయంతవికారదూరుుఁని {ఆదయంతవికారదూరుడు - మొదలు
అంతము అను వికారములు లేనివాడు, విష్ఠావు}; కరుణాపాథోనిధిన్ = కరుణాపాథోనిధిని {కరుణాపాథోనిధి - దయకు
సముద్రము వంటివాడు, విష్ఠావు}; సాతవతాంపత్తన్ = సాతవతాంపత్తని {సాతవతాంపత్త - సాతవత్పలకు ప్రభువు,
సాతవత్పలు - సాతవత వంశ్సుథలు లేక సతవగుణులు, కృష్ఠానిక్త 4 తరముల పూరవపు సాతవత్త అనునామె వంశ్ము; 1-
58-వ. న్ంద తతవమును సాతవత్పలు భగవంత్ప డంట్రు అని చెపుబడింది; బలరాముడు ఆదిగురువుగా ఒక
ప్రతేయకమైన్ భక్తితతావనిన అ వలంభించే యాదవులను సాతవత్పలంట్రు. విష్ఠాసహస్రనామములు శ్రీశ్ంకర భాషయం
512వ నామం, యదకులమున్కు ప్రభువు}; వరిథష్ఠాన్ = వరిథష్ఠాని {వరిథష్ఠాడు - వృదిధ చెందవాడు, విష్ఠావు}; సహిష్ఠాన్
= సహిష్ఠాన్ {సహిష్ఠాడు - సకలము ధరించు వాడు, విష్ఠావు, విష్ఠాసహస్రనామములు 144వ నామం, 565వ నామం,
భకుి ల అపరాధములను మనినంచి సహించువాడు, దవంధవములను సహించువాడు}; విష్ఠాన్ = విష్ఠావుని {విష్ఠావు -
సమసి మందను వాయపించిన్ వాడు}; గుణవిభ్రజిష్ఠాన్ = గుణవిభ్రజిష్ఠాని {గుణవిభ్రజిష్ఠాడు - గుణములచే
విశ్లషముగ ప్రకాశంచు వాడు, విష్ఠావు}; రోచిష్ఠానిన్ = రోచిష్ఠాని {రోచిష్ఠాడు - ప్రకాశంచు వాడు, విషా వు}.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 179

భావము:- ఎలు వేళల జాాన్ము, సంపద, కీరిి బలము, ఐశ్వరయము మొదలైన్ గుణాలతో కూడిన్వాడు,

భువనాలకు ప్రభువు, యజాానిక్త అధీశ్వరుడు, త్పది లేనివాడు, చుయత్త లేనివాడు, వికసించుచున్న

పద్ఘమలవంటి నేత్రాలు కలవాడు, లక్ష్మీవలు భుడు, మొదలు త్పద వికారము లేనివాడు, దయాసముద్రుడు,
సాతవత్పలకు అధినాథుడు, వృదిధ శీలుడు, సహన్శీలుడు, అంతట్ వాయపించిన్ వాడు, కలాయణగుణాలతో
విరాజిలేు వాడు, కాంత్తమంత్పడు అయిన్ శ్రీహరిని బ్రహమదేవుడు దరిశంచాడు.

2-237-మ.

దర్హాసామృత పూరితాసుయ నిజభకిత్రాణ పారాయణు

న్నరుణాంభోరుహపత్ర లోచనునిుఁ బీతావాసుుఁ ద్రైలోకయసుం

దరు మంజీర క్తరీట్స కుండల ముఖోదయదూభష్ఠ యోగశ్వర

శ్వరు లక్ష్మీయుతవక్షుుఁ జిన్మయు దయాసాంద్రుం జత్పరాభహునిన్.

టీక:- దరహాసామృత = చిరున్వువ అను అమృతముతో {దరహాసామృతపూరితాసుయడు - చిరున్వువ అను

అమృతముతో నిండిన్ ముఖము కలవాడు, విష్ఠావు}; పూరితాసుయడు = నిండిన్ మోమువాడు; నిజ = తన్
{నిజభకిత్రాణపారాయణు - తన్భకుి లను కాపాడుట్సలో బహునేరురిని, విష్ఠావు}; భకి = భకుి లను; త్రాణ =
కాపాడుట్సలో; పారాయణున్ = బహునేరురిని; అరుణాంభోరుహపత్ర = ఎఱి కలువ రకుల వంటి
{అరుణాంభోరుహపత్రలోచనుడు - ఎఱి కలువల రకుల వంటి కనునలు ఉన్నవాడు, అంభోరుహము - నీట్స పుటిి న్ది,
పదమము}; లోచనుుఁనిన్ = కనునలు ఉన్నవానిని; పీతావాసుుఁన్ = పీతావాసుని {పీతావాసుుఁడు - పచచని పట్టివసీ ము
ధరించిన్ వాడు, విష్ఠావు}; త్రైలోకయసుందరున్ = త్రైలోకయసుందరుని {త్రైలోకయసుందరుడు - మూడులోకములకు
సుందరుడు, విష్ఠావు}; మంజీర = అంద్లు; క్తరీట్స = క్తరీట్సము; కుండల = చెవి కుండలములు; ముఖయ = మొదలైన్;
ఉదయత్ = ప్రకాశసుిన్న; భూష్ఠ = భూషణముల వానిని; యోగశ్వరశ్వరున్ = యోగశ్వరశ్వరుని {యోగశ్వరశ్వరుడు -
యోగులలో శ్రేష్ఠులకు ప్రభువు, విష్ఠావు}; లక్ష్మీయుతవక్షున్ = లక్ష్మీయుతవక్షుని {లక్ష్మీయుతవక్షుడు - లక్ష్మీదేవి
వక్షసథ లమున్ ఉన్నవాడు, విష్ఠావు}; చిన్మయున్ = చిన్మయుని {చిన్మయుడు - (చిత్ అను) జాాన్ము కలవాడు, విష్ఠావు};
దయాసాంద్రున్ = దయాసాంద్రుని {దయాసాంద్రుడు - దయ దట్సి ముగ కలవాడు, విష్ఠావు}; చత్పరాభహునిన్ =
చత్పరాభహుని {చత్పరాభహుడు - నాలుగు చేత్పలు ఉన్నవాడు, విష్ఠావు}.

భావము:- చిరున్వువల అమృతానిన కురిపించే మోము వానిని, తన్ భకుి లను పాలించు పరమాత్పమని,

ఎఱి కలువరకుల వంటి కనునల వానిని, పట్టి బట్సి ధరించు వానిని, ములోుకాలలో మనోహరమైన్ వానిని,
చరణమంజీరాలు, క్తరీట్సము, చెవికుండలములు మున్నగు ఆభరణాలు ధరించువానిని, యోగిశ్రేష్ఠులకు
ప్రభువైన్ వానిని, వక్షసథ లమున్ లక్ష్మి వసించువానిని, కృపాసముద్రుని, చత్పరుభజములవానిని
శ్రీమహావిష్ఠావును బ్రహమదేవుడు దరిశంచాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 180

2-238-వ.
మఱయు న్న్రా రతనమయ సింహాసనాసీనుండును సున్ంద న్ంద కుముద్ఘది
సేవిత్పండును బ్రకృత్త పురుష మహదహంకారంబులను చత్పశ్శకుి లును గరమంద్రయ
జాానేంద్రయ మనో మహాభూతంబులను షోడశ్శ్కుి లును బంచతనామత్రంబులునుం
బరివేష్టి ంపుఁ గోట్సయరక ప్రభావిభాసిత్పం డును, సేవతరాలభయ సావభావిక సమసెై శ్వరాయత్తశ్
యుండును నై సవసవరూపంబున్ం గ్రీడించు సరవశ్వరుండైన్ పరమపురుష్ఠం
బురుషోతి ముం బుండరీకాక్షు నారాయణుం జూచి సాంద్రాన్ంద కందళ్లత హృదయార
విందండును, రోమాంచ కంచుక్తత శ్రీరుండును, నాన్ందబాషుధారాసికి కపోలుం
డును న్గుచు.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకా; అన్రా = అమూలయ; రతన = రతనములు; మయ = తాపడము చేసిన్; సింహాసన్ =

సింహాసన్మున్ {సింహాసన్ము - గుహ (పై పోట్సి యంద పకకట్టముకల క్రింద గుండే దిగువ ఉండు గుహ వంటి
సాథన్మని యోగశాసాీరథము), ఈ గుహలో ఆసీనుడైన్ భగవంత్పని ధాయనించుట్స యోగ సాధన్మారగము లలో
ముఖయమైన్ది. ఉద్ఘ. న్రుల గుహలో నుండు వాడు న్ృసింహుడు,}; ఆసీనుండునున్ = అలంకరించిన్ వాడు;
సున్ంద = సున్ందడు; న్ంద = న్ందడు; కుముద = కుముద; ఆది = మొదలగు వారిచే; సేవిత్పండునున్ =
సేవింపబడు వాడును; ప్రకృత్త = ప్రకృత్త; పురుష = పురుష్ఠడు; మహత్ = మహత్పి ; అహంకారంబులునున్ =
అహంకారములు అను; చత్పశ్శకుి లునున్ = నాలుగు శ్కుి లున్; కరమంద్రయ = కరమంద్రయములును (5);
జాానేంద్రయ = జాానేంద్రయములును (5); మన్స్ = మన్సు్ను (1); మహాభూతంబులునున్ = మహాభూతములును
(6) అను {మహాభూతములు - (6) నీరు, వాయువు, నిప్పు, నేల, ఆకాశ్ము మరియు మన్సు్}; షోడశ్ = పదహారు;
శ్కుి లునున్ = శ్కుి లును; పంచ = ఐద; తనామత్రంబులునున్ = తనామత్రలును {పంచ తనామత్రంబులు - శ్బద ము,
సురశము, రూపము, రుచి, వాసన్ వాని మూల తతవములు (5)}; పరివేష్టి ంపన్ = చేరి కొలుసుిండగ; కోటి = కోటి
మంది; అరకా = సూరుయల; ప్రభా = కాంత్తతో; విభాసిత్పండునున్ = విశ్లషముగ ప్రకాశంచువాడును; సవ = తన్ కంట్ట;
ఇతర = ఇతరులకు; అలభయ = దొరకని; సావభావిక = సహజసిదధ ముగ; సమసి = సమసి మైన్; ఐశ్వరయ =
వైభవములతోను; అత్తశ్యుండునున్ = అత్తశ్యిసుిన్న వాడును; ఐ = అయి; సవ = సవంత; సవరూపంబున్న్ =
సవరూపముతో; క్రీడించు = క్రీడిసుిండు; సరవశ్వరుండున్ = సరవమున్కు ఈశ్వరుడును; ఐన్ = అయిన్టిి ;
పరమపురుష్ఠన్ = ఉతి మోతి మపురుష్ఠని {పరమపురుష్ఠడు - ఉతి మోతి మ పురుష్ఠడు, విష్ఠావు}; పురుషోతి మున్ =
పురుషోతి ముని {పురుషోతి మః - విష్ఠాసహస్రనామములలో 24వ నామం, పురుష్ఠలలో ఉతి ముడు}; పుండరీకాక్షున్ =
పుండరీకాక్షుని {పుండరీకాక్షః - విష్ఠాసహస్రనామములలో 111వ నామం, పుండరీకముల (తామరాకుల) వంటి
కనునలు ఉన్నవాడు, భకుి ల హృదయపదమమున్ దరశనీయుడు, విష్ఠావు}; నారాయణున్ = నారాయణుని {నారాయణః
- విష్ఠాసహస్రనామములలో 245వ నామము, న్రులకు ఆశ్రయమైన్ వాడు, నారములంద వసించు వాడు}; చూచి =
చూసి; సాంద్ర = మక్తకలి; ఆన్ంద = ఆన్ందము తో; కందళ్లత = చిగురించిన్; హృదయ = హృదయము అను;
అరవిందండునున్ = పదమము కలవాడును; రోమాంచక = గగురాుట్టచేత; అంచుక్తత = అలంకరింపబడిన్;
శ్రీరుండును = దేహము కలవాడును; ఆన్ంద = అన్ందపు; బాషు = కనీనటి; ధారా = ధారలతో; సికి = తడసిన్;
కపోలుండునున్ = బుగగలు కలవాడును; అగుచున్ = అగుచు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 181

భావము:- అంతేకాక బ్రహమదేవునిక్త సాక్షాతకరించిన్ శ్రీమనానరాయణు వెలకట్సి లేన్ంతటి విలువైన్

రతానలు పొదిగిన్ సింహాసన్ంపై ఆసీనుడై ఉన్న వాడు; కమలాల వంటి కనునలు కల వాడు; న్ందడు,
సున్ందడు, కుముదడు మున్నగువారు సేవిసుిన్న వాడు; చత్పశ్శకుి లు అనెడి 1ప్రకృత్త, 2పురుష్ఠడు,
3మహత్పి , 4అహంకారములు; పంచ కరమంద్రయములు అనెడి 1చేత్పలు, 2కాళ్లు, 3నోరు, 4పాయువు,
5ఉపసుి; పంచ జాానేంద్రయములు అనెడి 1కనున, 2ముకుక, 3చెవి, 4నాలుక, 5చరమము; మన్సు్; పంచ
మహాభూతములు అనెడి ఆకాశ్ము, అగిన, వాయువు, జలము, భూమ; షోడశ్శ్కుి లును; పంచతనామత్రలు
అనే శ్బద ము, సురశము, రూపము, రుచి, వాసన్ వాని పంచ మూల తతవములు సరవం చుట్టి పరివేష్టి ంచి
ఉన్న వాడు. తన్ సవరూపంతో సవయంగా కోటి సూరుయల ప్రకాశ్ంతో వెలిగిపోత్పన్నవాడు; తన్కు తపు
ఇతరులకు అందరాని సవభావసిదధ మైన్ సమసి మైన్ ఐశ్వరాయలతో అత్తశ్యించి ఉన్నవాడు; సరవశ్వరుడు;
పరమపురుష్ఠడు; పురుషోతి ముడు; విజాాన్మున్ంద వసించి ఉండువాడు కనుక నారాయణుడు అని
పిలవబడువాడు { నారం విజాాన్ం తదయ సమాశ్రయో యసయసః నారాయణః, రిషయతే క్షీయతే యితరః
రిజష య్య ధాత్పః స న్భవతీత్త న్రః అవినాశాయతామః (వుయతుత్తి )}; అటిి ఆ పద్ఘమక్షుని దరిశంచిన్ బ్రహమదేవుని
హృదయము పరమాన్ందముతో తృపిి చెందింది. ఆన్ందభాష్ణులు ధారలుకటిి ప్రవహించుట్సచే చెక్తకళ్లు
తడసిపోయాయి.

2-239-క.

వర్ పరమహంస గమయ

సుఫర్ణం దన్రారు పరమపురుష్ఠని పదపం

కరుహములకు న్జుుఁడు చత్ప

శశర్ములు స్తుఁకంగ న్త్పలు సేసిన్ హరియున్.

టీక:- వర = శ్రేషు మైన్; పరమహంస = యతీంద్రులకు {పరమహంస - హంస అను శావసతో పరమమైన్ వాడు};

గమయ = గమయముగ; సుఫరణన్ = తెలియబడుతూ; తన్రారు = ఒప్పుత్పండు; పరమపురుష్ఠనిన్ = పరమపురుష్ఠని

{పరమపురుష్ఠడు - ఉతి మోతి మ పురుష్ఠడు, అనినటిక్త (పరమై) పైన్ ఉండు వాడు}; పద = పాదములు అను;
పంకరుహములకున్ = పదమములకు {పంకరుహములు - పంకము న్ంద పుట్టిన్వి, పదమములు}; అజుుఁడు =
బ్రహమదేవుడు {అజుడు - (ఏ గరభమందను) జన్మము లేనివాడు, బ్రహమదేవుడు}; చత్పస్ = నాలుగు; శరములున్ =
తలలు; స్తుఁకంగన్ = తాకున్ట్టు; న్త్పలున్ = న్మసాకరములు; చేసిన్న్ = చేయగా; హరియున్ = విష్ఠావు కూడ.

భావము:- అలా సాక్షాతకరించిన్ ఆ పరమహంసలకు గమయసాథన్మైన్ పరమపురుష్ఠని

పాదపదమములకు సావయంభువుడైన్ చత్పరుమఖ బ్రహమ తన్ నాలుగు శరసు్లు తాకున్ట్టుగ మ్రొకాకడు.

అంతట్స విష్ఠామూరిి ప్రసనునడై......

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 182

బ్రహమక్త ప్రస్నున డగుట్స

2-240-చ.

ప్రియుిఁడగు బొడుడుఁదమమ తొలిబిడడ ుఁడు వేలుపుుఁబెదద భూతసం

చయములుఁజేయుకరి నిజశాసన్పాత్రుుఁడు ధాత మ్రొక్తకన్న్

దయ దళ్లకొతి ుఁ బలెకుఁ బ్రమదసిమతచారుముఖ్యరవిందుఁడై

న్యమున్ుఁ బాణిపంకజమున్న్ హరి యాతనిదేహమంట్టచున్.

2-240/1-వ. ఇట్సు నియె. - విద్ఘవన్ కలూ

ు రి వేంకట్స సుబ్రహమణయ దీక్షిత్పల వారి ప్రచురణ

టీక:- ప్రియుుఁన్ = ఇష్ఠిడు; అగు = అయిన్; బొడుడుఁదమమన్ = నాభి పదమమున్ పుటిి న్; తొలి = మొదటి {తొలి

బిడడ డు - మొదట్స (సృష్టి క మొదట్స) పుటిి న్వాడు}; బిడడ ుఁడు = పుత్రుడు; వేలుపున్ = దేవతలకు; పెదద = పెదద వాడును;
భూత = జీవుల; సంచయములుఁన్ = సమూహములను; చేయున్ = చేసే; కరిన్ = కరియును; నిజ = తన్; శాసన్ =
పాలన్కు; పాత్రుుఁడున్ = అరుహ డును; ధాతన్ = బ్రహమదేవుడు; మ్రొక్తకన్న్ = న్మసకరించగ; దయన్ = కరుణ;
తళ్లకొతి ుఁన్ = పొంగిపొరలగ; పలెకుఁన్ = పలికెను; ప్రమదన్ = తన్మయతవపు; సిమత = చిరున్వువ కల; చారు =
అందమైన్; ముఖ = ముఖము అను; అరవిందుఁడు = పదమము కలవాడు; ఐ = అయి; న్యమున్ుఁన్ = చనువుగ;
పాణి = చేయి అను; పంకజమున్న్ = పదమముతో; హరి = విష్ఠావు; ఆతని = అతని (బ్రహమదేవుని); దేహమున్ =
శ్రీరమును; అంట్టచున్ = తాకుతూ.

భావము:- తన్కు ఇష్ఠుడు, నాభి యంద జనించిన్వాడు, ప్రథమ సంతాన్ము, దేవతలందరకు

అధిదేవుడు, సమసి మైన్ భూతజాలమును సృష్టి ంచెడి వాడు, తన్ ఆజాానువరిి, సృష్టి న్ంతటిని
ధరించువాడు అగు బ్రహమదేవుడు అలా ప్రణామములు చేయగా శ్రీమహావిష్ఠావు పరమ సంతోషంతో కూడిన్
చిరున్వువలు చిందించే మోము కలవాడయాయడు. అతని దేహమును చనువుగా హసి పదమములతో తాకుత్ప,
దయ ఉటిి పడుచుండగా ఇలా చెపాుడు.

2-241-ఆ.
"కపట్స మునులకెంత కాలమున్కు నైన్
సంతసింప నేను జలజగరభ!
చిరతపస్మాధిుఁ జంది విసరగచా
మెలుఁగు నినునుఁ బరిణమంత్పుఁ గాని.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 183

టీక:- కపట్స = కపట్సము కల; మునులన్ = మునులను; ఎంతన్ = ఎంత; కాలమున్కున్ = కాలమున్కు; ఐన్న్

= అయిన్పుటిక్తని; సంతసింపన్ = సంతోష్టంపను; నేనున్ = నేను; జలజగరభ = బ్రహమదేవ {జలజగరుభడు - జలజ

(నీట్స పుటిి న్, పదమము) అను గరభమున్ పుటిి న్ వాడు, బ్రహమదేవుడు}; చిర = చిరకాలము చేసిన్; తపస్ = తపసు్
చేయుచు; సమాధిుఁన్ = సమాధిని; చెందిన్ = పొంది; విసరగ = చకకటి సృష్టి చేయు; ఇచచన్ = కోరికతో; మెలుఁగు =
వరిిసుిన్న; నినునన్ = నినున; పరిణమంత్పన్ = మెచుచదను; కాని = కాని.

భావము:- "దొంగ మునులు దొంగ తపసు్లు చేసుింట్ల ఎంత కాలానికైనా నేను వారిని

అనుగ్రహించన్యాయ. ఓ పదమసంభవ! బ్రహమదేవుడ! గాఢమైన్ తపస్మాధి పొంది చకకటి సృష్టి చేయాలనే

సంకలుంతో వరిిసుిన్ననినున అనుగ్రహిసాిను అని బ్రహమదేవునిక్త సాక్షాతకరించిన్ హరి అనుగ్రహించాడు.

2-242-తే.
భద్రమగుుఁగాక! నీకు నో! పదమగరభ!
వరము నిపు డిత్పి నెఱుఁగింపు వాంఛతంబు;
దేవదేవుుఁడ న్గు న్సమదీయ పాద
దరశన్ం బవధి విపత్తి దశ్ల కన్ఘ!
టీక:- భద్రము = క్షేమము; అగుుఁన్ = అగును; గాక = గాక; నీకున్ = నీకు; ఓ = ఓ; పదమగరభ = బ్రహమదేవ

{పదమగరుభడు - పదమమున్ంద పుటిి న్ వాడు, బ్రహమ దేవుడు}; వరమున్ = వరములను; ఇపుడున్ = ఇప్పుడే; ఇత్పి న్
= ఇచెచదను; ఎఱగింపు = తెలుపుము; వాంఛతంబున్ = కోరికను; దేవ = దేవతలక; దేవుుఁడన్ = దేవుడను; అగున్ =
అయిన్; అసమదీయ = నా; పాద = పాదముల; దరశన్ంబున్ = దరశన్మే; అవధి = హదద; విపత్తి = ఆపదల; దశ్లన్ =
దశ్ల; కున్ = కు; అన్ఘ = పాపములు లేనివాడ.

భావము:- ఓ పరమ పుణుయడ దేవాధిదేవుడనైన్ నా యొకక పాదదరశన్ం పొంద్ఘవు. నీ విపత్తి ఆపత్పి లు

సరవం తొలగిపోతాయి. జా నానిక్త హృదయానిక్త ప్రతీక యైన్ పదమమున్ంద ఉదభవించిన్ ఓ బ్రహమదేవుడ!

నీకు శుభమగు గాక. నీవు కోరిన్ వరం ఇసాిను కోరుకో అనానడు విష్ఠామూరిి.

2-243-చ.

సర్సిజగరభ! నీ యెడుఁ బ్రసన్నత నంది మదీయలోక మే

నిర్వుగుఁ జూపుట్టలు ను న్హేత్పక భూరి దయా కట్క్ష వి

సుఫర్ణన్ కాని, నీ దగు తపోవిభవంబున్ుఁ గాద; నీ తప

శ్చర్ణము నాద వాకయముల సంగత్తుఁ గాద్ సరోజసంభవా!

టీక:- సరసిన్ = పదమమున్ {సరసి - సరసున్ పుట్టిన్ది, పదమము}; గరభ = పుటిి న్ వాడా {సరసిగరుభడు -

పదమమున్ పుటిి న్ వాడు, బ్రహమ దేవుడు}; నీ = నీ; ఎడుఁన్ = అంద; ప్రసన్నతన్ = ప్రసన్నతను; ఒంది = పొంది;
మదీయ = నాయొకక; లోకమున్ = లోకమును; ఏను = నేను; ఇరవుగుఁన్ = చకకగ, నెలకొని ఉండగ; చూపుట్స =
చూపించుట్స; ఎలు నున్ = అంతయును; అహేత్పక = అకారణ; భూరి = మక్తకలి గొపు; దయా = దయతో కూడిన్;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 184

కట్క్ష = కట్క్షమును; విసుఫరణన్న్ = విశషి ముగ చూపుట్సక; కాని = కాని; నీది = నీది; అగున్ = అయిన్; తపస్ =
తపసు్ యొకక; విభవంబున్ుఁన్ = వైభవము వలన్; కాద = కాద; నీ = నీవు; తపస్ = తపసు్; చరణము =
చేయుట్స; నాద = నా యొకక; వాకయముల = మాట్సల; సంగత్తుఁన్ = వలన్; కాద్ = కద్ఘ; సరోజ = పదమము అంద
{సరోజసంభవ - సరోజ (సరసున్ పుటిి న్ది, పదమము) అంద పుటిి న్ వాడు, బ్రహమదేవుడు}; సంభవా = పుటిి న్ వాడ.
బ్రహమదేవుడా.

