21.4.
2020
Öğr.Gör.Kerim BAKAN
 AMAÇ VE İÇERİK
 Amaç:Dersin amacı; öğrencilere, egzersizin, tüm
fizyolojik sistemler üzerine etkilerini inceleyebilecek
bilgi birikimini kazandırmaktır.İçerik:
 Dersin içeriği; fizyoloji bilimine ilişkin temel
kavramlar, hücre, doku, enerji metabolizması,
aerobik ve anaerobik enerji sistemleri, anaerobik
glikoliz ve atp’nin yenilenmesi, enerji tüketimi,
oksijen alımı ve eksikliği, laktik asit eşiği, spor
branşları ve enerji kullanımı, egzersiz sonrası
toparlanma, motor ünite çeşitleri, kasın yapısı,
myofibril ve fibril kas hareketleri, iskelet kası ve
hareketi, kas kasılma çeşitleri ve egzersiz ilişkisi, kas
hipertrofisi, proporeseptörler, antrenmana
nöromuscular adaptasyonlar ve fizyolojik sistemler
konularını kapsamaktadır.
Dersin Kaynakları
 Günay, M., Tamer, K., Cicioğlu, İ., Şıktar, E., (2017). Spor
Fizyolojisi ve Performans Ölçüm, Nobel Yayınevi
 Ergen, E., Demirel, H., Güner, R., Turnagöl, H., Başoğlu,
S., Zergeroğlu, A.M., Ülkar, B., Hazır, T. (2015). Egzersiz
Fizyolojisi. Nobel Tıp Kitapevleri, Ankara.
 Kraemer, W.J., Fleck, S.J. ve Deschenes, M. R.
(2011).Exercise Physiology: Integrating Theory and
Application.
 Lippincott Williams ve Wilkins, USA.Mcardle, W.D., Katch
F.I., Katch, V.L. (2006). Essentials of Exercise Physiology.
Lippincott Williams & Wilkins, USA.
 Delavier, F. (2001). Strength Training Anatomy: Your
Illustrated Guide to Muscles at Work. Champaign. Human
Kinetics, USA.
 DERSİN ÖĞRENME ÇIKTILARI (Öğrenciler, bu dersi
başarı ile tamamladıklarında aşağıda belirtilen
bilgi, beceri ve/veya yetkinlikleri gösterirler.)
 Egzersiz fizyolojisine ilişkin temel kavramları
tanımlar.
 Egzersiz sonrası toparlanma sürecini açıklar.
 Aerobik ve anaerobik enerji sistemleri arasındaki
ilişkiyi açıklar.
 Kas kasılma tiplerini örnekleyen egzersiz
uygulamalarını gösterir.
 Egzersizin, fizyolojik sistemler üzerine etkilerini
inceler.
1
 21.4.2020

 İnsan organizmasının kassal çalışmalara

cevabını ve uyumunu sportif performansı
arttırma amacını güden antrenmanların
fizyolojik temellerini içeren bilim dalı.

2
 21.4.2020

Egzersize özgü uyumlar, Egzersize özgü uyumlar,

1. İskelet sistemi kasların hareket edebilmesi
için destek görevi görür.
2. Organizma çeşitli hücrelerine kan ve besin
maddelerini dolaşım yoluyla taşır ve atık
maddeler bu yolla uzaklaştırılır.
3. Hücrelere O2 dolaşım yoluyla ulaştırılır ve
CO2 atılır.
4. Deri sistemi ısı düzenleme görevini üstlenir.
5. Boşaltım sistemi su-elektrolit dengesini
sağlar.

Organizmanın Yapısal Düzeyi

İlgilendiği konular
 performansın gelişimi Atom:
 antrenmanların organizmaya ve organik süreçlere  Birkimyasal elementin en küçük parçasıdır
uyumu
ve elementin bütün özelliklerini taşır.
 nitelikli beslenme
 sporda ilaç ve doping kullanımı  Proton, nötrondan ve elektrondan oluşur.
 ergojenik yardımcılar
 Canlı organizmalarda atomlar birbirleriyle
 ortam değişiklikleri
 Cinsiyet
kimyasal bağlarla bağlanmış birleşikler veya
 gelişim
iyonlar halinde bulunur (anyon, katyon).
 egzersizin organizmaya etkileri ve bu etkilerin  Ör. H+
değerlendirilmesi

3
 21.4.2020

Molekül: Hücre:
 Atomlarınkimyasal bağlarla bir  Vücudun en temel ve
araya gelmesiyle oluşurlar. fonksiyonel birimidir.
 Ör. H2 O  Makromoleküller bir
araya gelerek hücreleri
Makromoleküller: oluşturur.
 Küçük moleküllerin biraraya
gelmesiyle oluşur.

