You are on page 1of 126

jorj samuel kleisoni

yvelaze mdidari
kaci babilonSi
finansuri keTildReobis
miRwevis uZvelesi saidumlo

qarTulad Targmna
irakli afridoniZem

Tbilisi
2021
Tqven axla xelT gipyriaT gasaocari wigni. masSi aRweri-
lia fulTan da kapitalis dagrovebasTan dakavSirebuli be-
vrisTvis ucnobi saidumlo wesebi: rogor avisruloT cxovre-
baSi yvelaze ambiciuri miznebi, rogor vipovoT materialuri
dovlaTis Seqmnisa da Cveni warmatebis gasaRebi. istoriuli
wyaroebisa da Zvelbabilonuri igavebis motivebze dawerili
wignidan dainteresebuli mkiTxveli Seicnobs fulis gamo-
muSavebis, dagrovebisa da mis simdidred gadaqcevis fundamen-
tur wesebs.

mTargmneli
irakli afridoniZe

redaqtori
Tamar giTolendia

© saga _ saqarTvelos akademiuri gamomcemloba, 2021


© irakli afridoniZe, Targmani, 2021

yvela ufleba daculia


ISBN 978-9941-9724-4-7

saga _ saqarTvelos
akademiuri gamomcemloba
aRmaSeneblis gamz. 181/2
Tbilisi, 0102, saqarTvelo
tel.: (+995 32) 234 04 32
E-mail: pressacademic@gmail.com
www.apgeorgia.com
FB: Academic Press of Georgia _ saga
am wigns vTargmni qarTulad da vuZRvni
Cems usayvarles Svilebs, lukas da anastasias,
maTTan erTad yvela axalgazrdas, vinc xvalindel
bednier da warmatebul saqarTveloSi icxovrebs.
sarCevi
Cemi mimarTva qarTulenovan mkiTxvels........................................... 6
winasityvaoba...................................................................................... 9
fuli _ sazogadoebis warmatebulobis sazomi............................... 10
gamdidrebaze meocnebe kaci.............................................................. 11
yvelaze mdidari kaci babilonSi...................................................... 18
gamdidrebis Svidi wesi...................................................................... 32
wesi pirveli _ daiwye yulabis avseba......................................... 35
wesi meore _akontrole Seni xarjebi........................................ 38
wesi mesame _ gazarde simdidre.................................................... 40
wesi meoTxe _ daicavi Seni simdidre danakargebisgan............... 43
wesi mexuTe _ gadaaqcie Seni sacxovrisi momgebian sawarmod...... 44
wesi meeqvse _ uzrunvelyavi Semosavlebi samomavlod............. 46
wesi meSvide _ srulyavi Semosavlis miRebis unarebi............... 47
mis aRmatebuleba iRbalTan Sexvedra.............................................. 50
simdidris xuTi kanoni....................................................................... 61
simdidris pirveli kanoni............................................................. 72
simdidris meore kanoni................................................................. 72
simdidris mesame kanoni................................................................. 73
simdidris meoTxe kanoni............................................................... 73
simdidris mexuTe kanoni............................................................... 73
babiloneli mevaxSe............................................................................ 75
Zlevamosili babilonis kedlebi...................................................... 85
babiloneli aqlemebis vaWari............................................................ 88
warwerebiani Tixis dafebi Zveli babilonidan............................... 99
warwerebiani Tixis dafa #1......................................................... 100
warwerebiani Tixis dafa #2......................................................... 101
warwerebiani Tixis dafa #3......................................................... 102
warwerebiani Tixis dafa #4......................................................... 103
warwerebiani Tixis dafa #5......................................................... 104
iRbliani kaci babilonidan............................................................... 107
istoriuli wyaroebi Zveli babilonis Sesaxeb................................ 121
epilogis nacvlad (anu dasasruli, romelic aris dasawyisi)....... 124

5
Cemi mimarTva qarTulenovan mkiTxvels

SemTxveviTi araferia samyaroSi. yovelive, rac moxda,


xdeba, Tu moxdeba, garkveul kanonzomierebebs emorCileba.
arc isaa SemTxveviTi, rom axla Sen xelSi giWiravs es wigni.
igi ar aris ubralod kargi sakiTxavi wigni. es aris praq-
tikuli saxelmZRvanelo, romelic SegZens axal codnas da
metad faseul unar-Cvevebs, rac warmatebis miRwevaSi da-
gexmareba.
aris wignebi, romlebsac kiTxuloben da aris wignebi,
romlebiTac cxovrebas swavloben. wigns, romelic xelT
gipyria, namdvilad SeiZleba vuwodoT cxovrebis maswavle-
beli, romelsac SeuZlia ukeTesobisken Segcvalos, cnobi-
ereba agimaRlos da warmatebis axali mwvervalebisken gza
gagikvalos.
ratom gadavwyvite am wignis Targmna? ... amerikeli mwer-
lis jorj samuel kleisonis es saocari nawarmoebi pir-
velad TxuTmeti wlis win wavikiTxe da mas Semdeg araer-
Txel mivubrundi. radganac nabeWdi versia saqarTveloSi
imxanad ar moipoveboda, Cemi personaluri kompiuteris
`desktopze~ igi samagido wignad iqca. yoveli wakiTxvisas
ki ufro da ufro STamagonebda is praqtikuli rCevebi da
saocari istoriebi, rac am nawarmoebSia gadmocemuli. miC­
ndeboda gancda, sxvebisTvisac gameziarebina igi. samwuxa-
rod, qarTul enaze dRemde ar iyo Targmnili da sakuTar
TavSi darwmunebulma CavTvale, rom es `misia~ Tavad unda
Semesrulebina. saintereso adamianebis gacnobam da maTTan
urTierTobam momca Sinagani biZgi da ase motivirebuli
Sevudeqi saqmes. procesi CemTvis saocrad saintereso da
emociuri aRmoCnda. wignis Targmnisas TiTqos or parale-
lur samyaroSi vcxovrobdi, ufro sworad, or gansxvave-
bul droSi _ axla, realobaSi da amavdroulad, aTaswleu-
lebis winandel, Zveli civilizaciis babilonSi.

6
Tu gifiqriaT, ra aferxebs adamianebis absolutur um-
ravlesobas, iseTi cxovrebiT icxovron, rogorzec ocne-
boben? ... es aris ufuloba. diax, batonebo! fulis arqo-
na an misi mwvave deficiti aris adamianebis materialuri
problemebis saTave, rac SemdgomSi kidev sxva uamrav
problemasac warmoSobs.
da ra aris adamianebis ufulobis erT-erTi mTavari
mizezi? ... es aris araswori finansuri ganaTleba, ufro
xSir SemTxvevaSi ki saerTod, finansuri gaunaTlebloba.
swored es aris ganmsazRvreli imisa, Tu ratom Raribde-
bian, Tu ratom eqcevian valebis WaobSi da Tavs ver aRweven
iqidan.
finansur ganaTlebas adamiani bavSvobidanve unda ezia-
ros da aucilebel unar-Cvevebsac ojaxSi unda iTvisebdes.
magram ojaxSi, samwuxarod, arc ufrosi Taoba _ mSoble-
bi, bebiebi da babuebi ar gamoirCevian Sesabamisi unarebiT
da momaval Taobasac saWiro finansur codnasac ver ga-
dascemen. kidev ufro savalalo mdgomareobaa Cvens zo-
gadsaganmanaTleblo sistemaSi. igi moZvelebulia da Tana-
medroveobis moTxovnebs veRar upasuxebs. bavSvs skolaSi
aswavlian uamrav sagans, magram aravin aswavlis mozards
fulis elementarul kanonebs, fulis marTvas, gamomuSave-
bas, dagrovebas, simdidred gadaqcevis sabaziso wesebs. yo-
velive amis gamo axalgazrda finansuri kuTxiT cxovreba-
Si absoluturad moumzadebeli dgams pirvel nabijebs da,
Sesabamisad, misi nabijebic umeteswilad warumatebelia,
arada Cveni yofa warmoudgenelia fulis gareSe. fulTan
dakavSirebuli unar-Cvevebis arqona es igivea, rac avtomo-
bilis marTvis codnis gareSe misi tareba. aseTi adamiani,
ubralod, ganwirulia, radganac avtosagzao SemTxveva da
mar­cxi praqtikulad garduvalia.
da mainc Rrmad mwams da mjera, rom gamosavali aris fi-
nansuri ganaTlebis miReba, fulTan dakavSirebuli praqti-
kuli meTodebis Seswavla-daufleba. es ki nebismier asakSi
SesaZlebelia.

7
Zvirfaso mkiTxvelo, guldasmiT waikiTxe es wigni. iswav­
le, daeufle, Sens yoveldRiur cxovrebaSi danerge masSi
aRwerili wesebi da maleve SeamCnev, Tu rogor Seicvleba
Seni cxovreba ukeTesobisken.
gulwrfelad mjera, rom Sen xar adamiani, vinc ar
kmayofildeba arsebuliT, gaqvs survili da mondomeba,
rom miaRwio mets, sakuTari Tavisgan Seqmna Sedevri da
dawero Seni ganumeorebeli da gansakuTrebuli cxovrebis
istoria.
win warmatebisken!!!
irakli afridoniZe
20 ivnisi, 2021 weli

8
winasityvaoba

eris ayvaveba efuZneba misi yoveli


moqalaqis finansur keTildReobas.

XX saukunis amerikeli mwerlis jorj samuel kleisonis


winamdebare bestselerSi, romelic iqca Tanamedrove eko-
nomikuri literaturis klasikad, gadmocemulia adamianis
mier materialuri dovlaTisa da mzardi likviduri aqtive-
bis Seqmnis ZiriTadi aspeqtebi. warmateba TavisTavad aris
dasaxuli miznebis miRweva gonivruli SromiTa da saWiro
unarebiT, xolo sakuTari Canafiqris asrulebis gasaRebi
ki aris swori momzadeba, mizanmimarTuli da Tanmimdevru-
li nabijebiT svla. gaxsovdeT, jer Tqvens gonebaSi ibadeba
sibrZne da Semdeg _ Tqvens qmedebebSi.
wignSi aRwerilia finansuri keTildReobis miRwevis Zi-
riTadi kanonebi, fulis saidumloebebi, kapitalbrunviT
simdidris dagrovebis SesaZleblobebi, meti mogebis gamo-
muSavebis istoriulad damkvidrebuli wesebi.
mocemul wignSi moqmedeba viTardeba Zvel istoriul
qalaq babilonSi, romelic iyo Cvens welTaRricxvamdeli
civilizaciis erT-erTi akvani. aTaswleulebis win iq arse-
buli finansuri kanonebi dResac aqtualuri da warmoud-
genlad faseulia. avtorma es wigni dawera, raTa mkiTxve-
lisTvis is yofiliyo Suqura, riTac gzas gaikvlevda
finansebis rTul labirinTebSi.
babiloni marTlac gaxldaT Zveli civilizaciis yve-
laze ayvavebuli da mdidari qalaqi, rac fulis kanonebis
codniT da swori finansuri ganaTlebiT iqna miRweuli da
ase grZeldeboda saukuneebis ganmavlobaSi.
babilonis macxovreblebma SeZles mTavari: Seqmnes
usafrTxo da stabiluri ekonomikuri ganviTarebis gare-
mo da es im epoqis qalaqebisa da qveynebisgan gansxvavebiT
moaxerxes omebis, dapyrobebisa da Zaladobis gareSe. es ki
specifikurad gansxvavebuli movlena iyo Zveli civiliza-
ciebis ganviTarebis istoriaSi.

9
fuli _ sazogadoebis
warmatebulobis sazomi

fuliT SesaZlebelia miiRo cxovrebaSi yvelanairi ma-


terialuri keTildReoba, razec ki ocnebobs adamiani.
fuls uyvars is, vinc erkveva fulis gamomuSavebisa da
dagrovebis kanonebSi.
Tanamedrove epoqaSic fuli zustad imave wesebsa da
kanonebs emorCileba, romlebsac eqvsi aTasi wlis win,
Zvel da Zlevamosil qalaq babilonSi.
fulis fenomenze agebulia sazogadoebis ekonomikuri
ganviTareba da Zliereba.

10
gamdidrebaze meocnebe kaci

e s iyo didi xnis win. babilonSi cxovrobda erTi mSro­


meli kaci, saxelad benziri, romelic Tavisi saqmis
ostatad iTvleboda da akeTebda cxenebSi Sesabmel et-
lebs. hqonda Tavisi patara saxelosno, sadac dRe da
Rame Sromobda da iqve cxovrobda erT patara, Raribul
saxlSi. axlac misi saxelosnos win idga TiTqmis das-
rulebuli etli. gaoflili benziri saxelosnoSi ijda,
misi coli ki diasaxlisobda. igi dro da dro gamoxedav-
da qmars, Seavlebda mzeras, TiTqos aniSnebda, rom ojax­
Si sursaT-sanovage gamoilia da droulad daesrulebi-
na etlis awyoba, raTa mdidar damkveTs male gadaexada
misTvis gasamrjelo. benziris veeberTela da dakunTu-
li sxeuli ki adgilidan ar iZvroda. azrebi zantad ut-
rialebdnen TavSi mxolod erTi kiTxvis garSemo, ro-
melzec pasuxi mas veranairad epova. mdinare evfratis
xeobisTvis ase damaxasiaTebeli cxeli tropikuli mze
ki daundoblad acxunebda da swvavda. oflSi gaRvrili
benziri kvlav ijda da fiqrs miscemoda.
saxlidan moSorebiT moCanda samefo sasaxlis kedle-
bi. kamkama lurj caSi ki lamazad amokveTiliyo belis di-
debuli taZris moxatuli koSki. am giganturi nagebobis

11
jorj samuel kleisoni

Crdili faravda benziris Raribul saxls da sxva misnair


qoxebsac irgvliv.
aseTi gaxldaT Zveli babiloni, romelSic erTmaneTs
erwymoda TvalismomWreli simdidre da sastiki siduxWi-
re. qalaqis quCebSi etlebiT gadaadgildebodnen dide-
bulebi, samxedroebi, vaWrebi. Raribebs da maTxovrebsac
yvelgan SeamCnevda Tvali. qalaqSi cxov­ reba duRda da
yvelgan moZraoba igrZnoboda. quCebic gadaWedili iyo,
Tumca yvela, mdidari Tu Raribi, gzas uTmobda samefo
monebs, romlebic ezidebodnen wyals. TiToeul monas
gadakidebuli hqonda Txis tyavisgan damzadebuli wyliT
savse mZime tomara. aTasobiT mona yoveldRe kolone-
bad gadaadgildeboda qalaqis quCebSi, raTa wyali da-
niSnulebis adgilas mietanaT. aseTi kolosaluri Sro-
ma sWirdeboda babilonis cnobili dakidebuli baRebis
morwyvas, romelic mefem udabnoSi colis pativsacemad
aago da aseulobiT sxvadasxva jiSis mcenareebiT miwier
samoTxed aqcia. Tavisi grandiozulobiTa da silamaziT
es marTlac iyo msof­lios 7 saocrebidan erT-erTi ga-
morCeuli.
qalaqis xmauri saerTod ar esmoda benzirs. igi sul
mTlad CaZiruliyo Tavis fiqrebsa da problemebSi, ro-
desac liraze aJRerebuli simebis sasiamovno wkriali
moesma. axlaRa gamoerkva fiqrebidan, ukan moixeda. So-
riaxlos Tavisi saukeTeso megobari, kobi, gaRimebuli
idga.
_ dae, mogeces RmerTebis uxvi jildo da wyaloba,
Cemo keTilo megobaro! _ SesZaxa kobim. _ Tumca ki vxe-
dav, rom RmerTebs uzruniaT Sens keTildReobaze. neba
momeci, mec vixaro SenTan erTad. iqneb miwilado Seni
sqeli yulabidan sul raRac oriod Sekeli, maleve da-
gibruneb, am dResaswaulebis dasrulebamde, verc ki
SeamCnev, ise male dagibruneb.

12
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ me rom ori Sekeli mqondes, _ dardiani xmiT upa-


suxa benzirma, _ veravis mivcemdi, Cems saukeTeso mego-
barsac ki, radgan eg iqneboda axla mTeli Cemi simdidre
da am simdidres veravis davuTmobdi.
_ es rogor? _ wamoiyvira gancvifrebulma kobim, _
Sens safuleSi ar moipoveba oriode Sekelic ki?... maSin
ratom zixar ase arxeinad da arafers akeTeb? droulad
ratom ar daasruleb am etls? sad gaqra Seni mondome-
ba da amouwuravi energia? raRas elodebi, megobaro?
miTxari, rame gansacdeli xom ar mogivlines RmerTebma?
_ albaT asea, ki. RmerTebma tanjva-gansacdeli ga-
momigzavnes, _ Cailaparaka benzirma da Tanxmobis niS-
nad Tavi ramdenjerme daaqnia. _ yvelaferi ki im uazro
sizmriT daiwyo, romelSic sakuTari Tavi mdidari vi-
xile. qamarze monetebiT savse sqeli da lamazi tomsi-
ka mqonda Camokidebuli. uamravi Sekeli iyo tomsikaSi,
romelsac maTxovrebs da mawanwalebs vurigebdi. mqon-
da vercxlis monetebi, romlebiTac colisTvis samkau-
lebsa da axal tansacmels viZendi. mqonda kidev oqros
monetebi, rac mmatebda Tavdajerebulobas. sixarulis,
simdidrisa da kmayofilebis dauviwyari gancda sufev-
da CemSi. gaocdebodi, kobi, Cemi xilviT. me sul sxva
adamiani viyavi, iseve rogorc Cemi coli _ bednieri, sa-
xegabrwyinebuli, naoWebis gareSe. igi kvlav qceuliyo
im mxiarul gogonad, romelzec erT dros Zlier viyavi
Seyvarebuli.
_ simarTle giTxra, megobaro, ar aris es cudi sizma-
ri, _ SeniSna kobim _ magram vxedav, rom sasiamovno ganc-
debma Senze uaryofiTad imoqmeda da ganwyoba gagifuWa.
_ ra Tqma unda. me xom isev siRaribeSi gaviRviZe. mZi-
me realobaSi, roca araTu fuliT savse yulaba, aramed
oriode Sekelic ki ar momepoveba. didi xania ukve aseT
yofaSi var. gasamrjelo, rasac gamovimuSaveb, ar myofnis.

13
jorj samuel kleisoni

hoda, raRa aris sasixarulo amaSi?!... gaxsovs? Cven axal-


gazrdobaSi erTad davdiodiT moZRvrebTan, raTa Segve-
cno qveynierebis sibrZne. erTad veZebdiT bednierebas
da keTildReobas, raTa uzrunveli da laRi cxovrebiT
davmtkbariyaviT. vSromobdiT, vwvalobdiT, Tavs ar vzo-
gavdiT da gasamrjelosac viRebdiT amaSi, magram Cveni
yofa axlosac ver miva mdidrul da uzrunvel cxovre-
basTan. da raRa gamovida maSin? vemsgavsebiT im utvino
cxvrebs, romlebic ikvebebian imisTvis, raTa SimSiliT
ar daixocon. vcxovrobT yvelaze mdidar qalaqSi, sadac
irgvliv simdidre da fuli nakadulebiviT moedineba da
Cven siduxWireSi vRafavT suls. mravalwliani dauRala-
vi Sromis Semdeg me isev Raribi var da Sen, Cemi saukeTe-
so megobari, or Sekels mTxov da isic ki ar maqvs. ori-
veni Ratakebi varT. esaa Cveni mware realoba. maS, raSia
saqme? ratom ar gvaqvs oqro da vercxli? axla Cvens
Svilebs gadaxede, maTac xom mamebis xvedri ergebaT mo-
mavalSi? nuTu maT da mere kide imaTma Svilebmac Cveni
bedi unda gaiziaron? nuTu Txis rZe da fafa unda iyos
mxolod maTi sakvebi, roca irgvliv amdeni simdidre da
fulia? _ oxvranarevi xmiT laparakobda benziri.
_ rac Cven erTmaneTs vicnobT da vmegobrobT, Sengan
msgavsi saubari aqamde arasdros momismenia. _ upasuxa
sagonebelSi Cavardnilma kobim.
_ marTali xar, megobaro. me wlebis manZilze ar
mawuxebda aseTi azrebi. gaTenebidan daRamebamde vSro-
mobdi, vakeTebdi etlebs, imis imediT, rom Cemi Sroma
saTanadod dafasdeboda da mec gavmdidrdebodi, mag­
ram msgavsi araferi moxda. sabolood ki mivxvdi, rom
Cemma Tavdauzogavma Sromam simdidre da keTildReoba
ver momitana. amitomac Cavvardi sasowarkveTilebaSi,
gamosavali ki ver mipovia, arada Zlier minda viyo mdi-
dari kaci, mqondes sakuTari miwebi, myavdes Txebisa da

14
yvelaze mdidari kaci babilonSi

cxvrebis fara, mecvas lamazad, Cemi yulaba mudam savse


iyos fuliT. yovelive amisTvis mzad var, Tavdauzoga-
vad viSromo dRe da Rame, bolomde gamovavlino osta-
toba da davxarjo mTeli Cemi energia. da yovelive amis
mere vsvam am wyeul kiTxvas: _ ratom? ... ratom ar varT
Cven mdidrebi? riT varT sxvebze uaresebi? _ sasowar­
kveTili xmiT gaiZaxoda ostati benziri.
_ neta am kiTxvaze pasuxi macodina, _ wamoiluRluRa
dabneulma kobim. mware simarTlea es yovelive, megoba-
ro. mec Sennair yofaSi var. vukrav da Semosavali, ro-
melic CemTvis liraze dakvras moaqvs, Tvalsa da xels
Sua qreba. vwvalob, rom ojaxi mSieri ar myavdes. Cemi
ocnebaa, mqondes didi lira, romelic gamoscems jados-
nur xmebs da yvela msmenels tanSi Jruantels mohgvris.
_ Sen marTlac imsaxureb aseT musikalur instru-
ments, kobi. mTels babilonSi veravin ukravs liraze
Senze ukeT da veravin aaJRerebs mas ufro tkbilad. Sen
gaaocebdi mefeebs da RmerTebsac ki. magram vin varT
amJamad Cven? Ratakni da upovarni, iseTni, rogorc me-
fis monebi. ai, gaixede quCisken. xma gesmis? _ benzirma
gzisken miuTiTa. viwro quCis gayolebaze wylis mzidavi
monebi miuyvebodnen aRmarTs. xuTeulebad dawyobilni
tanjviT miaTrevdnen wyliT savse tyavis tomrebs.
_ Zlieri mamakacebi arian, iseve rogorc Cven. _ miu-
TiTa benzirma da monebisken gaiSvira xeli. _ maRlebi
da qerebi, CrdiloeTis qveynebidan, Savkanianebi _ sam­
xreTis qveynebidan, yviTelkanianebi _ aRmosavleTis
mezobeli qveynebidan CamouyvaniaT aq. yvelani erTi da
imave marSrutiT dadian, mdinaridan sasaxlis baRebis-
ken. yoveldRe, yovel wels Seusveneblad dadian, mZime
da mtanjveli Sroma aris maTi xvedri. aranairi imedi ar
Cans maTs cxovrebaSi, sZinavT TavianT sawolebSi, uxeSi
da ugemuri fafebia maTi sakvebi. sawyali monebi, marTla
mecodebian.

15
jorj samuel kleisoni

_ mec mecodebian, _ gaagrZela kobim _ magram vxe-


dav imasac, rom Cven didi arafriT varT maTze ukeTesni,
Tum­ca monebic ar varT da TavisuflebaSi vcxovrobT.
_ marTlac asea, megobaro. Cveni xvedri arafriTaa
ukeTesi da es azri ganwyobas mifuWebs. Cvenc wlidan
wlamde monur SromaSi varT, raTa Tavi virCinoT. mtan-
jveli Sroma, Sroma, Sroma da ukeTesi momavlis aranairi
imedi.
_ SeiZleba Cven ar viciT fulis gamomuSavebis sai-
dumloebani, sxvebma ki ician, _ Cailaparaka kobim, _ da
amas mxolod misi mcodne adamianebisgan Tu SevityobT.
_ ai, zustad, _ TiTqos raRac aRmoaCinao, wamoiZaxa
saxegabrwyinebulma kobim. _ dRes me Sevxvdi Cvens bav­
Svobis megobars, arkadis, igi qalaqSi gadaadgildeboda
Tavisi mooqrovili etliT. daminaxa Tu ara, xeli damiq-
nia da megobrulad momesalma. iq myofma qalaqis macxov­
reblebma dainaxes, Tu rogor Tbilad momesalma me, ub-
ralo musikoss.
_ xmebi dadis, rom igi yvelaze mdidari kacia ba-
bilonSi, _ CurCuliT Cailaparaka benzirma.
_ arkadi iseTi mdidaria, rom TviT mefec mimarTavs
xolme mas, roca qalaqis xazina aris oqroTi Sesavsebi. _
darwmunebiT Tqva kobim.
_ warmoudgenlad mdidaria! RamiT rom sadme Semxved-
roda, ueWvelad xeli wamicdeboda misi oqroebiT savse
sqeli yulabisken.
_ simdidre sqeli safuliT ar izomeba, megobaro. igi
maleve dacarieldeba, Tu ar aris oqros sabadoebi, sai-
danac ivseba es safule. arkadis ki aqvs uwyveti Semosav­
lebi, saidanac mudam ivseba misi yulaba. ramdenic ar
unda daxarjos man oqro da vercxli, misi yulaba sul
ivseba kvlav da kvlav. _ dabejiTebiT daaskvna kobim.
_ Semosavali! _ wamoiyvira benzirma, _ Semosavlis
wya­ro! me mWirdeba Semosavlis saimedo wyaro, romelic

16
yvelaze mdidari kaci babilonSi

Seavsebs Cems yulabas da es wyaro ar iqneba damokidebu-


li imaze, Tu ras gavakeTeb me. vimuSaveb, vijdebi Sin, Tu
vimogzaureb Soreul qveynebSi. mjera, brZenma arkadim
swored rom icis Semosavlis aseTi wyaros Sesaxeb. ro-
gor fiqrob, SeuZlia mas Cveni daxmareba?
_ me rogorc msmenia, man Tavis Svils, nomazirs ga-
dasca mTeli Tavisi codna da isic gaxda mdidari da
warmatebuli kaci mTels babilonSi. _ upasuxa kobim.
_ saocari idea momawode, megobaro, _ TvalebSi sixa-
rulis naperwklebi gauCnda benzirs. _ unda vTxovo arka-
dis, momces brZnuli rCeva. sircxvilia, aqamde vrCebode
Ratakad, maSin, roca irgvliv simdidre da keTildReo-
baa. wavideT, kobi, vTxovoT Cveni bavSvobis megobars,
gvaswavlos, sad veZioT da rogor movipovoT fuli.
_ Seni STamagonebeli sityvebi marTlac mafiqrebs,
aqamde ratom ar gadavdgiT es nabiji? albaT esec drom
moitana. aqamde xom Cveni saqmeebiT viyaviT gatacebulni
da velodebodiT, rodis dadgeboda ukeTesi momavali.
Cveni saqmis didebuli ostatebi gavxdiT, Tumca aman sim-
didre da uzrunveli cxovreba ver mogvitana. _ warmoT-
qva fiqrebSi wasulma kobim.
_ azrma, rom Cven vimsaxurebT ukeTes momavals, si-
naTlis sxivis msgavsad gaanaTa Cveni goneba. axla moq­
medebis droa. unda wavideT! _ gadaWriT da omaxiand wa-
moiZaxa ostatma benzirma.

17
yvelaze mdidari kaci babilonSi

Z velad babilonSi cxovrobda erTi warmoudgenlad


mdidari kaci, romelsac erqva arkadi. mis simdidreze
legendebi dadioda. igi ganTqmuli iyo guluxvobiTa
da qvelmoqmedebiT. mTeli misi didi ojaxic Zalian
mdidrulad cxovrobda, Tumca misi Semosavlebi mainc
yovelwliurad ufro da ufro swrafad izrdeboda, vid-
re misi xarjebi. arkadi Raribulad gaizarda sxva Tana-
tolebTan erTad. mas hyavda ramdenime bavSvobis mego-
bari. erT dResac, wlebis Semdeg, isini ewvivnen TavianT
saamayo megobars.
_ arkadi, Sen yvelaze warmatebuli da iRbliani xar!
_ wamoiwyo sityva benzirma._ warmoudgenels miaRwie
da gaxdi yvelaze mdidari kaci babilonSi, maSin roca
Cven arsebobisTvis vibrZviT. gacvia yvelaze mdidruli
tansacmeli, ikvebebi saukeTeso saWmelebiT, Cven ki dRe
da Rame imas vfiqrobT, Tu rogor gamovkveboT Cveni
ojaxebi. dRes Cvens Soris arsebuli uzarmazari gan-
sxvavebis miuxedavad, erTnair pirobebSi vizrdebodiT,
gvaswavlidnen erTi da igive maswavleblebi, vTamaSob-
diT erTsa da imave TamaSebs. yvelas gasakvirad, arc
swavlaSi da arc TamaSebSi, Sen ar iyavi Cvenze ukeTesi.