భావము:- ఓ కమలసంభవుడ! నీ యెడల ప్రసనునడను అయాయను కనుక నీకు వైకుంఠదరశన్ం

అనుగ్రహించాను. అదంతా అహేత్పకమైన్ నాయొకక కృపాకట్క్షము మాత్రమే. అంతే తపు నువువ చేసిన్
తపోప్రభావంవలు కాద అని తెలుసుకో. అవును, నీ తపస్ంతా నా అనుగ్రహభాషణల కోసమే కదయాయ
బ్రహమదేవుడ! అంట్ట హరి అనుగ్రహ భాషణ చేసుినానడు.

2-244-క.

తప మన్ుఁగ మత్వరూపము

తపమను తరువున్కు ఫలవితాన్ము నే నా

తపమున్నే జన్న్సిథ

త్పయపసంహరణము లన్రుచచుండుదుఁ దన్యా!

టీక:- తపము = తపము; అన్ుఁగన్ = అంట్ల; మత్ = నా యొకక; సవరూపము = సవరూపము; తపము = తపము;

అను = అను; తరువున్కున్ = వృక్షమున్కు; ఫల = ఫలముల; వితాన్మున్ = సమూహములను; నేన్ = నేనే; ఆ = ఆ;

తపమున్నే = తపసు్ వలనే; జన్న్ = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; ఉపసంహరణములన్ = లయములను; ఒన్రుచచున్ =
చేయుచు; ఉండుదన్ = ఉండుదను; తన్యా = పుత్రా;

భావము:- పుత్రా! బ్రహమదేవ! తపసు్ అంట్లనే నా సవరూపం. తపసు్ అనే వృక్షానిక్త ఫలానిన నేనే. ఆ

తపసు్ చేతనే సృష్టి సిథ త్త లయాలు సరవం నిరవహిసుింట్ను. అంట్ట బ్రహమదేవునిక్త తపసు్ యొకక
రహసాయనిన నారాయణుడు వెలిబుచాచడు.

2-245-క.

కావున్ మదభక్తిక్తుఁ దప

మేవిధమున్ మూలధన్ము నిది నీ మది రా

జీవభవ! యెఱుఁగి తప మట్ట

గావించుట్స విగతమోహకరుముఁడ వింకన్."

టీక:- కావున్న్ = అందచేత; మత్ = నా యందలి; భక్తిన్ = భక్తి; క్తన్ = క్త; తపము = తపసు్; ఏ = ఏ;

విధమున్న్ = విధముగ; మూల = ముఖయమైన్; ధన్మొ = సంపదో; ఇది = ఇది యంతయు; నీ = నీ యొకక; మదిన్ =
మన్సులో; రాజీవ = పదమము లో; భవ = పుటిి న్వాడ, బ్రహమదేవుడ; ఎఱుఁగి = తెలిసి; తపమున్ = తపసు్; ఇట్టన్ =
ఈ విధముగ; కావించుట్సన్ = చేయుట్సచేత; విగత = తొలగిన్; మోహన్ = మోహమును; కరుముఁడవు = కరమలు

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 185

కలవాడవు; ఇంకన్ = ఇకపైన్.

భావము:- “ఓ పదమగరుభడ! నీ మన్సులో నా భక్తిక్త తపసు్ ఎలా మూలాధారమో గ్రహించి, ఈ విధంగా

గాఢమైన్ తపసు్ చేసావు. కనుక ఇంక నీవు మోహ కరమల నుండి ముకుి డవు అయాయవు". అని
సాక్షాతకరించిన్ నారాయణుడు అనుగ్రహించాడు.

2-246-క.

అని యాన్త్తచిచ “కమలజ!

యెనయుఁగ భవదీయమాన్సేపి్త మేమై

న్ను నిత్పి ; వేుఁడు మనిన్ను

వనరుహసంభవుుఁడు వికచవదనుం డగుచున్.

టీక:- అని = అని; ఆన్త్తచిచ = అనుగ్రహించి; కమలజ = బ్రహమదేవ {కమలజుడు - కమలమున్ పుటిి న్వాడు};

ఎన్యుఁగన్ = తగిన్ట్టుగ; భవదీయన్ = నీ యొకక; మాన్స = మన్సులోని; ఈపి్తమున్ = కోరికను; ఏమ = ఏది;

ఐన్నున్ = అయిన్ను; ఇత్పి న్ = ఇచెచదను; వేుఁడుము = కోరుకొనుము; అనిన్ను = అన్గా; వన్రుహ = పదమమున్
{వన్రుహము - నీట్స పుటిి న్ది, పదమము}; సంభవుుఁడున్ = పుటిి న్వాడును, బ్రహమదేవుడును {వన్రుహసంభవ -
పదమమున్పుటిి న్వాడు, బ్రహమదేవుడు}; వికచ= వికసించిన్; వదనుండున్=ముఖముకలవాడు; అగుచున్= అగుచు.

భావము:- ఆలా అనుగ్రహించిన్ విష్ఠామూరిి ఇంకా ఇలా అనానడు. ఓ పదమభవ! నీ మనోవాంఛతము

ఏదైనా సర, కోరుకో. కోరిన్ కోరికతీరుసాిను.. అంతట్స బ్రహమదేవుని ముఖము సంతోషంతో వికసించింది.

2-247-చ.

హరివచన్ంబు లాతమకుుఁ బ్రియం బొన్రింపుఁ బయోజగరుభుఁ "డో!

పర్మపదేశ్! యోగిజన్భావన్! యీ నిఖిలోరివ యంద నీ

యర్యని యటిి యరథ మొకుఁడైన్నుుఁ గలుగనె? యైన్ నా మదిన్

బెర్సిన్ కోరిక దేవ! వినిపింత్ప దయామత్తుఁ జితి గింపవే.

టీక:- హరి = విష్ఠావు {హరి - సరవ పాపములను హరించు వాడు, భగవంత్పడు}; వచన్ంబున్ = మాట్సలు; ఆతమ =
మన్సున్; కున్ = కు; ప్రియంబున్ = సంతోషమును; ఒన్రింపన్ = కలిగింపగ; పయోజ = పదమమున్ {పయోజ
గరుభడు - పయోజ (నీట్స పుటిి న్ది, పదమము) లో పుటిి న్ వాడు, బ్రహమ దేవుడు}; గరుభుఁడు = పుటిి న్ వాడు, బ్రహమదేవుడు;
ఓ = ఓ; పరమపద = పరమపదమున్కు; ఈశ్ = ప్రభువా; యోగి = యోగుల; జన్ = సమూహముల; భావన్ = ధాయన్
సవరూపుడ; ఈ = ఈ; నిఖిల = సమసి ; ఉరివన్ = లోకములు; అందన్ = లోను; నీ = నీవు; అరయని = తెలియని;
అటిి = అట్టవంటి; అరథము = విషయము; ఒకుఁడు = ఒకకటి; ఐన్ను = అయిన్ను; కలుగనే = ఉన్నద్ఘ; ఐన్న్ =
అయిన్ను; నా = నా యొకక; మదిన్ = మన్సున్; బెరసిన్న్ = కలిగిన్; కోరికన్ = కోరికను; దేవ = దేవుడా;
వినిపింత్పన్ = వినిపించెదను; దయా = కరుణతో కూడిన్; మత్తుఁన్ = మన్సుతో; చితి గింపవే = అవధరింపుము,
వినుము.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 186

భావము:- నారాయణుని భాషణములు వినిన్ బ్రహమదేవుడు ఓ పరమపద్ఘనిక్త ప్రభువా! పరమ

యోగులు నినున చేరాలని నితయం భావిసుి ఉంట్రు. దేవాధిదేవ! ఈ సమసి మైన్ లోకము న్ంద నీకు
తెలియని విషయం ఒకకటైన్ లేద కద్ఘ. అయిన్పుటిక్త నా మన్సులో మెదలిన్ కోరికను వినిపిసాిను
కృపాదృష్టి తో అనుగ్రహించుము. అని విన్నవించుకుంట్టనానడు.

2-248-వ.
దేవా! సరవభూతాంతరాయమవై భగవంత్పండవైన్ నీకు న్మసకరించి మదీయవాంఛ
తంబు విన్నవించెద న్వధరింపు; మవయకిరూపంబులై వెలుంగు భవదీయ సూ
థ లసూక్ష్మ
రూపంబులును నానా శ్కుి ాపబృంహితంబులైన్ బ్రహామది రూపంబులును నీ యంత నీవే
ధరించి జగదతుత్తి సిథత్త లయంబులం దంత్పకీట్సకంబునుం బోలెుఁ గావించుచు
న్మోఘ సంకలుుండవై లీలావిభూత్తం గ్రీడించు మహిమంబు ద్లియున్టిి
పరిజాాన్ంబుుఁ గృప సేయుము; భవదీయశాసన్ంబున్ జగనినరామణంబు గావించు
న్పుడు బ్రహామభిమాన్ంబున్ం జేసి యవశ్యంబును మహదహంకారం బులు నామదిం
బొడముం గావున్ుఁ దతురిహారారథంబు వేడెద; న్నునం గరుణారదరదృష్టి విలోక్తంచి
దయసేయు;" మని విన్నవించిన్ నాలించి పుండరీకాక్షుం డతని క్తట్సు నియె.
టీక:- దేవ = దేవుడు; సరవ = సమసి మైన్; భూత = జీవులలోను; అంతరాయమవిన్ = అంతరాయమవి, లోన్

ఉండేవాడవు {అంతరాయమ - అతరమంద (లోపల) యామ వాయపించి ఉండువాడు, అంతరాతమ, భగవంత్పడు}; ఐ =

అయి; భగవంత్పడవున్ = భగవంత్పడవు {భగవంత్పడు - సమసి మహిమలు కలవాడు}; ఐన్ = అయిన్టిి ; నీకున్ =
నీకు; న్మసకరించి = మొక్తక; మదీయ = నా యొకక; వాంఛతంబున్ = కోరికను; విన్నవించెదన్ = వినిపించెదను;
అవధరింపుము = ఆలక్తంచి ధరించు; అవయకి = అవయకిమైన్; రూపంబులున్ = సవరూపాలు; ఐ = అయి; వెలుంగు =
ప్రకాశంచే; భవదీయ = నీ; సూ
థ ల = సూ
థ లమైన్; సూక్ష్మ = సూక్ష్మమైన్; రూపంబులునున్ = సవరూపములును; నానా =
అనేక; శ్క్తి = శ్కుి లు; ఉపబృంహితంబున్ = పెంపొందిన్వి; ఐన్ = అయిన్; బ్రహమ = బ్రహమదేవుడు; ఆది = మొదలగు;
రూపంబులునున్ = సవరూపములును; నీ యంత నీవే = నీ యంత నీవే; ధరించి = ధరించి, సీవకరించి; జగత్ =
లోకములను; ఉతుత్తి న్ = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; లయంబులన్ = లయములను; తంత్పకీట్సకంబునున్ = పట్టిపురుగు;
పోలెన్ = వలె; కావించుచున్ = చేయుచు; అమోఘ = అమోఘమైన్, త్తరుగులేని; సంకలుుండవు = సంకలుము
కలవాడవు; ఐ = అయి; లీలన్ = లీలల {లీల - ప్రయతనరహితముగను, లేనిది ఉన్నట్సు నిపింప జేయు}; విభూత్తన్ =
వైభవములలో; క్రీడించు = క్రీడించెడి; మహిమంబున్ = మహిమను; తెలియున్ = తెలిసికొన్గల; అటిి = సరిపడు
న్టిి ; పరిజాాన్మున్ = నేరుును; కృపన్ = దయ; చేయుము = చేయుము; భవదీయ = నీ యొకక; శాసన్ంబున్న్ =
ఆజాానుసారము; జగత్ = లోకములను; నిరామణంబున్ = నిరామణమును; కావించున్ = చేయుచున్న; అపుడు =
అప్పుడు; బ్రహామ = బ్రహమను అను; అభిమాన్ంబున్న్ = అహంకారము; చేసి = వలన్; అవశ్యంబునున్ = తపుక;
మహత్ = గొపుతన్; అహంకారంబులున్ = అహంకారములు; నా = నా; మదిన్ = మన్సున్; పొడమున్ = పుట్టిను;
కావున్న్ = అందచేత; తత్ = వాని; పరిహారాన్ = విరుగుడు, తొలగుట్స; అరథంబున్ = కోసము; వేడెదన్ =
ప్రరిథంచెదను; న్నునన్ = న్నున; కరుణ = దయతో; ఆరదర = ఆరదరమైన్, మెతి బడడ ; దృష్టి న్ = దృష్టి తో; విలోక్తంచి =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 187

చూచి; దయసేయుము = ప్రసాదించుము; అని = అని; విన్నవించిన్న్ = వేడుకొనిన్; ఆలించి = విన్నవాడై;

పుండరీకాక్షుండున్ = పుండరీకాక్షుడు {పుండరీకాక్షుడు - పుండరీకముల (తెలు తామరల) వంటి కనునలు ఉన్నవాడు,
విష్ఠావు}; అతనిన్ = అతనిక్త (బ్రహమదేవుని); క్తన్ = క్త; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను;

భావము:- ఓ దేవా! నీవు సకల భూతాల అంతరాతమవు అయి ఉండేవాడవు, భగవంత్పడవు. నీకు

న్మసకరించి నా కోరిక విన్నవించుకుంట్ను. అనుగ్రహించు. అవయకి సవరూపాలలో ప్రకాశంచే నీ యొకక

సూ
థ ల సూక్ష్మ రూపాలను; సకల శ్కుి లతో కూడిన్ బ్రహమదేవుడు మున్నగు రూపములును సమసి ం సృష్టి సిథ త్త
లయములను సాలెపురుగు గూడు అలిు న్ట్టు నీ అంతట్స నీవె ధరించి నిరవహించుచు ఉంట్వు. అమోఘ
సవసంకలుశ్క్తితో లీలావిభూత్తతో క్రీడిసుి ఉంట్వు. అటిి నీ మహిమను నాకు విశ్దీకరించు. నీ ఆజాానువరిిని
అయి జగత్పి నిరిమంచే సమయంలో బ్రహమదేవుడను అనే మోహం అహంకారం తపుక జనిసాియి కద్ఘ.
ద్ఘనిక్త పరిహారం అనుగ్రహించ మని వేడుకుంట్టనానను. న్నున కృపాదృష్టి తో కట్క్షించి అనుగ్రహించు"
అని బ్రహమదేవుడు ప్రరిథంచాడు. అది విన్న పద్ఘమక్షుడు ఇలా చెపుసాగాడు.

2-249-క.

"వారిజభవ శాసాీరథ వి

చార్జాాన్మును భక్తి సమధికసాక్షా

తాకర్ములను నీ మూుఁడు ను

ద్ఘర్త నీ మన్మున్ంద ధరియింపన్గున్.

టీక:- వారిజ = పదమమున్; భవ = పుటిి న్వాడ (బ్రహమదేవుడా); శాసీ = శాసీ ముల; అరథ = భావములు; విచార =

విశ్లషముగ చరిచంచుకొను; జాాన్మును = జాాన్మును; భక్తిన్ = భక్తియును; సమధిక = చకకటి; సాక్షాతాకరమునున్ =

యద్ఘరథ సిథ త్త నెరుగుట్స; అను = అనే; ఈ = ఈ; మూుఁడున్ = మూడును (3); ఉద్ఘరతన్ = బాగుగ, ఎకుకవగ; నీ = నీ
యొకక; మన్మున్న్ = మన్సు; అందన్ = లోపల; ధరియింపన్ = సిథ రపరచు కొన్; అగున్ = వలెను.

భావము:- నారాయణుడు కట్క్షించి తెలుపుత్పనానడు. "ఓ పదమసంభవ! బ్రహమదేవుడ! నీ మను్లో

శాసాీలను చరిచంచుకొని అరథం చేసికొనుట్స, భక్తి, చకకగా యద్ఘరథ సిథ త్తని తెలిసికొనుట్స అనే ఈ మూడింటిని
బాగుగ నిలుపుకొన్వలయును.

2-250-సీ.
పరిక్తంప మత్వరూపసవభావములును-
మహిమావతార కరమములుుఁ ద్లియు
తతి వవిజాాన్ంబు దలకొని మతురసా-
దమున్ుఁ గలెగ డి నీకుుఁ గమలగరభ!

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 188

సృష్టి పూరవమున్ుఁ జరిచంప నే నకరుండుఁ-

గలిగి యుండుద వీతకరిమ న్గుచు
సమధిక సూ
థ ల సూక్ష్మసవరూపములుుఁ ద-
తాకరణ ప్రకృత్తయుుఁ దగ మదంశ్

2-250.1-ఆ.
మంద లీన్మైన్ న్దివతీయుండనై
యుండు నాకు న్న్య మొకటి లేద
సృష్టి కాలమంద సృజయమాన్ం బగు
జగము మత్వరూప మగును వత్!
టీక:- పరిక్తంపన్ = సరిగ చూసిన్; మత్ = నాయొకక; సవరూప = సవరూప; సవభావములునున్ =

సవభావములును; మహిమ = ప్రభావములు; అవతార = అవతారములు; కరమమములు = ఆచరించిన్ పనులు;

తెలియు = గ్రహింపగల; తతి వ = తతి వశాసీ {తతి వము - విచారించు జా న్ము, లక్షణము, ఉన్నయద్ఘరథసిథత్త,
తతి వశాసీ ము}; విజాాన్ంబున్ = విజాాన్ము; తలకొని = చకకగ, పొట్సమరించి; మత్ = నాయొకక; ప్రసాదమున్ =
అనుగ్రహము వలన్; కలెగ డిన్ = కలుగును; నీకుుఁన్ = నీకు; కమలన్ = కమలమంద; గరభ = పుటిి న్ వాడ (బ్రహమ
దేవ); సృష్టి = సృష్టి క్త; పూరవమున్న్ = ముందన్నే; చరిచంపన్ = తెలిసికొని చూసిన్; నేన్ = నేను; ఒకరుండన్ =
ఒకకడనే; కలిగి = ఉండి; ఉండుదన్ = ఉండేవాడను; వీత = తొలగిన్; కరిమన్ = కరమములు కలవాడను; అగుచున్ =
అగుచు; సమధిక = చాలాఎకుకవ; సూ
థ ల = సూ
థ లమైన్ {సూ
థ లరూపము - కంటిక్త కనిపించు పంచభూతాతమక
సవరూపము}; సూక్ష్మ = సూక్ష్మమైన్ {సూక్ష్మరూపము - కంటిక్త కనిపించని సూక్ష్మ సాథయిలోని ఆతెమ మకరూపము};
సవరూపములున్ = సవరూపములు; తత్ = వానిక్త; కారణ = కారణమైన్; ప్రకృత్తయుుఁన్ = ప్రకృత్తయును; తగన్ = తగ;
మత్ = నాయొకక; అంశ్న్ = కళలలు; అందన్ = లో;
లీన్మైన్న్ = లీన్మైపోయి; అదివతీయుండను = అదివతీయమైన్వాడను {అదివతీయము - దివతీయము (సాటికా గల
రండవది) లేనిది}; ఐ = అయియ; ఉండున్ = ఉండే; నాకు = నాకు; అన్యము = ఇతరము; ఒకటి = ఒకటైన్ను; లేద =
లేద; సృష్టి = సృష్టి క్త; కాలము = సమయము; అందన్ = లో; సృజయమాన్ంబున్ = సృష్టి ంపబడుచున్నవి; అగు =
అయిన్; జగముల్ = లోకములు; మత్ = నా యొకక; రూపము = సవరూపము; అగును = అయిఉన్నవి; వత్ =
నాయనా.

భావము:- ఓ పదమజుడ! బ్రహమదేవుడ! తెలిసికొంట్ల, నా యొకక సవరూపము, సవభావములు,

మహిమలు, అవతారాలు- కృతాయలు అధయయన్ం చేయవలెను. ద్ఘనితో నా దయవలన్ తతవవిజాాన్ము

లభించును. ఈ జగత్పి సృష్టి ంచబడుట్సకు ముంద నుండి నేను ఒకకనిగనే (ఏకలుడగనే) ఉనానను. ఏ
కరమబంధాలు నాకు అంట్సవు. సూ
థ ల సూక్ష్మ సవరూపాలు, కారణభూతమైన్ ప్రకృత్త సమసి ం నా అంశ్లే.
అవనీన నాలో లీన్మై ఉంట్యి. పుత్రా! బ్రహమదేవుడ! నాకు ఇతరమైన్ది ఏదీ లేనే లేద. అలాగే సృష్టు
జరుగుత్పండె కాలంలో వచేచవి సరవం నా సవరూపమే అని గ్రహించు." అని విష్ఠాదేవుడు వివరించసాగాడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 189

2-251-క.

అర్యుఁగుఁ గలుప్రళయాం

తర్మున్ నాదయంత విరహితక్రియతోడం

బరిపూరా నితయ మహిమం

బర్మాత్పముఁడనై సరోజభవ య్య నుందన్.

టీక:- అరయుఁగన్ = తెలిసికొనిన్చ్చ; కలు = కలుములు; ప్రళయన్ = ప్రళయములు; అంతరమున్న్ =

లోపలను; ఆది = మొదలు; అంత = త్పది; విరహిత = లేని; క్రియ = విధము; తోడన్ = తో; పరిపూరా = సంపూరామైన్;
నితయ = శాశ్వతమైన్; మహిమన్ = మహిమతో, ప్రభావముతో; పరమాత్పమడనున్ = పరమాత్పమడను; ఐ = అయి; సరోజ
= పదమము న్ంద; భవ = పుటిి న్ వాడ; ఏను = నేను; ఉందన్ = ఉంట్ను.

భావము:- ఓ కమలసంభవుడ! బ్రహమదేవుడ! కలాుంతమున్ వచేచ ప్రళయకాలంలో కూడ ఆది

అంతము లేని విధంగా సంపూరా శాశ్వత మహతవముతోటి పరమాత్పమడనుగా నేను ప్రకాశసుింట్ను అని
తెలిసికొనుము. అని హరి తతి వము మరియు బోధించసాగాడు.

