Professional Documents
Culture Documents
Ιστορία της Τεχνολογίας - Αναγέννηση και Διαφωτισμός (Πολιτικό Καφενείο)
Ιστορία της Τεχνολογίας - Αναγέννηση και Διαφωτισμός (Πολιτικό Καφενείο)
Η μεταβατική εποχή
Με τα κριτήρια των ανθρώπων του Μεσαίωνα η εποχή από
το 15ο στο 16ο αιώνα ήταν χαοτική. Θεμελιωμένες
πεποιθήσεις κατέρρεαν και νέες αντιλήψεις αναδύονταν. Το
κύρος των αριστοκρατών είχε μειωθεί και η εξουσία είχε
περάσει από τις πόλεις στο κεντρικό κράτος. Ο
εκκλησιαστικός μηχανισμός σε Ανατολή και Δύση, ο μόνος
φορέας που είχε γεωγραφική δικτύωση και διαχρονική
συνέχεια και αξίωνε να έχει άποψη σε κάθε εξέλιξη,
κλυδωνιζόταν από εξωτερικούς καταναγκασμούς και
εσωτερικές έριδες και διαμάχες για πλούτο και εξουσία. Αν
και οι σημαντικότερες κοσμικές και θρησκευτικές ηγεσίες
είχαν περιπέσει, στη μεν Δύση στο νεπωτισμό, φατριασμό
και στη διαφθορά, στη δε Ανατολή στη δουλοπρέπεια και το
δωσιλογισμό, άρχισε εκείνη την εποχή στη Δύση να
αναπτύσσεται μια εντυπωσιακή καλλιτεχνική και
επιστημονική δραστηριότητα, η οποία στηριζόταν στις
χρηματοδοτήσεις ευγενών και κληρικών, εφόσον βέβαια δεν
θίγονταν κατεστημένες δομές και κεκτημένα συμφέροντα.
Το σύγχρονο κράτος
Από τα μέσα του 17ου αιώνα μειώθηκε πάλι η ζήτηση δημητριακών και
άρχισαν να πέφτουν οι τιμές, οπότε πολλοί αγροί μετατράπηκαν σταδιακά σε
βοσκότοπους και δάση ή αξιοποιήθηκαν για παραγωγή καρπών που μπορούσαν
να εξαχθούν σε άλλες περιοχές. Επίσης πολλοί αγρότες μεταπήδησαν στην
κτηνοτροφία, ενώ στις θερμότερες περιοχές της Ευρώπης πολλοί
σιτηροπαραγωγοί μετατράπηκαν σε αμπελοκαλλιεργητές και παραγωγούς
κρασιού.
Όργανα και εργαλεία του 16ου αιώνα για ναυσιπλοΐα και
σχεδίαση.
Εκτός του υπερπόντιου εμπορίου, ανθούσε και το τοπικό ή
περιφερειακό. Μηνιαίες και ετήσιες, περιοδικά
επαναλαμβανόμενες αγορές (παζάρια) οργανώνονταν σε
κάθε μεγάλη ή μικρή πόλη και εκεί διακινούνταν κάθε
μορφής προϊόντα, εκτός από τρόφιμα και ποτά, κυρίως
ενδύματα και είδη νοικοκυριού. Αργά αλλά σταθερά
αναπτύχθηκε επίσης το εμπόριο ταπήτων, με χαλιά
εισαγόμενα και ιδιοπαραγωγής, καθώς επίσης το εμπόριο
διαφόρων πολυτελών αντικειμένων, τα οποία εύρισκαν όλο
και περισσότερους αγοραστές. Πολλές από αυτές τις αγορές
είχαν εγκατασταθεί σε στεγασμένους χώρους με χωρίσματα
και δαιδαλώδεις διαδρόμους, και διαρκούσαν πολλές ημέρες
ή λειτουργούσαν σε καθημερινή βάση. Αρκετές από αυτές
τις αγορές έχουν διασωθεί και λειτουργούν μέχρι σήμερα,
βελτιωμένες στη διαρρύθμιση και στη μορφή, αποτελούν δε
σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο. Εκείνα τα χρόνια
προέκυψε σταδιακά και το φαινόμενο της μόδας οπότε, με
την πάροδο των δεκαετιών, όλο και περισσότεροι εύποροι
πολίτες ανανέωναν συχνά τα είδη ρουχισμού και τον
εξοπλισμό του νοικοκυριού, κυρίως για λόγους εντυπώσεως
και επιδείξεως στους συγγενικούς και κοινωνικούς κύκλους.
Μέχρι το τέλος του 16ου και τις αρχές του 17ου αιώνα είχαν
κυκλοφορήσει κάθε είδους τεχνικά βιβλία με λεπτομερείς
περιγραφές για όργανα, συσκευές και μηχανές. Πολλά από
αυτά τα βιβλία έχουν διασωθεί σε βιβλιοθήκες, οι οποίες
είχαν έκτοτες δημιουργηθεί σε όλες τις μεγάλες και μεσαίες
πόλεις. Ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει και να με
μελετήσει με τη βοήθεια αυτών των βιβλίων, πώς
εξελίχθηκαν μέχρι των ημερών μας τεχνικές εφευρέσεις και
επινοήσεις εκείνης της εποχής.
Το ηλιοκεντρικό σύστημα
Ο προβληματισμός ως προς τη λειτουργία του σύμπαντος
δεν υπάγεται βέβαια άμεσα στο αντικείμενο της Τεχνικής,
αποτελεί όμως ιστορικά το ζήτημα που έτυχε να προκαλέσει
τη λεγόμενη επιστημονική επανάσταση ενάντια, τόσο στον
εκκλησιαστικό μηχανισμό που ήθελε να έχει, άνευ
αρμοδιότητας, οριστικές απόψεις επί παντός θέματος, όσο
και ενάντια στην αυθεντία των αρχαίων διανοητών, τους
οποίους είχε υιοθετήσει η δυτική εκκλησία επιλεκτικά.
