5.11.

2020

NEMATODA Anisakiasis
Balıklarda Nematod Enfeksiyonları ANİSAKİDAE AİLESİNDEKİ PARAZİTLER
• Erginleri balıklarda bulunan nematodların çoğu bağırsaklara
yerleşir
• Ergin parazitler, balık yiyen memeliler (yunus, fok..) kanatlı
• Yine ergin nematodların bir kısmı vücut boşluğu, yüzme kesesi, (martı...) ve karnivor balıkların bağırsaklarında bulunur
ağız boşluğu ve diğer dokularda parazitlenir
• Larvalarına ise her organda rastlanır, mezenter, karaciğer ve kaslar • Balıklarda bu aile içerisinde yer alan Contracaecum,
en çok rastlandığı dokulardır Hysterothylacium, Anisakis ve Pseudoterranova cinsindeki
parazitlerin larvalarına mide – bağırsak yada vücut boşluğunda
• Gelişmelerinde omurgasızlar (kopepod vb.) birinci arakonaktır rastlanmaktadır.
• Bazıları ikinci arakonak olarak balıkları kullanırlar
• Değişen sayıda larva aşaması bulunur
• Balıklarda çok sayıda farklı tür nematod olmasına karşın patojen
olanlar az sayıdadır.
• İnsan sağlığı açısından önemli zoonozlar (Anisakis spp.) ZOONOZ!!!!!!

1 2

Fig. 1. A. Anisakis simplex (herring worm, whale worm) third stage larvae (30
mm total length) recovered from the body cavity of an Atlantic herring Clupea
harengus body. B. Pseudoterranova decipiens (cod worm, seal worm) third
stage larva (45 mm total length) escaping from encapsulation in fillet of Baltic cod
(Gadus morhua). C. Contracaecum osculatum third stage larvae (20–30 mm
total length) removed by artificial digestion from the liver of a Baltic cod (Gadus
morhua). Buchmann ve Mehrdana 2016

3 4

Hysterothylacium Hysterothylacium aduncum

vHysterothylacium cinsindeki parazitlerin son COUNTRY/AREA HOST REFERENCE
konakları karnivor balıklardır.
Turkey, Black Sea Gadus sp. Doganay 1994
vHysterothylacium aduncum larvaları hamsi, Turkey, Black Sea M. merlangus euxinus Ismen and Bingel 1999
mezgit, istavritlerde yoğun görülür.
Turkey, Iskenderun Rhinobatos rhinobatos Genc et al 2006
Bay
vÜlkemizde oldukça yaygın
Turkey, Black Sea T. trachurus Keser et al. 2007
vTütsüleme, tuzlama, dondurma ve
kızartmayla kolayca ölürler. Turkey, Northeast Sparus aurata, Diplodus vulgaris Kalay et al. 2009
Mediterranean Sea
vZoonoz özellikleri yoktur???? Turkey, Samsun Oncorhynchus mykiss Pekmezci 2010
Turkey, Black Sea M. merlangus euxinus, T. Pekmezci 2013
trachurus
Turkey, Mersin Bay S. aurata, D. vulgaris ,S. solea Keskin et al. 2015
Aegean Sea,Turkey Boops boops Simsek et al. 2017

Pekmezci ve ark 2014

5 6

1
 5.11.2020

Hysterothylacium fabri
Contracaecum
COUNTRY/AREA HOST REFERENCE
Northern Aegean Boops boops, D. annularis, Oblado Akmırza 2000 vSon konak su kuşlarıdır
Sea, Turkey melanur, Pagellus erythrinus, vDeniz balıklarında sadece larvalarına rastlanır
Spoondyliosoma cantharus
vLarvaların büyüklüğü 1 – 10 cm arasında
değişir
Contracaecum fabri !!!!
vLarvalara vücut boşluğu, bağırsaklar, bazen
Mediterranean Zeus faber Pekmezci et al 2014 kistlenmiş halde kaslarda rastlanır.
coasts, Turkey
Aegean Sea,Turkey Boops boops Simsek et al. 2017 vZoonoz. İnsanlar deniz balıklarını çiğ
yada az pişmiş olarak tükettiklerinde enfekte
olurlar.
Hysterothylacium reliquens vÜlkemizde kefallerde (Mugil spp.)
Türkiye’de yeni tür Contracaecum overstreeti türü moleküler
olarak tespit edilmiştir
COUNTRY/AREA HOST REFERENCE Scanning electron microscopy (SEM) of Contracaecum osculatum third-stage larvae (A and B)
from the liver of Baltic cod, and adult
Aegean Sea,Turkey Boops boops Simsek et al. 2018 specimens (C and D) from the stomach of a grey seal. Zuo et al 2017

