5.

DENBORA
KONTZEPTUAREN
GARAPENA

1
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA

ZER DA DENBORA?
Lehen aldia, oraina eta etorkizunaren
arteko elkar harremana, non pertsonen
bizitzaren historia eta garapena
barneratzen den
(Pagès eta Santisteban, 2010)

2
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA

Denboraren definizioa
“Ez badidate galdetzen, badakit; baina galdetu didan
norbaiti azaldu nahi badiot, ez dakit”
San Agustín de Hipona (354-430 a.C.)

Ezaugarriak:
- Abstraktoa (jarraipena, erritmoak…)
- Objektiboa (neurtu dezakegu)
- Jarraia-betierekoa

3
(Dominguez Garrido, 2007)
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA
Nola antzematen / ulertzen dugu denbora?
ALDAKETEN GARRANTZIA:
- Denbora bi aldaketen arteko tartea da.
- Gauzen iraupena-aldaketarekin lotuta dago
- Gauzak-egoerak iraukorrak balira, denbora kontzeptua
jabe ezinezkoa izango litzateke, ez luke existituko.

LEHEN ALDAKETA GERO

4
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA

SOZIALIZAZIO PROZESUAN, ingurunea ulertzeko

beharrezko magnitudea da

• Gertaera guztiak noizbait gertatzen dira.

…Umeen pentsamenduak hau ulertu behar du…
• Denborak bere baitan objektuak, izaki bizidunak… eta
hauen bilakaera biltzen ditu.
• Zahartze prozesua…
• Kausa-ondorio harremana ulertzeko.
• Komunikazioan denboraren garrantzia.
• Ez da gauza bera gaur edo atzo gertatu izana.
Esanahia zeharo aldatzen da.

5
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA
Tipologiak
Denbora
pertsonala Denbora soziala
Biologikoa

Denbora fisikoa Denbora soziala

Grezia klasikoa Newton XX. mendea

Denbora Denbora
historikoa kronologikoa

ZIENTZIA PURUAK, INGENIERITZA,

6
GUZTIZ OBJEKTIBOA
5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA

DENBORA FISIKOA: Absolutua eta objektiboa

Grezia Klasikoa:
Aristóteles k.a. IV: denbora mugimenduaren neurketa da iragana eta
geroa kontutan izanda (lehen/gero): jarraipena vs aldaketa.
Platón: denboraren ideia intuitiboa da

XVII-XVIII. mendeak:
Newton: Denbora fisikoa absolutua da
Denbora-lerro bakarra, homogeneoa, erregularra eta progresiboa

XX. mendea
Albert Einstein: denbora ez da absolutua, kanpokoa eta insensiblea.
Objektu baten denborazko mugimendua neurtzen dugunean,
begiralearen ikuspuntuaren (mugimenduan edo pausagunean) eta
neurtzen ari garen objektuaren abiaduraren araberakoa izango da.

Guretzako, egunerokotasunean, Newtonen legeekin jarraitzen dugu

http://www.unamglobal.unam.mx/?p=30981 7
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA

DENBORA SOZIALA: Gizartearen bilakaera

§ Zibilizazioen arabera aldatzen da denboraren sentsua:
§ bakoitzak bere neurketak dauzka
§ Bakoitzak esanahi bat ematen dio denborari
§ Ondorioz, giza taldearen denbora zentzua, ekintzak eta jarrerak
baldintzatzen ditu (hurrengo bizitza bat, geldotasun joerak sustatu;
tempus fugit eta carpe diem…)
§ Denbora soziala da: adibidez, denbora kolektiboak izango ditugu
gertaeren izaeraren arabera (Braudel)

Giza sentsua kontutan izanda:

Denbora kronologikoa
eta
Denbora historikoa 8
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA
Desberdintasunak
Denbora kronologikoa:
• Definizioa: gizarteak denborazko-segidan orientatzeko erabiltzen dituen
denborazko kategoriak dira. Eguna, urtea, hilabetea, astea, ordua,
minutuak…
• Xronos hitz grekotik, neurtu daitekeen tartea
• Emaitza historikoak dira. Gizarteen eraikuntzak
• Denbora kronologikoa denbora historikoaren euskarria da.

