Chương 3

Lý thuyết lựa chọn của người tiêu dùng

GV. ThS. Lê Nhân Mỹ
Trường ĐH Kinh Tế - Luật
Email: myln@uel.edu.vn
Page: Kinh Tế Học Vui Vẻ

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 1

NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG

1 Lý thuyết hữu dụng

2 Lý thuyết đẳng ích

3 Sự hình thành đường cầu thị trường

4 Tác động thay thế và tác động thu nhập

Các giả thiết cơ bản về sở thích của người tiêu dùng

Rổ hàng hóa Tùy sở thích hàng hóa nào hơn Sở thích là hoàn chỉnh

Tính bắc cầu Thích nhiều hơn là ít Hàng hóa xấu càng ít càng tốt

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 3

 Ñoä höõu duïng (U) - Utility
 Ñoä höõu duïng laø möùc ñoä thoûa maõn cuûa ngöôøi tieâu duøng
caûm nhaän ñöôïc khi tieâu duøng moät loaïi saûn phaåm hoaëc
dòch vuï naøo ñoù.


23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 4

 Tổng hữu dụng (TU - Total Utility
 laø toång möùc thoûa maõn ngöôøi tieâu duøng
ñaït ñöôïc khi tieâu thuï moät soá löôïng saûn
phaåm nhaát ñònh trong moãi ñôn vò thôøi
gian.

* Đặc điểm:
Q↑ → TU↑
Q↑ → TU↑ (max)
Q↑ → TU ↓

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 5

 Ñöôøng toång höõu duïng

TUmax

TU

q* Q

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 6

 Höõu duïng bieân (MU) – Marginal Utility
Hữu dụng biên là sự thay đổi trong tổng hữu dụng
khi thay đổi một đơn vị sản phẩm tiêu dùng trong mỗi
đơn vị thời gian (các yếu tố khác không đổi).
MUx = TU / Qx
 Nếu hàm tổng hữu dụng là liên tục thì MU chính là
đạo hàm bậc nhất của TU.
MUx = dTU / dQx
 Trên đồ thị, MU chính là độ dốc của TU.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 7

 Bieåu TU vaø MU cuûa moät ngöôøi tieâu duøng khi
söû duïng saûn phaåm X
Qx TUx (ñvhd) MUx (ñvhd)
1 4 4
2 7 3
3 9 2
4 10 1
5 10 0
6 9 -1
7 7 -2
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 8
 Ñöôøng höõu duïng bieân

TUmax
MU
TU
TUq+1
MU
TUq
Uq+1 °

q q+1 q* Q q+1 q*° Q

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 9

Quy luật hữu dụng biên giảm dần
Khi sử ngày càng nhiều sản phẩm X, trong khi số lượng các
sản phẩm khác được giữ nguyên trong mỗi đơn vị thời gian
thì hữu dụng biên của sản phẩm X sẽ giảm dần.
 Mối quan hệ giữa MU và TU
 Khi MU > 0 thì TU tăng
 Khi MU < 0 thì TU giảm
 Khi MU = 0 thì TU max

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 10

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 11
 Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng
Mục đích và ràng buộc
Thỏa mãn tối đa

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 12

 Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng
Ví dụ:

3000 VNĐ

Tâm trạng khi chọn bữa

ăn sáng của sinh viên
10000 VNĐ
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 13
 Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng
Nguyên lý tối đa hóa hữu dụng
Ví dụ: giả sử bạn có 50USD (I) để mua quà sinh
nhật. Hai sản phẩm mà bạn chọn là quần áo và vật
lưu niệm. Bạn sẽ chọn bao nhiêu đơn vị quần áo
và vật lưu niệm?
Trường hợp 1: giá của một đơn vị sản phẩm bằng
nhau: ký hiệu là Px (quần áo) và Py (vật lưu niệm)
Px = Py = 10 USD
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 14
 Hữu dụng biên của quần áo và vật lưu niệm

Quần áo (X) Vật lưu niệm (Y)