మాయా ప్రకార్ంబు

2-252-వ.
అదియునుంగాక నీవు న్న్నడిగిన్ యీజగనినరామణ మాయా ప్రకారం బెఱంగింత్ప; లేని
యరథంబు శుక్తిరజతభ్రంత్తయుంబోలె నేమటి మహిమం దోుఁచి క్రమమఱుఁ దోుఁపకమాను
న్దియె మదీయ మాయావిశ్లషం బని యెఱంగు; మదియునుంగాక లేని యరథంబు
దృశ్యమాన్ం బగుట్సకును, గల యరథంబు దరశన్గోచరంబు గాకుండుట్సకును,
దివచంద్రాదికంబును దమఃప్రభాసంబును దృష్ణింతంబులుగాుఁ ద్లియు మే ప్రకారం
బున్ మహాభూతంబులు భౌత్తకంబు లయిన్ ఘట్సపట్దలందుఁ బ్రవేశంచి యుండు
నా ప్రకారంబున్ నేను నీ భూతభౌత్తకంబులయిన్ సరవకారయంబు లంద సతాివది
రూపంబులం బ్రవేశంచి యుంద; భౌత్తకంబులు భూతంబు లందం గారణావసథ ం
బొంద చందంబున్ భూత భౌత్తకంబులు గారణావసథ ం బొంది నా యంద న్భివయకిం
బులై యుండవు; సరవదేశ్ంబుల యందను, సరవకాలంబుల యందను నేది బోధితం
బై యుండు న్టిి దియ పరబ్రహమసవరూపంబు; తతి వంబెఱంగ నిచిాంచిన్ మము బోుఁటి
వారలకు నీ చెపిున్ మదీయతతాివతమకంబైన్ యరథంబ యరథం బని యెఱంగుదరు; ఈ
యరథం బుతృషి ం బయిన్యది య్యకాగ్రచిత్పి ండవై, యాకరిాంచి భవదీయచితి ంబున్

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 190

ధరియించిన్ నీకు సరాగది కరమంబులంద మోహంబు సెందకుండెడి;" న్ని భగవంత్పం

డయిన్ పరమేశ్వరుండు చత్పరుమఖున్ కాన్త్తచిచ నిజలోకంబుతో న్ంతరాథన్ంబు
నంద్;" న్ని చెపిు శుకుండు వెండియు నిట్సు నియె.
టీక:- అదియునుం = అంతే; కాక = కాకుండగ; నీవున్ = నీవు; న్నునన్ = న్నున; అడిగిన్ = అడిగిన్; ఈ = ఈ;

జగత్ = లోకముల; నిరామణ = నిరామణము యొకక; మాయా = రహసయ విధాన్ము; ప్రకారంబున్ = వివరమును;
ఎఱంగిత్పన్ = తెలిపెదను; లేని = లేన్టిి ; అరథంబున్ = విషయమును; శుక్తి = ముతయపు చిపు అందలి; రజత = వెండి
ఉన్నట్టు కలుగు; భ్రంత్తయున్ = భ్రమ; పోలెన్ = వలె; ఏమటి = దేని; మహిమన్ = ప్రభావము వలన్; తోుఁచిన్ =
ఉన్నట్టు అనిపించి, కనిపించి; క్రమమఱుఁన్ = మరల; తోుఁపకన్ = తోచక ఉండు, కనిపించని; అదియ = అదియ్య;
మదీయ = నా యొకక; మాయా = మాయ యొకక; విశ్లషంబు = ప్రతేయకత; అని = అని; ఎఱంగుము = తెలియుము;
అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండగ; లేని = లేన్టిి ; అరథంబున్ = విషయమును; దృశ్యమాన్ంబున్ =
కనిపించున్ది; అగుట్సకునున్ = అగుట్సకు; కల = అయిన్; అరథంబున్ = కారణమును; దరశన్ = చూచుట్సకును;
గోచరంబున్ = కనిపించున్ది; కాన్ = అయి; ఉండుట్సకునున్ = ఉండుట్సకును; దివ = ఇదద రు; చంద్ర = చంద్రులు
తోచుట్స; ఆదికంబునున్ = మొదలైన్వియును; తమస్ = చీకటి; ప్రభాసంబునున్ = వాయపించున్ట్టు తోచుట్స;
దృష్ణింతములుగాన్ = ఉద్ఘహరణలుగా; తెలియుము = తెలిసికొనుము; ఏ = ఏ; ప్రకారంబున్న్ = విధముగ నైతే;
మహాభూతంబులున్ = మహాభూతములు {మహాభూతములు - పంచభూతములు మరియు మన్సు}; భౌత్తకంబులు
= భౌత్తకములు {భౌత్తకములు - భౌత్తక సవరూపము కలవి}; అయిన్ = అయిన్టిి ; ఘట్స = కుండలు; పట్స =
వసీ ములు; అందుఁన్ = లలో; ప్రవేశంచి = చేరి; ఉండున్ = ఉండునో; ఆ = ఆ; ప్రకారంబున్న్ = విధముగనే; నేను =
నేను; ఈ = ఈ; భూత = భూతములతో కూడి; భౌత్తకంబులు = భౌత్తకములు; అయిన్ = అయిన్టిి ; సరవ = సరవమైన్;
కారయంబున్ = కారయములు {కారయములు - కారణముల వలన్ కలుగున్వి}; అందన్ = అనినట్సను; సతాివదిన్ =
సతాివది, జీవులు మొదలైన్; రూపంబులన్ = రూపములలో; ప్రవేశంచి = చేరి; ఉందన్ = ఉండెదను; భౌత్తకంబులు
= భౌత్తకములైన్వి {భౌత్తకములు - భౌత్తక సవరూపము కలవి, సమసి సృష్టి }; భూతంబులు = మహాభూతములు
{మహాభూతములు - పంచభూతములు మరియు మన్సు}; అందన్ = అందన్; కారణా = కారణమైన్; అవసథ న్ =
సిథ త్తని; పొందన్ = పొంద; చందంబున్న్ = విధముగ; భూత = సమసి భూతములు; భౌత్తకంబులున్ =
భౌత్తకములును; కారణ = కారణమైన్; అవసథ న్ = సిథ త్తని; పొందిన్ = పొంది; నా = నా; అందన్ = లో;
అభివయకింబులు = కనిపించున్వి, రూపములు కలవి; ఐ = అయి; ఉండవు = ఉండవు; సరవ = సరవమైన్; దేశ్ంబులన్
= ప్రదేశ్ములు; అందనున్ = లోను; సరవ = సరవమైన్; కాలంబులన్ = సమయములు; అందనున్ = లోను; ఏది =
ఏదయితే; బోధితంబున్ = తెలియబడుత్ప; ఐ = అయి; ఉండున్ = ఉంట్టందో; అటిి దియ = అదియె; పరబ్రహమ =
పరబ్రహమ యొకక; సవరూపంబున్ = సవరూపము యొకక; తతి వంబున్ = పరమ తతి వమును {తతి వము - మొతి ం సృష్టి
యొకక యద్ఘరథ సిథ త్త}; ఎఱంగన్ = తెలిసికొన్; ఇచిచంచిన్ = కోరుచున్న; మమున్ = మీ; బోుఁటిన్ = వంటి;
వారలకున్ = వారి; కున్ = క్త; నీ = నీకు; చెపిున్ = చెపిున్; మదీయ = నా యొకక; తతి వ = తతి వము యొకక;
ఆతమకంబున్ = లక్షణము; ఐన్న్ = అయిన్; అరథంబ = అరథమే; అరథంబున్ = అరథము; అని = అని; ఎఱంగుము =
తెలియుము; ఈ = ఈ; అరథంబ = అరథమే; ఉతృషి ంబున్ = ప్రశ్సి మైన్ది; అయిన్యది = అయిన్టిి ది; ఏకాగ్రన్ =
ఏకాగ్రమైన్ {ఏకాగ్రము - ఒక ద్ఘని యంద కంద్రీకరింప బడిన్ది}; చిత్పి ండవున్ = మన్సు కలవాడవు; ఐ = అయి;
ఆకరిాంచిన్ = విని; భవదీయ = నీ యొకక; చితి ంబున్న్ = మన్సులో; ధరియించిన్న్ = తాలిచన్చ్చ; నీకున్ = నీకు;
సరగ = సృష్టి ంచుట్స; ఆది = మొదలగు; కరమంబులు = కరమములు; అందన్ = అంద; మోహంబున్ = మోహమును

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 191

{మోహము - నిజము కానిద్ఘని యంద తగులము ఏరుడుట్స}; చెందక = పొందకుండగ; ఉండెడి = ఉండును; అనిన్
= అని; భగవంత్పండు = భగవంత్పడు {భగవంత్పడు - సమసి మహిమలు కలవాడు}; అయిన్ = అయిన్టిి ;
పరమేశ్వరుండున్ = పరమేశ్వరుండు {పరమేశ్వరుడు - అత్పయన్నత ప్రభుతవము కలవాడు}; చత్పరుమఖున్ =
చత్పరుమఖ బ్రహమ {చత్పరుమఖుడు - నాలుగు ముఖములు ఉండువాడు, బ్రహమదేవుడు}; క్తన్ = క్త; ఆన్త్త = చెపిు
అనుగ్రహము; ఇచిచ = ప్రసాదించి; నిజ = తన్ యొకక; లోకంబున్ = లోకము; తోన్ = తోసహా; అంతరాథన్ంబున్ =
అంతరాథన్మును {అంతరాథన్ము - అదృశ్యము, లోపలి సాథన్ము}; ఒంద్న్ = పొంద్ను; అని = అని; చెపిు = చెపిు;
శుకుండున్ = శుకుడు; వెండియున్ = మరల; ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- అంతేకాకుండ, ఈ జగత్పి సృష్టి ంపబడిన్ విధానాలను నువువ అడిగావు కద్ఘ వివరిసాిను

శ్రదధ గా విను. ఆలిచపులలో వెండి ఉన్నట్టు బ్రాంత్త కలుగుత్పంది. తరచి చూసిన్చ్చ లేదని తెలుసుింది.
అలాగే ఏదైతే లేకుండానే ఉన్నట్టు భ్రంత్త కన్బడుత్పంట్టందో. సరిగా చూసేి లేదని తెలుసుింది. ద్ఘనినే
నా మాయగా గ్రహించు. అంతేగాకుండా లేనిది ఉన్నట్టు కన్బడుట్సకు, ఉన్నది లేన్ట్టు అనిపించుట్సకు,
ఇదద రు చంద్రుళ్లు ఆకాశ్ంలో ఒకరు, క్తంద నీటిలో ఒకరు ఉన్నట్టు కన్బడుట్సకు, చీకట్టు వాయపించిన్ట్టు
అనిపించుట్సకు నా మాయాప్రభావంతో కలిగెడి భ్రంత్పలుగా తెలిసికొనుము. ఏవిధంగా అయితే ఆకాశ్ం,
నిప్పు, వాయువు, నీరు, భూమ, మన్సు్ భౌత్తక సవరూపాలు కలిగిన్ కుండ, బట్సి మున్నగువాని యంద
ప్రవేశంచి ఉంట్యో. అదేవిధంగా నేను భూతములు, భౌత్తకములు సమసి మున్ంద జీవు లంద
ప్రవేశంచి కారయ రూపంలో ఉంట్ను. భౌత్తకమైన్వి, భూతములకు కారణభూతములై ఉంట్యి. అలాగే
సరవ భూతములు, భౌత్తకములు కారణభూతములై నాయంద కన్బడలేవు. సరవప్రదేశ్ములలో
సరవకాలములలో ఏదైతే తెలియబడుత్పంట్టందో అదే బ్రహమసవరూపం. నీవంటి తతి వ జిజాాసువులకు నీకు
చెపుబడిన్దే సతయం అని తెలియుము. ఇదే సరోవతృషి మయిన్ది. కనుక ఏకాగ్ర దృష్టి తో వినుము. నీ
మన్సు్లో పదిలముగ నిలుపుకొనుము. నీకు సృష్టి ంచుట్స మున్నగు కారయములలో మోహం కలుగకుండ
ఉంట్టంది". అని వైకుంఠడు చత్పరుమఖ బ్రహమకు వివరించి వైకుంఠంతో సహా అంతరాథన్ం అయాయడు."ఈ
విధంగా శుకముని పరీక్షిత్పి మహారాజుక్త వివరించి ఇంకా చెపుసాగాడు.

2-253-సీ.
"అవనీశ్! బ్రహమ యిట్సు ంతరిహత్పండైన్ుఁ-
బుండరీకాక్షుని బుదిధ నిలిపి
యాన్ందమున్ుఁ బొంది యంజలి గావించి-
తతురిగ్రహమున్ుఁ దన్ద బుదిధ ుఁ
గైకొని పూరవప్రకారంబున్ను సమ-
సి ప్రపంచంబును దగ సృజించి
మఱయొక నాుఁడు ధరమప్రవరికుుఁ డౌచు-
న్ఖిల ప్రజాపత్తయైన్ కమల

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 192

2-253.1-తే.
గరుభుఁ డాతమహితారథమై కాక సకల
భువన్హితబుదిధ నున్నత సుఫరణ మెఱసి
మానితంబైన్ యమ నియమములు రంటి
నాచరించెను సమోమదితాత్పముఁ డగుచు.
టీక:- అవనీశ్ = రాజా {అవనీశుడు - అవనిక్త (భూమక్త) ఈశుడు (ప్రభువు)}; బ్రహమ = బ్రహమ దేవుడు; ఇట్టు = ఈ

విధముగ; అంతరిహత్పండు = అదృశుయడు; ఐన్ుఁన్ = అవవగా; పుండరీకాక్షునిన్ = పుండరీకాక్షుని {పుండరీకాక్షుడు -

పుడరీక (తెలు కలువ) వంటి అక్షుడు}; బుదిధ న్ = బుదిధ యంద; నిలిపి = నిలిపుకొని; ఆన్ందమున్న్ = ఆన్ందమును;
పొందిన్ = పొంది; అంజలి = చేత్పలు జోడించి న్మసాకరము; కావించి = చేసి; తత్ = అతడు; పరిగ్రహంబున్న్ =
సీవకరించుట్సను; తన్దన్ = తన్; బుదిధ న్ = మన్సున్; కైకొని = గ్రహించి; పూరవ = ముందటి; ప్రకారంబున్న్ =
విధముగనే; సమసి = సమసి మైన్; ప్రపంచంబునున్ = ప్రపంచమును; తగన్ = తగిన్ట్టుగ; సృజించి = సృష్టి ంచి;
మఱయొకన్ = ఇంకొక; నాుఁడున్ = రోజు; ధరమ = ధరమమును అనుసరించి; ప్రవరికుుఁడు = న్డచువాడు; ఔచున్ =
అగుచు; అఖిల = సమసి మైన్; ప్రజ = ప్రజలకును, సృష్టి క్తని; పత్త = అధిపత్త; ఐన్ుఁన్ = అయిన్; కమల =
కమలమున్;
గరుభుఁడు = పుటిి న్వాడు; ఆతమ = తన్; హిత = మేలు; అరథము = కోసము; ఐ = అయియ; కాక = కాకుండగ; సకల =
సమసి మైన్; భువన్ = లోకముల; హిత = మేలు కొరకైన్; బుదిధ న్ = బుదిధ తో; ఉన్నత = గొపు; సుురణన్ = ఆలోచన్తో;
మెఱసి = అత్తశ్యించి; మానితంబున్ = గౌరవింపదగిన్ది; ఐన్ుఁన్ = అయిన్; యమ = యమము {యమము -
అంతరింద్రయ నిగ్రహము}; నియమము = నియమము {నియమము - బహిరింద్రయ నిగ్రహము}; రంటిన్ =
రండింటిని; ఆచరించెన్ = అచరించెను; సమోమదిత = సంతోషము తోకూడిన్; ఆత్పముఁడు = మన్సు కలవాడు;
అగుచున్ = అగుచు.

భావము:- ఓ పరీక్షిన్మహారాజా! ఆ విధంగా మాయమైపోయిన్ పద్ఘమక్షుడు శ్రీమనానరాయణమూరిిని

హృదయంలో నిలుపుకొని ఆన్ంద్ఘనిన పొంద్ఘడు. చేత్పలు జోడించి న్మసకరించాడు. ఆయన్

అనుగ్రహానిన తలచుకుంట్ట ఇదివరకులాగే సమసి మైన్ ప్రపంచానిన చకకగా సృష్టి ంచసాగాడు. తరువాత
ప్రజాపత్త అయిన్ బ్రహమదేవుడు సరవలోకాలకు మేలు ఒన్గూరుచట్సకొరకు గొపు ధరమప్రవరికునిగా
పూజితములైన్ యమనియమాలను రంటినీ సంతోషచిత్పి డై ఆచరించాడు.

2-254-వ.
అయయవసరంబున్.
టీక:- ఆ = ఆ; అవసరంబున్న్ = సమయమున్.

భావము:- అలా బ్రహమదేవుడు తపసు్ చేసెడి సమయంలో.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 193

2-255-క.

ఆ నలినాసన్ న్ందను

లైన సన్ంద్ఘది మునుల కగ్రేసరుుఁడున్

మానుగుఁ బ్రియతముుఁడును న్గు

నా నారదుఁ డేగుద్ంచె న్బజ జు కడకున్.

టీక:- ఆ = ఆ; న్లిన్న్ = తామరపువువన్ంద {న్లినాసన్న్ందనులు - న్ళ్లన్ (తామరపువువ) లో ఆసన్

(కూరుచన్న వాడు, బ్రహమదేవుడు) న్ందనులు (పుత్రులు), నారదడు మరియు సన్కసన్ందనాదలగు యోగులు};

ఆసన్న్ = కూరుచన్నవాని, బ్రహమదేవుని; న్ందనున్ = పుత్రులు; ఐన్ = అయిన్; సన్ంద = సన్ందడు; ఆది =
మొదలగు; మునులున్ = మునుల; కున్ = కు; అగ్రేసరుుఁడున్ = పెదద వాడును; మానుుఁగన్ = మానుగ, చకకగ;
ప్రియతముుఁడునున్ = అతయంత ప్రియమైన్వాడు {ప్రియ - ప్రియతరము - ప్రియతమము}; అగున్ = అయిన్; ఆ = ఆ;
నారదుఁడున్ = నారదడు; ఏగుద్ంచెన్ = వచెచను; అబజ జున్ = బ్రహమదేవుని {అబజ జుడు - అబజ ము (పదమము) అంద
జుడు (పుటిి న్వాడు)}; కడకున్ = వదద కు.

భావము:- కమలజుడైన్ బ్రహమదేవుని దగగరక్త తన్కు ప్రియపుత్రుడు, సన్కసన్ంద్ఘదలకు అన్నగారు

అయిన్ నారదమహరిి వచాచడు.

2-256-క.

చనుద్ంచి తండ్రిక్తం బ్రియ

మొనరుఁగ శుశ్రూషణంబు లన్రిచి యతుఁడుం

దన ద్సుఁ బ్రసనునుఁ డగుట్సయుుఁ

గని భగవనామయ ద్లియుఁగా నుత్ప్కుుఁడై.

టీక:- చనుద్ంచి = వచిచ; తండ్రిన్ = తండ్రి; క్తన్ = క్త; ప్రియము = ప్రీత్త; ఒన్రుఁగన్ = కలుగున్ట్టు;

శుశ్రూషణంబులున్ = సేవలు; ఒన్రిచి = కలిగించి, చేసి; అతుఁడున్ = అతను; తన్ = తన్; ద్సుఁన్ = వైపు, అంద;
ప్రసనునుఁడు = ప్రసనునడు; అగుట్సయుుఁన్ = అగుట్స; కని = చూసి; భగవత్ = భగవంత్పని; మాయన్ = మాయను;
తెలియుఁగాన్ = తెలిసికొన్; ఉత్ప్కుుఁడు = కుతూహలము కలవాడు; ఐ = అయి.

భావము:- అలా వచిచన్ నారదమహరిి తండ్రి యైన్ బ్రహమదేవునిక్త శుశ్రూషలు చేసి, ప్రసనునడగుట్స

గమనించి భగవంత్పని మాయని వివరంగా తెలుపమని కుతూహలంగా అడిగాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 194

భాగవత దశ్లక్షణంబులు

2-257-సీ.
అవనీశ్! నీవు న్ న్నడిగిన్ పగిది నా-
తుఁడుుఁ దండ్రి న్డుగుఁ బితామహుండు
భగవంత్పుఁ డాశ్రితపారిజాతము హరి-
గృపతోడుఁ దన్ కెఱంగించి న్టిి
లోకమంగళ చత్పశోశోక రూపంబును-
దశ్లక్షణంబులుఁ దన్రు భాగ
వతము నారదన్ కున్నత్తుఁ జపెు; నాతుఁడు-
చారు సరసవతీ తీరమున్ను

2-257.1-తే.
హరిపదధాయన్ పారీణుుఁ డాతమవేది
ప్రకట్సతేజసివ యగు బాదరాయణున్కుుఁ
గోరి యెఱుఁగించె; న్మమహోద్ఘరుుఁ డెలమ
నాకు నెఱుఁగించె; నెఱగింత్ప నీకు నేను.
టీక:- అవనీశ్ = రాజ, పరీక్షితా; నీవున్ = నీవు; న్నునన్ = న్నున; అడిగిన్న్ = అడిగిన్టిి ; పగిది = విధముగ;

ఆతుఁడుుఁన్ = అతడు, నారదడు; తండ్రిన్ = తండ్రిని, బ్రహమదేవుని; అడుగన్ = అడుగగ; పితామహుండు = తాత,
విష్ఠావు; భగవంత్పుఁడున్ = భగవంత్పడు {భగవంత్పడు - సమసి మైన్ మహిమలు కలవాడు}; ఆశ్రిత = ఆశ్రయించిన్
వారిక్త; పారిజాతమున్ = కలువృక్షము; హరి = హరి; కృపన్ = దయ; తోడుఁన్ = తో; తన్కున్ = తన్కు; ఎఱంగించిన్టిి
= తెలిపిన్టిి ; లోకన్ = లోకములకు; మంగళ = శుభకరమైన్; చత్పస్ = నాలుగు; శోు కన్ = శోు కముల; రూపంబున్న్ =
రూపములో; దశ్ = పది; లక్షణంబులున్ = లక్షణములతో; తన్రు = అలరారు; భాగవతమున్ = భాగవతమును;
నారదన్ = నారదన్; కున్ = కు; ఉన్నత్తుఁన్ = ఉద్ఘరబుదిధ తో; చెపెున్ = చెపెును; ఆతుఁడు = అతడు; చారు =
పవిత్రమైన్; సరసవతీ = సరసవతీన్దీ; తీరమున్న్ = తీరములో;
హరిన్ = హరి యొకక {హరి - సమసి బంధనాలను హరింపజేయు వాడు}; పద = పాదముల ఎడ; ధాయన్ = ధాయన్ము
చేయుట్సలో; పారీణుుఁడు = బహు నేరురి; ఆతమ = ఆతమవిదయ; వేది = తెలిసిన్ వాడు; ప్రకట్సన్ = ప్రసిదిద పొందిన్;
తేజసివన్ = తేజసు్ కలవాడు; అగున్ = అయిన్; బాదరాయణున్ = వేదవాయసుని {బాదరాయణుడు - బదరీ వన్పు
ఋష్ట, బాదర (ప్రయోజన్ములను) ఆయణుడు (లేనివాడు), వాయసుడు}; కున్ = క్త; కోరి = ఇషి ంగా; ఎఱగించెన్ =
తెలిపెను; ఆ = ఆ; మహ = మక్తకలి; ఉద్ఘరుుఁడు = ఔద్ఘరయము కలవాడు; ఎలమన్ = ప్రేమగా; నాకున్ = నాకు;
ఎఱుఁగించెన్ = తెలిపెను; ఎఱగింత్పన్ = తెలిపెదను; నీకున్ = నీకు; నేనున్ = నేను.

భావము:- ఓ పరీక్షిన్మహారాజ! నువువ న్నున ఎలా అడిగావో, అదేవిధంగా పూరవం నారదమహరిి తన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 195

తండ్రి బ్రహమదేవుని అడిగాడు. అంతనా చత్పరుమఖబ్రహమ తన్కు విష్ఠామూరిి దయతలచి తెలియజేసిన్

లోకకలాయణకరమైన్ నాలుగు శోు కాల రూపంలో, పది లక్షణాలు కలిగిన్ భాగవతానిన నారదనిక్త చెపాుడు.
ఒకనాడు సరసవతీతీరంలో పరమ హరిభకుి డు, గొపు ఆతమజాాని, బహుళ తేజశాశలి అయిన్ వేదవాయసునిక్త ఆ
నారదమహరిి తెలియజపాుడు. ఆ వాయసులవారు నాకు చెపాురు. నేను నీకు చెపాిను. శ్రదధగా విను. అని
శుకబ్రహమ పరీక్షిత్పి న్కు లెలిపి ఇంకా ఇలా చెపుసాగాడు.

2-258-వ.
అదియునుంగాక యిపుడు విరాట్టురుష్ఠనివలన్ నీ జగంబు లే వడువున్ుఁ బొడమె
న్నున్వి మొదలయిన్ ప్రశ్నంబులు గొనిన న్న్నడిగిత్తవి ఏను న్నినటిక్త నుతి రం
బగున్ట్టుగా నిమమహాభాగవతం బుపన్యసించెద నాకరిాంపుము; అమమహాపురాణంబు
చత్పశోశక
ో రూపంబును దశ్లక్షణంబునునై సంకుచిత మారగంబున్ నప్పు; న్ంద
దశ్లక్షణంబు లెవివ యనిన్ "సరగంబును, విసరగంబును, సాథన్ంబునుుఁ, బోషణంబును,
నూత్పలును, మన్వంతరంబులును, నీశానుచరితంబులును, నిరోధంబును,
ముక్తియు, నాశ్రయంబును, న్న్ం బది తెఱంగు లయెయ; దశ్మాశ్రయ విశుదధ ారథంబు
తక్తకన్ తొమమది లక్షణంబులుుఁ జపుంబడె న్వి యెటిి వనిన్.
టీక:- అదియునున్ = అంతే; కాకన్ = కాకుండగ; ఇపుడున్ = ఇప్పుడు; విరాట్టురుష్ఠనిన్ = విరాట్టురుష్ఠని

{విరాట్టురుష్ఠడు - విశ్వము అంతా తన్ రూపముగ కలవాడు, విశ్వరూపుడు}; వలన్న్ = వలన్; ఈ = ఈ; జగంబున్ =
లోకములు; ఏ = ఏ; వడవున్న్ = వడుపుతో, విధముగ; పొడమెన్ = రూపములను పొంద్ను, పుటిి న్వి; అనున్వి =
అనే; మొదలయిన్ = లాంటి; ప్రశ్నంబులున్ = ప్రశ్నలు; కొనిన = కొనిన; న్నునన్ = న్నున; అడిగిత్తవి = అడిగినావు;
ఏను = నేను; అనినటి = అనినటి; క్తన్ = క్తని; ఉతి రంబున్ = సమాధాన్ము; అగున్ట్టుగాన్ = అయ్యయ విధముగ; ఈ =
ఈ; మహా = గొపు; భాగవతంబున్ = భాగవతమును; ఉపన్యసించెదన్ = వివరించెదను; ఆకరిాంపుము = వినుము; ఆ
= ఆ; మహా = గొపు; పురాణంబున్ = పురాణము; చత్పస్ = నాలుగు; శోు కన్ = శోు కముల; రూపంబున్న్ =
సవరూపములో; దశ్ = పది; లక్షణంబునున్ = లక్షణములును; ఐ = కలిగిన్దై; సంకుచిత = సంగ్రహమైన్, చిన్నదైన్;
మారగంబున్న్ = విధముగ; ఒప్పున్ = ఒపిు ఉండును; అందన్ = ద్ఘనిలోని; దశ్ = పది; లక్షణంబులున్ =
లక్షణములు; ఎవివ = ఏవి; అనిన్న్ = అంట్ల; సరగంబునున్ = సరగమును; విసరగంబునున్ = విసరగమును;
సాథన్ంబునున్ = సాథన్మును; పోషణంబునున్ = పోషణమును; ఊత్పలునున్ = ఊత్పలును; మన్వంతరంబులునున్
= మన్వంతరములును; ఈశానుచరితంబులును = ఈశ్వరునిచరిత్రములు; నిరోధంబునున్ = నిరోధము;
ముక్తియున్ = ముక్తి; ఆశ్రయంబునున్ = ఆశ్రయము; అన్న్ = అనే; పది = పది; తెఱంగులు = విధములు; అయెయన్
= అయిన్వి; దశ్మ = పదవది అయిన్; ఆశ్రయన్ = ఆశ్రయము; విశదిధ = పరిశుదిధ ; అరథంబున్ = కోసము; తక్తకన్ =
మగిలిన్; తొమమదిన్ = తొమమది; లక్షణంబులుుఁన్ = లక్షణాలు; చెపుంబడెన్ = చెపుబడిన్వి; అవి = అవి; ఎటిి వి =
ఎలాంటివి; అనిన్న్ = అంట్ల.