7 8

Anisakis
Deniz ürünleri riskli gıdalar listesinde
önemli bir yer tutmaktadır!!!

Anisakis türleri gıda güvenliği ve halk

sağlığı açısından en önemli balık kaynaklı
ZOONOZ!!!! parazitler arasındadır

9 10

YAŞAM DÖGÜSÜ
vSon konakları yunus, balina, fok, deniz aslanı
gibi deniz memelileri ile su kuşları ve
kaplumbağalar

vSon konak canlılardan dışkı yoluyla atılan

enfekte yumurtalar sulara karışmakta ve yumurta
içerisinde larva 1’lerden L(2)’ler gelişmektedir.
Birinci ara konak olan crustecealar ise suda serbest
olarak yüzen L(2)’leri alarak enfekte olurlar

vİkinci ara konak olan balıklar, daha büyük

crustecealar ve cephalopodlar da crustaceaları
yiyerek enfekte olurlar.

vLarvalar ikinci ara konakların organ yüzeylerinde

ya da kas dokularında gömlek değiştirerek etrafı
kapsülle çevrilmiş L(3) haline dönüşmekte

11 12

2
 5.11.2020

vİnsanlar, dokularında L(3) bulunduran deniz ürünlerini

(balık, crustacea, mollucs) çiğ ya da az pişmiş (füme,
salamura, marine edilerek vb.) olarak tükettiklerinde enfekte
olurlar.

vAnisakid nematodlar insanlarda nadiren gömlek

değiştirerek L(4) haline dönüşmekte ancak erişkin hale
ulaşamaz.

vLarvalar yaşam siklusunu tamamlayamadığı için insan

tesadüfi konak olarak görülmektedir.

vYaşam siklusunun devamında ise L(3) ile enfekte balıklar

deniz memelileri tarafından yenildiğinde L(3)’ler gömlek
değiştirerek L(4) ve ardından erişkin

13 14

İYE
RK
• Ege Denizi;
Scomber japonicus

TÜ Merluccius merluccius
Scomber scombrus
Micromesistius poutassou
Zeus faber
• Akdeniz;
Trachurus mediterraneus
Mullus barbatus

• Anisakis pegreffii
• Anisakis typica
• Recombinat/hibrit genotip
(A.simplex s.str./A.pegreffii )

15 16

İnsanlar çiğ ya da az pişmiş deniz ürünleri ile larva (L3) alırlar.

17 18

3
 5.11.2020

İNSANLARDA
Ø Anisakiasis farenks, özefagus, mide, duodenum,
jejunum, ileum, kolon ve rektumda görülmüştür.
Ø Parazit mide ve bağırsak duvarına yerleşerek şiddetli
karın ağrısı, mide bulantısı, kusma ve ishale neden
olmaktadır (Balık tüketiminden 8-24 saat sonra)
Ø Eozinofilik apseler veya flegmonlarTümöral oluşumlar....

