ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

TÜRK-ALMAN BİYOGAZ PROJESİ

Ufuk SAYIN
Çevre ve Şehircilik Uzmanı

2. ATIK SEMPOZYUMU

ANTALYA
25 Nisan 2012
 Türk-Alman Biyogaz Projesi

Projenin Adı: Türkiye’de Hayvansal Atıkların Biyogaz

Yoluyla Kaynak Verimliliği Esasında ve İklim Dostu
Kullanımı Projesi

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Federal Almanya Çevre, Doğa

Koruma ve Nükleer Güvenlik
Bakanlığı
Türk-Alman Biyogaz Projesi

Uluslararası İklim
İnisiyatifi (ICI)

Ekim 2010-Nisan 2014

 Türk-Alman Biyogaz Projesi

Proje Yürütücüleri:
•Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (ÇYGM)
•Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ)

Paydaş Kurumlar:
•Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
•Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
•Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
 Türkiye’nin Çiftlik Hayvanı Potansiyeli

Hayvan cinsi Adet

Büyükbaş hayvan 11.454.526

Koyun 23.089.691

Keçi 6.293.233

Kümes hayvanı 238.972.961

(TÜİK 2011, Hayvansal Üretim Bülteni)

27.000.000 ha Tarım Arazisi

 Projenin Amacı

Ülkemizde yoğun bir şekilde gerçekleştirilen tarım ve

hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan gübrelerin ve
diğer organik atıkların biyogaz tesislerinde işlenerek
elektrik ve ısı enerjisi üretilmesi sonucu söz konusu
atıkların toprağa ve yüzeysel sulara olan olumsuz
etkilerinin giderilmesini, fosil yakıtların ikamesi yoluyla
iklimin korunmasını ve biyogaz tesisinden çıkan
maddenin tarım uygulamalarında kontrollü bir biçimde
kullanılmasını içeren bütünsel konseptin
geliştirilmesidir.
 TOPRAK SÜRDÜRÜLEBİLİR
KİRLİLİĞİ
ENERJİ
SERA ÇEVRE
GAZLARI KOKU ATIK YÖNETİMİ
YAYILIMI
TARIM

SU EKONOMİ
KİRLİLİĞİ

7
 Türkiye İçin Bütünsel Konsept

self-priming
cattle shed
vacuum tank trailer

combined heat and power unit

main (local main)

urinary and faeces CHP
heat (use for example glasshouse)
collection tank
(1 week)
biogas application arable land
chicken farm tighter fertilizer

chicken faeces

biogas plant

substrate separation self-priming

vacuum tank trailer

urinary and faeces

liquid fertilizer
storage tank
with stirring device media pump

grit channel

02.05.2012
 Anaerobik Fermantasyon

Organik maddelerin oksijensiz ortamda anaerobik mikroorganizmalarla

ayrışması sırasında meydana gelen çok adımlı biyokimyasal
reaksiyonlardan oluşan biyolojik bir süreç

- %50-75 Metan (CH4)

- %25-45 Karbondioksit (CO2)
- %0-2 Hidrojen sülfür
- az miktarda azot ve hidrojen
 Anaerobik Fermantasyonu Etkileyen Faktörler

Sıcaklık, C/N oranı,

Mezofilik 30 oC – 40 oC optimum C/N:20/30
Termofilik 50 oC – 60 oC

pH, Karıştırma,
pH: 6,8–7,2 yavaş karıştırma
Toksisite Hidrolik bekletme süresi,
Na, K, Ca, Mg, S, Zn, Cu, Ni, Cr, Pb 20 - 120 gün
ve NH4+
 Proje Hedefleri

•Hayvansal atıkların yönetimine ilişkin yasal altyapının

oluşturulması

•Biyogaz konusunda kurumsal kapasitenin geliştirilmesi

•Seçilecek pilot bölgede sürdürülebilir bir şekilde

işletilebilecek örnek bir biyogaz tesisinin kurulması için
teknik desteğin sağlanması
 Yasal Altyapı Çalışmaları

• Agricultural Nitrates (Directive 91/676/EC)

• Water Protection And Management (Water Framework Directive
2000/60/EC)
• Animal By-Products Not Intended For Human Consumption
(Regulation EC1774/2002 And 1069/2009)
• EU Climate Change Policy
• Protection Of Groundwater Against Pollution (Directive
2006/118/EC)
• Fertilisers (Regulatıon EC2003/2003)
• EUWaste Legislation (Waste Framework Directive 2008/98/EC)
• Promotion of the Use of Energy From Renewable Sources
(Directive 2009/28/EC)
• Integrated Pollution Prevention And Control (Until 2013)
(Directive 2008/1/EC)
• Landfill Of Waste (Council Directive 1999/31/EC)
• Use Of Sewage Sludge in Agriculture (Council Directive
86/278/EC)
• Pure Air For Europe (Directive 2008/50/EC)
 Yasal Altyapı Çalışmaları