Denbora historikoa:
• Gizakia eta gizarte aldaketekin harremanetan dagoen denbora
• Definizioa: Epe zehatz batean eta giza talde batean aldi berean gertatzen
diren iraupen, mugimendu eta aldaketa anitzak jasotzen dituen denbora
• Gizarteko erritmo historikoak azaltzen dituzten aro historikoen
periodizazioak. Adib: Erdi Aroa, Errenazimendua…
• Kontzeptu ile-egituratzaileak dauzka: kausalitateak, jarraipen/aldaketa
identifikazioa Adib: zergatik aldatzen da Aro Modernotik Aro Garaikidera
9
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA
Denbora soziala ulertzeko izan ditugun bi ereduak

Garrantzitsua da desberdintzea, historia irakaskuntza guztiz baldintzatu dutelako

Denbora absolutuaren ikuspegia:

Denbora historikoaren ezagutza kronologiaren ezagutza hutsarekin lotu (eskola
positibista)
• Gertakari historikoen ulermena: Gertakarien neurri kronologiko eta kokapen
zehatza ezarriz (data finkatuz) lortzen da.
• Historiaren irakaskuntza-ikaskuntza denboraren linea bakar, homogeneo, erregular
eta progresiboan sinetsi
• Peridizazio eurozentrista eta unibertsala: (Historiaurrea, Antzin Aroa, Erdi Aroa, Aro
Berria, Aro Garaikidea)

10
 5.1. DENBORAREN KONTZEPTUA
Denbora soziala ulertzeko izan ditugun bi ereduak

Denbora ikuspegi erlatibista:

Gure ikuspuntua/ulertzeko modua baldintzatzen du. Ez da absolutua izango: denbora
historikoa ez da erregularra (luzatu-uzkurtu daiteke)

• Giza taldeen erritmoak eta bilakaerak anitzak izango dira

• Denbora historikoa ez da lineala (aurrerakadak, atzerakadak, azelerazioak,
geldiuneak… Gizartearen zein aspektu egin du atzera?)

11
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
DENBORA HISTORIKOAREN IZAERA

Ferdinand Braudel, Historiak denbora dimentsio bat baino gehiago du:

• Denbora laburra: Gertakari zehatzei ertziki lotuta.

• Ertaineko denbora (koiunturala): Mugimendu edo prozesu
historikoak luzeagoak azaltzeko aproposagoa (izaera ekonomikoko
gertakariekin identifikatu -prezioen gorabeherak-).
• Iraupen luzekoa (estrukturala): Pixkanaka aldatzen da eta
mugimendu geldoa (gizarteetan gertatutakoa hobeto azaltzeko eta
ulertzeko gaitasuna).

12
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
DENBORA HISTORIKOAREN IZAERA

Gertakaria (honen ikasketarekin momentuko ulermen eskasa)

Denbora Ertaina (Prozesu
historikoen azalpena-ulermena
ahalbidetu)

Denbora luzea (gizartearen estrukturen -ekonomia, gizartea,

kultura, pentsamoldea...- aldaketaz hobeto jabetu

13
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
DENBORA HISTORIKOAREN IZAERA

ONDORIOAK
• HISTORIA: Estratu ezberdinez (ideologia, ekonomia, politika,
kultura, pentsamoldea) osatutako osotasuna izango litzateke,
bakoitza bere erritmo bereziarekin.

• HISTORIAREN IKASKUNTZAK:
Gizartean dauden estruktura ezberdinen jarraipen edo
aldaketen kausalitatean eta ondorioetan arreta jarriko du,
denbora dimentsio ezberdinei eta beraien arteko
harremanei aipamen eginez.

14
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
Bosniako Gerra 1992

Gerraren agerraldiak (Gertakaria) denbora Azalpen sinplea (denbora laburra kontutan

historiko ezberdinen aldiberekotasunak izanik): aginte politikoen erabakia
azaltzen du
Azalpen Konplexuagoa (denbora ertainean
oinarrituta): 1918 Jugoslaviaren eraketa,
austrohungariar inperioaren erorketa eta
gero; II. Mundu Gerran etnia ezberdinen
jarrera (partisanoak/nazien aldekoak);
Titoren estatu komunistaren eraketa.