19 20

• Asıl önemli olan ALERJİ !!!! • Uygulanan pişirme ya da dondurma işlemleri parazite duyarlı kişilerde alerjik
reaksiyonların şekillenmesini önlemez...
• Parazitin akut/kronik alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir
• Tip I ve/veya tip II alerjik reaksiyonlar şekillenir.
• Balık yada diğer deniz ürünlerini pişirmek/dondurmak vs... Yeterli değil....
• Alerjik reaksiyonlar sonucu anaflaktik şok, ürtiker, akciğer
• Parazit ölse alerjenik yapı ISI’ya
bile (yüksek rahatsızlıkları, alerjik ödem, poliartritis, konjuktivitis, kontakt
sıcaklık/dondurma)/PEPSİN’e karşı dirençli.... dermatitis, Crohn’s hastalığı, astım...
• 12 tane alerjen tespit edilmiş (Salgı bezi, yüzey, vücut antijenleri...)
• Alerjik bireylerde Ani s 1, 2, 7 ve 12 gibi major alerjenler tespit edilmekte...

21 22

TANI
vNekropsi….. genelde çıplak gözle görülebilmektedirler.

Kaslardan ezme preparat hazırlanarak mikroskop altında incelenir

23 24

4
 5.11.2020

Anisakid larvalar (3.dönem) boşaltı deliği ve sindirim sistemi morfolojisine

göre cins düzeyinde ayrılır....

25 26

TANI

vKas dokularının iç kısımlarına yerleşen larvalar ise kaslara

uygulanan UV-Press metodu ile görüntülenebilmektedir

vBu amaçla; buzdolabı poşeti içerisine yerleştirilen balık

fletoları kalınlıkları yaklaşık 2mm olacak şekilde preslenir.
Preslenen balık eti 24 saat civarında -20°C’de bekletilir. Daha
sonra 366nm dalga boyuna sahip UV ışık altında görüntülenir
ve nematodların parlak florasan ışıma verdiği görülür.

27 28

TANI
TANI
vDokulara uygulanan sindirim metodu (pepsin) ile de
larvalar tespit edilebilmektedir.

vBu amaçla; balıkların farklı dokuları (1:20 doku/pepsin

solüsyonu) pepsin-HCI solüsyonunda (10 gr pepsin, 1 lt
distile su (1:100) pH: 2’ye ayarlanır! 6 N HCl) 37-
42°C’de 2-4 saat sindirime tabi tutulur. İşlem
tamamlandıktan sonra içerik süzgeç (1mm) yardımıyla
süzülür ve süzgeçte kalanlar bir petri içerisine alınarak
stereo mikroskop altında incelenir.

UV-press metodu

29 30

5
 5.11.2020

MOLEKÜLER TANI KORUMA KONTROL

Anisakis tip I ve tip II içerisinde yer alan larvalarının morfolojileri
birbirine benzer... vAnisakiasis için oluşturulacak koruma kontrol
Moleküler teknikler ile tür bazında ayrım mümkün!!! programlarının en önemli basamağını; insanların, hastalığın
• rDNA ITS gen bölgesinin endonukleaz enzimler ile kesimi (RFLP) bulaşmasında rol oynayan ürünleri çiğ ya da az pişmiş [marine
• rDNA 18S, 28S, 5.8S ve ITS gen bölgesi dizi analizi edilmiş (suşi, saşimi), tuzlanmış, füme (tütsülenmiş), kurutulmuş
vb.] olarak tükettiklerinde oluşacak tehlike konusunda
• mtDNA cox I-II gen bölgesi dizi analizi
bilgilendirilmeleri oluşturmaktadır.

vBu ürünlerdeki larvalar ne kadar inaktive edilirlerse edilsinler

sahip oldukları allerjenlerin insanlar için risk oluşturmaya devam
ettiği özellikle vurgulanmalıdır.
ØA. Simplex’te tespit edilmiş olan 12 allerjenden birçoğu ısı ve
pepsine dayanıklıdır.
ØYine tüketim öncesi larvaların ölmesi için önerilen dondurma
işleminin de yeterli olmadığı bilinmektedir.