Τα επιστημονικά σωματεία
Μαγνητισμός - Ηλεκτρισμός
Το 1729 ανακάλυψε ο Stephen Gray (Γκραίυ, 1666-1736)
ότι ήταν δυνατόν να διαδοθεί ο ηλεκτρισμός σε μεγάλες
αποστάσεις με την επαφή. Με τα πειράματά του «μετέφερε»
ο Γκραίυ τη δράση του ηλεκτρισμού σε απόσταση 886
ποδιών,
Τώρα δεν
απείχε πια
πολύ το
επόμενο
βήμα, να
Η επιστημονική μέθοδος
Το έτος 1620 εξέφρασε ο 'Αγγλος φιλόσοφος Francis Bacon
(Μπέικον, Βάκων, 1561-1626) την άποψη ότι η Παραγωγική
Λογική (αγγλικά: deductive logic) του Αριστοτέλη είναι
κατάλληλη για τα Μαθηματικά, όχι όμως και για τις
πειραματικές επιστήμες. Οι νόμοι της επιστήμης έπρεπε να
διατυπώνονται επαγωγικά (inductive), ως γενικεύσεις
πολλών επαναλαμβανόμενων παρατηρήσεων και/ή
πειραμάτων. Αυτή την εποχή διατυπώθηκε ο κανόνας που
ισχύει χωρίς περιορισμούς μέχρι σήμερα ότι, κάθε πείραμα
πρέπει να είναι επαναλήψιμο με ίδιες συνθήκες σε άλλο
τόπο και χρόνο και να καταλήγει στα ίδια αποτελέσματα.
Ο «διάλογος» του Γαλιλαίου
Το έτος 1632 δημοσίευσε ο Γαλιλαίος ένα βιβλίο με τίτλο
«Διάλογος περί των δύο κύριων κοσμικών συστημάτων»
(Dialogo sapra i dui massimi sistemi del mondo), στο οποίο
συνομιλούν ένας υποστηρικτής του πτολεμαϊκού, ένας του
κοπερνίκειου κοσμικού συστήματος και ένας ουδέτερος που
ενδιαφερόταν να πληροφορηθεί την πραγματικότητα.
Σημαντικό εδώ είναι ότι οι αντιλήψεις του Κέπλερ που είχαν
δημοσιευτεί πριν από 23 χρόνια περίπου, δεν είχαν γίνει
ακόμα ευρύτερα γνωστές ή αποδεκτές, παρότι εξηγούσαν
πλήρως τα φαινόμενα στον ουρανό! Ο λόγος για τη χρονική
επιλογή του Γαλιλαίου σχετίζεται με την άνοδο στην παπική
έδρα το έτος 1623 του φίλου του, Ουρβανού Η'. Το βιβλίο
αυτό του Γαλιλαίου δημιούργησε αναστάτωση, πρώτον
επειδή ήταν γραμμένο στα ιταλικά και όχι στα λατινικά, άρα
θα διαβαζόταν από τον απλό λαό και δεύτερον, επειδή ο
Γαλιλαίος κατέκρινε σ' αυτό με σαρκασμό την πτολεμαϊκή
αντίληψη και υπερασπιζόταν τις αρχές του Κοπέρνικου.
Η αθροιστική μηχανή, Blaise Pascal
Στα μέσα του 17ου αιώνα κατασκευάστηκε η πρώτη
αριθμομηχανή, μια αθροιστική μηχανή που έκανε
«αυτόματα» προσθέσεις και αφαιρέσεις οκταψήφιων
αριθμών. Εφευρέτης της ήταν ο δεκαοκτάχρονος
Μαθηματικός και Φιλόσοφος Blaise Pascal (Πασκάλ, 1623-
1662). Αφορμή για την κατασκευή αυτής της μηχανής που
ονομάστηκε «Πασκαλίνα», ήταν η υποβοήθηση του πατέρα
Πασκάλ, ο οποίος ήταν εφοριακός, στον όγκο των
αριθμητικών πράξεων που αντιμετώπιζε στη δουλειά του
καθημερινά.
Η εφεύρεση της αντλίας κενού επέτρεψε από τη δεκαετία
1650 την εκτέλεση πειραμάτων. Ο Αγγλο-Ιρλανδός
ερευνητής Robert Boyle (Μπόυλ, 1627-1691) κατέληξε μετά
από πολλά πειράματα στην άποψη ότι ο αέρας είναι ένα
ελαστικό ρευστό, το οποίο επεκτείνεται μέχρι να συναντήσει
τοιχώματα. Αυτή η ελαστικότητα ονομάστηκε από τον
Μπόυλ «ικανότητα εκτίναξης» και για την εξήγησή της
χρησιμοποιήθηκε η ιδέα ότι ο αέρας αποτελείται από
σωμάτια σαν ελατήρια, τα οποία συμπιέζονται από κάποια
εξωτερική δύναμη, αλλά εκτονώνονται αν αυτή η δύναμη
μειωθεί.
Η δημοσίευση των
αποτελεσμάτων από τα
πειράματα του Μπόυλ
προκάλεσε το
ενδιαφέρον από δύο
πλευρές: Αφενός οι
πνευματικά αδέσμευτοι
ερευνητές των νόμων
της φύσης θεώρησαν τα
αποτελέσματα του
Μπόυλ ένα νέο βήμα
στην κατανόηση της
συμπεριφοράς του αέρα
και των αερίων Νεανική απεικόνιση.