Azalpen oso konplexua (denbora luzea):

Mentalitate, sinesmen eta kultura etniko
ezberdinak (Otomandar inperioa,
eslaboen presentzia…)

15
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
Frantziako gertaerak

Pariseko atentatuen inguruko gertakariak Azalpen sinplea (denbora laburra kontutan

denbora historiko ezberdinen izanik): Isis talde armatuaren ekintza
aldiberekotasunak azaltzen du
Azalpen Konplexuagoa (denbora ertainean
oinarrituta): Deskolonizazioa ekialde
hurbilean

Frantziaren kolonoen integrazioa edo

asimilazioa

Iraken okupazioa

Azalpen oso konplexua (denbora luzea):

Mentalitate, sinesmen eta kultura etniko
ezberdinak (Islamaren irakurketa
konplexua, okzidentalizazioaren arazoak…)

16
 5.1.1. DENBORA HISTORIKOA
Denbora historikoaren izaeraren ondorioak irakaskuntzan

Desberdinduko duguna:
– DENBORA KRONOLOGIKOA: Gertakariak kokatzeko, ordenatzeko
eta antolatzeko aproposa, denbora segida lineala eta dimentsio
bakarrean arituz.

– DENBORA HISTORIKOA: Gertakarien arabera, denborazko

hainbat mugimendu-dimentsio bere erritmo propioekin
azaltzeko baliagarria

ULERTU BEHARKO GENUKEENA: Epe zehatzean eta giza talde jakin

batean aldi berean ematen diren iraupen, mugimendu eta aldaketa
anitzak jasotzen dituen denbora
17
 5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

EGOZENTRISMOA SINKRETISMOA
Ø Bere burua eta denbora ez ditu ondo Ø Nahastu egiten ditu denboraren
bereizten (Oharmen subjektiboa haien elementuak:
bizi-esperientziatik):
-denbora-estrukturak: lehen, orain, gero.
-bere denbora besterik ez du ulertzen. -uneen arteko erlazioa:
-bizi izan dituen esperientziekin loturik aldiberekotasuna, txandakatzea,
uler ditzake lehen, orain, gero, gaur, eta jarraipena
abar. -gertaeren iraupena
-denbora eta bere bizitza gauza bera -abiadurak
dira.

§ BAINA: Denborarekin zerikusia duten kontzeptuak zailak izan arren, haurrak

denboran murgilduta bizi dira (eguneko jarduerak, urtebetetzeak, etab. BIZI egiten
dituzte).
§ Denbora subjektibotik objektiborako bide horretan denborazko kontzeptuak
ulertzen eta hizkuntza garatzen lagundu behar diogu.
 5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

Argi izan:
– Norbanakoaren denboratik denbora sozialera.
(biologikotik sozialera)
– Denbora kronologikoa soziala da, kultura bakoitzak berea dauka
– Aldaketak argi bereizi beharko ditugu (denbora tarteak bereizteko)
– Lehenengo nozioak: ipuinak, familia…
– Denbora kronologikotik hasita denbora historikora pasatu
– Kontuz: denbora historikoa ez da kronologikoa

19
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

Historiaren irakaskuntzaren teoriak

Klasikoak:
§ PIAGET y HANNOUN

80. hamarkadaren ondoren:

§ CALVANI
§ KIERAN EGAN

20
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

PIAGET
HANNOUN
Haurrek hiru etapa progresibotan hautematen dute denbora
(Psikologiako Garapen Kognitiboaren teoria):

1. Bizi izandako denbora: haurra, jasan dituen aldaketekin,

denboraren ideia eraikitzen hasi.

2. Hautemandako denbora: ikaslea denbora-orientazioa

eraikitzen hasi (atzo, gaur, bihar). Bizi izandako denbora-
esperientzia kanpoko denbora adierazpenekin lotzen hasi
(deszentralizazioa).

1. Pentsatutako denbora: erreferentzia zehatzik gabeko

denbora-kontzeptu mentalak ulertzen hasi (zabaltzea).