31 32

KORUMA KONTROL GNATHOSTOMA

vBu durum da duyarlı bireylerde tüketim sonrasında ciddi • Erginler memeli, kuş, sürüngen,
allerjik reaksiyonların oluşabileceğini göstermektedir. insanların mide ve özefaguslarında
• Baş taraflarında taç benzeri kalınlaşma
vEğer bu tarz ürünler tüketiliyorsa anisakid larvalarının var
inaktivasyonunu sağlamak için mutlaka tuzda bekletme (%8-9
6 hafta), marine etme (%10 asetik asit+ %12 NaCl 5 gün),
• Gelişmelerinde kopepodlar Ara konak
dondurma (-20o C de 60 saat), yüksek ısıda pişirme (merkez • Balıklarda sadece larvalarına rastlanır
ısı 60 o C üzeri 1dk), yüksek basınç (414 MPa 30-60 sn) gibi • İnsanlar çiğ balık yiyerek enfekte olurlar.
bir takım uygulamalar önerilmektedir
• Zoonoz!!!!

33 34

Dioctophyme renale
• Ergini köpek, kedi vb. memelilerde karın boşluğu ve böbrekte
rastlanır
• Ülkemizde bir köpeğin karın boşluğunda D. renale saptanmış
• Arakonak sudaki kopepodlar
• Balıklar rezervuar konak,

•Zoonoz!!!!!
• Larvaları ince, uzun yapılı olup genellikle ince bağırsak duvarında
bulunur

35 36

6
 5.11.2020

37 38

EUSTRONGYLOİDES
• Erginleri balık yiyen su kuşlarının
ön midelerinde
• Larvaları kırmızı renkte
• Larvaları balık kasında ve vücut
boşluğunda kistler içindedir
• Kist çapları 1 mm kadar
•Zoonoz!!!!!
• Ülkemizde tatlı su levreğinde çok
yaygındır.

39 40

CAPİLLARİA

• Vücut kapiller yapıda, 1-2 cm uzunlukta, özefagus çok uzun

• Erkekte anüs terminal-subterminal,
• Spikülüm tek ve ince
• Dişide vulva özefagusun arkasına yakın
• Ovipar, yumurta Trichuris yumurtasına benzer, daha ince
yapılı
• Önemli tür: C. catenata, C. catostomi
• Bu türler balıkların bağırsaklarında bulunur
• Ağır enfeksiyonlarda zayıflama, bazen ülserler şekillenir

41 42

7
 5.11.2020

Capillaria petruschewskii
(Shulmanela petruschewski)
• Vücut kapillar yapıda, ağız basit, 4-5 mm
• Erkeklerde spikülüm ince uzun
• 3 sıra sitikosit (bezsel özafagus)
• Yumurtaların iki kutbunda tıkaç var, kabuğu çizgili, larva
gelişir.
• Karaciğer paranşimine yerleşir.
• Biyoloji ara konak kullanır.
• Alabalık, sazan vb balıklarda patojendir.

43 44

• Ülkemizde gökkuşağı alabalıklarında ilk kez 2010 da CAMALLANUS

bulunmuştur (Pekmezci ve Umur, 2010). • Ağız yarık şeklinde
• Özefagus kısa muskuler bir ön kısım
ile uzun glanduler yapıda arka
kısımdan ibaret
• Erkek 1.5-8 cm, dişi 5.5-20 cm,
• Vivipar
• Balıkların yanı sıra amfibi ve
sürüngenlerde mide ve
bağırsaklarda parazitlenen türleri
var,
• En çok görülen tür C. lacustris
• Gelişmelerinde larval kopepodlar
arakonaktır
• Akvaryum balıklarında da sık
rastlanır
• Fazla patojen değildir

45 46

CUCULLANUS
• Erkek 6-12, dişi 6.5-18 cm
• Çeşitli balıkların bağırsaklarında
bulunur
• Ağzı çevreleyen dudaklar kitinize değil
ve kitinli ağız boşluğu yok
• Ovipar

47 48

8
 5.11.2020

PHİLOMETRA
• Erginlere balıkların vücut boşluğu,
yüzme kesesi, bağırsak ve çeşitli
dokularda (mezenter, KC, gonad, deri
altı) rastlanır
• Larvaları kopepodlarda
• Ülkemizde tatlı su kefalinde P.
abdominalis saptanmıştır.

49 50

51