CҦM ӬNG ĈIӊN TӮ

1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ

2. HiӋn tѭӧng tӵ cҧm

3. Năng lѭӧng tӯ trѭӡng

1
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Thí nghiӋm Faraday

N
&
v

Michael Faraday (1791-1867 )

2
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Thí nghiӋm Faraday

& &
v B thay ÿәi
&
B
Michael Faraday (1791-1867)
Tăng dҫn

I & I
B'

3
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Thí nghiӋm Faraday

) Dòng cҧm ӭng xuҩt hiӋn trong mҥch

kín là kӃt quҧ cӫa quá trình biӃn ÿәi tӯ
thông qua mҥch ÿó.
) Dòng cҧm ӭng chӍ tӗn tҥi trong thӡi
gian tӯ thông gӱi qua mҥch thay ÿәi.

) Cѭӡng ÿӝ dòng cҧm ӭng tӍ lӋ thuұn

Michael Faraday (1791-1867)
vӟi tӕc ÿӝ biӃn ÿәi cӫa tӯ thông.

) ChiӅu dòng cҧm ӭng phө thuӝc vào

tӯ thông gӱi qua mҥch tăng hay giҧm.

4
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Ĉӏnh luұt Lenz
) Nӝi dung: Dòng c̫m ͱng có chi͉u
sao cho tͳ tr˱ͥng do nó sinh ra ch͙ng
l̩i s͹ bi͇n thiên cͯa tͳ thông sinh ra nó.
) Áp dөng:
ª Khi cӵc Bҳc (N) tiӃn vào vòng dây
Heinrich Lenz
Ÿ tӯ thông )m do tӯ trѭӡng B cӫa nam (1804-1865)
châm gӱi qua cuӝn dây có chiӅu tӯ trên
xuӕng và tăng dҫn Ÿ xuҩt hiӋn dòng
cҧm ӭng IC Ÿ tҥo ra B’ cҧm ӭng ngѭӧc
chiӅu B œ tӯ thông )’m cӫa B’ chӕng
lҥi sӵ tăng cӫa )m Ÿ xác ÿӏnh chiӅu Ic.
ª Rút thanh nam ra khӓi vòng dây Ÿ
hiӋn tѭӧng ngѭӧc lҥi.
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Sӭc ÿiӋn ÿӝng cҧm ӭng
) Ĉӏnh luұt cѫ bҧn cӫa hiӋn tѭӧng
cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
ª Vòng dây dүn kín di chuyӇn trong B
ª BiӃn thiên tӯ thông gӱi qua vòng
dây trong thӡi gian dt: d)m Ÿ dòng
cҧm ӭng Ic œ xuҩt hiӋn mӝt nguӗn
ÿiӋn cҧm ӭng hay s.ÿ.ÿ cҧm ӭng Ec.
ª Công cӫa tӯ lӵc ÿӇ di chuyӇn vòng dây: dA = Ic. d)m
ª Theo ÿ/l Lenz: tӯ lӵc tác dөng lên Ic ngăn cҧn sӵ di chuyӇn
cӫa vòng dây (là nguyên nhân sinh ra Ic) Ÿ công cҧn:
dA’ = - dA = - Ic. d)m
6
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Sӭc ÿiӋn ÿӝng cҧm ӭng
) Ĉӏnh luұt cѫ bҧn cӫa hiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
ª Theo ÿ/l bҧo toàn năng lѭӧng: dA’ chuyӇn thành NL cӫa Ic
d) m
dA’ = -Ic. d)m = Ec.Ic.dt (NL cӫa Ic) Ÿ E C 
dt
ª Sͱcÿi͏n ÿ͡ng c̫m ͱng trong m͡t m̩ch kín b̭t kǤ b̹ng v͉ tr͓
s͙ nh˱ng khác ḓu vͣi t͙c ÿ͡ thay ÿ͝i cͯa tͳ thông qua m̩ch.
) Ĉӏnh nghƭa ÿѫn vӏ tӯ thông
ª NӃu tӯ thông gӱi qua diӋn tích mҥch kín giҧm tӯ giá trӏ )m vӅ 0:
d) m 0  )m )m
EC   Ÿ )m =Ec .'t
dt 't 't
ª Vӟi 't = 1 s, Ec = 1 V Ÿ )m = 1 (V) . 1 (s) = 1 Webe (Wb)
ª Webe là tͳ thông gây ra trong m͡t vòng dây d̳n bao quanh
nó m͡t sͱc ÿi͏n ÿ͡ng c̫m ͱng b̹ng 1 V khi tͳ thông ÿó gi̫m
ÿ͉u xu͙ng giá tr͓ 0 trong thͥi gian 1 s 7
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Máy phát ÿiӋn xoay chiӅu &
Z
IC &
) Khung dây (N vòng dây) n
diӋn tích S& quay trong tӯ O&
D
trѭӡng ÿӅu (B const ) vӟi vұn B
tӕc góc Z .
Chәi than
ª Vӏ trí ban ÿҫu cӫa khung
tѭѫng ӭng góc D giӳa& pháp &
tuyӃn mһt phҷng khung n và B D
Cә góp