భావము:- పరీక్షిత్పి ! విష్ఠామాయ గురించే కాకుండ, విరాట్టురుష్ఠని నుండి ఈ లోకాలు అనీన ఎలా

సృష్టి ంపబడాడయి మొదలైన్ ప్రశ్నలు అడిగావు కద్ఘ. వాట్సనినటిక్త సమాధాన్ంగా శ్రీమద్ఘభగవతమును

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 196

చెపాిను. శ్రదధ గా విను. దశ్లక్షణాలు చెపుి నాలుగు శోు కాల రూపంలో సంగ్రహంగా ఉంట్టంది. ఆ
దశ్లక్షణాలు ఏవంట్ల 1) సరగము 2) విసరగము 3) సాథన్ము (సిథ త్త) 4)పోషణము (వృదిధ ) 5)ఊత్పలు
6)మన్వంతరములు 7) ఈశానుచరితంబులు 8) నిరోధము 9) ముక్తి మరియు 10) ఆశ్రయము.

గమనిక: -చతుశ్శ్లక్త
ో గా ప్రస్వదధ మైన గ్రంథభాగము:-
1. యావాన్హం యథా భావో యద్రూపగుణకరమశ్ః|
తథైవ తతి వవిజాాన్ మసుితే మదనుగ్రహాన్||
2. అహమేవాసమేవాగ్రే నాన్యదయత్దసతురమ్|
పశాచదహం యదేతచా యో2వశషేయత స్త2సమాహమ్||
3. ఋతే2రథం యతురతీయ్యత న్ ప్రతీయ్యత చాతమని|
తదివద్ఘయద్ఘతమనే మాయాం యథా22భాస్త యథా తమః||
4. యథా మహాంత్త భూతాని భూతేషూచాచవచేషవసి|
ప్రవిష్ణిన్యప్రవిష్ణిని తథా తేష్ఠ న్ తేషవహమ్””
ఈ పదిలక్షణాలను ఇకపై క్రమంగా వివరించబడతాయి.

2-259-తే.
మహదహంకార పంచ తనామత్ర గగన్
పవన్ శఖి తోయ భూ భూతపంచ కంద్ర
యప్రపంచంబు భగవంత్పన్ంద న్గుట్స
సరగ మందరు దీనిని జన్వరణయ!
టీక:- మహత్ = మహత్పి , మన్సు; అహంకార = అహంకారము; పంచతనామత్ర = పంతనామత్రలు {పంచ

తనామత్రంబులు - శ్బద ము, సురశము, రూపము, రుచి, వాసన్ వాని మూల తతవములు (5)}; గగన్ = ఆకాశ్ము; పవన్ =
వాయువు; శఖి = అగిన; తోయ = నీరు; భూ = భూమ; భూత = భూతముల; పంచక = ఐదను; ఇంద్రయ =
ఇంద్రయములు {ఇంద్రయ ప్రపంచము - పంచేంద్రయములు - కనున, ముకుక, చెవి, నాలుక, చరమము అను
ఇంద్రయములు}; ప్రపంచమున్ = సమసి మును; భగవంత్పన్ = భగవంత్పని; అందన్ = అంద; అగుట్సన్ =
కలుగుట్స; సరగము = సరగము; అందరు = అంట్రు; దీనిని = దీనిని; జన్ = మాన్వులలో; వరణయ = ఎంచదగగవాడా.

భావము:- ఓ పరీక్షిన్మహారాజ! మహత్పి , అహంకారం, పంచ తనామత్రలు అనెడి శ్బద ము, సురశము,

రూపము, రుచి, వాసన్ అయిద, పంచభూతములు అనెడి ఆకాశ్ము, వాయువు, అగిన, నీరు, భూమ
అయిద పంచేంద్రయములు అనెడి కనున, ముకుక, చెవి, నాలుక, చరమము అయిద, విరాట్టురుష్ఠని
నుండి సృష్టి ంపబడుట్సను సరగము అంట్రు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 197

2-260-క.

సర్సిజగరుభండు విరా

ట్టురుష్ఠనివలన్న్ జనించి, భూరితర చరా

చర్ భూత సృష్టి ుఁ జేయుట్స

వరువడిని విసరగ మండ్రు భరతకులేశా!

టీక:- సరసిజగరుభండు = బ్రహమదేవుడు {సరసిగరుభడు - సరసు లంద పుట్టిన్ది (పదమము) అంద పుట్టి

వాడు, బ్రహమదేవుడు}; విరాట్టురుష్ఠనిన్ = విరాట్టురుష్ఠని {విరాట్టురుష్ఠడు - విశ్వమే తన్ సవరూపమైన్ వాడు};

వలన్న్ = వలన్; జనియించి = పుటిి ; భూరితర = మక్తకలిపెదద దైన్ {భూరి భూరితరము భూరితమము}; చర =
చరించగల; అచర = చరించలేని; భూత = జీవుల; సృష్టి ుఁన్ = సృష్టి ంప; చేయుట్సన్ = చేయుటైన్; పరువడిని =
క్రమమును; విసరగము = విసరగము; అండ్రున్ = అందరు; భరత = భరత్పని; కుల = వంశ్పు; ఈశ్ = రాజా.

భావము:- ఓ భరత వంశ్ మహా రాజ! పరీక్షిత్పి ! బ్రహమదేవుడు నారాయణుని నాభి పదమనుండి జనించి,

బహు విసాిరమైన్ ఈ చరాచర జగత్పి సమసి మును క్రమముగ సృజించుట్సను విసరగము అంట్రు.

2-261-క.

లోకద్రోహిన్రంద్రా

నీకముుఁ బరిమారిచ జగము నెఱ నిలిున్ యా

వైక్తంఠనాథు విజయం

బాకలుసాథన్ మయెయ న్వనీనాథా!

టీక:- లోక = లోకములకు; ద్రోహి = ద్రోహము చేయున్టిి ; న్ర = న్రులకు {న్రంద్రుడు - న్రులకు ఇంద్రుడు,

రాజు}; ఇంద్ర = ప్రభువ, రాజ; అనీకమున్ = సమూహమును; పరిమారిచ = సంహరించి; జగమున్ = లోకములను;
నెఱన్ = చకకగ; నిలిున్న్ = నిలబెటిి న్, రక్షించిన్; ఆ = ఆ; వైకుంఠనాథున్ = వైకుంఠనాథుని {వైకుంఠనాథుడు -
వైకుంఠమున్కు ప్రభువు}; విజయంబున్ = విజయముతో; ఆకలు = కలాుంతము వరకు ఉండేది; సాథన్మున్ =
సాథన్ము; అయెయన్ = అయిన్ది; అవనీ = భూమక్త {అవనీనాథ - భూమక్త ప్రభువు, రాజు}; నాథా = ప్రభువ, రాజ.

భావము:- ఓ రాజా పరీక్షిత్పి ! లోకద్రోహులైన్ రాజులను సంహరించి లోకాలను సంరక్షించుట్సలోని ఆ

వైకుంఠని విజయాలను సాథన్ము అంట్రు. ఈ సాథన్ము అనే విష్ఠా మహిమ కలాుది నుండి
కలాుంతాలవరకు సాగుతూనే ఉంట్టంది.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 198

2-262-క.

హరి సరవశుుఁ డన్ంత్పుఁడు

నిరుపమ శుభమూరిి సేయు నిజభకి జనో

దధ ర్ణము పోషణ మవనీ

వర్!యూత్ప లన్ంగుఁ గరమవాసన్ లరయన్.

టీక:- హరి = హరి {హరి - బంధనాలు హరింప జేసి ఉదద రించు వాడు, భగవంత్పడు}; సరవశుుఁడు = సరవశుడు

{సరవశుడు - సరవమున్కు అధిపత్త, భగవంత్పడు}; అన్ంత్పుఁడు = అన్ంత్పడు {అన్ంత్పడు - అంతము లేని వాడు,
భగవంత్పడు}; నిరుపమ = సాటిలేని {నిరుపమశుభమూరిి - సాటిలేని శుభమూరిి, భగవంత్పడు}; శుభ = శుభములు;
మూరిి = మూరీిభవించిన్ వాడు; చేయున్ = చేసే; నిజ = తన్; భకి = భకుి ల; జన్ = సమూహముల; ఉదధ రణము =
ఉదధ రణమును; పోషణము = పోషణము; అవనీ = భూమక్త {అవనీవర - భూమక్త వరుడ - రాజు}; వర = భరి, రాజ;
యూత్పలు = ఊత్పలు {ఊత్పలు - కరమమముల వాసన్లు (దూర ప్రభావములు) భవిషయ ప్రపి ంబులకు ఊతము
లైన్వి కనుక ఊత్పలు}; అన్ంగన్ = అంట్ల; కరమ = కరమముల; వాసన్లు = వాసన్లు; అరయన్ = తెలిసికొంట్ల.

భావము:- రాజయంలోని ప్రజలను పోష్టసుిండే పరీక్షిన్మహారాజా! ఇక పోషణ అంట్ల విశ్లవశ్వరుడు,

శాశ్వత్పడు, సాటిలేని శుభమూరిి, పాపాలను హరించువాడు అయిన్ విష్ఠాభగవానుడు తన్ భకుి లను
ఉదధ రించుట్స, పోష్టంచుట్స. మరి జీవుల జన్మజన్మలకైన్ విడువని కరమల వాసన్లను ఊత్పలు అంట్రు.

2-263-తే.
జలజనాభ దయాకట్క్షప్రసాద
లబిధ న్ఖిలైక లోకపాలక విభూత్త
మహిముఁ బొందిన్ వారి ధరమములు విసి
రమున్ుఁ బలుకుట్స మన్వంతరములు భూప!
టీక:- జలజనాభ = పదమనాభుని {జలజనాభుడు - జల (నీట్స) జ (పుటిి న్, పదమము) నాభుడు (బొడుడన్ కలవాడు),

విష్ఠావు}; దయా = దయతోకూడిన్; కట్క్ష = అనుగ్రహ; ప్రసాద = ప్రసాదము; లబిధ న్ = లభించుట్సచే; అఖిల =
సమసి మైన్; ఏక = ముఖయమైన్; లోక = లోకములను; పాలక = పాలించుట్ది; విభూత్తన్ = వైభవములు,
ఐశ్వరయములు; మహిమన్ = గొపుతన్ములు; పొందిన్ = పొందిన్; వారిన్ = వారి; ధరమములు = ధరమములు,
విధాన్ములు; విసి రమున్న్ = విసాిరముగ; పలుకుట్సన్ = తెలుపుట్స య్య; మన్వంతరములున్ = మన్వంతరములు;
భూప = భూమక్త పత్త, రాజా {భూప - భూమక్త పత్త, రాజు}.

భావము:- న్రవరణయ పరీక్షిత్పి ! పదమనాభుడు, విష్ఠామూరిి కట్క్షవీక్షణలతో అనుగ్రహ ప్రసాదంతో సరవ

లోకాధిపత్పలు అధికారానిన అందకోగలుగుతారు. అలా హరి అనుగ్రహ ప్రసారంతో లోకపాలనాది

మహావైభవములు, మహతవములు విసి రించుట్సను మన్వంతరములు అంట్రు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 199

2-264-క.

వనజోదరున్వతార క

థనముుఁ దదీయానువరిితత్త చారిత్రం

బును విసి రించి పలుకం

జను న్వి యీశానుకథలు సౌజన్యనిధీ!

టీక:- వన్జోదరు = పదమనాభుని; అవతార = అవతారముల; కథన్ముుఁన్ = కథన్ములు; తదీయ = అతని;

అనువరిిత = అనుచరుల; తత్తన్ = సమూహముల; చారిత్రంబున్ = చరితములు; విసి రించిన్ = విసి రించి; పలుకన్
= పలుకుత్ప; చనున్విన్ = ఉండెడివి; ఈశానుకథలున్ = ఈశానుకథలు; సౌజన్య = మంచితన్మున్కు {సౌజన్యము
- సుజన్తవము, మంచితన్ము}; నిధీ = నిధి అయిన్ వాడా.

భావము:- ఓ సజజ న్చంద్ర పరీక్షిత్పి ! ఆ శ్రీహరి అన్ంతపదమనాభుని యొకక అతని భకిగణముల

యొకక కథలు చెప్పుత్పండేవాటిని ఈశానుకథలు అంట్రు.

2-265-సీ.
వసుమతీనాథ! సరవసావమ యైన్ గో-
విందండు చిదచిద్ఘన్ందమూరిి
సలలిత స్తవపాధి శ్క్తిసమేత్పుఁడై-
తన్రారు నాతీమయ ధామమంద
ఫణిరాజ మృదల తలుంబుపై సుఖలీల-
యోగనిద్రారత్త నున్నవేళ
న్ఖిల జీవులు నిజవాయపారశూనుయలై-
యున్నత తేజంబు లురలుకొన్ుఁగ
2-265.1-తే.
జరుగు న్యయవసాథవిశ్లషంబు లెలు
విదితమగున్ట్టు వలుకుట్స యది నిరోధ
మన్ నిది యవాంతరప్రళయం బన్ంగుఁ
బరుఁగు నిుఁక ముక్తి గత్త విను పారిథవేంద్ర!
టీక:- వసుమతీ = భూమక్త {వసుమతీనాథుడు - భూమక్త ప్రభువు, రాజు}; నాథ = ప్రభువ, రాజ; సరవ =

సమసి మున్కు; సావమ = యజమాని; ఐన్న్ = అయిన్; గోవిందండున్ = గోవిందడు {గోవిందడు - గోవు (దికుక,
శ్రణము) ఇచుచ వాడు, గోవులకు అధిపత్త, కృష్ఠాడు}; చిత్ = సచేతన్; అచిత్ = అచేతన్; ఆన్ంద = ఆన్ందముల;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 200

మూరిి = సవరూపము అయిన్వాడును; సలలిత = మనోజా ము కలిగిన్ వాడును; సవ = సవంత; ఉపాధిన్ =

ఉపాధులుగ ఉండగల; శ్క్తి = శ్క్తి; సమేత్పుఁడు = కలిగి ఉన్నవాడును; ఐ = అయియ; తన్రారున్ = ఒపిు ఉండును;
ఆతీమయ = సవంత; ధామ = నివాసము; అందన్ = అంద; ఫణిరాజ = ఆదిశ్లష్ఠడు అను {ఫణిరాజు - సరుములలో
రాజు, శ్లష్ఠడు}; మృదల = మెతి నైన్; తలుంబున్ = పానుపు; పైన్ = పైన్; సుఖ = సుఖమైన్; లీలన్ = విధముగ;
యోగనిద్ర = యోగనిద్రలో; రత్తన్ = ఆన్ందిసుి; ఉన్న = ఉన్న; వేళన్ = సమయములో; అఖిల = సమసి మైన్;
జీవులు = ప్రణులు; నిజ = తమ; వాయపార = వరిన్లు అనీన; శూనుయలు = లేనివి; ఐ = అయియ; ఉన్నత =
ఉన్నట్టవంటి; తేజంబులున్ = తేజసు్లు; ఉరలుకొన్ుఁగాన్ = జారిపోవుట్స;
జరుగున్ = జరిగే; ఆ = ఆ; అవసాథ = సిథ త్త యొకక; విశ్లషంబులున్ = వివరములు; ఎలు న్ = అనీన; విదితమగు =
తెలియు; అట్టు = విధముగ; పలుకుట్సన్ = చెపుబడే; అది = అది; నిరోధము = నిరోధము; అన్న్ = అన్గా; ఇది =
ఇదియ్య; అవాంతర = అవాంతర; ప్రళయంబున్ = ప్రళయము; అన్ుఁగుఁన్ = అని; పరగు = ప్రసిదధ మైన్ది; ఇుఁకన్ =
ఇంక; ముక్తి = ముక్తి; గత్తన్ = విషయమును; విను = వినుము; పారిథవ = పృథివిక్త; ఇంద్ర = ప్రభువ, రాజ.

భావము:- ఓ పరీక్షిత్పి భూపత్త! సరవశ్వరుడు, గోవిందడు, చిదచిద్ఘన్ంద సవరూపుడు నారాయణుడు.

ఆయన్ సవయంభూత్పడు ఇతరతర ఉపాధులు లేక ఉండగలవాడు. కలాుంతమున్ శ్రీమనానరాయణుడు

తన్ సవసాథన్మైన్ పాలసముద్రమున్ ఆదిశ్లష్ఠని పానుుగా చేసికొని సుఖంగా యోగనిద్రా ముద్రలో
ఆన్ందిసుి వసించి ఉంట్డు. ఆసమయంలో జీవకోటి సమసి ము తమ తేజసు్లు న్శంచి నిరావాపారులై
ఆయన్లో లయమైపోతాయి. ఆ అవసాథ విశ్లషములు తెలుపన్ది నిరోధము అంట్రు. దీనినే అవాంతర
ప్రళయము అని పేరుపడింది. ఇక ముక్తి అంట్ల ఏమట్ల తెలుసుకుంద్ఘం.

2-266-సీ.
జీవుండు భగవతృపావశ్ంబున్ుఁ జేసి-
దేహధరమంబులై ధృత్త న్నేక
జనామనుచరితదృశ్యము లైన్ యజజ రా-
మరణంబు లాతమధరమంబు లయిన్
ఘన్ పుణయ పాప నికాయ నిరోమచన్-
సిథ త్త నపిు పూరవసంచితము లైన్
యపహత పాపమవతాివదయషి తదగణ-
వంత్పుఁడై తగ భగవచారీర
2-266.1-తే.
భూత్పుఁడై పారతంత్రాయతమ బుదిధ నపిు
దివయ మాలాయనులేపన్ భవయ గంధ
కలిత మంగళ దివయ విగ్రహ విశష్ఠిుఁ
డగుచు హరిరూప మొందట్ల యన్ఘ! ముక్తి
ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 201

టీక:- జీవుండు = మాన్వుడు {జీవుడు - జీవము ఉన్నవాడు, మాన్వుడు}; భగవత్ = భగవంత్పని; కృప = దయ;

వశ్ంబున్న్ = చికుకట్స; చేసి = వలన్; దేహ = శ్రీర; ధరమంబులున్ = దరమములు; ఐ = అయియ; ధృత్తన్ =
ధరింపబడిన్; అనేక = అనేకమైన్; జన్మ = జన్మలలోను; అనుచరితన్ = జరుగుత్ప; దృశ్యములు = చూడబడిన్వి;
ఐన్ = అయిన్టిి ; ఆ = ఆ; జరా = ముసలితన్ము; మరణంబున్ = మరణములును; ఆతమ = తన్; ధరమంబులున్ =
లక్షణములు; అయిన్ = అయిన్టిి ; ఘన్ = బహుమక్తకలి; పుణయ = పుణయములు; పాప = పాపములు యొకక; నికాయ =
సమూహముల నుండి; నిరోమచన్ = విడుదలైన్; సిథ త్తన్ = సిథ త్తలో; ఒపిు = చకకగనుండి; పూరవ = పూరవ కాలము
నుండి; సంచితములు = పోగుపడిన్వి; ఐన్న్ = అయిన్; అపహత = తొలగిన్; పాపమవతి వ = పాపము కలిగి ఉండుట్స;
ఆది = మొదలగు; అషి = ఎనిమది; తత్ = అతని (భగవంత్పని); గుణవంత్పుఁడు = గుణములు కలవాడు; ఐ =
అయియ; తగన్ = తగిన్ట్టుగ; భగవత్ = భగవంత్పని; శ్రీర = శ్రీరము;
భూత్పుఁడు = తన్దైన్ వాడు; ఐ = అయియ; పారతంత్రయ = (భగవంత్పని) పరమైన్ తంత్రము కల; ఆతమ = తన్; బుదిధ న్
= బుదిధ తో; ఒపిు = కూడిన్ వాడై; దివయ = దివయమైన్, శ్రేషు మైన్; మాల = మాలలు; అనులేపన్ = మైపూతలు; భవయ =
శుభములైన్; గంధ = గంధములతో; కలిత = కూడిన్; మంగళ = శుభకరమైన్; దివయ = దేవతా, శ్రేషు మైన్; విగ్రహ =
సవరూపముచే; విశష్ఠిుఁడు = విశషి మైన్ వాడును; అగుచున్ = అగుచు; హరి = విష్ఠావు యొకక; రూపమున్ =
సవరూపమును; ఒందట్ల = పొందట్సయ్య; అన్ఘ = పాపములు లేని వాడ; ముక్తి = ముక్తి (అను ఉన్నది).

భావము:- మాన్వుడు జన్మజనామంతరాలలో తన్ దేహధరామలను పాటిసుి అనేక పాప పుణయ కరమలు

చేసి ఫలితాలు అనుభవిసుిఉంట్డు. జన్న్ జరామరణాదల చక్రంలో పడి కొట్టికుంట్ట ఉంట్డు. ఈ

అన్ంత పాప పుణయచయాలనుండి భగవతృపతో కూడిన్ బహుళసాధన్ల వలన్ విడివడతాడు.
భగవంత్పని అష్టి శావరాయలతో కూడి ఆ పరాతురుని సామీపయం, సాయుజయం సంపాదించుకొని,
సాక్షాతభగవసవరూపం పొందతాడు. ఆయా దివయమైన్ మాలలు, మైపూతలు మున్నగు వైభోగములనీన
పొందతాడు. ఇలా శోభన్కరమైన్ విశషు దివయదేహంతో హరిసవరూపం పొందట్సను ముక్తి అంట్రు.