18
yvelaze mdidari kaci babilonSi

yvela vfiqrobT da vmsjelobT am Temaze da vaskvniT,


rom Senc CvensaviT Tavdauzogavad Sromobdi da sainte-
resoa, mainc da mainc Sen ratom agirCia gangebam? ratom
gadmogca Sen samyaroSi arsebuli yvelanairi simdidre
da keTildReoba ase uxvad? Cven ki, danarCenebi, ratom
dagvtova upovar-uqonelni?
usmenda brZeni arkadi megobris gulidan wamosul
wrfel azrebsa da SekiTxvebs. xvdeboda, rom isini mar­
Tlac dabneulebi iyvnen da kiTxvebze veranairi pasuxebi
ver epovaT.
_ mTeli es wlebi _ daiwyo man, _ Tqven SromobdiT da
dRe-Rames asworebdiT. ver miaRwieT imaze mets, vidre
aris Tqveni dRevandeli sacodavi yofa. es imitom, rom
Tqven dRemde ver SeicaniT is saidumlo kanonebi, riTac
iqmneba simdidre da keTildReoba. an SeicaniT, magram
realur cxovrebaSi ar mihyeviT mas. iRbali marTlac
saocari ramea, magram mas ar moaqvs mudmivi bedniereba
aravisTvis. piriqiT, is sastikia yvela im adamianis mi-
marT, vinc ar icis fulis gamomuSaveba, misi Segroveba,
dazogva, sworad xarjva, mogrovilis sworad dabandeba.
iRbali arc imaT swyalobs, vinc Tavis simdidres SiSiT
inaxavs, rom ar mohparon, ar gaZarcvon. xarjvasac ver
bedavs, radgan eSinia, Tu gauTavdeba, mere isev veRar
SeZlebs dagrovebas, radgan amis unari ar aqvs. aseTi
adamianebis garda, arian kidev adamianebi, romlebTanac
pirdapir miedineba fuladi nakadebi. isini gamoimuSave-
ben da amravleben fuls da simdidres, kargad floben
fulis saidumlo kanonebs da dagrovili oqroebic, ro-
gorc erTguli monebi, ise emsaxurebian.
megobrebma erTmaneTs gadaxedes. yovel maTgans vi-
Rac gaaxsenda, zogs mdidari nacnobi, zogsac Raribi,
zogs kidev mdidari, Raribad qceuli an piriqiT.
_ axalgazrdobis wlebSi, _ ganagrZo saubari arkadim,
_ roca samyaros gonebis TvaliT Sevxede, davinaxe, rom

19
jorj samuel kleisoni

aris uamravi ram, rasac adamianisTvis bednierebisa da


warmatebis motana SeuZlia. simdidre aris is uzarmaza-
ri Zala, romliTac SegiZlia gqondes keTilmowyobili
saxli, imogzauro Soreul qveynebSi, RmerTebis sadideb-
lad aago didebuli taZrebi. mokled, SegiZlia gaakeTo
uamravi ram, rac Sens guls da suls gauxardeba. roca
me es yovelive gavacnobiere, maSin mtkiced gadavwyvi-
te, rom mTeli mondomebiT vibrZolebdi, raTa mimeRo
miwieri keTildReobis Cemi wili. me ar gavdgebi gver-
dze da ver mivacqerdebi sxvebs, rogor tkbebian isini
cxovrebiT. me veRar damakmayofilebs Raribi kacis yofa
da aucileblad gavxdebi im didebuli wveulebis stuma-
ri, romelsac cxovreba awyobs mdidari da warmatebuli
adamianebisTvis. me viyavi Raribi vaWris Svili, gavizar-
de mravalSvilian ojaxSi da aranairi memkvidreoba ar
mqonda. aseve ar gamovirCeodi arc fizikuri monaceme-
biT da arc raime gansakuTrebuli niWiT Tu unarebiT.
yovelive amis miuxedavad, miviRe mtkice gadawyvetile-
ba, rom mivaRwevdi dasaxul mizans, risTvisac damWir-
deboda sakmao dro, bevri Sroma da axali unarebis SeT-
viseba. cxovreba xanmoklea da arc erTi wuTi ar unda
daikargos fuWad. adamiani dRe da Rame unda fiqrob-
des da moqmedebdes imisTvis, raTa gamoimuSaos meti da
meti, srulyos Semosavlis miRebis SesaZleblobebi. Cven
erTad vizrdebodiT da Cveni moZRvari ase gvaswavli-
da: SeimecneT yoveli siaxle. avarjiSeT goneba. yoveli
aTvisebuli siaxle cxovrebaSi danergeT da praqtikul
Cvevad aqcieT. ase Tqven SeiZenT axal unarebs, rac war-
matebaSi dagexmarebaT.
yvela gafacicebiT usmenda brZen arkadis. WeSmariti
da Rirebuli iyo misi yoveli sityva.
_ da, ai, me vipove Cemi pirveli samsaxuri, _ ganagrZo
man Txroba. _ sul axalgazrda viyavi, rodesac qala-

20
yvelaze mdidari kaci babilonSi

qis magistratSi (Zveli babilonis qalaqis administra-


ciuli samsaxuri, sadac gamoscemdnen mefis brZanebebs
da kanonebs) gadamwerad daviwye muSaoba. yoveldRiurad
vSro­mobdi, Tumca Cemi gamomuSavebuli fuli sasacilod
mcire iyo. faqtobrivad, araferze myofnida jamagiri,
Tumca Cemi gamdidrebis Sesaxeb mtkice gadawyvetileba
kvlav ZalaSi rCeboda.
_ da, ai, erT dResac samsaxurSi movida qalaqis cno-
bili mevaxSe, saxelad algamiSi da man SemikveTa damemza-
debina Tixis dafaze babilonis mefis kanonebidan mec­
xre kanonis asli. Tanac gamafrTxila, rom sWirdeboda
SekveTis Sesruleba swrafad. Tu or dReSi davumzadeb-
di, maSin gasamrjelod momcemda spilenZis or monetas.
me vmuSaobdi mTeli mondomebiT, Tumca mecxre kanonis
teq­sti iyo sakmaod grZeli da rTulad Sesasrulebeli.
roca mevaxSe dabrunda, me kvlav vmuSaobdi, Tumca Sekve-
Ta dasrulebuli ar mqonda. igi gabrazda. misi mona rom
vyofiliyavi, ueWvelad mcemda, magram qalaqis magistris
samsaxuris TanamSromlis cemis ufleba mas ar hqonda.
movubodiSe da vkiTxe: _ batono algamiS, Tqven mdi-
dari kaci xarT. momiyeviT, Tu rogor SeiZleba adamiani
gaxdes mdidari da me viSromeb mTeli Rame, ar daviZineb
da dilisTvis Tqveni SekveTa mzad iqneba.
mas gaecina. _ Cans, Sen zarmacTan erTad eSmakic yo-
filxar. kargi, ymawvilo, getyvi. dae, es iyos Cveni gari-
geba. SevTanxmdiT. igi wavida.
mTeli Rame vmuSaobdi, weli mtkioda, kunTebi mew-
voda, Wraqis sinaTleSi muSaobam da fiTilis namwvavis
sunma Tavbru damaxvia, Tvalebic aRar memorCileboda
da TavisiT mexuWeboda. mainc ar davnebdi da mzis amos-
vlisTvis SekveTa ukve mzad mqonda.
gaTenebulze mdidari mevaxSec mobrZanda. daxeda
naSroms, xeli gadausva da Tqva:

21
jorj samuel kleisoni

_ ymawvilo, Sen Seasrule Seni piroba, axla ki me Se-


vasruleb Cems danapirebs. me vberdebi ukve. moxucebTan
axalgazrdebi xSirad midian, raTa Seityon cxovrebiseu-
li sibrZneebis Sesaxeb, Tumca bevri axalgazrda ar iT-
valiswinebs im rCevebs, rasac ismenen, radgan fiqroben,
rom araferSi gamoadgebaT. es daixsome, Svilo, mze, ro-
melic axla anaTebs, igive mzea, romelic anaTebda, roca
mamaSeni daibada da igive mze gaanaTebs samyaros, roca
Seni gvaris ukanaskneli warmomadgeneli wava am qveynidan
saiqioSi. axalgazrduli SemarTeba kometas hgavs, rome-
lic caze gaibrwyinebs da maleve Caqreba, xolo moxucis
sibrZne is varskvlavia, romelic mudam anaTebs da cis
kabadonze gzis maCvenebelia. mezRvauri am varskvlaviT
ikvlevs gzas zRvaSi, xolo mogzauri _ udabnoSi. amitom
kargad daixsome yoveli sityva, rasac axla getyvi.
moxuci algamiSi cota Seyovnda, moxerxebulad mo-
kalaTda da daiwyo: _ me mxolod maSin vipove gza sim-
didrisken, roca gavacnobiere, rom Cemi gamomuSavebuli
Semosavlebis nawili aucileblad unda darCes CemTan,
dauxarjavad. es mniSvnelovania da gaiTvaliswine.
Semdeg iyo pauza. moxuc mevaxSes araferi uTqvams.
_ sul es aris? _ vikiTxe me gaocebuli saxiT.
_ es iyo sakmarisi imisTvis, rom me cxvrebis mwyemsis-
gan vqceuliyavi mevaxSed, _ mSvidad upasuxa algamiSma.
_ ki magram, rasac me gamovimuSaveb, isedac xom Cemia?
_ vkiTxe kidev ufro gakvirvebulma.
_ swored, rom ar aris ase, rogoradac fiqrob. Sen
yidulob tansacmels da fexsacmels da Seni fuli mi-
dis masTan, vinc mogyida. Sen yidulob sakvebs da Seni
fuli isev sxvasTan midis. aba, mipasuxe, ra dagrCa wina
jamagiridan dauxarjavi? aseve mipasuxe, wina wlis jama-
giridan ra dagrCa? ai, suleli. Sen fuls aZlev yvelas,
sakuTari Tavis garda. es xom uWkuobaa? imuSao mudam
sxvebze da maT yulabebSi Cayaro Seni fuli? es igivea,

22
yvelaze mdidari kaci babilonSi

rom mona emsaxurebodes mis batons lukma purisTvis da


Tavad araferi rCebodes. magram Sen Tu moindomeb da
SenTvis daitoveb Seni jamagiris meaTeds, maSin ici ram-
deni dagigrovdeba aT weliwadSi?
_ am meTodiT aT weliwadSi me damigrovdeba Cemi
erTi wlis Semosavali srulad, _ uceb gadaviangariSe da
SevZaxe kmayofili saxiT.
_ Sen marTali xar, Svilo Cemo, yoveli moneta, ro-
melsac ar daxarjav da gadainaxav, gadaiqceva Sens monad
da daiwyebs muSaobas SenTvis. yoveli dazogili mone-
ta imuSavebs Sens gasamdidreblad. roca Cems sityvebs
Rrmad daukvirdebi, mixvdebi, rom me bevrad Zvirfasi
codna gadmogeci, vidre Tanxa, rac SekveTili nivTis
damzadebaSi gadavixade.
_ Sens mier gamomuSavebuli jamagiris nawili upiro-
bod unda rCebodes SenTan dauxarjavad da is ar unda
iyos Seni Semosavlis meaTedze naklebi. rac ar unda
giWirdes, es wesi mainc daicavi. icxovre darCenili Tan-
xiT, TiTqos esaa mxolod Seni Semosavali, anu cxra me-
aTedi imyofine.
_ kargad daixsome, Svilo, _ ganagrZo moxucma mevax­
Sem, _ simdidre aris xe, romelic aRmocendeba patara
marcvlisgan. pirveli spilenZis moneta, romelsac ar
daxarjav da Seinaxav, swored rom iqneba is marcvali,
saidanac simdidris xe aRmocendeba. Semdgom ki, rac
ufro male daTesav, mouvli, gaanoyiereb, morwyav, mav-
neblebisgan daicav, miT ufro male gaizrdeba mZlavri
da saimedo xe. is nayofs mogcems da iqneba Seni sazrdo.
aseTi iyo moxuci algamiSis brZnuli darigeba. meti
aRaraferi uTqvams. aiRo Tavisi Tixis dafa da wavida. me
bevrs vfiqrobdi mis gulSiCamwvdom sityvebze, romleb-
mac goneba sul sxvanairad aamuSava.
_ unda vcado, me unda gavakeTo es yovel mizezgare-
Se. pirvelive jamagirs roca aviReb, meaTeds gadavinaxav,

23
jorj samuel kleisoni

danarCeniT ise vicxovreb, TiTqos egaa Cemi Semosavali,


_ WoWmanis gareSe, mtkiced miviRe gadawyvetileba.
mivyevi am wess. gadioda dro. vatyobdi, rom mea­Tedis
dazogviT Cemi cxovrebis done arc gauaresebula, TiT-
qmis imavenairad vcxovrobdi. periodulad mZlevda rai-
me kargi nivTis SeZenis survili, roca bazarSi gaviv-
lidi da vaWrebis mier Soreuli qveynebidan Camotanil
aTasnair lamaz saqonels Tvals Sevavlebdi, magram Cemi
mtkice gadawyvetileba bolomde davicavi. Cems yula-
baSi fuli gaCnda, rac siamayisa da Tavdajerebulobis
grZnobas miCenda da saocrad maxarebda.
gavida Tormeti Tve da ai, erT mSvenier dRes mdi-
dari algamiSi moulodnelad gamomecxada. mkiTxa: _ aba
miambe Svilo, rogor cxovrobdi am xnis manZilze? icav
wesebs, rac me gaswavle?
_ diax, maswavlebelo, _ vupasuxe imedianad.
_ yoCaR! eg kargia. da mere ras uSvrebi dazogil
Tanxas? _ mkiTxa man interesiT.
_ me vaTxove Cemi dazogili fuli azrums, qvis os-
tats. man miTxra, rom savaWrod miemgzavreba finikia-
Si da Camoitans iSviaT Zvirfas qvebs. babilonSi didi
moTxovnaa am Zvirfaseulobaze da gaiyideba Zvirad. mo-
gebac kargi iqneba da gaviyofT.
_ suleli uSvebs Secdomebs da mere swavlobs Tavi-
sive Secdomebze, _ Cailaparaka algamiSma, _ rogor ende
qvis ostats? saidan icis man Zvirfaseulobis arCeva?
puris mcxobels xom ar hkiTxav varskvlavebis Sesaxeb?
varskvlavebze hkiTxav astrologs. eex, Svilo, vwuxvar,
magram getyvi, Secdoma dauSvi, radgan naklebia Sansi,
es saqme warmatebiT dasruldes. daikarga Seni danazogi.
Seni simdidris nergi, romelic xed unda gazrdiliyo,
Sen ZirSive moWeri. ra gaewyoba?! darge axali. daiwye
Tavidan da es iyos SenTvis gakveTili. rCeva hkiTxe saq­
mis mcodnes, raTa marcxisgan Tavi daizRvio. cxvarze

24
yvelaze mdidari kaci babilonSi

mecxvares hkiTxe rCeva, purze _ mepures da a.S. rCeva


erTaderTia, rasac ufasod iZlevian. saqmis mcodneebi
swor gzaze dagayeneben, armcodneebi _ gzas agacdenen. _
es sityvebi warmoTqva da wavida.
Semdgom dReebSi yvelaferi ise moxda, rogorc brZen-
ma iwinaswarmetyvela. azrums TaRliTma finikielebma
marTlac yalbi Zvirfasi qvebi Seapares. igi ver mixvda
da babilonSi Camotanili nayidi saqoneli Calis fasadac
ver gaiyida. mogebis nacvlad vnaxeT zarali. ra gaewyo-
boda. Sevegue marcxs da daviwye Tavidan meaTedis wesiT
cxovreba.
gavida kidev Tormeti Tve. vakeTebdi Cems saqmes da
vcxovrobdi im wesebiT, rac moxucma vaWarma maswavla.
erT dResac moulodnelad kvlav mestumra algamiSi,
lamazad da mdidrulad Cacmuli.
_ aba, rogor midis saqmeebi, ymawvilo? _ mkiTxa ga-
Rimebulma.
_ me pirnaTlad vasruleb yvela wess, batono, yovel
TveSi vinaxav jamagiris meaTed nawils. mogrovili Tanxa
axlaxan vasesxe cnobil ostat aggirs, romelic amza-
debs abjrebs meomrebisTvis. mas aqvs didi SekveTa, mefis
mcvelebs abjrebs umzadebs da masalad sWirdeba bevri
brinjao. nedleulis SesaZeni fuli sakmarisad ar hqonda
da me vasesxe procentiT. yovel meoTxe TveSi unda gada-
mixados renta, safasuri Cemi fuliT sargeblobisTvis.
_ oo, es kargia, Wkvianuri gadawyvetilebaa, _ Caila­
paraka algamiSma, _ da rentiT miRebul Semosavals ra-
Ras uSvrebi?
_ movawyve wveuleba, kargi dro gavatare megobreb-
Tan erTad. kidev raRacebi viyide CemTvis. axla viris
SeZenas vapireb, raTa amieridan viriT viaro. _ amayad
ganvacxade.
_ ase xom anadgureb Sens danazogs? _ gulianad ga-
daixarxara moxucma mevaxSem. _ Seni simdidris xes,

25
jorj samuel kleisoni

romelic izrdeba, totebs amtvrev da azianeb. maS nayofs


rogorRa mogcems xe? jer sakmarisad unda moagrovo.
oqros monetebis armiam unda imuSaos Sens sakeTil­
dReod, manamde xarjva ugunuri nabijia, Svilo.
ase mamaSvilurad damariga Wkua kvlav da wavida.
me ganvagrZobdi cxovrebas imave wesebiT, rasac brZe-
ni algamiSi maswavlida. droc swrafad gadioda. igi
TiTqmis gadamaviwyda. rogorc qalaqSi iTqva, algamiSi
Soreul qveyanaSi iyo wasuli. SeumCnevlad gafrinda
kidev ori weli da erT mSvenier dResac, Cemda gasak-
virad, sul TeTrebSi mdidrulad Cacmuli gamomecxada
Cemi maswavlebeli. gamixarda Zalian. roca vixile, ufro
daberebuli da gaWaRaravebuli meCvena igi.
_ rogor xar, arkadi, Svilo Cemo? Rimiliani saxiT
momesalma igi. _ rogor midis Seni cxovreba? miaRwie
imas, razec ocnebobdi?
_ jer vera, batono. me axla maqvs sakmao danazogi da
Semosavlebic meti da meti, Tumc amiT ar vkmayofildebi
da bejiTad vagrZeleb im wesebiT cxovrebas, romlebic
SemaswavleT.
_ yoCaR! kargia! Sen srulyofilad aiTvise fulis
ZiriTadi kanonebi. Tavdapirvelad iswavle, Tu rogor
dazogo sistematurad da stabilurad, rogor icxovro
Seni Semosavlebis cxra meaTedi nawiliT. Semdeg iswavle
saqmis mcodneebisgan rCevebis miReba da Wkvian, saqmian
xalxTan urTierToba. Semdeg ki Seni danazogis goniv-
ruli dabandebis saidumloc gaacnobiere. gaiazre, Tu
rogor muSaobs fuli Sens sakeTildReod da amas war-
matebiTac akeTeb. mixaria, Svilo Cemo, Seni Sedegebis
xilva da radganac vxedav, ukve sakmaod gaiwafe am saq-
meSi, vfiqrob, ukve droa, cxovrebisuli cvlilebebis-
Tvis moemzado. sul am samsaxurSi gadamwerad jamagirze
muSaobas aRar apireb, imedia. amitom me minda, sapasuxis-
mgeblo Tanamdeboba SemogTavazo.

26
yvelaze mdidari kaci babilonSi

cnobismoyvareobiT Sevcqerodi brZen maswavlebels


da ver mivmxdariyavi, ra siurprizs mimzadebda cxovreba.
_ me vberdebi, Svilo, _ ganagrZo algamiSma, _ Cemma
Svilebma mxolod fulis xarjva ician, sxva meti vera-
feri iswavles da ver Seimecnes fulTan dakavSirebiT.
didi qoneba da meurneoba maqvs, romelsac gonivruli
marTva sWirdeba, me ki ukve Rrma sibereSi Sevdivar da
aRar maqvs Sesatyvisi mxneoba da energia, rom amden saq­
mes gavuZRve, amitom saqmian winadadebas gTavazob. Tu
damTanxmdebi da waxval qalaq nipurSi, sadac Cemi meur-
neobebia da Cemi qoneba, maSin Cems partniorad agiyvan da
wilsac mogcem im Semosavlebidan, rasac Cemi warmoebebi
da meurneobebi iZleva.
warmoudgenlad perspeqtiuli winadadeba iyo Cem­
Tvis. sixaruliT davTanxmdi da egreve gavemgzavre qa-
laq nipurSi, raTa moxuci mevaxSis, marTlac, didZali
qonebisTvis saTanadod mimexeda. rogorc adgilze vnaxe
da gavecani, saqmec sakmaod Sromatevadi iyo, magram Cemi
axalgazrduli energia da ukve dagrovili gamocdile-
ba sakmarisi aRmoCnda. mqonda saWiro unar-Cvevebi, mon-
domeba da ukve ramdenime TveSi sagrZnoblad gavzarde
Semosavlebi. amas xedavda moxuci mevaxSe da amayobda
CemiT, rom aseTi Segirdi da saqmis gamgrZelebeli ga-
mozarda. gavida kidev ramdenime Tvec da Cemi brZeni
maswavleblis suli samudamod gadasaxlda miRmier sam­
yaroSi. me, misi anderZis Sesabamisad, davrCi misi didZa-
li qonebisa da meurneobebis mmarTvelad. Cemi Sromis
safasurad mTeli Semosavlebidan meZleoda Cemi wili,
xolo didi nawili ki algamiSis ojaxs xmardeboda. aseTi
ganawileba CemTvis sruliad misaRebi da momgebiani iyo.
me patiosnad vagrZelebdi cxovrebas da saqmianobas. Cems
Semosavlebsac Zalian swrafad vzrdidi.
_ Sen, marTlac, iRbliani yofilxar, arkadi! _ SesZaxa
kobim. _ rameTu amxela qoneba Sen dagitova samarTavad
da iqidan bevri oqroc grCeboda da mdidrdebodi.

27
jorj samuel kleisoni

_ ara, me gamimarTla mxolod imaSi, rom gamaCnda gam-


didrebis dauokebeli survili. am surviliT da mondo-
mebiT oTxi weli pirnaTlad vasrulebdi brZeni algami-
Sis rCevebs da man roca dainaxa Cemi swori moqmedebebi
da Sedegebi, mxolod mas Semdeg SemomTavaza aseTi ma-
RalSemosavliani da, amave dros, sapasuxismgeblo Ta-
namdeboba. meTevze, romelic ostaturad flobs bades
da bevr Tevzs iWers, mas ki ar umarTlebs, aramed am
Sedegs aRwevs sakuTari ostatobis xarjze, rac wle-
bis ganmavlobaSi gamoimuSava. zustad igive principi
muSaobs fulTan mimarTebiTac.
_ Sen gamoiCine udidesi nebisyofa, roca dakarge Seni
pirveli danazogi da, amis miuxedavad, kvlav Tavidan
daiwye fulis Segroveba. _ Caeria saubarSi kidev erTi
megobari.
_ nebisyofa? eg ra sisulelea! _ SeewinaaRmdega war-
moTqmul azrs arkadi. _ nuTu Tqven fiqrobT, rom ada-
mians nebisyofiT ZaluZs aswios mZime tvirTi, romelsac
aqlemi ver zidavs da xaric ki ver daZravs? es ar iyo ne-
bisyofa. es iyo Cemi mkafio gadawyvetileba, Cemi upirobo
arCevani da veranairi nebisyofa ver miSvelida mar­ cxis
Semdeg Tavidan damewyo Segroveba, rom ara Cemi myari
gadawyvetileba. modiT, ase getyviT: vTqvaT, me gadawyvi-
te, momdevno asi dRis ganmavlobaSi, yovel dRe gaviaro
mdinaresTan da dReSi erTi riyis qva gadavagdo wyalSi.
es aris mizani da Cemi arCevani, rom amas gavakeTeb, magram
erT dResac, Cemma Tavma miTxra: ras dadixar yovel dRe,
dRegamoSvebiT midi da ori qva Caagde erTis nacvlad; an
saerTod, erTi Tavisufali dRe gamoyavi da asive qva im
erT dRes moisrole wyalSi. viRac amas daTanxmdeba, me _
ara. me miviRe gadawyvetileba da amas zustad ise Sevas-
ruleb, rogorc davisaxe miznad. es aris Cemi arCevani da
am wess ar davarRvev. ai, es aris gadawyvetilebis Zala da
sakuTari arCevanis pirnaTlad Sesruleba.

28
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ rasac axla gviambob, Tu eg simarTlea, maSin ga-


modis, rom aseTi martivi wesebiT SesaZlebeli yofila
adamiani mdidari gaxdes. _ kvlav Caeria saubarSi kobi.
_ kargad momismineT da daixsomeT, xalxo, _ ganagrZo
arkadim. _ simdidres badebs adamianis energia da mizanda-
saxuloba. Tu mdidari iSenebs TavisTvis sasaxles, oqro,
rac amisTvis ixarjeba, xom ar iqneba wyalSi gadayri-
li da ganiavebuli? am oqros nawils iRebs qvis ostati,
romelic sasaxlis kedlebs aSenebs, nawils _ mxatvari,
romelic moxatavs am kedlebs, nawils durgali da a.S.
yvela iRebs wils im oqroebidan, rasac mdidari gascems,
magram bolos, roca es sasaxle dasruldeba, igi ufro
ZviradRirebuli iqneba, vidre masSi gadaxdili yvela
oqro erTad aRebuli. aseve gaZvirdeba miwa am sasaxlis
garSemo, radgan mdidrul sasaxlesTan miyvanili iqneba
ukeTesi gza da Sesabamisad fasi daedeba irgvliv yvela-
fers. aseTia simdidris kanoni. finikielebma, vaWrobaSi
gamomuSavebuli simdidris wyalobiT, udabnoSi didebu-
li qalaqebi aaSenes, romlebic dRes gacilebiT metad
fasobs, vidre maT aSenebaSi daxarjuli oqro.
_ maS gvirCev, rom daviwyoT moqmedeba da Cvenc gav­
mdidrdeT? _ gaisma darbazSi SekiTxva. _ Cven aRar varT
jeeli biWebi, asaki mogvemata yvelas, Tumca dRemde ver
SevZeliT simdidris moxveWa.
_ me mxolod imas girCevT, rom mihyveT brZeni al-
gamiSis rCevebs. igi ambobs: Cemi gamomuSavebuli Tanxis
nawili aris Cemi da sxva aravis. diliT rogorc ki gaiR-
viZebT locvasaviT warmoTqviT es sityvebi, Semdeg _
SuadRes, mere _ saRamosac igive. ise xSirad uTxariT es
sityvebi sakuTar Tavs, rom Cvevad gadageqceT da am sit­
yvebs mudam Tqvens gonebaSi xedavdeT. dae, azri, rome-
lic am sityvebSia gadmocemuli, gipyrobdeT bolomde.
dae, Tqveni fiqrebi koncentrirdes am sityvebis garSe-
mo. amis Semdeg ki mkafiod CamoyalibdiT, Tu ra Tanxis

29
jorj samuel kleisoni

gadadebas apirebT yovel TveSi. ecadeT, es Tanxa ar iyos


Tqveni Semosavlis meaTedze naklebi da daiwyeT, daiwyeT
moqmedeba dauyovnebliv. yoveli dakarguli dRe aris
dakarguli moneta, romelic ar Cavarda Tqvens yulaba-
Si, amitomac nuRar daayovnebT. male Tqven SeigrZnobT,
Tu ra didebuli gancdaa, roca SegiZlia dadge sakuTar
Tavze maRla, gauZlo cdunebas da ar daxarjo fuli,
daagrovo da misgan Seqmna simdidre. dro da dro, rac
ufro izrdeba Tqveni danazogebi, ufro gagiZlierde-
baT es grZnoba da is gadaiqceva mZlavr stimulad, rom
ufro Tavdajerebulad gamoimuSao meti da meti. Tqveni
dagrovili kapitali iwyebs TqvenTvis muSaobas. yove-
li moneta iqceva Tqvens monad, romelic Tqveni keTil­
dReobisTvis imuSavebs. es aris fulis namdvili Zala.
Semosavlebi sakuTari momavlisTvis gadainaxeT.
daakvirdiT moxucebs. gaiTvaliswineT, gava wlebi da
moxucdebiT, veRar iqnebiT iseTi aqtiuri da mSromeli,
rogorc axla da ai, maSin igrZnobT Tqveni dazogili
TiToeuli monetis Zalas, rac Tqvens uzrunvel yofaze
imuSavebs, miuxedavad imisa, rom moxucdiT da Zal-Rone
gamogecalaT.
mudam miiReT brZeni adamianebis rCevebi, ekontaqteT
maT, vinc savaWro garigebebs xSirad debs da icis fulis
marTvis wesebi. maTTan urTierToba gamocdilebas Seg­
ZenT da Secdomebisgan dagicavT. fulis dagrovebasTan
erTan aucilebelia iswavloT usafrTxo kapitaldaban-
deba da danazogebis marTva.
nu daiZabebiT zedmetad. danazogis moculobad
TqvenTvis advilad gadasadebi Tanxa aiReT. Semosavlis
meaTedis dazogva savsebiT optimaluria dasawyisis-
Tvis, radgan darCenil cxra meaTediT cxovreba ar aris
SeuZlebeli. yovelTvis ecadeT, gazardoT Semosavlebi,
ipovoT Semosavlis axali wyaroebi, rac, Tavis mxriv, da-
nazogebis Sesabamis matebasac gamoiwvevs.

30
yvelaze mdidari kaci babilonSi

es iyo babilonSi yvelaze mdidari kacis, arkadis


brZnu­li rCevebi. yvelani yuradRebiT usmendnen mis
STamagonebel sityvebs. dasasruls madloba gadauxades
da daemSvidobnen mas.
zogi gaCumebuli iyo da fiqrobda naambobze, zogi
ver ijerebda, Tu es simarTle iyo, zogic kidev Tva-
lebanTebuli samomavlo gegmebs isaxavda. yvela mixvda,
rom mdidari mevaxSe algamiSi tyuilad ar brundeboda
drodadro arkadis mosanaxuleblad. igi akvirdeboda
axalgazrdas, Tu rogor aiTvisa man fulis saidumlo
kanonebi, rogor danerga sakuTar cxovrebaSi da rogor
daadga siRatakidan simdidrisken mimaval gzas. axalgaz­
rdam zedmiwevniT sworad Seasrula yvela wesi da ami-
tomac gangebam mas SesTavaza kuTvnili adgili, arkadi
gaxda moxuci algamiSis didZali qonebis mmarTveli.
mas Semdegac benziri, kobi da maTi megobrebi pe-
riodulad stumrobdnen mdidar da brZen arkadis, isic
guluxvad umaspinZldeboda da uziarebda codnasa da
gamocdilebas, rac cxovrebaSi daagrova. amasTan, aswav-
lida dazogili Tanxis sworad investirebas.
gardamtexi dRe iyo is dRe, roca moxucma algamiS-
ma fulis saidumlo aswavla axalgazrda arkadis, xolo
man wlebis Semdeg Tavisi bavSvobis megobrebs gauziara
saidumlo codna: Seni gamomuSavebuli Tanxis nawili ge-
kuTvnis mxolod Sen da aravis sxvas!

31
gamdidrebis Svidi wesi

Z veli babilonis dideba dResac ar gamqrala. gavida


saukuneebi, magram misi, rogorc uZvelesi civiliza-
ciis umdidresi da saocrebebiT savse qalaqis daviwyeba
SeuZlebelia. istoria inaxavs da Taobidan Taobebs ga-
dascems legendebs am diadi qalaqis Sesaxeb. es yvela-
feri ki aRmocenda fulis kanonebis, simdidris Seqmnisa
da misi gazrdis swori wesebis codniT, rasac, rogorc
mZlavr saidumlos, flobdnen Zveli babilonelebi.
omSi gamarjvebis Semdeg, rodesac mefe sargoni ba-
bilonSi dabrunda, igi dainteresda qalaqis yofa-­
cxovrebiT, ekonomikuri mdgomareobiT. kanclerma ki
mas moaxsena:
_ dido mefeo, qalaqi Sendeboda wlebis ganmavloba-
Si, gahyavdaT wylis arxebi, savaWro da qalaqSi Semosas-
vleli gzebi, aSenebdnen qalaqis TavdacviT nagebobebs,
RmerTebis sadideblad agebdnen didebul taZrebs,
roca es yvela grandiozuli mSenebloba dasrulda, qa-
laqis macxovreblebis didi nawili umuSevari darCa,
vaWrebi ki Zveleburad veRar hyiddnen saqonels, verc
glexebi hyiddnen TavianT produqts. gaWirvebam da
siRaribem imata. xalxs aRar aqvs oqro, radgan aRar
aqvT samuSao. macxovreblebis didi nawili siRatakeSi

32
yvelaze mdidari kaci babilonSi

aRmoCnda iseT mdidar da ayvavebul qalaqSi, rogoric


babilonia.
_ ki magram! _ Secba mefe. _ sad wavida mTeli es oqros
maragebi, rasac Cven vuxdidiT qalaqis maSeneblebs, os-
tatebs?
_ vSiSob, dido mefeo, magram unda mogaxsenoT, rom
es didZali oqro wavida ramdenime mdidari kacis yula-
baSi, _ warmoTqva kanclerma. _ isini kidev ufro gam-
didrdnen, xolo qalaqis mosaxleoba ki gaRaribda.
mefe gaCumda, dafiqrda da Semdgom ikiTxa: _ ro-
gor SeZlo am uzarmazar qalaqSi ramdenime kacma mTeli
oqros maragebis xelSi Cagdeba?
_ maT icodnen fulis kanonebi, dido xelmwifev, _
upasuxa Tavdaxrilma kanclerma. _ Cven ver davadanaSau-
lebT maT imisTvis, rac kanonierad da TavianTi sibrZnis
wyalobiT SeZles.
_ Tu SeZles, kanonierad da TavianTi gonierebis xar-
jze, maSin es sibrZne sxvebsac SeiZleba vaswavloT da ma-
Sin bevri adamiani iqneba mdidari da bednieri! _ SesZaxa
aRtacebiT mefe sargonma.
_ es WeSmaritad SesaZlebelia, dido mbrZanebelo,
mag­ram vin aswavlis amas babilonelebs?_ ikiTxa gakvir-
vebulma kanclerma.
_ aba, mipasuxeT, vin aris am qalaqSi yvelaze mdidari
kaci? _ kiTxva Seubruna xelmwifem.
_ es aris arkadi, yvelaze mdidari da gonieri kaci
babilonSi, _ dabejiTebiT upasuxa kanclerma.
_ maS, ase, misi moyvana mibrZanebia! piradad unda Sev­
xvde da davelaparako. _ gasca brZaneba mefe sargonma.
meore dRes, mefis moTxovnis pasuxad, samocdaaT
wels miRweuli, mxne da welgamarTuli arkadi mefe sar-
gons eaxla.
_ arkadi, simarTlea, rom Sen xar yvelaze mdidari
kaci mTels babilonSi? _ ikiTxa mefem.

33
jorj samuel kleisoni

_ ase amboben, dido mbrZanebelo, da xalxis xmas ar


SevewinaaRmdegebi, _ upasuxa mowiwebiT.
_ da rogor SeZeli es Sen? gqonda amisTvis sawyisi
kapitali? _ dainteresda mefe sargoni.
_ me mqonda gamdidrebis uzarmazari survili mxo-
lod, meti araferi.
_ arkadi! _ ganagrZo mefem, _ Cveni didebuli qa-
laqi gasaWirSia, uWirs mosaxleobas, maT ar aqvT Se-
mosavali da bevri siRatakeSic ki cxovrobs. qalaqis
macxovreblebma ar ician warmatebisa da keTildReobis
miRwevis ra gzebi arsebobs. arada babiloni Zlevamosi-
li da ayvavebuli qalaqia. minda misi mosaxleobac iyos
SeZlebuli da icodnen, rogor daagrovon simdidre. mi-
pasuxe, arkadi, SegiZlia babilonelebs aswavlo, rogor
gaxdnen mdidrebi?
_ es SesaZlebelia, dido xelmwifev. is, risi swavlac
SeZlo erTma adamianma, iswavlian da SeZleben sxvebic.
mefes sixaruliT saxe gaunaTda da daimedebulma miu-
go: _ Senma sityvebma guli gamiTbo, arkadi, SeZleb am
saqmes SeeWido? SeZleb babilonelebs aswavlo fulis
kanonebi?
_ me var msaxuri Zlevamosili mefe sargonisa, _ upa-
suxa mowiwebiT mxne moxucma, _ SevZleb da gavuziareb
sxvebs im codnasa da gamocdilebas, rac wlebis manZilze
davagrove, da am codnis wyalobiT viqeci yvelaze mdi-
dar kacad babilonSi.
saubari dasrulda. ori kviris Tavze mefe sargonis
brZanebiT amoarCies asi babiloneli Tavisufali moqa-
laqe mamakaci da Sekribes isini codnis taZris did dar-
bazSi. moxuci arkadi wynarad ijda da eloda moswavlee-
bis Semosvlas.
_ es aris yvelaze mdidari kaci babilonSi, _ CurCu-
lebdnen mowafeebi. _ Sexedav da Cveulebrivi adamiania,
araferi gansakuTrebuli.