Organizmanın Oluşumu

4
 21.4.2020

Canlıların Ortak Özellikleri Canlıların Ortak Özellikleri

 Kendine Özgü Organizasyonun Olması Hücrelerden  Hareket
doku, dokulardan organ, organlardan sistemler,  Uyarılma
sistemlerden de organizmanın oluşmasıdır.
 Büyüme
Metabolizma (Metabolism)
 Üreme
 Anabolizma - Katabolizmadan oluşur.
 Anabolizma, basit moleküllerden büyük moleküllerin
yapılmasıdır
 Katabolizma, kompleks moleküllerin biyokimyasal
tepkimelerle parçalanmasıdır

 Canlılığın devamı için gerekli beş çevresel Oksijen

faktör vardır.  Besinlerdeki kimyasal enerjinin açığa
1. Su çıkarılması için ihtiyaç duyulur.
2. Besin
3. Oksijen
4. Isı
5. Basınç

5
 21.4.2020

Isı
 Metabolik işlemler sonucu açığa çıkan bir
enerji formu, reaksiyonların oluşumu için
gereklidir.

Hücre Protoplazma :
 Organizmanın canlı ve en  Hücreyi oluşturan farklı maddelerin tümüdür.
küçük yapısal fonksiyonel Sitoplazma :
birimi.
 Hücre içini tamamen dolduran sıvı su, elektrolit,
protein, lipid ve karbonhidratlardan oluşur ve hücre
zarıyla çevrelenir.
 Bu sıvıda çözünmüş proteinler, elektrolitler, glikoz
ve az miktarda lipit bileşikleri bulunur.

6
 21.4.2020

Organeller Mitokondri
 Endoplazmik retikulum,
 Enerji üretimi, hücreye gelen besin maddeleri ile oksijenin
 Ribozom,
birleşmesi sonucu, mitokondride enerjinin açığa çıkması ile
 Golgi aygıtı, gerçekleşir ve hücresel solunum olarak adlandırılır.
 Mitokondri,
 Bu enerji ATP (Adenozintrifosfat) şeklinde depo edilir.
 Lizozom,
 Nukleus (nucleus-çekirdek).
 Oksidatif fosforilasyondaki bazı anahtar bileşenlerini
üretirler.
 ATP; madde iletimi, kimyasal sentez, kas kontraksiyonları ve
sinir uyartıları için gerekli enerjiyi verir.

Dokular
 Dokular temelde 4 başlık altında incelenir:
 Epiteldoku : vücudun iç organlarının ve salgı
bezlerinin iç ve dış yüzeyini örter.
 Bağ doku : organizma ve organları korur,
destekler birbirine bağlar.
 Kas doku : hareketi sağlar.
 Sinir doku : sinir uyarıları ile aktiviteleri
kontrol eder.

7
 21.4.2020

Kalp Kası
 Çizgili olan bir kas türü olmasına rağmen istemsiz
çalışmaktadır.
Düz Kas
 Mekik şeklinde, tek çekirdekli ve çizgilenme
göstermeyen hücrelerden oluşur.
 Otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir.
Sindirim sisteminde, kan damarlarında, bulunur.

8
 21.4.2020

Çizgili Kas (İskelet Kası) Endokrin Sistem

 İskelet sisteminin üzerini örter ve istemli hareketlerden
 İç salgı bezleri tarafından üretilen, kan
sorumludur.
dolaşımına salgılanan ve sadece hedef
hücrelere etki yapabilen bileşiklere hormon
denir.

 Endokrin sistem hormon adı verilen kimyasal

aracıları salgılar.

