5.4.
2020
Enerji Tüketimi, Oksijen Alımı
ve Eksikliği
ÖĞR.GÖR.KERIM BAKAN
 Dinlenik durumda bir bireyin toplam enerjisinin % 3-%5
i kadarını solunum işi için harcamaktadır.
 Egzersiz sırasında bu oran % 8-%10 a kadar yükselebilir.
 Hava yolu direnci yada düşük akciğer kompliyansı
durumlarında bu solunum enerji gereksinimleri dinlenik
durumların 50 katına kadar artabilir.
 Besin maddelerinin oksidatif fosforilasyonu sırasında;
 Karbonhidratlar 1 lt O2 kullanarak 5 kkal
 Yağlar 1 lt O2 kullanarak 4,7 kkal ısı enerjisi açığa çıkarırlar.
 Enerji ve oksijen kullanımı açısından değerlendirildiğinde,
 O2 tüketimi sırasında yağlar kullanıldığında CHO lara göre çok daha
fazla O2 gerekmektedir.
 Aynı mıktarda O2 tüketildiğinde CHO dan çok daha fazla enerji
üretilmektedir.
Solunum İşi ve Enerji Gereksinimleri
 Solunum işi temelde iki ana grupta ele alınır.
 Nonelastik iş : iki bileşeni vardır
1. Vizköz direnç; kemik ve tendon gibi yapıların göğüs kafesnin
genişlemesine gösterdiği dirençdir. Solunumun %7 sini oluşturu.
2. Hava yolu direnci; alınan veverilen havanın bronş ve bronşiollerdeki
sürtünme vs direncinden kaynaklanır. Solunumun %28 ini oluşturur.
 Elastik iş ; Alveol çeperlerinde ve göğüs duvarındaki
kolajenlerin gerilmesi işidir. Solunumun %65 ini oluşturur.
Solunum İşi ve Enerji Gereksinimleri
 Fizyolojik enerji gereksinimimiz ATP tarafından
karşılanmaktadır.
 Aerobik yolla; ATP yenilenmesi sırasında;
 1 mol ATP resentezi için (glikoz) 3,5 lt O2
 1 mol ATP resentezi için (yağ) 4 lt O2`ye gerek vardır.
 1 mol glikojen yıkımı için 134,4 lt O2
 1 mol palmitik asit yıkımı için 515,2 lt O2 gereknektedir.
 Her fiziksel aktivite şiddetine göre oksijen gereksinimi
farklıdır.
 Örneğin; Koşu sırasında her bir metre için vücut ağırlığının
her kilogramıbaşına 0,2 ml oksijene gereksinim vardır.
 5000 metre koşan 60 kg ağırlığındaki sporcunun
tükateceği O2 mıktarı 0,2 X 60 X 5000 = 60lt O2`dir.
 Şayet kullanılan enerji kaynağı glikojen olursa 60 X 5 = 300
kkal ısı enerjisi açığa çıkarır.
1
 5.4.2020

Pulmoner Ventilasyon

Ventilasyon akciğerlere temiz havanın girişi  Pulmoner ventilasyon atmosferdeki havanın

ve akciğerlerden havanın çıkışını ifade eder.
Akciğerlerde pulmoner ve alveollar
ventilasyon olmak üzere iki ventilasyon
vardır.
akciğerlere alınıp verilmesi iken alveollar
ventilasyon akciğerlerdeki havanın kana
difüsyonudur.
 Dakika ventilasyonu, bir dakika içerisinde
akciğerlere alınan veya verilen hava miktarıdır
genellikle verilen hava ile teyid edilmektedir.

Dakika Ventilasyonu (Solunum Dakika Volümü)(SDV)

 Dakika ventilasyonu (SDV), solunum volümü ve solunum  Solunum dakika ventilasyonu, istrahatte
frekansının çarpılması ile elde edilir.
yaklaşık 6 lt/dk dır.
 SDV (L/dk)= Solunum Volümü (L) X Solunum Frekansı
(sayı/dk)  Tidal volüm istrahatte yaklaşık 400-600 ml
 Solunum Frekansı, bir dakikada alınan solunum sayısı. solunum frekansı ise 10-15 soluk arasındadır.
 Tidal volüm (solunum Volümü), tek bir soluk alma ile alınan  SDV = 500*12 = 6 lt/dk (İstrahatte Ventilasyon)
veya verilen hava miktarıdır. Genellikle verilen hava miktarı
olarak alınır.