34
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ vasruleb Cveni Zlevamosili mefe sargonis uzena-


es nebas, _ daiwyo sityviT gamosvla brZenma arkadim, _
dRes misi davalebiT warvdeqi Tqven winaSe. odesRac me
viyavi Raribi axalgazrda gamdidrebis mZafri surviliT
da me SevZeli momepovebina is codna da unarebi, riTac
mivaRwie dasaxul mizans. axla ki mzad var, gagiziaroT
Cemi cxovrebiseuli gamocdileba da wlebis manZilze
SeZenili unar-Cvevebi:
_ yvelaferi arafridan daiwyo. me aranairi sawyi-
si qoneba an kapitali ar gamaCnda, arc Cems Tanato-
lebTan SedarebiT raime gamorCeuli unarebi ar mqonia.
Cemi carieli yulaba mudam zizRs mgvrida. gavacnobi-
ere, rom es iyo gza arsaiT da daviwye Cemi cxovre-
bis axali gzis Zieba. wlebi Sevalie amas da aRmovaCi-
ne simdidrisa da keTildReobis Svidi saidumlo wesi.
gadmogcemT da agixsniT TiToeul maTgans. erTi kvi-
ris manZilze SegaswavliT TiTo axal wess. iyaviT yu-
radRebiT, mkiTxeT, mekamaTeT, ganixileT erTmaneTTan.
siRrmiseulad unda daeufloT am codnas, rameTu is
gaxdeba Tqveni gamdidrebis fundamenti, razec Semdeg
daSendeba Tqvenive unar-Cvevebi. dauzareblad unda
aiTvisoT da cxov­ rebaSi danergoT es wesebi da roca
am wesebiT icxovrebT, warmatebac aRar daayovnebs da
Semdgom ukve Tqven gauziarebT miRebul codnasa da
gamocdilebas sxvebs. maS ase, daviwyoT:

wesi pirveli _
daiwye yulabis avseba

SeqmeniT danazogebis yulaba da daiwyeT misi Sevse-


ba _ warmoTqva arkadim. yvelani gafacicebiT usmendnen.
arkadim mzera Seavlo darbazs da meore rigSi mjdom
Cafiqrebul mamakacs hkiTxa: _ Cemo keTilo megobaro,
aba, mipasuxe, ras saqmianob?

35
jorj samuel kleisoni

_ me gadamweri var, vakeTeb aslebs, Tixis dafebze


vwer teqstebs, rasac damikveTaven. _ upasuxa mowafem.
_ zustad aseTi saqmianobiT viRebdi Cems pirvel
gasamrjelos, xolo miRebuli Tanxis nawils vinaxavdi
xel­uxleblad. _ axla sxvas miubrunda maswavlebeli da
masac hkiTxa:
_ Sen riT Soulob purs Seni arsebobisTvis?
_ me yasabi var. glexebisgan Txebs vyidulob, vklav
da xorciT vvaWrob, xolo tyavs ki mewaReebi yiduloben.
ase gamohkiTxa brZenma arkadim darbazSi msxdomni,
ra profesiebi hqondaT, Tavs da ojaxebs rogor ar-
Cendnen.
_ yvelani usmendiT erTmaneTis pasuxebs, _ ganagrZo
maswavlebelma, _ gaigeT, rom adamianma sxvadasxva gziT
SeiZleba gamoimuSaos fuli. yoveli maTgani Semosavlia-
ni saqmea, es aris patara oqros nakadulebi, saidanac
Tqveni danazogebis yulabaSi vercxlis da oqros mone-
tebi uwyvetad unda iyrebodes. ramdeni Semosavalic ar
unda gqondeT, Tqven aucileblad unda avsebdeT Tqveni
danazogebis yulabas da es nebismier Tqvengans SeuZlia.
xom meTanxmebiT?
darbazSi Tanxmobis SeZaxilebi gaisma.
_ maS, ratom ar unda daiwyoT Tqveni gasamrjelos
nawilidan Tqvenive simdidris Seqmna? _ ikiTxa arkadim.
mowafeebi gulisyuriT usmendnen da iazrebdnen warmoT-
qmulis Sinaars. Semdeg maswavlebeli miubrunda kidev
erT mowafes, romelic gaecno, rogorc kvercxiT mo­
vaWre.
_ warmoidgine, rom gaqvs kalaTa, romelSic yo-
veldRiurad awyob aT kvercxs, xolo iqidan ki iReb
cxras. droTa ganmavlobaSi, rogor fiqrob, ra moxdeba?
_ kalaTa aivseba kvercxiT, _ upasuxa RimiliT va­
Warma.
_ ratom?

36
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ imitom, rom me yoveldRiurad erTiT met kvercxs


vdeb kalaTaSi, vidre viReb iqidan.
arkadi darbazs moubrunda da xmamaRla warmoTqva: _
kargiT, batonebo, axla me Tqven agixsniT gamdidrebis
pirvel wess. yoveli aTi monetidan, romelsac CadebT
Tqvens yulabaSi, daxarjeT mxolod cxra da erTi Seina-
xeT. amas hqvia meaTedis oqros wesi. yovelTvis daicaviT
es wesi da male SeamCnevT, rom Tqveni yulaba nel-nela
daiwyebs Sevsebas da gasqelebas, TandaTan sasiamovnod
damZimdeba, rac kmayofilebis gancdas aRZravs Tqven-
Si. es TiTqosda martivi wesi aris sawyisi da safuZveli
Tqveni gamdidrebis gzaze. daiwyeT misi upirobod Ses-
ruleba da igi aqcieT Tqvens yoveldRiur Cvevad. axal-
gazrdobaSi marTla mezizReboda Cemi carieli yulaba,
mudam ufulobas vuCiodi, magram rogorc ki daviwye am
jadosnuri wesiT cxovreba, maleve aRmovaCine, rom Cemi
yulaba nel-nela sqeldeboda da mZimdeboda, rac ga-
nuzomlad maxarebda. zustad igive iqneba Tqven SemTxve-
vaSic, Tu daicavT gamdidrebis pirvel wess.
aqve getyviT erTi ucnaurobis Sesaxeb, rac axal­gaz­
rdobisas aRmovaCine: rodesac vinaxavdi Cemi jamagiris
meaTeds da vcxovrobdi darCenili cxra meaTediT, ve-
ranairi problema amaSi ver davinaxe. es Tanxac iseve
mkmaroda cxovrebisTvis da raime gansakuTrebul saWi-
roebebs ver vgrZnobdi. Semdeg da Semdeg ufro meti
mondomebiT da interesiT vzogavdi fuls. es erT­ gvar
gamowvevad da saxaliso TamaSadac meqca. yovel ada-
mians aqvs moTxovnilebebi, romelTa CamonaTvali aris
dausruleblad grZeli. aris yofiTi moTxovnilebebi
da aseve aris moTxovnilebebi komfortisTvis. yofi-
Ti moTxovnilebebia Wama-sma, Cacma, janmrTeloba, sax­
lis movla... rac Tqveni gasamrjelos cxra meaTediT
unda daikmayofiloT, xolo komfortuli da Zviria-
ni moTxov­ nilebebisgan droebiT Tavi unda SeikavoT.

37
jorj samuel kleisoni

rogorc ki geqnebaT sakmarisi danazogebi, aqtivebi SeiZi-


neT, magaliTad, miwis nakveTi, cxvrebi, Txebi, aqlemebi.
es is qonebaa, romelic mere kidev damatebiT Semosavals
mogitanT. mxolod am wesebis dacviT SeZlebT gamdid-
rebas.
maS ase, Cemo moswavleebo, dRes Tqven SeiswavleT
simdidris da keTildReobis pirveli jadosnuri wesi:
Tqveni gasamrjelos meaTedi aris Tqveni danazogi, rom-
liTac safuZvels uyriT Tqvens keTildReobas. ifiqreT,
imsjeleT, ikamaTeT erTmaneTTan da momdevo Sexvedraze
azrebic gamiziareT.
ase daasrula brZenma arkadim pirveli gakveTili da
marTlac, bevri safiqrali da samsjelo dautova mowa-
feebs.

wesi meore _
akontrole Seni xarjebi

_ Cemi mowafeebi xSirad mekiTxebian: rogor SeuZlia


adamians Tavisi Semosavlis meaTedis danazogebSi gada-
deba, roca mTeli jamagiric ki ar hyofniT? _ am sityve-
biT daiwyo meore gakveTili maswavlebelma.
_ yoveli Tqvengani gansxvavebul Tanxebs gamoimuSa­
vebs, yovel Tqvengans aseve gansxvavebuli xarjebi aqvs.
zogs didi ojaxi hyavs sarCeni da meti sWirdeba, zogs _
naklebi, magram Tqven yvelas Tqveni safuleebi erTnai-
rad carieli gaqvT. arcerTs ar gyofniT gasamrjelo.
me dRes agixsniT kidev erT saidumlo wess. Tqven gaqvT
xarjebi, romlebsac ver audixarT. Semosavlebi kidec
rom gagezardoT, xarjebic gagezrdebaT egreve, imi-
tom rom dausrulebelia adamianis moTxovnilebebisa da
saWiroebebis CamonaTvali, magram aq aucilebelia erTi
ram gaiTvaliswinoT: Tqven unda SeZloT erTmaneTisgan
ganasxvaoT Tqveni saWiroebebi da Tqveni survilebi. yo-

38
yvelaze mdidari kaci babilonSi

vel Tqvengans aqvs survilebi, rac Tqvens Semosavlebs


aRemateba. amitomac jamagiri kidec rom gagiormagdeT,
Tqvens survilebs es mainc ar eyofa, mainc dagrCebaT
bevri daukmayofilebeli moTxovnileba, xolo Tqveni
yulaba kvlav carieli iqneba. daixsomeT: moTxovnile-
bebi mudam aRemateba SesaZleblobebs. Tqven fiqrobT,
rom me radgan var babilonSi yvelaze mdidari kaci,
maSin yvela Cems survils davikmayofileb? cdebiT. es
SeuZlebelia. me ver aRvidgen axalgazrdul sxeuls,
ver waval Soreul mogzaurobaSi, ver SevWam yvelafers,
rac momesurveba, ver vijiriTeb cxenze da kidev uam-
ravi ram aris, rasac, Cemi simdidris miuxedavad, mainc
ver davikmayofileb. veranairi Semosavlebi ver daeweva
adamianis survilebs, amitom SeiswavleT sakuTari Tavi,
SeiswavleT sakuTari moTxovnilebebi. yuradRebiT gada-
xedeT Tqvens gasavlebs, Tu raSi ixarjeba gamomuSavebu-
li fuli. dae, Tqveni devizi iyos Tqveni Semosavlebis
swori xarjva. arc erTi moneta ar unda gaices umiznod
da amaod. amitomac CamowereT aucilebeli xarjebi da
mxolod am prioritetul saWiroebebSi gaxarjeT Tqveni
jamagiri. kargad unda icodeT da ganasxvaoT, ra aris
piradad TqvenTvis da ojaxisTvis pirveladi da aucile-
beli xarji, aseve ra aris meoradi mniSvnelobisa, rom-
lisganac Tavis arideba ar dagazaralebT. yoveli aseTi
araaucilebeli xarji amoiReT xarjebis CamonaTvalidan
da mkacrad mihyeviT am wess.
SeadgineT ojaxis biujeti, ise rom CaetioT miRebu-
li Semosavlebis cxra meaTedSi, darCenili meaTedi ki
upirobod CadeT yulabaSi. gaiTaviseT, rom Tqveni amo-
canaa sistematurad meaTedis dazogva.
da, ai, am dros, erTma axalgazrdam wamoiZaxa:
_ batono arkadi, me Tavisufali moqalaqe var, minda
davtkbe cxovrebiT da ar minda gavxde Cemi biujetis
mona. aseTi cxovreba mosawyeni gaxdeba da davemsgavsebi
utvino virs, romelic dRe da Rame tvirTs daaTrevs.

39
jorj samuel kleisoni

_ maS, vin unda gansazRvros Seni biujeti, megobaro?


_ hkiTxa maswavlebelma.
_ ra Tqma unda, me. _ iyo mowafis pasuxi.
_ maSin Seni mizani, wesiT, unda iyos Senive gamdid-
reba, yulabis Sevseba da biujetic ise unda dagegmo,
rom am mizans unda emsaxurebodes. sworad Sedgenili
biujeti ki mogcems SesaZleblobas, erTmaneTisgan ga-
nasxvao aucilebeli da meorexarisxovani xarjebi, aseve
sxva danarCeni survilebic. Sens mier sworad Sedgenili
biujeti iqneba sinaTlis is sxivi, romelic gzas gagina-
Tebs siRaribis wyvdiadSi da iqidan Tavis daRwevis gza-
sac daganaxebs. amitomac aucileblad SeadgineT Tqveni
kviris, Tvis, wlis biujeti. akontroleT da mihyeviT
mas. es aris gamdidrebis meore jadosnuri wesi, rome-
lic gaazrebulad unda aiTvisoT da Tqvens cxovrebaSi
danergoT.

wesi mesame _
gazarde simdidre

_ da, ai, ukve amCnevT, rom Tqveni yulaba TandaTan


ivseba. meaTedis wesi ki Cvevad CamogiyalibdaT, misi Ses-
ruleba ukve aRaraa rTuli. aseve sworad akontrolebT
xarjebs, adgenT biujets. amis Semdgom ki dgeba dro,
roca Tqvenma danazogebma TqvenTvis daiwyos muSaoba da
axali Semosavlebi mogitanoT. oqro, romelic Tqvens
yulabaSia, gamxnevebT da siamayiT gavsebT, magram es mainc
jer kidev mkvdari tvirTia, romelic unda gacocxldes
da amuSavdes. dagrovili monetebi mxolod pirveli na-
bijia gamdidrebis gzaze, xolo Semosavlebi, romlebsac
es danazogebi moitans, iqneba is agurebi, riTac Tqveni
simdidre aSendeba. _ am sityvebiT mimarTa mesame dRes
mowafeebs babilonSi yvelaze mdidarma kacma. _ da mainc,
rogor vaiZuloT Cvens danazogebs CvenTvis damatebi-

40
yvelaze mdidari kaci babilonSi

Ti Semosavlebis motana? Cemi pirveli kapitaldabandeba


iyo warumatebeli da samwuxarod davkarge Cemi pirveli
danazogi. am istorias sxva dros movyvebi. axla ki giam-
bobT pirvel momgebian kapitaldabandebaze:
babilonSi cxovrobda erTi cnobili ostati _ saxe-
lad agvari, romelic abjrebs amzadebda. sanaqebo xeli
hqonda da misi nakeTobebi simtkiciT gamoirCeoda. sab-
rZolo aRWurvilobisTvis ki igi brinjaos yidulobda,
romelic zRvispira qveynebidan SemohqondaT babilonSi.
ostats sakmarisi fuli ar hqonda, rom brinjaos didi
partia eyida, amitom periodulad fuls isesxebda da
patiosnad istumrebda valsac. roca kargad gavicani da
davrwmundi mis saimedoobaSi, mec vasesxe Cemi danazo-
gebis nawili, romelic pirnaTlad damibruna procen-
tiT. vxedavdi, rom masTan TanamSromloba saimedo iyo
da mTeli Cemi danazogi vasesxe. isic mogebiT damibruna
daTqmul vadaSi. Cems sixaruls sazRvari ar hqonda. Cem-
ma danazogebma damatebiTi Semosavlebis motana daiwyo.
daimaxsovreT: simdidre mxolod dagrovili oqros mo-
netebiT ar izomeba. simdidre aseve izomeba, Tu ramde-
ni damatebiTi Semosavali moaqvs mas. ai, swored amis-
ken unda iswrafodes adamiani, romelsac gamdidreba da
keTildReoba surs. es aris Tqveni pasiuri Semosavali,
romelsac mogeba moaqvs maSinac ki, roca Tqven arc ki
SromobT.
gavida wlebi. me TandaTan movagrove didZali sim-
didre, imdenad didi, rom dRes, babilonSi, yvelaze
mdidar kacs miwodeben. sesxi, romelsac ostat agvars
vaZlevdi, iyo pirveli momgebiani kapitaldabandeba.
droTa ganmavlobaSi fulis zrdasTan erTad sibrZne da
gamocdilebac memateboda da Semosavlebis miRebis axal
gzebsac viTvisebdi. rogorc xedavT, me isev jamagirze
vmuSaobdi magistratSi, Tumca am pirobebSic SevZe-
li danazogis Seqmna da im danazogiT kidev damatebiTi

41
jorj samuel kleisoni

Semosavlebis miReba. fulis mimoqcevis jadosnuri we-


sebis dacviT me Tavi movuyare oqros monetebis mTel
armias, romlebic monebiviT, dRe da Rame CemTvis Sro-
mobdnen da ufro da ufro mamdidrebdnen. simdidre
swra­fad mravldeba, Tu swori kapitaldabandeba keTdeba
da Tan sistematurad.
yovelive amis dasturad me Tqven kidev erT magaliTs
mogiyvanT: babilonSi cxovrobda erTi patiosani ferme-
ri, romelsac SeeZina vaJi. Svilis dabadebisTanave man
aTi vercxlis moneta asesxa mevaxSes procentiT da uT­
xra, rom fuls da procents waiRebda, roca Svili oci
wlis gaxdeboda. maSin procenti iangariSeboda TiToeul
vercxlis monetaze meoTxedis Rirebulebis damatebiT
yovel oTx welSi erTxel. SeTanxmdnen. roca vaJs oci
weli Seusrulda, fermeri mivida mevaxSesTan. man uanga-
riSa misacemi Tanxa da igi jamSi gamovida 31 vercxlis
moneta. gaxarebuli iyo fermeri. misi 10 vercxlis mone-
ta gaxda 31 vercxlis moneta ise, rom mas arc uSromia
misTvis, Tumca arc axla sWirdeboda mas da Tavis vaJs es
Tanxa da kvlav dautoves mevaxSes imave pirobiT. gavida
wlebi. roca fermeris vaJs 50 weli Seusrulda, moxu-
ci fermeri gardaicvala da mTeli saojaxo saqme vaJma
aiRo Tavze. igi mivida mevaxSesTan da kuTvnili Tanxa
moiTxova. mevaxSem patiosnad dauangariSa fermeris vaJs
misacemi Tanxis raodenoba da jamSi 167 vercxlis mo-
neta gadasca. anu 50 wlis win fermeris mier mevaxSis-
Tvis micemuli sul raRac 10 vercxli, wlebis Semdeg
167 vercxlad qceuliyo yovelgvari Sromis da garjis
gareSe. kapitaldabandebiT sawyisi fuli TiTqmis 17-jer
gaizarda. es aris, batonebo, kapitaldabandebis Zala,
roca fuli muSaobs SenTvis Seni Zalisxmevis gareSe.
da, ai, kargad daixsomeT simdidris mesame jadosnuri
wesi: yoveli dazogili moneta unda muSaobdes SenTvis
da sistematurad mohqondes damatebiTi Semosavlebi.

42
yvelaze mdidari kaci babilonSi

wesi meoTxe _
daicavi Seni simdidre danakargebisgan

_ oqro, romelic Tqvens safuleSia, saimedo dacvas


saWiroebs. winaaRmdeg SemTxvevaSi misi dakargvis saf­
rTxe Cndeba. mTeli sibrZne ki imaSi mdgomareobs, iswav­
loT moufrTxildeT da daicvaT Tqveni danazogebi. _ am
sityvebiT daiwyo meoTxe gakveTili maswavlebelma.
_ is, vinc simdidres flobs, adre Tu gvian dgeba
cdunebis winaSe, rom Tavisi kapitali Cados momxiblav
proeqtSi da amiT kidev ufro meti mogeba miiRos. xSi-
rad macduneblis rolSi gamodian megobrebi, naTesave-
bi an ubralod `Wkuis damrigeblebi~. isini gvTavazoben
fantastikur proeqtebs, romlebiTac gamdidreba Zalian
advilad misaRwevia, magram gaxsovdeT: yoveli kapital-
dabandebisTvis gamoiyeneT erTi principi _ usafrTxoe-
bis maqsimalurad uzrunvelyofa. yoveli SemoTavazeba
maRal procentsa Tu maRal mogebaze, Seicavs saxifa-
To riskebs, ramac Tqvens kapitals SeiZleba safrTxe
Seuqmnas. aucileblad yuradRebiT da detalurad unda
SeiswavloT investirebis dadebiTi da uaryofiTi mxa-
reebi, dabandebuli Tanxis amoRebis SesaZleblobebi, Se-
saZlo danakargebis zRvruli masStabebi. am SemTxvevaSi
nu iqnebiT zedmetad optimisti.
moswavleebi gulisyuriT usmendnen brZeni maswavleb-
lis rCevebs. yvela xvdeboda, rom simdidrisken mimavali
gza adamianisgan gonierebas da swori nabijebis gadad­
gmas moiTxovda.
_ Tundac daapiroT Tqveni danazogis gasesxeba, _ ga-
nagrZo gakveTilis axsna brZenma arkadim. _ aucileblad
darwmundiT, rom msesxebeli gadaxdisunariania, Seiswav­
leT misi reputacia, raTa Tqveni SromiT dagrovili
simdidre viRac Sarlatanis an kidev TaRliTis xelSi ar
moxvdes.

43
jorj samuel kleisoni

_ Cemi pirveli kapitaldabandeba CemTvis namdvil koS-


marad da tragediad iqca. mTeli wlis nagrovebi fuli
mivande qvis ostat azrums, romelic gaemgzavra Soreul
mogzaurobaSi qalaq tirSi, saidanac unda Camoetana fi-
nikiuri Zvirfaseuloba. vicodiT, rom babilonSi Zalian
Zvirad fasobda es saqoneli, amitom gvqonda didi mo-
gebis miRebis molodini. finikielebi aRmoCndnen TaR-
liTebi, xolo Cemi kompanioni azrumi ki _ gamoucdeli,
saqmis umecari da motyuebuli. ase, rom Cemi naSrom-­
nawvalebi qarma waiRo. dRes, roca didi cxovrebiseuli
gamocdileba da codna miviRe, vacnobiereb, rom udide-
si Secdoma iyo fulis micema qvis ostatisTvis, rome-
lic ZvirfaseulobaSi ver erkveoda. amitomac Cemi rCeva
aris: ar andoT Tqveni simdidre arakompetentur adamia-
nebs, aseve ar andoT saeWvo reputaciis mqone subieq-
tebs. Tqven unda iyoT Tqveni simdidris yvelaze saimedo
daraji, raTa daicvaT igi yovelgvari riskebisgan. sanam
maqsimalurad ar darwmundebiT Canafiqris an miRebuli
SemoTavazebis saimedoobaSi, manamde erTi monetac ki ar
amoiRoT Tqveni yulabidan. SeiswavleT, gamocdil ada-
mianebTan gaiareT konsultaciebi, kargad awon-­dawoneT
kapitaldabandebis susti da Zlieri mxareebi da mxolod
amis Semdeg miiReT gadawyvetileba.
darbazSi iyo msjeloba, kamaTi, sxvadasxva cxovrebi-
seuli situaciis ganxilva. Semdgom maswavlebeli daem­
Svidoba moswavleebs da momdevno dResac SeTanxmebul
dros daibara isini axali gakveTilis asaxsnelad.

wesi mexuTe _
gadaaqcie Seni sacxovrisi momgebian sawarmod

_ SevTanxmdiT, rom Cveni Semosavlebis cxra meaTedi


ixarjeba Cveni da Cveni ojaxebis yoveldRiur moTxov-
nilebebze, magram am danaxarjebis Tundac mcire nawili

44
yvelaze mdidari kaci babilonSi

mainc Tu aRmoCndeba sasargeblo da momgebiani xarji,


maSin Cveni Semosavlebi kidev ufro swrafad gaizrdeba.
_ am sityvebiT daiwyo mexuTe gakveTili brZenma maswav­
lebelma.
_ babilonis dabalSemosavliani mosaxleobis didi
nawili cxovrobs miwurebSi. bevrs sakuTari sac­
xovrebelic ar aqvs da saxlebis mepatroneebs qiras ux-
dian, cxovroben viwrod TavianTi ojaxebiT. bednierebaa,
roca adamians aqvs Tavisi saxli, ezo, sadac xarobs xe-
xili, mohyavs bostneuli da marcvleuli. amitomac yo-
veli Tqvengani unda miiswrafvodes, hqondes sakuTari
kar-midamo, sadac ojaxTan erTad mSvidad, bednierad da
uzrunvelad icxovrebs. nebismiers SeuZlia hqondes sa-
kuTari saxli da ezo. Cvenma didebulma da Zlevamosilma
xelmwifem ise gaafarTova babilonis sazRvrebi, rom uam-
ravi miwaa, sadac saxlebis aSeneba da meurneobis mowyoba
aris SesaZlebeli. aseve mevaxSeebi sixaruliT asesxeben
fuls imaT, vinc uZrav qonebas yidulobs, miwebs, saxls,
warmoebas. roca Tqven sesxiT SeiZenT saxl-kars, Sem­
dgomSi regularulad ixdiT kreditis ZiriTad Tanxas da
procents, xolo ramdenime weliwadSi Tqven srulad ga-
moisyidiT sesxiT SeZenil qonebas da xdebiT misi sruli
baton-patroni. Tqvens gulebSi daisadgurebs sixaruli,
kmayofileba da simSvide. ukve aRar giwevT qiriT cxov-
reba da mudmivad gadasaxadis gadaxda saxlis mepatro-
nisTvis. Tqven sakuTar kar-midamoSi SegiZliaT gaaSenoT
xexiliani baRi, meurneoba, moaSenoT Sinauri cxovele-
bi da frinvelebi, daTesoT marcvleuli da bostneuli.
mTeli ojaxiT gauZRveT am saqmes da Tqveni sakuTari
saxli aqcioT Tqveni ojaxis Semosavlis damatebiT wya­
rod. amitomac kargad daixsomeT, Svilebo: aucileblad
gaxdiT uZravi qonebis mesakuTreebi, droze daaRwieT qi-
riT cxovrebas Tavi. Tqveni SeZenili qoneba ki Semdgom
aqcieT fulisa da dovlaTis momtan sawarmod.

45
jorj samuel kleisoni

wesi meeqvse _
uzrunvelyavi Semosavlebi samomavlod

_ adamianis sicocxle miedineba gansazRvrul droSi


dabadebidan moxucebulobamde. es aris cxovrebis gza
da veravin gadauxvevs mas. mxolod RmerTebs SeuZliaT
gaagrZelon an Seamoklon Cveni cxovrebis gza, amito-
mac dResve ifiqreT momavalze, roca daberdebiT, roca
sasicocxlo Zalebi amogewurebaT, dasustdebiT, maSin
gqondeT Rirseuli, uzrunvelyofili da mSvidi sibere,
aseve datovoT ojaxi Zlierad da daculad. Tu Tqven
am wessac kargad SeiswavliT, maSin ar SegeSindebaT mo-
xucebulobis da arc sikvdilis, rameTu mSvidad gada-
xvalT miRmier samyaroSi. _ am sit­yvebiT mimarTa meeqvse
dRes brZenma arkadim moswavleebs.
_ man, vinc Seicno fulis kanonebi, uzrunvelyo mud-
mivi da mzardi Semosavlebi. Seqmna usafrTxo da ke-
TildReobiT savse momavali. Tqveni kapitaldabandebe-
bi ise unda dagegmoT, rom Semosavlebi mravali weli
uwyve­tad Caedinebodes Tqvens yulabaSi da moxucebulo-
bisas Tqvenive darguli simdidris xe uxvad gaZlevdeT
nayofs. Tqven SeiZleba gadamaloT dagrovili fuli
da daelodoT siberes, magram es ar iqneba gonivruli
gadawyvetileba, radgan mainc arsebobs misi dakargvis
an moparvis safrTxe. me gTavazobT gansxvavebuli gziT
svlas. Tqveni danazogebiT SegiZliaT SeiZinoT miwa, sax­
li, raime saxis meurneoba an mcire warmoeba. Tu goniv-
rul SenaZens ganaxorcielebT, maSin momgebiani da dama-
tebiTi Semosavlis momtani iqneba igi TqvenTvis.
_ aseve SegiZliaT garkveuli danazogebi asesxoT me-
vaxSes (Tanamedrove samyaroSi banks _ mTargmnelis Se-
niSvna) da masze daricxuli sargebeli iqneba damatebiTi
Semosavali. SeiZleba Tavidan didi Tanxa ar iyos, magram
wlebis ganmavlobaSi nazardi jamiT dagrovili, sakmaod

46
yvelaze mdidari kaci babilonSi

did mogebas iZleva. es wesi kargad daixsomeT da sibe-


re mSvidi da uzrunveli geqnebaT. Tqveni axalgazrdoba
da aqtiuri cxovrebis wlebi maqsimalurad moandomeT
aqtivebis, simdidrisa da dovlaTis Seqmnas da mogro-
vebas, raTa Tavidanve myari safuZveli CauyaroT Tqveni
ojaxis siZlieres, finansur keTildReobas da sakuTar
mSvid da uzrunvelyofil siberes. es aris gamdidrebis
meeqvse jadosnuri wesi. ifiqreT amaze da gaxsovdeT
isic, rom sul axalgazrda da jan-RoniT savseni ar iqne-
biT, Tqvenc moxucdebiT, amitomac dros nu dakargavT.
daiwyeT moqmedeba dauyovnebliv.

wesi meSvide _
srulyavi Semosavlis miRebis unarebi

_ da ai, Cemo Svilebo, Cven vasrulebT fulisa da


simdidris kanonebis Seswavlas. dRes gagimxelT warma-
tebis mTavar saidumlos. _ am sityvebiT miesalma brZe-
ni maswavlebeli darbazSi msxdom mowafeebs. _ magram
gaiTvaliswineT axla msjeloba ar iqneba oqroze, Cven
visaubrebT Tqvenze, Cem win mjdom mamakacebze. mogiyve-
biT, ra aris im warmatebis mdgeneli, rac Caideba Tqvens
gonebasa da gulebSi:
arc Tu didi xnis win CemTan movida erTi axalgazrda
da mTxova mesesxebina misTvis fuli. me vkiTxe, Tu ris-
Tvis sWirdeboda fuli, razedac damwuxrebiT mipasuxa,
rom mas ar hyofnis jamagiri, raTa dafaros xarjebi.
movismine ra misi pasuxi, avuxseni, rom fulis gamsesxeb-
lisTvis igi aris sarisko msesxebeli, radgan ar aris
gadamxdelunariani da ver dafaravs kredits. Semdgom
ki vurCie, rom misTvis saukeTeso gamosavali iqneboda
emuSava Semosavlebis gazrdaze.
_ ras akeTeb amJamad, rom Seni Semosavlebi gaizar-
dos? _ davusvi mas es SekiTxva.

47
jorj samuel kleisoni

_ yvelafers vakeTeb, rac SemiZlia. bolo or TveSi


eqvsjer vTxove Cems ufross gaezarda CemTvis jamagiri,
magram uSedegod. sxvebs ecinebodaT Cems qmedebaze, me
ki kvlav da kvlav viTxovdi xelfasis momatebas, radgan
miWirda Zalian.
marTlac, raoden sasaciloc ar unda iyos am axalgaz­
rdis saqcieli, masSi ikveTeba mTavari, rac warmatebis
misaRwevad aucilebelia da es aris meti Semosavlis mi-
Rebis mZafri survili. survili upirvelesia. mizezi ki
unda iyos mZlavri da mkafio. bundovaneba survilebSi
sazianoa. gamdidrebis survili unda iyos rogorc sa-
natreli ocneba, Zlieri da aRmatebuli. yoveli didi,
mcirediT iwyeba. adamiani, vinc daisaxa miznad 5 oqros
gamomuSaveba da miiRo is, Semdeg miznad isaxavs 10 oqros
monetas, Semdeg 20-s, 100-s da ase nabij-nabij miaRwe-
vs did simdidres, magram daeufleba ra codnas da
unars, gamoimuSaos da Seinaxos mcire simdidre, maSin
igi SeZlebs uzarmazari simdidris movlas da marTvas.
fulis da gamdidrebis jadosnuri wesebi erTnairad war-
matebulad muSaobs mcire, saSualo da didi moculobis
fulTan da simdidresTan mimarTebiT.
survili unda iyos martivad formulirebuli da
mkafio. Tu survili bevria, maSin adamians efanteba yu-
radReba, ekargeba koncentracia da veRar aRwevs sasur-
vel mizans. adamiani, rogorc ki mkafiod gaerkveva da
Camoyalibdeba fulTan mimarTebiT Tavis survileb-
Si, Semosavlebi Semdeg TavisiT Cndeba da Caedineba mis
yulabaSi. roca axalgazrda viyavi da ar mqonda osta-
toba, vmuSaobdi Cveul reJimSi, vwerdi teqstebs Tixis
dafebze, Tumca arcTu xarisxianad da verc swrafad.
amave dros vamCnevdi, rom irgvliv iyvnen Cemze ukeTesi
ostatebi, romelTa Sroma Cemsas aRemateboda da gasam­
rjelosac Cemze mets iRebdnen. maSin mivxvdi, rom ufro
metad unda damexvewa Cemi ostatoba, raTa Cemi Semosav­
lebi gazrdiliyo. meti interesi, meti mondomeba, saq-

48
yvelaze mdidari kaci babilonSi

mis mimarT meti koncentracia da male Cemi ostatobac


sag­
rZnoblad daixvewa da Cemma Semosavlebmac moimata.
es CemTvis iyo aRmoCena, romliTac me warmatebas mi-
vaRwie. rac ufro gvemateba sibrZne da ostatoba, miT
mets gamovimuSavebT. mondomebuli da gonieri adamiani
miil­tvis srulyofilebisken. Segirdi iqceva ostatad,
ostati zrdis axal Segirdebs da Tavad xdeba saqmis
baton-­patroni, sadac axla ukve sxvebi muSaoben misTvis
da igi saqmes uZRveba, marTavs.
yoveli Rirseuli adamiani mkacrad unda icavdes
cxovrebiseul mcnebebs: ar daidos valebi, Tu gadax-
da ar SeuZlia; izrunos ojaxis wevrebze, raTa ojaxi
amayobdes misiT; datovos iseTi anderZi, romliTac sa-
marTlianad da Rirseulad gaanawilebs Tavis qonebas;
icodes TanagrZnoba da daexmaros gaWirvebulebs; iyos
Zvirfasi adamianebis mimarT gamorCeulad yuradRebiani.
gamdidrebis meSvide wesiT adamianma sistematurad
unda daxvewos Tavisi unarebi, SesaZleblobebi, SeiZinos
meti codna da sibrZne, icxovros ise, rom iyos pativce-
muli da dafasebuli.
maS ase, me gadmogeciT gamdidrebis Svidi, erTi
SexedviT, martivi da Tan Sesasruleblad rTuli wesi,
romlebsac veuflebodi, viyenebdi da vxvewdi mTeli
cxovreba. Cemi es rCevebi iqneba Tqveni gzamkvlevi sim-
didrisken mimaval gzaze. saocrebebiT savse qalaq ba-
bilonSi trialebs imdeni oqro da simdidre, rac arc
dagesizmrebaT, ganuzomlad bevri da sakmarisi yvelas-
Tvis. iareT Tamamad win! cxovrebasa da saqmeSi gamoca-
deT is, rac me gaswavleT. moipoveT, gamoimuSaveT, da-
zogeT, gaamravleT, sworad daabandeT kapitali _ es
Tqven SegiZliaT da amas Tqven miaRwevT!
Svilebo, roca gaiwafebiT, sxvebsac aswavleT! sim-
didre yvelas eyofa. dae, rac SeiZleba meti SeZlebuli
da mdidari adamiani cxovrobdes Zlevamosil da RmerTe-
bisgan dalocvil qalaq babilonSi!