Endokrin Bezler
 Hipotalamus ve Hipofiz bezi
 Tiroid bezi
 Paratiroid bezi
 Böbrek üstü bezleri
 Pankreas
 Gonadlar-cinsiyet bezleri

9
 21.4.2020

Hipotalamus
Hipotalamus ve Hipofiz bezi
 Hipotalamus hormonları kapsamda hipofiz
 Hipotalamus beyin sayesinde gonadotropin salgılamaya yarayan
tabanında bulunan, otonom LH(luteinize edici hormonun) ve
sinir sistemini yöneten ve
FSH(Follicule Uyarıcı Hormonu) hormonları.
hipofiz bezine hormon
salgılaması için emir veren
 Dopamin hormonu, büyüme
bölge.
hormonu (Growth), TSH(troit uyarıcı
 Hipofiz bezi birçok hormonu) hormonu, tiroid bezinde yer
hormonun salgısını idare alan parafolliküler ve antidiüretik hormon,
eden bir bezdir. hipotalamus hormonları arasındadır.

Tiroid Bezi
 Tiroid bezi, boyunda trakeanın önünde yer alır. Hipofiz
bezinde salgılanan TSH ile uyarılır.
 Tiroid bezi salgısının, % 80 ı tiroksindir (T4).
 T4 ve T3 her ikisi de tirozin amino asitine iyot
bağlanmasıyla oluşur.
Paratroid Bezi
 Paratiroid bezleri, boynun ön bölümünde, tiroit
(guatr) bezinin her iki yanında bulunur.
 Paratroid bezi, parathormon (PTH) salgılar.
 Bubezler kanınızdaki kalsiyum seviyelerini kontrol
eder.
 Parathormon(PTH) kas kasılmasının temel minerali
olan kalsiyum düzeyini artırır. Fosfor düzeyini
azaltır.

10
 21.4.2020

Böbrek Üstü Bezleri (Adrenal Bez)

 Herbir adrenal bez iki farklı bezin bileşiminden
 Böbrek üstü bezleri her iki böbreğin üst kısmına oluşmuştur.
yerleşmiştir.
 Medulla (iç bölümü),

 Kortex (dış bölüm),

 Medülla
ve kortex farklı hedef organları olan farklı
hormonlar sentezler.

 Dış kısımdan salgılananlar ise vücuttaki Pankteas Bezi

karbonhidrat ve yağları kontrol eder.  Midenin hemen arkasında yer alan endokrin
ve ekzokrin görevi olan yaprak şeklinde bir
 İki kısım arasındaki salgılarda ise vücuttaki bezdir.
potasyum ve tuz düzeylerinin yanı sıra
tansiyon düzeyi kontrol edilir.  Pankreas, Langerhans adacıkları
salgıladığı insülin, glukozun
metabolizmasında en önemli rolü oynar ve
yetersizliği şekerli diyabete neden olur.

11
 21.4.2020

Gonadlar (Cinsiyet bezleri) Solunum Sistemindeki Yapı ve Organlar

 Farinks,
 Hipotalamustan salgılanan FSH bu bezleri
aktive etmektedir.  Larinks,

 Trakea,
 Endokrinovarium, ovumu üretme yanında
kadın cinse ait östrojen ve progesteron  Bronş,
hormonlarını salgılar.  Bronsiol,

 Leydig hücreleri (LH) etkisi ile androjen  Alveol.

hormonları (Testesteron, dihidrotestesteron,
androstenedion) salgılarlar.

Sindirim sisteminin bölümleri

Egzersizin solunum sistemine etkisi
 Ağız boşluğu (Cavitas oris)
Aerobik egzersizle solunum sistemin
 Yutak (Pharynx)
performansı %10’a kadar artırılabilir.
 Yemek borusu (Oesophagus)
Solunumnun rahat alım şekli
 Mide (Gaster)
egzersizin şiddetini belirtmektedir.
 İnce bağırsaklar (Intestinum tenue)
 Kalın bağırsaklar (Intestinm crassum)

12
 21.4.2020

Sindirim Sisteminin Görevi

 Besinlerinparçalanması, emilmesi ve
gerekmeyenlerin atılması.
 Besinin tüm maddelerin vücuda girmesi,
sindirim sistemin düzenli çalışmasına bağlıdır.

Emilim
Çiğneme Yutma
 Küçük besin moleküllerinin ince
 Yiyeceklerin daha küçük parçalara ayrılması,
bağırsaklardan kana ve lenf dolaşımına
nemlendirilmesi ve ağızdan yemek borusuna
geçmesi.
gönderilmesi.
Boşaltım
Sindirim
 Sindirilmemiş ve emilmemiş maddelerin
 Büyük besin moleküllerinin sindirim kanalında
vücuttan uzaklaştırılması.
mekanik ve kimyasal olarak daha küçük partiküllere
ayrılması.

