You are on page 1of 382
TEE UI CUIE Te | |) Nao Convencionais ! (PANC) no Brasil RTT ecome ae mel eta Coie iment eee terete eT tas aliments ro corer, Publicagso (crP) VALDELY FERREIRA KINUPP Sa eenonieme oe HARRI LORENZI lige ymin is Maman le quipe Tecnica: wore Gert o> oo ri ur as ene es Plantas Alimenticias }}¥ Nao Convencionais (PANC) no Brasil guia de identificagao, aspectos nutricionais ¢ reccitas ilustradas INSTITUT PLANTARUM DE ESTUDOS 04 FLORA LTDA via rst 2000 CEP 13.460-000 » Nowa Ques SP - BRASIL. ‘Fomve: (0x19) M4GB-SSRD « Rane (On1) MA-6 NE plantarum plantarum com. + wr plantarum som be ‘ Proprio fables’ ow ‘Par @ Doutorcs, Tém diversos ar € Chile € tombs, igando grandes pls deni vero apn w regides de seu sional del Coma) 7). ainda contin he, da Argent as PANC do seu gui fe, i hoces( 0 fez em suas ili de conviver ale rs € alimentos eso! rio Nese’ fica do que via fo para o plan: sar), cries to de mar Ih rt procenaaa, ~pande on te [dos (atone herders Condo UMP) Rome? ee Aer rere inop- Noe een , Andrew Bustier 02s Henrie Mune) engage (Resascarm Seneanure Marae Mi Odessa [Anettor Mazzomo Florian ‘Antonie Amaury Siva hae. (EPACGRO Maga SC ‘Annonio CP Devide (APTA) -Pincamonhangae SP & Antonio Emerson Fernandes a Siva Manau-Adt Bemarde Yornchinsky (UNESP Romucate SP Bruno Lue fins. aga. Manaus AMI Carlos Aberto Doria ()- S80 Pats Caran Weber Kit Curtin PR Cla ign AM at ‘ Dionisia Nagahama (INA) Maraney AM 4 Dav Dal New Yor RU Ganda) Yok ER “a Domingos Baron AM CM ana 4 eane Rodrigues BEAM COMER) - Mana ‘ APRESENTAGAO FFruto éum tema botinico que contempla 0 6rgofeminino a lar (ovo) aps fecundago desenvelvineit,coniendo em seu inert 8 fement (6vulo fecundado) = Gryo responsivek pela reprodugto da planta Pyeudofivte' ¢ guatquer estrutura aceesria & semente que atraia dispersanes, mas que io se corigine do oviri. Pode originar-se do petkinculo, do pedicelo, do hipanto ou mesmo de outras paris acessrias (2. parte comestivel dauva-japonese- Hovemia cui), 34 rut € wen termo ‘vernacular que designa utc: ou pseudofrutos consumidcs ir nanura pe omer, 0 Hew tx fu em parte (polpa. casca e semenle), ainda que possam ser consumidos apés algum tipo de prepaeoculinico, Este ivr trata das plants alimentiias i convencionals'(PANC), ou sea, dos ras, tins {othas, flores rizomas, sementes¢ ours esraturas ou partes das plantas que podem ser comsur ‘dis pelo homem tanto in narurre aps algum ipod preparoculirio, Portanto, tata das partes ‘plantas nfo convencionais, mas tamibém das ‘partes no comcncionas’ de plantas comes ‘ou convencionais, Por excmplo, a basa éstéineluida neste livro, mas no para aprexeatat © ‘so de seus frutas maduros (uso convenetonal, is sim de Seusfrutos verdes, cases de futon ‘maduros, manga (commglo)¢ lores e outros wsos potenciais, ep. sal vegetal ‘So aprescniadas tanto espésiesnativas, como inroduzidas (exiticas), cultivadas ou reas no trrtério brasileiro, quer sejam ja domesticadas ¢cultivadas comercialmente om doméstico, quer sejam apenas encontradas ma natureza. No tral sS0 351 especies [As espécics slo apresentadas em ordem alfabétics dos nomes das familias hotinicas 8 que perincem c, deniro destasc também em ordem alfabétca, dos nomes sda género « espesie ot fubespécic, varedadee cultivar, quando howver. (Os nomes da espécic. subespécie variate das plantas sio dagos por botinicos: taxomcenis~ fas, segundo regras bem deinidas pelo Codigo Intemacional de Nomenclature Botimica 28 © nome da cultivar é dado aleatoramente pels responivel pela lcalizagdo,criaglo ou seleeo de um bidtipo de uma espécie ou variedade que ele julgou ser diferente ¢ registon-a m0 Geel competent do Ministerio da Agricultura no Brasil ou de utr pais. Asan aplicagBo Tem mais inetesse de prote;o comercial do que de identifcaso ‘As espécies sio aqui apresentadas dentro das respectivas familias sezunds 0 APG IL que € fo sistema de classifieagdo de plantas que hoje rege as fait Dotinicas, baseade em estas filogendtcos a o nivel molecular. Pars maioresinformacSas sobre o APG Ell sugerimen uma consulta ao ive Botanica Sistemdtlea : gula Hustrade para identificacio dae familias de Fancrégamas nativas ¢ exéticas no Brasil, baseado em APG IIT 3s. edigho de V. Soave « 1H, Lorenzi (2012), Cada planta ¢ aprescntada em duas paginas sequenciaisiteiras, plo nome ciewiico vale em destaque) da sua espécie, 0 qual € composto de duas paayras,representand © pens, © nome do-génere hotinicw a is tence € 6 segunda espace (epiteto expectico} Br. sea {Alo} aprescntada(s} als) sinonimia(s) botcs(s), guancs ouvert. Na tec nha so apre= senlados os nntes populares em portuguds (em negro}. seguido de moses pop AO ‘oma dialetos de intereste (cm negritoHalizado), até « imite do espace eignivel de wn Tinha; quando heuer mais somes do que o espago peri, estes (ou alguns mais Coen) x9 preseniadx da mesma forma no texto dexgitivs, © nome da faraiia Bosnica a gus pertense ‘apresentado, na marget superioe da pagina ‘Ox. nomes cee woo glo “Se. eres 4s ‘sionimias BoLANcaN’ OU seh, A08 HONES vsad MO pasar pore KFeOUCAC @ Mest ‘eapscle © que, por fang de revises batlnieasrealiandas x Jango aos amos © sécuhos, FMM ome ceili (1 maabreviada,sepunis te Powel, 1s soguinkessubtiutos: morfoldgicin. alguns dos diferentes .,, = apreseniaa fr, fos aqui slo apresentain, ‘de us0s culinirios, icin, Ser feitos, com énias, @ funcional ¢ atividaie, planta. A segunda isis, i resumidlo de ues resis, legendadas (duas.ou is) ces (pi ij toms (oss do praia. idoteritro bai ine um capil intro ) culingirio das plantas, sis Bo evalrago dn PANC Be Feprcsctsin 'das sinonimias botinicas nas so spreseal “ou estudiosos de 0, Cujas nomes es epositadas no Het estio ng Herbsrio stB0 A disposigdo dos 605 possiveis, nem os 20 ‘quanto & exatiddo d= ate responsiv expresses Kasdan teemenie Asm. © somvete PANC mom coma adogaacs, » man ARN, COME doe = plumes gue amd pa. tes porgtes gos Pdi) er Com fa slmeniace burma, sendo clas comme fauna. Alto cr anton aoe ui am poe, a maior {goers ho ars oe ater samara Tex Endim, © Bresl poder sor auton ewic na prado Se glen ¢ deena em Cars ée Gelcas, shanecende on etn a oma ee pa eS arcane o epeeein oom gee rece ¢ rants om rae Pee revetment pre Sa sinde lum goin devem i pole oul quinoiaks Sgt oo © ok apo cucn de Pua € euagE pectin ce geieame, deca m peas Mee AOU SO MERE AR © AS May de $00 anon pom song be em feloe anenahe heen de come Oe emnenh maar doe aN ep ‘Ne enn ¢ otntan «ongoing Hosts, nos px, imo prcisan, egies do Bris, Be adefendemos x, gps também ens rabalhos inc fteratura ns. 5 Furs in, +6 valor das fruit: do aproveitamento so antizas no Or receber pu, mente tem requ SUF {a0 menos for PE por horas fio) < Bee ia cs « deve de ser adas, gerando al Aisponiveis. 1" ue dleemos «<*" (eformagGes, das poltices publica sérian 6 ger de fomento © ds uss ccolopicamete cometon que vierem ser feito. cm engatuaia lantios Gormersiais. Mas, especialmente, ie roses escolhus © decisdes comma commimiden sete Inlelativas posses como de penile ores, sigrcullores, chefs ecenpreendedores CGostariames de eomparithar leitor e consulents, a conchust suior,eitado antes existem fruteiras (e hortaligas nossa) que poder fomes agrieolas. Todawia, continuam ignorm- das na maiora ¢ So destruldas nas derrulbadas, como se nada mais representassem do que ma- dei ou lena, quando tani aprego chem & serecer. Muitas veres tombam com as mats, ‘onde erescem, para abrivem espago para pas tos ow culturas de nos, @ seu lenho seja aprovcitado™. Qual- ‘quer semethanga ndo ¢ mera coincidéneia. AX quando vamos destruir, ex. 0 rico Cerrado, Igodio © até cama eves orantes itis, mas todas sams com base genética estreitissima, dependendo de motomevania- $80 pesada, usos intensivos de agrotoxicos € Aadubos.sintéticos e uso irracional dos recursos jricos. Algo insustentivel, até do panto de vita econdmico, se 0s cus serécimo © tomate be -ambientais fs sem devidamente computaaes Deveriamos sim, no Cerrado manejar¢ plan: tar bara, marolo, peg gucraba tants outras PANC adaptadas a este bioma, algumas con- templadas nesta obra. Algum da, tenemos de voltar ards para fazer resgate de germoplas- ma de baru (yeja, nesta obra, come é natritiva, além de deliciosa ¢ versti esta castanha de Diptervx alata). Ela deveria fazer parte da nom ‘st alimentaedo hasica hi alguns séculos para que tivéssemos hoje 0 dominio de sua teeno> ogi de produga¢ provessament © apart de ‘matéria-peima tanto para comune local come para exportagte, afi o mundo & globslizads © 86 Comemos umnéndoas « avell por aah em, ‘os paises também deveram omer Kak, ‘sapucaia, castanhavelo-esaranhao (mamorana) Conus, spear de fois erode, hl percentual da Boe alimenticio. quai so eta lores nutncleesis, format tecnica de cove « mae carne de siemagbes bale bide de rcurson ‘timo, see frie zadas © as penpectivas com estes recursos alimemticios de Degligenciado. maton tabalhos realizado. ‘mundo. com aproximadamemte 15: especies do plants F a perpumtn que calar © quanto dests hodiversidade €. ‘mente conberida’ Cazaiognda as tes \rvas ¢ hancos de germaplaama uilizamos na nossa alimentagle Em escala nacional, reicnal ‘Quantas. em relncho ao tema desta comercializadas om larga cxcala mo pais ot exportadas” Alguem ja lew os own falar quae © Brasil ¢ 0 mmor produtor ou exportadan de sigum aliments vegeta stv, rin fant smal é pie ainda’? dy riqueza hor, | potenciaix, 1. especies, stor) parte ou mais de wn, {Ser usados na lire ela, temos muito ainda; -eoetar para enriquc pesquisis Ftoguimic, o da qualidade de ara, Certamente, 1 RO pals, ruts jn mas todas ainda nalmente, agronen apreciadas pela. dos recursos. © cdaninhas' ¢ 1!" p exéticas ou su $ milhares, mlb diferentes ur sas simple panera substan" 8) eho cots" ferro 6 fox cenerptionse polit umber Mien copies mativas também 1 wh ad uadamente waday ¢ nds peram amen de ‘qualidade era eeprego e rend, pon fae des burtizais do Brasil Centrale especialmen- te, dak imensar orests’ oligarquiens desta cespdeie na Amazénia que mio x aproweien det pelo: homem. “ milbies de buriielegs pobremente explores.” prohrindo “cere de 60 4 70 miles de toneladas se futon pe stra, E otha que €0 rut com malo tor de carotenoides conhecido do planeta © vers ‘paras indistia de farina, bolose viiares. Poderia ser um alimento isco no Brasil € @= tar na merenda escolar. Mas, mcs is Ama- ania € no Cerrado, até nas escolas indigenae heya @ ertodoxo e global mingau de aveia ou cde mitho transgénico, com residuos de agro toxieos. © assunto ¢ complexe © demandaris cliscussdes profundas edetathadas "Os produtos rgionsis ainda exibo & moms ‘ota mesmo que agonizando Eagenizam em arte porque recebem 0 desdém dow canine "s, preacupados com as nts dacnica” (Carlos Alterio Divia, cm Santamaria), Realmente este desdem corre com alguns ingreientes mais clasicos (radicionais) que hoje eairam em dessa pela falta de imenesse, pela desconhocimento« pela falta ds mati prima, que por si vez eth lignda 4 fl de wo, de formaye asda © de snfoemagden os chefs das pessoas em ger. Man. parm 4 maionia ds PANC, gue engl tamban ax plantas tradicionais desdenbasas 0 que exisie roesmo € a fila de cbeviment das pesca quando algun canheceneqacrem as faa atria, Ou la ae € abt ain reza, mas com a id soridacwrhanoide que ievamos no pd sa pr cletas Bact teas no a ia Log. prccisamos foment ss pradug eo entra am pare oe pam estas cheguem tani 6° consumo ban, ‘vm a0 Ria, oF quais ahem PSOE 6 sfguns nem vera exe voice afi ‘hemor 408 pranks peo ag fo lets atone ah ow ei ‘uo ‘alimentio! Socanun cuter Atgum prunes cha io 4 7 rade forma Besta cone, Te © isto © que chon podem ajudar a div -g.uso real de varies jn presente obra de processar finusitadas de rei cionais ou funcion espécies da ag e-em geral 5 si gereris. Mia, que usa basics se, muilas vezes, © # 05 cantos do p! 0 (de “tonser rio dle ingre* os ma experiments! fo de mt pecialinen idemagogos) -msegabialive™™"" ery i- 1 fpenavel wm ccvimheve que nko yonte a ccorinhat nem got ds ‘caren tem que estar disposts a provar todo, & expe fimenlat, WOO 40 prepara = comida come mo dlepusté-la, Por ssc) cultura astrmbaniea ‘nfo pode ser wdquirida apenas em five" FE € ins mesmo, € preciso cua. experimen tae novos ingredientes, nova forma de poo cessamento € praticar. Logo, mos & bra 4 paras hovta, quinal, sitios, firs ow mercadon locals (4tnicos) em busca de algo do livre que desperton a sua libido gastonémica ¢ cee sms receitas inustadas. Ah’ se nko encomirar ss feiras.e mercados, encomende. Sejainsistes- te pois demandas tender a gerar ofertas. No se preocupe em escrever, anal 0 hom das 1e- ceitag & quando podem ser transmeitidas orale mente (literalmenie): tanto conversande MO ‘cando ideias 4 beira do fogie como sentados ‘mesa, comendo, mastigando bem e cartind © allmento ¢, se possivel,falando menos. pois como eita Cimara Cas ‘quem rosna comenido ¢ cachorro ‘Trakathamos dndua ¢ incansavelmente pare qu esta obra sja um divisor de guns ene a8 PANC eonsideradas apenas como altemativa alimemar para pessoss oa grapes de pessoas an stundes consideradas de wlnerabilidde Socal ¢ wuiconal © que pase pura 0 pal ‘oem pera, que poder tano colhé- Iss no Quinta, to, mata ou compels mas Teas thercadee, peferencalmene. eocomtréas incbeporadas aos patos dos carpios dos te tauraneen, desde os bisicos do dia a da ld 68 festauranes lamoroos, Resesamos « pal ‘a itcorporar, pos 0 cal ¢ que as PANC se jam mescladas com outros ingredients SOHNE todos or demais tens alimenures 0 340, Or ‘Shemplo to precisa ser una salad de et tha, mas oma salada oe estar came a SARS sas usd em quanvidades apecitvets 4 em fala Charo que em mits sas © pate se rnajeitarlaenene ou exchnivamente RAO SO ima explela ep, svete de bot oa chant se capuchinna \ venddncia € urna Gastewnonnn. de ImgreaiEme tex € neato quenin © inl RE SEAR, ra de Compra: pans ose Sera mits vexes cle pace San “anteremtes a plants, isto i, gaga0 que vc 4 auiofecunin pratcamente prs fs plantas eo ffequemtmentc Coma ssc slo mantidos doo sssexns sr Jo possivel. Os princins “nig hi como nega 44 le, muitas de nos imgodizidas isis € po Perpetuadas por cole isco de exis be forma gi nada planta sie ase que impercep ce. prodzidos ssementes apres" fs weres,surper pl" especias, co them mas {thas vance! ave qual 1 agrculor ten erese en pode ws mak Gualidades idéticis an do exempt ‘eee pecOTe at Tk vegans PE tiga expécies (como hones, agai ami, peice cc «inion ad de propagaro passive Na agrcultra comercial spwnas cua eran importncia wu planta pit de ‘mons prodrdas de sementes Nester camo responetveis deverio sempre procurr ober 8 maioeuniformidade poste! da muda am ‘em utilizar sements de bos procedéncia pare cvitara prdogte de rads com carscteroions ‘muita diferentes das exisidas para o plano A graade Inpertincn do méodo sexo os hmigo para a agrculura comercial ¢ an ob tengllo-dos pora-emeros ou cavalos, Para a obtensio de uma hoa semente deve planta matin que deve apn Sade, producio repslr. 