Statik akciğer hacim ve kapasiteleri

 Soluk hacmi (tidal volüm) İnspirasyon yedek hacmi

 Her normal solunum hareketi ile akciğerlere Normal soluk hacminin üzerine
alınan veya akciğerlerden çıkarılan hava alınabilen fazladan soluk hacmidir.
miktarıdır.
Genel olarak 3000 ml civarındadır.
 Miktarı ortalama genç insanlarda 500 ml
kadardır.

2
 5.4.2020

 Ekspirasyon yedek hacmi Artık (rezidüel) volüm

 Normal bir ekspirasyon hareketinden sonra,
zorlu bir ekspirasyonla fazladan çıkarılabilen
hava miktarıdır.
 Değeri yaklaşık 1100 ml civarındadır.
En zorlu bir ekspirasyondan sonra bile
akciğerlerde kalan hava hacmidir
Değeri yaklaşık 1200 ml kadardır.

 Akciğer kapasiteleri  Akciğer kapasiteleri

 Solunum döngüsündeki olaylar tanımlanırken  İnspirasyon kapasitesi
bazen akciğer hacimlerinin iki yada daha
 Fonksiyonel artık kapasite
fazlasının bir arada ifade edilmesi gerekebilir.
 Bu tür kombinasyonlar akciğer kapasiteleri  Vital kapasite
olarak tanımlanır.  Total akciğer kapasitesi

İnspirasyon kapasitesi  Fonksiyonel artık kapasite

 Ekspirasyon yedek hacmi ile artık hacmin
Soluk hacmi ile inspirasyon yedek
toplamına eşittir.
hacminin toplamına eşittir
 Bu normal bir ekspirasyondan sonra akciğerlerde
Değeri yaklaşık 3000+500=3500 ml dir. kalan hava miktarıdır.
 Değeri yaklaşık 1100+1200=2300 ml dir.

3
 5.4.2020

 Vital kapasite  Total akciğer kapasitesi

 İnspirasyon yedek hacmi, soluk hacmi ve
ekspirasyon yedek hacimlerinin toplamına eşittir.
 Akciğerlere girip çıkan maksimum hava miktarının
göstergesidir.
 Değeri 3000+500+1100=4600 ml
 Akciğerlerin mümkün olan en büyük inspirasyon
hareketi sonrasında akciğerlerde bulunan
maksimum hava miktarıdır.
 Vital kapasiteye artık volümün ilavesiyle bulunur.
 Değeri 4600+1200=5800 ml dir.

 Dinamik akciğer hacimleri  Zorlu vital kapasite ZVK(Forced Vital

 Zorlu vital kapasite ZVK (Forced Vital Capacity=FVC) Capacity=FVC)
 Zorlu ekspirayon hacmi(Forced Expiratory  Maksimum bir soluk almayı takiben
Volume=FEV, FEV1) zorlayarak maksimum bir soluk verme ile
 Maksimum istemli ventilasyon (Maximum Voluntarily çıkarılan hava miktarıdır.
Ventilatition=MVV)

 Zorlu ekspirayon hacmi(Forced Expiratory  Maksimum istemli ventilasyon (Maximum Voluntarily

Volume=FEV, FEV1) Ventilatition=MVV)

 Ekspirasyonun ilk birinci saniyesinde çıkarılabilen  Bir dakikada maksimum olarak yapılan hızlı ve derin
solunma ile akciğerlere alınabilen hava miktarıdır.
hava miktarıdır.
 Genelde 15 saniye süreyle yapılıp 4 ile çarpılmak suretiyle
 Ekspirasyonun birinci saniyesinde toplam bulunur.
ekspirasyonun % 80 i dışarı verilmelidir (FEV1/FVC=
 Sağlıklı kişilerde MVV 140-180 L/dk, kadınlarda 80-120
% 80 ). L/dk.