13
 21.4.2020

İnce bağırsaklar
Duodenum
 İnce bağırsakların C şeklindeki başlangıç bölümüdür Yaklaşık
25 cm uzunluğundadır, pankreas ve safra kesesinden gelen
enzimlerin kimus ile karışımı sağlanarak sindirimin kalan
bölümü tamamlanır.
Jejenum
 Yaklaşık 1 metre uzunluğundadır, sindirim ve emilim görevleri
vardır.
Ileum
 Yaklaşık 2 metredir, emilimin büyük bir bölümü
gerçekleştirilir.

Pulmoner ve Sistemik Dolaşım  Oksijenyönünden zenginleşen kan pulmoner

 Dokularda meydana gelen oksijen miktarı azalan venler aracılığıyla sol atriyuma gelir.
ve karbondioksit miktarı artan kan sağ atriyuma
döner.  Sağventrikülden çıkan kanın akciğerlerden
 Buradan sağ ventriküle geçer ve pulmoner artere geçerek sol atriyuma geldiği bu dolaşıma
pompalanır. pulmoner dolaşım adı verilir.
 Pulmoner arterler dallanarak kanı akciğerlerde
gaz değişiminin gerçekleştiği alveolleri
çevreleyen kapiller damarlara ulaştırır.
 Burada oksijen havadan kapiller kana geçerken
karbondioksit ters yönde difüzyon ile akciğerlere
ve akciğerler vasıtası ile dışarı atılır.

14
 21.4.2020

 Oksijenden zengin kan sol ventriküle geçer

ve en büyük arter olan aorta pompalanır.
 Aortgöğüs boşluğundan abdominal boşluğa
devam eder.
 Aorttanayrılan arterler organ sistemlerine
oksijenden zengin kanı taşırlar.

 Kapiller damarlardan geçen kanın oksijen

konsantrasyonu düşer, karbondioksit
konsantrasyonu yükselir.
 Bu kan sistemik venler aracılığıyla toplanır ve en
büyük venler olan vena kava superior veya vena
inferior tarafından sağ atriyuma ulaştırılır.
 İşte sol ventrikülden başlayarak tüm vücudu
dolaştıktan sonra sağ ventriküle ulaşan dolaşım
bölümüne sistemik dolaşım adı verilir.

15
 21.4.2020

Semilunar kapaklar Kalbin Uyarı ve İleti Sistemi

 Semilunar kapaklar, pulmoner arter ve aortun kalbi terk
ettiği çıkışlarda bulunur ve sırasıyla pulmoner kapak ve
aort kapağı adını alırlar.
 Bu kapaklar ventriküllerin kasılması sırasında açılarak
kanın pulmoner ve sistemik dolaşıma geçmesine izin
verirler.
 Ventriküller gevşeyince sağda pulmoner arter basıncı
sağ ventrikülden ve solda aort basıncı sol ventrikülden
yüksek olduğu için semilunar kapaklar kapanarak kanın
ventriküllere geri kaçmasına engel olurlar.
 Kalbin sürekli çalışmasını sağlayan özel bir yapısı
vardır.
 Bu özel yapı uzmanlaşmış kalp kası liflerinden
oluşmuştur.
 Kalbin düzenli bir şekilde sistol ve diastolünü
sağlayan bu işlevi idare eden ve içinde sinir
elemanları bulunan özel yapıdaki kas demetine
kalbin uyarı ve ileti sistemi denir.

 Kalbinuyarı ve ileti sistemi özel hücre kümeleri,

hücre demetleri ve liflerden oluşur.
 Bunlar:

 sinoatrial düğüm (SA),

 atrioventriküler düğüm (AV),
 atrioventriküler demet (his demeti)
 purkinje lifleri olmak üzere dört bölümden meydana
gelir.

16
 21.4.2020

Kan Damarları Kan Damarları

 Kalpten pompalanan kan çapları giderek küçülen  Arterler ve venler aralarında önemli farklar bulunur.
damarlardan geçer.  Arterlerinkas tabakası aynı çaptaki venlere oranla
 Bu damarlar sırasıyla arter, arteriyol ve kapiller adını daha kalındır.
alırlar.  Birçok vende kanın tek yönde ilerlemesini sağlayan
 Kapiller damarlar mikroskopik damarlardır ve arteryel
kapaklar bulunurken arterlerde kapak bulunmaz.
kan akımın venöz kan akımına bağlarlar.
 Kalbe dönen kan çapları giderek büyüyen damarlardan
geçer ve bu damarlar sırasıyla venül ve ven adını alırlar.