49
mis aRmatebuleba
iRbalTan Sexvedra

Tu adamiani iRbliania, maSin mas


umarTlebs yvelaferSi. CaagdeT TaviT
mdinare evfratSi da is mRvrie wylidan
amoyvinTavs margalitebiT xelSi.
Zveli babilonuri andaza

y oveli adamianis survili, iyos iRbliani, aris uSreti


da amouwuravi. Zveli babilonelebi iseve ocnebobdnen
iRbalze, rogorc dRes ocneboben Cveni Tanamedroveni.
adamianebs gvjera, rom iRblis qalRmerTi iqneba mow­
yale da Cven aucileblad gagvimarTlebs, magram aris ki
SesaZlebeli Cvenken movizidoT iRbali da miviRoT misi
guluxvi saCuqrebi?
es kiTxva odesRac aRelvebdaT babilonis macxov-
reblebs. maT fiqri da msjelobac uyvardaT. cdilob­
dnen epovaT am kiTxvaze pasuxi da mis ZiebaSi, SromaSi
babiloni iqca Zveli civilizaciis umdidres da uZlie-
res qalaqad. maSin ar iyo skolebi, arc umaRlesi saswav­
leblebi, Tumca babilonSi imxanad funqcionirebda
codnis taZari, romelic iyo mravalprofiliani saswav­

50
yvelaze mdidari kaci babilonSi

lo dawesebuleba. Tavisi sididiTa da mniSvnelobiT


igi ar Camouvardeboda mefis sasaxles, babilonis da-
kidebul baRebsa da RmerTebis taZarsac ki. dReisaTvis
misi nangrevebic ki ar aris SemorCenili, Tumca Zveli
babilonis inteleqtualuri ganviTareba da ganaTle-
bis done mTlianad iyo damokidebuli codnis taZarze.
swored aq gadascemdnen samyaroseul sibrZnes moxalise
maswavleblebi, xolo mniSvnelovan Temebze xSirad imar-
Teboda Sekrebebi, ganxilva-forumebi. codnis taZris
kedlebSi ar iyo sazogadoebis klasobrivi ierarqia. aq
ukanasknel Rataks SeiZleba kamaTSi gamoewvia qalaqis
warCinebuli, mdidari da misTvis daemtkicebina WeSmari-
teba gansaxilvel sakiTxSi.
codnis taZars xSirad stumrobda babilonis umdid-
resi kaci, brZeni arkadi. taZarSi iyo vrceli darbazi,
sadac xSirad ikribebodnen sxvadasxva asakis mamakacebi,
umetesad saSualo asakis babilonelebi da ganixilavdnen
saWirboroto sakiTxebs.
axla ki, Zvirfaso mkiTxvelo, modiT, cota xniT war-
movidginoT, rom varT maT sazogadoebaSi, maT gverdiT
da gavarkvioT, SeZles Tu ara Zvelma babilonelebma
warmatebisa da simdidris saidumloebebis Secnoba.
mze horizontisken daeSva. wiTeli elvare burTi
moefara gaudabnoebul tramalebs. saRamo xans arkadi
dinji nabijebiT Sevida codnis taZarSi da miuaxlovda
tribunas, sadac xSirad sityviT gamodioda xolme. dar-
bazSi ramdenime aTeuli msmeneli Sekrebiliyo, umeteso-
ba qvis iatakze dafenil xaliCebze mokalaTda.
_ aba, Tanamoqalaqeno, TqviT, Tu ra Temaze isurvebT
dRes saubars? _ mimarTa kiTxviT oratorma darbazSi
Sekrebilebs.
_ aris erTi kiTxva, romelic Zlier maRelvebs, _
fexze wamoimarTa maRali da wiTuri mamakaci, _ veWvob,
Rirs ki am Temaze saubari da sajarod ganxilva? _ igi

51
jorj samuel kleisoni

cota xniT Seyovnda, magram mere STagonebulma daiwyo: _


dRes me, marTlac, gamimarTla, vipove oqros monetebiT
savse qisa. es marTlac iRbalia da axla Zlier minda, rom
iRbali cxovrebaSi mudam CemTan iyos da mimarTlebdes.
amaze xom Tqvenc ocnebobT? amitomac es gaxda Cemi Se-
kiTxvis mizezic. rogor movizido iRbali? aris Tu ara
SesaZlebeli Cemi raime qmedebiT gavxde ufro iRbliani?
_ friad saintereso Temaa, _ wynarad upasuxa tri-
bunasTan mjdomma arkadim, _ es sakiTxi uTuod imsaxu-
rebs ganxilvas. Tu gamokiTxvas CavatarebT, vnaxavT, rom
zogi iRbals miawers SemTxveviTobas, zogi fiqrobs, rom
iRbals ganagebs qalRmerTi aSTari, romelic mxolod
rCeulebs swyalobs. zogsac miaCnia, rom iRbali adamia-
nis dabadebisas varskvlavebis ganlagebazea damokidebu-
li. maS ase, gsurT Cveni dRevandeli msjelobis Tema
iyos iRbali? _ ikiTxa brZenma oratorma.
_ diax! gvinda! _ erTxmad gaisma SeZaxilebi darbazSi.
_ maSin, dasawyisisTvis, movusminoT maT, visac cxov-
rebaSi erTxel mainc gamoucdia iRblis sikeTe da sixa-
ruli.
darbazSi siCume Camowva. aravis gamouTqvams sityviT
gamosvlis survili.
_ rogorc Cans, iRbali marTlac iSviaTobaa, radgan
gasaxsenebelic araferi gaqvT.
_ erTs vityvi, pativcemulo sazogadoebav, _ fexze
wamodgomiT mimarTa Sekrebilebs axalgazrda mamakacma.
_ Cven, roca iRbalze vsaubrobT, albaT bevrs Tavi war-
mogvidgenia saTamaSo magidasTan da azartSi Sesulebi
velodebiT fortunas wyalobas, Tumca es wyaloba arsad
Cans.
darbazSi erTxmad da xmamaRla gadaixarxares.
_ kargi dasawyisia, vxedav saintereso diskusia gve-
lodeba, _ warmoTqva arkadim. _ ar SeiZleba saTamaSo
momentis da mamakacSi arsebuli azartis ignorireba. es

52
yvelaze mdidari kaci babilonSi

bevrs aqvs da yvela iRblis imedad aris, roca gamdid-


reba da warmatebis miRweva fulze TamaSiT ganuzraxavs.
_ mec vityvi oriod sityvas, _ saubarSi Caeria kidev
erTi msmeneli. _ cxenebis doRi, romelic guSin gaimar-
Ta, marTlac saocari iyo. guli miTrTis, roca saWeneb-
lad gamoyvanil etlebSi Sebmul cxenebs vxedav. albaT
iRblis gamgebeli qalRmerTi ereva cxenebis doRSic da
Tavad swyvets, Tu romeli iqneba gamarjvebuli.
_ ratom fiqrob, rom iRblis qalRmerTs cxenebis
doRi ainteresebs? _ kiTxviT mimarTa maswavlebelma. _
me warmomidgenia is, rogorc siyvarulis da madlierebis
qalRmerTi da swyalobs nebismiers, vinc amas imsaxurebs.
me ar veZeb iRbals saTamaSo magidasTan, an Tundac cxe-
nebis doRze. es is adgilebia, sadac adamianebi ufro xSi-
rad kargaven fuls, vidre igeben. me iRbals veZeb iq, sa-
dac saqme keTdeba, sadac raRac iyideba, iwarmoeba, sadac
adamiani dovlaTs da simdidres qmnis. swored iq unda
eZio iRbali da gonierebasac Tu gamoiCen, is arasdros
migatovebs da mudam Seni megzuri iqneba. TamaSi ki ve-
rasdros gaxdeba Tqveni warmatebis adgili da Tu mo-
mentalurad raime sargebels naxavT, imasac male asgzis
waagebT. axla modiT, gavixsenoT, Tu rogor ideba fso-
nebi azartul TamaSebSi. es iqneba kamaTeli an sxva alba-
Tobaze agebuli TamaSi. yvela SemTxvevaSi Cveni, rogorc
moTamaSis Sansebi aris dabali, 50/50-ze bevrad naklebi,
xSirad 1/5-Tan an 1/10-Tan. umetesoba moTamaSeebisa ver
acnobierebs, rom aseT pirobebSi gamarjvebis Sansi mini-
maluria. amasve adasturebs realuri faqtebic.
_ arada zogs mainc umarTlebs da did Tanxasac igebs.
_ wamoiZaxa viRacam ukana rigebidan.
_ SesaZlebelia, viRac igebs kidec, _ wynarad upasuxa
brZenma arkadim, _ magram me maqvs kiTxva: ramdenad xSi-
ria msgavsi mogeba? da SeiZleba Tu ara, msgavsi mogebis
miRebis molodini iyos Cveni stabiluri Semosavlis

53
jorj samuel kleisoni

miRebis garantia? me bevrs vicnob, vinc Tavisi SromiT


da gonierebiT gamdidrda, magram aravis vicnob iseTs,
vinc gamdidrda azartuli TamaSebiT. SeiZleba erTxel
moigo, magram ramdenjer waago? da rogoria es Tana-
fardoba? aq sxvadasxva asakisa da profesiis mamakacebi
xarT. aba, wamodges iseTi vinme, vinc azartuli Tama-
Sebi sistematuri Semosavlis wyarod aqcia da daenaxos
danar­Cenebs.
darbazSi siCume iyo. arc fexze wamomdgara vinme.
_ rogorc vxedavT, azartul TamaSebSi iRbali nakle-
bia, uiRbloba ki meti, _ ganagrZo maswavlebelma. _ ma-
Sin gadavinacvloT sxva sferoebSic. yoveldRiur cxov­
rebaSi xSirad poulobT fuls an Zvirfaseulobas? an
TvliT, rom raRac saganZuris povnis molodinSi yofna
Tqven rameSi wagadgebaT?
kvlav siCume sufevda did darbazSi. moswavleebi du-
miliT gamoxatavdnen Tanxmobas.
_ axla ki modiT CavixedoT im sferoebSi, romlebSic
Cven Tavad vsaqmianobT. magaliTad aviRoT vaWari, ro-
melmac sarfiani garigeba dado da mogebac naxa. Tqveni
azriT, es aris iRbali Tu misi Sromisa da unarebis Se-
degi?
_ Rrmadpativcemulo arkadi, vityvi oriode sityvas,
_ fexze wamodga erTi abreSumis TeTr xalaTSi gamowyo-
bili xanSiSesuli vaWari. _ me bevri warmatebuli garige-
ba mqonda cxovrebaSi, magram aseve maxsendeba iseTebic,
roca Zalian axlos viyavi warmatebasTan, Tumca bolo
momentSi iRbalma miRalata. yoveli aseTi uiRbloba
CemTvis zaraliT sruldeboda. albaT Tqvenc geqnebodaT
msgavsi SemTxvevebi cxovrebaSi. yovelive amis dasturad
giambobT erT Cems istorias. mravali wlis win, roca
axalgazrda viyavi, axaldaqorwinebuli da Zal-RoniT
savse, fuls baraqianadac gamovimuSavebdi. xelgaSlila-
dac vcxovrobdi. imxanad CemTan mama movida da mTxova,

54
yvelaze mdidari kaci babilonSi

monawileoba mimeRo erT macdunebel saqmeSi. mamis me-


gobris Svilma babilonis maxloblad SeaTvaliera erTi
mitovebuli miwis nakveTi. am teritoriidan moSorebiT
gadioda sarwyavi arxi. Sesabamisad, miwa mourwyavi rCe-
boda da unayofo iyo. axalgazrdam SeimuSava gegma. ga-
dawyvita eyida es TiTqosda uvargisi nakveTi dabal fa-
sad, Semdgom teritoriaze daedga sami wylis wisqvili,
romelsac moqmedebaSi moiyvandnen xarebi. wyali xelov-
nurad gadaityorcneboda da nakveTic wyliT momaragde-
boda. es ukve mas nayofier teritoriad aqcevda. Semdgo-
mi misi nabiji ki iyo is, rom daeyo mTeli es teritoria
mcire nakveTebad da sarfianad qalaqis mosaxleobisTvis
mieyida. radgan ukve Tavad qalaqSi Zalian siviwrove iyo
da samosaxlo miwis deficiti SeiniSneboda, kargi Cana-
fiqri Canda, magram axalgazrdas ar hyofnida saxsrebi,
rom es gegma ganexorcielebina. marto arc mas da arc
mamamiss ar hqondaT sakmarisi Tanxa da amitom gaCnda
kompanionobis idea. ramdenime Tanamoazre erToblivi
ZalebiT da erToblivi fuliT unda SevWidebodiT am
saqmes. unda gaerTianebuliyo Tormetamde adamiani sxva-
dasxva SenataniT da garigebis dasrulebis Semdeg mogeba
gaiyofoda maTi Senatanebis proporciulad.
_ Svilo Cemo, _ mommarTa mamam gadawyvetilebis miRe-
bisas, _ Sen axla dgam damoukidebel nabijebs da Sedixar
zrdasrul asakSi. minda rom iTanamSromlo qalaqis sxva
saqmian da warmatebul adamianebTan, maTTan erTad ake-
To saqmeebi da martom ar dauSva iseTi Secdomebi, rac
me axalgazrdobaSi davuSvi.
_ brZnulia Tqveni sityvebi, mamav batono. me mar­
Tla Zalian minda gamdidreba, magram Cemi amJamindeli
SemosavlebiT bevri sxvadasxva xarjis dafarva miwevs,
amitomac kidev erTi axali xarjis damateba gamiWirdeba.
me jer axalgazrda var, yvelaferi win maqvs da momaval-
Si SevZleb fulis gadadebas. amJamad ki Tavs Sevikaveb.

55
jorj samuel kleisoni

_ cxovreba axla gaZlevs Sanss, Svilo, daukvirdi,


dainaxe SesaZlebloba, romelic geZleva da miiRe ga-
dawyvetileba. nu Seyovndebi, wadi axlave Cemi megobris
vaJTan, daelaparake da gaxdi misi partniori. Cade mis
wamowyebaSi Seni danazogi da Sen gaxdebi perspeqtiuli
biznesis mewile, rac momavalSi met mogebas mogitans.
Sansi gaqvs dRes, romelsac Tu gauSveb, samudamod da-
kargav.
mamis Txovnis miuxedavad, mainc Tavi Sevikave. viyavi
axalgazrda da siRrmiseulad ar vfiqrobdi, aseve mac-
dunebda kargi cxovrebis survili da rasac vSoulob-
di, TiTqmis sul vxarjavdi. Cems azrze iyo Cemi colic,
masac dRevandeli dRiT tkboba erCivna fulis gadade-
bas da saq­meSi Cadebas. mokled, me ar gavxdi im kompaniis
monawile partniori. yvelaferi ganviTarda uCemod da,
amasTanave, gegmis Sesabamisad. erTad Sekrebilma Tana-
moazreebma marTlac iyides iafad is miwis nakveTi, Sem-
deg yvelaferi ise gaakeTes, rogorc gaTvlili hqondaT
da ramdenime weliwadSi patar-patara miwis nakveTebi
didi mogebiT gayides. Canafiqrma arnaxuli Semosavali
moutana maT, me ki TamaSgare mdgomareobaSi aRmovCndi.
viRac ityoda, rom isini iyvnen iRblianebi da me uiRblo,
Tumca yvelaferi swori da araswori gadawyvetilebebi-
dan gamomdinareobda. iRbali swyalobs mas, vinc goniv-
rulad afasebs situacias da gaazrebulad moqmedebs.
_ es istoriac adasturebs, rom iRbali TavisiT ara-
visTan midis. simdidre rom daagrovo, jer unda gadad-
ga pirveli nabijebi, daiwyo dagrovebiT, Seqmna mcire
sawyisi kapitali da Semdgom ganaxorcielo gonivruli
kapitaldabandeba. warmateba swori da drouli moqmede-
bebiT miiRweva. yoveli dakarguli dRe aris dakarguli
moneta, romelic ar Cavarda Tqvens yulabaSi.
_ batonebo, neba momeciT, mec vTqva oriode sityva,
_ warmoTqva Savgvremanma mamakacma, romelic mTeli am

56
yvelaze mdidari kaci babilonSi

xnis manZilze Cumad ijda da usmenda sxvebs. _ me amJamad


myavs msxvili fara _ ramdenime aseuli saqoneli. yve-
laferi ki daviwye imiT, rom, jer kidev ymawvilma, Cemi
dazogili erTi vercxlis monetiT viyide xbo. es iyo
Cemi pirveli nabiji simdidrisa da keTildReobis gzaze.
nel-nela vzrdidi Semosavals, xbos meore xbo mivuma-
te, mere mesame. rasac vSoulobdi nawils dauxarjavad
vinaxavdi. mere roca wamovizarde qalaqidan soflebSi
Cavdiodi da glexebisgan iafad vyidulobdi xboebs, wa-
movzrdidi da vyiddi. arasdros Semiwyvetia dagrove-
ba da Cemi danazogi arasdros damixarjavs garTobasa
da drostarebaSi. wlebis ganmavlobaSi me am principiT
vcxovrobdi da dRes uzarmazari fara myavs. Cemi cxov-
rebiTa da Cemi miRwevebiT me var magaliTi, rom fulis
kanonebis codna da cxovrebaSi misi gatareba aris gza
gamdidrebisken.
_ ra SeiZleba vuwodoT axalgazrdas, romelmac yu-
rad ar iRo mamis rCeva da cxovrebisgan SemoTavazebuli
Sansi xelidan gauSva? _ ikiTxa brZenma arkadim.
_ gamoucdeli, axalbeda, jiuti... _ gaisma darbazSi
SeZaxilebi.
_ diax, batonebo, roca iRbali karze gikakunebs zur-
gi ar unda Seaqcio da momzadebuli unda Sexvde. go-
nieri da gamWriaxi kaci swvdeba iRbals da ar gauSvebs
xelidan, xolo sxva zurgs aqcevs da mis yofas Semdeg
uiRblobas miawers. amitomac daixsomeT: iRbali sxva
araferia, Tu ara Seni Sansis danaxva da swori moqme-
deba. vinc ase iqceva iRbali mudam swyalobs. cxovreba
yvelas aZlevs Sanss, umetesoba, samwuxarod, ver iyenebs
am Sanss.
_ neba momeciT mec gagiziaroT Cemi azrebi am sa-
kiTxze, _ warmoTqva wiTelxalaTianma xanSiSesulma kac-
ma. _ me vflob aqlemebisa da cxenebis jogs. zogjer
vyidulob cxvrebsac da virebsac. mec maqvs mosayoli

57
jorj samuel kleisoni

erTi saintereso istoria, romelic iRbals ukavSirdeba


da gansjisTvis movyvebi mas.
_ erT saRamos, 10-dRiani momqancveli da uSede-
go mogzaurobis Semdeg, davbrundi babilonSi. mTeli
es dReebi davdiodi da sayidlad veZebdi axalgazrda
aqlemebs. roca qalaqs mivuaxlovdiT, daRamda da qa-
laqis Sesasvleli WiSkrebi Caketili dagvxvda. sxva gza
aRar iyo, Cems monebs vubrZane karvebi gaeSalaT, raTa
qalaqis kedlebis gadmoRma Rame gagveTia. wylisa da
sakvebis maragic TiTqmis amowurvamde iyo. Soriaxlos
davinaxe erTi moxuci glexi, romelsac qalaqSi gasayi-
dad Camoeyvana cxvris fara. imasac CemsaviT dahgviane-
boda da qalaqis WiSkrebi Caketili daxvda. glexi Cem-
Tan movida da SemomTavaza, misgan meyida cxvris fara.
man amixsna, rom Zalian eCqareba, meuRle hyavs avad da
xvalamde veRar daelodeba. Tu me misgan mTlianad Se-
viZendi cxvris faras, maSin ufro iafad momyidda.
_ Ramdeboda da me kargad ver SevaTvaliere cxvre-
bi, Tumca maTi bRaviliT Tu vimsjelebdi, marTla bevri
unda yofiliyo. radgan aTi dRe uSedegod veZie aqle-
mebi da veraferi viyide, gadavwyvite am SemoTavazebiT
mainc mesargebla da CemTvis misaRebi, kidev ufro daba-
li fasi SevTavaze. glexi iZulebiT dameTanxma. garigeba
Sedga. davuZaxe Cems monebs da vubrZane cxvrebis gadaT-
vla. glexis TqmiT, 900 suli cxvari hyavda Camoyvanili
gasayidad. RamiT, sibnelis gamo daTvla SeuZlebeli aR-
moCnda. amitom vuTxari glexs, rom faras diliT gadav­
Tvlidi da Tanxasac Semdeg gadavuxdidi. Sewuxebuli
mexveweboda, mixsnida, rom Zalian eCqareboda da sruli
Tanxis ori mesamedi mainc mimeca axla, rom saxlSi dau-
yovnebliv dabrunebuliyo, Tan mis erTgul kacs dami-
tovebda da xval is momexmareboda cxvrebis gadaTvlaSi,
xolo darCenili Tanxa imisTvis gametanebina. me gav-
jiutdi. ar davTanxmdi am pirobas da garigebac CaiSala.

58
yvelaze mdidari kaci babilonSi

diliT mzis amosvlamde gaiRo qalaqis WiSkrebi. Turme


sakvebis didi deficiti iyo imxanad babilonSi da yvela-
nair produqts fasebi momatebuli hqonda. dilauTenia
miscvivdnen qalaqis vaWrebi glexs da cxvrebis Sesyidva
daiwyes, vidre me meZina. sruliad SeiZines mTeli fara
da glexs samjer meti gadauxades, sanam me vTavazobdi
wina RamiT. gawbilebuli da sakuTar Tavze ganawyenebu-
li Sevcqerodi am scenas. Cemma sijiutem damazarala da
karga gvariani mogeba damakargvina. aragonivruli saq-
cielis gamo CemTan mosuli warmateba da iRbali xeli-
dan gamisxlta.
_ sayuradRebo da dasafiqrebeli ambavia, _ saubris
dasasruls SeniSna brZenma arkadim. _ mainteresebs, me-
gobrebo, aba, ra daskvnebi gamogaqvT am istoriis mosme-
nis Semdeg?
_ siCqare sazianoa, magram zedmeti arc WoWmani da
sijiute ar varga, _ dinjad daiwyo Suaxnis kacma, ro-
melic xalxs unagirebis ostatad gaecno. _ garigebas
roca awon-dawoni, Seafaseb da darwmundebi, rom Semo-
Tavazeba momgebiania, dro uazrod aRar unda dakargo
da Sansi xelidan aRar unda gauSva. es garigeba TiTqmis
dazRveuli iyo yvela riskisgan, Canda, rom aqlemebis
vaWrisTvis Zalian sarfianic iyo, amitom TavSekaveba da
dilamde lodini ukve zedmet sifrTxiled da aragoniv-
rul gadawyvetilebad CaiTvleba. am Seyovnebam glexi be-
vrad mogebuli datova. iRbali marTlac zurgs Seaqcevs
imas, vinc gonivrulad ver riskavs an pasiurad elodeba
idealur SemTxvevas. WoWmani da Sinagani SiSebi metad
damazianebelia da marTebuli gadawyvetilebis miReba-
Si xels gviSlis. sijiute da yoymani, romelic xSirad
Cveni axalgazrduli asakis an gamoucdelobis bralia,
gvabrkolebs da cxovrebaSi gamdidrebis Sansebs gvakar-
gvinebs. amitomac es mavne Cveva unda moviSoroT, raTa
ufro Tamamad miviRoT swori da drouli gadawyvetile-

59
jorj samuel kleisoni

bebi. ras gvetyvi, brZeno arkadi? aris Tu ara yoymani da


TavSekaveba uaryofiTi Tviseba?
_ absoluturad geTanxmebiT, _ warmoTqva tribunas-
Tan mdgomma maswavlebelma. _ Cemi xangrZlivi cxovre-
bis da saqmianobis manZilze me bevri msgavsi SemTxveva
mqonia, sxvebTanac bevri minaxavs. uamrav axalgazrdas
gauvlia Cem Tvalwin, romlebsac marTla sTavazobda
fortuna saocar SesaZleblobebs, magram isini amas ver
afasebdnen, ver iyenebdnen Sansebs da warmatebasac ve-
Rar aRwevdnen. Cemi dakvirvebiT mivedi azramde, rom iR-
bali SemTxveviTi movlena ar aris. iRbali Tu SemTxve-
viT vinmesTan midis, is an ver xedavs am SesaZleblobas,
an xedavs, magram maleve kargavs, radgan codniT, azrov-
nebiTa da unarebiT ar aris amisTvis mzad. xolo is, vinc
mzad aris, SesaniSnavad iyenebs bedis saCuqars. misi udi-
debulesoba iRbali swyalobs gonier, saqmian da swrafi
gadawyvetilebis mimReb adamianebs. kargad daixsomeT es
yovelive da cxovrebaSi gaiTvaliswineT.

60
simdidris xuTi kanoni

_ warmoidgineT oqroTi savse mZime tomara da Ti-


xis dafa, masze amotvifruli fulTan dakavSirebuli
brZnu­li warwerebiT. am oridan romels airCevdiT? _
gaisma darbazSi kiTxva.
yvela gafacicebiT usmenda da maT TvalebSi cnobis-
moyvareoba Canda.
_ oqro, ra Tqma unda, oqro! _ SesZaxes darbazSi
msxdo­mebma omaxianad. moxuc qalababs mravlismetyvelad
CaeRima.
_ maS, momismineT. _ xelis aweviT gaCumebisken mouxmo
darbazSi msxdomebs. _ mousmineT veluri ZaRlebis yefas
ukuneT RameSi. damSeuli ZaRlebi bolo xmaze yefen. da-
vuSvaT, Tqven isini daanayreT, ra moxdeba Semdeg? maZ­
Rari ZaRlebi erTmaneTs dauwyeben Rrenas da iwanwale-
ben quCebSi. isini xom saerTod ar fiqroben imaze, rom
xvalac moSivdebaT. zustad asea adamianic, roca mas
sTavazob arCevans oqrosa da sibrZnes Soris, igi irCevs
oqros, xolo sibrZnes arafrad dagidevs. Semdeg xar­
javs am oqros da emsgavseba im maZRar ZaRls, romelsac
kvlav moSivda da yefa daiwyo. oqro yovelTvis daus­
xlteba xelidan im kacs, vinc fulis marTvis kanonebi ar
icis an icis da ar iTvaliswinebs.

61
jorj samuel kleisoni

moxucma qalababma Tavisi TeTri xalaTi saimedod


moixvia tansa da fexebze, radgan SeRamebulze civma qar-
ma daubera.
_ vinaidan xangrZlivi mogzaurobis manZilze erT-
gulad memsaxureT, uvlidiT Cems aqlemebs, gmirulad
ebrZodiT mekobreebs, romelTac yaCaRurad undodaT
Cemi simdidris daufleba, me Tqveni madlobeli var da
axla gaswavliT gamdidrebis xuT kanons, rac cxovrebaSi
gamogadgebaT. yuradRebiT momismineT, vinaidan msgavsi
dRemde araferi geqnebaT mosmenili.
daRamda, mowmendil caze varskvlavebi acimcimdnen.
irgvliv aqlemebis qaravani wamowoliliyo, qviSaze ewyo
tyavebSi SefuTuli gasayidi saqoneli. cxeli da damqan-
cveli dRis Semdeg yvela isvenebda.
_ me mogiyvebiT Cemi mogzaurobisa da Tavgadasavle-
bis Sesaxeb, aseve im saocar istoriebs, romlebic ba-
bilonSi yvelaze mdidari kacis, brZeni arkadis Sesaxeb
msmenia. masze momiTxro Tavisma Svilma, nomazirma, ro-
melic im dros jer kidev axalgazrda iyo.
erTxel Cems batonTan erTad momiwia Ramis gaTeva
nomaziris sasaxleSi. me batons vexmarebodi Zvirfasi
xaliCebis gadatanaSi. yoveli xaliCa, romelic ki mivi-
taneT, saguldagulod gadaamowma nomazirma. mas undo-
da saukeTesoebi amoerCia. roca gadarCeva daasrula,
sufrasTan migviwvia. saucxoo RviniTa da gemrieli xi-
liT gagvimaspinZlda. ai, swored maSin mogviTxro mama-
misis, arkadis saocari istoria da axla me Tqven mogiy-
vebiT:
Zvel babilonSi, tradiciebis mixedviT, vaJi cxov­
robda da izrdeboda mSoblebTan erTad, sanam mSoblebi
ar gardaicvlebodnen. Semdgom ki vaJi xdeboda ojaxis
qonebis memkvidre da aseve mamis saqmis gamgrZelebeli.
es Zveli tradicia iyo da brZeni arkadi xSirad ukmayo-
filebas gamoTqvamda am Zveli adaTis mimarT. rodesac

62
yvelaze mdidari kaci babilonSi

misi Svili, nomaziri davaJkacda, mamam erT dResac mas


Semdegi sityvebiT mimarTa:
_ Svilo Cemo, vidremdis Sen gaxdebi mTeli Cemi sim-
didris memkvidre da Cemi saqmis gamgrZelebeli, manamde
Sen unda daamtkico, ramdenad mzad xar amisTvis, gaqvs
Tu ara unar-Cvevebi damoukideblad da sworad gauZRve
saqmes. amitom me msurs, rom waxvide sazRvargareT. da-
moukideblad gamoimuSao fuli, gamdidrde, daimsaxuro
xalxis pativiscema. dasawyisSi me mogcem or damxmare
saSualebas imisTvis, rom swori gziT iaro. me es Sansi
Cems axalgazrdobaSi ar mqonia: gadmogcem oqros mone-
tebiT savse tomaras da aseve gadmogcem Tixis dafas,
romelzec Cawerilia gamdidrebis xuTi kanoni. Tu Sen
daicav da mihyvebi am kanonebs, SeZleb aramarto daagro-
vo oqro, aramed gaamravlo kidec. axla gaemgzavrebi da
ojaxs daubrundebi aTi wlis Semdeg. dabrunebuli Cama-
bareb srul angariSs Seni ganvlili gzisa da Sedegebis
Sesaxeb. Tu SedegebiT kmayofili viqnebi, maSin gaxdebi
Cemi Rirseuli memkvidre.
mamis gadawyvetileba kanoni iyo nomazirisTvis da
isic erTi tomara oqroTi, Tixis dafiT cxenze amxed-
rebuli gauyva gzas. Tan gaiyola damxmared erTi mona.
rTuli davalebis winaSe idga is da mTeli misi momava-
li sakuTar swor gadawyvetilebebze iyo damokidebuli.
cxovreba ki midioda Cveuli tempiT. es ambavic nel-­nela
daviwyebas mieca, radgan nomaziris Sesaxeb aranairi cno-
bebi ar modioda. aravin icoda sad iyo, ras akeTebda,
saerTodac iyo ki cocxali?! gavida aTi welic da ukve
davaJkacebuli nomaziri daubrunda ojaxs. mamam dide-
buli wveuleba moawyo Svilis pativsacemad. kargadac
moilxines. roca wveuleba dasrulda, brZeni arkadi da
misi coli dasxdnen mdidrul taxtze. mamam, daT­ qmis
Tanaxmad, nomazirisgan moiTxova sruli angariSi, Tu

63
jorj samuel kleisoni

rogor cxovrobda am aTi wlis ganmavlobaSi, ras miaRwia


sakuTari SromiT.
iyo saRamo, did darbazs aTeulobiT zeTis lampari
anaTebda. TeTrebSi Cacmuli monebi ritmulad iqnevdnen
palmis rtoebs, raTa uzarmazar darbazSi sigrile yo-
filiyo. yvelani Camosxdnen. zogi savarZlebSi, zogic
xaliCebze. iyo siCume da molodini. yvelas ainteresebda
nomaziris istoria. igi xom mTeli aTi weli dakarguli
iyo da mis Sesaxeb araferi icodnen.
_ mamav batono, qeds vixri Tqveni sibrZnis wina­Se, _
mowiwebiT daiwyo nomazirma. _ aTi wlis win, roca viwyeb-
di damoukidebel cxovrebas, Tqven damayeneT fundamen-
turi arCevanis winaSe, an gavmxdariyavi Zlieri da da-
moukidebeli adamiani, an vyofiliyavi Tqveni simdidris
msaxuri. Tqven momeciT erTi tomara oqros moneta, ro-
gorc nergi, saidanac unda gamexarebina Cemi simdidris
xe. Cemda samwuxarod, unda vTqva, rom me oqro xeli-
dan ise mecleboda, rogorc iRvreba wyali daxvretili
WurWlidan. Cemi gamoucdeli xelebidan oqro TandaTan
ikargeboda da me verafers vakeTebdi amis SesaCereblad.
im dros gadavwyvite wavsuliyavi qalaq nineviaSi, sadac
raime sarfiani saqme unda wamomewyo. SevuerTdi mo-
gzaurTa qaravans da iq gaviCine megobrebic. maT Soris
iyo ori axalgazrda, romlebsac hyavdaT TeTri ula-
mazesi cxeni, qarze uswrafesi da saocrad mkvir­ cxli.
axalgazrdebi gamomitydnen, rom nineviaSi cxov­ robs
erTi mdidari kaci, romelsac aseve hyavs ganTqmuli
cxeni da xSirad debs sanaZleos doRSi. vinc mis cxens
gaaswrebs uzarmazar mogebas iRebs. axalgazrdebi ir­
wmu­nebodnen, rom maTi cxeni bevrad ukeTesi iyo, sanaZ­
leosac moigebdnen da did fulsac gamohkravdnen xels.
mec davinteresdi. maT SemomTavazes monawileoba mimeRo
am sanaZleoSi. rac meti Tanxa daideboda maTi mxridan,
miT meti iqneboda mogebac. marwmunebdnen, rom gamdid-

64
yvelaze mdidari kaci babilonSi

rebis marTlac realuri Sansi iyo da es xelidan ar unda


gameSva. mec miviRe monawileoba da mamaCemis mocemuli
oqroebis didi nawili fsonad davde. moxda saSineleba.
Cveni cxeni damarcxda da me oqroebi davkarge. aRmov­
Cndi sruliad gaognebuli. mogvianebiT ki gavarkvie, rom
es iyo TaRliTuri sqema. axalgazrdebi aekidebodnen
xolme vaWrebis qaravans, SearCevdnen iq fulian vaWars
da SesTavazebdnen macdunebel winadadebas, xolo is ni-
nevieli mdidari maTTan garigebaSi iyo da am eSmakobiT
naSovn fuls Semdgom iyofdnen, rogorc erTi bandis
wev­rebi. ase grZeldeboda wlebi. bevri gamoucdeli gaa-
bes maxeSi da arc me aRmovCndi gamonaklisi. es iyo Cemi
pirveli cxovrebiseuli mware gakveTili.
gangebam male meore gakveTilic momimzada, aranakleb
mware. roca vaWrebis qaravanTan erTad vmogzaurobdi,
iq gavicani erTi ymawvili, romelTanac davmegobrdi ki-
dec. igi SeZlebuli ojaxis Svili iyo da miemgzavreboda
qalaq nineviaSi konkretul saqmeze. qalaqSi CavediT Tu
ara, man gamiziara ambavi, romelic, marTlacda, macdu-
nebeli iyo. mas gaego, rom aq, nineviaSi, moulodnelad
gardaicvala erTi mdidari vaWari, romelsac ar hyav-
da memkvidre da mTeli misi qoneba, saqoneli saswrafo
wesiT sakmaod dabal fasSi iyideboda auqcionze. axal-
gazrdam SemomTavaza gavmxdariyavi misi partniori da
SegveZina mTeli Tu ara, qonebis nawili mainc, romelsac
Semdgom sxva qalaqSi gavyiddiT maRal fasad. igi mixsni-
da, rom amJamad mas ar hqonda fuli da am saqmisTvis Cemi
oqro gamogveyenebina. ramdenime kviraSi brundeboda ba-
bilonSi da Camoitanda mis wil Tanxas da gamistumreb-
da. es winadadeba me ratomRac perspeqtiulad meCvena
da raime safrTxesac ver vxedavdiT. amitom auqcionze
SeviZineT gasayidad gamotanili saqonlis didi nawili.
kmayofili viyavi, rom saqonlis didi partia SeviZineT
da auqcionze sxvas vajobeT. gavida ramdenime kvira.