• Çevre Kanunu
• Atık yönetimi genel esaslarına ilişkin yönetmelik
• Katı atıkların kontrolü yönetmeliği
• Tarımsal kaynaklı nitrat kirliliğine karşı suların korunması yönetmeliği
• Su kirliliği kontrolü yönetmeliği
• Toprak kirliliğinin kontrolü ve noktasal kaynaklı kirlenmiş sahalara dair
yönetmelik
• Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği
• Çevre denetimi yönetmeliği
• İçme suyu elde edilen veya elde edilmesi planlanan yüzeysel suların kalitesine
dair yönetmelik
• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
• Kokuya sebep olan emisyonların kontrolü yönetmeliği
• Tarımda kullanılan organik, organomineral, özel, mikrobiyal ve enzim içerikli
organik gübreler ile toprak düzenleyicilerin üretimi, ithalatı, ihracatı, piyasaya
arzı ve denetimine dair yönetmelik
• Hayvancılık işletmelerinin kuruluş, çalışma, denetleme usul ve esaslarına dair
yönetmelik (yürürlükten kaldırıldı)
• İnsan tüketimi amacıyla kullanılmayan hayvansal yan ürünler yönetmeliği
 İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan
Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği

• 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki

Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 6 ncı maddesi

‘’ İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan

ürünlerin toplanması, taşınması, depolanması, muamele
edilmesi, işlenmesi, imha edilmesi, piyasaya arz edilmesi, ithal
veya ihraç edilmesi, transit taşınması ve kullanılması
aşamalarında, insan ve hayvan sağlığına yönelik tehdit ve
çevresel zararların önlenmesine ilişkin tedbirler Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığınca ve mevzuatı gereği bu hususta yetki ve
sorumlulukları bulunan Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca alınır.’’
 İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan
Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği

• 24 Aralık 2011 tarih ve 28152 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanmıştır.

• 13 Haziran 2013 tarihinde yürürlüğe girecektir.(19. Madde yürürlükte)

• Hayvansal yan ürünler ve bunların türev ürünlerine ilişkin sağlık

kurallarını belirleyen 1069/2009/EC sayılı Avrupa Birliği
direktifi’ne paralel olarak hazırlanmıştır.

• Uygulama tüzüğü olan 142/2011/EC sayılı tüzüğe paralel olarak

hazırlanan ‘Uygulama Talimatı’ yayınlanacaktır.
İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan
Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği
 Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi
Çalışmaları

• Amasya ili Suluova ilçesinin hayvansal atık sorunu ve biyogaz

potansiyelini belirlemek amacıyla Alman uzmanlarca ön fizibilite
çalışması yapılmış ve raporlanmıştır.

• Mayıs 2011’de, Temmuz 2011’de ve Eylül 2011’de Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı ve özel sektör temsilcilerinin katıldığı 1.2. ve 3.
Biyogaz Teknik Eğitimleri gerçekleştirilmiştir.

• Almanya’da hayvansal atıklar ile ilgili yürürlükte olan kanun ve

yönetmeliklerin Türkçe’ye tercümesi çalışmaları tamamlanmıştır.
 Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi
Çalışmaları

• Federal Beslenme, Tarım ve Tüketici Hakları Bakanlığı’nın

desteğiyle Alman Yenilenebilir Hammaddeler İhtisas Ajansı (FNR)
tarafından hazırlanan “Biyogaz Üretimi ve Kullanımı El Kitapçığı”
proje çalışmaları kapsamında “Biyogaz Kılavuzu” olarak
Türkçe’ye çevrilmiştir.
 Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi
Çalışmaları

BİYOGAZ KILAVUZU

• Anaerobik fermantasyonun esasları,

• Biyogaz üretimi için tesis teknolojisi,
• Materyal tanımları,
• Biyogaz tesislerinin işletilmesi,
• Biyogazın hazırlanma ve değerlendirme olanakları,
• İşletme organizasyonu,
• Yenilenebilir enerji kaynağı olarak Almanya’da biyogazın yeri ve
önemi,
• Biyogaz ekonomisi
 Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi
Çalışmaları