Ikaslearen garapen kognitiboak erabat mugatzen du

denbora historikoa ulertzeko gaitasuna 21
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

PIAGET
HANNOUN
Zeintzuk dira haurrak ulertzen dituen denbora-kontzeptuak:

1. Segidak eta aldaketak

2. Denbora kantitate batzuk (iraupena)
3. Denbora neurri batzuk (minutuak, orduak...)
Zailenak: abiadura, iraupena, ordua eta antzeko
nozioak

22
 5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
PIAGET
Teoria hauek jarraituz, nola irakatsi?
HANNOUN
Erritmoa– Orientazioa– kokapena
Hasieran: eguneroko
jardueren banaketa, 1. Erritmo pertsonalaz jabetzea (erritmoa: maiztasuna eta
urtebetetzeak, jaiegunak, erregulartasuna) (zenbat bider egiten dudan eta normaltzat hartzen
oporraldiak, urtaroak. badut)
Gerora: denbora neurtu 2. Denborazko orientazioa (segidak)
daitekeela ulertu, beren 3. Kokapena eraiki (segidak, abiadurak, aldiberekotasuna…)
bizipenak egun eta
orduetan kokatzen hasi.

Denbora Identifikazioa/esperientzia Bizi izandako denboraz jabetzea, kategoriak

pertsonala erabiliz

Denbora Deszentralizazioa Norberak bizitako esperientzien eta beste

soziala haurrak bizitakoen artean harremanak sortu

Denbora Kontzeptuaren zabalkuntza Denborazko kategoria harik eta dimentsio

“historikoa” handiagotan zabaldu

Egozentrismotik… kanpora, abstrakzioara 23

5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

Piageten garapen estadioak kontutan izanda, nola landu

Haurrek denbora 3 etapa-estadio progresiboetan hautematen dute:

• Bizitakoa: gorputza.
• Antzemandakoa: sentimenak. Ostiralean pailazoak
• Pentsatutakoa: matematika. etorriko dira! 2-3
urteko umeek ezin
ulertu

Kontzebitutako- DENBORAREN
Pentsatutako NEURKETA ETA
denbora UNITATEAK

Hautemandako
DENBORA KANTITATEA
denbora
(luzea, motza…)
Bizi izandako
denbora SEGIDAK-JARRAIPENAK
24
 5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
DENBORAREN IKASKUNTZA-IRAKASKUNTZAREN ESTADIOAK
Estadioak
Bizi izandako denboraren estadioak
(erritmo biologikoen garrantzia)
Hautemandako denboraren estadioa
(Zentzumenen garrantzia)
Kontzebitutako-Pentsatutako
denboraren estadioa
(denbora neurgailuen garrantzia)
Ikaslearen pertzepzioa Ikaskuntza jarduerak
Ikasleak jasandako aldaketak Identifikazioa: Bizi izandako
denboraren ideia eraikitzen lagunduko denborazko kontzeptuen
dio, baina aldaketa hauek kaotikoak identifikazioan laguntzen duten
izanda, irakaskuntzak hainbat jarduerak.
ikaskuntza jardueren programazioa
Memoriaren garrantzia eta
landuko du, ikaslearen esperientziatik
gogoratutakoa era koerentean
abiatuta
ordenatzeko gaitasuna landu
Ikaslea orientazio tenporala eraikitzen Deszentralizazioa: Ikasleak bizi
hasiko da (iragana, orainaldia eta izandako esperientzia eta beste
etorkizuna). Halaber irakasleak edozeinen esperientziaren arteko
ikasleen kanpoko denbora harremana lantzen duten jarduerak
adierazpenak ulertzen lagunduko dio
(hare erlojua, musikaren erritmoa
denboraren iraupenera gerturatuz)
Ikaslea denboraren neurriaz eta Zabalkundea: Erreferentzia zehatzik
abiaduraz jabetuko da; irakasleak gabeko denborazko kontzeptu
denbora dimentsio ezberdinen mentalen eraiketa ahalbideratzen
gerturatzean lagunduko dio eta duten jarduerak.
denbora historikoaren aldibereko,
erritmo eta iraupen kontzeptuak
landuko ditu, denboraren
kontzepzioari osotasuneko dimentsioa 25
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

PIAGET
HANNOUN
KRITIKA:

§ Ezaguera historikoa ez da kontutan hartzen

§ Ikaslearen garapen kognitiboak erabat mugatzen du

denbora historikoa ulertzeko gaitasuna

§ PIAGET: Bakarrik aldaketa/jarraipen eta neurketa

kontzeptu sinpleak erakutsi ditzakegu, 8 urte bete arte
umeak ezin du narrazio ordenatu bat sortu

§ BRUNER: Ikaskuntzan, haur baten eta heldu baten arteko

desberdintasuna ez da generokoa baizik eta mailakoa.