ª Sau khoҧng thӡi gian t Ÿ ~

vӏ trí khung ӭng vӟi góc:
M = Zt + D
) Tӯ thông gӱi qua khung sau khoҧng thӡi gian t:
)m = N.B.S.cosM = N.B.S.cos(Zt+D)
8
D
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Máy phát ÿiӋn xoay chiӅu
V͓ trí khung dây trong tͳ tr˱ͥng B
) Khi khung quay ÿӅu trong
tӯ trѭӡng Ÿ xuҩt hiӋn 1 s.ÿ.ÿ )m ,Ec, EC NB.S.ȦB.S.Ȧt )m = NB.S.cosZt
cҧm ӭng xoay chiӅu hình sin
theo ÿ/l Lenz:
dĭm
EC  N.B.S .Z . sinZt  D 
dt
ª Ĉһt Ecmax = N.B.S.Z Ÿ E C E c max . sinȦt  Į 
2ʌ
ª Chu kǤ = chu kǤ quay cӫa khung: T
Ȧ
EC NBSȦ
) Dòng cҧm ӭng I c sin Ȧt
R R
NBSȦ Ic = I0.sinZt
Ĉһt: I c max I0
R
9
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Dòng xoáy (dòng Foucault/ eddy current)
) Dòng cҧm ӭng (có dҥng xoáy) xuҩt hiӋn
trên bӅ mһt vұt dүn khi ÿһt trong tӯ trѭӡng:
EC
IF
R
) HӋ quҧ:
ª Xuҩt hiӋn tӯ trѭӡng riêng Léon Foucault (1819-1868)
cӫa dòng cҧm ӭng IF Tӯ trѭӡng
ª Dòng cҧm ӭng xuҩt hiӋn Cuӝn dây cuӝn dây

trên bӅ mһt vұt dүn sӁ bӏ tiêu

tán dѭӟi dҥng nhiӋt Ÿ tiêu hao Tӯ trѭӡng
năng lѭӧng vô ích Ÿ giҧm dòng xoáy
Dòng xoáy
hiӋu suҩt thiӃt bӏ (ÿһc biӋt vӟi
các ÿӝng cѫ). Vұt dүn

10
 1. HiӋn tѭӧng cҧm ӭng ÿiӋn tӯ
Dòng xoáy (dòng Foucault/ eddy current)
) Do có tӯ trѭӡng cӫa dòng cҧm ӭng xuҩt hiӋn trên bӅ mһt vұt
dүn Ÿ ӭng dөng trong các thiӃt bӏ dò tìm kim loҥi.
Báo ÿӝng
Dòng cҧm
Dòng tҥo ӭng do tӯ
tӯ trѭӡng trѭӡng dòng
xoáy

Dòng xoáy

Cuӝn thu
Cuӝn phát Dòng xoáy
Cӱa an ninh (security gate) ThiӃt bӏ dò mìn (mine detector)
11
 2. HiӋn tѭӧng tӵ cҧm
HiӋn tѭӧng
) Mҥch ÿiӋn:
+ ӕng dây có lõi sҳt
+ ĈiӋn kӃ (G)
ª Ngҳt mҥch Ÿ tӯ thông qua G
I G
G
cuӝn dây giҧm tӯ )m o 0: Ic
Xuҩt hiӋn dòng cҧm ӭng Ic
ngѭӧc chiӇu dòng ban ÿҫu (ÿ/l K
Lenz) Ÿ kim cӫa G lӋch theo
chiӅu ngѭӧc lҥi.
ª Sau khoҧng thӡi gian t Ÿ kim G trӣ vӅ 0
ª Ĉóng mҥch Ÿ quá trình ngѭӧc lҥi.
ª Dòng t͹ c̫m: dòng ÿi͏n sinh ra trong m͡t m̩ch ÿi͏n khi tͳ
thông g͵i qua m̩ch bͧi dòng ÿi͏n cͯa m̩ch ÿó thay ÿ͝i. 12
 2. HiӋn tѭӧng tӵ cҧm
S.ÿ.ÿ tӵ cҧm
d) m
) Theo ÿ/l Lenz: E tc 
dt
) ma B
Do: )m a I = L.I
BaI
) Ĉ/v mҥch ÿӭng yên và giӳ nguyên hình dҥng:
d ( LI ) dI
E tc  L (L: HӋ sӕ tӵ cҧm)
dt dt
ª Trong m̩ch ÿi͏n ÿͱng yên và không thay ÿ͝i hình d̩ng,
sͱc ÿi͏n ÿ͡ng t͹ c̫m luôn b̹ng t͙c ÿ͡ bi͇n thiên c˱ͥng ÿ͡
dòng ÿi͏n trong m̩ch.
13
 2. HiӋn tѭӧng tӵ cҧm
HӋ sӕ tӵ cҧm
) Ĉӏnh nghƭa ÿѫn vӏ ÿo hӋ sӕ tӵ cҧm (L)
1Wb Wb
ª Ĉ˯n v͓ : Henry (H), 1H 1 n g
1A A v ò
N
ª H là h͏ s͙ t͹ c̫m cͯa 1 m̩ch
kín, khi có dòng ÿi͏n c˱ͥng ÿ͡ 1 A
ch̩y qua m̩ch ÿó thì sinh ra trong l
chân không, tͳ thông b̹ng 1 Wb. S