γενικότερα. Αφετέρου,
οι υπερασπιστές της
θρησκείας έβλεπαν να
καταρρέει, άγνωστο
γιατί, ένα ακόμα οχυρό
της πίστης τους! Ένας
δε Ιησουίτης
ιερωμένος, ο Franziscus
Linus (Λίνους, 1595-
1676), με πενιχρές ως
μηδενικές γνώσεις της
Φυσικής, απέρριψε ως
εντελώς παράλογα αυτά Πειραματικές διατάξεις του Boyle
τα αποτελέσματα και
διακήρυττε ότι δεν ήταν δυνατόν να συμπιέζεται ο αέρας.
Αργότερα καταφερόταν ο ίδιος, σε μεγάλη ηλικία πλέον,
κατά του Νεύτωνα! Αυτό που φαίνεται να ενοχλούσε κυρίως
τους εκκλησιαστικούς κύκλους, είχε καταγραφεί ήδη το έτος
1329 στην καταδικαστική απόφαση της «Ιεράς Εξέτασης»
κατά του Meister Eckart: «... ήθελε να γνωρίζει περισσότερα
από όσα ήταν απαραίτητα!»
Το ρολόι με εκκρεμές
Το έτος 1656 κατασκεύασε ο Ολλανδός,
φυσιοδίφης Christiaan Huygens
(Χόυχενς, 1629-1695) ένα ρολόι με
εκκρεμές που διατηρούσε σταθερό
βηματισμό. Αυτό το ρολόι έδινε την ώρα
με ακρίβεια ενός λεπτού και
αντικατέστησε τα μεσαιωνικά ρολόγια
που είχαν απόκλιση ακόμα και μερικών
λεπτών στη διάρκεια μιας ώρας. Για να
πετύχει ο Χόυχενς το στόχο του
επινόησε ένα μηχανισμό που έκανε το
εκκρεμές να κινείται με μικρή γωνία Ο μηχανισμός του εκκρεμούς με
απόκλισης και τοποθέτησε ένα βαρύδι, βαρύδι..
του οποίου η σταθερή πτώση
δημιουργούσε σταθερότητα στη
λειτουργία του ρολογιού.
Χημικά στοιχεία
Από την κλασική αρχαιότητα είχαν καθιερωθεί ως στοιχεία
της φύσης τα τέσσερα αναφερόμενα από τον Αριστοτέλη,
γαία, ύδωρ, αήρ και πυρ. Αυτά τα στοιχεία συγκροτούν τη
Γη, ενώ τα ουράνια σώματα συγκροτούνται από τον αιθέρα,
ένα πέμπτο στοιχείο. Οι μεταγενέστεροι φυσιοδίφες μέχρι
την Αναγέννηση δεν προσέθεσαν τίποτα σ' αυτές τις
απόψεις, με εξαίρεση τους Αλχημιστές (Παράκελσος), οι
οποίοι έδιναν μεγάλη σημασία τον υδράργυρο, το θείο και
το άλας.
Στο
βιβλίο
του
Μπόυλ
«The
sceptical
Σε ηλικία 63 ετών.
Chymist» (=Ο σκεπτικιστής χημιστής) που κυκλοφόρησε το
έτος 1661, καθιερωνόταν η Χημεία ως ανεξάρτητη επιστήμη
και διαχωριζόταν από την Ιατρική. Παρεμπιπτόντως
εισήγαγε ο Μπόυλ τον όρο Χημεία αντί του αραβογενούς
Αλχημεία και ουσιαστικά έθεσε μια διαχωριστική γραμμή
μεταξύ μιας μυστικιστικής και συχνά δεισιδαιμονικής τέχνης
και μιας νέας πειραματικής επιστήμης. Σύμφωνα με τον
Μπόυλ, τα στοιχεία της φύσης έπρεπε να καθοριστούν με
πειραματικές διαδικασίες και όχι με λογικούς συλλογισμούς.
Η παγκόσμια έλξη
Με το
στροβιλιζόμενο
μέσο εξηγείτο
ακόμα και το 17ο
αιώνα η κίνηση
των πλανητών.
Το ηλιοκεντρικό
σύστημα γινόταν
όλο και ευρύτερα
αποδεκτό και η
Γη
«υποβιβαζόταν»
Ο Κέπλερ σε αυστριακό γραμματόσημο. στο επίπεδο του
κοινού πλανήτη
που
περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο. Όλο το σύμπαν (όπως
θεωρείτο τότε το ηλιακό μας σύστημα) καλύπτεται από έναν
«αιθέρα», ο οποίος στροβιλίζεται και κάθε στρόβιλος
παρασύρει ένα πλανήτη. Ο Κοπέρνικος είχε χρησιμοποιήσει
με μεγάλη ασάφεια μια έννοια βαρύτητας, η οποία δεν
αξιοποιήθηκε όμως στις μελέτες και τα συμπεράσματά του.
Ο Gilles Personne de Roberval (Ρομπερβάλ, 1602-1675)
διατύπωσε το 1643 την άποψη ότι η Σελήνη δεν πέφτει στη
Γη, επειδή την εμποδίζει η πυκνότητα του «αιθέρα», ο
οποίος γεμίζει το χώρο, αυτό που σήμερα ονομάζουμε κενό.