§ THORNTON Y VUKELICH: 7 urterekin dagoeneko

denborazko kategoria guztiak erabiltzen dira, izan ere,
historia HHtik irakatzi dezakegu.
26
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
ANTONI
CALVANI
80 hamarkada Haurrek denbora ulertu dezakete, nahiz eta 5 urte ez eduki:
gakoa edukia nola erabiltzen/irakasten dugun da
(Didaktika).
5 urterekin: narrazio historikoa sortu dezakete (kontzeptu
historikoak ordenatu)
Gakoa: testua baino, irudiak erabiltzea
Zailtasunak:
- Edukien aukeraketa
- Kontaketaren modalitate lingüistikoa
- Erabilitako materialen eta haurren denboraren ideiaren
artean harreman dezegokia

Haurrek denborazko eta historiako nozioak dauzkate,

BAINA ezin dituzte agerian utzi:
- Informazio falta
- Daukaten informazioa ordenatzeko eta erabiltzeko
ezjakintasuna
Ikasi beharko dute… 27
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
ANTONI Nola irakatsi eskolan?
CALVANI Historiaren sekuentzia didaktiko egokiak egituratu behar ditugu.
80 hamarkada Kontutan izango dugu: “familiako denbora”, imajinatzeko eta
dikotomiak sortzeko daukaten gaitasuna

1. Familiako oroitzapenak: memoria erabiliko dugu ikasleek

denboran atzera egiteko gaitasuna lantzeko.
§ Denbora-antolatzaileak erabiltzeko.
§ Familiako lexikoa landuz denboraz/historiaz jabetzen
gara.
§ Historiaren konnotazioa duten galderak egiteko
(Nondik datoz familiaren abizenak? Nola sortu dira?)

2. Historiaurrea: Denbora lerro linealean lehenengo puntua:

erreferentzi puntu gutxiago, errezago lantzeko (aiton-
amonak erreferentzia).
Hainbat galderen eta baliabideren bidez, hainbat jarduera
egin gizakiaren historian izan diren aldaketa nagusiak
ikasteko.
Ikasleek lehenengo gizakien existentzia imajinatzeko gaitasunetik
abiatuta, jarduera ezberdinen bitartez gizakiaren eta gizartearen
bilakaera aztertuko dugu (Ehiztariak, nekazariak, artisauak, lantegiak)
28
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
3. Kontakizunaren antolaketa: kontakizunaren bidez denboraren
ANTONI
kontzeptua eta ordena lan ditzakegu (sarrera, hasierako
CALVANI
gertakizunak, erantzuna, saiakera, ondorioak).
80 hamarkada
Kontaketaren estruktura egokia
Markoa Protagonistaren eta testu-inguruaren
aurkezpena
Hasierako gertaera Kontaketaren akzio detonatzailea

Kanpoko erantzuna Protegonistak jarrera konkretu bat

hartzea eragiten duen erreakzio
emotiboa
Tentatiba Protagonistaren helburuekin bat datozen
ekintza edo ekintza sorta

Ondorioa Helburuaren lorpena erakusten duen

Nancy L. STERN gertaera
Christine G. Erreakzioa Emaitza ondorioz protagonistarengan
29
GLENN sortutako emozioen adierazpena
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
ANTONI
CALVANI
80 hamarkada
§ Historiako oinarrizko osagaiak eraikitzen hasi:
ALDAKETAren eta KAUSALITATEAren kontzeptuak.
§ Historiaren esanahia ulertzen eta denbora-ontziak eraikitzen
lagunduko diegu
Historia irakasteko 8 “denbora-ontziak”
Orain dela urte asko 1 Gizakia existitzen ez zen garaia
Abstraktuagoa da, 2 Gizakia sortu eta ehizan eta arrantzan
ezin da “sentitu” ziharduen garaia
3 Nekazarien eta abeltzainen garaia
4 Hiri handien garaia
5 Lehendabiziko lantegien garaia
Oraina 6 Aitona-amonak haurrak zireneko garaia
Beraiek ”ukitu” 7 Gurasoak haurrak zireneko garaia
”sentitu” dezaketena
8 Ikaslea jaio denetik
30
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