65
jorj samuel kleisoni

Cemi partniori agvianebda babilonSi wasvlas da Tavisi


wili Tanxis mocemas. dromac aCvena, rom es saqoneli ar
iyo nineviaSi moTxovnadi da mcire raodenobiT iyidebo-
da. Cemi partniori navaWri Tanxis naxevarze pretenzias
acxadebda, rogorc saqmeSi Tanabaruflebiani mewile.
male davrwmundi, rom igi aranairi fulis momtani ar
iyo da aseTi muSaobiT sul gamiflangavda navaWriT mi-
Rebul Tanxebs. bevrs aRar davlodebivar da igi gavag-
de, vinaidan saqmeSi misi kuTvnili wili daTqmul vadaSi
ar Cado da vali ar gamistumra. am saqonlis sarfianad
gayidvac Zalian Wirda da bevr lodins varCie bevrad da-
bal fasSi momeSorebina mTlianad saqonlis mTeli par-
tia da mivyide erT ebrael wvril vaWars. principSi sxva
myidveli arc myavda.
es aRmoCnda faqtobrivad Cemi meore warumatebeli
garigeba da, saboloo jamSi, me gakotrebis piras aRmo-
vCndi. dro gadioda. arsebuli mcire Tanxac mimTavrde-
boda. dadga mZime dReebi. ukve gamokvebac ki miWirda.
iZulebuli gavxdi fizikurad memuSava, rom saarsebo
Tanxa gamomemuSavebina. gavyide orive cxeni, gavyide,
aseve, mona, romelic babilonidan wamosuli sul Cem
gverdiT iyo. tansacmelic ki gavyide. umZimes yofaSi
max­sendeboda mamis sityvebi da misi Cemdami rwmena, rom
me warmatebas mivaRwevdi da Rirseul kacad davbrunde-
bodi babilonSi.
mTeli darbazi sulganabuli usmenda nomaziris naam-
bobs. deda Tavdaxrili Cumad tiroda. brZeni arkadi Ca-
fiqrebuli Sehyurebda Svils.
_ da, ai, am dros, roca ukanasknel tansacmelebs va-
xarisxebdi da gasayidad vamzadebdi, raTa saWmeli meyi-
da, abreSumis naWerSi gaxveuli Tixis dafa vipove, ro-
melsac mTeli gza ase SefuTulad davatarebdi, aRarc
maxsovda da yuradReba arc mimiqcevia. es is Tixis dafa
iyo, romelic oqros tomarasTan erTad gadmomca mamam.

66
yvelaze mdidari kaci babilonSi

masze ki gamdidrebis 5 kanoni ewera. mondomebiT da in-


teresiT gadavikiTxe da axlaRa mivxvdi, rom mTeli es
gza, sibrZnes Tan davatarebdi da am dros ki sulelurad
davkarge Cemi oqroebi. es iyo gardamtexi momenti Cems
cnobierebaSi da me mtkiced vuTxri sakuTar Tavs, rom
amieridan vicxovreb mxolod am wesebis dacviT. morCa!
sxva azri aRar meqneba! davZlev yovelgvar cdunebas!
Tixis dafaze mamam specialurad CemTvis amoatvif­
vrina gamdidrebis xuTi kanoni:

1. oqros (igive fuls) izidavs is, vinc Tavisi ga-


momuSavebuli Tanxis meaTeds gadadebs da ar
daxarjavs.
2. oqro brZeni kacis xelSi warmatebulad
muSaobs da damatebiT Semosavals iZleva. me-
patronem unda iswavlos Wkvianurad kapital-
dabandeba.
3. oqro saWiroebs dacvas, amasTan sifrTxiles
da brZeni adamianebis rCevebis gaTvaliswine-
bas, raTa sarisko dabandebebisgan Tavi davic-
vaT.
4. oqros ar uyvars, roca gamoucdeli adamianis
xelSi moxvdeba da iseT saqmeSi Caideba, risi
codnac mis mepatrones ar aqvs.
5. oqro TevziviT usxlteba xelidan imas, vinc
avantiuristul da zedmetad riskian saqmeebs
eWideba uceb gamdidrebis molodiniT.

_ es xuTi kanoni damiwera mamam Tixis dafaze da me


mogvianebiT mivxvdi, rom es Tixis dafa ufro Zvirfasi
iyo CemTvis, vidre oqroTi savse tomara. _ agrZelebda
Tavisi xifaTiani istoriis Txrobas nomaziri.
_ yvelam SeityveT, rom me im droisTvis viyavi sru-
liad gakotrebuli da aRmovCndi siRatakeSi. gadarCenis

67
jorj samuel kleisoni

erTaderT gzad mesaxeboda muSaobis saswrafod dawye-


ba. gamimarTla da samsaxuric gamoCnda. qalaq ninevias
gars ertya galavani, romlis mSeneblobaze aseulobiT
mona muSaobda. isini mcire jgufebad iyvnen dayofilni
da yovel jgufs sWirdeboda erTi zedamxedveli, vinc
gaakontrolebda am monebs da maT mier Sesrulebuli
samuSaos xarisxs. erT-erTi aseTi jgufi Camabares da
damniSnes qvebis mzidavi monebis zedamxedvelad. am sa-
muSaoze gamiCnda pirveli jamagiri. mamisgan gadmoce-
muli gamdidrebis kanonebi CemTvis ukve yvelaze mniS-
vnelovani iyo da mec Sevudeqi maTi SesrulebiT axal
cxovrebas. gamdidrebis pirveli kanonis Tanaxmad, me
jamagiridan yovel TveSi gadavdebdi Tanxas yulabaSi.
es procesi, rasac fulis dagroveba hqvia, CemTvis Za-
lian neli da mtanjveli iyo, magram me mqonda miRebu-
li mtkice gadawyvetileba da mas aRar vuRalatebdi. am
etapze Cemi mTavari mizani iyo, Semegrovebina erTi to-
mara oqro, zustad imdeni, rac mamam gamomatana, roca
saxlidan wamovedi. saqmes pirnaTlad vasrulebdi, ar
vzarmacobdi da SedegebiT Cemi zemdgomebic kmayofilni
iyvnen.
erTxel erTma Cemnairma zedamxedvelma, romelic iq
gavicani da davumegobrdi, mkiTxa: _ gxedav axalgazrda
xar, magram momWirned cxovrob, Tavs uars eubnebi la-
Rad cxovrebaze. etyoba fuls inaxav.
_ diax, _ vupasuxe dabejiTebiT. _ Cemi mizania davag­
rovo erTi tomara oqro, zustad imdeni, ramdenic mamam
momca ramdenime wlis win da me es Tanxa srulad davkarge.
_ kargi, ymawvilo, mSvenieria, gonivruli gadawyve-
tileba migiRia, _ miTxra man. _ magram Tu ici, rom is
fuli, rasac axla danazogad inaxav, SegiZlia daabando
da man kidev axali Semosavlebi mogitanos?
radgan sarisko saqmeebSi fulis dakargvis gamocdi-
leba SeviZine, ukve Tavs vikavebdi kidev axal wamowyebaSi

68
yvelaze mdidari kaci babilonSi

fulis Cadebaze. isic mixvda Cems TavSekavebas da miTxra:


_ Tu momismen da damijereb, gaswavli oqros Wkvianurad
da momgebianad dabandebas. maS, mismine. qalaqis galavnis
mSenebloba erT weliwadSi dasruldeba da ramdenime ad-
gilas kedlebSi CaSendeba didi da mtkice brinjaos WiS-
krebi, imdenad mtkice, rom nebismieri mtris Semosevas
gauZlos, xolo amisTvis saWiro iqneba didi raodenobiT
liToni, romlisganac brinjaos Camoasxamen. es liToni,
rogorc masala, amJamad qalaqSi ar aris, deficitia. ami-
tom ramdenime megobarTan erTad movifiqre aseTi gegma:
SevkriboT Cveni fuli, daviqiraoT aqlemebis qaravani
da mezobeli qveynidan CamovitanoT liTonis madani. ro-
gorc ki mSenebloba dasruldeba, mefe gamoscems brZane-
bas galavanSi CasaSenebeli brinjaos WiSkrebis damzade-
baze da liTonis madani gaiyideba Zvirad. es aucileblad
moxdeba, radgan deficitia da arc aravis Semoaqvs is.
movismine misi SemoTavazeba, davfiqrdi, mere gone-
ba gaminaTda da mamis dawerili kanonebidan mesame ka-
noni gamaxsenda. aRarc Sevyovnebulvar, egreve Sevuer-
Tdi SemoTavazebul wamowyebas. Semdgomi movlenebi ki
zustad gegmis mixedviT ganviTarda. qalaqSi marTlac
Seiqmna liTonis madnis deficiti da mefis brZanebiT
sakmaod Zvirad Seisyides Cvengan. am saqmianma garigebam
mosalodnelze meti mogeba mogvitana, me ki warmoud-
genlad gamaxara. es iyo pirveli warmatebuli operacia,
riTac Cemma danazogma damatebiTi Semosavlebis motana
daiwyo. Semdgom am gundTan erTad kidev ramdenime saq-
me Sevasrule. Cemi kompanionebi sakmaod Wkviani da saq-
miani adamianebi aRmoCndnen da gonivrulad akeTebdnen
kapitaldabandebebs. Cemi oqros maragebi ki swrafad iz­
rdeboda. am mcodne da gamocdil adamianebTan erTad me
Seviswavle gonivruli da dabalriskiani kapitaldaban-
deba, riskebis analizi, mosalodneli mogebis zusti da
detaluri gamoTvla. yovelive aman ki moitana saocari

69
jorj samuel kleisoni

Sedegebi. oqro Cems yulabaSi daujerebeli siswrafiT


matulobda. ramdenime welSi ki movagrove araTu erTi
tomara oqro, aramed ramdenjermec ki gadavaWarbe, rac
met Tavdajerebulobas da sixaruls maniWebda. ufro me-
tad vrwmundebodi brZeni mamis darigebis WeSmaritebaSi.
vinc am wesebs ar daicavs, ganwirulia gakotrebisTvis
da siRatakes verasdros daaRwevs Tavs. bevri Sromis,
brZolisa da mondomebis wyalobiT me SevZeli oqros
damorCileba da Cemi simdidre vaqcie Cems erTgul msa-
xurad, romelsac sul ufro meti da meti Semosavali
mohqonda CemTvis.
nomaziri, rodesac am sityvebs warmoTqvamda, saxiT
darbazisken idga da Sekrebilebs Sescqeroda. Semdeg
darbazis karTan mdgom monebs xeliT raRac aniSna da
Tavad mSoblebisken motrialda.
_ mamav batono, es aris mTeli Cemi istoria, rac me
Tavs gadamxda am aTi wlis ganmavlobaSi. _ Tqva nomazir-
ma dasasruls.
am dros monebma sami didi da mZime tomara Semoitanes
da mis fexebTan daawyves.
_ maS, ase, _ ganagrZo nomazirma. _ pirveli tomara es
aris nineviuri oqros monetebiT savse, woniTac igive da
arafriT Camouvardeba babilonur oqros. mamav batono,
gibruneb, rac aTi wlis win momeci. es ori tomara oqro
ki aris safasuri im sibrZnisa, romelic Tixis firfi-
taze dawerili gadmomeci da me, am sibrZnis wyalobiT,
damarcxebuli fexze wamovdeqi da gavmdidrdi kidec.
samive tomara mamis fexebTan daawyo da muxlmodre-
kiT miuaxlovda brZen mamas. deda kvlav tiroda, magram
es ukve iyo sixarulisa da siamayis cremlebi.
_ yovelive amiT me vadastureb, rom sibrZne gacile-
biT mniSvnelovani da faseulia, vidre oqro. ar iqneba
sibrZne, daikargeba oqroc. xolo gonieri kacis xelSi
oqro arasdros gaiflangeba da piriqiT, metad da metad

70
yvelaze mdidari kaci babilonSi

gamravldeba. me dRes var gansakuTrebiT amayi, radgan


Tqven winaSe warvsdeqi rogorc gonieri, mdidari da pa-
tivcemuli adamiani.
moxuci arkadi taxtidan wamoimarTa, Svils miuax­
lovda, Tavze xeli daado da warmoTqva:
_ nomazir! Svilo Cemo! Sen SeiTvise da warmatebiT
ganaxorciele yvela is kanoni, rac gadmogeci. me bed-
nieri da amayi var, rom Sen xar Cemi Svili da me dReidan
Sen gacxadeb Cems sruluflebian memkvidred, romelsac
vandob yvelafers, rac Cems saxels ukavSirdeba!
am sityvebiT daasrula vaWarma qalababma babilonSi
yvelaze mdidari kacis, arkadis Sesaxeb grZeli isto-
riis moyola. Semdgom iq myofebs miubrunda da uTxra:
_ aba, dafiqrdiT, ramdeni ram SeimecneT Tqven nomazi-
ris cxovrebis istoriis mosmeniT. albaT ukve aRar fi-
qrobT, rom bed-iRbliT viRac gamdidrdeba da viRac ki
gaRaribdeba. darwmundiT imaSic, rom adamiani mdidari
xdeba, roca cxovrobs fulisa da simdidris kanonebis
dacviT. fulis gamomuSaveba ar aris rTuli saqme da es
SeiZleba bevrmac moaxerxos, magram ai, am fulis Senaxva,
misi gonivruli dabandeba ki bevrad rTulia da cotas
Tu xelewifeba misi warmatebiT Sesruleba.
simdidris xuTive kanoni Zalian mniSvnelovani da
siRrmiseulad gasaazrebelia, amitom bevri ifiqreT da
xSirad imeoreT sakuTar TavSi es kanonebi. es Tqven Ta-
vad gWirdebaT. sakuTar Tavs STaagoneT, rom icxovrebT
mxolod am kanonebis dacviT da geqnebaT moTmineba.
droTa ganmavlobaSi aucileblad dainaxavT sasurvel
Sedegs.

71
jorj samuel kleisoni

simdidris pirveli kanoni


oqros izidavs is, vinc gamomuSavebuli Semosavlis
meaTed nawils inaxavs da dazogili TanxiT safuZvels
uyris usafrTxo momavals.
nebismieri, vinc sistematurad icavs am wess, SeZlebs
TandaTan sakmaod did simdidres mouyaros Tavi. visac
aqvs nebisyofa da gauZlebs fulis xarjvis cdunebas,
mas ZaluZs gamdidreba. mis mier dagrovili oqro iq-
neba misi erTguli msaxuri da moutans damatebiT Se-
mosavals. mtki­ced daicaviT es kanoni, rameTu igi aris
fundamenti, romelzec unda daSendes Tqveni simdidre
da keTildReoba.
ar aqvs mniSvneloba, ramdens gamoimuSavebT. Tqveni
nebismieri Semosavali, didi Tu cota, dauqvemdebareT
am kanons. gaxsovdeT, mdidari is ki ar aris, vinc mets
gamoimuSavebs, mdidari is aris, vinc dazogvas axerxebs,
rameTu Tqveni danazogi aris saboloo jamSi Tqveni sim-
didre.

simdidris meore kanoni


oqro brZeni kacis xelSi warmatebiT muSaobs da
damatebiT Semosavlebs iZleva, Tu misi mepatrone go-
nivrulad daabandebs mas. sibrZne dakvirvebiT da ga-
mocdilebiT modis. manamde ki Tqven sxvis sibrZnes unda
mousminoT da kvalificiuri adamianebis rCevebs dae-
yrdnoT.
yovel adamians, vinc SeZlo danazogis gakeTeba, eZle-
va Sansi, dazogili Tanxebi Cados raime Wkvianur biznes-
Si. mTavaria, sworad Seafasos riskebi da swrafi gam-
didrebis mizniT avantiuristul, saxifaTo proeqtebs
ar gamoekidos.

72
yvelaze mdidari kaci babilonSi

simdidris mesame kanoni


oqro saWiroebs dacvas, amasTan sifrTxiles da go-
nivrulad dabandebis dros brZeni adamianebisgan rCeve-
bis gaTvaliswinebas. frTxil da dakvirvebul adamianTan
oqro usafrTxodaa, misi dakargvis, gaflangvis, an gani-
avebis saSiSroeba TiTqmis ar arsebobs. oqros patroni
aseve unda iTvaliswinebdes brZnul rCevebs, romlebic
mas daazRveven riskian saqmeebSi.
gaxsovdeT Tqveni simdidris saukeTeso mcveli Tavad
xarT. ar andoT igi SemTxveviT da saeWvo reputaciis
adamianebs.

simdidris meoTxe kanoni


oqros ar uyvars, roca gamoucdeli adamianis xelSi
moxvdeba da iseT saqmeebSi Caideba, risi codnac mis pat-
rons ar aqvs.
Tu adamiani flobs oqros, magram ar aqvs Sesabamisi
codna da misTvis ucxo sferoSi apirebs kapitaldaban-
debas, es wamowyeba, didi albaTobiT, kraxiT dasrulde-
ba. am dros adamiani orWofobs, ver garkveula SesaZlo
riskebSi da iRebs mcdar gadawyvetilebebs. gamoucdels
da im saqmeSi Cauxedav adamians ewyeba panikuri SiSi, rad-
gan mkafiod ver xedavs movlenebis ganviTarebis mimde-
vrobas da saboloo Sedegs. gaurkvevlobaSi myofi ki ki-
dev ufro met Secdomas uSvebs.

simdidris mexuTe kanoni


oqro TevziviT xelidan usxlteba imas, vinc avan-
tiuristul da zedmetad riskian saqmeebs eWideba uceb
gamdidrebis molodinSi. momxibvleli da macdunebe-
li SemoTavazebebi xSirad Tavgzas urevs adamians. ase-
Ti saq­miani winadadebebi modis yoveli mxridan, ojaxis

73
jorj samuel kleisoni

wevrebisgan, naTesavebisgan, megobrebisgan, avantiuris-


tebisgan, romlebic nadiroben gamoucdel adamianebze.
swrafi gamdidrebis lamazad daxatuli perspeqtiva,
marTlac, damatyveveblad moqmedebs uamrav adamianze.
ai, swored am dros gadamwyveti aris civi gonebiT gan-
sja da brZen adamianebTan konsultacia. maTi rCevebi
maqsimalurad agvacilebs im riskebs da danakargebs, rac
uperspeqtivo, SemTxveviTi warmatebis imediT wamowye-
bul saqmes mos­ devs xolme xSirad. TaRliTebi da avan-
tiuristebi mudam Casafrebulni arian da elodebian
TavianT `sakbilos~. xolo eSmakurad dagebul xafangSi
bevri gamoucdeli adamiani aRmoCndeba.
ai, es aris simdidris xuTi saidumloeba, ufro swo-
rad WeSmariteba, romelic aRar unda iyos saidumlo da
yvelam unda icodes, amasTanave daicvas kidec.
xval Cven viqnebiT didebul qalaq babilonSi. Sexe-
deT. ai, Cauqrobeli cecxli, romelic gizgizebs taZris
mTavar koSkze. es aris oqros qalaqis simbolo. aq oqro
da simdidre yvelasTvis samyofia, mxolod Sroma da go-
nivruli moqmedebaa saWiro da Tqven wil oqros auci-
leblad miiRebT.
gaivlis aTi weli da Tqven dausvamT sakuTar Tavs Se-
kiTxvas. ra gaakeTeT am xnis manZilze? sad wavida Tqve-
ni SromiT mopovebuli fuli? Tu Tqven icxovrebT sim-
didris kanonebis dacviT, maSin dadgeba dro da Tqven
mdidari, dafasebuli adamiani gaxdebiT, riTac iamayebT.
Cveni cxovrebis wesi, unar-Cvevebi da qmedebebi
gansaz­Rvravs Cvens momavals da ara iRbali. yvelaferi
Tqven xelSia!
gaxsovdeT, Zlevamosili qalaq babilonis simdidre
amouwuravia. qalaqi yovelwliurad ufro ayvavebuli
da mdidari xdeba. Tqveni valia, iSromoT, ibrZoloT,
iRvawoT imisTvis, raTa daeufloT gamdidrebis magiur
Zalas. Tu amas SeZlebT, Tqven gaxdebiT mdidari qalaqis
mdidari moqalaqe.

74
babiloneli mevaxSe

o rmocdaaTi oqros moneta _ amdeni fuli arasdros


hqonia Subebis ostat rodans. igi gaxarebuli daabi-
jebda babilonis quCebSi, roca codnis taZridan gamo-
vida. oqros monetebi sasiamovnod wkrialebdnen yula-
baSi. daujerebelia, magram ormocdaaTi oqro srulad
misi sakuTrebaa. am fuliT SeiZleba lamazi saxlis an
mozrdili miwis nakveTis SeZena, an kidev aqlemebis da
cxenebis jogis da sxva kidev uamravi Rirebuli qonebis
SeZenac.
_ da mainc, rogor SeiZleba am fulis sworad gamo-
yeneba? _ midioda gzaSi rodani da es kiTxva afiqrebda.
ramdenime dRis Semdeg igi ewvia qalaqSi cnobili iuve­
lirisa da mevaxSis, matonis, savaWro obieqts. Sevida Tu
ara, dainaxa is, visac eZebda. matoni calke oTaxSi xali-
Caze Camomjdariyo da sadilobda.
_ mogesalmebi, batono maton! _ survili maqvs gage-
saubro da rCeva gkiTxo erT sakiTxze, Tu SeZleb, rom
dro damiTmo, _ omaxianad da RimiliT miesalma rodani
mas. mevaxSem maSinve Sewyvita sadiloba, Txeli da yviTe-
li saxe uceb gaunaTda, Tvalebic gaubrwyinda.
_ ra Caidine aseTi, rom CemTan moxvedi? fuli waage?
an kidev momxibvlelma qalma xom ar gacduna? didi xania

75
jorj samuel kleisoni

gicnob da CemTan arasdros mosulxar raimes saTxovne-


lad. _ upasuxa gaRimebulma da Tan gakvirvebulma me-
vaxSem.
_ oqros sesxeba ar minda. oqro maqvs da axla mWir-
deba brZnuli rCeva. _ warmoTqva mSvidi xmiT Subebis
ostatma.
_ amas ras vxedav? es ra mesmis? daujerebelia! me-
vaxSesTan yvela fulis sasesxeblad modis, rCevis sa-
kiTxavad ki aravin. Sen pirveli xar, ostato rodan. Sen
mar­Tlac sxvebze Wkviani yofilxar. vin, Tu ara gamocdi-
li da gonieri mevaxSe, SeZlebs fulTan dakavSirebiT
brZnuli rCevebis mocemas. _ siamayiT warmoTqva maton-
ma. Semdeg iqve mdgar monas gasZaxa, rom saswrafod moe-
tana xaliCa da rodani sadilze miipatiJa.
_ damewvie sadilze, iyavi Cemi stumari da Tan mo-
miyevi yvelaferi detalurad. ram gadagawyvetina rCevis
misaRebad CemTan mosvla?
_ me miviRe mefis saCuqari, _ daiwyo ostatma ambis
Txroba. _ xelmwifes Zalian moewona Cemi xeliT gake-
Tebuli Subebi, romlebic mefis gvardiisTvis davamza-
de da madlobis niSnad miwyaloba ormocdaaTi oqros
moneta. ramdenime dRea, vfiqrob da ver gadamiwyvetia,
rogor davabando es fuli Wkvianurad. aTas sisuleles
mTavazoben, magram ar minda maTi gagonebac ki, me Seni
brZnuli rCeva mWirdeba. zogic saTxovnelad modis da
miZneldeba uaris Tqma. magaliTad, iseTi axlobeli ada-
mianebi, rogoric aris Cemi da da misi qmari, mTxoven
davexmaro maT.
_ kargi megobaro, _ Seawyvetina mevaxSe matonma sit­
yva, _ axlobeli adamianisgan Txovna Zalian faqizi da
mgrZnobiare Temaa, magram unda gaiTvaliswino, rom
fuls Tavisi kanonebi aqvs da maTi dacva yovelTvis au-
cilebelia. modi, jer mogiyvebi erT istorias. Tu gsme-
nia erTi ninevieli glexis ambavi, romelsac cxovelebis
da frinvelebis ena esmoda?

76
yvelaze mdidari kaci babilonSi

ostatma Tavi gaaqnia uaryofis niSnad, Tan gulisyu-


riT usmenda.
_ maS giambob, _ ganagrZo mevaxSe matonma, _ es cxo-
velebis enis mcodne glexi yovel saRamos Camojdeboda
Tavisi saxlis zRurblze da wynarad usmenda cxovelebs.
erT saRamosac moismina, rom xari virTan moTqvamda da
wuxda misi mZime xvedris Sesaxeb: dilidan daRamebamde,
Takara sicxeSi gausaZlisi SromiT fexebSi Zala aRar ma-
qvs da kiseric aRar memorCileba. miuxedavad amisa, mainc
vmuSaob patronisTviso. _ ase SesCivla Tavisi satkivari
virs xarma. _ Sen ra giWirs, patroni gadagafarebs zur-
gze ferad xaliCas da migyavs-mogyavs, sadac gibrZanebs,
mxolod mas aseirneb. Tu patrons arsad mouwia wasvla,
im dRes sruliad usaqmod xar da Wamasa da ZilSi atareb
mTel dRes.
Seecoda virs xari da gamosavali SesTavaza: _ Cemo
megobaro, Sen marTla mTeli dReebi Seusveneblad Sro-
mob, Zalianac iRlebi, amitom aseTi ram moimoqmede:
roca diliT patroni monas gamouSvebs uRelSi Sens Se-
sabmelad, daemxe miwaze, ar wamodge da daiwye mwared
bRavili, raTa ifiqron, rom Sen avad xar da ar SegiZlia
Sroma.
moewona xars Wkuis darigeba da diliT zustad ise
moiqca, rogorc virma aswavla. dainaxa monam miwaze
danarcxebuli mgminavi xari, mivarda patrons da amcno
ambavi xaris avadmyofobis Sesaxeb. glexi dafiqrda da
pauzis Semdeg monas uTxra: _ kargi, ra gaewyoba, gamoiy-
vane maSin viri, Seabi uRelSi da daxaniT miwa. swrafad!
saqme ar gaaCeroT.
mTeli dRe sawyali viri uRelSi gabmuli iyo da xa-
ris mZime samuSaos asrulebda. roca mosaRamovda da
uReli moxsnes, viri milaslasda boselTan. glexi ki
isev Camojda saxlis zRurblTan da mousmina cxovele-
bis saubars.