Πάνω από είκοσι χρόνια αργότερα, το 1665 διατυπώνει ο
Giovanni Alfonso Borelli (Μπορέλι, 1608-1679) την
«περίεργη» θεωρία ότι οι πλανήτες δεν πέφτουν επάνω στον
Ήλιο από «φυσικό ένστικτο να ενωθούν με το μεγαλύτερο
σώμα του σύμπαντος», επειδή τους εμποδίζει μια δύναμη
φυγοκεντρική, όπως αυτή που τραβάει την πέτρα που
περιστρέφεται δεμένη σε μια κλωστή! Η ιδέα αυτή
προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον και είναι πρώτη φορά που
γίνεται αναφορά σε «ισορροπία αντίρροπων δυνάμεων», μία
(άγνωστη ακόμα!) δύναμη που τείνει να μαζέψει και μία
φυγόκεντρη που τείνει να διαλύσει.
Κύτταρο, αβιογένεση, μικροοργανισμοί
Με
την
Το περιεχόμενο του
αντιδραστήρα αποτελούσε
μια προσέγγιση της γήινης
ατμόσφαιρας που
επικρατούσε πριν από
κάποια δισεκατομμύρια
χρόνια και η οποία
παρατηρείται σήμερα σε
μερικούς δορυφόρους των
μεγάλων πλανητών του
ηλιακού μας συστήματος.
Μέσα σε μια εβδομάδα
άρχισε να αλλάζει χρώματα
O Miller σε μεγαλύτερη
το μείγμα υγρών και αερίων
ηλικία και η αρχική
στη γυάλινη σφαίρα του
πειραματική διάταξη
Μίλερ. Αρχικά πήρε ο «ωκεανός» στον πυθμένα του
αντιδραστήρα χρώμα ροζ, μετά σκούρο κόκκινο και στα
τοιχώματα επικάθισε ένα κίτρινο στρώμα. Την πέμπτη
ημέρα του πειράματος κολυμπούσαν στην «πρωταρχική
σούπα» του αντιδραστήρα 5 αμινοξέα, τα οποία αμινοξέα
αποτελούν θεμελιώδη συστατικά των πρωτεϊνών. Οι
πρωτεΐνες με τη σειρά τους είναι πολύπλευρες ενώσεις, οι
οποίες υπάρχουν σε όλους τους οργανισμούς. Περίπου το
15% του μεθανίου είχε μετατραπεί σε οργανική ύλη.
Ο διαφορικός λογισμός
Περί το έτος 1669 άρχισε ο Ισαάκ Νεύτων να μελετάει μια
μαθηματική μέθοδο, η οποία θα διαχειρίζεται όχι απλά
συσχετισμούς (συναρτήσεις) μεταξύ μεταβλητών αλλά και
με το ρυθμό μεταβολής τους. Στο ίδιο θέμα άρχισε
παράλληλα να εργάζεται λίγα χρόνια αργότερα και ο
Γερμανός μαθηματικός και φιλόσοφος Gottfried Leibniz
(Λάιμπνιτς, 1646-1716), ο οποίος επινόησε την ίδια μέθοδο
με τον Νεύτωνα, με διαφορετικούς όμως συμβολισμούς. Η
πρώτη σχετική δημοσίευση του Λάιμπνιτς περί Διαφορικού
Λογισμού έγινε το έτος 1675. Η πρώτη δημοσίευση του
Νεύτωνα έγινε το έτος 1704 και αναφερόταν σε Απειροστικό
Λογισμό. Ο Διαφορικός μαζί με τον Ολοκληρωτικό Λογισμό
αποτελούν το πρώτο στάδιο των γνωστικών αντικειμένων
που ονομάζουμε σήμερα Ανώτερα Μαθηματικά.
Τα ανεπαίσθητα ρευστά
Παράλληλα με τις έρευνες για τον ηλεκτρισμό εξελίσσονταν
τα πειράματα για τη θερμότητα. Η θεωρία που επικρατούσε
τότε ήταν ότι υπήρχαν δύο ανεπαίσθητα ρευστά, ο
ηλεκτρισμός και η θερμότητα. Ο όρος «ανεπαίσθητο» ή
«αβαρές» αναφερόταν σε φυσικές ιδιότητες μιας ουσίας που
δεν είχε ύλη. Κοινό χαρακτηριστικό των δύο αυτών
«ρευστών» ήταν ότι μεταφέρονταν μέσα από ορισμένες
κατηγορίες σωμάτων, όπως αποδείκνυαν τα πειράματα που
προαναφέραμε για τον ηλεκτρισμό. Αυτή η ιδέα έχει
παραμείνει μέχρι σήμερα στην ορολογία, αφού
αναφερόμαστε σε ροή θερμότητας ή ηλεκτρισμού.
Προσπάθειες να μεταφερθεί η ιδέα των ανεπαίσθητων
ρευστών στο φως, την καύση, το μαγνητισμό, τη βαρύτητα
κτλ. δεν απέδωσε, γιατί δεν ήταν δυνατόν να εξηγηθούν
διάφορα φαινόμενα.
Η θεωρία του ενός ρευστού
Η λουγδουνική φιάλη
Η πιο εντυπωσιακή επινόηση του 18ου αιώνα στη μελέτη
του ηλεκτρισμού ήταν αυτή του Ewald Georg Kleist
(Κλάιστ, 1700-1748), η οποία περιγράφηκε όμως διεξοδικά
από τον Pieter van Musschenbroek και γι' αυτό πήρε το
όνομα της ολλανδικής πόλης Λούγδουνο (Leyden). Ο
Μούσενμπρουκ περιγράφει το έτος 1746 το «φοβερό
κτύπημα» που δέχτηκε από μια φιάλη, γεμάτη με νερό, στην
οποία είχε μεταφερθεί «ηλεκτρικό πυρ». Προφανώς
επρόκειτο για ένα πυκνωτή, ο οποίος αποθήκευε τον
ηλεκτρισμό. Δεν άργησε δε πολύ να κατασκευαστούν
συστοιχίες λουγδουνικών φιαλών, δηλαδή διατάξεις
παράλληλων ή επάλληλων πυκνωτών, οι οποίες ήταν σε
θέση να αποθηκεύσουν πολύ σημαντικές ποσότητες
ηλεκτρισμού. Με τη λουγδουνική φιάλη ενισχύθηκαν το
φορτίο ή η δημιουργούμενη τάση, αλλά παρέμενε ασταθής η
παρεχόμενη ισχύς.