) Trѭӡng hӧp ӕng dây có lõi sҳt:

ĭ N.B.S PP0 N 2 .S.I PP0 N2 .S
L
I I I.l l
ª Do P lõi sҳt lӟn Ÿ ÿѫn vӏ H lӟn Ÿ thӵc tӃ chӍ dùng ÿѫn vӏ
mH = 10-3 H, hoһc 1PH = 10-6 H
14
 2. HiӋn tѭӧng tӵ cҧm
HiӋu ӭng bӅ mһt

) Khi cho dòng ÿiӋn cao tҫn chҥy

qua 1 dây dүn Ÿ dòng tӵ cҧm chӍ &
B
xuҩt hiӋn ӣ bӅ mһt dây dүn
ª Tҫn sӕ f = 103 Hz Ÿ dòng tӵ
cҧm chҥy trong lӟp vұt liӋu bӅ mһt
~ 2 mm
ª Tҫn sӕ f = 105 Hz Ÿ dòng tӵ cҧm chӍ chҥy trong lӟp vұt
liӋu bӅ mһt ~ 0,2 mm
) Ӭng dөng trong công nghӋ:
ª Dùng dây dүn rӛng ÿӇ tҧi dòng cao tҫn
ª Kӻ thuұt tôi bӅ mһt hӧp kim bҵng dòng cao tҫn
15
Ưng dụng
hiện tượng hỗ cảm
 3. Năng lѭӧng tӯ trѭӡng
Năng lѭӧng tӯ trѭӡng cӫa mӝt ӕng dây
) Mҥch ÿiӋn có khóa K: KK
+ Sӭc ÿiӋn ÿӝng E, dòng i0
+ Ӕng dây hӋ sӕ tӵ cҧm L
itc
+ ĈiӋn trӣ R

ª Khi ÿóng mҥch Ÿ i n Ÿ B ª Khi ngҳt mҥch Ÿ i p Ÿ B

& )m gӱi qua L n Ÿ itc ngѭӧc & )m gӱi qua L p Ÿ itc cùng
chiӅu i0 Ÿ i = i0 - itc Ÿ NL chiӅu i0 Ÿ i = i0 + itc Ÿ NL
nguӗn (~ i02) > NL mҥch (~ i2). nguӗn (~ i02) < NL mҥch (~ i2).
i0 i0

16
 3. Năng lѭӧng tӯ trѭӡng
Năng lѭӧng tӯ trѭӡng cӫa mӝt ӕng dây
) Áp dөng ÿ/l Ohm trong quá trình
hình thành dòng ÿiӋn i:
E + Etc = R.i
di
Hay: E R.i  L
dt
ª Nhân 2 vӃ vӟi idt:
E idt = R.i2dt + L.i.di
NL nguӗn NL nhiӋt NL tӯ trѭӡng

ª NL tӯ trѭӡng khi thiӃt lұp dòng ÿiӋn trong ӕng dây: dW = L.i.di
i I
1
ŸW ³ dW ³ L.i.di
0 i 0
2
L.I 2
17
 3. Năng lѭӧng tӯ trѭӡng
Mұt ÿӝ năng lѭӧng tӯ trѭӡng l
) Trong ӕng dây có thӇ tích: V = l.S
ª Mұt ÿӝ NL tӯ trѭӡng trong ӕng dây:
1 1§ n2 S · 2
L.I 2 ¨¨ ȝȝ0 ¸¸ I
W 2 2© l ¹
wm
V l.S l.S

1 n2 2
2
ȝȝ0 2 I
l
1 B2
wm (trong ӕng dây: B = const)
n 2 ȝȝ0
B ȝȝ0 I
l
ª Áp dөng cho mӑi tӯ trѭӡng bҩt kǤ
18
 3. Năng lѭӧng tӯ trѭӡng
Năng lѭӧng tӯ trѭӡng không gian

) Chia không gian tӯ trѭӡng thành nhӳng thӇ tích vô

cùng nhӓ dV sao cho B = const trong mӛi dV.

ª Năng lѭӧng tӯ trѭӡng trong mӛi thӇ tích dV:

1 B2
dWm wm dV dV
2 PP 0
ª Năng lѭӧng tӯ trѭӡng trong cҧ không gian:
1 B2
Wm ³ dWm ³V 2 PP0 dV
V
1
H
B Wm
2V³ BHdV
PP 0
19