Termografija – školovanje

Sadržaj

• U d
Uvod
• Teorijske osnove termografije
• Termografska kamera
• Aplikacije

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
Postoje tri vrste prenosa toplote:
- provođenje, prenošenje i zračenje toplote

Provođenje Prenošenje Zračenje

Ts
Temperature
of heated
surface

SURFACE
* Čvrsti mater. * * Tečnosti & gasovi * * Površine *

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Št merimo?
Šta i ?

 IC zračenje je deo elektromagnetnog spektra poput X

zraka, UV zraka, radio talasa, itd.

 Elektromagnetno zračenje je definisano svojom

talasnom dužinom odnosno frekvencijom.

 Talasna dužina IC zračenja (m)).

j se meri u mikronima (

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Vidljiva svetlost Mikro talasi Radio talasi

Gamma  X-ray UV IR (Infracrveno

(Infracrveno))
SHF UHF VHF SW MW

0,1 Å 1Å 10 Å 0,01 µm0,1 µm 1 µm 10 µm 100 µm 1 mm 10 mm100 mm1 m 10 m 100 m 1 km

Toplotno zračenje

04
0,4 0 7 1 µm
0,7 2 µm 5 µm 10 µm 13 µm

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
• IC zračenje je deo EM spektra i ponaša se kao i vidljivo
svetlo
• Kreće se brzinom svetlosti i može se reflektovati,
prelamati, apsorbovati i emitovati
• IR zračenje je nevidljivo, lako ga, međutim, osetimo na
k ži
koži
• Termovizijske kamere prepoznaju IR zračenje, koje
emituje
it j površina,
ši i titim putem
t ttemperaturu
t površine
ši
• Intenzitet emitovane energije je zavisan od temperature i
emisivnosti
i i ti površine
ši

Poznavanje teorijskih osnova je neophodno za pravilnu

interpretaciju snimljenih termograma !
Termografija - školovanje
 Teorijske osnove

IC energija
ij prii prolasku
l k kkroz atmosferu
t f od
d iizvora d
do posmatrača
t č
Kratki talasi Dugi talasi

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
• Većina industrijskih termovizijskih kamera deluje u opsegu
talasnih dužina između 7.5 i 14 µm, jer:
• je apsorpcija emitovane energije u ozračju manja (pri
razdaljinama reda oko 10 m)
• je u tom području intenzitet zračenja pri nižim temperaturama
najveći
• je uticaj sunca na merenje minimalan

Propustnost atmosfere

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Od kl se emituje
Odakle it j IC energija?
ij ?

 Sva tela emituju IC zračenje u zavisnosti od svoje temperature

 Samo na apsolutnoj nuli (-273,15°C) termalna radijacija je 0, pa
je i emitovano IC zračenje 0
 Što je veća temperatura tela veća je emitovana energija u IC delu
spektra
 Čak i IC zračenje koje emituje kocka leda može se videti
termokamerom

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Šta je IC termografija?

• Termografija je tehnika koja omogućava vizuelizaciju IC

zračenja koje je nevidljivo ljudskom oku.

• Slika koju daje termokamera se naziva termogram.

• Termogram vam omogućava, kroz hromatsku skalu “lažnih”

boja da vidite distribuciju toplote na “sceni”
boja, sceni ispred.
ispred

Termografija - školovanje
Teorijske
j osnove

Kvalitativna termografija

Možemo da vidimo raspored toplote na slici bez interesovanja za temperaturu

Termografija - školovanje
Teorijske
j osnove
Kvantitativna termografija
Možemo videti temperaturnu skalu i vrednosti u svakoj tački
Uslov - pravilno podešena emisivnost

Spt1 0,9°C

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Šta “vidi” IC termokamera?