4

 Cinsiyet farkı
 Tüm akciğer hacim ve kapasiteleri,
kadınlarda erkeklerinkinden % 20-25 daha
düşüktür.
 İri ve atletik kişilerde küçük ve zayıf
kişilerden daha büyüktür.
 Soluk hacminden (500 ml), ölü boşluk hacmi
(150 ml) çıkarılıp dakika soluk frekansı (12
ad/dk) ile çarpılınca alveolar ventilasyona
ulaşılır.
 (500-150)X12 = 4200 ml (alveolar vetilasyon)
 İyi gelişmiş bir erkek sporcu maksimal egzersiz
sırasında, dinlenme düzeyindeki birinin yaklaşık
15 katı olan 120 ml/dk SDV ile 4L/dk`lık bir
oksijen tüketimine ulaşır.
 CO2 atımında ise bu değerler 200 ml/dk`dk dan
8 lt/dk`dk ya kadar yükselmektedir.
5.4.2020
Anatomikölü boşluk volümü
 Bir dakika boyunca aldığımız her hava alveollere girmez.
 Alınan hava bronş, bronşiol vs gibi bölgelere ölü boşluk
denir bu bölgede gaz alış- verişi olmaz, gaz alış - verişinin
olmadığı bu bölgedeki havaya Ölü boşluğun volümü
denir.
 Ölü Boşluk Volümü yaklaşık olarak 150 ml civarındadır.
Egzersizde Ventilasyon
 Egzersiz yapma yeteneği solunum ve dolaşım sisteminin
dokulara oksijen taşıyabilmesi ile ilgilidir.
 Burada kalp-damar, akciğerler beraber bir senkron
çalışması ve kapasiteleri ile ilişkilidir.
 Egzersiz sırasında ve süresince dakika solunum
ventilasyonu artar.
 Bununla beraber O2 tüketimi ve açığa çıkan CO2 de
artmaktadır.
Ventilasyon (Solunum) için O2 Kullanımı
 İstrahat halinde solunum kasları tüketilen toplam O2 miktarının
%1-2 si kadar O2 yi kullanır.
 Egzersizde bu %7-8 e kadar yükselmektedir.
 Egzersizde kan gazları değişimleri çok fazla olmamaktadır.
 Egzersizde arteriyel PCO2 hafifçe azalır ve arteriyel PO2 hafifçe
artar ventilasyonun artmasına oran ile ciddi bir değişim
gözükmemektedir.
5

 Orta derece egzersizlerde arteriyel pH normal kalır.
 Şiddetli egzersizlerde, anaerobik egzersiz sırasında
laktikasit açığa çıktıkça arteriyel pH düşmeye başlar.
 Arteriyel pH taki bu düşme, ventilasyonu egzersiz şiddet
seviyesi ile orantılı olmayan bir hızda uyarır.
 Devamlı metabolik asidozun başladığı egzersiz düzeyine
‘anaerobik eşik’ denir.
 Orta dereceli (submaksimal) bir egzersizde
ventilasyon artışı O2 tüketimine bağlıdır.
 Ventilasyon ve O2 tüketimin dengelendiği
noktada ‘kararlı denge’ oluşur.
 Bu tip egzersizlerde oluşan ventilasyon
artışı sorumlusu CO2 üretimi ve oluşan
kimyasal uyarılardır.
5.4.2020
Egzersiz Sırasında Ventilasyon
 Egzersiz öncesinden başlayan ve egzersizin ilk
birkaç saniyesinde dakika ventilasyondaki hızlı artış
kas, tendon ve eklemlerdeki proprioreseptörlerdeki
afferent uyarılardan meydana gelmektedir.
 Egzersiz başlamasi ile ani artış gösteren ventilasyon
sonrasında kademeli olarak artış göstermektedir. Bu
artış egzersizin şiddeti ile ilgili olmaktadır.
 Maksimal egzersizlerde solunum volümündeki
artışa solunum frekansındaki artış eşlik eder.
 Maksimal egzersizlerde ‘kararlı denge’
oluşmadığı gibi laktik asit ve CO2 üretimindeki
artışa bağlı olarak ventilasyon daha da artar.
Egzersiz ve Solunum
 Egzersizde artan solunum ile birlikte kana
oksijen geçme hızı 250 ml/dk dan 4000 ml/dk
ya çıkmaktadır.
 Kandan alveollere geçen karbondioksit miktarı
ise 200 ml/dk dan 8000 ml/dk ya çıkmaktadır.
6