6 astanas et de bea quale com produsSo cots fateia, com caracteristics gue representemt bem a espécie no que diz respeit a0 pad da mesma. = ConservagBo das Sementes Alguns métedos de conservagio podem set wlizados para prolong o poder de germina das sementes:cimurasfhigorifica,sacolas de polietilen, cloreto de cet, vice estaii= ‘aga, Neste ltimo metodo, as sementes so ‘colaeadas dent de cata, nas quais vo a> teria caniadss de ureia de apoximadamente 10cm comm camadas de cements. Esta cia a outrorecipiente deve apecsestar boa renagem, pois a aren deve permaneccr iia, mas Chageradamenie encharcada. Neste process tambiin pode ser utlizadn a vermiculta Exist alguns futeresempertants ge afta a snag dis serena 0 estado de dormenci, 2 capictlade de germisayao © a qualidade dos ‘ements sbo os profes ars MON OF ‘ators evteros de grace pera sa ha, |eepeatua, 6 gases, proipemee Agu, Novsaso da dorméncis qu ¢ wm doe primes fatores imitates 4 gerne, sO won alguns mdtedos para quebea-a ¢ varmam de {ond com o ipa da semente. 0 wits ma Gor © ross sp a ai Come novas sormas aut = ve tana actirs ak me a as screen vem seo Hemme em Genny Les Rao Oo prone osnccne Asn ha (ecu an com 8 ‘eacon sranuiadn a ere eam Alem dos emenccm on hands « SE tins Qo sguman cokurme om gue sem Framers no woo om tok oat os lingo Nee ca» orgache dow commie & seprscingrcl coher semen pee Sioa om wee prea wie oo mbar, spicando-w ctr otal wa paraper de cre. espécie para alzes; ramos ymaior indice de en, Poder ser ma uso da nebul., facilidade. Dev rao de carbone orece © snraizaments orem € prejudicial as « Jobservacao importa. de plantas cultivates oentaizam mel terrenos rico. ePANC podem 9 solo (pois, amas plo as cacios (orp I. urtigdes etc.) tileno que conten marada, Também pos Bross estacas herbicess s: sestaquia, tas com ou yermiculit clo ar sho os at ent das estacas.De> ii enraizar qual re regides tr) itorinea desde ) do que no Cen dono se isp‘ Mas tame pra oats de VANE sobre PANC apeqsent para om pepinus comers PANC slo melhores em var ramos que sejam cult copécies resilentes,rislica ‘erates covinhae apenas explorados c de qualquer form ja seri scol6gicn da apr para uma agriculture mai de produtos externas da peopriedace A muda que recebe o enters € chumada de ‘cavalo ou ponarenteno, A pane a ser explorada revebe a denominagan de enxerto ou cavalier |quena verdade ¢ copa ur teristicas da planta matt de Stomuitas as vantagens de uma planta enxerta- duem relagho as produsidas de sementes: a ca racteristicas da planta que se deseja multipiear sere mantidas;antccipa aloraso‘ »frtiien- 0; com a variapdo de pora-enxenias, pode-se cexplorar determinadas cultura em terteao que ndo the sejam apropriados; pode-se excolher variedades de porta-cnxerton mis tesisenes 4 determinados tipos de docngas © pragas de sole; pode-se produc plantas de porte mena ot maior; pode-se recuperar plantas substituindo 85 copas através da sobre-enserta, possibilita 1 ripida propagacio de novas cultivares, inflie na qualidade dos frutes Agus fates de muita importance devem ser bobservados para obteemes E016 na envertia. Primeiramente, « habilidade do envertado, pois esia condican ¢ qus resaltard em um Dom [egamento € no rensimento ern quantdade de jemtertog as plantas a presentar um pareesco tis cnxeria dever ser debe gualade comn ima de bom ago e Que sca cag de realizar Cores ‘hem panos: os amar trnhern Severn sere plisticn de bow qualia vo Naa elasBcdade: pos dovidos comes, a» superties rea «do porti-enteria deverio estar bem ano, limps, arm que baja wma et soar da, tes A aiarraes as ates ho ee eS) — ae eet, een venne paee Gut temaite mama ani cecr! maa alien € 0 paraiione Cor rest bantam sacar on periods = crienoe do portsemena deve ones da meee SC ope smpuran para a prunca do emma tambem € de gamit wipers 4 tempers ie Ges enige 30 2S prams comipradin. devon ter evade MERGULHA para provecar 0 em Esscs came somone apn eonarem coraezado serio desiigadon da parame, abuendo-se enido nov scivsduon. © wm meine se ples aplicacto. parem pouce asado eam excaia Somercual. donde ap base renin. Em dlgums egecin hertacess « menpuiian Se aturaimeme oe ia. os can cen oS fo sio eneauzam mes ow. come coors mm pla tas coitonsieras Dewabe # oe fm, aomergtn uma a preps forman de propagarso de smunas expense PANC ALPORQUUA trata ne dean pode meng, po gunl uma pare oe a> ramos cobeno ewe ‘do por en sutesrato mpm permet (sa hem Senay ovine oem st) umedoowdo ¢ unpermenvetmente Use oiod ¢ mam rreomendiade pare pla lembouss oe dic ommuamome a sevendo we cxolbet am sams de empessamm varando come |S om de deieeere em prvceun ¢ mamendo m0 pare dees e uma IE tas, feels toad Hero clinivin fads, com fe inkeprctsics corte ivr EMC ctal.Alguimia yy, imetios tin @SENAC-DF tons em submerze {gus sues A que est, esl plantas, inca ide cozimsnto pode c © proprio alimento ara aproveitr par. faba, do arom atc pn. Be srcim, fs PAN Poussin dts ee Beet, do pac ae este Tontemente encora) Benairens falar saa comms end nc a, Refogar-tambsm st gat wo nba weiss cap Esc metodo poraligas (verduas legumes) Uti dara (leos, wees, marcia, bah € (aliment deve aque na pontarn em fog0 wnela (em geral, usamos nei) deve per- mneeer destampada, para qo ocora ted do suo ead) libero, por evaporate par ‘que cor do alimerto se mantenha Apesar de ilo ser parcalmente covido por mei de sua umidide co métad considers seme lizag de calor seco, por se essencinimes te eoncentrante. Neste [is refouar” ou 'tefogada! para pros feiton da forma da deserts, mus pare ulgunax PANC ais pur, ou Ses nas daria, com menor de teor de umidade ou que se recomend ‘refogaments" mis long, © algumas uni 2s taiobas,aguapés ou aren, rapoeraas € muitasoutas, adicionamos um pougein sega durante o process para peer am tengo doalimento por man tempo no fog, Isto€aceitivel e usual até para alimentos com sencianais mde se pode tear tamer oxo Tigi. bbies (vib, congue Bea lee ou até sco). Fclaro, que se desea en coradia indicat, tuobem peers usa vino © ilares com as PANC senda refogadas Es alguns caso usar ua pitas de Dc arboo ‘& sodio(disponivel nas Fannssias © na se580 tlizamos © mesma B 6 * erm oa 10s, plecelar com mln. pema te one ox um fo wenetown de arcie Banho-masia — utiizad, metodo de eee» para a ‘que nile podem ser submetidos dinetamente ae calor forte, Consiste em colocar oalimenta em lum recipiente ve, por su vez, sort eal Mm outfofecipicnte com agua quent aguocida por cham (fogio) ou ar quent aquecida aquece 0 utensiio (firms video.) 0 qui smétodo auxiliar muito utlizado para o prepare de pins (todos os slustrados ¢ citadon meme liveo), o¥os mexidos e alguns motos que ex -mifansmissio lena de calor Hem come park er eserilizagio casera de conservas, geleias «compos. Al dente — expresso de origem italiana, que indica © ponto do covimenta de massas e rar (© de outros alimentos nos quals voce quciea usar 0 terme), Ou seja, quando oferecem alge ma resisténcia ao serem mordidos, mastigadon, apesar de estarem covides Qn = abreviatura que usamos em algumas receitas por limitaelo. de espace, mas que € ‘ito usual e coriqueira mas receitas em geral {quanwo necessarioou quantidade nevessaria) Sindnimo do igualmente usual qb. = quanto haste (expresses abyeviadas gue simbolizam uma medida (perso quantidade) ow tempo. dcixando 9 criteria da experiémcia de ada ‘ozinheira(), Nixtamatizago (nixtamalizado/s) Semin am tiga da cozinha mewwanencanac selamencana, O processo ¢ hastants smiles, consstindo em Imengit um vegetal com algema consenrayo de amido em solugio de Sigua © cal wingomn viva (CaO) Areagie do ambiente alcalino com » amide presente ns Nets! far com que sume uma crasta a pes do vegetal que varia sspessura, dependends do tempe de expe 4 mistura(e concenrayo ¢ cor de cal A fie mesa tortifhas me cana’ 0 eas oa mon ‘ixtamalizadoe". No Brau! ¢ man weal fumose dove de ass (nsw paw £0 0 pr dew}, Re cs ms ce eg, Je Tog Jewus (RS) gualmente crt hadi wnernamcnie ( sememente mt 18s» micro as canmbeseas traders etiam veh wt espa macnn pee fends wesitumnde 6 cal eae para era: do anivcne sicahme As camnss se waatas aroha setae malin de frm > mo Sa oe Eaton atom, cna Neste i ame le cca algae domain ramen wade cman, *e menal embees MBCONRER 2) pumas recone, 2. See + race ace cman, ns sernaccacen © de ia age ¢ outee emi calda nncamaicade Toon Scaam OOCRE tes, bontin € postman A propane decal ow. e 15g 2 50y pare de 22 Se aps © ol quate dec 5 de Cutan de frnton. Descando de metho por me bora, man senate recomended er am Pas ne otter eee ee ape oa a mater prima demade de mth mmmes de Prcparar 2s recom: Mun dcuahes expecta ‘mente sobre mh tor amin utr: lores ste es CS Blog de Nee Rigo (ht mee Megat, com br 2011 03: guims-sem-arige-t Sanit -mrstamalizade bam dua pas 0 ou be marcanic La €g nic cum cxmo heekmce nem pesmeni fixe, mun arplamenic utd ose Sem {am nom I MENON QRS cuinin rece ¢ ata, ag Rc ca compte (a demn 8 ope oe ‘stance comune Pal fas! poncho one NE Pa Ma pew pram hoe a og gon prea ee come isp nin eae feral ns os A Om ge mn C4 pormpeen commie €iagite wae pode cde maneqoes te moe i 8k om mwas prime Kawa, conalaon ge Seno: tence pera ae pes eae Asystasia on gangetica ee Soca oe Src ts ee, erence we no Spice dos ramos numa ‘nos de co creme, vioeta ve beanca. com anchaapuspara na peal is came ama forma de folhas variegse fox (beaslernnha’). Os frutos ao capsulas 62 [Ws08- ¢amplament cultivada com fins oma means, tanto ple sol como ammeia-sombra Na Affi ¢ Asia suas fothas so consumidas como verdura bem come para uso medicinal, ena planta importante para abethas, borbo> lets e outros insets, alem de beia lors Propagacée - por sementes (s rutos quando, foam as sementes prt longs) tam Usos eulinérios ~ tem usos sacs Pima tn gera. As fthas jovens pal onsumilas refogadas, recomenda-se fuer © brangueamenic (esaldar) As Peden ser consumidas em salads 4 wads como decorasio comestse N68 doses ou slgndos. Fura verdes ri Naming, um importante aminoscido. o> la pecie ouro esudad e pouco dl: come alimeticia. Das ms Kunkel cis suas Assim como para Assassins Tammenteilizada para reumati. by io asm