77
jorj samuel kleisoni

_ Sen xar Cemi saukeTeso megobari, _ uTxra gaxare-


bulma xarma virs. _ mTeli dRe wamowolili viyavi arxei-
nad, xan vWamdi, xanac meZina. SesaniSnavad davisvene.
_ ai, me ki mTeli dRe Seni samuSao vasrule. _ Zlivs
wamoiluRluRa virma. uRelSi gabmuli davaTrevdi mZime
guTans da axla cocxal-mkvdari var. arada Seni daxma-
reba mindoda da Cems Tavs vavne. meored aRar moimizezo
avadmyofoba, Torem patronma ubrZana monas, Tu xari
avadaa da veRar muSaobs, yasabi moiyvane da imas mivyidi
dasaklavado. marTla ase moiqceva, Tu muSaobaze uars
ityvi da marTalic iqneba. zarmaci xari patrons ara-
ferSi argebs.
ase dasrulda xarisa da viris megobroba.
_ aba, ostato rodan, SegiZlia am istoriis morali
miTxra? ra gaswavla Cemma monaTxrobma?
_ dasafiqrebeli ambavia. _ upasuxa Subebis ostatma.
_ magram mainc kargad ver viazreb, ra morali aqvs am
istorias.
_ morali, Cemo stumaro, martivia, _ auxsna ga-
mocdilma mevaxSem. _ Sen Tu ginda Sens axlobel ada-
mians daexmaro, am SemTxvevaSi Sens das da mis ojaxs,
maSin es ise unda gaakeTo, rom Sen ar dazaralde da im
viris bedi ar gaiziaro. Tu Sen maT miscem Sens oqroebs,
TviTonac ici, rom didi riskia da ar dagibrundeba. amiT
ki dazaraldebi.
axla marTla Cawvda ostati rodani moyolili ambis
morals, imasac mixvda, rom Wkviani mevaxSe simarTles
eubneboda da aseTi qmedebiT mis oqroebs dakargvis
safrTxe emuqreboda.
_ davfiqrdi da damebada kiTxva, _ daiwyo isev ro-
danma. _ rogorc me vici, Sen bevrs asesxeb Sens fuls da
yvela gibrunebs? ar zaraldebi xolme?
mevaxSes gaeRima. Cafiqrda da upasuxa. _ Tu ar var
darwmunebuli sesxis dabrunebis SesaZleblobebSi, maSin

78
yvelaze mdidari kaci babilonSi

brZeni ki ara suleli unda viyo, rom oqro vinmes va-


sesxo. me Seswavlili maqvs, Tu sad midis Cemi gasesxebu-
li fuli, ra saqmes xmardeba da ra droSi damibrunde-
ba mogebiT. es aris mTeli sibrZne, ganWvrito SesaZlo
riskebi da ise gasce sesxi. amavdroulad me frTxili
da windaxedulic var. axla gaCveneb skivrs, romelSic
Zvirfas nivTebs vinaxav, rogorc giraos. mevaxSem gax­
sna brinjaos didi skivri, romelic wiTeli tyaviT iyo
gawyobili.
_ yoveli adamianisgan, vinc Cemgan oqro isesxa, me
viReb sanacvlod raime nivTs. es aris girao da vina-
xav manam, sanam msesxebeli vals ar daabrunebs. Tu ver
daabrunebs, es nivTi darCeba CemTan SeTanxmebis piro-
bebis Sesabamisad. yvelaze usafrTxo sesxi aris sesxi,
romelsac vaZlev msxvil saqmosnebs. isini uamrav Zvir-
faseulobas floben. giraod Cadebuli maTi Zvirfaseu-
lobani zogjer sesxze metadac fasobs. CemTan nivTebis
garda daugiravebiaT aqlemebi, cxenebi, cxvris fara,
miwis nakveTebi. aseve me maqvs sasesxo valdebulebis da-
farvis grafikebis qviTrebi. es aris piroba, romliTac
msesxebeli iRebs valdebulebas da pirobebis darRvevis
SemTxvevaSi misi kuTvnili qonebis wils daTmobs kredi-
toris sasargeblod. am meqanizmebiT vicav me Cems mier
gasesxebul Tanxebs da vizRvev Tavs SesaZlo danakar-
gisgan.
aris kidev msesxeblebis sxva kategoria, romelTac
raime mniSvnelovani qoneba ar aqvT, magram aqvT codna,
unar-Cvevebi, rac Rirebulia CemTvis. magaliTad, Sen xar
cnobili ostati, Seni nakeTobebi Zvirad fasobs da didi
moTxovnac gaqvs. muStari arasdros gamogeleva. sul
Sromob da sul gaqvs Semosavali. amitom sesxis dafarva
Sen ar gagiWirdeba. swored aseT ostatebs, romlebic
Sromoben da mudmivi Semosavlebi aqvT, me sesxad vandob
Cems oqroebs, radgan ostatebi mSromeli da patiosani

79
jorj samuel kleisoni

xalxia. isini Tavs ar Seircxvenen da aRebul sesxebs pir-


naTlad gaistumreben. aseT xalxs ar aqvT giraod Casa-
debi qoneba da, faqtobrivad, me vendobi da adamianurad
vexmarebi maT. gamocdilebac midasturebs, rom aseTi
adamianebi sesxebs patiosnad da droulad faraven.
aris kidev msesxeblebis erTi kategoria, romleb-
sac arc giraod Casadebi qoneba aqvT, arc raime Rire-
bul codnasa da unar-Cvevebs floben, arc saimedoobiT
gamoirCevian. aseT adamianebs sesxi rom mivce, Zalian
mokle droSi gavkotrdebi. maT mimarTac maqvs adamia-
nuri daxmarebisa da Tanadgomis survili da movifiqre
Semdegi ram: Tu CemTan mova aseTi msesxebeli, romelsac
arc dasagiravebeli nivTi aqvs, arc raime saqmis ostatia
da misi reputaciac araa bolomde saimedo, maSin aseT
adamians fuls vasesxeb im pirobiT, Tu CemTan mohyveba
ramdenime misi axlobeli da CemTvis saimedo adamiani,
romlebic TavdebSi Caudgebian mas. aiReben Tanabar pa-
suxismgeblobas imaze, rom msesxebeli droulad da sru-
lad daabrunebs aRebul sesxs.
daasrula Tu ara mevaxSe matonma saubari, xeli Caa-
vlo skivris saxuravs da wamoswia. gamoCnda alisferi
tyaviT gawyobili brinjaos aRWurviloba. _ es Zvirfa-
seuloba samudamod darCeba CemTan, radgan misi patroni
gardaicvala da valic gaustumrebeli darCa. amis pat-
rons kargadac vicnobdi, gamocdili vaWari iyo. erT-­
erTi mogzaurobidan roca dabrunda, Soreuli qveynidan
Camoiyvana ulamazesi qali. msgavsi Cvens mxareSi aravis
gvenaxa. am kacma mTeli qoneba am qals da drostarebas
daaxarja. roca simdidre gamoelia, damwuxrebuli Cem-
Tan movida. me SevTavaze daxmareba, dakvirvebiT gadaexe-
da Tavisi cxovrebisTvis da Tavidan daewyo yvelaferi.
manac daifica, rom uazrod fuls aRar gaflangavda da
iSromebda mTeli mondomebiT. male ki ubedureba dat-
rialda. im lamazma qalma gulSi danis dartymiT si-

80
yvelaze mdidari kaci babilonSi

cocxle mouswrafa kacs. isini SekamaTdnen, konfliqti


msxverpliT dasrulda. mixvda qali, Tu ra saSineleba
Caidina da SeSinebulma Tavi adidebul mdinare evfratSi
daixrCo. rogorc xedav, adamianebSi xSiria uTanxmoeba.
isini ver umklavdebian TavianT emociebs da es riskia
mevaxSisTvis.
Cafiqrebuli dascqeroda ostati rodani gaxsnil
skivrs. Semdeg amoiRo sakmaod mZime oqros samajuri,
romelic Zvirfasi qvebiT iyo gawyobili da hkiTxa mevax-
Ses _ amazec momiyevi istoria, rogor moxvda es Zvirfa-
si samajuri SenTan?
_ am lamazi samajuris mepatrones hyavs gadasuqebu-
li da uSno coli, romelic atarebda am Zvirfaseulo-
bas. maT hyavdaT erTi vaJi, romelic, roca wamoizarda,
vaWrobas daeufla. mSoblebs undodaT igi gamocdili
vaWrisTvis gaeyolebinaT ucxo qveynebSi, sadac am saqmes
ukeT iswav­lida. marTlac, daagiraves es Zvirfasi nivTi
da miveci fuli. maT ki im vaWars gaayoles TavianTi vaJi
oqros monetebiT gavsebuli yulabiT. es vaWari, rogorc
Semdgom gairkva, aRmoCnda TaRliTi. gamoucdel biWs
motyuebiT gamosZala mTeli oqro da ucxo qalaqSi mia-
tova. sawyali biWi wvalebiT dabrunda mSoblebTan oja-
xSi. Cemgan aRebuli sesxis dafarvas isini ver axerxeben,
Tumca mpirdebian. manamde ki devs es Zvirfasi oqros
samajuri am skivrSi. misi fasi metia, vidre gacemuli
sesxis Tanxa.
ostati rodani dafiqrebuli dascqeroda skivrSi
Cawyobil nivTebs da xvdeboda, rom yoveli nivTis ukan
viRacis mware cxovrebiseuli ambavi iyo. rTuli da sa-
xifaToa saqmis keTeba im adamianisTvis, vinc fulis ka-
nonebi ar icis da gonivrulad ver acnobierebs riskebs.
_ es ki egvipturi Zvirfaseulobaa, _ ganagrZo me-
vaxSe matonma. _ igi ekuTvnis erT axalgazrdas, rome-
lic ukve ramdenime Tvea veRar mibrunebs vals. mas war-

81
jorj samuel kleisoni

modgena hqonda, rom aris gamWriaxi komersanti da male


gamdidrdeba, Tumca saqmian garigebebSi ramdenjerme
izarala. mamamissac mouwia miwebis gayidva, raTa Svils
daxmareboda, magram es axalgazrda sul valebSia. ise
ki rasac vakvirdebi axalgazrdebi zedmetad ambiciurebi
arian. swrafi gamdidrebis survili gamZafrebuli aqvT
da daukvirveblad iReben valebs, ebmebian riskian gari-
gebebSi da valebis WaobSi CaZirulni mere veRar aRweven
iqidan Tavs.
_ me Sengan bevri istoria movismine, _ Seawyvetina os-
tatma sityva mevaxSe matons. _ magram mainc ver movismi-
ne pasuxi Cems kiTxvaze: vasesxo Tu ara Cemi ormocdaaTi
oqro Cems dasa da mis qmars? arada pasuxi CemTvis Zalian
mniSvnelovania.
_ kargi getyvi, _ upasuxa Wkvianma mevaxSem. _ CemTan
rom mosuliyo Seni da mis qmarTan erTad ormocdaaTi
oqros sasesxeblad, me davusvamdi maT SekiTxvas: rogor
apireben am Tanxis gonivrulad dabandebas? Tu mipa-
suxebdnen, rom vaWrobiT dakavdebian, maSin me davinte-
resdebodi, ramdenad kargad icnoben am bizness, ician Tu
ara xarisxiani saqonlis SerCeva da ra kriteriumebiT,
Tu sad SeiZenen saqonels yvelaze iafad, ra daujdebaT
babilonamde maTi Camotana da vis mihyidian sarfianad?
_ am kiTxvebze maTgan iqneba uaryofiTi pasuxebi, _
warmoTqva darwmunebiT ostatma rodanma.
_ amitomac Cemi mxridan sesxis gacema iqneba saris-
ko, aragonivruli da me sesxs ar gavcemdi. mevaxSisTvis
oqro igivea, rac vaWrisTvis gasayidi saqoneli an osta-
tisTvis misi xeliT damzadebuli nakeToba. daukvirveb-
lad da garantiis gareSe oqros gasesxeba sarisko saqmea.
raRac garantia aucileblad unda iyos. savaraudo ris-
kebis Sefaseba ki aris mevaxSis mTavari unar-Cveva. ami-
tomac geubnebi, ostato rodan, daitove Seni ormocdaa-
Ti oqro Sen. igi patiosani SromiT gaqvs mopovebuli da

82
yvelaze mdidari kaci babilonSi

gekuTvnis mxolod Sen, aravis aqvs ufleba mogTxovos da


dagavaldebulos gacema. magram Tu iqnebi darwmunebu-
li, rom samjer mets daibruneb, maSin gaasesxe. tyuilad
dadebuli oqrosganac araferi xeiria. mas damatebiTi
Semosavlebi unda mohqondes. ramdeni xania, rac Subebis
ostatad muSaob damoukideblad?
_ sami welia, rac Segirdobidan ostati gavxdi da da-
moukideblad vSromob da Cemi SromiT movipoveb gasam­
rjelos. _ upasuxa ostatma.
_ da am sami wlis manZilze ramdeni oqro gadainaxe,
romelic Semdeg Sens danazogad iqca?
_ mxolod sami oqros moneta gadavinaxe, meti ver Sev­
Zeli, _ uxerxulad warmoTqva ostatma rodanma.
_ anu gamodis, weliwadSi Sen mxolod erTi oqros
monetis dazogvas axerxebdi, _ daiwyo angariSi gamWriax-
ma mevaxSem. _ am SemTxvevaSi mefis naCuqari ormocdaaTi
oqros moneta SenTvis ormocdaaTwliani SromiT gake-
Tebuli danazogis tolfasi gamodis. axla warmoidgi-
ne Seni Tavi, TiTqos gavida es ormocdaaTi welic da
moxucdi. advilad Seeleodi Seni amdeni wlis wvalebiT
Segrovebul Tanxas?
rodani Tavdaxrili idga da pasuxs ar scemda. igi yve-
lafers sworad mixvda. aseve gaiazra, rom rac ar unda
keTilSobiluri miznebi amoZravebdes adamians, mainc
Tavisi simdidre daukvirveblad da riskis fasad aravis
unda gadasces.
_ me mevaxSe imitom gavxdi, rom damigrovda imaze meti
oqro, vidre vaWrobaSi mWirdeboda da am Warbi oqroTi
gadavwyvite davxmarebodi im adamianebs, visac es Zalian
sWirdebodaT, gonivrulad moixmardnen Cemgan aRebul
sesxs da Rirseuladac daabrunebdnen. aseTi swori moq­
medebiT me SevZeli danakargis minimumamde Semcireba da
Cemi simdidris ufro metad gazrda. Sen ras upireb am
oqroebs? _ hkiTxa mevaxSem ostats.

83
jorj samuel kleisoni

_ Sevinaxav da davicav dakargvisgan. axla es madar-


debs yvelaze ufro. _ upasuxa rodanma.
_ brZnuli pasuxia. pirvel etapze mTavaria SegeZlos
misi dacva, rom saxifaTo adamianis xelSi ar moxvdes
Seni simdidre da Tu mas gamoucdel adamians gadascem,
maSin Sens oqroebs riskis qveS daayeneb, radgan saqmis
armcodne xSirad wagebuli da gakotrebuli rCeba. ami-
tom umjobesia, uari uTxra Sens das da siZes, radgan
Sedegi savalalo iqneba yvelasTvis. Tu gadawyvet saq-
meSi fulis dabandebas, eZie gamocdili, avtoritetu-
li da sando reputaciis adamianebi. maTTan urTierToba
nakleb risks da meti mogebis miRebis Sanss mogcems. aseve
SegiZlia Tavad gaxde mevaxSe da Seni oqro gonivrulad
gaasesxo giraos uzrunvelyofiT. ar ahyve macdunebel
SemoTavazebebs. yoveli saqmis dawyebisas rCevebi miiRe
brZeni da gamocdili adamianebisgan. arasdros Seelio
Tundac erT oqros monetas, Tu bolomde ar darwmunde-
bi misi dabrunebis SesaZleblobaSi.
da bolos, gaxsovdes! patara sifrTxile da TavSeka-
veba umjobesia, vidre Semdeg didi imedgacrueba.

84
Zlevamosili babilonis kedlebi

b anzari, moxuci meomari, kvlav mxned idga da icavda


im gasasvlels, romelic babilonis Zveli kedlebis-
ken midioda. mis win ki gabedulad ibrZodnen meomrebi.
qalaqis mcirericxovani mecixovneebis imedad iyo mTe-
li babiloni axla, uricxvi mtris Semosevis dros. maTi
Tavganwirva da mxneoba aimedebda qalaqis SeSinebul
mosaxleobas. kedlebs gadaRma ki sisxlismRvreli brZo-
la iyo gaCaRebuli, sadac erTmaneTSi ireoda cxenebis
frutuni, meomrebis SemaZrwunebeli yiJina da sabrZolo
iaraRebis mtvrevis mWaxe xma. uzarmazar mZime Subebs
esrodnen qalaqis brinjaos karebs, romelTa garRveva
ukve qalaqSi mtris Semosevis tolfasi iyo.
galavnis gayolebaze mSvildosnebi da Subosnebi
Camwkrivebuliyvnen. mxedarTmTavris brZanebis molo-
dinSi daZabuli idgnen TavianT poziciebze. gansakuTre-
biT mniSvnelovani problema is iyo, rom mTavari armia
mefesTan erTad babilonisgan moSorebiT, qveynis aR-
mosavleTiT imyofeboda da qalaqis dacva mcire Zale-
biT Zalian rTuli iyo. qalaqze mtris Tavdasxmas aseve
daemata CrdiloeT mxridan asurelebis moulodneli
Semoteva. maTi razmebi sxva adgilidan utevdnen qa­laqs
da brZola, faqtobrivad, or frontze mimdinareobda.

85
jorj samuel kleisoni

babilonis dacva ase mcire ZalebiT ukve SeuZlebeli


gax­da. yvelaferi ki imaze iyo damokidebuli, gauZleb-
da Tu ara qalaqis galavani mtris Semotevebs. samdRiani
Sturmis Semdeg mtrebma gaerTianebuli ZalebiT miita-
nes ieriSi qalaqis mTavar Sesasvlelze. galavnis Tavze
gamagrebuli mecixovneebi aduRebul kuprs da aalebul
zeTs Rvridnen koSkebidan, raTa mtris Semoteva moege-
riebinaT, xolo vinc axerxebda galavnis kedlebze aZro-
mas, maT SubebiT daundoblad Cexavdnen. arc mteri ixev-
da ukan da sul axal-axali ZalebiT utevda.
moxuci mecixovne banzari qalaqis mTavar Sesasvlel-
Tan idga, sadac brZolis bedi wydeboda. erTi vaWari
mivarda masTan da akankalebuli xmiT miaZaxa:
_ miTxari, meomaro, rom mteri ver SeZlebs am ka-
ribWis dangrevas da qalaqSi Semosvlas, Torem yvelas
dagvxocaven an monebad gagvyidian es velurebi.
_ dawynardi, nu geSinia! _ omaxianad gasZaxa moxuc-
ma. _ babilonis kedlebi mtkice da urRvevia. WiSkari
ki gautexeli. wadi da yvelas uTxari, qalaqs safrTxe
ar emuqreba. mteri fexs ver Semodgams babilonSi. Tqven
daWrilebs mixedeT da mouareT!
ramdenime rigad Camwkrivebuli mZime javSniani meomre-
bi cocxal kedlad aRmarTuliyvnen. es iyo dazRveva, Tu
SemTxveviT SeZlebda mteri qalaqSi WiSkridan SemoW­ras.
_ gaigoneT da daixsomeT xalxo! _ SesZaxa bolo xmaze
moxucma banzarma. _ aqamde veravin SeZlo da verc axla
SeZlebs Zlevamosili babilonis mtkice kedlebis dan-
grevas! mxned iyaviT da ar SeSindeT!
gadioda dReebi. qalaqi kvlav alyaSi iyo da dro-
dadro ieriSi Tavidan iwyeboda, Tumca mtkice kedlebiT
garSemortymuli babiloni kvlavac auRebel qalaqad
rCeboda.
sami kvira da xuTi dRe ar Sewyvetila ieriSi, ufro
da ufro sisxlismRvreli da sastiki xdeboda brZola.

86
yvelaze mdidari kaci babilonSi

didi msxverpli iyo mtris banakSi. sagrZnoblad Semcir-


da babilonis mecixovneebis raodenobac. meoTxe kvira
sruldeboda da brZola TiTqmis Sewyda. qalaqis mosa-
xleoba galavanTan dayrili gvamebis dakrZalviTa da
daWrilebis movliT iyo dakavebuli. es dRe saocrad
mSvi­
di aRmoCnda da Setakebebis gareSe Caiara. aravin
icoda, risi momaswavebeli iyo aseTi pauza. daZabulobas
da SiSs moecva didi Tu patara. da ai, gamTeniisas qalaq-
Si ucnauri CoCqoli da yiJina atyda. babilonis galavnis
yvelaze maRal koSkze cecxli gizgizebda. es iyo niSani
imisa, rom mterma qalaqis alyaze uari Tqva da ukuiqca.
gamarjvebis momaswavebeli koconebi daanTes sxva koS-
kebzec. es ukve namdvili gamarjveba iyo. babilonis ked-
lebma kidev erTxel mtkiced daicva qalaqi darbevisa da
ganadgurebisgan. mcirericxovani dacvis pirobebSi faq­
tobrivad qalaqis mtkice kedlebi aRmoCnda babilonis
usafrTxoebis garanti.
babiloni saukuneebis manZilze viTardeboda, Zlier-
deboda da rCeboda mudam mtrisTvis Seuval da auRebel
qalaqad. usafrTxoeba adamianis cnobierebaSi Cadebuli
erT-erTi ZiriTadi moTxovnilebaa. usafrTxoeba aris
ekonomikuri ganviTarebisa da ayvavebis mTavari wina-
piroba. fulTan mimarTebiTac igive iTqmis. adamianis
materialuri simdidris usafrTxoeba misi warmatebis
sawindaria. Tu kapitali saimedod aris daculi, maSin
adamiani Tavsac usafrTxod grZnobs da Tamamad miabi-
jebs warmatebisa da finansuri keTildReobisken mimaval
gzaze.

87
babiloneli aqlemebis vaWari

r ac ufro damSeulia adamiani, miT ufro mobilize-


bulia misi goneba da miT ufro mZafria SegrZnebebi.
_ ase fiqrobda arzuris vaJi, tarkadi, romelsac ori
dRe-Ramis ganmavlobaSi araferi eWama xidan mowyvetili
oriod leRvis garda. iseTi mSieri iyo, kidev moswyvetda
nayofs, magram leRvis xe sxvis ezoSi idga da mepatronem
bolo xmaze dauRriala. ra gaewyoboda, gaecala iqauro-
bas. karga xans daexeteboda bazarsa da mis SemogarenSi
umiznod. xilisa da bostneulis madis aRmZvreli sur-
neli idga, Tumca vaWrebi yuradRebiT dastrialebdnen
TavianT saqonels da tarkadma ver gabeda axlos mikare-
ba. babilonis bazrebi savse iyo nair-nairi produqtiT.
fiqrebSi CaZiruli idga tarkadi erTi sastumros win,
roca mas Tavs wamoadga dabaziri, aqlemebis vaWari.
_ ai, sad gipove, ymawvilo! _ SesZaxa xmamaRla vaWarma,
_ swored rom geZebdi, xom kargad gaxsovs wina Tvis vali
gaqvs ori spilenZis moneta da imis wina Tvis kidev erTi
vercxlis moneta? Zalianac kargi, rom gipove, axla fu-
lic Zalian mesaWiroeba.
tarkadi gafiTrda. naSimSileb kuWze da dabindul
gonebaze myofs yvelaze naklebad axla mevalesTan
Sexvedra undoda.

88
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ Zalian vwuxvar, _ wamoiluRluRa dabneulma, _ ara-


Tu vercxli, spilenZis erTi monetac ki ar gamaCnia, rom
vali gavistumro.
_ mere da, iSove! _ uTxra mkacrad vaWarma. _ moindo-
me da iSove! vals dabruneba unda. es kargad ici Senc!
damunjebuli da Tavdaxrili idga tarkadi da Tavis-
Tvis burdRunebda, _ ar mimarTlebs, araferi gamomdis,
marcxi da zarali damdevs Tan.
_ nu adanaSauleb RmerTebs Seni sisustis gamo. vals
Tu aiReb, dabrunebac unda SegeZlos. axla Zlier moSie-
buli var. wamodi CemTan, visadileb da Tan erT ambavsac
mogiyvebi. _ uTxra dabazirma da mxarze Semohkra xeli.
iqve axlos sasadilo iyo. iq Sevidnen. darbazis
kuTxeSi gafenil xaliCaze myudrod mokalaTdnen. egre-
ve eaxla sasadilos mepatronec saxegaRimebuli.
_ aba, kargi cximiani xvlikis xorci moamzade deser-
tad, kidev Txis barkali kargad Semwvari, gemrieli sou-
si moasxi, bevri mwvanili, puric blomad. Zalian mSieri
var, _ omaxianad warmoTqva dabazirma, _ da ai, amas ki
moutane doqiT wyali, civi wyali, saSineli sicxea dRes
da gagrildeba.
tarkadi damunjebuli ijda, gakvirvebisgan piri da-
eRo. mTeli es dro unda mjdariyo mSieri, esva mxolod
wyali da eyurebina, rogor Seeqceoda madianad gemriel
saWmelebs dabaziri.
_ axlaxan Sevityve erTi mdidari mogzauris Sesaxeb,
romelic qalaq urfidan dabrunda, _ daiwyo xmamaRla
vaWarma. _ mas Turme Camoutania Zalian Txeli qva, ro-
melic Tavisi saxlis fanjaraSi Causvams. es qva Txeli
da gamWvirvalea, yviTeli ferisaa. saocari isaa, vinc
am qvasTan dadgeba da gaixedavs, mis irgvliv yvelaferi
sxva ferebSi Cans. warmogidgeniaT irgvliv yoveli niv-
Ti, sulieri Tu usulo, gansxvavebuli ferisaa.

89
jorj samuel kleisoni

_ ar vici, _ wynarad miugo tarkadma. _ me msgavsi


araferi msmenia.
_ me ki vici, sakuTari TvaliT davinaxe irgvliv yove-
li gansxvavebul ferebSi, ramac bevr rameze damafiqra
da swored erTi saintereso ambis moyolas vapireb axla.
sasadiloSi Soriaxlos mjdomma adamianebma, rogorc
ki gaigones dabaziris xmamaRali saubari, yuradReba
ufro miaqcies mas. dainteresdnen da ramdenime maTgani
ufro axlosac gadmojda saintereso istoriis mosasme-
nad. amasobaSi SekveTili kerZebic moitanes. sasadilo-
Si saWmeli yvelas hqonda, erTi adamianis garda. es iyo
tarkadi. mis win wyliT savse doqi idga mxolod.
_ ambavi, romelsac axla giambobT, _ wamoiwyo daba-
zirma da Tan Txis barkali gemrielad CakbiCa, _ es ambavi
moxda Cems jeelobaSi, roca Zalian axalgazrda viyavi.
gsmeniaT vinmes Cemze? me ymawvilkacobaSi viyavi mona,
monad gamyides siriaSi.
_ am sityvebis gagonebaze yvelam Sewyvita Wama, tar-
kadic pirdaRebuli misCereboda mdidar vaWar dabazirs.
ambis dasawyisi efeqturi aRmoCnda da msmenelebze
Zalzed imoqmeda. amiT kmayofilma dabazirma kidev Cak-
biCa Txis xorci da ganagrZo: _ roca ymawvili viyavi,
mamaCemTan vSromobdi. igi iyo unagirebis ostati da mec
vexmarebodi mas saxelosnoSi. erTad gamovimuSavebdiT
jamagirs da Cemi wiliT Cems patara ojaxs varCendi.
coli axali SerTuli myavda. bevrs verc viRebdi gasamr-
jelos, magram rasac vSoulobdi, Cems lamaz cols vaxar-
javdi srulad. mindoda misTvis mesiamovnebina. radgan
jamagiri ar myofnida, daviwye nisiebiT saqonlis aReba.
momqonda misTvis tansacmeli, fexsacmeli, Zvirfasi sam-
kaulebi. mamaCemi mSromeli da patiosani kaci iyo da misi
avtoritetiT mec mendobodnen. vxedavdi, rom xarjebi
Zalian izrdeboda da Cemi jamagiri yvelafers veRar
swvdeboda. aseTi cxovrebiT nel-nela Cavvardi valebSi.

90
yvelaze mdidari kaci babilonSi

gavida dro da ufro gamirTulda cxovreba. meva-


leebma ukve aSkarad damiwyes muqara valebis gadaxda-
ze. xSirad vugvianebdi, zogsac vemalebodi. vatyobdi,
Cemi yofa autaneli xdeboda. mere megobrebisgan daviwye
sesxeba, raTa valebi damefara. ver davaRwie Tavi va-
lebs. ase megona, WaobSi viyavi Cafluli da nel-nela
viZirebodi. amas isic daemata, rom colTan ukmayofile-
ba momivida da igi Tavis mSoblebTan wavida. veranair ga-
mosavals ver vxedavdi. es jamagiri ki aSkarad ar myof­
nida da gadavwyvite dametovebina babiloni, wavsuli­yavi
samuSaod sxva qalaqSi.
ori mZime weli gavatare Cemi saxl-karidan mow­
yvetilma. davyvebodi vaWrebis qaravans, vexmarebodi
maT. mogzaurobisas gavicani Cemi toli axalgazrde-
bi. es iyo yaCaRebis banda da dakavebuli iyvnen Zar­
cviT. isini SearCevdnen saqonliT datvirTul qaravans
da Cumad aedevnebodnen mas. rogorc ki xelsayreli
momenti daudgebodaT, SeiaraRebulni Tavs esxmodnen
vaWrebs da Zarcvavdnen, arc Zaladobas da msxverpls
eridebodnen. rogorc vxedavdi, sakmaod daundobel-
ni da sastikni iyvnen. mec maT dajgufebaSi aRmovCndi
da maT davalebebs vasrulebdi. erTxel, morigi Tav-
dasxmisas, gagvimarTla. vaWrebs mihqondaT Zvirfa-
seuloba, abreSumi, xaliCebi. Tavdasxmam umsxverplod
Caiara. naZarcvic blomad Segvxvda, romelic maleve
gavyideT qalaq ginerSi da karga xans im fuliT vcxov­
robdiT arxeinad da drosac mSvenivrad vatarebdiT.
fuli TandaTan gamogvelia da bandis meTaurebma axa-
li Tavdasxma dagegmes. maT hqondaT cnoba, rom qalaqs
am dReebSi gauvlida didi qaravani, vaWrebi qalaqidan
cota moSorebiT Rames gaaTevdnen da diliT adrianad
ganagrZobdnen gzas. meore Tavdasxma CvenTvis ar aR-
moCnda warmatebuli. marTlac, saRamos vaWrebis qa-
ravani mouaxlovda qalaqs. moSorebiT dadges karvebi

91
jorj samuel kleisoni

Ramis gasaTevad. SuaRames gadacilebuli iyo, roca


bandis meTaurebma brZaneba gasces Tavdasxmaze. mou-
lodnelad davesxiT Tavs. imaT hyoliaT guSagebi,
romlebic Rame darajobdnen qaravans. atyda xelCarTu-
li brZola. am xmaurze moulodnelad qalaqis WiSkari
gaiRo da iqidan SeiaraRebuli razmi gamoiWra Cvenken.
rogorc mere gavigeT, es iyo qalaqis dacva, romelsac
vaWrebi fuls uxdidnen safrTxis dros daxmarebisTvis.
ori TanamebrZoli mogvikles. danarCenebi tyveebad Se-
gvipyres. bevri gvcemes. mere tansacmeli gagvxades,
borkilebi dagvades da meore dRes bazarze monebad
gag­vyides.
vercxlis or monetad miyida erTma sirielma mdi-
darma vaWarma. me axalgazrda viyavi da CemSi cota meti
gadaixada, vidre sxva monebSi. sasaxleSi migviyvanes. im
mdidar kacs oTxi coli hyavda da maTi mosamsaxure
unda vyofiliyavi, Tan, wesis mixedviT, saWurisi. erTi
adgilis kastrireba ar amcdeboda. warmoudgenlad sa-
Sinel mdgomareobaSi aRmovCndi. ai, maSin gavacnobiere
mTeli Cemi ususuroba da sasowarkveTili yofa. videqi
batonisa da misi oTxi colis winaSe SeSinebuli da be-
dis ukuRmarTobas damorCilebuli. pirvel cols, ro-
melic ufrosobda danarCen colebs, erqva sira, asaki-
Tac ufrosi iyo. igi momiaxlovda da rogorc cxovels,
ise maTvalierebda. danarCeni colebic ahyvnen. makvir-
debodnen da Tan icinodnen. colebis mosamsaxured Tu
amiyvandnen, maSin batoni damasaWurisebda. es gardau-
vali iyo. videqi gaqvavebuli Cemi ganaCenis molodin-
Si. xmas aravin iRebda. yvela ufrosi colis sityvas
eloda.
_ saWurisi monebi sakmarisad gvyavs, magram aqlemebis
momvlelebi da mwyemsebi cota. hkiTxe monas, Tu icis
aqlemebis mixedva da am saqmeSi gamoviyenoT. _ uTxra
siram qmars.

92
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ erkvevi aqlemebSi? _ damiRriala batonma. _ SegiZ-


lia Sekazmva, marTva, movla?
_ diax, batono, mexerxeba es saqme. roca vaWrebTan
erTad vmogzaurobdi, aqlemebis qaravani me myavda moba-
rebuli. kargad maqvs Seswavlili yvelaferi, rac aqle-
mebs exeba. _ vupasuxe SeSinebulma da cotaTi daimede-
bulma.
batons moewona Cemi pasuxi. _ kargi sira, iyos ro-
gorc Sen gindodes. es mona Senia, dReidan igi aqlemebis
momvleli iqneba da Sen dagemorCileba piradad.
_ dedaCemis mosanaxuleblad vapireb wasvlas, igi ava-
daa. Sori gza gvaqvs gasavleli da gamovcdi saqmeSi _
Cailaparaka siram.
rogorc ki sxvebi wavidnen da qalbatoni marto dar-
Ca, madloba gadavuxade da isic vuTxari, rom monad ar
davbadebulvar. me viyavi Tavisufali moqalaqe, osta-
tis Svili, Tavadac ostati. mokled movuyevi mTeli Cemi
tragikuli istoria.
_ Tu adamians monuri suli aqvs, igi aucileblad
iqceva monad, _ warmoTqva qalbatonma. _ magram warmo-
mavlobis miuxedavad, Tu monas Tavisufali adamianis
guli uZgers, maSin igi Tavs daaRwevs monobas da yvela
tragediis miuxedavad, Tavisufal da pativsacem adamia-
nad iqceva.
erTi weli vcxovrobdi monebTan erTad. pirnaTlad
vasrulebdi Cems davalebebs, magram sxva monebisgan Tavi
Sors meWira. erTxel siram kiTxva damisva: _ saRamoobiT,
roca saqme aRaraa sakeTebeli monebi erTad ikribebian
da isveneben, Sen mudam ganmartoebiT xar, maT ar ekare-
bi. ratom?
_ isini monebi arian, monuri suliT, _ vupasuxe me. _
magaTi azrovneba monis azrovnebas ver scdeba. amitom
calke yofna mirCevnia. Cems mkerdSi Tavisufali moqa-
laqis guli Zgers.