నారాయణుని వైభవం

2-267-వ.
మఱయు నుతుత్తి సిథత్తలయంబు లెం దగుచుుఁ బ్రకాశంపుఁబడు న్ది
"యాశ్రయం"బన్ంబడు; న్దియ పరమాతమ; బ్రహమశ్బద వాచయంబు న్దియ;
ప్రతయక్షానుభవంబున్ విదితంబుసేయుకొఱకు నాతమ యాధాయత్తమకాది విభాగంబు
సెపుంబడియె; న్ది యెట్సు నిన్ నాతమ యాధాయత్తమ, కాధిదైవి, కాధిభౌత్తకంబులం ద్రవిధం
బయెయ; న్ంద నాధాయత్తమకంబు చక్షురాది గోళకాంతరవరిియై యెఱంగంబడుుఁ;
జక్షురాది కరణాభిమానియై ద్రషి యైన్ జీవుండె యాధిదైవకుం డన్ందగుుఁ;
జక్షురాదయధిష్ణునాభిమాన్ దేవతయై సూరాయది తేజో విగ్రహుండు న్గుచు నెవవని యంద
నీ యుభయ విభాగంబునుం గలుగు న్తండె యాధిభౌత్తకుండును,
విరాడివగ్రహుండును న్గుం; గావున్ ద్రషి యు దృకుకను దృశ్యంబు న్న్ందగు నీ మూటి
ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 202

యంద నకటి లేకున్న నకటి గాన్రా దీ త్రితయంబు నెవవండెఱంగు న్తండు

సరవలోకాశ్రయుండై యుండు; న్తండె పరమాతమయును; అమమహాత్పమండు
లీలారథంబైన్ జగత్రజన్ంబు సేయు తలంపున్ బ్రహామండంబు నిరభదించి తన్కు
సుఖసాథన్ంబు న్పే క్షించి మొదల శుదధ ంబులగు జలంబుల సృజియించె; సవతః
పరిశుదధండు గావున్ సవసృషి ంబై య్యకారావాకారంబైన్ జలరాశయంద శ్యన్ంబు
సేయుట్సం జేసి "శోు | ఆపోనారా ఇత్తప్రోకాి, ఆపోవై న్రసూన్వః, తా యదసాయయన్ం
పూరవం, తేన్ నారాయణః సమృతః;"అను ప్రమాణము చొప్పున్ నారాయణశ్బద వాచుయండు
గావున్ న్తని ప్రభావంబు వరిాంప దరుభం; బుపాద్ఘన్భూతం బయిన్ ద్రవయంబునుుఁ
ద్రవిధంబయిన్ కరమంబును గళాకాష్ణుదయపాధిభిన్నం బయిన్ కాలంబును,
జాానాదికంబగు జీవసవభావంబును భోకి యగు జీవుండును నెవవని యనుగ్రహంబున్ం
జేసి వరిించుచుండు, నెవవని యుపేక్షంజేసి వరిింపకుండు, న్టిి ప్రభావంబుగల
సరవశ్వరుండు ద్ఘ నేకమయుయ న్నేకంబు గాుఁదలంచి యోగ తలుంబున్ం బ్రబుదధండై
యుండు; అట్సమీుఁద సవసంకలుంబున్ం జేసి హిరణమయంబైన్ తన్ విగ్రహంబు
న్ధిదైవతంబును న్ధాయత్తమకంబును న్ధిభూతంబును న్ను సంజాాయుతంబై
త్రివిధంబుగా సృజియించె.
టీక:- మఱయున్ = ఇంకను; ఉతుత్తి = సృష్టి ; సిథ త్త = సిథ త్త; లయంబులున్ = లయములును; ఎందన్ =

దేనిలోనైతే; అగుచుుఁన్ = ఉండి; ప్రకాశంపుఁబడున్ = ప్రకాశంపబడునో; అదియ = అదే; ఆశ్రయంబున్ =

ఆశ్రయము; అన్ంబడున్ = అన్బడును; అదియ = అదే; పరమాతమ = పరమాతమ {పరమాతమ - సమసి మందను
ఉంటూ సమసి మున్కు పరము (పైది) గనుండు తతి వము}; బ్రహమ = బ్రహమ అను; శ్బద = శ్బద ముచే; వాచయంబున్ =
తెలియబడున్ది; అదియ = ద్ఘనినే; ప్రతయక్ష = ప్రతయక్షముగ; విదితంబున్ = తెలియున్ట్టు; చేయున్ = చేయుట్స;
కొఱకున్ = కొరకు; ఆతమన్ = ఆతమను; ఆధాయత్తమక = ఆధాయత్తమకము; ఆది = మొదలగు; విభాగంబులున్ =
విభాగములుగ (ఏరురచి); చెపుంబడియెన్ = చెపుబడిన్వి; అది = అది; ఎట్టు = ఏ విధముగ; అనిన్న్ = అంట్ల;
ఆతమన్ = ఆతమను; ఆధాయత్తమక = ఆధాయత్తమకము; ఆధిదైవిక = ఆధిదైవికము; ఆధిభౌత్తకంబులన్ = ఆధిభౌత్తకములు
అను; త్రి = మూడు; విధంబున్ = విధములు; అయెయన్ = ఆయెను; అందన్ = అందలో; ఆధాయత్తమకంబున్ =
ఆధాయత్తమకము; చక్షుః = కనునలు {చక్షురాది - జాానేంద్రయములు - కనున, ముకుక, చెవి, నాలుక, చరమము}; ఆది =
మొదలగు; గోళకన్ = మండలములు; అంతర = లోపల; వరిి = వరిించువాడు; ఐ = అయి; ఎఱంగంబడుుఁన్ =
తెలియబడు; చక్షుర = కనునలు; ఆది = మొదలగు; కరణ = పరికరములు; అభిమాని = అభిమానించు వాడు; ఐ =
అయి; ద్రషి = ద్రషి , చూచువాడు; ఐన్ = అయిన్; జీవుండె = జీవుడే; ఆధిదైవకుండు = ఆధిదైవకుడు; అన్న్ =
అనుట్సకు; తగుుఁన్ = తగును; చక్షుః = కనునలు; ఆది = మొదలైన్; అధిష్ణున్ = అధిష్టు ంచి; అభిమాన్ =
అభిమాన్ముకల; దేవతన్ = దేవత; ఐ = అయి; సూరయ = సూరుయడు {సూరాయది అధిష్ణున్ దేవతలు - కంటిక్త
చూపున్కు సూరుయడు, నాలుకకు రుచిక్త అగిన, ముకుకన్కు వాసన్కు వాయువు, చెవిక్త శ్బద మున్కు ఆకాశ్ము,

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 203

చరమమున్కు సురశక్త భూమ అధిష్ణున్ దేవతలు}; ఆది = మొదలైన్; తేజస్ = తేజోరూప; విగ్రహుండున్ = సవరూపము
కలవాడు; అగుచున్ = అగుచు; ఎవవని = ఎవని; అందన్ = అంద; ఈ = ఈ; ఉభయ = రండు; విభాగంబునున్ =
విభాగములును; కలుగున్ = కలుగునో; అతండె = అతడె; ఆధిభౌత్తకుండునున్ = ఆధిభౌత్తకుడున్;
విరాడివగ్రహుండునున్ = విరాట్స్వరూపుడును; అగున్ = అగును; కావున్ = కనుక; ద్రషి యున్ = చూచువాడును;
దృకుకనున్ = దృష్టి యును; దృశ్యంబునున్ = దృశ్యమును; అన్న్ = అనుట్సకు; తగున్ = తగును; ఈ = ఈ; మూుఁటిన్
= మూడింటి; అందన్ = అంద; ఒకటి = ఒకటి; లేకున్న = లేకపోయిన్; ఒకటి = మగతావానిలో ఒకటి కూడ;
కాన్రాద = కన్బడద; ఈ = ఈ; త్రితయంబున్ = మూడును, త్రిపుటిని; ఎవవండున్ = ఎవరైతే; ఎఱంగున్ =
తెలియునో; అతండు = అతడు; సరవ = సమసి ; లోక = లోకములకు; ఆశ్రయుండు = ఆశ్రయమైన్వాడు,
నివాసమైన్వాడు; ఐ = అయి; ఉండున్ = ఉండును; అతండె = అతడె; పరమాతమయునున్ = పరమాతమ కూడ; ఆ =
ఆ; మహాత్పమడు = గొపువాడు; లీల = తన్ లీలల; అరథంబున్ = కోసము; ఐన్ = అయిన్; జగత్ = విశ్వమును;
సరజన్ంబున్ = సృష్టి ; చేయు = చేయు; తలంపున్న్ = ఉదేద శ్యముతో; బ్రహామండంబున్ = బ్రహామండమును; నిరభధించి
= విడగొటిి ; తన్కున్ = తన్కు; సుఖ = సుఖమైన్; సాథన్ంబున్ = సాథన్మును; అపేక్షించి = కోరి; మొదలన్ =
ముందగ; శుదధ ంబులు = పరిశుదధ ములు; అగు = అయిన్; జలంబులన్ = నీటిని; సృజియించెన్ = సృష్టి ంచెను;
సవతః = సహజముగ; పరిశుదధండు = శుదద మైన్వాడు; కావున్న్ = కనుక; సవ = తన్చేత; సృషి ంబున్ =
సృష్టి ంపబడిన్ది; ఐ = అయి; ఏక = ఒక; అరావ = సముద్రపు {అరావము - నీరు కలది - సముద్రము}; ఆకారంబున్ =
ఆకారము; ఐన్న్ = అయిన్; జల = నీటి; రాశన్ = రాశ; అందన్ = అంద; శ్యన్ంబున్ = నివాసము; చేయుట్సన్ =
చేయుట్స; చేసి = వలన్; శోు = శోు కము -; ఆపః = జలములు; నార = నారములు; ఇత్త = అని; ప్రోకాిః = చెపుబడిన్వి;
అపః = జలములే; వై = కద్ఘ; న్రసూన్వః = న్రునిచే; తాః = అవి; యత్ = ఏ కారణముచేత; అసయ = వీనిక్త; అయన్ం
= గత్త, ఉనిక్త అయిన్వో; పూరవం = మొదట్స; తేన్ = ఆ కారణముచేత; నారాయణః = నారాయణుడు అని; సమృతః =
సమరింప బడినాడు; అను = అనే; ప్రమాణము = ప్రమాణము; చొప్పున్ = ప్రకారము; నారాయణ = నారాయణ అను;
శ్బద = మాట్సచే; వాచుయండు = తెలియు వాడు; కావున్న్ = కనుక; అతని = అతని; ప్రభావంబున్ = ప్రభావమును;
వరిాంపన్ = వరిాంచుట్స; దరుభంబున్ = కషి మైన్ది; ఉపాద్ఘన్ = ఉపాద్ఘన్ము (ప్రధాన్ కారణము); భూతంబున్ =
భూతము (సవరూపము); అయిన్ = అయిన్; ద్రవయంబునున్ = వసుివు; త్రి = మూడు; విధంబున్ = విధములు;
అయిన్ = అయిన్; కరమంబులునున్ = కరమములును; కళా = కళలు; కాషు = కాషు లు; ఆది = మొదలైన్; ఉపాధి =
ఉపాధులుచే, ఆధారములచే; భిన్నంబున్ = వేరుచేయ బడిన్వి; అయిన్ = అయిన్; జాాన్ = జాాన్ము; ఆదికంబున్ =
మొదలైన్వి; అగు = అయిన్; జీవ = జీవుని; సవభావంబున్ = లక్షణములును; భోకి = అనుభవించు వాడు; అగు =
అయిన్; జీవుండునున్ = జీవుడును; ఎవవని = ఎవని; అనుగ్రహంబున్న్ = అనుగ్రహము; చేసి = వలన్; వరిించున్ =
ప్రవరిింపగలుగుచు; ఉండున్ = ఉండునో; ఎవవని = ఎవని; ఉపేక్షన్ = అశ్రదద ; చేసి = వలన్; వరిింపక =
ప్రవరిింపలేక; ఉండున్ = ఉండునో; అటిి = అట్టవంటి; ప్రభావంబున్ = ప్రభుతవము, మహిమ; కల = కలిగిన్;
సరవశ్వరుండు = సరవశ్వరుడు {సరవశ్వరుడు - సరవమున్కు ప్రభువు, భగవంత్పడు}; తాన్ = తాను; ఏకము = ఒకట్ల;
అయుయన్ = అయిన్పుటిక్తని; అనేకంబున్ = అనేకములు; కాన్ = అగుట్సను; తలంచిన్ = అనుకొని; యోగ = యోగ;
తలుంబున్న్ = శ్యయ యంద (సమాధి యంద); ప్రబుదదండు = మేలుకొని ఉండువాడు; ఐ = అయి; ఉండున్ =
ఉండును; అట్స = ఆ; మీుఁదన్ = తరువాత; సవ = తన్; సంకలుంబున్న్ = సంకలుము; చేసి = వలన్; హిరణ్ =
బంగారు; మయంబున్ = మయమైన్ది; ఐన్న్ = అయిన్; తన్ = తన్; విగ్రహంబున్ = సవరూపమును;
అధిదైవతంబునున్ = అధిదైవతము; అధాయత్తమకంబునున్ = అధాయతమము; అధిభూతంబునున్ = అధిభూతమును;
అను = అనెడి; సంజాా = గురుి లు; ఆయుతంబు = కలిగిన్ది; ఐ = అయి; త్రి = మూడు; విధంబుగాన్ = విధములుగా;

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 204

సృజియించెన్ = సృష్టి ంచెను.

భావము:- ఇకపోతే, ఈ సృష్టి సిథత్తలయాలు సరవం దేనియంద ప్రకాశసుి ఉంట్యో ద్ఘనిని “ఆశ్రయం”

అంట్రు. అదే “పరమాతమ”, “పరబ్రహమ” అను పేరులతో కూడ పిలువబడుత్పంది. ఇది సమసి ము న్ంద
ఉంట్ట సమసి మున్కు పరమై ఉండెడిది. ద్ఘనిని ప్రతయక్ష అనుభవంగా తెలుపుట్సకు, అది ఏకమయిన్ను
ఆతమ సంబంధమైన్ ఆధాయత్తమకము మున్నగు విభాగములగా చెపుింట్రు. అవి ఏవన్గా, ఆతమ
ఆధాయత్తమకము, అధిదైవకము, ఆది భౌత్తకము అని మూడు విధాలు. నేత్రం మున్నగు గోళకాల యంద
తెలియబడుత్ప ఉండెడివి “ఆధాయత్తమకం”. నేత్రాది ఇంద్రయాభిమాన్ం కలిగి ద్రషి అవుత్పన్న జీవుడే
“ఆధిదైవికుడు”. నేత్రాదలైన్ అధిష్ణున్లలో అభిమాన్ం కల దేవత యై సూరాయది తేజసు్లే శ్రీరంగా
కలవాడైన్ యెవనిలో ఆధాయత్తమక, ఆధిదైవికాలు అనే ఈ రండు విభాగాలు సంభవిసాియో అతడే
“ఆధిభౌత్తకుడు”, “విరాట్స్వరూపుడు” కూడ అవుత్పనానరు. అందచేత “చూసేవాడు”. “చూసే సాధన్ము”,
“చూడదగిన్ది” అన్బడే ఈ మూడింటిలోను ఏ ఒకకటి లేకునాన, మరొకటి కనిపించద. “త్రిపుటి” అన్బడే
ఈ మూడింటిని ఎవరు తెలుసుకుంట్రో, అతడే సరవలోకాలకు “ఆశ్రయు”డై ఉంట్డు. “పరమాతమ” కూడ
అతడే. వినోదం కొరకు జగత్పి ను సృష్టి ంచాలి అనే తలంపు ఆ మహాత్పమడిక్త కలిగింది. ఆ సంకలుంతో
ఆయన్ బ్రహామండానిన నిరభదించారు. తన్కు సుఖసాథనానిన కోరి మొదట్స పవిత్రమైన్ నీళును సృష్టి ంచారు.
ఆయన్ సహజంగా పరిశుదధడు. అందవలు తాను సృష్టి ంచిన్ అపారపారావారంలో నున్న జలరాశలో
శ్యనించాడు. అందచేతనే,
ఆపో “నారా” ఇత్త ప్రోకాి
ఆపోవై న్రసూన్వః,
తా యదసాయయన్మం పూరవం
తేన్ “నారయణః” సమృత
(న్రుడనే నామాంతరం కల భగవంత్పడు జలాలను సృష్టి ంచాడు. అందక నీళుకు నారములు అని పేరు.
అటిి నారములు సాథన్ముగా కలిగి ఉండుట్సచేత ఆయన్కు నారాయణ అనే పేరు వచిచంది.) ఈ ప్రమాణానిన
అనుసరించి ఆయన్ నారాయణ శ్బద వాచుయడు అవుత్పనానరు. అట్టవంటి ఆయన్ ప్రభావం వరిాంచట్సం
అసాధయం. ఉపాధాన్ కారణ మైన్ ద్రవయం “సంచితం”, “ప్రరబద ం”, “ఆగామ” అనే మూడు విధాలైన్ “కరమము”,
“కళ”, “కాషు ” మున్నగు ఉపాధులచే భిన్నమైన్ “కాలము”, జాాన్ము మొదలైన్ జీవుని “సవభావము”,
అనుభించే “జీవుడు”, ఇవనీన ఆయన్ అనుగ్రహం వలు ఉనిక్త కలిగి ఉనానయి. ఆయన్ ఉపేక్షిసేి వాటిక్త
ఉనిక్తలేద. అలాంటి మహిమ కలవాడు ఆ సరవశ్వరుడు. తాను మొదట్స ఒకడు అయినా ఆ పరమాత్పమడు
దేవ మనుష్ణయది రూపాలతో అనేకం కావాలని సంకలిుంచాడు. సావతామనుభవ రూపమైన్ యోగశ్యన్ంలో
మేలుకొని ఉండి తన్ సంకలుంతో హిరణమయమైన్ తన్ శ్రీరానేన అధిదైవతం, ఆధాయత్తమకం, ఆదిభూతం
అనే పేరుతో మూడు విధాలుగా సృష్టి ంచాడు.

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 205

శ్రీహరి నితావిభూత

2-268-సీ.
అటిి విరాడివగ్రహాంత రాకాశ్ంబు-
వలన్ నోజస్హోబలము లయెయుఁ
బ్రాణంబు సూక్ష్మరూపక్రియాశ్క్తిచే-
జనియించి ముఖ్యయసు వన్ుఁగుఁ బరుఁగె
వెలువడి చను జీవి వెనుకొని ప్రణముల్-
సనుచుండు నిజనాథు న్నుసరించు
భట్టల చందంబున్ుఁ బాటిలుు క్షుత్పి ను-
భూరి తృషా యు మఱ ముఖమువలన్ుఁ

2-268.1-తే.
ద్ఘలు జిహావదికంబు లుదభవము నంద్
న్ంద నుదయించె నానావిధైక రసము
లెన్య న్వి యెలు జిహవచే నెఱుఁగుఁబడును
మొన్సి పలుక న్పేక్షించు ముఖమువలన్.
టీక:- అటిి = అట్టవంటి; విరాఠ్ = విరాఠ్; విగ్రహ = విగ్రహము యొకక; అంతర = లోపలి; ఆకాశ్ంబున్ =

ఆకాశ్ము; వలన్ = వలన్; ఓజస్ = ఓజసు్, గ్రహణ శ్క్తి; సహస్ = సహసు్, ధారణా శ్క్తి; బలము = బలము, భౌత్తక
శ్క్తి; అయెయుఁన్ = కలలిగిన్వి; ప్రణంబున్ = ప్రణము; సూక్ష్మ = సూక్షమమైన్; రూప = రూపము; క్రియ = క్రియా; శ్క్తి =
శ్క్తి; చేన్ = చేత; జనియించెన్ = పుటిి న్ది; ముఖయ = ముఖయమైన్; అసువు = ప్రణము; అన్ుఁగన్ = అని; పరుఁగెన్ =
ప్రసిదిధ కెకెకను; వెలువడి = బయలుడి; చను = వరిించు; జీవిన్ = ప్రణిని; వెనుకొని = వెంట్సపడి; ప్రణముల్ =
ప్రణములు; చనుచుండున్ = వెళ్లుచుండును; నిజ = తన్; నాథున్ = యజమానిని; అనుసరించు = అనుసరించే;
భట్టలన్ = సేవకులు; చందంబున్న్ = వలె; పాటిలుున్ = కలుగును; క్షుత్పి నున్ = ఆకలి; భూరి = గొపు; తృషా యున్
= దప్పులు; మఱ = మళీు; ముఖము = ముఖము; వలన్ుఁన్ = వలన్; తాలు = అంగిలి;
జిహవ = నాలుక; ఆదికము = మొదలైన్వి; ఉదభవము = పుట్టికను; ఒంద్న్ = పొందిన్వి; అందన్ = అంద;
ఉదయించెన్ = కలిగెను; నానా = అనేక; విధైక = రకములైన్; రసములు = రుచులు; ఎన్యన్ = తెలుసుకొనిన్;
అవి = అని; ఎలు న్ = సమసి మును; జిహవ = నాలుక; చేన్ = చేత; ఎఱుఁగుఁబడునున్ = తెలియబడును; మొన్సి =
పూనుకొని; పలుకన్ = పలుకవలెన్ని; అపేక్షించున్ = కోర; ముఖము = ముఖము; వలన్న్ = వలన్.

భావము:- ఇలాంటి విరాట్టురుష్ఠని శ్రీరం లోపలి ఆకాశ్ం నుండి ప్రవృత్తి సామరథారూపమైన్ ఓజసు్.

వేగసామరథాం, బలం అనే ధరామలు కలిగాయి. సూక్ష్మరూపమైన్ క్రియాశ్క్తి వలు ప్రణం పుటిి ంది. అది సమసి

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 206

ప్రణులకు ముఖయమైన్ది. యజమాని న్నుసరించు సేవకులలాగ ప్రణాలు జీవి న్నుసరించి

వెడలిపోత్పంట్యి. విరాట్టురుష్ఠన్కు జఠరాగిన దీపించగానే ఆకలిదప్పులు ఏరుడాడయి. ముఖం నుండి
దవుడలు, నాలుక మొదలైన్న్వి పుట్ియి. అందండే ఆరు విధాలైన్ రసాలు జనించాయి. ఆ రసభేద్ఘ
లనీన నాలుకతోనే గ్రహింపబడుత్పనానయి. ముఖం సంభాష్టంచాలని భావించింది.

2-269-వ.
మఱయు వాగింద్రయంబు వుట్టి ; ద్ఘనిక్త దేవత యగిన, యారంటి వలన్ భాషణంబు
వొడమె; నా యగినక్త మహాజల వాయపి ం బగు జగంబున్ నిరోధంబుగలుగట్సం జేసి యా
జలంబె ప్రత్తబంధకం బయెయ; దోదూయమాన్ంబైన్ మహావాయువువలన్ ఘ్రాణంబు
పుట్టి ం; గావున్ వాయుదేవతాకంబైన్ ఘ్రాణేంద్రయంబు గంధగ్రహణ సమరథం బయెయ;
నిరాలోకం బగు నాతమ నాతమయందుఁ జూడం గోరి తేజంబువలన్ నాదితయదేవతాకంబై
రూపగ్రాహకంబైన్ యక్షియుగళంబు వుట్టి ; ఋష్టగణంబులచేత బోధిత్పం డగుచు
భగవంత్పండు దిగేదవతాకంబును శ్బద గ్రాహకంబును నైన్ శ్రోత్రంద్రయంబు వుటిి ంచె;
సరజన్ంబు సేయు పురుష్ఠనివలన్ మృదతవ కాఠన్యంబులును లఘుతవ
గురుతవంబులును నుషా తవ శీతలతవంబులునుం జేసెడు తవగింద్రయాధిష్ణిన్ం బగు
చరమంబు వుట్టి ; ద్ఘనివలన్ రోమంబు లుదయించె వానిక్త మహీరుహంబు లధిదేవత
లయెయ; న్ంద న్ధిగత సురశగుణుండును న్ంతరభహిః ప్రదేశ్ంబుల నావృత్పండును
న్గు వాయువువలన్ బలవంతంబులును, నింద్రదేవతాకంబులును, నాద్ఘన్
సమరథంబులును, నానా కరమకరణదక్షంబులును న్గు హసి ంబు లుదయించె;
సేవచాావిషయగత్త సమరుథ ండగు నీశ్వరుని వలన్ విష్ఠాదేవతాకంబు లగు పాదంబు
లుదయించెుఁ; బ్రజాన్ంద్ఘమృతారిథ యగు భగవంత్పనివలన్ ప్రజాపత్తదేవతాకంబై, సీీ
సంభోగాది కామయసుఖంబులు గారయంబులుగాుఁ గల శశోనపసథ ంబు లుదయించె మత్రుం
డధిదైవతంబుగాుఁ గలిగి భుకాినానదయసారాంశ్ తాయగోపయోగం బగు పాయు వనెడి గుదం
బుదభవించె; ద్ఘని కృతయం బుభయ మలమోచన్ంబు; దేహంబున్నుండి
దేహాంతరంబుుఁ జేరంగోరి పూరవకాయంబు విడుచుట్సకు సాధన్ంబగు నాభిద్ఘవరంబు
సంభవించె; న్టిి నాభియ్య ప్రణాపాన్ బంధసాథన్ం బన్ంబడుుఁ; దదుంధ విశ్లుషంబె
మృత్పయ వగు; న్దియ యూరాథవధోదేహభేదకం బనియునుం జపుంబడు; న్న్నపానాది
ధారణారథంబుగ నాంత్రకుక్షి నాడీ నిచయంబులు గలిుంపంబడియె; వానిక్త న్దలును

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 207

సముద్రంబులును న్ధిదేవత లయెయ; వానివలన్ుఁ దష్టి పుష్ఠిలును నుదర భరణరస

పరిణామంబులు గలిగియుండు; నాతీమయ మాయా చింతన్ంబొన్రుచ న్పుడు
కామసంకలాుది సాథన్ం బగు హృదయంబు; గలిగె ద్ఘని వలన్ మన్ంబును
జంద్రుండునుుఁ గాముండును సంకలుంబును నుదయించె; న్ంతమీుఁద
జగత్రజన్ంబు సేయు విరాడివగ్రహంబున్ సపి ధాత్పవులునుుఁ, బృథివయపేి జోమయంబు
లయిన్ సపి ప్రణంబులును, వోయమాంబువాయువులచే నుతున్నంబులై గుణాతమకంబు
లైన్ యింద్రయంబులును, న్హంకార ప్రభవంబు లైన్ గుణంబులును,
సరవవికారసవరూపం బగు మన్సు్ను, విజాాన్రూపిణి యగు బుదిధ యును బుట్టి;
వివిధంబగు నిదియంతయు సరవశ్వరుని సూ
థ లవిగ్రహంబు; మఱయును.
టీక:- మఱయు = మరి; వాగింద్రంయంబున్ = వాగింద్రయము; పుట్టి న్ = పుటిి న్ది; ద్ఘనిక్తన్ = ద్ఘనిక్త; దేవత =