ΑΨxΑΨxΑΨx…ΑΨ
Ο Διαφωτισμός
Διαφωτισμός ονομάστηκαν μια εποχή και ένα πνευματικό,
επιστημονικό και κοινωνικό κίνημα, το οποίο είχε ως
διακηρυγμένο σκοπό, αφενός την αποδοχή και εμπέδωση
του ορθολογισμού και της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων και
των κοινωνιών και, αφετέρου, την εξάλειψη της αμάθειας,
της αυταρχικής και δογματικής επιβολής και της τυφλής
υπακοής σε κάθε εξουσία που δεν είχε λαϊκή νομιμοποίηση.
Πυροβόλα με σημαντικό πάχος σωλήνα πυρός.
Παράλληλα με τις εξορύξεις αναπτύχθηκε και η επεξεργασία
μεταλλευμάτων για παραγωγικούς σκοπούς. Οι ανάγκες για
εργαλεία, καρφιά, ελάσματα, λαμαρίνες, σύρματα κ.ά.
απαιτούσαν επεξεργασία σιδηρομεταλλευμάτων σε χυτήρια
και στη συνέχεια, είτε για επεξεργασία του σιδήρου σε
σιδηρουργεία, είτε για την παραπέρα χύτευση ως
χυτοσίδηρος κλπ. Επίσης απαραίτητα ήταν μεταλλεύματα
χαλκού, κασσίτερου, ψευδάργυρου κλπ. για παραγωγή
οικιακών και βιοτεχνικών σκευών και εργαλείων. Ως
επακόλουθο της εντατικοποίησης της μεταλλουργίας, ιδίως
του σιδήρου, αναπτύχθηκε και η παραγωγή και χρήση του
κοκ.
Τεχνικό
Η αγροτική παραγωγή
Με την καθιέρωση της αμιψεισποράς, της αξιοποίησης του
αλόγου στο όργωμα και της χρήσης του σιδερένιου άροτρου
κατά τους τελευταίους αιώνες της πρώτης χιλιετίας μ.Χ.
επετεύχθη μια ανανέωση στη γεωργική παραγωγή, η οποία
οδήγησε στη δημιουργία περισσευμάτων διατροφής και στην
απελευθέρωση μέρους του πληθυσμού από τις γεωργικές
εργασίες. Αυτές οι καινοτομίες επεκτάθηκαν κατά τους
επόμενους αιώνες σε όλη την Ευρώπη, εκτός της
οθωμανικής αυτοκρατορίας και προσαρμόστηκαν κατά
περίπτωση σε διάφορες τοπικές ιδιαιτερότητες.
Από τα μέσα του 16ου
αιώνα αρχίζει ένα νέο
κύμα ανανέωσης, το
οποίο φτάνει μέχρι την
αρχική φάση της
βιομηχανικής
επανάστασης. Αυτή η
ανανέωση σχετίζεται
με τη βελτίωση των
μεθόδων καλλιέργειας,
την επέκταση των
διαθέσιμων εδαφών
και την καλλιέργεια
φυτών που ήταν
άγνωστα στο
'Αροτρα του James Small. παρελθόν. Σημαντική
ήταν η υποστήριξη
αυτών των προσπαθειών από εργαλεία που γίνονταν με την
πάροδο των δεκαετιών και αιώνων περισσότερο λειτουργικά
και ανθεκτικά, λόγω της ανάπτυξης εξειδικευμένων
βιοτεχνιών και της καλύτερης ποιότητας σιδήρου. Αυτές οι
αργές μεν, αλλά σταθερές βελτιώσεις οδήγησαν σε μια
αποκορύφωση της γεωργικής παραγωγής στην εκατονταετία
από περίπου 1750 μέχρι 1850. Καλύτερες επιδόσεις είχαν,
με ορισμένες αυξομειώσεις, η Αγγλία και η Ολλανδία.
Όλες αυτές οι
δραστηριότητες
είχαν σαν
αποτέλεσμα την
ανάπτυξη της
ναυπηγικής στην
Ολλανδία.
Εκτιμάται ότι
περί τα μέσα του
Ολλανδικό πλοίο τύπου Fleute. 17ου αιώνα
υπήρχαν στις
θάλασσες 10-16 χιλιάδες πλοία. Επιπλέον δέχονταν δε τα
ολλανδικά ναυπηγεία παραγγελίες από διάφορες χώρες. Οι
κατασκευές αυτές ήταν αρχικά παραλλαγές παλαιότερων
μοντέλων (Kogge, Holk), σταδιακά ενσωματώθηκαν όμως
βελτιώσεις που προέρχονταν από απαιτήσεις για την
αντιμετώπιση των νέων αποστολών του ολλανδικού
ναυτικού. Έτσι προέκυψαν οι τύποι Schnigge, Galiot, Kuff,
Tjalk, Bojer, Kraak, Poon κ.ά. Σημαντικότερο πλεονέκτημα
των ολλανδικών κατασκευών ήταν η εγκατάλειψη
πρακτικών που εξυπηρετούσαν παραδοσιακές συνήθειες
χωρίς ουσία και ο προσανατολισμός στην αποδοτικότητα και
ανταγωνιστικότητα. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών των
επιδόσεων της ολλανδικής ναυπηγικής ήταν ότι, το ίδιο
πλοίο που κατασκευαζόταν στην Αγγλία σε ένα έτος, στην
Ολλανδία ήταν έτοιμο σε τέσσερις (4) μήνες.