Kapiller Damarlar
 Arteryel sistem çok miktarda dallanarak  Kişidaha aktif olarak hareket ettiğinde kan daha
vücutta bulunan yaklaşık 10 milyar kapiller büyük oranda kalbe döner ve venöz sistemdeki kan
damara kan ulaştırır. miktarı azalır.
 Dokular ile kan arasındaki gaz ve besin  Stabil ayakta duran ve hastalarda bu nedenle
alışverişi kapiller damarlarda gerçekleşir. hareket önem arz eder.

17
 21.4.2020

 Basıncın etkisiyle arterlerde oluşan

Nabız
 Nabız,deriye yakın yerleşimli bir arter el ile kontrol
edilerek ölçülür.
 Nabız genellikle arteria radialisten alınır.
 Hissedilen basınç arterin her kalp sistolünde gelen
kan ile genişlemesine bağlıdır basınçtır ve nabız
sayısı kalp atım hızına eşittir.
dalgalanmalara nabız denir.
 Bir dakikalık süre içinde kalbin kasılmasıyla
atılan kanın arter duvarına yaptığı basıncın
sayısına nabız sayısı denir.
 Nabız sayısı normal insanda dinlenik durumda
60–80/dk. arasındadır.

Böbrek (Ren)
 Nabız, kalbin bir dakikalık süre içerisinde arterlere  İki tanedir ve büyük bir fasulye şeklindedir.
kaç defa kan pompalandığının ve pompalama
işleminin ritmik olup olmadığının göstergesidir.  Karnın arka ve yan duvarlarında yer alır ve sol böbrek
 Eğer kalp atım hızı dakikada 60’tan az ise
sağa göre biraz daha yukarıdadır.
“bradikardi”, 100’den fazla ise “taşikardi” durumu  Böbreğin fonksiyonel birimi nefrondur.
söz konusudur.
 Her böbrekte yaklaşık olarak bir milyon civarında
nefron bulunur

18
 21.4.2020

Boşaltım veya üriner sistem fonksiyonu  Hücrelerde metabolizma sonucu oluşan ve

 Homeostasise katılan en önemli organ kana verilen artık ürünlerden, kanın
sistemlerinden biridir. arındırılması şeklindeki olaylar üriner
sistemin fonksiyonlarıdır.
 Vücut sıvılarının hacim ve içeriğinin,
 İdrar ile atılan en önemli metabolizma
 Kan basıncının, pH’nın, su ve elektrolit artıkları üre ve ürik asit gibi nitrojen içeren
dengesinin düzenlenmesi, artıklardır.

Nefronlarda idrar oluşması 3 aşama ile

gerçekleşir,
 Filtrasyon
 Geri emilme (reabsorbsiyon)

 Salgılama (ekskresyon)

19
 21.4.2020

Klirens Kavramı
Böbreklerin asit - baz dengesine etkisi
 Böbreklerde idrar oluşturulması sırasında,
kan plazması belli maddelerden  Vücut sıvılarında hidrojen iyonu konsantrasyonu arttığı, diğer bir
arındırılmaktadır. deyişle pH azaldığı zaman (asidoz), böbrekler idrar ile hidrojen
iyonu atılmasını hızlandırırken,
 Böbreklerin 1 dakika içerisinde herhangi bir A
 Aynı anda kanda bikarbonat (HC03 ) iyonunun konsantrasyonunu
maddesini kaç ml plazmadan arındırdıklarını
yükseltmek için bikarbonatın reabsorbsiyonunu artırırlar.
belirlemek için klirens değeri
kullanılmaktadır.
 Klirens değerinin birimi ml/dk’dır

Böbreklerin asit - baz dengesine etkisi

 pH yükselmelerinde ise (alkaloz) idrar ile bikarbonat atılımını
hızlandırırlar.
 Vücut sıvılarının pH’ı çok dar sınırlar içinde tutulmaya çalışılırken
idrarın pH’ı 4.5-8.0 arasında değişim göstermektedir.

20