X (10 USD) MUx Y (10 USD) MUy

1 18 1 22

2 16 2 20

3 14 3 16

4 12 4 15

5 10 5 12

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 15

Ta nhận thấy:
Quyết định lựa chọn của người tiêu dùng như sau:
- 10 USD đầu tiên sẽ chi cho Y vì sẽ đạt tối đa hóa hữu
dụng (22)
- 10 USD thứ hai sẽ cho cho Y (20)
- 10 USD thứ ba sẽ chi cho X (18)
- 10 USD thứ tư sẽ chi cho Y (16)
- 10 USD thứ năm sẽ chi cho X (16)
- Vậy người tiêu dùng sẽ chi tiêu 20 USD cho quần áo và
30 USD cho vật
23. 4. 2020
lưu niệm.
Chương 3 - Microeconomics 16
Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng
Tổng hữu dụng cực đại là:
TUxy(max)= 22 + 20 + 18 + 16 + 16 = 92
Hay ta nhận thấy MUx (2) = MUy(3) = 16
 Vậy nguyên tắc tối đa hóa hữu dụng là trong khả năng chi tiêu
có giới hạn, người tiêu dùng sẽ mua số lượng các sản phẩm
sao cho hữu dụng biên của đơn vị tiền cuối cùng của các sản
phẩm bằng nhau. Tức là:

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 17

Trường hợp 2: giá của đơn vị sản phẩm khác nhau. Giả sử
Px = 20 và Py = 10. Ta có bảng sau, I = 140USD
Quần áo (X) Vật lưu niệm (Y)
X (20 USD) MUx Y (10 USD) MUy
1 20 1 12
2 18 2 11
3 16 3 10
4 14 4 9
5 12 5 8
6 8 6 7
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 18
Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng
 Để tối đa hóa, người tiêu dùng phải chọn phối hợp các sản
phẩm sao cho thỏa mãn 2 điều kiện đã nêu trên:
(1): Mục đích tiêu dùng: hữu dụng tối đa tức là TU(X,Y) max
(2) Điều kiện ràng buộc: phân phối tổng số tiền chi tiêu cho 2 sản
phẩm phải nằm trong giới hạn thu nhập sao cho:
MUx/Px = MUy/Py (3) Hay MUx/MUy = Px/Py
X.Px + Y.Py = I (4)

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 19

 Nguyên tắc lựa chọn của người tiêu dùng

MUx/Px  MUy/Py  MUz/Pz  …

Hay MUx/Px - MUy/Py = min (lấy mức thấp nhấp)

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 20

 Ñöôøng ñaúng ích (ñöôøng ñaúng duïng, ñöôøng
cong baøng quang)
Ñöôøng ñaúng ích (Indifference Curve)

Tập hợp các phối Hai hay nhiều Mức thỏa mãn
hợp khác nhau sản phẩm như nhau

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 21

 Ñöôøng ñaúng ích
Y
Phối X Y
hợp (đơn vị) (đơn vị)
A 3 7
7  A
B 4 4
C 5 2
D 6 1
4  B E F

2  C U3
D
1  U2
U1
3 4 5 6
X

Phoái hôïp F ñöôïc öa thích hôn E vaø E ñöôïc öa

thích hôn A, B, C, D. Do vaäy: U3 > U2 > U1
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 22
 Ñöôøng ñaúng ích
 Ñaëc ñieåm cuûa ñöôøng ñaúng
ích:

 IC doác xuoáng töø traùi sang

phaûi.

 Caùc ñöôøng IC khoâng theå caét

nhau.

 Loài veà goác 0.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 23

 Tyû leä thay theá bieân (Marginal Rate of Sustitution - MRS)
 Tyû leä thay theá bieân laø soá löôïng moät haøng hoùa maø ngöôøi tieâu
duøng coù theå töø boû ñeå tieâu duøng theâm moät ñôn vò haøng hoùa
khaùc maø lôïi ích khoâng ñoåi.
 MRS ñöôïc xaùc ñònh baèng ñoä doác cuûa ñöôøng IC.

 MRS coù qui luaät giaûm daàn.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 24

 Tyû leä thay theá bieân
 Tỷ lệ thay thế biên của X cho Y: (MRSXY) là số lượng Y giảm
xuống để sử dụng tăng thêm một đơn vị sản phẩm X nhằm đảm
bảo mức thỏa mãn không đổi.
 Tỷ lệ thay thế biên luôn là số âm.