అధిదేవత; అగిన = అగిన; ఆ = ఆ; రంటిన్ = రండింటి; వలన్న్ = వలన్; భాషణంబున్ = మాట్సలు; ఒడమెన్ =
కలిగెను; ఆ = ఆ; అగిన = అగిన; క్తన్ = క్త; మహా = మక్తకలి; జల = నీటితో; వాయపయంబున్ = వాయపింపబడిన్ది; అగు =
అయిన్; జగంబున్ = లోకములలో; నిరోధంబున్ = అడడ ము; కలుగుట్సన్ = కలుగుట్స; చేసిన్ = వలన్; ఆ = ఆ;
జలంబె = నీర; ప్రత్తబంధకంబున్ = అడుడ; అయెయన్ = అయిన్ది; దోదూయమాన్ంబు = మక్తకలి చలించేది; ఐన్న్ =
అయిన్; మహా = గొపుదైన్; వాయువున్ = వాయువు, గాలి; వలన్న్ = వలన్; ఘ్రాణంబున్ = వాసన్; పుట్టి న్ =
పుటిి న్ది; కావున్ = కనుక; వాయు = వాయువు; దేవతాకంబున్ = అధిదేవతగ కలది; ఐన్ = అయిన్;
ఘ్రాణేంద్రయంబున్ = ముకుక, వాసన్ చూసేది; గంధ = వాసన్ను; గ్రహణ = గ్రహించగల; సమరథంబున్ = శ్క్తి కలది;
అయెయన్ = అయిన్ది; నిరాలోకంబున్ = ఆలోక్తంపరానిది, కనిపించనిది; అగు = అయిన్; ఆతమన్ = ఆతమ; ఆతమన్ =
తన్; అందన్ = అంద; చూడన్ = చూడవలెన్ని; కోరి = కోరుకొని; తేజంబున్ = వెలుగు; వలన్న్ = వలన్; ఆదితయ
= ఆదిత్పయడు; దేవరాకంబున్ = అధిదేవత; ఐ = అయి; రూప = రూపమును; గ్రాహకంబున్ = గ్రహించున్ది; ఐన్ =
అయిన్; అక్షిన్ = కళు; యుగళంబున్ = జంట్స; పుట్టి న్ = పుటిి న్వి; ఋష్ట = ఋష్ఠల; గణంబులన్ = సమూహము;
చేతన్ = చేత; బోధిత్పండున్ = తెలియబడుత్పన్నవాడు; అగుచున్ = అగుచు; భగవంత్పుఁడు = భగవంత్పడు
{భగవంత్పడు - సమసి మహిమలు (ప్రభావ శ్కుి లు) కలవాడు, సమీప సుదూర ప్రభావములు కలిగింప కలవాడు}; దిక్
= దికుకలు; దేవతాకంబునున్ = అధిదేవతగను; శ్బద = శ్బద మును; గ్రాహకంబునున్న్ = గ్రహించున్దియును; ఐన్న్
= అయిన్; శ్రోత్రంద్రయంబున్ = వినేసాధనాలు, చెవులు; పుటిి ంచెన్ = పుటిి ంచెను; సరజన్ంబున్ = సృష్టి ని; చేయు =
చేసే; పురుష్ఠని = వాని; వలన్న్ = వలన్; మృదతవ = మెతి దన్ము; కాఠన్యంబులునున్ = గటిి తన్ములును;
లఘుతవ = తేలిక; గురుతవంబులునున్ = బరువులును; ఉషా తవ = వేడి; శీతలతవంబులునున్ = చలు దన్ములును;
చేసెడున్ = కలిగించే; తవగింద్రయ = సురాశ సాధన్మున్కు; అధిష్ణిన్ంబున్ = ఆధారము; అగున్ = అగు;
చరమంబున్ = చరమము; పుట్టి న్ = పుట్టి ను; ద్ఘనిన్ = ద్ఘని; వలన్న్ = వలన్; రోమంబులున్ = వెంట్రుకలు;
ఉదయించెన్ = పుటిి న్వి; వానిన్ = వాని; క్తన్ = క్త; మహీరుహంబులున్ = చెట్టు; అధిదైవతలున్ = అధిదైవతలు;
అయెయన్ = అయెయను; అందన్ = అంద; అధిగత = పొందబడిన్; సురశ = సురిశంచ గల; గుణుండునున్ =
గుణములు కలవాడును; అంతర్ = లోపలి; బహిర్ = వెలుపలి; ప్రదేశ్ంబులన్ = ప్రదేశ్ములలో; ఆవృత్పండున్ =
ఆవరించి ఉండువాడు; అగు = అయిన్; వాయువు = వాయువు, గాలి; వలన్న్ = వలన్; బలవంతంబులునున్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 208

బలము కలవియును; ఇంద్ర = ఇంద్రుడు; దేవతాకంబునున్ = అధిదేవతగ కలవియును; ఆద్ఘన్ = సీవకరించుట్సకు;

సమరథంబులునున్ = శ్క్తి కలవియును; నానా = అనేకమైన్; కరమ = పనులు; కరణ = చేయుట్సకు; దక్షంబులునున్ =
శ్క్తి కలవియును; అగు = అయిన్; హసి ంబులున్ = చేత్పలు; ఉదయించెన్ = పుటిి న్వి; సేవచాా = ఇషి మైన్; విషయ =
సాథన్మున్కు; గత్తన్ = వెళ్లుట్సకు; సమరథంబులునున్ = శ్క్తి కలవాడు; అగు = అగు; ఈశ్వరుని = ఈశ్వరుని
{ఈశ్వరుడు - ప్రసరించువాడు, సరవవాయపి, భగవంత్పడు}; వలన్న్ = వలన్; విష్ఠా = విష్ఠావు {విష్ఠావు - విశషి ముగ
వాయపించిన్ వాడు}; దేవతాకంబునున్ = అధిదేవతగా కలవి; అగున్ = అయిన్; పాదంబులునున్ = కాళ్లు;
ఉదయించెన్ = పుటిి న్వి; ప్రజ = సంతత్త; ఆన్ంద = ఆన్ందములు అను; అమృత = అమృత త్పలయములను; అరిథన్
= కోరువాడు; అగున్ = అయిన్; భగవంత్పనిన్ = భగవంత్పని {భగవంత్పడు - వీరయవంత్పడు}; వలన్న్ = వలన్;
ప్రజాపత్తన్ = ప్రజాపత్త; దేవతాకంబున్ = అధిదేవతగ కలవి; ఐ = అయి; సీీ న్ = సీీ లను; సంభోగ = సంభోగించుట్స;
ఆది = మొదలైన్; కామయ = కామ సంబంధ; సుఖంబులునున్ = సుఖములును; కారయంబులుగాుఁన్ = చేయు
పనులుగా; కల = ఉన్నవి; శశ్న = పురుష్ణంగము; ఉపసథ ంబున్ = సీీ యంగములును; ఉదయించెన్ = పుటిి న్వి;
మత్రుండు = మత్రుడు, సూరుయడు; అధిదైవతంబుగాుఁన్ = అధిదేవతగ; కలిగి = కలిగి; భుకి = త్తనిన్; అన్న =
అన్నము; ఆది = మొదలైన్ వానిలోని; ఆసార = సారము లేని; అంశ్ = భాగములను (మలము); తాయగన్ =
విడుచుట్సకు; ఉపయోగన్ = అవసరమైన్ది; అగు = అయిన్; పాయువు = పాయువు; అనెడి = అనే; గుదము =
గుదము; ఉదభవించెన్ = పుట్టి ను; ద్ఘనిన్ = ద్ఘని; కృతయంబున్ = చేయుపని; ఉభయ = రండు విధములైన్
{ఉభయమలములు - సూ
థ లమలము (నిరుపయోగ ఆహార భాగములు) సూక్ష్మమలము (యోగసాధన్లోవిడిచే
మలము)}; మల = మలములను; మోచన్ంబున్ = విడచుట్స; దేహంబున్న్ = (ఒక) శ్రీరము; నుండిన్ = నుండి;
దేహాంతరంబున్ = మరియొక శ్రీరమున్కు; చేరన్ = వెళ్లుట్స; కోరి = కోసము; పూరవ = మునుపటి; కాయంబున్ =
శ్రీరమును; విడుచుట్స = విడుచుట్స; కున్ = కును; సాధన్ంబున్ = సాధన్ము; అగున్ = అయిన్; నాభిన్ = బొడుడ
అను; ద్ఘవరంబున్ = ద్ఘవరము; సంభవించెన్ = పుట్టి ను; అటిి = అట్టవంటి; నాభియ్య = బొడేడ ; ప్రణ = ప్రణము;
అపాన్ = అపాన్ములను; బంధ = బంధించు; సాథన్ంబులున్ = తావు; అన్ంబడుుఁన్ = చెపుబడును; తత్ = ఆ;
బంధ = బంధము యొకక; విశ్లుషంబె = విడిపోవుట్సయ్య; మృత్పయవు = మరణము; అగున్ = అగును; అదియ = అదే;
ఊరథవ = పై; అధో = క్రింది; దేహ = శ్రీరములను; భేదకంబున్ = విడదీయున్ది; అనియును = అని కూడ;
చెపుంబడున్ = చెపుబడును; అన్న = అన్నము; పాన్ = పానీయము; ఆది = మొదలైన్వాని; ధారణ = ఉంచుకొను;
అరథంబుగుఁన్ = అవసరమున్కై; ఆంత్రన్ = పేగులు; కుక్షిన్ = పొట్సి ; నాడీ = నాడుల; నిచయంబులున్ =
సమూహములు; కలిుంపంబడియెన్ = ఏరురచ బడిన్వి; వాని = వాటి; క్తన్ = క్త; న్దలునున్ = న్దలును;
సముద్రంబులునున్ = సముద్రములును; అధిదేవతలున్ = అధిదేవతలు; అయెయన్ = అయెయను; వాని = వాటి;
వలన్న్ = వలన్; త్పష్టి = సంతోషము; పుష్ఠిలునున్ = పోషణలును; ఉదర = పొట్సి ; భరణ = నిండుట్స (అను); రసాన్
= రుచుల, అనుభూత్పల; పరిణామంబులున్ = మారుులు; కలిగిన్ = కలిగి; ఉండున్ = ఉండును; ఆతీమయ =
సవంత, తన్ యొకక; మాయా = మాయ యొకక; చింతన్ంబున్ = చింత్తంచుట్సలు; ఒన్రుచన్ = చేయుచున్న;
అప్పుడున్ = అప్పుడు; కామ = కోరికలు; సంకలు = సంకలుములు; ఆది = మొదలైన్వానిక్త; సాథన్ంబున్ = తావు;
అగు = అయిన్; హృదయంబున్ = హృదయము; కలిగెన్ = పుటిి న్ది; ద్ఘనిన్ = ద్ఘని; వలన్న్ = వలన్;
మన్ంబునున్ = మన్సును; చంద్రుండునున్ = చంద్రుడును; కాముండునున్ = మన్మథుడును; సంకలుంబునున్
= సంకలుమును; ఉదయించెన్ = కలిగిన్వి; అంతమీద = ఆపైన్; జగత్ = లోకములను; సరజన్ంబున్ = సృష్టి ;
చేయు = చేసే; విరాడివగ్రహంబున్న్ = విరాట్స్వరూపములో; సపి = ఏడు; ధాత్పవులునున్ = ధాత్పవులునున్
{సపి ధాత్పవులు - వసాదలు (వస, అసృకుక, మాంసము, మేధసు్, అసిథ , మజజ , శుకుములు) - రోమాది (రోమ, తవక్,

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 209

మాంస, అసిథ , సానయువు, మజజ , ప్రణములు)}; పృథివి = భూమ, ఘన్; అప్ = నీరు, ద్రవ; తేజస్ = అగిన, త్రయీ;
మయంబున్ = అనువానితో చేయబడిన్వి; అయిన్ = అయిన్; సపి = ఏడు; ప్రణంబులున్ = ప్రణములును; వోయమ
= ఆకాశ్ము; అంబు = జలము; వాయువులన్ = వాయువులు; చేన్ = చేత; ఉతున్నంబున్ = పుటిి న్వి; ఐ = అయి;
గుణాతమకంబులు = గుణములే సవరూపములు; ఐన్న్ = అయిన్; ఇంద్రయంబులునున్ = ఇంద్రయములును;
అహంకార = అహంకారముల; ప్రభవంబులు = పుటిి న్వి; ఐన్ = అయిన్; గుణంబులునున్ = గుణములును; సరవ =
సమసి ; వికార = వికారముల; సవరూపంబున్ = సవరూపము; అగు = అయిన్; మన్సు్నున్ = మన్సు్ను; విజాాన్ =
విజా న్ము యొకక; రూపిణి = రూపము కలది; అగున్ = అయిన్; బుదిధ యునున్ = బుదిధ యును; పుట్టిన్ = పుట్టిను;
వివిధంబున్ = అనేక విధములైన్ది; అగున్ = అయిన్; ఇది = ఇది; అంతయున్ = అంతా; సరవశ్వరునిన్ =
సరవశ్వరుని యొకక; సూ
థ ల = సూ
థ ల; విగ్రహంబున్ = సవరూపము; మఱయునున్ = ఇంకను.

భావము:- ముఖం నుండి వాకుక అనే ఇంద్రయం పుటిి ంది. ద్ఘనిక్త అగిన అధిష్ణున్దేవత.

వాగింద్రయం నుండి, అగిననుండి సంభాషణం పుటిి ంది. జగతి ంతా జలవాయపి ం కావట్సం వలు అగినక్త జలం
వలు నిరోధం కలిగ ంది. అందవలు అగినక్త జలమే ప్రత్తబంధక మయింది. మక్తకలిగా చలించే మహా వాయువు
నుండి ఘ్రాణం పుటిి ంది. ద్ఘనిక్త వాయువు అధిదేవత. ఆ ఘ్రాణేంద్రయం గ్రంధానిన గ్రహించట్సంలో
నేరుుగల దయింది. విరాట్టురుష్ఠడు కంటిక్త కనిపించని ఆతమను తన్లో చూడగోరాడు. అప్పుడు
సూరుయడు దేవతగా కలిసి, రూపం గ్రహించేవీ అయిన్ నేత్రాలు రండు తేజసు్ నుండి పుట్ియి. మును
లందరు భగవంత్పని ప్రరిథంచగా ఆయన్ దికుకలు దేవతగా కలిగి, శ్బాదనిన గ్రహించే శ్రోత్రింద్రయానిన
ఉదభవింపజేసాడు. సృష్టి కరి యైన్ పురుష్ఠని నుండి తవగింద్రయానిక్త అధిష్ణున్మైన్ చరమం పుటిి ంది. ఆ
చరమం ఆయా వసుివులలోని మారథవానిన, కాఠనాయనిన, తేలికదనానిన, బరువును, వేడిమని, చలు దనానిన
గ్రహిసుింది. చరమమునుండి వెంట్రుకలు పుట్ియి. వాటిక్త చెట్టు అధిదేవత లయాయయి. తవగింద్రయానిన
అధిష్టి ంచిన్వాడు, సురశ మనే గుణం కలవాడు, లోపలా బయట్స వాయపించిన్ వాడు న్యిన్ వాయువు
నుండి హసాిలు పుట్ియి. అవి బలం కలవి, వసుిగ్రహణంలో నేరుు కలవి, అనేకమైన్ పనులు చేయగలవి.
వాటిక్త ఇంద్రుడు అధిదేవత. తన్కు ఇచచవచిచన్ చ్చటిక్త పోయ్య సామరథాం కల ఈశ్వరుని నుండి పాద్ఘలు
పుట్ియి. వాటిక్త విష్ఠావు అధృతదేవత.
ప్రజాన్ంద మనే అమృతానిన కాంక్షించి, భగవంత్పని నుండి పురుష్ణంగం, ఉపసుథ జనించాయి. వాటిక్త
అధిదేవత ప్రజాపత్త. సీీ సంభోగం మొదలైన్వి వాటిపనులు. మత్రుడు అధిదేవతగా గల “పాయువు” అనే
ఇంద్రయానిన “గుదం” అని కూడ అంట్రు. అది భుకి పద్ఘరాథలలోని నిసా్రమైన్ అంశానిన,
యోగసాధన్లోవిడిచే మలమును తయజించట్నిక్త సాధన్ మవుత్పంది. అన్గా సూ
థ ల సూక్ష్మ, ఉభయ
మలములను వరిజసుింది.
ఒక శ్రీరానిన వదలి మరొక శ్రీరం ధరింపగోరి న్ప్పుడు, మొదటి శ్రీరం వదలట్నిక్త సాధన్ంగా “బొడుడ”
అనే ద్ఘవరం పుటిి ంది. ప్రణం, అపాన్ం బంధింపబడే సాథన్ం అదే. ఆ బంధం విడిపోవడమే మృత్పయవు. పై
శ్రీరానిన, క్రింద శ్రీరానిన వేరుచేసేది కూడ ఆ నాభి సాథన్మే. ఆహార పానీయాదలను ధరించడానిక్త
పేగులు, పొట్సి , నాడీ సమూహము కలిుతము లైనాయి. వాటిక్త న్దలు, సముద్రాలు అధిదేవతలు. వాటివలు
త్పష్టి , పుష్టి అనే ఉదరానిన భరించే రస పరిణామాలు కలిగాయి.
ఆ విరాట్టురుష్ఠడు తన్ మాయను ధాయనించేట్సప్పుడు కామానిక్త, సంకలాుదలకు సాథన్మైన్ హృదయం

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 210

పుటిి ంది. ఆ హృదయం నుండి మన్సు్, చంద్రుడు, కాముడు, సంకలుము పుట్ియి. అట్టపిమమట్స
జగత్పి ను సృష్టి ంచే విరాట్టురుష్ఠని శ్రీరంలో తవకుక, చరమం, మాంసం, రకిం, మేధసు్, మజజ , ఎముకలు
అనే సపి ధాత్పవులు, పృథివి, జల, తేజో రూపాలైన్ ఏడు ప్రణాలు, ఆకాశ్ జల వాయువుల నుండి జనించిన్
గుణరూపాలైన్ ఇంద్రయాలు, అహంకారానిన కలిగించే గుణాలు, అనిన వికారాలు సవరూపంగా కల
మన్సు్, విజాాన్ రూపమైన్ బుదిధ జనించాయి. ఇదంతా ఆ సరవశ్వరుని సూ
థ లశ్రీరమే. ఇంతేకాద.

2-270-క.

వరుసుఁ బృథివాయదయష్ణి

వర్ణావృతమై సమగ్ర వైభవములుఁ బం

కరుహభవాండాతీత

సుఫర్ణం జలువొంద న్త్తవిభూత్త దలిరున్.

టీక:- వరుసన్ = వరుసగా; పృథివి = పృథివి; ఆది = మొదలైన్; అషి = ఎనిమది {అష్ణివరణములు - పృథివి,

జలము, వాయువు, అగిన, ఆకాశ్ము, మన్సు, బుదిధ , అహంకారములు}; ఆవరణన్ = ఆవరణలచే; ఆవృతమున్ =
ఆవరింపబడిన్ది; ఐ = అయి; సమగ్ర = సంపూరామైన్; వైభవంబులన్ = వైభవములతో; పంకన్ = బురదలో; రుహన్
= పుటిి న్ (తామర) లో; భవ = పుటిి న్ (బ్రహమ); అండ = అండము (బ్రహామండము); అతీత = కంట్ట మంచిన్; సుఫరణన్
= విధమైన్; చెలువొంద = సౌదరయము కలిగి ఉన్నది; అత్త = మక్తకలి; విభూత్తన్ = వైభవము; తలిరున్ = ఒపిు
యుండగ.

భావము:- ఆ సూ
థ లవిగ్రహం క్రమంగా పృథివి, జలం, తేజం, వాయువు, గగన్ం, అహంకారం,

మహతి వం, అవయకిం అనే ఎనిమది ఆవరణాలలో వాయపి మై ఉంది. గొపు వైభవంతో బ్రహామండానిన మంచిన్దై
అత్పయజజ వలంగా ప్రకాశసుిన్నది.

2-271-క.

పొలుపగు సకల విలక్షణ

ములు గల యాదయంత శూన్యమును నితయమునై

లలి సూక్ష్మమై మనో వా

కుకలకుం దలపోయుఁగా న్గోచర మగుచున్.

టీక:- పొలుపగు = అందమైన్; సకల = సమసి ; విలక్షణములున్ = విశషి లక్షణములు; కల = కలిగిన్ది యును;

ఆది = మొదలు; అంత = అంతములు; శూన్యమును = లేన్టిి దియును; నితయమున్ = నితయమైన్దియును; ఐ =

అయి; లలి = అతయంత; సూక్ష్మ = సూక్ష్మము; ఐ = అయి; మన్స్ = మన్సు; వాకుకలన్ = మాట్సల; కున్ = కు;
తలపోయుఁగాన్ = ఆలోచించుట్సకు; అగోచరము అగుచున్ = అందనిది అగుచు;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 211

భావము:- విరాట్టురుష్ఠని సూక్ష్మరూపం విలక్షణమైన్ది. ద్ఘనిక్త మొదలు త్పది లేవు. అది నితయమైన్ది,

సూక్ష్మమైన్ది. ఆలోచించి చూసిన్ మన్సు్కు, వాకుకకు గోచరం కానిది.

2-272-సీ.
అలఘు తేజోమయంబైన్ రూపం బిది-
క్షిత్తనాథ! నాచేతుఁ జపుుఁబడియె;
మానిత సూ
థ ల సూక్ష్మసవరూపంబుల-
వలన్ నపెుడు భగవత్వరూప
మమమహాతమకుని మాయాబలంబున్ుఁ జేసి-
దివయమునీంద్రులుుఁ ద్లియలేరు;
వసుధేశ్! వాచయమై వాచకంబై నామ -
రూపముల్ క్రియలును రూఢుఁ ద్ఘలిచ

2-272.1-ఆ.
యుండు న్టిి యీశ్వరుండు నారాయణుం
డఖిలధృత జగనినయంతయైన్
చిన్మయాతమకుండు సృజియించు నీ ప్రజా
పత్పల ఋష్ఠలుఁ బితృ వితత్పల నెలమ.
టీక:- అలఘు = గొపుదైన్; తేజో = తేజసు్తో; మయంబున్ = నిండి ఉన్నది; ఐన్ = అయిన్; రూపంబున్ =

సవరూపము; ఇది = ఇది; క్షిత్తన్ = భూమక్త; నాథ = ప్రభువ, రాజ; నా = నా; చేతన్ = చేత; చెపుుఁబడియెన్ = చెపు
బడిన్ది; మానిత = మనినంపబడే; సూ
థ ల = సూ
థ లమైన్; సూక్ష్మ = సూక్ష్మమైన్; సవరూపంబులన్ = సవరూపములు;
వలన్న్=వలన్; ఒపెుడున్ = ఒప్పుచుండు; భగవత్ = భగవంత్పని; సవరూపము = సవరూపము; ఆ = ఆ; మహాతమకుని
= గొపుఆతమ కలవాని; మాయా = మాయ యొకక; బలంబున్న్ = బలమైన్ ప్రభావము; చేసి = వలన్; దివయ =
దేవతలు; మునీంద్రులుుఁన్ = ఋష్ఠలైన్ను; తెలియలేరు = తెలుసుకొన్లేరు; వసుధన్ = భూమక్త; ఈశ్ = ప్రభువ,
రాజ; వాచయము = వాకుక; ఐ = అయియ; వాచకంబున్ = వాకుకయొకక అరథము; ఐ = అయియ; నామన్ = (సమసి ) పేరుు ;
రూపముల్ = (సమసి ) రూపములు; క్రియలున్ = (సమసి ) పనులును; రూఢుఁన్ = నిశ్చయముగ; తాలిచ = ధరించి;
ఉండున్ = ఉండును; అటిి = అట్టవంటి; ఈశ్వరుండు = ఈశ్వరుడు {ఈశ్వరుడు - ప్రభుతవము కలవాడు,
భగవంత్పడు}; నారాయణుండు = నారాయణుడు {నారాయణుడు - నారములంద వసించువాడు, భగవంత్పడు};
అఖిలధృత = అఖిలధృత {అఖిలధృత - సమసి మును ధరించువాడు, భగవంత్పడు}; జగనినయంత =
జగనినయంత {జగనినయంత - లోకములను నియమంచువాడు, భగవంత్పడు}; ఐన్ = అయిన్; చిన్మయాతమకుండు
= చిన్మయాతమకుడు {చిన్మయాతమకుండు - చైతన్యము నిండిన్ సవరూపము కలవాడు, భగవంత్పడు}; సృజియించున్
= సృష్టి ంచును; ఈ = ఈ సమసి మైన్; ప్రజాపత్పలన్ = ప్రజాపత్పలను; ఋష్ఠలుఁన్ = ఋష్ఠలను; పితృ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 212

పితృదేవతల; వితత్పలన్ = సమూహములను; ఎలమన్ = కోరి, వికాశ్ముతో.

భావము:- మహారాజా! మహాతేజసు్తో నిండిన్ భగవత్వరూపానిన గూరిచ నే నిప్పుడు వివరిసాిను.

సూ
థ లమని, సూక్ష్మమని రండు రూపాలతో విలసిలేు ఆ భగవద్ఘకారానిన ఆ పరమాత్పమని మాయాప్రభావంవలు
దివయ తేజోధనులైన్ మునులు కూడ తెలిసికొన్లేకునానరు. వాచయమై, వాచకమై, నామరూపక్రియలు ద్ఘలిచన్
ఈశ్వరుడు సమసి లోకాలకు నియామకుడు అయియ ఉనానడు. చిన్మయ సవరూపుడైన్ ఆ శ్రీమనానరాయణుడు
ప్రజాపత్పలను, ఋష్ఠలను. పితృదేవతలను ప్రీత్తతో సృష్టి సుినానడు.

