Συμβολή της Θεωρίας Δ.

Σ και Ιστορίας στην ανάλυση της

εξωτερική πολιτικής

Διεθνεις σχεσεις to 2019 έκλεισαν

100 χρονια από την ιδρυση της α εδρας Δ.Π στο Αμπερσγουιθ Ουαλιας

Αυτοτελες πεδιο επιστημονικης ερευνας , αυτονομηση από διεθνες δικαιο, κλπ.

Αναλυση εξωτερικής πολιτικης> υποκλαδος των ΔΣ> κεντρικο ζητημα ερευνας ειανι κατω από ποιες
συνθηκες/παραγοντες εγχωριους και συστημικους λαμβανονται οι αποφασεις , ο ρολος της ηγεσιας, της
οικονομικης καταστασης , των ιστορικων στερεοτυπων, κοινωνικων συνθηκων κλπ.

Τι σημαινει αυτό σε σχεση με την ιστορία; Ότι προκειται για μια πολυεπιπεδη και διεπιστημονικη
προσεγγιση στην οποια η χρηση της ιστοριας ως εργαλειου αποτελεί την «πρώτή ύλη» .
Ορισμός εξωτερικής πολιτικής
• Μηχανισμός αλληλεπίδρασης κοινωνικών και κρατικών οντοτήτων
άλλοτε ανταγωνιζόμενων άλλοτε συνεργαζόμενων.
• Εξωτερική πολιτική ως δράση αφορά «όλους» .
• «Η ζωή μας επηρεάζεται από τις ζωές και επιλογές των άλλων»
(ιδιωτικές οντότητες , μη κρατικοί
Ορισμός εξωτερικής πολιτικής δρώντες, επιδημίες, οικονομικές
κρίσεις κλπ)
Αρον > ΕΠ >συμπραξη θεωριας ΔΣ ,
ΔΔ ,κοινωνιολογικης κ Ιστορικης προσεγγισης
• Σύμφωνα με τον Aron, «κάθε συγκεκριμένη μελέτη των διεθνών
σχέσεων είναι μια μελέτη κοινωνιολογική και ιστορική, εφόσον ο
υπολογισμός της ισχύος παραπέμπει στον αριθμό, στον χώρο, στις
πηγές [φυσικό πλούτο], τα καθεστώτα και όλα αυτά τα στοιχεία,
που συνιστούν τα συγκρουσιακά παίγνια μεταξύ κρατών»
• Στόχος του ήταν να καταδείξει τη συσχέτιση των συνθηκών με την
εξωτερική κρατική συμπεριφορά, γι’ αυτό και υποστήριζε ότι η
αντίληψη των γεγονότων , η ιστορία και η προσληψη των
ιστορικών γεγονότων υπαγορεύουν τις δράσεις και τα κίνητρα των
παικτών , τις αποφάσεις των ηγετών (εκροές) , οι οποίες είναι
προϊόν της διαφορετικότητας των αντιτιθέμενων θέσεων,
απόψεων και στόχων.
•
Σχεση αποφασης-ιστορικου γίγνεσθαι
• Ληψη αποφασεων από ατομα (ατομικα η συλλογικα) τα οποια
αντιλαμβανονται –αντιδρουν-αλληλεπιδρουν και αποφασιζουν για
τον κοσμο που τα περιβαλλει.
• Κάθε Αποφαση Ε.Π αποσκοπει στην επιτευξη ενός στοχου-
αποτελεσματος (αιτιατο ) λαμβανοντας υποψη τα θεμελιωδη
δεδομένα ( les donnees fondamentales)
• Αυτά τα δεδομένα δεν εχουν ντετερμινιστικη διασταση αλλα
εξελισσονται μεσα στην ιστορικη διαχρονια που σημαινει ότι
αποφασεις του παρελθοντος και διδαγματα που προεκυψαν
συμβαλλουν στην ερμηνεια αποφασεων του παροντος .
• Για να το θεσω διαφορετικα μεσα από την συλλογη πληροφοριων που
μας προσφερει ο ιστορικος για προηγουμενες αποφασεις μπορουμε
να εκτιμησουμε και να αξιολογησουμε αποφασεις που αφορουν τη
διαχειριση σύγχρονων ζητημάτων.
• Πχ Κυπριακο και ΟΗΕ δεκ 50
• Γαλλια αποσυρση από στρατιωτικο σκελος του ΝΑΤΟ 1966 > Ντε Γκωλ>
• Ιστορια μας δινει λοιπον πληροφοριες για τους δρωντες, τις αντιληψεις ,
τα κινητρα , την ηγεσια εκεινης της περιοδου και η Αναλυση ΕΠ
συσχετιζοντας την ιστορικη με τη συγχρονη πραγματικοτητα προβαινει
σε εκτιμησεις . Πχ πως συνδεεται η τοτε αποφαση της Γαλλιας του Ντε
Γκωλ με τις μεταγεγεστερες θεσεις της εναντι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Σύμπραξη διεθνολογου-ιστορικου
• Η αναλυση αποφασεων ΕΠ δεν θα ηταν αξιοποιστη εάν δεν ειχε αυτόν τον ενοποιητικο
χαρακτηρα που μονο μια ολιστικη θεωρηση μπορει να της το προσδωσει. Και αυτό ειανι
η θεωρια των ΔΣ.>μελετη αιτιων κρατικης δρασης >αξιολογηση
• Η θεωρια μαζι με την ιστορια και την αναλυση ΕΠ μας δινει μια πληρεστερη εικονα αυτου
που αξιολογοι στοχαστες εχουν επισημανει ότι δηλαδη το παρόν είναι προϊόν του
παρελθόντος ή για να το πούμε διαφορετικά αυτό που συνέβη σήμερα επηρεάστηκε
από το χθες και αυτό που συμβαίνει τώρα θα καθορίσει τα συμβαίνοντα στο μέλλον.
• Ύπαρξη Συνεχειας σε στρατηγικες αποφασεις εξωτερικης πολιτικής πχ προσδεση
ελλαδας σε ευρωπη από δεκ 70 ευρ> την οποια μονο η ιστορική αναδίφηση βοηθάει στο
να αναδειχθούν συσχετισμοι και διδάγματα.
•
Μεθοδολογικά διλλήματα για το διεθνολογο
• Δύο είναι τα ερωτήματα που βασανίζουν τον θεωρητικό των διεθνών σχέσεων, όταν καταπιάνεται με την μελέτη ζητημάτων
τα οποία ανήκουν στο ιστορικό παρελθόν.
• Πρώτον ένα γενικότερο που αφορά τη σχέση μεταξύ ιστορίας και πολιτικής με έμφαση στη σχέση ιστορικής γνώσης και
χάραξης πολιτικής και
• δεύτερο ένα ειδικότερο, που αφορά τα διδάγματα της ιστορίας και πιο συγκεκριμένα το κατά πόσο ζητήματα εξωτερικής
πολιτικής μια δεδομένη ιστορική περίοδο μπορούν, μέσα από μια πιο «φρέσκια» προσέγγιση να χρησιμεύσουν στους
διαμορφωτές πολιτικής για την αντιμετώπιση των σύγχρονων διλλημάτων.
• Με αλλά λόγια, μπορεί η μελέτη του παρελθόντος να υπηρετήσει το παρόν; Το θέμα είναι πολύπλοκο και πολυεπίπεδο
γι' αυτό και η χρήση της ιστορίας, ως εργαλείου αναφοράς και ερμηνείας της πολιτικής, θα πρέπει να ιδωθεί ως μέρος
ενός διάλογου και όχι απλά ως μια ευκαιρία ακαδημαϊκού μονολόγου που στοχεύει στο σχολιασμό των λαθών των
διαμορφωτών πολιτικής και στην επισήμανση του τι θα έπρεπε να είχαν κάνει στη θέση τους.
• Επισης, προυποθεση ειανι οι διαμορφωτες να «ακουν» και να «συμβουλεύονται τους μελετητες-ερευνητες ιστορικους κ
διεθνολογους και αυτό όχι σε ατομικο επιπεδο αλλα θεσμικο που να στηριζει ένα μακροχρονιο σχεδιασμο πολιτικης και
όχι σε ad hoc βαση.
•
•