Υφαντουργία
Κατά το 17ο και το 18ο αιώνα πέρασε η βιοτεχνία στην
Ευρώπη σημαντικέςαλλαγές. Την άνθιση των χειρονακτικών
επιτηδευμάτων κατά τον ύστερο Μεσαίωναακολούθησε μια
μακρά κρίση, η οποία οφειλόταν, πέρα από τους γενικούς
παράγοντες,όπως πόλεμοι, επιδημίες κ.ά., στην αξίωση
μονοπωλιακής δραστηριότητας τωνσυντεχνιών και τη
διατήρηση των κεκτημένων προνομίων. Οι κανονισμοί
λειτουργίαςκαι συμμετοχής των συντεχνιών περιελάμβανεν
ρυθμίσεις, με βάση τις οποίεςτιμωρούνταν αυστηρά τα μέλη
που έκαναν παραβάσεις. Νέα μέλη δεν γινόντουσανδεκτά
και όσοι ασκούσαν επιτηδεύματα εκτός των συντεχνιών
υφίσταντο διώξεις.
Συνέπεια αυτής της νοοτροπίας και στάσης ήταν να αντιμετωπίζονται εξίσου
καχύποπτα και κάθε μορφής τεχνικοί νεωτερισμοί, ιδίως εφόσον απειλούσαντις
υφιστάμενες ισορροπίες στις συντεχνίες. Ένας Ιταλός ταξιδιώτης κατέγραψετο
έτος 1636 τις εντυπώσεις του από επισκέψεις στην κεντρική και βόρειαΕυρώπη
και σε κάποιο σημείο ανέφερε, χωρίς πολλές λεπτομέρειες, ότι μερικέςδεκαετίες
πριν είχε εφεύρει στο Danzig/Gdansk (τότε Γερμανία, τώρα Πολωνία)ένας
επιτηδευματίας και ζωγράφος, ονόματι Anton Moeller, έναν αργαλιό νέουτύπου,
με τον οποίο αυξανόταν σημαντικά η παραγωγή. Για να εξαφανιστείαυτή η
εφεύρεση και να μην υπάρχει κίνδυνος διαδόσεώς της σε άλλους
ενδιαφερόμενους,διατάχθηκε από τη δημοτική εξουσία η θανάτωση του
εφευρέτη. Η θανατικήκαταδίκη του άτυχου Moeller εκτελέστηκε με πνιγμό στη
θάλασσα!
Σαΐτες αργαλιού και παράσταση νημάτωνστημόνων και
υφαδιού κατά την ύφανση. Δεξιά, η υφάντρια κρατάει τη
σαΐτα,έτοιμη να την περάσει ανάμεσα στα στημόνια.
Το ναυτικό χρονόμετρο
Ενώ δεν είναι
ιδιαίτερα
δύσκολο να
προσδιοριστεί
αστρονομικά σε
ποιο γεωγραφικό
πλάτος
βρισκόμαστε
πάνω στην
επιφάνεια της
Αστρονομικός προσδιορισμός στίγματος Γης, ο
την εποχή των θαλασσοποριών προσδιορισμός
του γεωγραφικού
μήκους
δημιουργεί δυσκολίες. Μόλις οι ναυτικοί έχαναν την οπτική
επαφή με τη στεριά, δεν είχαν δυνατότητα προσανατολισμού
στον ωκεανό. Αν εξαιρέσουμε τη Σελήνη και τους ορατούς
με το μάτι πλανήτες, ο νυχτερινός ουρανός φαίνεται ακριβώς
ίδιος, είτε ταξιδεύει κάποιος κατά μήκος ενός παραλλήλου
προς την Ανατολή, είτε μένει ακίνητος για κάποιες ώρες. Για
να ξεπεραστεί αυτή η δυσκολία απαιτείται η κατοχή ενός
ρολογιού ακριβείας κι ενός εξάντα.
Συγκεκριμένα, για κάθε μετακίνηση κατά 15ο κατά μήκος
ενός παραλλήλου ανατολικά αυξάνεται η τοπική ώρα κατά
60' (=1h) και αντίστροφα, μειώνεται κατά 60' (=1h) η τοπική
ώρα ανά 15ο κατά μήκος ενός παραλλήλου δυτικά. Έτσι,
όταν γνωρίζουμε με ακρίβεια την τοπική ώρα δύο σημείων
στην υδρόγειο, είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε τo
γεωγραφικό μήκος ανάμεσά τους. Κι εφόσον το ένα από τα
δύο αυτά σημεία είναι «αμετακίνητο» σημείο αναφοράς,
όπως π.χ. αυτό που ορίζεται από τον μεσημβρινό του
Greenwich, παίρνουμε το απόλυτο γεωγραφικό μήκος
οποιουδήποτε σημείου πάνω στην υδρόγειο. Η ανάγκη για
ακρίβεια του ρολογιού είναι προφανής, γιατί για κάθε λεπτό
της ώρας που αποκλίνει ένα ρολόι, η απόκλιση στην
επιφάνεια της Γης φτάνει τα 110 χιλιόμετρα.
Η ατμομηχανή
Ήδη από την
ελληνιστική εποχή
ήταν γνωστή η
δυνατότητα
αξιοποίησης του
ατμού για εξάσκηση
δυνάμεων.