 Ağır egzersiz sırasında venöz kan PO2 si 40 mmHg
dan 25 mmHg ye düşmektedir bu durum dokuda
O2 kullanımının arttığını göstermektir.
 Enerji tüketimi sürmesi nedeni ile şiddetli
egzersizlerde glikoz anaerobik yoldan yıkılır.
 Artan laktik asidoz ve hipoksi dengelenmediği
sürece kaslarda yorgunluk ağrı ve egzersizin
kesilmesi gibi sonuçlar doğurur.
 Egzersiz sonrası O2 borcu ödenince ve laktik asit
birikimi ile artan H+ iyonlarını uzaklaştırılması ile
birlikte solunum normale döner.
 İstirahat sırasında aynı süre için harcanması
gereken oksijen miktarının üzerinde olan,
toparlanma sırasında harcanan oksijen miktarı
 (toparlanma sırasındaki oksijen tüketimi, egzersiz
sonrası fazla oksijen tüketimi)
5.4.2020
Bu yıkım ile birlikte kanda yan ürün olan
laktik asit artar buda laktik asidoza neden
olur.
Arteriyel asidoz normale dönene kadar
egzersiz bitsede ventilasyon normalin
üzerinde kalır.
Oksijen Borçlanması (Egzersiz Sonrası Fazla
Oksijen Tüketimi)
 Toparlanma sırasındaki enerji ihtiyacı, egzersiz
sırasındaki enerji ihtiyacından daha azdır.
 Toparlanma sırasında oksijen tüketimi belirli bir
süre daha yüksek olmaya devam etmektedir
 Bu süre kısmen yapılan egzersizin süresi ile
ilişkilidir
 Yüksek oksijen tüketimi vücudun tekrar egzersiz
öncesi duruma geri getirilmesi içim gerekli
enerjiyi sağlanmak için kullanılır
 Boşalan enerji depolarının tekrar doldurulması
 Biriken laktik asidin vücuttan uzaklaştırılması
7
 5.4.2020

Oksijen Eksikliği (Hipoksia)

 Hipoksia; dokulara yeterince oksijen gitmemesi

sonucunda ortaya çıkan ve bir takım istenmeyen etkilere
yol açan tablodur.
 O2 eksiklikleri 4 sınıfta toplanabilir.
1. Hipoksik Hipoksi.
2. Anemik Hipoksi
3. İskemik Hipoksi
4. Histotoksik Hipoksi

1. Hipoksik Hipoksi 2. Anemik Hipoksi

 Atmosferdeki havada PO2`nin azalması nedeni ile arter kanının
 Kanın O2 kapasitesinin azalması sonucunda eritrosit
daha az O2 ile yüklenmesi, aslında neden solunum havasındaki
oksijenin azalmasıdır. ve hemoglobinde meydana gelen azalmalar ile kanda
 Bu hipoksiye O2 azlığı olan yüksek irtifa durumlarında daha az O2 nin taşınmasıdır.
rastlanmaktadır bu nedenle irtifa hipoksisi de denebilmektedir.
 Tüm anemiler kanın O2 ile bağlanma sorunu yaratan
 Bu hipoksi nedenlerine astım, hipoventilasyon, pnömoni gibi
durumlarda neden olmaktadır.
ilaç grubu bu durumu meydana getirmektedir.

Akciğer hacim ve kapasiteleri

Spirometri
3. İskemik Hipoksi
 Akciğer ventilasyonunun incelenmesinde akciğerlere giren ve çıkan hava
 Düşük kan akımı nedeni ile dokulara yetersiz O2 miktarlarının kaydedilmesidir.
sağlanmasıdır. Spirometre
 Spirometriişlemini yapan cihazlar.
4. Histotoksik Hipoksi
Spirogram
 O2 diffüzyon kapasitesi ve O2 kullanım
 Spirometre ile elde edilen akciğer hacim ve değişikliklerini gösteren
mekanizmasında toksik ajanlar nedeni ile ytersizlik diyagram.
sağlanmasıdır.

8
 5.4.2020

 Solunum Fonksiyon Testleri:

 Akciğerlerinhacim ve havanın akış hızına
göre fonksiyonlarını aydınlatmaya yönelik
uygulamalardır.