•
Ε.π. και διδαγματα του παρελθοντος
• Στον αγγλοσαξωνικο χωρο πρωτα δείγματα διεθνολογικου στοχασμου με τη χρήση της ιστορικης γνωσης
αυτά των Έντουαρντ Καρ ο οποίος Στο θεμελιώδες ερώτημα του «τι είναι Ιστορία» απαντά: «μια
συνεχής διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ του ιστορικού και των γεγονότων του, ένας διάλογος
δίχως τέλος μεταξύ του παρόντος και παρελθόντος.
• Από την σκοπιά του ένας διεθνολόγος, ο οποίος καλείται να αναλύσει την εξωτερική πολιτική μιας χώρας
σε μια δεδομένη ιστορική συγκυρία θα πρέπει
• να εστιάσει στους παράγοντες εγχωριους και συστημικους που επηρέασαν την λήψη αποφάσεων κατά
τη διάρκεια της υπό εξέταση χρονικής περιόδου, ανατρέχοντας στο παρελθόν και στα ιστορικά γεγονότα
που σηματοδότησαν αλλαγές σε διεθνές αλλά και εσωτερικό επίπεδο.
• Πχ.αποχωρηση καραμανλη από στρατιωτικο σκελος του ΝΑΤΟ 1974. Από την ιστορικη ερευνα θα
αντλησουμε πληροφοριες για την αποφαση αυτή το ρολο του ηγετη κλπ αντλώντας διδαγματα για
ερμηνεια μεταγενεστερων αποφασεων (μακροπροθεσμο σχεδιασμο που να λαμβανει υποψη και να
ιεραρχει τις προτεραιοτητες) .
•
Συμβολη του διεθνολογου/αναλυτη της ε.π στην ερμηνεία
αποφάσεων που καθόρισαν την ε.π. μιας χωρας
• Εδώ ο αναλυτής ε.π οφείλει να οικοδομήσει γέφυρες ανάμεσα στην προβληματική του Kenneth Waltz
(Κένεθ Γουόλτζ) περί δομής, του Robert Gilpin (Ρόμπερτ Γκίλπιν) περί αλλαγής και κινητρων που την
προκαλουν , του Hedley Bull (Χέντλεϊ Μπουλ) περί τάξης, τα οποία αποτελούν για ένα διεθνολόγο την
«δεύτερη ύλη» μετά την «πρώτη ύλη» που προσφέρει η ιστορία.
• Πχ. η μελέτη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης απαιτεί μια
συνθετική προσέγγιση που να λαμβάνει υπόψη εσωτερικές συνθήκες αλλα και συστημικές διεργασίες
αναζητώντας τις αιτίες» της κρατικής δράσης πχ αλλαγες στο δ.σ δεκαετια 70 , διεθνης ταξη και ρολος μ.δ
αλλα και νεων πολων όπως κινημα αδεσμευτων > πως επηρεασε τις σχεσεις μας με συμμαχους Νατοικους
και εν δυναμει Ευρωπαίους εταιρους μας ;
• Το αιτημα για αλλαγη π.χ στην ε.ε. π στα τελη της δεκ του 70 όπως εκφραστηκε από τον τοτε αρχηγο του
Πασοκ Α.Π. πως συνδεθηκε με εγχωριες προσδοκιες και πως εκφραστηκε σε επιπεδο εξωτερικων
προσανατολισμών.
•