Πρωτοπόρος σ' αυτή
την προσπάθεια ήταν
ο αλεξανδρινός
Ήρων, ο οποίος είχε
κατασκευάσει
ατμοκίνητους
μηχανισμούς για Ο Παπέν σε γαλλικό γραμματόσημο
εντυπωσιασμό, διασκέδαση και προβληματισμό. Η ανάγκη
για χρήση του ατμού σε παραγωγικές διαδικασίες δεν
φαίνεται όμως να απασχολούσε τους ερευνητές, αφενός
γιατί η συστηματική παραγωγή αφορούσε περιορισμένο
αριθμό προϊόντων, αφετέρου γιατί το σχεδόν μηδενικό
κόστος της εργασίας που προσέφεραν οι δούλοι, αποτελούσε
αντικίνητρο για αναζήτηση άλλων λύσεων.
Ο Εγγλέζος μηχανικός Thomas Newcomen (Νιούκομεν,
1663-1729) βελτίωσε τις ατμομηχανές των Παπέν και
Σέιβερυ, διαχωρίζοντας την παραγωγή ατμού από τον
κύλινδρο εργασίας και τροποποιώντας την συμπύκνωση του
ατμού με άμεσο καταιωνισμό με νερό. Το έμβολο της
ατμομηχανής συνδεόταν μέσω ισορροπημένου ζυγού
(balancier) με το έμβολο της αντλίας. το αντίβαρο του ζυγού
βοηθούσε στην άνοδο του εμβόλου της ατμομηχανής, την
ίδια στιγμή που άνοιγε στον πυθμένα του κυλίνδρου μία
βαλβίδα, η οποία επέτρεπε την είσοδο ατμού χαμηλής
πίεσης από το λέβητα. Μόλις το έμβολο έφτανε στο ανώτατο
σημείο, έκλεινε αυτή η βαλβίδα και άρχιζε ο καταιωνισμός
με κρύο νερό. Κάτω από τον κύλινδρο προέκυπτε λοιπόν
υποπίεση και ο ατμοσφαιρικός αέρας από πάνω ασκούσε
δύναμη για κάθοδο του εμβόλου. Για την άνοδο του
εμβόλου έπρεπε να αποχετευτεί το νερό συμπυκνώσεως και
να εισέλθει ατμός υψηλής πίεσης. Έτσι άρχιζε ο νέος κύκλος
της λειτουργίας. Ο ζυγός στην ατμομηχανή του Νιούκομεν
έκανε ταλαντεύσεις περί τις 12 φορές ανά λεπτό και με κάθε
παλινδρόμηση ανέβαζε περίπου 50 λίτρα νερό σε ύψος
επίσης 50 μέτρων.
Οι πειραματιστές
Ο Παράκελσος δεχόταν τρία βασικά στοιχεία (αρχές): άλας,
θείο και υδράργυρος. Όλα τα σύνθετα
υλικά προέρχονταν από ανάμειξη σε
κατάλληλη αναλογία αυτών των
βασικών στοιχείων. Τα τρία στοιχεία
αντιστοιχούσαν με το σώμα, την
ψυχή και το πνεύμα, χωρίς καμία
ιδιαίτερη προσπάθεια για εξήγηση
αυτών των συσχετισμών. Στις
δημοσιεύσεις του καταφερόταν ο
Paracelsus (Philippus Theophrastus
Bombast von Hohenheim και με
επιστημονικό όνομα Παράκελσος, 1493-1541), ενάντια στην
Ιατρική του Γαληνού και υποστήριζε ένα θεμελιώδη
εκσυγχρονισμό της ιατρικής επιστήμης. Οι αντιλήψεις του
περιείχαν όμως αστρολογικά, αλχημιστικά και μαγικά
στοιχεία και γι' αυτό αμφισβητείται μέχρι σήμερα η σημασία
του ως ιατρού και φυσιοδίφη.
Στα τέλη του 17ου, αρχές του 18ου αιώνα δέσποζε στην
Ευρώπη ο Γάλλος χημικός Nicolas Lemery (Λεμερύ, 1645-
1715), ο οποίος περιέγραψε με έκταση χημικές διεργασίες
ως μηχανικές συμπεριφορές, πιστός στο μηχανοκρατικό
πνεύμα της εποχής. Ο Λεμερύ ασχολήθηκε με τα οξέα και τα
αλκάλια, ιδιαίτερα με το σπίρτο (spirit = πνεύμα) του
θαλάσσιου άλατος (υδροχλωρικό οξύ, HCl) και το aqua
fortis (νιτρικό οξύ, HNO3). Τα οξέα είναι κατά τη
διδασκαλία του Λεμερύ ουσίες που περιέχουν λιγότερο ή
περισσότερο αιχμηρά (οξέα) σωματίδια, μικρά ή μεγάλα, τα
οποία δονούνται και πιέζουν. Έτσι προκύπτει η δραστική
συμπεριφορά της οξύτητας.
Το φλογιστό
Κατά το
δεύτερο μέρος
του 17ου και
στο
μεγαλύτερο
μέρος του 18ου
επικεντρώνουν
η Χημικοί την
προσοχή τους
σε θέματα που
σχετίζονται με
την καύση, τη
φύση της και
τα συναφή
φαινόμενα.
Την ίδια εποχή
έχει γίνει Αλχημιστικό εργαστήριο, Νυρεμβέργη 1676
γενικά
αποδεκτή η θεωρία για την ατομική συγκρότηση της ύλης,
παράλληλα όμως δεν είχε εγκαταλειφθεί η ιδέα να
εκφράζεται η φύση μιας ουσίας μέσω των ιδιοτήτων της. Με
εφαρμογή αυτών των ιδεών στην καύση προέκυψε η
πεποίθηση ότι υπάρχουν άτομα φωτιάς. Αυτή η νεωτερική
αντίληψη η οποία, όπως ξέρουμε σήμερα, δεν ευσταθεί,
φαινόταν συμβατή με τις παλαιές αντιλήψεις για τη φωτιά.