 (MRSXY) = Y/ X (Thường lấy trị tuyệt đối)

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 25

 Tyû leä thay theá bieân MRS
Y
A
16

14 MRS = 6 MRS XY = |Y/ X|

12 -6

10 B
1 MRS = 4
8 -4
C MRS = 2
6 1
-2 D MRS = 1
4 E
1 -1
2 1
X
0 1 2 3 4 5
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 26
 Ñöôøng ñaúng ích
4

IC cuûa haøng thay theá hoaøn

3 toaøn MRS khoâng ñoåi.

0 1 2 3 4
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 27
 Ñöôøng ñaúng ích

IC cuûa haøng boå sung

4 hoaøn toaøn MRS = 0

0 1 2 3 4
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 28
 Đường ngân sách
Đường ngân sách

Tập hợp các phối Hai hay nhiều Cùng mức thu
hợp khác nhau sản phẩm nhập, giá đã cho

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 29

  Phöông trình ñöôøng ngaân saùch coù daïng:
X . Px + Y. Py = I

I Px
Hay Y = - X
Py Py

 I laø thu nhaäp cuûa ngöôøi tieâu duøng

 X laø soá löôïng saûn phaåm X ñöôïc mua
 Y laø soá löôïng saûn phaåm Y ñöôïc mua
 Px laø giaù saûn phaåm X
 Py laø giaù saûn phaåm Y
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 30
 Ñöôøng ngaân saùch
Y

M
I/Py

Ñöôøng ngaân saùch

N
0 I/Px X

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 31

 Đặc điểm
 Đường ngân sách là đường thẳng
dốc xuống về bên phải.
 Độ dốc của đường ngân sách là
số âm của tỷ giá hai loại hàng
hóa = Px/Py: Tỷ lệ đánh đổi giữa
hai sản phẩm trên thị trường.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 32

 Söï dòch chuyeån ñöôøng ngaân saùch
 Thu nhaäp thay ñoåi
Moät söï gia taêng (giaûm suùt) veà thu nhaäp laøm cho ñöôøng
ngaân saùch dòch chuyeån ra phía ngoaøi (vaøo beân trong) vaø
song song vôùi ñöôøng ngaân saùch ban ñaàu.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 33

 Sự dịch chuyển đường ngân sách
 Giá cả thay đổi
Nếu giá của một hàng hóa tăng (giảm), đường ngân sách
dịch chuyển sang trái (sang phải) và xoay quanh điểm chặn
của hàng hóa kia.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 34

 Nguyeân taéc toái ña hoùa höõu duïng
Điểm tiêu dùng phải nằm
trên đường ngân sách

Nằm trên đường đẳng ích

cao nhất

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 35

 Nguyeân taéc toái ña hoùa höõu duïng
Y
40

30

A Taïi A: MRS =PX/PY = 0,5

20

U2
Ñöôøng ngaân saùch
0 20 40 80 X

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 36

 Nguyeân taéc toái ña hoùa höõu duïng
Y

A

Y1 B
U3
U2
C
U1

X1 X
23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 37
 Nguyeân taéc toái ña hoùa höõu duïng
 Neáu tieâu duøng doïc theo ñöôøng IC, MU taêng theâm do taêng
tieâu duøng haøng hoùa naøy phaûi baèng vôùi MU maát ñi do
giaûm tieâu duøng haøng hoùa kia.
 Chẳng hạn:
 Coù 2 haøng hoùa laø X vaø Y thì
 MUX.ΔX + MUY .ΔY = 0 hay:
 - ΔY/ΔX = MUX/MUY
 (maø -ΔY/ΔX = MRS)
 Do vaäy: MRS = MUX/MUY

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 38

 Ngöôøi tieâu duøng toái ña hoùa thoûa duïng khi:
MRS = PX/PY
Maø MRS = MUX/MUY hay
MUX/MUY = PX/PY
MUX/PX = MUY/PY

Nhö vaäy, ñeå ñaït ñöôïc thoûa duïng toái ña ngöôøi tieâu duøng
phaûi phaân boå ngaân saùch coù haïn cuûa mình ñeå mua haøng
hoùa vaø dòch vuï vôùi soá löôïng moãi thöù sao cho höõu duïng
bieân moãi ñoàng chi tieâu cho haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc
nhau phaûi baèng nhau. Ñaây goïi laø nguyeân taéc caân baèng
bieân.

23. 4. 2020 Chương 3 - Microeconomics 39