• Alman Biyokütle Araştırma Merkezi (DBFZ)

tarafından Türkiye’nin Biyogaz Envanterinin
çıkarılması ile ilgili çalışmalar
gerçekleştirilmiştir. «Türkiye'de biyogaz
yatırımları için geçerli koşulların ve
potansiyelin değerlendirilmesi”» isimli rapor
İngilizce olarak hazırlanmış ve Türkçe’ye de
tercüme edilmiştir.
• Türkiye'deki Mevcut Biyogaz Tesislerine Genel Bakış
• Türkiye'deki Enerji Politikaları
• Biyogaz Potansiyel Analizi
• Hayvansal Veriler
• Tarımsal Veriler
• Tarım-Sanayi Verileri
• Biyogaz Potansiyel Hesaplamaları ve Sonuçları
• Hayvan Artıkları
• Tarımsal Artıklar
• Nadas Arazilerindeki Enerji Bitkileri
• Tarım-Sanayi Atıkları
• Belediye Atıkları
• Biyogaz Potansiyel Analizi Özeti
• Biyogaz Potansiyel Çalışmaları
• Aktör Analizi

22
Sonuçlar

•Teorik potansiyel: Belirlenmiş

alan içerisindeki tüm biyokütleden
sağlanabilecek teorik potansiyeli
ifade eder.

•Teknik potansiyel: Yapısal

ekolojik sınırlamalar ve teknik
imkanlarla kullanılabilmesi
mümkün biyokütlenin
potansiyelini ifade eder.

•Ekonomik potansiyel: Ekonomik

olarak kullanılması mümkün
potansiyeli ifade eder
(konvensiyonel enerji
sistemlerinin geliştirilmesi , enerji
kaynaklarının fiyatları).

•Gerçekleştirilebilir potansiyel:
Biyoenerjinin beklenen
kullanımını ifade eder.
 Sonuçlar

•Biyogaz kullanım tesisleri için elektrik verimi %40 kabul edildiğinde,

hesaplanmış biyogaz potansiyeli ile Türkiye’nin toplam elektrik üretiminin
% 6 – 12’si karşılanabilir ve bu da elektrik üretimi içindeki yenilenebilir
enerjilerin kullanım payının % 22 – 44 değerlerine tekabül etmesi
demektir.

•Hayvan atıkları bakımından en yüksek teknik biyogaz potansiyeline sahip

iller, Bolu, Balıkesir, Sakarya, İzmir, Manisa, Konya ve Afyon olarak
belirlendi.

•En yüksek tahıl sapı biyogaz potansiyeline sahip iller Konya, Şanlıurfa,
Ankara ve Adana olarak bulundu.
 Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

•Afyonkarahisar, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çorum, İzmir, Kırklareli,

Konya, Manisa, Tekirdağ illerine teknik inceleme gezileri
düzenlenmiştir.

•Biyogaz konusunda yatırım yapmayı düşünen işletmeler ile hem

proje hakkında bilgi vermek, hem de ilgili işletmelerin yatırım
planları ve öngördükleri gübre yönetimlerini öğrenmek için temasa
geçilmiştir.

•Tüm çalışmalar sonrasında «Pilot Proje Başvuru Formu»

hazırlanmıştır.
 Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

BAŞVURU FORMU

• Genel biyogaz konsepti,

• Substratlar, hammaddeler,
• Teknik özellikler,
• Çevresel ve sosyo-ekonomik konular
hakkında sorular.
• Minimum 250 kW elektrik üretim
kapasitesi,
• Hammadde olarak minimum %50
büyükbaş hayvan dışkısı kullanımı,
• Maksimum %10 enerji bitkileri kullanımı,
• Biyogaz prosesi çıktılarının tarımda
kullanımı,
• AB güvenlik standartları
adaylar için olmazsa olmaz kriterler olarak
belirlenmiştir.

26
 Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

Pilot proje hedef illeri: •Hedef illerin Ticaret ve Sanayi Odaları

 Balıkesir, Konya, Bursa, Manisa, •Kalkınma Ajansları
İzmir, Aydın, Afyon, Çorum •Konuyla ilgili sivil toplum örgütleri
Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, •Özel sektör
Çanakkale
• Potansiyel yatırımcılar
 Valiliklere resmi yazı • Çiftçiler,
gönderilmiştir. • Enerji ile ilgili firmalar
• Danışmanlar
• İnşaat ve mühendislik
firmaları

27
 Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

• Adaylar için bir değerlendirme

formunun hazırlanması
– Yatırımcının ve biyogaz
projesinin değerlendirilmesi,
– Uygulama kriterlerinin yerine
getirilip getirilmediğinin
kontrolü,
– Başvuruların ekonomik
fizibilitesinin, çevresel
koşullarının ve sosyo-ekonomik
konularının değerlendirilmesi,

28
29
 Proje İnternet Sitesi
(www.biyogaz.web.tr)
 TEŞEKKÜRLER
(ufuk.sayin@csb.gov.tr)

02.05.2012