KIERAN EGAN
Didaktikaren lau printzipioak kritikatu zituen:
90 hamarkada 1.Konkretutik abstrakziorako bidea.
2.Ezagunenetik ezezagunenerako bidea.
3.Errazenetik konplexuenerako bidea.
4.Manipulazio aktibotik kontzeptualizazio sinbolikorako bidea.

Zergatik?
- Eskema partziala eta murriztailea (inteligentzia logiko-
matematikoa bakarrik kontutan hartzen du)
- Irudimena eta fantasia (tresna indartsuak) ez dute
kontutan hartzen

Irudimena eta fantasia erabiliz haurrak etengabe irudi mentalak eta

kontzeptu abstraktuak eraikitzen aritzen dira

Haurrek kontzeptu dikotomikoak dakizkite

(gaiztakeria/ontasuna) eta bere abstrakzio ahalmena
erabiltzen dute irudimena erabiliz (kontakizun fantastikoak
ulertzeko gai dira: Mari Zipriztin, katua hizketan)
31
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN

KIERAN EGAN Didaktika zaharren lau printzipio horietan oinarritzen den,

90 hamarkada eta irudimena eta fantasia ikaskuntza-tresna gisa ezeztatzen
dituen irakaskuntza-plana ez da batere egokia

Historia esanahiez hornitzeko gai dira haurrak, beraz,

KONDAIRAK erabili ditzakegu

NOLA?
- Irudimena indartu eta daukan balioa emanez: ulermena
sustatzeko erreminta bat da, ez ume-txikien
atzerapenaren froga
- NARRAZIOA AFEKTIBOA eta LEKU AUTONOMOA bultzatu
(Irudimena eramaten nauen lekura…)

32
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
KIERAN EGAN
NARRAZIOAK erabiliko ditugu:
90 hamarkada § Denboraren kontzeptuak sakontzeko
§ Historiaren kontzeptu abstraktuak eta irudi mentalak
esanahiez hornitzeko balio diguten kontakizunak erabil
ditzakegu

DENBORA LANKETAN DESBERDINDU:

1. Denbora kronologikoa: gizarteak erabiltzen dituen denbora-
kategoriak. Lehenengo konkretuak (egutegia), gero zibilazioak
erabilitakoak (erlatibitatea)
2. Denbora historikoa: garai historikoen segidan eta periodizazioan
oinarritutako erreferentzia-sare bat eraiki behar genuke haurraren
buruan. Historiaren osotasuna bilatu (denbora historikoen
aldiberekotasuna).
3. Denbora mitikoa: kontakizun mitikoen bidez, ikaslearen irudimena
landu eta denboraren kontzeptuetan sakondu

Denborazko nozioak beti landu: jarraipena-segida, aldaketa,

iraupena, aldiberekotasuna...

33
5.2 DENBORA HH-ko IRAKASKUNTZAN
KIERAN EGAN
90 hamarkada Nola irakatsi denbora bakoitza…

DENBORA KRONOLOGIKOA
• Denboraren neurketaren kontzeptuak barneratu
• Denborazko neurrien unitateak eta tresnak erabiltzen ikasi

DENBORA HISTORIKOA
• Denbora fluxu lineal eta jarraitua balitz bezala ulertu: gertaeren
segidaren ideia eraiki
• Historialarien aro batzuk barneratu eta erabiltzen ikasi (kontenedore
haunditik txikietara)
• Denbora historikoaren erritmoak ikasi eta ulertu
• Horien aldiberekotasuna ulertu

DENBORA MITIKOA
• Denboraren kontzeptuetan sakondu
• Irudimena sustatu

34
 HAUR-LITERATURA
LIBURU DIDAKTIKOAK HISTORIARI BURUZ

35