 Termokamere “vide”
vide termalnu energiju koju objekat
emituje

 T
Termokamere
k “ vide”
“ne id ” temperaturu.
t t M
Mogu d
da jje
proračunaju ako su pravilno podešene

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

E it
Emitovana energija
ij

T
ε

Energija koju zrači objekat:

E = f (T, ε)

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
Emitovana energija kao funkcija temperature
Stefan-Boltzmann-ov zakon
16.0

14.0
m 2]

12.0
Radiation [W/cm

10.0

8.0

vd
l
Specific R

jd
l
id
l
ld
l
sl sl Vsl isl esl jsl ssl vsl tsl asl osl
Temperature T [°C]

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
• Štefanov zakon emitovanja:

Q  Q d    T 4
0
-Q… emitovani toplotni tok
-σ… Štefan-Boltzman-ova konstanta
-ε… emisivnost
-T… apsolutna temperatura

• Emitovani toplotni tok, kako ga meri kamera:

Qmer  QP  1     QO
- Qmer … emitovani toplotni tok, kako ga meri kamera
- QP … emitovani toplotni tok merene površine

- QO … emitovani toplotni tok okoline, koji se odbije od

mete
Termografija - školovanje
Teorijske osnove

• Iz
I zakona
k o održanju
d ž j energije
ij sledi:
l di
     1
-α… apsorbtivnost
bti t
-τ… transmisivnost
-ρ… reflektivnost

• Kirchoffov zakon kaže da je dobar apsorber i dobar emiter

 ( )   ( )
• Za neprozirna tela (τ = 0) sledi:

   1 sledi    1
Visoka emisivnost → niska reflektivnost

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
Emisivnost
s os (ε)
-Emisivnost tela je njegova sposobnost da zrači termalnu energiju u
zavisnosti od njegove realne temperature
-Pokazatelj efikasnosti našeg izvora
-Emisivnost idealnog crnog tela (koje naravno ne postoji) je 1, sva ostala
tela (imenujemo ih siva tela) imaju manju emisivnost
- Emisivnost je zavisna od vrste i izrade materijala, ugla merenja,
temperature i talasne dužine
- Izbor odnosno određivanje prave emisivnosti površine koju merimo:
- podaci o emisivnosti materijala u literaturi (tabele)
- pomoću kontaktnog termometra (∆T bar 10K>TOK)
- pomoću temperaturno otpornih nalepnica znane emisivnosti 0.95
- izradom rupe u merenom telu (ukoliko je to moguće) l=7xd (ε=0.98)

Termografija - školovanje
Teorijske
j osnove
Različite emisivnosti na površini iste temperature
Metalna čaša sa vrelom vodom

Visoka Niska
emisivnost na emisivnost na
obojenom delu čistom delu

Razlika u temperaturi između dva dela čini se očiglednom. U

stvarnosti jedina razlika je u emisivnosti.
Teorijske osnove
• Tabela emisivnosti (ε) različitih materijala
Aluminum, 0.05 Platinum 0.08
polished
Brick 0.85 Rubber 0.95
Bronze, polished 0.10 Snow 0.80
Bronze, porous 0.55 Steel, 0.28
galvanized
Copper, oxidized 0.65 Steel, rolled 0.24
Copper, oxidized 0.88 Steel, rough 0.96
to black

Skin 0.98 Tin 0.05

Nickel 0.05 Tungsten 0.05
Paint 0.94 Water 0.98
Paint, silver 0.31 Zinc, sheet 0.20
finish

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
Specifična
Spec č a toplota
op o a
- Pokazuje brzinu promene temperature pri zagrevanju odnosno
hlađenju materijala
- Voda ima visoku specifičnu toplotu, vazduh nisku
- Kada temperaturno stanje nije stacionarno, potrebno je pri
merenju to uzeti u obzir
- Korisno za određivanje nivoa kao i nečistoća u tankovima (tečnost-
gas), za otkrivanje curenja ravnih krovova,…

Termografija - školovanje
Teorijske osnove
Temperatura pozadine ((okoline)) RTC
- Tamo gde je emisivnost površine manja i stoga reflektivnost velika,
potrebno je odrediti temperaturu površine koja zrači na merenu površinu i
uneti jje u kameru
- Načini određivanja pomenute temperature RTC su:

Kamera
Izgužvana
aluminijumska Merena
folija površina
- temperatura okoline
- izmeriti temperature površina koje zrače na merenu površinu
- pred merenu površinu postaviti naboranu kuhinjsku aluminijumsku foliju, koja
deluje kao difuzni reflektor

Termografija - školovanje
Teorijske osnove

Parametri merenja

Bit i parametri
Bitni t i kkoje
j ttreba
b podesiti
d iti dda bi ttačno
č merili
ili T
T:

• Emisivnost
• Reflektovana temperatura
•Atmosferska temperatura
Relativna vlažnost
•Relativna
•Rastojanje (ne utiče mnogo do 10 metara)

Termografija - školovanje
Termografska kamera

• Izrada termokamera za civilne namene počela je

1965.
1965
• Poslednjih godina se sve više koriste u raznim
oblastima pre svega zbog pristupačnijih cena
• Omogućuju prikaz toplotnih odnosa koje
ljudskom oku nisu vidljive

Termografija - školovanje
Termografska kamera
Sas a
Sastav

IR zračenje
IR koje merimo
Optika IR kamera

S 453¡C

T SP1 470¡C
EMS ¯.85

Elektronika
Objekat Ozračje
Ekran
IR Detector

Termografija - školovanje
Termografska kamera
IR detektor je glavni deo termovizijske kamere,
pretvara IR zračenje preko optike u električne signale.
Postoje dve grupe detektora: fotonski (vojne
termokamere) i termički (civilne termokamere).

Mikrobolometarski detektori ne zahtevaju hlađenje, izrađeni

su obično od VOx i imaju 160x120, 320x240 odnosno u
najnovijim
j iji modelima
d li 640
640x480
480 detektorskih
d t kt kih elemenata.
l t
Termografija - školovanje
Termografska kamera
Optika jje namenjena
j prenosu slike na detektor, izrađena je
j
po istim principima kao optika za vidljivu svetlost.
Bitna razlika je u materijalu od kog je optika izrađena, jer
mora propuštati
št ti IR zračenje.
č j N Najčešće
jč šć jje upotrebljen
t blj
Germanijum (8-14µm) odnosno Silicijum (3-5µm).

Elektronika je namenjena obradi električnih signala detektora,

termička slika je pak prikazana na LCD ekranu
Većina kamera poseduje programe za kvantitativnu analizu,
koji omogućavaju određivanje temperature u bilo kojoj tački
na termičkoj slici

Termografija - školovanje
Termografska kamera
Optička rezolucija
Zavisi pre svega od:
- detektora (broj detektorskih elemenata, materijal)
- optike (vidni ugao, kvalitet)
Značajna za određivanje minimalne površine koju možemo da merimo
Vidno polje kamere FOV je izraženo u horizontalnim i vertikalnim stepenima i
zavisno je od sočiva.
Vidno polje pojedinog detektora IFOV je izraženo u mrad
(veličina merene površine (mm) = IFOV x razdaljina (m))
Minimalna merena p
površina IFOVM jje takođe izražena u mrad
(IFOVM = 3 x IFOV)
Minimalna merena površina je lako izražena i preko D:S
(veličina merene površine = razdaljina / (D:S))
Termografija - školovanje
Termografska kamera

Minimalna
merena
površina

Površina
P ši
koju
merimo

Termografija - školovanje
Termografska kamera

o polje
Vidno

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Razdaljina do površine

Termografija - školovanje
Termografska kamera

• Objašnjenje pojedinih osobina i podešavanja termovizijske

kamere
- komplet, kamera (priključci, podešavanja, sočiva),
snimanje i pojedina podešenja kamere

• Objašnjenje priložene programske opreme

- prenos memorisanih termičkih slika na računar, obrada
slika, izrada izveštaja

Termografija - školovanje
Termografska kamera

• IR Fusion – nadgradnja sa digitalnim fotoaparatom

IR SLIKA VIDLJIVA SLIKA IR SLIKA / VIDLJIVA SLIKA

(α BLENDING)