93
jorj samuel kleisoni

_ mec gancalkevebiT var danarCeni colebisgan, _


gamimxila siram. _ mdidari ojaxis Svili var da Cems
qmars Cemze qorwinebiT didZali simdidre Sexvda, mag­
ram mas me ar vuyvarvar, qals ki yvelaze metad unda,
rom mamakacs uyvardes. Tan unayofoc var, Svili ver
gavuCine da ufro gacivda grZnobebic, amitom martod
vgrZnob Tavs.
_ ras fiqrobT Cemze, qalbatono? _ vkiTxe mokrZale-
bulad. _ CemSi monis sulia Tu Tavisufali adamianis?
_ Sen ginda daubrunde Sens ojaxs. gaqvs amis Zlieri
survili, magram ar gaqvs amis SesaZlebloba. ase gulxel-
dakrefili jdomiT ki meeWveba, rom Sen es SesaZlebloba
odesme gagiCndes. Tu arafers moimoqmedeb, Senc im mo-
nebs daemsgavsebi da beds damorCildebi.
_ siriaSi, Cemi samSoblodan Sors var gadmoxvewili,
monad gamwesebuli, _ vTqvi guldawyvetilma. _ ra SemiZ-
lia? risi SesaZlebloba maqvs?
_ maS, darCi monad, laCaro! _ momaZaxa qalbatonma.
_ ar var laCari, arasdros vyofilvar mSiSara! _ vu-
pasuxe aRelvebulma.
_ maSin daamtkice. daamtkice, risi gakeTeba SegiZlia
Seni TavisuflebisTvis. _ mkacrad momiWra siram.
saubari amiT dasrulda. ukve Cems cnobierebaSi axali
azrebi gaCnda. gonebam gansxvavebulad daiwyo muSaoba.
qalbatonis naTqvami sityvebi CemTvis aRmoCnda biZgi
swra­fi cvlilebebisken. sami dRis Tavze qalbatonma si-
ram damiZaxa da miTxra: _ dedaCemi kvlav cudad aris,
ambavi momitanes, loginad Cavardnila. saswrafod Sekaz-
me ori aqlemi, gaamzade sagzali da sxva saWiro nivTebi.
unda wavideT!
brZaneba dauyovnebliv Sevasrule. batonis Tavli-
dan ori saukeTeso aqlemi gamoviyvane, Sevkazme. wyali
da sursaTic wamoviRe, sxva saWiro nivTebic. sul erTi
dRis gza iyo da, Cemda gasakvirad, moaxlem gacilebiT

94
yvelaze mdidari kaci babilonSi

meti wyali da sakvebi gamomatana. gamikvirda, Tumca


mainc davtvirTe aqlemebi.
dilaadrian qalbatoni sira da me gzas davadeqiT.
mTeli dRis mgzavrobis Semdeg, roca dedamisTan Cave-
diT, qalbatonma damiZaxa da mkiTxa: _ dabazir! darwmu-
nebuli xar rom SenSi monuri suli ar aris?
_ me Tavisufali moqalaqe var da aRar minda mona
viyo. _ vupasuxe darwmunebulma.
_ maSin dadga Sesaferisi momenti, axla geZleva Sansi.
waiyvane es ori aqlemi da gaiqeci. aqlemebi datvirTu-
lia sakvebiTa da wylis maragiT, rac gzaze dagWirdeba.
xval vityvi, rom aqlemebi moipare. roca batoni amas
gaigebs da mdevrebs dagadevnebs, Sen ukve Sors iqnebi.
isini veRar dagewevian.
_ Tqven dedoflis ukeTilSobilesi suli gaqvT, qal-
batono, _ lamis atirebulma SevZaxe. _ visurvebdi, rom
bednieri yofiliyaviT.
_ aba, iCqare. gfaravdes RmerTebi udabnos grZel
gzaze! _ Tavze xeli damado qalbatonma da am sityvebiT
damemSvidoba.
misi miTiTebis Sesabamisad, datvirTuli aqlemebi Cu-
mad gamoviyvane da mTeli siswrafiT gavqandi udabnos-
ken. danamdvilebiT arc ki vicodi babilonisken mimavali
gza, magram axla mTavari iyo, rac SeiZleba swrafad gav­
clodi iqaurobas. erT aqlemze tvirTi mqonda akide-
buli da gamobmuli momyavda. mTeli is Rame da sruli
meore dRe Seusvenebliv mivdiodi. mqonda mdevrebis SiSi
da rac SeiZleba didi manZiliT unda vyofiliyavi maTgan
daSorebuli.
ori dRe-Ramis SeuCerebeli svlis Semdeg cotaTi Se-
visvene. davnayrdi. aqlemebic gamovkvebe da kvlav ganvag­
rZe gza. male aRmovCndi kldovan udabnoSi. gzaze sul
basri qvebi eyara da gadaadgileba mirTuldeboda. aqle-
mebs Cliqebi sul dauziandaT. gzad aravin Semxvedria.

95
jorj samuel kleisoni

gadioda dReebi, me gzas ganvagrZobdi. sul udabno, cxe-


li qviSa da mcxunvare mze. bolo ar Canda. wyali da
sakvebi ukve miTavdeboda. cxradRiani mtanjveli jiri-
Tis Semdeg sakvebi da fizikuri Zalebi erTdroulad
gamomelia. aqlemebic Zlivs moZraobdnen. me damxobi-
li viyavi pirutyvze da welSi gasworebac ki miWirda.
vgrZnobdi, rom sasicocxlo Zalebi TandaTan meclebo-
da da daRupvis piras videqi. mosaRamovda. aqlemidan
CamovqveiTdi da iqve mivegde Ronemixdili. mkvdariviT
meZina. piriT aRmosavleTiT davweqi, raTa diliT adria-
nad mzis sxivebs gaveRviZebine. iriJraJa. gameRviZa da
wamovdeqi. ramdenjerme Rrmad CavisunTqe dilis grili
haeri. aqlemebi qancgawyvetilebi eyarnen gverdigverd.
ir­gvliv Tvaluwvdeneli udabno, xrioki adgilebi da
qvebi. sicocxlis aranairi niSan-wyali ar igrZnoboda.
_ nuTu es aris Cemi aRsasruli? _ gavifiqre, roca
aremares Tvali kidev erTxel Sevavle. tvini saaTis me-
qanizmebiviT amuSavda da gamosavlis Zieba daiwyo. _ var
Tu ara Tavisufali adamiani? Tu CemSi monuri azrovneba
da monuri suliskveTebaa kvlav? _ vkiTxe sakuTar Tavs.
_ mona danebdeboda da Cakvdeboda am ukacriel udabno-
Si, xolo Tavisuflebis maZiebeli ibrZolebda bolomde
da dasaxul mizans miaRwevda. mivxvdi, rom yvelaze me-
tad axla mWirdeboda Zalis mokreba da simtkice. dane-
beba sikvdilis tolfasi iyo. rogorc ki es gaviazre,
ukve sxvanairad Sevxede garesamyaros, Cems cxovrebas,
imas, rom SeSinebuli da damarcxebuli gamoviqeci Cemi
sakuTari saxlidan, rom valebis marwuxebidan ver da-
vaRwie Tavi da sxva qveyanaSi gadmoxvewilma axal ubedu-
rebaSi amovyavi Tavi.
_ ar davnebdebi! vibrZoleb! _ mtkiced ganvucxade
Tavs da fexze wamovdeqi. aRarc wyurvili mawuxebda,
aRarc SimSili. mxolod erTi azri _ me aucileblad dav­
brundebi babilonSi!

96
yvelaze mdidari kaci babilonSi

wvalebiT wamovayene fexze aqlemebi da CrdiloeTis-


ken ganvagrZe gza. Sinagani orientiri mikarnaxebda, rom
unda mevlo CrdiloeTisken, rom babilonis sazRvrebs
mivuaxlovdebodi. mTeli dRe viare SeuCereblad, dRis
bolos mivaRwie adgils, sadac miwa da mwvane balaxi
iyo, iqve _ Wac. cota movsulierdi, aqlemebic davas-
vene, gamovkvebe. Cemi goneba mxolod erT mizanze iyo
koncentrirebuli da sxva yvelaferi CemTvis meorexa-
risxovans warmoadgenda. mainc gamovaRwie. sasikvdilo
gansacdeli davZlie da babilonis kedlebTan moaxloe-
buli muxlebze damxobili sixarulisgan vtirodi. me es
SevZeli. me gadavrCi...
dabaziri gaCumda. sasadiloSi samariseburi siCume
Camowva. xmas aravin iRebda. yvela STabeWdilebis qveS
iyo monaTxrobiT.
_ aba, ras ityvi, tarkad? _ isev vaWarma dabazirma
daarRvia siCume. _ mSierma kuWma Seni goneba ukeT aamu­
Sava? xar mzad ibrZolo Seni adgilis mosapoveblad am
samyaroSi? Tu SenSi monis azrovneba da suliskveTebaa?
_ Tvalebi amexila, goneba gaminaTda, _ warmoTqva
tarkadma da fexze wamodga. _ magram erTi mainteresebs
kidev. babilonSi dabrunebulma arafris mqone kacma ro-
gor SeZeli fexze wamodgoma da gamdidreba?
_ Tu adamians aqvs mtkice gadawyvetileba, maSin igi
aucileblad miaRwevs dasaxul mizans. me yvela Cems me-
vales Sevxvdi. bodiSi movuxade da Sevpirdi, rom auci­
leblad davubrunebdi valebs, rac SeiZleba mokle
droSi. bevri maTgani aRarc ki eloda amas, zogs me
mkvda­ric vegone, radgan Cemze araferi smenodaT ram-
denime weli. erT-erT aqlemebiT movaWresTan samsaxuri
daviwye. Cemi codna gamomadga da saqmes kargadac ga-
varTvi Tavi. nel-nela Cemi jamagiris nawilis dagrove-
ba daviwye da valebsac vistumrebdi. yvela vali ukleb-
liv davabrune, riTac Zalian amayi viyavi. xalxic ukve

97
jorj samuel kleisoni

pativiscemiT miyurebda, radgan maT TvalSi avtorite-


ti momemata.
dabazirs saWmeli gauTavda. gaxeda sasadilos mepat-
rones, romelic daxlTan WurWels wmendda da xmamaRla
gadasZaxa: _ xorci damimate, cxeli xorci! da kidev am
kerZebis erTi didi ulufa moutane tarkads, igi Zalian
mSieria da minda axla davanayro!
gaocebuli da Tvalcremliani uyurebda tarkadi mis
win mjdom mdidar vaWars da kvlav mis monaTxrob saocar
istoriaze fiqrobda. gacilebiT mZime da rTuli gza
hqonda gavlili dabazirs da, miuxedavad yvelafrisa, ar
gatyda, ar danebda da mdidar, pativcemul kacad iqca.
tarkadi mixvda, rom mis cxovrebaSi dadga gardamtexi
momenti, es iyo axali cxovrebis dasawyisi.
ase daasrula am grZeli da Wkuis saswavlebeli is-
toriis moyola vaWarma dabazirma. monas yvelaze mZime
borkilebi mis gonebaSi aqvs dadebuli, romelsac ver
wyvets. amitom azrovnebs da cxovrobs igi, rogorc
mona. aseTi adamiani verasdros gaxdeba Tavisufali da,
Sesabamisad, verasdros miaRwevs warmatebas da keTild-
Reobas. Tavisufali adamiani ki yvelafers SeZlebs, ra
mizansac mkafiod daisaxavs da mTeli mondomebiT SeeWi-
deba. es aris warmatebis erT-erTi saidumlo, rac kar-
gad icodnen Zvelma babilonelebma da acnobierebdnen
mis magiur Zalas.
Tu gadawyvite, imoqmede! Sen aucileblad miaRwev da-
saxul mizans!...

98
warwerebiani Tixis dafebi
Zveli babilonidan

notingemis universitetTan arsebuli


wminda sautinis saxelobis koleji, niu-iorki
britaneTis samecniero eqspediciis xelmZRvanels
profesor franklin kolduels.
mesopotamia, qalaqi xila
21 oqtomberi, 1934 weli

Rrmad pativcemulo profesoro!


babilonis Zvel nangrevebSi Catarebuli gaTxrebis
dros aRmoCenili iqna warwerebiani xuTi Tixis dafa.
ganuzomeli sixaruli mewvia, roca isini sakuTari
TvaliT vnaxe. am Canawerebis gaSifvris didi survili
mqonda da ramdenime saaTi davuTme maTze muSaobas.
aRmoCenili istoriuli masala ZiriTadad aris mTe-
li da naklebad dazianebuli, Tqveni ZalisxmeviT da-
konservebuli da xarisxianad SefuTuli. Cven axla
vTanamSromlobT laboratoriasTan da safuZvlianad
vswavlobT yvelafers, rac am aRmoCenas ukavSirdeba.
iyo molodini, rom aRmoCenil Tixis firfitebze rai-
me sasiyvarulo teqstebi iqneboda amotvifruli, Zve-
li legendebi siyvarulsa da gmirobaze, poema `aTas

99
jorj samuel kleisoni

erTi Ramis~ msgavsi ram, magram aq sul sxva informa-


cia aRmoCnda. vSifravT ra teqsts da irkveva, rom aq
naxsenebia viRac mamakaci, saxelad dabaziri, romel-
sac hqonda valebi da ver istumrebda maT. am teqstis
kiTxvisas Cndeba gancda, rom adamianis cxovreba xuTi
aTasi wlis win imave problemebiTa da sazrunaviT iyo
gajerebuli, rac dRes. es teqsti me, rogorc mkvle-
var profesors, sagonebelSi magdebs. Cems warmosaxva-
Si acocxlebs Zvel babilonel kacs, romelic iZle-
va rCeva-­darigebebs, Tu rogor gamovimuSaoT fuli,
rogor gadavixadoT valebi, rogor davzogoT Tanxa.
es Zvelbabilonuri sibrZnea, rac dResac Zalze aq-
tualuri da sainteresoa. siamovnebiT vTargmni Zvel
Canawerebs da kidev ufro didi siamovnebiT vnergav
Cems cxovrebaSi im rCevebs, rac fulTan dakavSirebiT
gadmocemulia am uZveles warwerebSi.
gemSvidobebiT keTili survilebiT da gisurvebT
Semdgom warmatetebs! mouTmenlad veli TqvenTan
Sexvedras da TanamSromlobas!
gulwrfeli pativiscemiT alfred Srusberi
didi britaneTis arqeologiis departamenti

warwerebiani Tixis dafa #1


`axla savsemTvareobaa. me var dabaziri. axlaxan dav­
brundi siriidan, sadac monad viyavi ganmwesebuli. amJa-
mad var Tavisufali adamiani da mtkiced maqvs gadawyve-
tili Cemi mSobliuri qalaqis, babilonis macxovreblebs
davubruno is valebi, rac maTgan ramdenime wlis win avi-
Re. am Tixis dafaze vtoveb Canawers da viReb danapire-
bis Sesrulebis valdebulebas.
viTvaliswineb Cemi ufrosi megobris, mevaxSe matonis
brZnul rCevas, vadgen valebis dafarvis gegmas da viqce-
vi pativsacem kacad am qalaqSi. Cemi gegma Sedgeba sami
pirobisgan.

100
yvelaze mdidari kaci babilonSi

upirvelesad me viwyeb dagrovebas. yvela Cemi Semosav­


lidan meaTed nawils gadavinaxav. brZeni matoni ambobs:
kacs, romelsac aqvs yulabaSi oqro da vercxli, igi aris
Rirseuli meojaxe da mefis erTguli dasayrdeni.
kacs, romelsac yulabaSi aqvs cota fuli, ramdenime
spilenZis moneta, igi araa Rirseuli adamiani da arc
mefisTvisaa sando.
kacs, romelsac yulabaSi araferi aqvs, igi ojaxis-
Tvis da mefisTvisac uvargisia.
meore rigSi me unda vizruno colze, romelic da-
mibrunda da CemTanaa. brZeni matoni ambobs, rom colis
mzrunveloba da gverdiT dgoma kacs aZlierebs da igi
ufro mtkice nabijebiT midis miznisken. amitomac me,
dabaziri, Cemi Semosavlis Svid meaTeds vxarjav oja-
xisTvis, colis keTildReobisTvis. fulis xarjvis am
wess mkacrad vicav. es aris valebidan Tavis daRwevis da
gadarCenis aucilebeli piroba. amitomac sakuTar Tavs
uars veubnebi bevr rameze, rac msiamovnebs da fulis
damatebiT xarjvas moiTxovs.~

warwerebiani Tixis dafa #2


`ai, Cemi gegmis mesame pirobac: Cemi gamomuSavebuli
Tanxis or meaTed nawils calke vdeb Zveli valebis ga-
sastumreblad. yovel TveSi am gadadebuli TanxiT miv-
divar Cems mevaleebTan da maT vunawileb. ase yovel Tve-
Si mimcirdeba maT mimarT davalianeba. Camovwere yvela
Cemi mevale da arsebuli davalianebis moculoba:
faru, xaliCebis ostati _ ori vercxlisa da eqvsi
spilenZis moneta.
menave sinJari _ erTi vercxlis moneta.
Cemi megobari axmari _ sami vercxlisa da erTi spi-
lenZis moneta.

101
jorj samuel kleisoni

Cemi megobari zankari _ oTxi vercxlisa da Svidi spi-


lenZis moneta.
Cemi megobari askamiri _ erTi vercxlisa da sami spi-
lenZis moneta.
iuveliri xaranziri _ eqvsi vercxlisa da ori spi-
lenZis moneta.
saxlebis gamqiravebeli alkaxadi _ ToTxmeti ver­
cxlis moneta.
mevaxSe matoni _ cxra vercxlis moneta.
mamaCemis megobari diarbekeri _ oTxi vercxlisa da
erTi spilenZis moneta.
mezobeli glexi bireJiki _ erTi vercxlisa da Svidi
spilenZis moneta... ~
CamonaTvali aq wydeba, radgan warwerebiani Tixis
dafa dazianebulia da danarCeni teqstis gaSifvra ver
moxerxda.

warwerebiani Tixis dafa #3


`yvela Cems mevales erTianobaSi me, dabazirma, unda
gadavuxado as cxrameti vercxlis da as ormocdaerTi
spilenZis moneta. aseTi didi valis gamo axalgazrda
kacma davtove mSobliuri qalaqi da wavedi ucxo mxareSi
samuSaod, xolo Cemi coli daubrunda Tavisi mSoble-
bis ojaxs. arc ucxoeTSi gamimarTla da Cemi xifaTiani
Tavgadasavlebi dasrulda monobiT. me monad gamyides
bazarSi. Semdeg monobas Tavi davaRwie da davbrundi
mSobliur qalaqSi. pirvel rigSi Sevxvdi mevaleebs da
valebis dabrunebis gegma gavacani. umravlesoba dam-
Tanxmda. me maqvs gegma da am gegmis mixedviT vistumreb
valebs. davrwmundi, rom valebis gastumreba sjobs va-
lebisgan gaqcevas.~

102
yvelaze mdidari kaci babilonSi

warwerebiani Tixis dafa #4


`savsemTvareobaa isev. me Tavdauzogavad vmuSaob.
Cemi keTili da mosiyvarule coli mxars miWers da mam­
xnevebs. am TveSi aqlemebiT vaWrobaSi gamovimuSave cxra-
meti vercxlis moneta. es fuli zustad gegmis mixedviT
gavanawile. meaTedi Sevinaxe, ori meaTedi mevaleebis-
Tvis gadavde, xolo danarCeni ojaxs movaxmare. yvela
mevale met-naklebad kmayofili darCa. valebi sakmaod
Sevamcire, rac maxarebs. amasTan fulsac rom vzogav, es
kidev ufro maimedebs da Tavdajerebulobas mmatebs.
Ramea. savse mTvare danaTis babilons. me RamiTac
vmuSaob. aqlemebis navaWriT miRebuli mogeba am TveSi
mxolod TerTmeti vercxlis moneta iyo. me isev geg-
mis mixedviT gavanawile es Tanxa. colma mxari damiWira
da am TveSi saojaxo xarjebi SevzRudeT. mevaleebsac am
TveSi naklebi SexvdaT, magram Seeguvnen faqts. maT ak-
mayofilebT is, rom ukve stabilurad vistumreb valebs.
gavida kidev erTi Tvec. gamimarTla da aqlemebis
SesaniSnavi jogi Camivarda xelSi. iafadac viyide. ga-
xarebulma Camoviyvane babilonSi da maleve gavyide,
Cemma mogebam ormocdaori vercxlis moneta Seadgina.
kvlav gegmis mixedviT gavanawile Semosavali. mevaleebs
ufro meti SexvdaT. aSkarad vgrZnobdi maT kmayofile-
bas. RmerTo, ra Wkvianuri gegmaa! amis momgoni marTla
brZeni yofila. ojaxsac vuvli, valebsac vistumreb da
fulsac vinaxav. Cems yulabaSi axla ocdaerTi vercxlis
monetaa, rac Cemi simdidrea. gaxarebuli coli Tavs mev­
leba.
ai, ra Zala aqvs fulis kanonebis codnas da sworad
dagegmvas. aseTi Tavdajerebuli da da Zlieri arasdros
vyofilvar.~

103
jorj samuel kleisoni

warwerebiani Tixis dafa #5


`caze savse mTvare dagoravs isev. mas Semdeg, rac
Tixis firfitebze wera daviwye, gavida ToTxmeti savse­
mTvareoba. am Canawers ki vakeTeb gansakuTrebuli sia-
mayiT, radganac dRes gavistumre Cemi bolo vali. aRar
myavs arc erTi mevale. valebis borkili samudamod da-
vamsxvrie. me da Cemma colma es dRe sixaruliT da zei-
miT aRvniSneT. mizani miRweulia.
Cemi bolo viziti mevaleebTan yvelaze dasamaxsovre-
beli iyo. isini, vinc yvelaze metad uxeSobdnen, cemiT
da CaqolviTac memuqrebodnen, axla yvelaze lmobierad
iqcevian. dRes ki madlobas micxadeben da megobrobas
mTavazoben. maT TvalSi erT dros uvargisi adamiani,
axla pativsacem da samagaliTo kacad viqeci. es yovelive
me SevZeli fulis kanonebis codniT da sworad dasaxu-
li gegmis SesrulebiT. mTelma qalaqma gaigo Cemi amba-
vi. avtoriteti momemata. bevri Wkuasac mekiTxeba ukve.
daxmarebis saTxovnelad CemTanac modian da, raoden ga-
sakviric ar unda iyos, zogi iseTicaa maT Soris, visi
valic mqonda wlebis ganmavlobaSi. me, erT dros monam,
romelic valebSi vixrCobodi, SevZeli fexze wamodgoma,
valebis gastumreba, fulis dagroveba da gamdidreba.
nuTu igive ar SeuZlia sxvasac? me ganvagrZob Cemi geg-
miT cxovrebas dResac da ase iqneba momavalSic.~

104
yvelaze mdidari kaci babilonSi

notingemis universitetTan arsebuli


wminda sautinis koleji.
niu-iorki
7 noemberi, 1936 weli

Zveli babilonis nangrevebis arqeologiuri gaT­


xrebis dros Tu sadme waawydebiT aqlemebis vaWris,
dabaziris aCrdils, gTxovT, gadaeciT mas, rom gavSif-
reT misi xelnawerebi da inglisis arqeologTa samec-
niero sabWo madlobas uxdis mas.
gaxsovT albaT erTi wlis win mogwereT, rom cxov-
rebaSi davicavdiT im wesebs, rac Tixis firfitebidan
iqna amokiTxuli. Cven, mTeli ojaxi, valebis mojadoe-
bul wreze vtrialebdiT. Zvel kreditebs vfaravdiT,
axals viRebdiT. gamosavali ki ar Canda. fulis mar­
Tvis uZvelesi kanonebi, romlebic babilonelebisgan
SevityveT, marTlac, saintereso da faseuli aRmoC­
nda. daviwyeT Tanmimdevrulad am wesebis Sesruleba.
Camovwere kreditorebis sia da vestumre maT. yvelas
gasagebad avuxseni Cemi mZime finansuri mdgomareobis
Sesaxeb da im gegmis Sesaxebac, Tu rogor vapirebdi am
valebis gastumrebas. me da Cemi ojaxis saerTo Semosa-
vlis oc procents yovelTviurad gadavdebdiT da igi
moxmardeboda mxolod valebis dafarvas. am gaangari-
SebiT or welze nakleb droSi daifareboda yvela da-
valianeba. yvela kreditori damTanxmda. Semdegi nabi-
ji iyo im xarjebis Camowera, rasac Cveni Semosavlebis
samocdaaTi procenti eyofoda da, wesis Sesabamisad,
darCenili aTi procenti daizogeboda. anu Cveni Se-
mosavlebis ganawileba Semdegnairad dadginda: 70% _
saojaxo xarjebi, 20% _ valebis dafarva, 10% _ danazo-
gi. yvela detali CamovwereT da SevudeqiT gegmis Sesa-
bamisad cxovrebas.
kidev bevri maqvs mosayoli, magram es did dros
waiRebs da damRlelicaa. aRvniSnav mxolod erTs. _
cxovrebis axal etapze gadasvla ar aRmoCnda rTuli,
amasTan, gaqra stresi da daZabuloba. zustad gawerili

105
jorj samuel kleisoni

gegmis mixedviT momavali ufro mkafio da imedismomce-


mi gaxda. rac Seexeba meaTedis dazogvas, aq kidev ufro
pozitiuri mdgomareobaa. ojaxis yoveli wevrisTvis
es gaxda erTgvari gamowveva da sasiamovno TamaSismag­
vari qmedeba. danazogad fulis Segroveba Cven­ Tvis
gadaiqca calke gasarTob saqmed. ar gvegona fulis
Segroveba amxela interess da mxiarulebas Tu Semoi-
tanda Cvens ojaxSi. amasobaSi gamoCnda perspeqtiuli
da saimedo biznesi, romelSic Cveni danazogebi dava-
bandeT da axla Cveni Semosavlebi kidev ufro mzardi
gaxda. es grZelvadiani proeqtia da roca davasruleb
Cems profesiul saqmianobas da gaval pensiaze, dagro-
vili meqneba sakmao Tanxa. es yvelaferi Cven SevZeliT
imave Semosavlebis pirobebSi, rac manamde gvqonda. ub-
ralod viswavleT Semosavlebis gonivruli ganawileba
da fulis sworad marTva.
dRevandeli gadasaxedidan warmoudgenelia, rom
Zvel babilonelebs aseTi swori da warmatebaze orien-
tirebuli finansuri azrovneba hqondaT aTaswleu-
lebis win. aRmoCenilma arqeologiurma masalebma es
yvelaferi daadastura. madloba im brZenkacs babilo-
nidan, romelmac es codna saflavSi ar Caitana, Tixis
dafebze dawera da STamomavlobas Semounaxa. is rac
cxovrebis wesi iyo Zvel babilonSi, aqtualuria dRe-
sac, Tanamedrove yofa-cxovrebaSi.

gulwrfeli mokiTxviT da pativiscemiT


alfred Srusberi
inglisis arqeologiis departamenti

106
iRbliani kaci babilonidan

v aWari nada Saru babilonel vaWrebSi cnobili da ga-


morCeuli iyo. axlac amayad edga Tavis grZel qara-
vans saTaveSi da bedaurze amxedrebuli gzas miuyveboda.
sul uyvarda lamazad Cacma da axlac Zvirfasi qsovili-
sgan Sekerili xalaTi ecva. aseve gamorCeulad uyvarda
wminda sisxlis bedaurebi. igi Tamamad mokalaTebuli-
yo ulamazes arabul faSatze. misi Semxedveli veravin
ityoda, rom ukve sakmao asakSi iyo da ufro Znelad
mixvdeboda vinme, rom mas raRac aRelvebda.
gza damaskodan babilonamde grZelia, saxifaToc da
udabnoSi Znelad savalic. arabuli tomebi, romlebic am
adgilebSi saxlobdnen, agresiulobiT iyvnen cnobilni
da xSirad mekobreobdnen. gzad gamvlel savaWro qarav­
nebs Tavs esxmodnen da Zarcvavdnen. vaWar nada Sarus
Tavdacvis zomebi miRebuli hqonda da Tan SeiaraRebuli
mcvelebis razmic axlda. axla mis gverdiT myofi axal-
gazrdis, xadan gulas bedi ufro aRelvebda. igi Tavisi
Zveli megobrisa da partnioris, arad gulas SviliSvili
iyo. undoda am ymawvilisTvis raime kargi gaekeTebina,
radganac babuamisisgan bevri sikeTe axsovda, Tumca je-
rac veraferi moefiqrebina. ymawvils TiTebze da yelze

107
jorj samuel kleisoni

nairnairi samkauli ekeTa. zedmetad Zvirfasad gamowyo-


bili iyo. _ ar hgavs babuamiss. _ fiqrobda vaWari Saru.
_ babuamisi aseT zizil-pipiloebs ar atarebda, arc zed-
metad gapranWulad icvamda.
_ ratom SromobT amdens, batono Saru? _ moulodne-
lad hkiTxa ymawvilma, _ mudam daatarebT qaravans ucxo
qveynebSi da dasvenebisTvis droc ar grCebaT.
vaWarma gadaxeda axalgazrdas, CaeRima da uTxra: _
aba, mipasuxe, ymawvilo, Sen rogor daisvenebdi Cems ad-
gilas?
_ me rom axla Tqvens adgilas viyo, axalgazrda da
mdidari princi viqnebodi. Sevirgebdi cxovrebis sike-
Teebs, davxarjavdi oqros da kmayofili vicxovrebdi. _
upasuxa xadan gulam.
orives gaecina.
_ Sroma monebisTvisaa dawesebuli. mdidari ki cxov-
rebiT unda tkbebodes. _ daamata ymawvilma.
moxuc vaWars araferi uTqvams sapasuxod. gza ganag­
rZes. cota xanSi ki miaRwies mTis ferdobs, romlis gaR-
mac mwvane xeoba iwyeboda.
_ xedav win xeobas? mis gadaRma mkrTalad moCans ba-
bilonis didi kedlebi. ufro Sors babilonis yvelaze
maRali taZris, vaalis koSki. koSkis Tavze mudam giz-
gizebs cecxli. es aris babilonis simdidrisa da Zlie-
rebis simbolo. _ warmoTqva vaWarma Sarum.
_ es aris didebuli qalaqi babiloni? _ sixaruliT
da gaocebiT SesZaxa ymawvilma. _ babuaCemma saqmianoba
am qalaqSi daiwyo, roca Zalian axalgazrda iyo. aq gam-
didrda da iqca pativsacem kacad. netav, is axla cocxa-
li iyos! Cven ar viqnebodiT gaWirvebaSi! mamaCemi da me
ver gavuZexiT im saqmeebs, rasac babua warmatebiT arT-
mevda Tavs. Cven ar vflobT simdidris saidumloebebs da
davkargeT kidec misi dagrovili mTeli qoneba.

108
yvelaze mdidari kaci babilonSi

vaWarma Sarum cxeni gaaWena. qaravanSi mwkrivad dawyo-


bili aqlemebi da virebi swrafad daedevnen patrons.
gzad yana SexvdaT. iq sami moxuci muSaobda. erTs gu-
Tani eWira, wina ori ki xarebs miuyveboda da maTraxebs
scemdnen, raTa mZime guTani Ronivrad gaeqaCaT xarebs.
Zalian ecno nada Sarus es moxucebi, magram ver mimxvda-
riyo, saidan unda scodnoda. uceb TavSi gauelva, es xom
is glexebi iyvnen, ormoci wlis win rom naxa sruliad
axalgazrdebi. es maSin iyo, roca TviT axalgazrda Saru
samuSaos saZebnad babilonidan sxva qalaqSi miemgzavre-
boda, Zalian Raribi da ukiduresad gaWirvebuli. wlebis
Semdeg bevri ram Seicvala. Saru mdidari vaWari gaxda,
axla hyavs didi qaravani, uZvirfasesi saqonliT dat-
virTuli aqlemebi da virebi. saqoneli damaskoSi SeiZina
da babilonSi moaqvs gasayidad. es glexebi ki ramdenime
aTeuli wlis Semdegac imave yofaSi iyvnen, ukve dabere-
bulni kvlav miwas amuSavebdnen da iseTive gaWirvebaSi
cxovrobdnen, rogorc axalgazrdobaSi.
vaWari Saru Cafiqrda. mTels Tavis ganvlil cxov-
rebas gadaavlo Tvali, yvelaze mniSvnelovani momente-
bi gonebaSi amoutivtivda. gaaxsenda Tavisi megobari da
partniori arad gula, romlis SviliSvili axla gver-
diT hyavda, _ amayi, ambiciuri da zarmaci axalgazrda.
Zalian undoda babuis xaTriTa da pativiscemis niSnad
SviliSvils daxmareboda, gzaze daeyenebina da amiT val-
moxdilad CaTvlida Tavs babuamisis winaSe. sxvadasxva
azrma gauelva TavSi.
_ albaT gainteresebs me da babuaSenma, arad gulam,
rogor daviwyeT saqmianoba da simdidris dagroveba? _
wynarad hkiTxa vaWarma Sarum axalgazrdas.
_ me ufro mainteresebs axla rogor Soulob fuls
da rogor agroveb simdidres? _ kiTxva Seubruna ymaw-
vilma.