diabetes". Poss 2 So de Ca, Si4mg/ 100, de P, 933119 1% USmp/1ODg de Ma, dimen Zi. 96h 03 de Mo 21mg 10 Mit de uma bos fonse de protcinas. «9 405 fra to foram detec «10 Aetrtici™ 1 Uo ‘al pra asa na Nevis dc Atianaivia cp Ets miApent Echinodorus macrophyllus (Kunth ehbdo-brejo, ché-mineiro, ervo-do ty, chapéu-de-coure, ché-de-campanha, CCaractertsticas = bevbices ou suture pero. ation pubescente, scale, Come mara, ani ex? bras be os do Suh Sudeste, Nondeste (Bahia) © Grom Cste do Brasil folbas corisces, rx pennies peli, e0 7-11 fers PO Smenin Thal om dé compris, 48 Sees cairo, fad, pnb ak A=, at com. Flees reunidas em panicus 5-14 seta omit, spss Some dx fhagem sabre kings padieulo meinads drew no Homa. No Sul, Sides Contre Oeste ocore a especie Echinodoras ralifons (Cham. & Sebi.) Mishel, om Seascrnicas, hao e soy similares Uses = conserada planta ‘aninha' em en sanciais aguiticose ceasialmente clivada oon fins orarmenis em lags decorativas 0 2 oso na medics casera. Sua folhas sho cscs para chs © outras bebidas. Propagacie - por meios vegetativos quando, para cultivo, pom por semeiles na natured. )) Micheli Usos calinitios -F grand nic uilizada na medicina populas para sis enfermidades, especialmente relucw Prilemasrenais¢ reumiticns"™, como on rthiano™ ¢ possuindo efeito vaso Nib foram detectadss stividudes mut fem efits citotoxicos em hioensars <0" feats aquosos de E: macmp Phas € ilieade com os meses fins fais € alimenticios, possivelmente tl Aistiamentc. No Brasil ki mais de 65 SGtexiatoe/ou roma, entra na cos Fefigerantes corners (Mincirinbio® |e." Msénlemenic do refrigerante Matc-( Aalmente, esta marca ¢ exportada 452 Plcs, conto prsoum us 7 xt ha planta, Chas qucates # Beem Se feito com. as: fothas © peciok» © Aindos ou frescos dostas especies. SEs € frisanies. Nos chis pela PRenive|acrexeriar sco de hin chs Glos comeriais ice te’) Partes utilizadas e receitas (prato: Limnecharis fave (\.) Buchenal e eee no leaf, berek, bora accent po Faeries Mose poe, seth Se Saas ore PET aca pe re Sei coe eee SSUES ecm ce ane, cece pore Site owe el : eee = scnibeamene € PEqUCTS na ser cotsiderads no de> om crescimento ¥igoresd ft Também acasionalmente Propagacio - vigorosa tanto por semenies ds infratescéncias Usor culindrios - ax folhas jovens e se oles tenros, 0s botbes florais, as inlow Giaelores © seus pendinculos sio comes u7idos,refogados, easopados, i Mos} aids no feijao eiou no araz. Pode misturados com outras ve ou cova ralade lima espécie com grande potencial pars ¢ sme e cultivo nos paises tropicais, Ps Air tcouve,endivia e espinaties (fo ivelor € Os twScolos (hotdes & inte ili) Com 2 vaniagem de poder scr cul 8 Solar alazadios © ser altamerte tes! Podendo ser plantada por sementes $10" S@s80 ds touecira, E saborose € fil Britt Basta refopar as folhas jovens. \ MOMEBOE mareanie: © ficam macias co Meo ripido. Se prefere pote bran! ° Wbetbee cresctocies empana Paths ecuialentes aos de conive-for ativan coro ver itada como aliments artes utilizadas e receitas (prato: Alstroemeria caryophyllaed 3304 xn Parte Utiioadas 0 recoitas peal lirio-dos-incas, jacinto, madressil Caracrersticas — berbices perene, re previa de cals mcs mio “cara, oe dsaparecer pri cm wer cm rates Hi toa manana egies Sul ¢ Si Fath ips, com i ramiticados, de deste do Bras Tabrndcen decsente sabre 0 peciol, Tnflrescéncias em ~ terminais, com flores de cor branca eth Frat cps lobosas sas Uses - plats ¢ cava em jandins domi = como ornamental, pispalinene FE Sa do puis As re i ida © poem rg de pats den itera clinics de 3.5 em de o croc esto Se ner census ST oa fora de fefogads, its > campanere de spas em ger ‘Usos culindrios - também chamai. sumac as Recometiese estudos fitotécnicos pur = —— ee orevertos/se emente Bomarea edulis (Tuss: ‘jwanganiha caré-dO- ac) Herb. Mate Bleo-deenambu, Karam boy Gace de-caboclejaranganh eraceratiean «etna povene, bet cate oaks fescue enue € 18 te re Jers m de comimeno aie # ie pete, (vel OTS eo na se mantor de pe © que desapsare- param pa compe s. Nava em quase todo ex da America elo Sul € ‘sca Cettral, Fohas estreito= hewn na A fica com Lenina mermbramices, de 6-16 ‘ompramento, foresees em simi we wnbslfoemes terminalis, com flores de cor EET Ea ora rca nnito ornamentals, Frutosglabosos, do ipo eal, de cor negra, com eerea de 1m de ddetro.costendo sementes vermelhas. a. apesar do potencial aberosas ovaladas © ammareladas externamente, de 4-7 em de come erocamies, cas em amide fosfora, tives taro caidas como fits, que germinam los rizonas, Us0s culindrios - Possutraize mesifves, que podem ser col Turag20" (amarelecimentc secaseri Sétea. As baiatas devem ser cozidis com domesmno modo que a batata-ingless Podlem ser consumidas ffitas, cnsops PPE, bolos ou pies, sendo muito aur a0 palidar, Pode ser secas © mo Tinh: Ha citagies de que estas ra Fedzidas a cinzas (calcinads) for $44 alimenticio oligosséulic’ FpEcie domesticads na América Cen! Guitibians {Cokémbia) denomin ¥Papa guarcae consumarn iss bias correntenente". Taiibe