Τα αέρια
Ήδη το έτος 1624 διαπίστωσε ο Φλαμανδός γιατρός Jan van
Helmont (βαν Χέλμοντ, 1579-1644) ότι πρέπει να υπάρχουν
διαφορετικά αέρια, ατμοί όπως τα ονόμαζε, με μεγάλες
διαφορές στη συμπεριφορά τους. Αυτή την αντίληψή του
επιβεβαίωνε και το γεγονός ότι, δεν είναι δυνατόν να
υπάρχει μόνο ένας αέρας, τη στιγμή που υπάρχουν
διαφορετικά υγρά και διαφορετικά στερεά. Η επιστημονική
κοινότητα της εποχής δεν δέχθηκε αυτές τις απόψεις του βαν
Χέλμοντ και επικράτησε η αριστοτέλεια αντίληψη του ενός
αέρα.
Το αερόστατο
Στην ιστορία περιφράφονται πολλές προσπάθειες του
ανθρώπου να «πετάξει» στον ουρανό όπως τα πουλιά.
Γνωστότερη μυθολογική περιγραφή πτήσης ήταν αυτή που
αναφέρεται στο Δαίδαλο και τον Ίκαρο, οι οποίοι ήθελαν να
δραπετεύσουν από την Κρήτη πετώντας. Η επιθυμία των
ανθρώπων για πτήση στους ουρανούς αντίκειται και στις
προβλέψεις της Παλιάς Διαθήκης, η οποία αναφέρει στο
βιβλίο Ιώβ ότι, η επιθυμία του ανθρώπου να μιμηθεί τις
σπίθες της φωτιάς και να ανέβει ψηλά, δεν είναι δυνατόν να
ικανοποιηθεί.
Οι διάφορες απόψεις
και σκέψεις για τον
«ελαφρύ αέρα»
καταγράφηκαν
κάποια στιγμή στη
Γαλλική Ακαδημία
Επιστημών και
έγιναν γνωστές σε
όλα τα μέλη της.
Ανάμεσά τους ήταν και οι αδελφοί Joseph-Michele (1740-
1810) και Jacques-Etienne Montgolfier (Μονγκολφιέρ,
1745-1799) από την περιοχή της Λυών. Οι εύποροι αδελφοί
αποφάσισαν τότε να κατασκευάσουν ένα μπαλόνι που θα
ανέβαινε ψηλά με ζεστό αέρα. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για
τις εργασίες και δοκιμές που εκτελέστηκαν, μέχρι να γίνει η
επίσημη παρουσίαση της εφεύρεσής τους, δεδομένου ότι τις
επόμενες δεκαετίες έγιναν οι δυό τους λαϊκοί ήρωες και
διάφορα κατορθώματά τους, πραγματικά και φανταστικά,
περιγράφονταν σε εφημερίδες και βιβλία.
Τα μουσικά όργανα
Αν είναι απαραίτητο να γίνει ένας διαχωρισμός της ιστορίας
των μουσικών οργάνων σε εποχές, είναι δυνατόν να
διακρίνουμε τρεις περιόδους ως εξής:
1. Η εποχή από τους πρώτους χρόνους μέχρι που ο Lully
συγκρότησε την πρώτη αξιόλογη ορχήστρα,
2. Η εποχή μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα που
περιλαμβάνει το μπαρόκ και την κλασική εποχή της
συμφωνικής μουσικής,
3. Η εποχή μέχρι σήμερα, κατά την οποία
χρησιμοποιούνται έγχορδα με μεταλλικές χορδές και
πνευστά με κλειδιά, μοχλούς, τάπες και βαλβίδες.
Αναγέννηση
Γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα, η ορχήστρα της όπερας της
Δρέσδης, από τις σημαντικότερες του γερμανόφωνου χώρου
μέχρι και σήμερα, απαρτιζόταν από 15 πρώτα και δεύτερα
βιολιά, 4 βιόλες, 3 τσέλα και 3 κοντραμπάσα. Επιπλέον
υπήρχαν 2 φλάουτα, 5 όμποε, 5 φαγκότα, 2 κόρνα,
τρομπέτες και τύμπανα. Ο μεγάλος αριθμός των όμποε και
φαγκότων εντυπωσιάζει. Αλλά και η ορχήστρα που
χρησιμοποιούσε ο Χαίντελ στο Westminster περιελάμβανε 6
φλάουτα, 26 όμποε και 26 φαγκότα! Προφανώς, οι συνεχείς
πειραματισμοί οδηγούσαν κάποτε και σε υπερβολές. Εκείνη
την εποχή ακόμα συμμετείχαν στην ορχήστρα κάποια
όργανα, απλώς επειδή ήταν διαθέσιμοι οργανοπαίκτες.
Η συμφωνική μουσική
Στις πρώιμες εποχές, η μουσική για ορχήστρα χρειάστηκε να αντλήσει την
έμπνευσή της από τα προγενέστερα έργα φωνητικής μουσικής. Στην αρχή δεν
υπήρχαν άλλωστε διακρίσεις ανάμεσα σε φωνητική και οργανική μουσική, ούτε
ενδείξεις για τη χρήση οργάνων στη σημειογραφία της μουσικής. Οι συνθέτες
σημείωναν μόνο τις νότες κι αυτές έπρεπε να παιχτούν - όσο το δυνατόν
καλύτερα - είτε από φωνές, είτε από όργανα.
http://sfrang.com/historia/selida400.htm
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ
http://politikokafeneio.com