2-273-వ.
మఱయును.
టీక:- మఱయునున్ = ఇంకను. భావము:- ఇంకా ఉంది విను.

2-274-సీ.
సుర, సిదద , సాధయ, క్తన్నర, వర చారణ,-
గరుడ, గంధరవ, రాక్షస, పిశాచ,
భూత, వేతాళ, క్తంపురుష, కూశామండ, గు-
హయక, డాక్తనీ, యక్ష, యాత్పధాన్,
విద్ఘయధరాప్రో, విషధర, గ్రహ, మాతృ-
గణ, వృక, హరి, ఘృష్టి , ఖగ, మృగాళ్ల,
భలూ
ు క, రోహిత, పశు, వృక్ష యోనుల-
వివిధ కరమంబులు వెలయుఁ బుటిి

2-274.1-తే.
జల న్భో భూ తలంబుల సంచరించు
జంత్ప చయముల సతి వరజసి మో గు
ణములుఁ దిరయకు్రాసుర న్ర ధరాది
భావముల భినున లగుదరు పౌరవేంద్ర!
టీక:- సుర = దేవతలు {సురలు - దేవతలు - వేలుులు}; సిదద = సిదధలు {సిదధలు - సిదిద పొందిన్వారు}; సాధయ =

సాధుయలు {సాధుయలు - గణదేవతావిశ్లషము, వీరు పనెనండుగురు - మనువు, హనుమంత్పడు, విష్ఠావు, ధరుమడు,

నారాయణుడు మొదలగువారు}; క్తన్నర = క్తనెనరలు {క్తనెనరలు - అశ్వ ముఖము న్ర దేహము కల దేవయోనివారు,
దేవగాయకులు}; వర = గొపు; చారణ = చారణులు {చారణులు - ఒకజాత్త ఖేచరులు}; గరుడ = గరుడులు {గరుడ -
ఒక జాత్త పక్షి}; గంధరవ = గంధరువలు {గంధరువలు - పాట్సలు పాడుట్సలో విశష్ఠిలు, దేవయోని విశ్లషము}; రాక్షస =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 213

రాక్షసులు {రాక్షసులు - రకకసులు}; పిశాచ = పిశాచములు {పిశాచ - దేహమున్ మాంసముపై ఆధార పడి వరిించు
శ్కుి లు}; భూత = భూతములు {భూత - దేహము విడచిన్ను కోరికలు వదలక వరిించు ఆతమలు, పిశాచభేదము};
వేతాళ = బేతాళ్లలు {బేతాళ - భూతావశషి మృత శ్రీరము}; క్తంపురుష = క్తంపురుష్ఠలు {క్తంపురుష్ఠలు - న్రుని
ముఖము అశ్వ దేహము కల దేవయోనివారు, దేవగాయకులు}; కూశామండ = కూశ్మండులు {కూశామండ -
పిశాచభేదము}; గుహయక = గుహయకులు {గుహయక - యక్షుల భేదము, పాతాళవాసులు}; డాక్తనీ = డాక్తనీ {డాక్తని - ద్ఘగి
ఉండు పిశాచభేదము}; యక్ష = యక్షులు {యక్ష - సంచారులు, దేవయోని విశ్లషము, ఖేచరులు}; యాత్పధాన్ =
యాత్పధానులు {యాత్పధాన్ - నిరృత్త, రాక్షసవిశ్లషము, యాతన్లు కలిగించు శ్కుి లు}; విద్ఘయధర = విద్ఘయధరులు
{విద్ఘయధర - గ్రహణ, ధారణాది శ్కుి ల కధిపత్పలు}; అప్రస = అప్రసలు {అప్రస - దేవవేశ్యలు}; విషధర =
పాములు {విషధర - విషము ధరించున్వి, సరుములు}; గ్రహ = గ్రహదేవతలు {గ్రహ - గ్రహ అధిదేవతలు,
జోయత్తష్ణధిపత్పలు}; మాతృగణ = అమమవారుు {మాతృగణ -అమమవారుు , గ్రామదేవతలు}; వృక = తోడేళ్లు; హరి =
సింహములు; ఘృష్టి = అడవి పందలు; ఖగ = పక్షులు; మృగాళ్ల = లేళు గుంపులు; భలూుక = ఎలుగుబంట్టు; రోహిత
= కసరిమృగములు; పశు = పశువులు; వృక్ష = వృక్షములు; యోనులన్ = (మొదలగువాని) యోనులలో; వివిధ =
అనేక రకములైన్; కరమంబులున్ = కరమమములు; వెలయుఁన్ = కలుగున్ట్టు; పుటిి = జనించి;
జల = నీటి; న్భో = ఆకాశ్; భూ = భూముల యొకక; తలంబుల = మండలములలో; సంచరించున్ =
సంచరించున్టిి ; జంత్ప = జంత్పవుల; చయములన్ = సమూహములు; సతి వ = సతవ; రజ = రజో; తమో = తమో;
గుణములుఁన్ = గుణములుతో; త్తరయక్ = జంత్పవులు {త్తరయకుకలు - చలన్ము కల జీవులు, జంత్పవులు}; సుర =
దేవతలు; అసుర = రాక్షసులు; న్ర = మాన్వులు; ధర = పరవతములు; ఆది = మొదలైన్; భావములన్ =
భావములుతో; భినునలు = విభజింప బడిన్వారు; అగుదరు = అవుత్పనానరు; పౌరవ = పురుని వంశ్సుిలలో; ఇంద్ర
= శ్రేష్ఠుడ (పరీక్షిత).

భావము:- ఓ పురువంశ్పు రాజోతి మా! జీవులు తాము చేసిన్ నానా విద్ఘలైన్ కరమలిన అనుసరించి

సురలు, సిదధలు, సాధుయలు, క్తన్నరులు, చారణులు, గరుడులు, గంధరువలు, రాక్షసులు, పిశాచాలు,

భూతాలు, బేతాళాలు, క్తంపురుష్ఠలు, కూశామండులు, గుహయకులు, డాక్తనులు, యక్షులు, యాత్పధానులు,
విద్ఘయధరులు, అచచరలు, నాగులు, గ్రహాలు, మాతృగణాలు, తోడేళ్లు, సింహాలు, సూకరాలు, పక్షులు,
మృగాలు, ఎలుగుబంట్టు, చేపలు, పశువులు, చెట్టు మున్నగు బహు జాత్పలలో పుటిి నీటిలోను, నింగిలోను,
నేలమీద సంచరిసాిరు. సతి వగుణ, రజోగుణ, తమోగుణాలు కలిక ఉంట్రు. ఈ ప్రణిజాత మంత
త్తరయకుకలు, సురలు, అసురులు, న్రులు, గిరులు ఇలా విభిన్న రూపాలతో ఉంట్టంది.

2-275-మ.
ఇర్వొందన్ ద్రుహిణాతమకుండయి రమాధీశుండు విశ్వంబుసు

సిథ ర్తం జేసి, హరిసవరూపుుఁడయి రక్షించున్ సమసి ప్రజో

తకర్ సంహారము సేయు న్ప్పుడు హరాంతరాయమయై యింతయున్

హరియించుం బవనుండు మేఘముల మాయంజేయు చందంబున్న్.

టీక:- ఇరవొందన్ = చకకగ అమరున్ట్టు; ద్రుహిణ = బ్రహమదేవుని; ఆతమకుండు = సవరూపము ధరించిన్ వాడు;

అయి = అయి; రమాధీశుండున్ = లక్ష్మీపత్త {రమాధీశుడు - రమ (లక్ష్మీదేవి) క్త అధీశుడు (పత్త), విష్ఠావు}; విశ్వంబున్ =

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 214

జగత్పి ను; సుసిథ రతన్ = సమతవముతో సిథ రముగ ఉన్నదిగ {సుసిథ రత - చకకగ సరదచేయబడి సిథ రముగ ఉన్నది}; చేసి
= చేసి; హరి = విష్ఠావు {హరి - సమసి దఃఖములను హరించువాడు}; సవరూపుుఁడు = సవరూపము ధరించిన్ వాడు;
అయి = అయి; రక్షించున్ = రక్షించును; సమసి = సమసి మైన్; ప్రజన్ = జీవ; ఉతకర = రాశని; సంహారమున్ =
ప్రణహరణము; చేయున్ = చేసే; అప్పుడు = సమయములో; హర = శవుని; అంతరాయమ = లోవాయపించిన్ వాడు; ఐ =
అయి; ఇంతయున్ = ఇదంతా; హరియించున్ = అణచుచుండును; పవనుండు = వాయువు; మేఘములన్ =
మేఘములను; మాయన్ = మాయమగున్ట్టు; చేయు = చేసే; చందంబున్న్ = విధముగ.

భావము:- లక్ష్మీకాంత్పడు చత్పరుమఖుడై జగత్పి ను సృష్టి సాిడు. విష్ఠా సవరూపుడై ద్ఘనిని రక్షిసాిడు.

సంహార సమయంలో హరునిక్త అంతరాయమగా ఉంట్ట, వాయువు మబుులను హరించిన్ట్లు సమసి విశావనిన
సంహరిసాిడు.

2-276-క.

ఈ పగిదిని విశ్వము సం

సాథపంచును మనుచు న్డుఁచు ధరామతమకుుఁడై

దీపత త్తరయఙ్నర సుర

రూపంబులు ద్ఘన్ తాలిచ రూఢ దలిరున్.

టీక:- ఈ = ఈ; పగిదిని = విధముగ; విశ్వమున్ = జగత్పి ను; సంసాథపించునున్ = చకకగ ఏరురుచును; మనుచు

= రక్షించును; అడుఁచున్ = హరించును; ధరామతమకుుఁడు = ధరమసవరూపుడు; ఐ = అయి; దీపిత = ప్రకాశంచిన్; త్తరయక్

= జంత్పవుల; న్ర = న్రుల; సుర = దేవతల; రూపంబులున్ = సవరూపాలను; తాన్ = తనే; తాలిచ = ధరించి;
రూఢన్ = ప్రసిదద ము; తలిరున్ = ఒప్పున్ట్టు.

భావము:- ఈ విధంగా ఆ దేవుడు ధరమసవరూపుడై తానే పశుపక్షాయదలు, న్రులు, సురలు మున్నగు

సమసి రూపాలు ధరిసాిడు. తానే ఈ విశావనిన సృష్టి సాిడు, పోష్టసాిడు, సంహరిసాిడు.

2-277-సీ.
హరి యంద నాకాశ్; మాకాశ్మున్ వాయు-
వనిలంబువలన్ హుతాశ్నుండు;
హవయవాహను న్ంద న్ంబువు; లుదకంబు-
వలన్ వసుంధర గలిగె; ధాత్రి
వలన్ బహుప్రజావళ్ల యుదభవం బయెయ-
నింతకు మూలమై యెసుఁగున్టిి
నారాయణుుఁడు చిద్ఘన్ంద సవరూపకుం,-
డవయయుం, డజుుఁడు, న్న్ంత్పుఁ, డాఢయుఁ,

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 215

2-277.1-తే.
డాదిమధాయంతశూనుయం, డనాదినిధనుుఁ,
డతని వలన్ను సంభూత మైన్ యటిి
సృష్టి హేత్ప ప్రకార మీక్షించి తెలియుఁ
జాల రంతటి మునులైన్ జన్వరణయ!
టీక:- హరి = విష్ఠావు; అందన్ = అంద; ఆకాశ్మున్ = ఆకాశ్ము; ఆకాశ్మున్న్ = ఆకాశ్ములో; వాయువు =

గాలి {వాయువు - వాయపించున్ది, గాలి}; అనిలంబున్ = గాలి {అనిలము - నిలబడి ఉండనిది, గాలి}; వలన్న్ =
వలన్; హుతాశ్నుండున్ = అగిన {హుతాశ్నుడు - యజా ములో హుతము చేయుట్సకు ఆశంచు వాడు, అగిన};
హవయవాహనున్ = అగిన {హవయవాహనుడు - యజా మందలి హవయములను (ఆయా) దేవతలకు చేరుచవాడు, అగిన};
అందన్ = అంద; అంబువున్ = నీరు; ఉదకంబున్ = నీటి; వలన్న్ = వలన్; వసుంధర = నేల; కలిగెన్ =
కలిగిన్వి; ధాత్రిన్ = నేల; వలన్న్ = వలన్; బహు = వివిధమైన్; ప్రజ = జీవుల; ఆవళ్ల = రాశ, సమూహములు;
ఉదభవంబున్ = పుట్టిట్స; అయెయన్ = జరిగెను; ఇంత = దీన్ంత; కున్ = క్త; మూలము = మూలకారణము; ఐ = అయియ;
ఎసుఁగున్ = అత్తశ్యించును; అటిి = అట్టవంటి; నారాయణుండు = నారాయణుడు {నారాయణుడు -
నారములంద వసించువాడు, భగవంత్పడు}; చిదచిద్ఘన్ంద = సచేతనాచేతన్ ఆన్ందముల
{చిదచిద్ఘన్ందసవరూపకుడు - సచేతన్ అచేతన్ ఆన్ందములు తన్ సవరూపమే అయిన్ వాడు, భగవంత్పడు};
సవరూపకుండు = సవరూపకుడు; అవయయుండు = అవయయుడు {అవయయుండు - వయయము (తరుగు) లేనివాడు,
భగవంత్పడు}; అజుుఁడు = అజుుఁడు {అజుడు - జన్మము లేనివాడు, భగవంత్పడు}; అన్ంత్పడు = అన్ంత్పడు
{అన్ంత్పడు - అంతము లేనివాడు, భగవంత్పడు}; ఆఢయుఁడు = ఆఢయడు {ఆఢయడు - సకల సంపదలు కలవాడు,
భగవంత్పడు}; ఆది = ఆది {ఆదిమధాయంతశూనుయడు - మొదలు మధయ అంతములు లేనివాడు, భగవంత్పడు};
మధాయంత = మధాయంత; శూనుయండు = శూనుయడు; అనాదినిధనుుఁడు = అనాదినిధనుడు {అనాదినిధన్ః - పుట్టిక
చావు లేనివాడు, విష్ఠాసహస్రనామములలో 42వ నామం}; అతని = అతని; వలన్ను = వలన్; సంభూతము =
పుటిి న్ది; ఐన్న్ = అయిన్ది; అటిి = అట్టవంటి; సృష్టి న్ = సృష్టి క్త; హేత్పవు = కారణములు; ప్రకార = విధాన్ములు;
ఈక్షించి = చూసి; తెలియుఁన్ = తెలియుట్సకు; చాలరు = సరిపోరు; ఎంతటి = ఎంతటి; మునులు = మునులు; ఐన్న్
= అయిన్ను; జన్ = జనులకు; వరణయ = శ్రేష్ఠుడ, రాజ.

భావము:- శ్రీహరినుండి ఆకాశ్ం పుటిి ంది. ఆకాశ్ం నుండి వాయువు పుటిి ంది. వాయువు నుండి అగిన,

అగిన నుండి నీరు పుట్ియి. నీటి నుండి భూమ పుటిి ంది. భూమ నుండి నానావిధ జీవజాలము పుటిి ంది.
దీన్ంతటిక్త మూలమై ప్రకాశంచేవాడు ఆ నారాయణుడే. ఆయన్ జాానాన్ంద సవరూపుడు, అవయయుడు,
పుట్టికలేని వాడు, అంతంలేనివాడు, ప్రభువు, ఆదిమధాయంత రహిత్పడు, జన్న్ మరణాలు లేనివాడు.
ఆయన్నుండి జనించిన్ ఈ సృష్టి క్త హేత్పవేమట్ల, ద్ఘని సవరూపా మెలాంటిదో ఎంత పరీక్షించినా ఎంతటి
మునీశ్వరులైనా తెలుసుకోలేకునానరు.

2-278-వ.
అదియునుంగాక.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 216

టీక:- అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండగ.

భావము:- అంతేకాకుండ.

2-279-మ.

ధర్ణీశోతి మ! భూత సృష్టి నిట్ట సంసాథపించి రక్షించు నా

హరి కరిృతవము నలు కాతమగత మాయారోపితం జేసి తా

నిర్వదయండు నిరంజనుండుుఁ బరుుఁడున్ నిష్టకంచనుం డాఢయుఁడున్

నిర్పేక్షుండును నిషకళంకుుఁ డగుచున్ నితయతవముం బొంద్డిన్.

టీక:- ధరణీశ్ = రాజులలో; ఉతి మ = ఉతి ముడా, రాజా; భూత = జీవుల; సృష్టి న్ = సృష్టి ని; ఇట్ట = ఇలా;

సంసాథపించి = చకకగ ఏరురచి; రక్షించున్ = రక్షించును; ఆ = ఆ; హరి = విష్ఠావు; కరిృతవమున్ = కరిృతవమును; ఒలు క
= అంగకరింపక; ఆతమ = తన్; గతన్ = అంద; మాయా = మాయ అంద; ఆరోపితన్ = ఆరోపింపబడిన్ ద్ఘనిని; చేసి
= చేసి; తాన్ = తను; నిరవదయండున్ = నిరవదయడు {నిరవదయడు - నిందలేని వాడు, భగవంత్పడు};
నిరంజనుండుుఁన్ = నిరంజనుడు {నిరంజనుడు - దోషము లేని వాడు, భగవంత్పడు}; పరుుఁడున్ = పరుడు {పరుడు
- ఉతి ముడు, భగవంత్పడు}; నిష్టకంచనుడున్ = నిష్టకంచనుడు {నిష్టకంచనుడు - వెలిత్త లేని వాడు, భగవంత్పడు};
ఆఢయుఁడున్ = ఆఢయడు {ఆఢయడు - మంచిన్ వాడు}; నిరపేక్షుండునున్ = నిరపేక్షుడు {నిరపేక్షుడు - దేనిని కోరని
వాడు}; నిషకళంకుుఁడున్ = నిషకళంకుడు {నిషకళంకుడు - కళంకము (మచచ) లేని వాడు}; అగుచున్ = అగుచు;
నితయతవమున్ = శాశ్వతతవమును; పొంద్డిన్ = పొందచుడెన్.

భావము:- ఓ భూపాలకోతి మ! ఈ విధంగా ప్రణులను సృష్టి ంచి, రక్షిసుిన్న ఆ శ్రీహరి తన్కు కరిృతవం

అంగకరించడు. ద్ఘనిన్ంతా తన్ మాయక ఆరోపిసాిడు. తాను నిరవదయడు, నిరంజనుడు, నిష్టకంచనుడు,

నిరపేక్షుడు, నిషకళంకుడు, పరుడు, ఆఢయడు అయిన్ వాడై శాశ్వతతావనిన పొందతాడు.

2-280-వ.
బ్రహమసంబంధి యగు నీ కలుప్రకారం బవాంతరకలుంబుతోడ సంకుచిత ప్రకారం
బున్ నెఱంగిచింత్త; నిటిి బ్రహమకలుంబున్ నప్పు ప్రకృత వైకృత కలుప్రకారం
బులునుుఁ, దతురిమాణంబులును, కాలకలులక్షణంబులును, న్వాంతరకలు
మన్వంతరాది భేదవిభాగ సవరూపంబును న్త్త విసాిరంబుగ నెఱగింత్ప విను;
మదియునుం బదమకలుం బన్ందగు"న్ని భగవంత్పండైన్ శుకుండు బరీక్షిత్పి న్కు
జపెు"న్ని సూత్పండు మహరుి లకు నెఱంగిచిన్.
టీక:- బ్రహమ = బ్రహమకు; సంబంధి = సంబంధించిన్ది; అగు = అయిన్; ఈ = ఈ; కలు = కలుముల;

ప్రకారంబున్ = విధాన్ములు; అవాంతరకలుంబున్ = కలాుంతర ప్రళయము; తోడన్ = తో; సంకుచిత = సంగ్రహ;

ప్రకారంబున్న్ = రూపముగ; ఎఱంగించిత్తన్ = తెలిపిత్తని; ఇటిి = ఇట్టవంటి; బ్రహమకలుంబున్న్ =
బ్రహమకలుములో; ఒప్పు = అమరు; ప్రకృత = ప్రకృత్త యొకక; వైకృత = జీవుల యొకక; కలు = సృష్టి ;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 217

ప్రకారంబులునున్ = విధాన్ములును; తత్ = వాని; పరిమాణంబులునున్ = పరిమాణములు; కాల = కాలముల;

కలు = కలుముల; లక్షణంబులునున్ = లక్షణాలు; అవాంతరకలుము = ప్రళయము; మన్వంతర =
మన్వంతరములు; ఆది = మొదలైన్; భేద = భేదముల; విభాగ = విభాగముల; సవరూపంబునున్ = సవరూపములును;
అత్త = మక్తకలి; విసాిరంబుగన్ = విసాిరముగ; ఎఱగింత్పన్ = తెలిపెదను; వినుము = వినుము; అదియునున్ =
ద్ఘనిని; పదమకలుంబున్ = పదమకలుము; అన్న్ = అనుట్స; తగున్ = తగును; అని = అని; భగవంత్పండు =
భగవంత్పడు {భగవంత్పడు - గొపు మహిమ కలవాడు}; ఐన్న్ = అయిన్; శుకుండున్ = శుకుడు; పరీక్షిత్పన్ =
పరీక్షిత్పన్; కున్ = కు; చెపెున్ = చెపెును; అని = అని; సూత్పండు = సూత్పడు; మహరుి లున్ = మహరుి ల; కున్ = కు;
ఎఱంగించిన్న్ = తెలిపిన్;

భావము:- పరబ్రహమకు సంబంధించిన్ ఈ కలు సవరూపానిన అవాంతర కలుంతో సహా సంగ్రహంగా

చెపాును. ఇలాంటి ప్రకృతాలు, వైకృతాలు అయిన్ కలాుల విధానాలు, వాటి పరిమాణాలు, కాల లక్షణాలు,
కలాుల లక్షణాలు, అవాంతర కలాులు, మన్వంతరాలు మొదలైన్ వాని భేద్ఘలు, విభాగాలు విపులంగా
వివరిసాిను, వినుము. ద్ఘనిన “పదమకలు” మని కూడ అంట్రు. అని భగవంత్పడైన్ శుకయోగి పరీక్షిత్పి న్కు
చెపిున్ట్టు సూత్పడు శౌన్కాది మహరుి లకు వెలు డించాడు.

శౌనక్తడు సూతు నడుగుట్స

2-281-క.

విని శౌన్కుండు సూత్పం

గనుిఁగొని యిట్సు నియె "సూత !కరుణోపేతా!

జననుత గుణసంఘాతా!

ఘనపుణయసమేత! విగతకలుషవ్రాతా!
టీక:- విని = విని; శౌన్కుండున్ = శౌన్కుడు; సూత్పన్ = సూత్పని; కనుుఁగొని = చూసి; ఇట్టు = ఈ విధముగ;

అనియెన్ = పలికెను; సూత = సూత్పడా; కరుణ = దయతో; ఉపేతా = కూడిన్వాడా; జన్ = జనులచే; నుత =
పొగడతగగ; గుణ = గుణముల; సంఘాతా = సంఘములు కలవాడా; ఘన్ = గొపు; పుణయ = పుణయములు; సమేత =
కూడిన్వాడా; విగత = విడిచిన్; కలుష = పాపముల; వ్రాతా = సమూహము కలవాడా.

భావము:- భాగవతలక్షణాలు, ఫ్రళయాది వివరాలు అనిన తెలియచెపుగా విని శౌన్కుడు ఇలా

అడగసాగాడు. "ఓ సూతమహరిి! నీవు దయామయుడవు. సజజ నులచే పొగడదగగ సుగుణాలు అనేకం
కలవాడవు. సరవ పాపములను విడిచిన్ వాడవు. అని ఇంకా ఇలా అడుగసాగాడు.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 218

2-282-వ.
పరమభాగవతోతి ముండైన్ విదరుండు బంధుమత్రజాతంబుల విడిచి సకల
భువన్పావన్ంబులునుుఁ, గరినీయంబులును నైన్ తీరథంబులను, న్గణయంబులైన్
పుణయక్షేత్రంబులను దరిశంచి, క్రమమఱవచిచ, కౌష్ణరవి యగు మైత్రయుం గని
యతనివలన్ న్ధాయతమబోధంబు వడసె న్ని విన్ంబడు; న్ది యంతయు
నెఱంగింపు"మనిన్ న్తండు యిట్సు నియె.
టీక:- పరమ = అత్పయతి మ; భాగవత = భాగవత్పలలో; ఉతి ముండు = ఉతి ముడు; ఐన్ = అయిన్; విదరుండున్

= విదరుడు; బంధు = బంధువులు; మత్ర = మత్రుల; జాతంబులన్ = సమూహములను; విడిచి = విడిచిపెటిి ; సకల
= సమసి ; భువన్ = లోకములకును; పావన్ంబులునున్ = పవిత్రము చేయగలవియును; కీరినీయములును =
కీరిింప తగిన్వియును; ఐన్న్ = అయిన్; తీరథంబులనున్ = తీరథములను; అగణయంబులు = లెకకకు మక్తకలిన్వి;
ఐన్న్ = అయిన్; పుణయ = పుణయ; క్షేత్రంబులనున్ = క్షేత్రములను; దరిశంచి = దరిశంచుకొని; క్రమమఱన్ = మరలి; వచిచ
= వచిచ; కౌష్ణరవి = కుష్ణరవుని పుత్రుడు {కౌష్ణరవి - కుష్ణరవుని పుత్రుడు, మైత్రయుడు}; అగు = అయిన్; మైత్రయున్
= మైత్రయుని; కని = చూసి; అతని = అతని; వలన్న్ = వలన్; ఆధాయతమ = ఆధాయత్తమక {ఆధాయతమ - ఆధాయత్తమక -
ఆతమకు సంబంధించిన్ జాాన్ము}; బోధంబున్ = జాాన్మును; పడసెన్ = పొంద్ను; అని = అని; విన్ంబడున్ =
అందరు; అది = అది; అంతయున్ = అంతా; ఎఱగింపుము = తెలుపుము; అనిన్న్ = అన్గ; అతండున్ = అతడు;
ఇట్టు = ఈ విధముగ; అనియెన్ = పలికెను.