FensAMIdas em Sio Domine Me MRaMEr blanecs", Possui voor | S88) de invling fostoro (P) Destaca-se pe 480 mw/Lo0 ¢ tev 9% de potissio (Ky 4 Alternanthera aera neem i Are teede dagen pena de-sarscura, tripades#Po Casectertncas Nortoces Ayu cornice cw Seaes, pabdiol os tericols em sO} en prereset cu anced. ct HE come gto de 40.80 om de aura, wai Seren proms de ge 9 ie Se soles ara saab. Fas membranice- gabe oc 24 cmde comprmento, com . “See am pectolo mai cura, o soit, eo capitules anil ~ megaman be cor anc. sma placa Vaninba’ em b= ‘us € cursos d'igua, endo (mart) Griseb. Ieuan enero prose Partes utilizadas ¢ receitas (pratos) erva-de-jacaré, perpen, — Ramos foliares eocmanca np sal dos Extado Unidos ic © acu calve € proibide. Ein specs ve Sra hts aruantes Serve de a pequcnos anumais de eee sagan A. eee de vita por abe ston joven do comestive mats no prepare de rao para lagosta, Propagaci - 27 caimenie pot meios sege- stron, sa tastes corarcim com faildads Us05 culindrios - As fothas & « $86 Gonsumidos como verdura onbumidos cozidos ou transtorin Hs, BBs. sles otras reccitas. Fs Borialigas folhosas. Bo conven ios GSmRERE utilizada como complemen Peaiat pela ribo Khasi ma india, Norn fe consumida frese: Suits horas o com peines se Fentidos como churey. {: uma | #8 proicina veprtal neplizenciada (1° Pos ners (em mg/1002),¢ wns MEW): maneangs -Mn (11,5). iv MA eexafie- 5 (80) ¢ boro. B (24 Baie foeat™®, Andtiscs. pont Fes cacam os sepuintes teores Picada e misturs ale: anginina (1,12 lec (0.5424), \eacine MBI metionina (0.20%). 1 Bef, twconina (0,960) Fetbesida coma iltigaicr OE boxieitia derpanies & amano = Arermoncera sel (-) RBC nemo pasa name Sn Gompines s easete ‘orelha-de-de-macaco, joy we Cipinatre da-amazdnia,espinatre-armazonic®, Carecraraticas « betbicen perene, ets ot deconbenic, ramificada, vigorsa, de 20-30 ee de ahora, atv x tds as regis I> oe amy oo Bras folhss casticeas, um Tie coainday ow encarguhads, de 1-6 8 fe compnmenes. Exit. varicdades cult crnamaetais corn fohas arid ns Inflorescéncias em lO cedrlos ailaes beancos¢ séssis, com Heres mosacum prtepidas po bricteas celulsicas, .ementecultivada com fins of ormas de fas pequenas © colo- crmas de folhas verdes © enrrugaas fo cutivadas na regido amazinica para com seeno como verdura, principalmente corida m0 {esto ou refogada pura e como componente de bolinhos, msot>s © Sopa. Propagagio- siclusivamente por estas (pe- dacor de hastes)enrazadas ou ndo. © seu cul tivo para consume dever ser preferencialmente meu sombe visudo odie fothas maiores quente, Seque em pape! 1 sos culindrios - tradicionalmente cult fm eantsiros suspensos ¢ em canoas seh. eet Bem coma em vasos ¢ latas no. inicri cae’ Bey Ande PA), onde chara’ oretha-de-macaco ¢, as veres, cuia-mansa PE ahtvads em peauenn scala e vers finde fers de lpumas cidades. © 2 02000 Samarém/PA) ua fervende por ES sounds pur ou com ous Pe Mare crs coo lmicos «rom, fae © tromaat Hecomo diurgticg: a : Partes utilizadas e rec MS Ramos foliares Coreceartcan eines mol crc 8 cee putes de haan romicae © wee Nea cm dc ara, ova SOS Sie sae na Europa Se Ae db mas roids Troms compet dv mando, OSE oe Seis Bei. onde apres Sate age & cece, las mere mae compre, co PE waste at om eps ci aimee som rica cos om pcs terials Cpvendeada com Bre dso mvt eines. poi rosin planta ‘daninha’ em le samuais, oetas © pOmares fe memenies so comestiveis, rine ~ fot fenras forma Je ef Propagache per scmenics, que tema capaci= babs de above enterradas por séculos ache. esc 1Us0s culindrios ~ & comumente vt ome forrageira, especialmente pa Anilises feitas™ das folhas frescas TSA & Seguinie composigio centes! dade (88%), energia (34kcal/10029. GWIMR Hipidios (1g/100g): cach e109 bra alimenar (4.50/10 Ghai00g) 603 seguintesteores rine Ima (todos) cAlcio - Ca (455) *MECI97), manganés - Mn (0.9); | (7) fer - Fe (4,5); sii - N BEEK (279); cobre - Cu (0,37). (6) Também foram analisadas 34 (mB/1003)- ribofavina (0,10), IO € viamina C (5). As sci Pema como psewdacercal, sx Be protcinn © 6.5% de lips Metdineo dos espina lteialmenie,branqucals 8 WH pgweed & Pa ventura com poten, Ramos foliares jovens [ieee mice ee oectrstens- hice. al oP See sie, ss a SSE eae ae me Amarin Ti Eejeoynnyrenestaionsithr PRS mm we None e Node db Sn fans spon membrane fe dct, eom neva HESS A pes ue 1 cn comps Spl ema Sem om ume os mpont eee mn sedis on pki de xi ‘Sem cnr or Basso pomp ior ncaa de fre eins sed parame ines Specie ie crane eee Sic cake oe come «ln a cclimararegwoul, sem de ser oeasionalmente cxrpregadas na fraputics popular Propagagée -por sementes, 38 quais sha hu no=as quand enterradas no solo, podem do gerrnar depos de décadas (uz), Usoseulindrios-spesardoscspinlios's $ uma espécie istics, comun ‘erga para suinos ¢ uma DRomisson. Preferenciaimente, devesers Bamjovem, antes da formacio dos Tem Slo bem estudads trom atoxicars Aiversos paises uma bo fone dp Beta deerro (Fe), clio Ca) c mayne ENSutcomposicio centesitial (base hineal (base seca). alm da iv! Hite (hse nid) umidace (9 12 Bing (48/1002); lipids (0,64 1% BSE 58/1003) cinvas (2.702 10 ESO) enerwia(27kcal 100); PHO) P1629 mma/t00,); rc ne EU1G6me/100p); Moy (sme 10 PEMA. Cu ng/1004); 7011 svidade anionidare(X". Meat thes to Sul, onde fora Blutaperon smart as CCoreceeratens «henson perene, se mas eenmadia, arenenk, cares, Fic abeone com ewaisamato ne Frnt Seare tpens gue cave. completamente San ne em abies: abertos de pi em cm gee tna a cots braieira (Sul 0 Sides folhan ops cruzadas, | Reds veows, kvermenteavermethadas. de $15 ee tcomina,cortituldas de paniculs de esp 2 toema pramidal elinrion- along, coco bthantes vetmbas, amarels, lara di, purpurs © cemes as formas slings, temic eacoiradas em estado espontinco pois te inflorescencasprateadas: rosadas. emeniesminusculas pease briants Uses -& amplamente eltvada como ormd= neal os jan residents de todo Brasil | efor sinagens pee ser encontradss dao subespontinco em Tas TepiSES topics do pala. fothas © hits tenes 380 considendas comes ves. Propagacio--cxslsevamente por sementes di ante 0 periods de primavera e vera. Usos.culinarios - folhas jovens. ran Mls & tales de plantas bem jovens sio Mids como verdira (recomend el be Tie), Experimentalmente, as sementcs GOnsumidas cozidas no are « fies camapadl Qua Pateeidas com sementes de can car adic Apsetido) cereais dos arrozes sete 12k de mais esto wey Guimieas ¢ bromatobigicas. Si lias sho ahamente produtiv © Pieesiamento muito faces. Sex Sola olgo comestivel ¢ extra das POMSAGH, fio que precisa ser aval ade 7 Barratts ¢ stcspoine | eins extras das fas." @ toleten-si0 usads conv»: Ratlat, As inflorescénctas er roe) dicate or Fe iiimidescoridas. 12 uma tor Be Be92mme/1008) © jodo (4% i EE il Hodis italic ed maroc Caractecaticas ene, lei, sabarbusto Pere rom rams itnicos, hires € ‘aero, mative coe ampla ocorréncia mo tts Grove brasileiro, sido encontrada em 1000 secogrifcos: fathas membra~ ices de {3-17 om de comprimento, Coen # wor central da face aboxiat puberulenias sents mat, de S10 mm se ompriment vevoanshverde-lars cree 0 Viti ‘ oa naniculas terminals © aXi~ 5 de 20-10 cm de eomprimento. Frits 40 simula subglobon emarginadas no i= © Goonies pects com a deseavolvida ta de sub-basque antropizado oaimente comportando-se pprncipalmente em pom cas de efloresumentos. Sas Ta- nsideradas meciciais (diurética). nas sSo comestvels cozidas, pos desejave! Propagacéo = por sementes ¢ por estacas ene (Jacq) Kunth ri esa tnofungo-gigante, erva-das-pom Ramos foliares Eras Doure al para refog ES Us0s culindrios - tem o habito apoiante Quando cultivada em amibientes abyrtos uy xtta independéncia, especialmente se ds para cotheita das folhas jovens As devem ser ranqueadas. As fotos [Consumes como saladas eozicas ou ith - Bo Preparo de sues, pdes, farofas e bon! alas em So Saborosas ¢ pareve promissoras tm SSeque em par om fortgcir, especialmente para c Tima espétie silvestre pouco estudads. ti Aspetiosbioecoldyicos quanto Fiore. cos enutrcionais, especialmente em" SSompHsios antinutricionais. Sus follas foram aralisadas em relagdo a0 te" | Sinema, desiacando-se pelos ulws & rotena fling Zay alguns minerais (Mg. Stas sementes (pretas) so sit HERERO Amaranthus e Cel Ceiblinenticio iscudocere, © Chamissoa alission vat BuNe Homa 6 comum nas vine. PS letande abipauscrwo. Mexece css! ‘Careceertstems = herbdces anal crt, ramit fBendn, platen, de caule anguloso com est eancecrventoadan, de 60-120 (300) om de ‘Shura, sativa ma Europa © naruralizada no St «¢ Sedeate do Brasil Falta simples, longe-pe ‘oladan. sheras, de Hanna obkongs com MAT fpooe demendas de 347 cm de comprimento ta porte asa! a pai € lanceolndas corn Ma quo sas parte apical dos ramos flo de |-Scm de campprimentn, coberta por ses cama Je cer que a tama no mothivel de cor guane branca ta (ce inferior. Flores on csomerias pequenas, posts em smclorewsencus: rasnficadasterminas de 1040 5 de comprinsento. Uses - cove espomtaneamente em areas agri> colin, torenos feldios, hortas€ eita de estra- (do man roids Sul ¢ Sueste do Brasil, onde comeerads planta Wanimbat, desde que woot fo 4 coma Ax fothas ¢ brotos nova sia co- ‘mesthen ¢ m acmentes processadas tambem. Propagacio - ex. lusivamente por sementes, Usos eulinsrios - é uma hortaligs lens lita pereia substiuta dos espinatres. | ss #@ pan fazer aclorofa - molho verde tio ws Siualmente na alta wastronomia. Mante FaGIO apbs o branqueamento, posleno << i.em pratos diversos. Para isso usa-se fennos. Est entre as 18) ies e ber distribu) p GOtsideradhs ‘sninhas’, logo € muito ns! Heil de Gulivar e coletar (extrair) cm urs: Sop pelo plancia, Em inglés ¢ aint 888 lambs quarters w fat hen, wlse2 $80.20 t80 como Fore seira apreciads tan a AS sementes so comes © Wsadas para fiver farinhua; pewe! reds para pies, par ish BIE AS tiorescincias jose 1 NF Coridas & Sonsumidas como vertur! AWS lo produzidas en abun! Posner germina BME Porercal para a olericulwurs Ancarinha-branca refogada Proce que on fol di o aié dourar na. mat

You might also like