109
jorj samuel kleisoni

_ Tu ar iCqareb magasac gaigeb, oRond Tanmimdev-


rulad. sulswrafoba axalgazrdebis senia. _ RimiliT
uTxra vaWarma Sarum.
_ yvelaferi ki maSin daiwyo, roca TiTqmis Seni to-
lebi viyaviT. Cvens batons babilonSi mivyavdiT, roca
gzad momuSave glexebs gadavawydiT. Cem gverdiT iyo mo-
xuci kaci, saxelad megido. Sexeda man glexebs da Caila-
paraka: _ es zarmaci glexebi rogor uniaTod muSaoben,
aba, erTi amaT SexedeT. guTani Rrmad ar CaaqvT miwaSi
da xarebic nebaze hyavT miSvebuli. mere ki cud mosa-
valze iwuwuneben da yvelafers uamindobas daabraleben.
_ ambobda gabrazebuli moxuci megido. igi Cems ukan iyo
jaWviT gamobmuli, xolo mis ukan kidev erTi kaci iyo
jaWviT gamobmuli, cxvrebis qurdi, zabado.
_ eg ras niSnavs? _ ikiTxa gaocebulma xadan gulam. _
ratom iyaviT erTmaneTze gamobmulebi?
_ Cven brinjaos mZime sayelurebi gvekeTa da jaWvebiT
viyaviT gadabmulni, _ ganagrZo vaWarma Sarum. _ axal-
gazrdobaSi mona viyavi da im dros babilonis kedlebis
asaSeneblad monebi yvela kuTxidan mihyavdaT. Cvenc iq
mivyavdiT qvebis sazidad.
gaocebuli axalgazrda pirdaRebuli ucqerda moxuc
vaWars. ver warmoedgina, rom es mdidari da pativcemuli
vaWari axalgazrdobaSi mona Tu iqneboda.
_ ki magram, rogor? Sen, Tavisufali moqalaqe, ro-
gor iqeci monad? _ ar asvenebda kiTxva ymawvils.
_ es SeiZleba SeemTxves nebismiers. azartuli TamaSe-
bi da alkoholi iyo Cemi da Cemi Zmis yvela ubedurebis
mizezi. man fuli waago da Cxubis dros mokla Tavisi
erTi megobari. Cem Zmas Caqolva ar ascdeboda, mamaCems
rom ar emarjva. man fuliT moagvara dazaralebul
ojax­Tan saqme. SeTanxmebuli Tanxis nawili oqros mone-
tebiT CauTvala, xolo nawil Tanxaze me ganmamwesa imaT
ojaxSi giraod. piroba is iyo, rom darCenil Tanxasac

110
yvelaze mdidari kaci babilonSi

male iSovida da gadaixdida. manamde ki me unda memuSava


dazaralebuli ojaxisTvis. mamam ver SeZlo darCenili
Tanxis Sovna da moklulis colma, gamwarebulma qvrivma
me monad gamyida bazarSi. ai, is momenti iyo maSin, roca
Cven, yelze da xelebze borkilebdadebuli, mivyavdiT
babilonSi mSeneblobaze.
gzad is glexebi davinaxeT, maSin axalgazrdebi, miwas
amuSavebdnen. maTi bedi vinatre, Cemi imJamindeli yofa
gacilebiT mZime iyo, xolo win kidev uaresi meloda.
marTlac, autaneli iyo babilonis kedlebis mSeneblo-
baze Sroma. Takara sicxeSi dilidan daRamebamde mone-
bi qvebs daaTrevdnen da Tu vinme Seisvenebda, maSinve
miscvivdebodnen da maTraxiT uswordebodnen. roca
es yvelaferi warmovidgine, Tavzari dameca, avkankal-
di. RamiT panikaSi myofma ver daviZine. gamTeniisas ki
yvela wamogvyares da cxvrebiviT wagvasxes bazarSi. es
iyo monebis bazari. Tavdapirvelad saukeTeso monebs
SearCevdnen mdidrebi, maTSi SedarebiT Zvirs ixdidnen,
xolo vinc gauyidavi darCeboda, babilonis kedlebis
mSeneblobaze mierekebodnen. gaCaRda vaWroba. gvaTva-
lierebdnen, gvsinjavdnen, gvamowmebdnen rogorc pi­
rutyvs. ramdenime Cem gverdiT myofi monac gaiyida.
Cvenma ufrosma ganacxada, rom mefes Tavisi moaxle ga-
mougzavnia da saRamosTvis darCenil monebs is iyidda
da waiyvanda. sasowarkveTili viyavi. guli mikankalebda
da SiSisgan muxlebSi Zalac meleoda. vfiqrobdi im sa-
Sinelebaze, rac win meloda. yvelani sicxisgan gaTan-
gulebi veyareT miwaze da velodiT Cvens ganaCens. ase
panikur fiqrebSi viyavi, roca erTi saSualo xnis kaci
movida da ikiTxa, iyo Tu ara Cven Soris vinme mcxobeli.
es iyo Cemi gadarCenis Sansi. maSinve veaxle da vuTxari,
rom me var jan-RoniT savse axalgazrda, Sroma miyvars
da Tu momcemda Sanss, misTvis viSromebdi Tavdauzoga-
vad. Cemma Txovnam masze imoqmeda da kacma SeTvaliereba

111
jorj samuel kleisoni

damiwyo. mere Cvens mepatrones miubrunda da SeevaWra.


cota xans isaubres da, Cemda bedad, garigeba Sedga. me
gamyides. uaresi saSinelebidan nakleb saSinelebaSi mov­
xvdi, rac maimedebda da Zalas maZlevda.
axali sacxovrisi aRmoCnda sakmaod kargi. Cemi mepat-
rone, saxelad nana-naidi, saqmis mcodne iyo. man maswav-
la wisqvilSi qeris dafqva, didi RumelisTvis cecxlis
danTeba, sezamis fqvilis mozela da Tafliani purebis
gamocxoba. Cemi saZinebeli da sawolic beRelSi iyo, sa-
dac marcvleuli inaxeboda. saxlis damlagebeli hyav-
daT mona qali, saxelad svasti, asakiT Cemze ufrosi.
igi yovel diliT saWmels mimzadebda da mec saojaxo
saqmeebSi vexmarebodi. mona qali kmayofili iyo, rom
saqme umsubuqdeboda. mokled, babilonis kedlebis mSe-
neblobaze ra saSinelebac meloda, imisgan gansxvavebiT,
bevrad karg mdgomareobaSi aRmovCndi da batonic CemiT
kmayofili Canda. vSromobdi da Tan axal-axal unarebs
viZendi. batons vTxove eswavlebina CemTvis puris ga-
mocxobis mTeli procesi, raTa ufro metad mivxmarebo-
di. mas moewona idea, Cemi enTuziazmi da saqmec Semaswav­
la. jer puris, mere tkbili kverebis cxoba aviTvise.
makvirdeboda. xedavda, rom saqmes kargad varTmevdi
Tavs da gamomdioda kidec. nel-nela yvelafers alRo
avuRe da Cemi batonic gaxarebuli Canda, radgan Tavad
axla bevrad naklebi Sroma uwevda. male mTeli sacxobi
me gadmomabara da Tavad mxolod zedamxedvelad Tu Se-
moivlida da gadamamowmebda.
TandaTan vigrZeni, rom meti Tavisufleba mqonda da
fulis gamomuSaveba unda damewyo. Tu sakmaris fuls ga-
movimuSavebdi, maSin Cems Tavisuflebasac gamovisyiddi.
sacxobSi saqmes dilaadrian viwyebdi da SuadRes ukve
damTavrebuli mqonda. faqtobrivad naxevari dRe Tavi-
sufali mrCeboda. naTeli azrebi TavisiT mofrinda go-
nebaSi. aseTi idea momivida: Tu davacxobdi met purs da

112
yvelaze mdidari kaci babilonSi

tkbil kverebs, maSin naSuadRevs qalaqSi Camovatarebdi


gasayidad da es ufro met Semosavals moitanda. es idea
batons SevTavaze, im pirobiT, rom qalaqSi gatanili
produqciis gayidviT miRebul Tanxas Suaze gaviyofdiT.
damatebiTi Semosavlis miRebis perspeqtiva rom dainaxa,
moewona da damTanxmda. mec Zalian mawyobda es varianti.
mTeli Rame vimuSave. xis dafebi davamzade produqtebis
dasawyobad. Cemma batonma ki erTi Zveli xalaTi momca,
quCaSi rom SedarebiT sufTad da mowesrigebulad Cac-
muli gavsuliyavi.
meore dRes, rogorc ki sacxobis saqme movilie, ga-
vamzade quCaSi gasayidad gasatani purebi da funTuSebi,
lamazad davawyve xis dafebze da gareT gamovedi. mTeli
mondomebiT gavyvirodi, rom xalxs Cemi naxelavi eyida,
Tumca myidveli ar Canda. saRamosken, roca kargad mo-
SivdaT, nel-nela daiwyes mosvla. vinc yidulobda da
miirTmevda, yvela kmayofili iyo. daRamebamde srulad
amovyide da saxlSi carieli dafebiT da navaWriT dav­
brundi. Cemi batoni nana-naidi aSkarad gaxarebuli Canda.
es xom misTvisac damatebiTi Semosavali iyo, rac adre
ar hqonda da axla gauCnda, Tan uSromeli Semosavali.
Cemi sixaruli kidev ufro meti iyo. im Rames ar miZinia,
sul imas vangariSobdi, rogor gamezarda gayidvebi da
ramdens gamovimuSavebdi kviraSi, TveSi, weliwadSi.
saqme nel-nela aewyo. gaviCine mudmivi klientebi.
erT-erTi aseTi klienti iyo babuaSeni arad gula. igi
xaliCebiT vaWrobda. hyavda erTi mona da erTic viri.
virze hqonda akidebuli mTeli saqoneli, qalaqis quCeb-
Si dadioda da ase sTavazobda myidvels saqonels. rad-
gan mTeli dRe quCaSi iyo, Wamac quCaSi uwevda. amitomac
yoveldRe Cemgan yidulobda or funTuSas TavisTvis da
orsac monas aZlevda. roca Wamda da isvenebda, masTan
viyavi da vsaubrobdiT. erTxelac ijda daRlili da Seeq­
ceoda funTuSebs, mec gverdiT vejeqi da yoveldRiur,

113
jorj samuel kleisoni

yofiT Temebze vsaubrobdiT. man miTxra iseTi sityvebi,


romlebic mTeli cxovreba damamaxsovrda: _ me momwons
Seni gemrieli funTuSebi, magram gacilebiT ufro
momwons Seni mondomeba, rom gayido isini. aseTi Semar-
TebiT Sen Sors waxval da bevrs miaRwev.
es iyo sityvebi, romlebmac frTebi Semasxa da momav­
lis rwmena gamiCina. me xom maSin viyavi mona, romelic
Tavisuflebaze ocnebobda. yovel TveSi Cemi yulaba da-
nazogebiT ivseboda, rac ganuzomel sixaruls da Tavda-
jerebulobas mZenda. Cemi saqme da Sroma Semiyvarda ki-
dec. yvelaferi gamomdioda, saqmec win miiwevda, Tumca
mona qali, svasti, Zalian Relavda. erTxel man miTxra,
rom Cvenma batonma saerTod uari Tqva saqmis keTebaze
da mTels Semosavlebs azartul TamaSebSi flangavda.
TandaTan Cems mimarTac ufro momTxovni gaxda. mavaleb-
da ufro meti gameyida da meti fuli mimetana misTvis.
qalaqgareT gasvlasac ki moiTxovda, rom meti puri da
funTuSa gameyida, rac CemTvis sakmaod damRleli iyo.
_ ratom Sromob amdens? ra aris Seni mizani? _ mkiTxa
erTxel arad gulam.
_ saqme Cemi saukeTeso megobaria, me miyvars Sroma, _
vupasuxe amayad. _ me vagroveb fuls, raTa Tavisufleba
viyido.
arad gula dafiqrda, mere Semomxeda da mkiTxa: _ da
roca Tavisufali iqnebi, ras gaakeTeb?
_ me gavxdebi warmatebuli vaWari. _ vupasuxe amayad
da sakuTar TavSi darwmunebulma.
_ ici? SeiZleba gagikvirdes, magram mec mona var. _
Tqva mSvidad arad gulam. _ me yoveldRe vmuSaob da
Cems batons vuyof navaWrs. is ki saxlSi nebivrobs da
arafers akeTebs.
_ me Zalian vafasebdi babuaSens arad gulas. igi pativ­
cemuli kaci iyo mTels damaskoSi da Senc misi sisxli da
xorci xar. _ mimarTa vaWarma Sarum axalgazrda xadan
gulas.

114
yvelaze mdidari kaci babilonSi

_ babua yvelas uyvarda da yvela pativs scemda. _


Cailaparaka axalgazrdam da cxenze mjdomi welSi amayad
gasworda. _ maxsovs, roca qalaqSi SimSili daiwyo, igi
egvipteSi wavida, xorbali iyida da xalxs dauriga. ver
vijereb, rom babuaCemi odesRac mona iyo.
_ mona iyo, magram iqca Tavisufal da mdidar kacad,
romelsac pativs scemdnen da misi sityva fasobda. _
upasuxa vaWarma Sarum.
_ isic mTeli mondomebiT Sromobda, raTa fuli dae-
grovebina da Tavisufleba eyida. Zalian axlosac iyo
mizanTan, Tumca Relavda. fiqrobda, rom Tavisufali
marto darCeboda da misi batonis mxardaWeris imedi
aRar eqneboda. me gadaWriT vurCevdi, rom aRar eyoymana
da droulad mieRo es gadawyvetileba. varwmunebdi, rom
rogorc Tavisufali adamiani ufro meti mondomebiT iS-
romebda, vidre monis poziciaze myofi da Sesabamisad
warmatebac meti eqneboda. pasuxi maSin ar uTqvams. igi
damemSvidoba da wavida.
meore dRes, roca savaWrod qalaqSi gamovedi, didi
aliaqoTis momswre Seviqeni. movikiTxe ambavi da gavige,
rom viRac mefis mona gaqceula, mcvelebs SeupyriaT da
mefis brZanebiT sikvdiliT unda daesajaT. TviT mefec
ki mosuliyo Tavisi uzarmazari mooqrovili etliT.
msgav­si silamaze da simdidre Cems Tvalebs manamde arsad
enaxa. mona mefis brZanebiT sikvdiliT dasajes. es iyo
magaliTi da demonstrireba imisa, Tu rogor sastikad
daisjeboda nebismieri, vinc gaqcevas gabedavda. moneb-
Tan mimarTebiT Zvel babilonSi specialuri kanonebic
ki arsebobda. magaliTad, monas SeeZlo hyoloda sxva
monebi, Tu amis nebas patroni miscemda. monas SeeZlo
daojaxebac da metic, Tavisufal qalze (Tavisufali mo-
qalaqe, aramona) daojaxebac. xolo Tavisufali qali Tu
monisgan Svils gaaCenda, igi monad ar iTvleboda. pirve-
li vaWrebi monebi iyvnen. maT savaWro fuls patronebi

115
jorj samuel kleisoni

aZlevdnen, xolo mona-vaWrebi aReb-micemobiT, sxva qa-


laqebSi mogzaurobiT iyvnen dakavebulni da mogebis did
nawils patronebs aZlevdnen.
gavida cota xani da me isev Sevxvdi arad gulas. is
sul sxva adamianad meCvena.
_ ai, Semomxede. mona, romelsac Sen icnobdi Tavi-
sufali moqalaqe gaxda. me es SevZeli. davZlie Sinagani
SiSebic da yvela winaaRmdegoba gadavlaxe. Cemi saqmec
aRmavlobis gzazea. ojaxic kmayofili myavs. coli bed-
nieria. igi Tavisufali adamiania, Tavisufali moqalaqis
Svili da Zalian undoda, rom mec dameRwia Tavi mono-
bisTvis. roca es SevZeli da gavZlierdi, axla mTxovs
sxva qalaqSi gadavideT sacxovreblad, sadac aravin
gvicnobs da aravin iqneba iseTi, vinc Semaxsenebs, rom
me erT dros mona viyavi. Svilebic ase unda gavzardoT,
rogorc Tavisufali moqalaqeebi. me gadamarCina Sromam
da Sromis siyvarulma. sxvanairad me monobis marwuxebs
Tavs verasdros davaRwevdi.
mixaroda, roca arad gula mTeli siamayiT da STago-
nebiT meubneboda am sityvebs. fiqrebSi sakuTar Tavsac
Tavisufal moqalaqed warmovidgendi da vocnebobdi am
dReze.
saRamos, roca saxlSi davbrundi, mona qali svasti
aRelvebuli damxvda, etyoboda, rom raRac cudi ambavi
xdeboda.
_ Cveni batoni saSinel dReSia, _ daiwyo man. _ didi
fuli aqvs wagebuli azartul TamaSebSi. axla xorbali
da Tafli rom iyidos, imis saSualebac aRar aqvs. meva-
leebi saxlSi akiTxaven. erTi mevale yviriliT movarda
da CaqolviT emuqreboda.
_ ra Cveni bralia, _ vupasuxe me. _ Tavis valebs Ta-
vad mixedos. eg ra Cveni problemaa.
_ CerCeti biWi, uWkuo. _ momaZaxa svastim. _ nuTu
ver xvdebi, rom mevaxSe fuls Tu ver miiRebs, maSin sa-

116
yvelaze mdidari kaci babilonSi

nacvlod Sen wagiyvans, TavisTan ufasod gamuSavebs im


valebis gastumrebamde da amas kanonierad gaakeTebs. mas
sruli ufleba aqvs ase moiqces.
am sityvebma damabnia da SiSma Semipyro. meore diliT
marTla movida mevaxSe or kacTan erTad. kargad SemaT-
valieres da gadawyvites, rom gamosadegi viyavi. Semdeg
Camabes bawari da rogorc cxvari, ise wamiyvanes. erTi
patara tomara wamoviRe, romelSic Cemi nivTebi mewyo.
patroni saxlSi ar imyofeboda da mona qal svastis dau-
bares, rom valebis sanacvlod wamiyvanes.
roca gabawruli mivyavdi, mevaxSes vuxsnidi, Tu ra sa-
qmiT viyavi dakavebuli da ramdeni Semosavali momqonda
batonisTvis. Sevatyve, rom es idea saerTod ar moewona.
mere ki Tqva, rom mefes qalaqSi wylis didi arxi Semoh­
yavs da saswrafod esaWiroeba monebi, romlebSic karg
Tanxasac ixdian. me gonebaSi warmovidgine, Tu ra jo-
joxeTuri samuSao iqneboda udabnoSi arxis gayvana. iq
arc sasmeli wyali iyo, saWmelic sazizRari. samuSaoebze
ganmwesebuli monebi, cxovelur pirobebSi cxovrobdnen,
Rames aTevdnen Ria cis qveS. es marTlac saSineleba iyo.
kidev ufro mZime situaciaSi aRmovCndi, vidre vvarau-
dobdi. sasmeli wylisa da sakvebis maragi sagrZnoblad
cota iyo da faqtobrivad naxevrad mSier-mwyurvale-
bi vmuSaobdiT. am mZime yofas ramdenime kvira tanjviT
vuZlebdi, magram Zalebi TandaTan gamomelia. amas da-
erTo udabnos cieb-cxeleba. RamiT ver viZinebdi. dRi-
siT saWmelsac ver vWamdi. davsustdi. vgrZnobdi, rom es
ukve dasasruli iyo da aRarafris imedi ar mqonda. Seve-
gue azrs, rom am wyeul udabnoSi sikvdili meloda. da,
ai, erT dResac moulodnelad momakiTxes. Cems ufro-
sebs gamoegzavnaT ori kaci, romlebmac mibrZanes, gavyo-
lodi. maSinve Cemi damaluli oqroebi amovTxare, Cems
nivTebTan erTad tomaraSi Cavyare, ukanaskneli Zalebi
movikribe da ucxo xalxs gavyevi. vfiqrobdi, _ albaT

117
jorj samuel kleisoni

Zvelma patronma, mcxobelma nana-naidma, mevaxSis vali


gaistumra da me gamomisyida. me Cems Zvel batonTan, mis
saxlSi mimiyvanes da yvelaze didi saocreba iyo is, rom
iq damxvda Cemi megobari arad gula, babuaSeni. gaRime-
buli momesalma, gulSi Camikra da miTxra, rom mTeli am
xnis manZilze meZebda da ase kiTxva-kiTxviT miagno Cems
adgilsamyofels. Turme man gadaixada Cemi gamosasyidi
fuli.
_ ai, axla ki megobaro, Sen Tavi daaRwie katorRul
Sromas da Tan ukve Tavisufali adamiani xar. me Sen ga-
mogisyide da minda giTxra, rom me Sen mWirdebi, rogorc
partniori da rogorc megobari. _ es sityvebi warmoTqva
da mxrebze xeli damado.
Cems gaocebas sazRvari ar hqonda. sixarulisgan vti-
rodi da vkankalebdi. erTdroulad ramdeni sasixarulo
ram moxda: udabnoSi sikvdils klanWebidan davusxlti,
mtanjvel samuSaos Tavi davaRwie, Tavisufal adamianad
viqeci da Cemi megobris saqmiani partniori gavxdi. es
warmoudgeneli gamarTleba iyo. Cemi Tavi yvelaze iR-
blian adamianad mimaCnda mTel qveyanaze. sixarulisgan,
ise gaviTiSe, rom droisa da sivrcis SegrZneba davkarge.
Tumca maxsovs rogor gamoatanina arad gulam Cems Zvel
batons Tixis dafa, romelzec Cemi saxeli, vinaoba da
statusi _ mona_ ewera. xelSi aiRo, daxeda, maRla aswia
da mTeli ZaliT Tixis dafa Zirs daanarcxa.
_ dReidan nada Saru aris Tavisufali moqalaqe! ico-
deT yvelam! _ xmamaRla daiZaxa man da mere miwaze mimo-
fantul namsxvrevebs fexiT Sedga. imdeni urtya fexebi,
rom namsxvrevebi sul mtvrad aqcia. gaognebuli Sev­
cqerodi daujerebel sanaxaobas da sixarulis cremlebi
uwyvetad momdioda. vgrZnobdi, rom im momentSi yvelaze
bednieri adamiani viyavi cisqveSeTSi.
_ aseTi tragikuli da amave dros Wkuis saswavlebe-
lia Cemi axalgazrdobis cxovrebis istoria. darwmune-

118
yvelaze mdidari kaci babilonSi

biT vityvi, rom Sromam gadamarCina, Sromis siyvarulma.


me rom zarmaci vyofiliyavi, arc arad gula imegobreb-
da CemTan da, miT umetes, Cems monobidan gamoxsnaSic
ar gadaixdida fuls. mas Semdeg mravali weli gavida, me
sul SromaSi var, erTi dRec ar yofila Cems cxovrebaSi
Sromisa da garjis gareSe.
didxans Cafiqrebuli da TavCaRunuli miyveboda
axalgazrda xadan gula moxuc vaWars. cxenebi ki neli
svliT uaxlovdebodnen babilonis kedlebs. fiqrobda
monaTxrobze da Tanac acnobierebda, Tu ra mtanjveli
cxovrebiseuli gza gauvliaT babuamissa da mis megobar
nada Sarus iqamde, vidre isini mdidrebi da warmatebu-
lebi gaxdebodnen.
_ Sroma? Tavdauzogavi Sroma aris Cemi babuis warma-
tebis saidumlo? _ ikiTxa xadan gulam, roca fiqrebidan
gamoerkva.
_ diax, Svilo, _ Tqva dinjad moxucma vaWarma. _ es
iyo umTavresi, ramac is da masTan erTad mec gadag-
varCina, Tavisufal moqalaqeebad gvaqcia da simdidris
Seq­
mnaSi dagvexmara. Sromis siyvaruli da oflis Rvra
RmerTebma orives dagvifases da Cvenze wyaloba moiRes.
_ WeSmaritia Tqveni sityvebi, brZeno nada Saru, _
Sromam gagikvliaT gza da gixsnaT im mZime mdgomareobi-
dan, romelSic Tqven, axalgazrdebi, aRmoCndiT. rom ara
Tavdauzogavi Sroma, monobas Tavs ver daaRwevdiT. amis
Semdgomac Tqveni mTeli qoneba, simdidre da keTild-
Reoba yvelaferi muxlCauxreli Sromis Sedegia. me ki
aqamde vfiqrobdi, rom Sroma mxolod monebis xvedria
da SromiT warmateba ver miiRweva. Turme sastikad vcde-
bodi. _ warmoTqva axalgazrda xadan gulam.
cxenebze amxedrebuli nada Saru da xadan gula ba-
bilonis mTavar WiSkars miuaxlovdnen. gaiRo uzarmazari
brinjaos karebi. galavnis mcvelebi mowiwebiT miesal­
mnen cnobil da pativcemul vaWar nada Sarus, romelic

119
jorj samuel kleisoni

dinjad marTavda arabul bedaurs da mis ukan sxvadasxva


saqonliT datvirTuli aqlemebisa da virebis grZeli qa-
ravani modioda.
axalgazrda xadan gula kvlav moxucis naambobze fiq­
robda.
_ mudam vamayobdi Cemi saocari babuiT, _ warmoTqva
man. _ sul mindoda, rom iseTive vyofiliyavi, magram
dRemde ver viazrebdi, Tu rogor mimeRwia amisTvis.
brZeno nada Saru, Tqven Tvali amixileT da uzarmazari
sibrZne gadmomeciT, risTvisac mTeli cxovreba Tqveni
madlobeli viqnebi. dReidan danamdvilebiT vici, rom
gavyvebi babuis, didi arad gulas gzas, mec viSromeb
gulmodgined da davagroveb simdidres. Cems keTil­
dReobasa da warmatebas Tavad Sevqmni SromiT da fu-
lis kanonebis upirobo dacviT. dReidan es gaxda Cemi
cxovrebis mizani!
`yovel adamians aqvs SesaZlebloba iyos ukeTesi da
amasTanave samyaroc gaxados ukeTesi.~

120
istoriuli wyaroebi
Zveli babilonis Sesaxeb

C vens welTaRricxvamdeli civilizaciebis epoqaSi qa-


laq-saxelmwifo babiloni iyo yvelaze Zlevamosili
da ayvavebuli. qalaqi teritoriulad gaSenebuli iyo
mdinare evfratis napirebTan, Suagul udabnoSi. irgvliv
ar iyo arc tye, arc klde da qva, rac mSeneblobisTvis
gamodgeboda. aq ar gadioda savaWro gzebi. naleqic iS-
viaTad modioda.
babiloni warmosdgeba sityvisgan `bab ilani an~ da
sityvasityviT niSnavs `RmerTebis karibWes~. igi iyo
udidesi qalaqi Zvel axlo aRmosavleTSi (Zv. welTaR-
ricxvis III aTaswleulis me-2 naxevari – Zv. welTaR-
ricxvis IV saukune). igi mdebareobda SuamdinareTSi, md.
evfratis napirze. misi nangrevebi Tanamedrove qalaq
hilasTanaa axlos, baRdadidan, daaxloebiT, 80 km sam­
xreTiT. lursmul matianeebSi pirvelad ixsenieba aqadis
dinastiis mmarTvelobisas (Zv. welTaRricxvis XXIV–XXIII
saukuneebi). Zv. welTaRricxvis III aTaswleulis bolos,
uris mesame dinastiis mefeebis dros, babiloni mcire
zomis provinciuli centri iyo, sadac mefisnacvali _
gadasaxadebis amkrefi imyofeboda.

121
jorj samuel kleisoni

Zv. welTaRricxvis II aTaswleulis dasawyisSi babi­


loni, iseve rogorc SuamdinareTis qalaqTa umravleso-
ba, barbarosebis kontrolis qveS moeqca; erT-­ erTma
winamZRolma (beladma), sumu-abumma Tavis dinastias
Cauyara safuZveli (pirveli babilonuri dinastia,
Zv. welTaRricxvis 1894-1595 ww). misi meeqvse mmarTve-
lis, xamurabis mmarTvelobisas, rodesac mTeli Suam-
dinareTi erT saxelmwifod gaerTianda, babiloni pir-
velad gaxda qveynis politikuri centri da 1000 welze
met xans am statuss atarebda. gamocxadda `mefurobis
saukuno savaned~; misi mfarveli RvTaeba, marduqi, sa-
erTo Suamdinarul panTeonSi erT-erT centralur ad-
gils ikavebda.
Zv. welTaRricxvis II aTaswleulis me-2 naxevarSi,
samxreT SuamdinareTSi axali mmarTveli dinastiis ga-
mefebidan, babiloni samxreT SuamdinareTis dedaqala-
qad darCa. qalaqi gamdidrda, ganviTarda xelosnoba da
vaWroba, swrafad gaizarda mosaxleoba. ekonomikuri
zrda aisaxa garegnul ierzec: SemuSavda da ganxorciel-
da qalaqis ganaSenianebis gegma, aigo axali nagebobebi,
wyalmomaragebis arxebi, qalaqis damcavi kedlebi da WiS-
krebi, sataZro procesiebisaTvis gaiyvanes axali gzebi
centrisken. Zv. welTaRricxvis XIV saukuneSi babilons
mieniWa TviTmmarTvelobis ufleba. misi mcxovreblebi
Tavisufalni iyvnen saxelmwifo begrisa da samxedro ga-
dasaxadisagan.
babilonurma skolam _ `e-dubam~ (`firfitebis saxli~)
wamyvani adgili daikava ganaTlebis sistemasa da werilo-
biTi tradiciis SenarCunebaSi. aq Seqmnilma axalma sa-
kulto eposma samyaros Seqmnis Sesaxeb (`enuma eliS~),
ganamtkica warmodgena marduqze, rogorc dasabamier
mTavar msoflio RvTaebaze da qalaq babilonze, ro-
gorc msoflios kosmologiur da Teologiur centrze.

122
yvelaze mdidari kaci babilonSi

warmoCnda, rogorc msoflios centri, miwierisa da ze-


ciuris SeerTebis adgili. am koncefciam ganxorcieleba
hpova Zveli welTaRricxvis msoflios babilonur ru-
kaze. masze dedamiwa warmodgenilia, rogorc okeaneSi
mocurave mrgvali disko; centrSi qalaqi babilonia mar-
TkuTxedis formaSi. md. evfrati, romelic wres zevidan
qveviT kveTs, qalaqs or nawilad hyofs.
Tamamad SeiZleba iTqvas, rom Zvel aRmosavlur civi-
lizaciebSi babiloni iyo pirveli `megapolisi~, radgan
im zomisa da masStabebis qalaqebi maSin ar arsebobda.

123
epilogis nacvlad
(anu dasasruli, romelic aris dasawyisi)

da, ai, roca am wignis kiTxva ukve daasrule, dadga


yvelaze mniSvnelovani dro. es aris moqmedebis dawye-
bis dro. arc erTi dRe aRar Seyovnde. gaakeTe es sa-
kuTari TavisTvis, Seni sayvareli adamianebisTvis, Seni
samSoblosTvis! ar aqvs mniSvneloba, Tu sad imyofebi
amJamad, ra socialuri da finansuri statusis mqo-
ne adamiani xar. nebismieri wertilidan SeiZleba axali
cxov­rebis dawyeba da swori mimarTulebiT svla.
codna, romelic am wignma mogca, aqcie praqtikul
unar-Cvevebad. igi iqneba noyier niadagSi Carguli Tes-
li, romlisganac Seni warmatebisa da keTildReobis
didi xe aRmocendeba.
swori finansuri ganaTleba fulTan mimarTebiT go­
niv­
ruli unar-Cvevebis Camoyalibebas gulisxmobs. am
kuTxiT, marTlac, bevria gasakeTebeli. saqarTvelos da-
moukideblobis aRdgenis bolo sami aTwleulis ekono-
mikuri maCveneblebis analizi kidev ufro meti dafiqre-
bisa da arasaxarbielo daskvnebis gakeTebis safuZvels
iZleva. saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris
informaciiT saqarTveloSi samewarmeo subieqtebis re-
gistraciisa da funqcionirebis Sewyvetis monacemebis
Tanafardoba sagangaSoa. kidev ufro dramatulia cif-
rebi mcire da saSualo biznesis statistikuri maCve-
neblebis kvlevis dros. aSkaraa, rom mcire sawarmoebis

124
didi nawili saqmianobis dawyebis pirvel or weliwad-
Si kotrdebian da wyveten funqcionirebas. aseT mcire
sawarmoebs sWirdebaT mxolod gamartivebuli tipis bu-
Raltruli aRricxva da sabaziso finansuri ganaTlebac
ki sakmarisia saqmianobis sworad warmarTvisTvis. Cvens
qveyanaSi dabali finansuri ganaTleba aris mcire da
saSualo biznesis ganuviTareblobis erT-erTi umTavre-
si mizezi. cifrebi ki marTlac savalaloa.
ratom dgas problema ase mwvaved? faqtia, rom mosax­
leobis didma nawilma ar icis fulis gamomuSavebis,
dagrovebis, axali kapitaldabandebebis sabaziso wese-
bi. arc aris aucilebeli qveynis mosaxleobis udidesma
nawilma umaRlesi ganaTleba miiRos ekonomikuri profi-
liT. aq saubaria fulTan dakavSirebuli elementaruli
wesebisa da unar-Cvevebis swavlebaze, romelic zogadsa-
ganmanaTleblo dawesebulebebis maRal klasebSic rom
iswavlebodes, uzarmazari sasargeblo efeqtis momtani
iqneboda. es xels Seuwyobda qveyanaSi finansurad ganaT-
lebuli axali Taobis aRzrdas, rac aris saxelmwifoSi
Zlieri saSualo fenis Camoyalibebis xelSemwyobi. msof­
lios maRalganviTarebuli qveynebis magaliTebidanac
Cans, rom maT siZlieres, ZiriTadad, qveyanaSi Zlieri
saSualo fenis arseboba gansazRvravs, xolo dabalgan-
viTarebul saxelmwifoebSi ki saSualo fenis adgilas
aris ufskruli, romlis erT mxares mcirericxovani
mdidari mosaxleobaa da meore mxares _ siRaribeSi myo-
fi mosaxleobis absoluturi umravlesoba. samwuxarod,
saqarTvelos ekonomikuri mdgomareobis bolo ocdaaTi
wlis analizi swored aseT suraTs iZleva. da Tu gvinda,
rom maRalganviTarebuli qveynebis mxardamxar davdgeT,
maSin saxelmwifoebrivi politika mTlianad unda aewyos
Zlieri saSualo fenis Camoyalibebaze, romelic iqneba
qveynis ganviTarebis safuZveli.

125
ersac da bersac, mdidarsac da Raribsac, xelisufal-
sac da rigiT moqalaqesac, yvelas unda gvaxsovdes am
wignis winasityvaobaSi dawerili genialuri sityvebi:
eris ayvaveba efuZneba misi yoveli moqalaqis
finansur keTildReobas.
da bolos, Rrmad mwams da mjera, dRevandeli axal-
gazrdoba iqneba mizanswrafuli, finansurad ganaTlebu-
li, warmatebuli da Tavisi SromiT aaSenebs bednier da
Zlier saqarTvelos!
irakli afridoniZe
10 agvisto, 2021 weli

126

You might also like