Električne mašine i uređaji

- mašine jednosmerne struje –

treći deo
Prema predavanjima iz školske 2016/2017. godine
Osnovne strukovne studije Elektroenergetika – Obnovljivi izvori električne energije

Predavač: dr Evgenije Adžić

Kancelarija: F blok (stari pravni), sprat 3, br. 306
e-mail: evgenije@uns.ac.rs
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Regulacija brzine obrtanja motora jednosmerne struje:

R Naponska regulacija (regulacija promenom napona napajanja):

R Upotrebljava se za podešavanje brzine obrtanja ispod nominalne

brzine (u baznom području brzina):

0 < n < nn
R Kod ovog načina regulacije u cilju promene brzine obrtanja uz
konstantnu struju pobude (konstantni fluks) menjamo priključni
napon armaturnog kola.

1
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA

R Regulacija slabljenjem fluksa:

R Ovaj način regulacije se koristi kada brzinu obrtanja želimo

podešavati iznad nominalne brzine obrtanja u području:

nn < n < 1,4 ¸ 2 × nn

R Povećavanje brzine obrtanja postižemo uz nepromenjeni napon

armaturnog kola, postepenim smanjivanjem struje pobude, odnosno
fluksa.

R Usled komutacionih problema povećanje brzine obrtanja ne

sme preći odgovarajuću graničnu vrednost.

2
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA

R Otpornička regulacija:

R Kod ovog tipa regulacija brzina obrtanja se postiže dodavanjem

regulacionog otpornika redno:
(RV )
ili paralelno:

(RŠ )
u armaturnom kolu ili u kolu pobude.

3
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Regulacija brzine obrtanja motora jednosmerne struje sa
nezavisnom pobudom:
n Ua
p

n'
RV Up p'

A1
Rp
Ra Ea R Šema spajanja
F2 F1 elemenata za regulaciju
A2
brzine obrtanja motora
C2 jednosmerne struje sa
Rpp nezavisnom pobudom.

B1
4
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Promena napona:

+n
n0 U a1 > U a2 > U a3
n0 1 Up = const.
n0 2
n0 3

RV = 0

0 M
R Mehaničke karakteristike motora jednosmerne struje sa
nezavisnom pobudom u sklopu naponske regulacije.
5
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Slabljenja fluksa:

+n
n02 f>f1>f2
f2
n01 f1
Up> Up1> Up2
n0
f
Ua=const.

RV=0

M
0
R Mehaničke karakteristike motora jednosmerne struje sa
nezavisnom pobudom pri slabljenju fluksa.
6
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Promena otpornosti RV:

Ua M × (Ra + Rpp + Rv )
w= -
y 2
y RV 1 < RV 2 < RV 3
n
U
w0 = n0
RV = 0
y
Ra + Rpp + Rv
w = w0 - ×M RV 1
y2 RV 2
60 RV 3 M
n= × w » 9,55 × w 0
2p
R Mehaničke karakteristike motora jednosmerne struje sa
nezavisnom pobudom pri regulaciji spoljašnjim otpornikom (RV).
7
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Regulacija brzina obrtanja motora jednosmerne struje sa rednom
pobudom:
n U
p

RV
D2 Rp D 1
A1 R Šema spajanja
elemenata za
Ea Ra Rš S1 regulaciju motora
A2 jednosmerne
struje sa rednom
pobudom.
C2
Rpp
B1 8
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Promena napona U:
U3< U2< U1< Un
+n
9,55 1 Ra + R pp + R p
n =U × × -
Ke × K f M Ke × K f
Un
U1
U2
U3 +M
0
R Uticaj smanjena priključnog napona na mehaničku karakteristiku
motora jednosmerne struje sa rednom pobudom.
9
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Promena otpornosti RV:
RV3> RV2> RV1
+n
9,55 1 Ra + R pp + R p + RV
n =U × × -
Ke × K f M Ke × K f
RV=0

RV1
RV2
RV3 +M
0
R Uticaj promene spoljašnjeg otpornika RV na mehaničku
karakteristiku motora jednosmerne struje sa rednom pobudom.
10
 REGULACIJA BRZINE OBRTANJA
R Šentiranje rednog pobudnog namotaja RŠ:

+n RŠ1> RŠ2

9,55 1 Ra + R pp + R p || RŠ
n =U × × -
Ke × K f M Ke × K f

RŠ1 RŠ2

RŠ= ¥
+M
0
R Uticaj otpornost šenta pobude Rš na mehaničku karakteristiku
motora jednosmerne struje sa rednom pobudom.
11
 POKRETANJE MOTORA
R Pokretanje motora jednosmerne struje:
U a - Ea
Ia = Ea = y × w = K e × f × n
Ra
Ua
I ak = I ak » (10 ¸ 15)I an
Ra

R Način smanjivanja polazne struje:

R Smanjenje priključnog napona.

R Uključenje rednog otpornika pri pokretanju.

I ak £ (1,5 ¸ 2) × I an

12
 KOČIONI REŽIMI
R Generatorsko kočenje:

R Ekonomično kočenje, ali se može primeniti samo iznad brzine

praznog hoda:

n > n0
R Kod ovog režima mehanička energija kočenja se pretvara u
električnu energiju koja se vraća u mrežu.

R Na brzini praznog hoda vrednost struje je nula.

R Mana: ne možemo upotrebiti ovu vrstu kočenja na brzinama

obrtanja ispod brzine praznog hoda.

13
 KOČIONI REŽIMI

R Elektro- dinamičko ili otporno kočenje:

R Motor se odvoji od mreže i na njega se priključi spoljašnji

otpornik kojeg mašina napaja kao generator.

R Ovu vrstu kočenja možemo upotrebiti na području ispod brzine

praznog hoda, u oblastima:

0 < n < n0

R Mana: Mašina ne poseduje kočioni momenat pri mirovanju, pri

nultoj brzini obrtanja.

14
 KOČIONI REŽIMI

R Protivstrujno kočenje:

R Ostavljajući napajanje pobude, promenimo polaritet napajanja

armaturnog kola.

R Struja u armaturi u motornom režimu rada:

U a - Ea
Ia =
Ra

R Struja u armaturi u režimu protiv strujnog kočenja:

- U a - Ea
Ia =
Ra

15
 KOČIONI REŽIMI
R U režimu protivstrujnog kočenja mašina uzima iz mreže veliku
struju.

R Zbog toga se prilikom ostvarivanja ovog kočionog režima, u

armaturnom kolu mašine prethodno uključuje spoljni otpornik radi
smanjenja struje.
- U a - Ea
Ia =
Ra + RV
R Prednost: kočioni moment se razvija i pri mirovanju, odnosno
pri nultoj brzini obrtanja.

R Mana: energija kočenja se gubi i pretvara u toplotu na

spoljašnjem otporniku.

16