•
Συμβολη του διεθνολογου στην ΑΕΠ
• Διεθνολογος διαθετει μια πλειαδα εννοιολογικων κ θεωρητικων
εργαλειων αναλυσης , ερμηνειασ και αξιολογησης της διπλωματικής
δράσης που επιχειρουν να καταδειξουν γιατι το α οδηγει στο Β .
• Κατηγοριοποιηση παραγοντων/μεταβλητων και συνδεση τους με
παράγοντες διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων σε διμερές και
πολυμερές επίπεδο.
• Η εκτιμηση/αξιολογηση μιας αποφασης υπο το πρισμα 3 επιπεδων
αναλυσης προσφερει μια συνθετικη εικονα , χρησιμη για τον
διαμορφωτη αποφασεων ε.π. πχ. Η ελλαδα ιστορικα θεωρουσε ότι οι ΔΟ
αποτελουν ασπιδα προστασιας εναντι επιθετικων /αναθεωρητικων
τασεων κ κρατικων συμπεριφορων. Τι μας διδασκει το παρελθον σε
σχεση με αυτή τη αντιληψη; Ποσο πρεπει να επενδυουμε στη Δ.Ο ως
εγγυητη της διεθνους ταξης; Δεκ 50 Κυπριακο ποια τα διδαγματα για την
διαχειριση κρισιμων ζητηματων σημερα;
Συμβολη της ιστορικης γνωσης στο α κ β επιπεδο (ατομο , εγχωριο
περιβαλλον)

• Ρολος των αντιληψεων , αρχών, αξιών του ηγετη μεσα από

δηλωσεις , ομιλιες, statements σε Δ.Ο, μελετες ιστορικου αρχειακου
υλικου >στοιχεια ερμηνειας των αποφασεων ε.π.
• Πχ Ρολος ηγεσιας, γραφειοκρατιας , εγχωριων τασεων όπως
καταγραφονται από τον ιστορικο συμβαλλουν στην Ερμηνεία ΕΠ
και στην αξιολογηση αποφασεων. Πχ η διαχειριση των ελληνο-
τουρκικων κρισεων από τη δεκαετια του 70 , η στρατηγικη που
ακολουθησε η εκαστοτε η ηγεσια , οι αποφασεις που ελαβε , η
αντιληπτικη ικανοτητα εναντι των εσωτερικων κ περιφερειακων
διεργασιων είναι προσφορο εδαφος για τον συγχρονο μελετητη
αλλα και διαμορφωτη αποφασεων.
•
Καταληκτικες παρατηρησεις: Σχεση Δ.Σ-
Ιστοριας και Α.Ε.Π
• Ιστορια >πρωτη υλη των Δ.Σ
• Αναλυση Ε.Π , ως υποκλαδος των ΔΣ αξιοποιει τον πλουτο της
ιστορικης μελετης ενός φαινομενου (πολεμος κ ειρηνη) , μιας
χωρας η ομαδας χωρων, Δ.Ο ( εξελιξη των διεθνων συστηματων
από την Ευρωπαικη συνενοηση μεχρι το μεταψυχροπολεμικο
συστημα ) σε μια συγκριτικη προοπτικη προκειμενου να
ερμηνευσει και να αξιολογησει κρατικες δρασεις κ συμπεριφορές
του σημερα.