SLIKA U SLICI IR ALARMI

Termografija - školovanje
Aplikacije

Termografija omogućava otkrivanje nepravilnosti u ranoj fazi i samim tim

sprečavanje kvara, što znači:
- povećanje bezbednosti
- poboljšanje pouzdanosti sistema
- smanjenje broja nepredviđenih ispada
- smanjenje troškova popravke (planiranje popravki)
- smanjenje troškova održavanja (manji lager rez
rez. delova)
- produženje životnog veka
- povećanje
ć j proizvodnje
i d j i poboljšanje
b ljš j kkontrole
t l kkvaliteta
lit t

Kod termografije na području održavanja je vrlo bitna istorija snimaka.

Termografija - školovanje
Aplikacije

• Proizvodnja i distribucija električne energije (pregledi

generatora, transformatora, prekidača, toplotnih izmenjivača,
naponskih regulatora, releja, kablova,…)
• Nadzor mehaničkih delova (pregrevanje ležajeva, spojki,
pumpi,..)
• Merenje u građevinstvu (merenje toplotnih gubitaka objekata,
otkrivanje toplotnih mostova, otkrivanje vlage,…)
• Otkrivanje grešaka odnosno kontrola u proizvodnji
• Pregledi štampanih veza
• Otkrivanje
Otk i j potencijalnih
t ij l ih mesta
t požara
ž
• Upotreba u medicini

Termografija - školovanje
Aplikacije – električni sistemi

• Termografija na elektro području

- opterećenje bar 40 % (što više to bolje)

- slabi spojevi odnosno preopterećenje, nesimetričnost
- upoređivanje jednako opterećenih faza (relativne temperature)
- izrada termograma istih mernih mesta pri jednakim uslovima
- ispoštovati uticaj vetra (<15m/s), sunca, vlage i
temperature okoline na merena mesta
- nisko emisivne i hlađene površine izgledaju hladnije
- uvek se meri temperatura površine (zaštita kontakta,…)
- temperatura okoline (zimski i letnji pregledi)
- apsolutne temperature (visoka emisivnost (rupe,
(rupe boja
boja,…))
))

Termografija - školovanje
Aplikacije – mehanički sistemi

• Termografija na mašinskom području

- potrebno poznavanje rada merenog sistema
- različita stanja pri uključenju, radu i isključenju
- veći broj snimaka i poređenja sa odgovarajućim sistemima
- izrada termograma istih mernih mesta pri jednakim uslovima
- najčešće aplikacije
kontrola ležajeva, zupčanika (povećano trenje)
elektromotora (ležajevi, preopterećenost)
kvačila (nepravilna osnost)
k iš i remeni,
kaiševi, i lanci
l i (povećano
( ć trenje)
j )
ozid visokotemperaturnih peći (erozija)
izolacija, protok u cevima

Termografija - školovanje
Aplikacije – mehanički sistemi
nivoi u rezervoarima (različit toplotni kapacitet)
rad kondenz lonaca (hladno kond.-toplo para)
nejednaka raspodela temperature na materijalu
prenosnici toplote (ulazna/izlazna temperatura)
pumpe, kompresori

Termografija - školovanje
Aplikacije – građevinarstvo
• Termografija na području građevinarstva
- energetski pregledi zgrada - temperatura na spoljnom omotaču
∆T>10K, prostori na istoj temperaturi
otkrivanje loše izolacije, toplotnih mostova, vlage,
nedihtovanja (blowerdoor)
uticaj
ut caj su
sunca,
ca, različita
a č ta o orijentacija,
je tac ja, ut
uticaj
caj vetra
et a
- otkrivanje vlage na ravnim krovovima (sunčan dan, merenje po
zalasku)
- utvrđivanje
t đi j prisutnosti
i t ti vlage
l (spolja-T
( lj T je
j viša,
iš unutra-T
t T jej niža)
iž )
- nisko emisivne i hlađene površine izgledaju hladnije
j curenja
- utvrđivanje j toplovoda
p (suvo
( vreme,, po
p noći))

Termografija - školovanje
Aplikacije – građevinarstvo

Termografija - školovanje