Uticaj riziko-faktora okoliša na porast incidence plućnih bolesti

Cijela zemlja naš je zajednički dom. Uništavajući našu planetu (zagađivanjem zemlje, vode
i vazduha) uništavamo sami sebe. Dolazi do porasta urbanog stanovništva, ubrzane
industrijalizacije, opterećenih saobraćajnica, što rezultira rastom energetskih potreba, što
ima za posljedicu visok stepen hidro, geo i aerozagađenja. Danas, imamo izuzetan porast
incidence, prevalence i stope mortaliteta niza oboljenja zbog zagađenja okoliša, a naročito
respiratornih oboljenja. Među 10 vodećih bolesti najčešćih uzročnika smrti u svijetu 4 su
respiratorne bolesti: HOPB, karcinom pluća, upalne plućne bolesti i astma. HOPB kao i niz
drugih plućnih bolesti uzrokuje ekspozicija finim česticama faktora aerozagađenja a to su:
gasovi, čestice prašine i druge štetne materije nastale u industriji, toplanama na ugalj i
sagorijevanjem benzina i dizela (smog, dim, SiO2, NO, amonijak, CO2, CO, metan,
PAU...). Voda može sadržavati razne karcinogene (nitrozoamine, benzen, ugljikovodonike,
arsen, hrom, nikl, radon, azbest, pesticide i druge industrijske hemikalije.
Profesionalna izloženost aerozagađenju radnog mjesta: prašini, hemikalijama i biološkim
agensima značajno doprinosi obolijevanju i ranom invalidiziranju od HOPB-a, karcinoma
pluća i drugih plućnih bolesti. Profesionalna ekspozicija se danas mijenja u odnosu na
pojam nanotehnologija. Ekspozicija finim česticama ugljene prašine i silicijum dioksida
(SiO2) veličine >10μm uzrokuje HOPB. Izloženost nekim izvorima nanočestica veličine
<0.1μm mogu uzrokovati ozbiljne bolesti kardiovaskularnog sistema i Ca pluća. Niz je
fizičkih, hemijskih i bioloških agenasa iz zagađenog okoliša kao i superponirajućih faktora
(pušenje i neadekvatna ishrana) koji udruženi dovode do porasta incidence respiratornih
oboljenja. Naročito je povećana incidenca HOPB-a (do 27 %). Oko 24% pacijenata sa
HOPB-om obole od karcinoma pluća. Aktiviranje površinskih kopova, jama novih
kamenoloma kao i kotlovnica na individualnim stambenim objektima u TK dovelo je do
porasta obolijevanja od karcinoma pluća ruralnog u odnosu na urbano stanovništvo
(32%:15%). Neophodna je stalna briga o okolišu, edukacija o riziko-faktorima plućnih i
drugih bolesti, zaštita od potvrđenih karcinogenika preporučena od strane IARC-a,
identifikacija sumnjivih, potencijalnih karcinogenika kako bi se smanjili rastući rizici od
karcinoma pluća.

Mr.med.sci.dr. Suvad Dedić

Specijalista za plućne bolesti