భావము:- శౌన్కుడు సూత్పనితో పుణాయతామ! మహా పుణయతీరథములు సరవలోకములందను పవిత్రము

చేయగలవి. పరమభాగవతశ్రేష్ఠుడు అయిన్ విదరుడు బంధువులను, మత్రులను, అందరిని విడిచిపెటిి

లెకకకు మంచిన్ అటిి పుణయతీరథములను దరిశంచాడు. త్తరిగి సవసాథనానిక్త వసుి కుష్ణరవుని కుమారుడగు
మైత్రయుని దరిశంచాడు. అతని వలన్ ఆధాయత్తమకాది జాాన్ము అపారంగా తెలిసికొనానడు అంట్రు కద్ఘ.
అదంతా మాకు వివరంగా చెప్పు అని అడిగాడు. అంతట్స సూత్పడు శౌన్కాది మునులకు ఇలా
చెపుసాగాడు.

2-283-క.

"వినుిఁ డిపుడు మీరు న్న్నడి

గిన తెఱుఁగున్ శుకమునీంద్రగేయుుఁ బరీక్షి

జజ నపత్త యడిగిన్ న్తుఁడా

తని కెఱుఁగించిన్ విధంబుుఁ దగ నెఱుఁగింత్పన్.

టీక:- వినుుఁడు = విన్ండి; ఇపుడున్ = ఇప్పుడు; మీరున్ = మీరు; న్నునన్ = న్నున; అడిగిన్ = అడిగిన్;

తెఱంగున్న్ = విధముగనే; శుక = శుకుడు అను; ముని = మునులలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠులచే; గేయున్ = కీరిింపబడు
వానిని; పరీక్షిత్ = పరీక్షిత్పి ; జన్ = జనులకు; పత్త = ప్రభువు, మహారాజు; అడిగిన్ = అడిగిన్; అతుఁడున్ = అతడు;

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 219

ఆతనిన్ = అతనిని; క్తన్ = క్త; ఎఱంగించిన్న్ = తెలిపిన్; విధంబుుఁన్ = ప్రకారముగ; తగ = చకకగ; ఎఱంగింత్పన్ =
తెలిపెదను.

భావము:- "ఆధాయత్తమకాది జాాన్విషయమై ఓ శౌన్కాది మునులారా! ఇప్పుడు మీరు అడిగిన్ట్లు పూరవం

పరీక్షిత్పి అడుగగా శుకమహరిి వివరించాడు. అదంతా మీకు చకకగా తెలియ జపాిను"అని సూత్పడు
చెపుసాగాడు.

2-284-వ.
సావధానులరై వినుం"డని.
టీక:- సావధానులరు = శ్రదధ కలవారు {సావధాన్ము - అవధరించుట్సను కలిగిఉండుట్స, శ్రదధ }; ఐ = అయి;

వినుండున్ = విన్ండి; అని = అని.

భావము:- శౌన్కాది మునులారా! అలా శుకముని పరీక్షిన్మహారజుక్త చెపిున్ విషయం చెపుబోత్పనానను

శ్రదద గా విన్ండి."అని సూతమహరిి చెపుసాగాడు.

పూరిా

2-285-ఉ.

రామ! గుణాభిరామ! దిన్రాజకులాంబుధిస్తమ! తోయద

శాయమ! దశాన్న్ప్రబలసైన్యవిరామ! సురారిగోత్రసు

త్రామ! సుబాహుబాహుబలదరు తమఃపట్టతీవ్రధామ! ని

ష్ణకమ! కుభృలు లామ! కఱకంఠసతీనుతనామ! రాఘవా!

టీక:- రామ = రామ; గుణ = సదగణములతో; అభిరామ = ఒప్పువాడ; దిన్న్ = దిన్మున్కు; రాజ = రాజు (సూరయ);

కుల = వంశ్ము అను; అంబుధి = సముద్రమున్కు; స్తమ = చంద్రుడ; తోయద = మేఘము వలె; శాయమ = న్లు ని
రంగు కలవాడ; దశాన్న్ = దశ్కంఠని {దశాన్న్ - దశ్ (పది) ఆన్న్ (ముఖములు) కలవాడ, రావణుడు,
దశ్కంఠడు}; ప్రబల = బలమైన్; సైన్య = సైన్యమును; విరామ = అంతము చేయువాడ; సురారి = రాక్షసులు అను
{సురారులు - దేవతలకు శ్త్రువులు, రాక్షసులు}; గోత్ర = పరవతములకు; సుత్రామ = ఇంద్రుని వంటివాడ; సుబాహున్
= సుబాహిని; బాహున్ = చేత్పల; బల = బలము వలని; దరు = గరవము అను; తమస్ = చీకటిక్త; పట్ట = మక్తకలి;
తీవ్ర = తీవ్రమైన్ క్తరణములు; ధామ = నివాసమైన్ సూరుయని వంటి వాడ; నిష్ణకమ = కోరికలు లేనివాడ; కుభృత్ =
రాజులలో; లలామ = త్తలకమా, శ్రేష్ఠుడా; కఱ = న్లు ని {కఱకంఠడు - న్లు ని కంఠము కలవాడు, శవుడు}; కంఠ =
కంఠము కలవాని, శవుని {కఱకంఠసత్త - కఱకంఠని భారయ, పారవత్త}; సతీ = భారయ చేత, పారవత్త చేత; నుత =
సుిత్తంపబడు; నామ = పేరు కలవాడ; రాఘవా = రఘు వంశ్పు వాడా.

భావము:- ఓ శ్రీరామచంద్ర! నీవు కలాయణగుణాలచే సుందరుడవు. సూరయవంశ్ మనే సముద్రానిక్త

చంద్రుడవు. నీలమేఘశాయముడవు. రావణాసురుని భీకర సైనాయనిన అంతమొందించిన్ వాడవు. రాక్షసులనే

పరవతాల పాలిటి వజ్రాయుధధారైన్ ఇంద్రుడవు. సుబాహుని బాహుబల గరవం అనే చీకటి పాలిటి

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 220

తీక్షక్త
ా రణాల సూరుయడవు. కాంక్షలు లేనివాడవు. అవనీపత్పలలో అగ్రగణుయడవు. పరమశవుని భారయ
సతీదేవిచే సరవద్ఘ సనునత్త చేయబడుత్పండే నామం గలవాడవు.

2-286-క.

అమరంద్రసుతవిద్ఘరణ!

కమలాపి తనూజరాజయకారణ! భవసం

తమసదినేశ్వర! రాజో

తి మ! దైవతసారవభౌమ! దశ్రథరామా!
టీక:- అమరంద్ర = దేవంద్ర; సుత = పుత్రుని (వాలిని); విద్ఘరణ = చంపిన్వాడ; కమల = కమలములకు; ఆపి =

ఆపుిడు (సూరుయని); తనూజ = పుత్రుని (సుగ్రీవుని); రాజయ = రాజయ ప్రపిి క్త; కారణ = కారణమైన్వాడ; భవ = సంసారము
అను; సం = మక్తకలి; తమస = చీకటిక్త; దిన్ = దిన్మున్కు; ఈశ్వర = ప్రభువ (సూరుయడ); రాజ = రాజులలో; ఉతి మ
= ఉతి ముడ; దైవత = దేవతలకు; సారవభౌమ = చక్రవరిి యైన్వాడ; దశ్రథ = దశ్రథుని; రామ = రాముడ.

భావము:- శ్రీరామచంద్ర ప్రభువ! దశ్రథ పుత్రుడ! నీవు దేవేంద్రుని కొడుకు, మహాబలశాలి అయిన్

వాలిని సంహరించిన్వాడవు, సాక్షానానరాయణుడైన్ సూరయభగవానుని పుత్రుడు సుగ్రీవునిక్త రాజాయధికారం

దకుకట్సకు కారణభూత్పడవు, సూరుయడు చీకటిని పారదోలున్ట్టు సంసారమనే తమసు్ సరవం
తొలగించువాడవు, ప్రభువు లందరిలోను మేలైన్ దివయసారవభౌముడవు.

2-287-మాలి.

నిరుపమగుణజాలా! నిరమలాన్ందలోలా!

దరితఘన్సమీరా! దషి దైతయప్రహారా!

శ్ర్ధిమదవిశోష్ణ! చారుసదభకిపోష్ణ!

సర్సిజదళనేత్రా! సజజ న్స్తిత్రపాత్రా!

టీక:- నిరుపమ = సాటిలేని; గుణ = గుణముల; జాలా = సమూహము కలవాడ; నిరమల = మలిన్ము లేని;

ఆన్ంద = ఆన్ందముతో; లోలా = వరిించు వాడ; దరిత = పాపములు అను; ఘన్ = మేఘములకు; సమీర =
వాయువు వంటి వాడ; దషి = దషి మైన్; దైతయ = రాక్షసులను; ప్రహారా = సంహరించిన్వాడ; శ్రధి = సముద్రుని;
మద = గరవమును; విశోష్ణ = మాపిన్వాడ; చారు = చకకటి; సత్ = మంచి; భకిన్ = భకుి లను; పోష్ణ = పోష్టంచువాడా;
సరసిన్ = సరసులో; జ = పుటిి న్ద్ఘని (పదమము యొకక) {సరసిజదళ - సరసున్ జ (పుటిి న్ది, పదమము) యొకక దళ
(రకులు)}; దళ = రకుల వంటి; నేత్రా = కనునలు కలవాడ; సత్ = మంచి; జన్న్ = జనుల; స్తిత్రన్ = స్తిత్రములకు;
పాత్రా = తగిన్వాడ.

భావము:- ఓ శ్రీరామ చంద్ర ప్రభు! అన్ంతగుణసాగరా! నీవు నిరమలాన్ందసాగరమున్

ఓలలాడుచుండు వాడవు. వాయువు మేఘలను చెదరగొట్టిన్ట్టు పాపాలను చెదరగొట్టివాడవు. క్రూర మైన్

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 221

రాక్షసులను ఎందరినో సంహరించిన్వాడవు, సముద్రుని గరవం సరవం పరిహరించిన్వాడవు, భకికోటిని

చకకగా పోష్టంచువాడవు, కలువరకుల వంటి కనునలు గలవాడవు, సజజ నులచే సుిత్తంపబడువాడవు.

2-288-గ.

ఇది శ్రీపరమేశ్వరకరుణాకలిత కవితావిచిత్ర కసన్మంత్రిపుత్ర సహజపాండితయ

పోతనామాతయ ప్రణీతం బైన్ శ్రీమహాభాగవత పురాణంబు న్ంద పరీక్షిత్పి తోడ శుకయోగి
భాష్టంచుట్సయు, భాగవతపురాణవైభవంబును, ఖట్వంగు మోక్షప్రకారంబును, ధారుఁణా
యోగ విషయం బయిన్ మహావిష్ఠాని శ్రీపాద్ఘదయవయవం బుల సరవలోకంబులు నున్న
తెఱంగును, సత్పురుష వృత్తి యు, మోక్షవయత్తరికి సరవకామయఫలప్రదదేవత భజన్
ప్రకారంబును, మోక్షప్రదండు శ్రీహరి యనుట్సయు, హరిభజన్విరహిత్పలైన్ జనులకు
హేయతాపాదన్ంబును, రాజప్రశ్నంబును, శుకయోగి శ్రీహరి స్తిత్రంబు సేయుట్సయు,
వాసుదేవ ప్రసాదంబున్ం జత్పరుమఖుండు బ్రహామధిపతయంబు వడయుట్సయు, శ్రీహరి
వలన్ బ్రహమరుద్రాదిలోక ప్రపంచంబు వుట్టిట్సయు, శ్రీమనానరాయణ దివయలీలావతార
పరంపరా వైభవ వృతాింతసూచన్ంబును, భాగవత వైభవంబునుుఁ, బరీక్షిత్పి శుకయోగి
న్డిగిన్ ప్రపంచాది ప్రశ్నంబులును, న్ంద శ్రీహరి ప్రధాన్కరియని తదవృతాింతంబు
సెప్పు ట్సయు, భగవదభక్తి వైభవంబును, బ్రహమ తపశ్చరణంబు న్కుం బ్రసనునండై హరి
వైకుంఠన్గరంబుతోడుఁ బ్రసనునండయిన్ స్తిత్రంబు సేసి తతురసాదంబున్ం
దన్మహిమంబు వినుట్సయు, వాసుదేవుం డాన్త్తచిచన్ ప్రకారంబున్ బ్రహమ నారదనిక్త
భాగవతపురాణ ప్రధాన్ దశ్లక్షణంబు లుపన్యసించుట్సయు, నారాయణ వైభవంబును,
జీవాది తతి వసృష్టి యు, శ్రీహరి నితయ విభూతాయది వరాన్ంబునుుఁ, గలుప్రకారాది సూచన్ం
బును, శౌన్కుండు విదర మైత్రయ సంవాదంబు సెప్పు మని సూత్ప న్డుగుట్సయు,
న్నుకథలుగల దివతీయసకంధము సంపూరాము.

ఇంకా ఉంది..
 పో తన తెలుగు భాగవతము 222

టీక:- ఇది = ఇది; శ్రీ = శ్రీ; పరమేశ్వర = ఉతృషి మైన్ ఈశ్వరుడు – శవుని; కరుణా = దయ వలన్; కలిత = పుటిి న్

వాడును; కవితా = కవితవ రచన్ములో; విచిత్ర = విశ్లషమైన్ చిత్రములు కలవాడును; కసన్మంత్రి = కసన్ మంత్రిక్త;
పుత్ర = పుత్రుడును; సహజ = సావభావికముగా అబిున్; పాండితయ = పాండితయము కలవాడును; పోతనామాతయ =
పోతనామాత్పయనిచే; ప్రణీతంబు = చకకగా రచింపబడిన్ది; ఐన్ = అయిన్టిి ; శ్రీ = శుభకరమైన్; మహా = గొపు;
భాగవత = భాగవతము అను; పురాణంబు = పురాణము; అందన్ = లో; పరీక్షిత్పి = పరీక్షిన్మహారాజు; తోడన్ = తో; శుక
= శుకుడు అను; యోగి = యోగి; భాష్టంచుట్సయున్ = మాట్ుడుట్స; భాగవత = భాగవతము అను; పురాణ = పురాణము
యొకక; వైభవంబునున్ = వైభవమును; ఖట్వంగు = ఖట్వంగుడు; మోక్ష = మోక్షము పొందిన్; ప్రకారంబును =
విధాన్మును; ధారుఁణాయోగ = ధారుఁణాయోగమున్కు; విషయం = సంబంధించిన్ది; అయిన్ = అయిన్; మహా =
గొపు; విష్ఠాని = విష్ఠామూరిి యొకక; శ్రీ = శ్రీకరమైన్; పాద = పాదములు; ఆది = మొదలైన్; అవయవంబులన్ =
అవయవములలో; సరవ = సమసి మైన్; లోకంబులున్ = లోకంబులు; ఉన్నన్ = ఉన్నటిి ; తెఱంగునున్ = విధమును;
సత్పురుష = సతురుష్ఠల; వృత్తి యున్ = న్డవడికలు; మోక్ష = మోక్షము పొందట్సకు; వయత్తరికి = వీలుకానివియు;
సరవ = సరవమైన్; కామయ = కోరిన్; ఫల = ఫలితములను; ప్రద = ఇచుచ; దేవత = దేవతల; భజన్ = సేవించు;
ప్రకారంబునున్ = విధములును; మోక్ష = మోక్షమును; ప్రదండు = ఇచుచవాడు; శ్రీహరి = విష్ఠావే; అనుట్సయు =
అనుట్సయును; హరి = విష్ఠాని; భజన్ = సేవ; విరహిత్పలు = లేనివారు; ఐన్న్ = అయిన్; జనులన్ = ప్రజల; కున్ =
కు; హేయతాదన్ంబునున్ = హేయతవమును; ఆదన్ంబును = పొందట్సయు; రాజ = (పరీక్షిన్మహా) రాజు యొకక;
ప్రశ్నంబునున్ = ప్రశనంచుట్సయును; శుక = శుకుడు అను; యోగి = యోగి; శ్రీహరి = విష్ఠావు యొకక; స్తిత్రంబున్ =
స్తిత్రము; చేయుట్సయున్ = చేయుట్సయును; వాసుదేవ = వాసుదేవుని; ప్రసాదంబున్న్ = అనుగ్రహము వలన్;
చత్పరుమఖుండున్ = చత్పరమఖ బ్రహమ; బ్రహమ = బ్రహమగ; అధిపతయంబున్ = అధికారమును; పడయుట్సయున్ =
పొందట్సయు; శ్రీహరి = విష్ఠావు; వలన్న్ = వలన్; బ్రహమ = బ్రహమదేవుడు; రుద్ర = శవుడు; ఆది = మొదలైన్; లోక =
లౌక్తక; ప్రపంచంబున్ = ప్రపంచములు; పుట్టిట్సయున్ = పుట్టిట్సయును; శ్రీమనానరాయణ = విష్ఠాని; దివయ =
దివయమైన్; లీల = లీలగా యెత్తి న్; అవతార = అవతారముల; పరంపరా = పరంపరల; వైభవ = వైభవముల యొకక;
వృతాింత = వృతాింతముల; సూచన్ంబునున్ = చెపుబడుట్సయును; భాగవత = భాగవతము యొకక; వైభవంబునున్
= వైభవములును; పరీక్షిత్పి = పరీక్షిన్మహారాజు; శుక = శుకుడు అను; యోగిన్ = యోగిని; అడిగిన్న్ = అడిగిన్టిి ;
ప్రపంచ = ప్రపంచము గురించిన్వి; ఆది = మొదలైన్; ప్రశ్నంబులునున్ = ప్రశ్నలును; అందన్ = అందలో; శ్రీహరి
= విష్ఠామూరిి; ప్రధాన్ = ప్రధాన్మైన్; కరి = కారణభూతము; అని = అని; తత్ = ఆ; వృతాింతంబున్ =
వృతాింతములు; చెప్పుట్సయున్ = చెప్పుట్సయును; భగవత్ = భగవంత్పని అందలి; భక్తిన్ = భక్తి యొకక;
వైభవంబునున్ = వైభవమును; బ్రహమ = బ్రహమ యొకక; తపస్ = తపసు్; చరణంబున్ = చేయుట్స; కున్ = వలన్;
ప్రసనునండు = సంతోష్టంచిన్వాడు; ఐ = అయి; హరి = విష్ఠావు; వైకుంఠ = వైకుంఠ; న్గరము = పురము; తోడనో =
తో; ప్రసనునండు = ప్రతయక్షము; అయిన్ = అవవగా; స్తిత్రంబున్ = స్తిత్రములు; చేసి = చేసి; తత్ = అతని;
ప్రసాదంబున్న్ = అనుగ్రహము చేత; తత్ = అతని; మహిమంబున్ = మహిమలను; వినుట్సయునున్ =
వినుట్సయును; వాసుదేవుండు = విష్ఠావు; ఆన్త్త = ఆజా ; ఇచిచన్ = ఇచిచన్; ప్రకారంబున్ = ప్రకారము; బ్రహమ =
బ్రహమదేవుడు; నారదన్ = నారదని; క్తన్ = క్త; భాగవత = భాగవత; పురాణ = పురాణము యొకక; ప్రధాన్ =
ముఖయమైన్; దశ్ = పది; లక్షణంబులున్ = లక్షణాలను; ఉపన్యసించుట్సయున్ = వివరించుట్సయును; నారాయణ =
నారాయణుని; వైభవంబునున్ = వైభవమును; జీవ = జీవులు; ఆది = మొదలైన్ వాని; తతి వ = తతవముల; సృష్టి యున్
= సృష్టి యును; శ్రీహరి = విష్ఠావు యొకక; నితయ = నితయమైన్; విభూత్తన్ = వైభవములు; ఆది = మొదలైన్;
వరాన్ంబునున్ = వరాన్లును; కలు = కలుముల; ప్రకార = వివరములు; ఆది = మొదలైన్ వాని; సూచన్ంబును =

ఇంకా ఉంది
 దిితీయ స్కంధము 223

చెప్పుట్సయును; శౌన్కుండు = శౌన్కుడు; విదర = విదరుడు; మైత్రయ = మైత్రయుల; సంవాదంబున్ = చరచలను;

చెప్పుము = చెప్పుము; అని = అని; సూత్పన్ = సూత్పని; అడగుట్సయున్ = అడగుట్సయును; అను = అను; కథలు =
కథలు; కలు = కలిగిన్; దివతీయ = రండవ; సకంధము = సకంధము; సంపూరాము = పూరిి అయిన్ది.

భావము:- ఇది పరమేశ్వరుని దయ వలన్ పొందిన్ కవితా వైచిత్రి కలిగిన్ వాడూ; కసన్ మంత్రి

కుమారుడూ; సహజ సిదధ ంగా అబిున్ పాండితయము కలవాడూ అయిన్ పోతనామాత్పయని చే చకకగా
రచించబడిన్ది అయిన్టిి శుభకరమైన్, గొపు భాగవతము అను పురాణము న్ందలి పరీక్షిన్మహారాజు శుక
యోగి సంభాష్టంచుట్స; భాగవత పురాణం వైభవము; ఖట్వంగుడు మోక్షము పొందట్స; ధారణా
యోగమున్కు సంబంధించిన్ది అయి విష్ఠామూరిి పాద్ఘది అవయవాలలో సమసి లోకాలు ఉన్న విధము;
సత్పురుష్ఠల న్డవడికలు; మోక్ష వయత్తరికాిలు అయి కోరిన్ ఫలాలను ఇచుచ ఇతర దేవతల భజన్
విశ్లష్ణలు; మోక్షం ఇచుచవాడు విష్ఠావే అని చెప్పుట్స; విష్ఠా భజన్ లేని వారు హేయతవము పొందట్స;
పరీక్షిన్మహారాజు ప్రశనంచుట్స; శుక యోగి శ్రీహరి స్తిత్రము చేయుట్స; వాసుదేవుని అనుగ్రహం వలన్
చత్పరమఖ బ్రహమ; బ్రహమ అధికారము పొందట్స; శ్రీ మహా విష్ఠావు వలన్ బ్రహమ రుద్రుడు మొదలైన్ లౌక్తక
ప్రపంచాలు పుట్టిట్స; శ్రీమనానరాయణుడు ఎత్తి న్ అవతారముల వైభవములు; భాగవత వైభవము;
పరీక్షిన్మహారాజు శుక యోగిని అడిగిన్టిి ప్రపంచం మొదలైన్ ప్రశ్నలు; వాటిలో విష్ఠామూరిి ప్రధాన్ కరి అని
చూపించుట్స; భగవదభక్తి వైభవం; బ్రహమ దేవుడు తపసు్కు ప్రసనునడు అయి విష్ఠావు వైకుంఠంతో సహా
ప్రతయక్షం కాగా స్తిత్రం చేసి అతని అనుగ్రహం చేత అతని మహిమలను వినుట్స; విష్ఠావు ఆజా ప్రకారం
బ్రహమదేవుడు నారదని క్త భాగవత పురాణ దశ్ లక్షణాలను వివరించుట్స; నారాయణుని వైభవం; జీవ
తతావల సృష్టి ; శ్రీ మహా విష్ఠావు నితయ విభూత్త వరాన్లు; కలుముల వివరములు మొదలైన్ వానిని చెప్పుట్స;
శౌన్కుడు, విదర మైత్రయ సంవాదం చెపుమని సూత్పని అడుగుట్స; అను కథలు కలిగిన్ దివతీయ
సకంధము సంపూరాము అయిన్ది.

ఓం న్మో భగవతే వాసుదేవాయ!!

ఓం! ఓం! ఓం!
ఓం! శాంత్తః! శాంత్తః! శాంత్తః!
సరవ జనా సు్ఖినో భవత్ప!!

ఇంకా ఉంది..