PST619- Polimerlerde Yüzey Kimyası ve

Yüzey İşleme Teknolojileri

Doç.Dr. Merve DANDAN DOĞANCI

merve.doganci@kocaeli.edu.tr
merwedandan@hotmail.com
mervedandan@gmail.com

1
YÜZEY ÖZELLİKLERİ
 Yüzey Analizi ve Yüzey Mühendisliği
 Yüzey mühendisliği geçmişten günümüze kadar elde
edilen birikim neticesinde, bugün uçak sanayinden
biyomedikal uygulamalara, paketleme sanayinden sert
kesici takım aletlerine kadar çok geniş bir sahada
uygulama alanı bulmaktadır.
 Her geçen gün artan talepler karşısında bilim insanları ve
ticari şirketler, mevcut durumu iyileştirmek ve ortaya
çıkan sorunları asgari seviyeye indirme çabası
içerisindedirler.
 Yüzey Mühendisliği
 Yüzey Mühendisliği, istenen özellikleri elde etmek ve
mevcut ürünün de işlevliğini geliştirmek için, bir malzeme
ya da elemanın yüzey özeliklerini, metalürjik,
mekanik, kimyasal, fiziksel, manyetik ve elektriksel
olarak ya da bir kaplama ilavesi sağlayarak iyileştirmedir.

 Yüzey mühendisliğinde amaç; belirli uygulamalar için en

ekonomik manada, optimum yüzey özellik tasarımlarını
verecek uygun teknolojilerin ortaya konmasını sağlamaktır.
Yüzey mühendisliği işlemleri
 Yüzey mühendisliği işlemleri, iki genel sınıfa ayrılabilir.
Bunlar, "yüzey hazırlama işlemleri" (temizlik, parlatma,
zımparalama vs.) ve "yüzey işlemleri"dir.
Yüzey mühendisliği teknolojileri iki
temel gruba ayrılabilir:
1. Yüzey İşlemleri: Bir malzeme yüzeyine başka bir
malzemenin difüzyonu neticesinde yüzeyde bir
bileşik tabakasının oluşturulması (nitrürleme,
karbürleme, borlama vb.)

2. Yüzey Kaplamaları: Bir malzeme yüzeyine

başka bir malzemenin katılması yada
çöktürülmesi (metal-alaşım-bileşik- seramik
kaplama, boya-cam-beton emaye kaplama,
polimer kaplama vb.)
Yüzey İşlemleri
 Parçada boyutsal bir değişime sebep olmadan (kasti
olarak büyüme ya da artırma yapmadan) yüzey
mikroyapısını ve/veya kimyasal bileşimini (olumlu
yönde) değiştirerek yüzey değişikliği (surface
modification) yapmak suretiyle (örneğin borlama),
 Parça üzerinde yeni bir tabakayı kasti olarak büyütme
şeklinde yüzey kaplama (surface coating) yaparak
(örneğin boyama),
 Ya da bu iki işlemin birlikte uygulandığı çift yüzey
işlemi (duplex surface treatment) ile sağlanmaktadır.
Neden Yüzey Analizi
 Malzeme bilimlerinde yüzey özelliklerinin
bilinmesi polimerlerde, ambalaj maddelerinde,
yarıiletken malzeme ve biyomalzemelerde ön
plana çıkmaktadır.
 Bugün tüm dünyada çeşitli araştırma merkezleri
ve laboratuvarlarda yeni bir malzeme türü
geliştirilirken öncelikle yüzey karakterizasyonu
ilk yapılması gereken çalışmaların başında
gelmektedir.
 Neden Yüzey Analizi

 Her malzemenin içinde bulunduğu veya

kullanıldığı ortamda çevresi ile ilk temas ettiği yer
yüzeyi olmaktadır.
Neden Yüzey Analizi
O halde kimyasal karakterizasyon kadar
yüzeylerin topolojisi ve morfolojisi yapıları ile
yüzeylerin kimyasal yapıları hakkında bilgiler
birleştiği zaman, katalitik aktiviteden biyo-
uyumluluğa kadar pek çok konudaki davranışların
mekanizmalarını açıklamak mümkün
olabilecektir.
 Yüzey yani dış görünüş
sadece malzemeler için önemli değildir!

 Dış görünüşün
önemli olduğu
pek çok
atasözünde bile
dile gelmektedir.
 Yüzey Analiz Yöntemlerinin Önemi
 Günümüzde malzeme bilimlerinde giderek önem
kazanan konuların başında yüzeylerin karakterizasyonu
ve analizi gelmektedir.
 Gerek fiziksel, gerekse kimyasal değişiklerin öncelikle
maddelerin birbiri ile teması ile başladığı düşünülürse
temas yüzeylerinin ayrıntılı fiziksel ve kimyasal
özelliklerinin bilinmesinin önemi kolayca anlaşılır.
 Yüzeyin Yapısı neden farklı olur
 Doğal Olarak değişebilir
 Yüzeyde oksidasyon
 İç materyalin oksitleri yüzeyde oluşabilir
 Fiziksel ve kimyasal olarak değişebilir;
 Altınla ince kaplama
 Cu ve Zn ile kaplama
 Uçların sertleştirilmesi
 Biyomateryallerin, hidrofilikliğini değiştirme (yüzey
modifikasyon)
Yüzey Analiz Yöntemlerinin
Kullanıldığı Alanlar
 Yüzey özellikleri - Bünye özellikleri
 Bir çok mühendislik sistemlerinde, kullanılan malzemelerin yüzey
özellikleri malzemenin bünye özelliklerinden çok daha önemlidir.
 Aşınma ve korozyona karsı direnç ile katalitik davranış örnek olarak
verilebilir.
 Malzemelerin yüzeylerinde nanoyapıların oluşturulmasıyla, buna
benzer yüzey özelliklerinin iyileştirilmesinin de mümkün olacağı
düşünülmektedir.
 Nanoyapılı Malzemelerin Özellikleri
 Yüzey özellikleri özellikle nanoyapılı malzemelerde öne
çıkmaktadır.
 Çok küçük tane boyutlarından dolayı, nanokristalli malzemeler,
konvansiyonel iri taneli polikristalli malzemelerle karşılaştırıldığında, daha
farklı ve genellikle çok iyileştirilmiş özellikler gösterirler. Bu özellikler,
 artan mukavemet/sertlik,
 yüksek yayınım,
 düşük yoğunluk,
 daha yüksek elektrik direnci,
 artan özgül ısı,
 daha yüksek termal genleşme katsayısı,
 daha düşük termal iletkenlik ve
 üstün nitelikli yumuşak manyetik özellikler
 olarak belirtilebilir
 Malzeme Hataları

 Hatalar, (aşınma ve korozyon

gibi) malzeme yüzeyinde baslar.
 Bu nedenle malzemenin yüzey
özelliklerinin bilinmesi ve
yüzey iyileştirmesi
işleminin yapılması,
malzemenin performansının
artırılmasında etki sahibidir.
 Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey Morfolojisi
 Yüzeydeki morfolojik yapılar makro ve mikro seviyede malzemeyi
aşınma ve korozyona karsı koruyan önemli faktörlerdir.
 Makro seviyede yüzeyin genel topografyası, yüzey morfolojisi için indeks
olarak kabul edilmektedir.
 Günümüzde optik mikroskoplar, AFM, SEM kullanımı, yüzey
özelliklerini direk etkileyen, daha ince detayları (tane, tane sınırı, farklı
fazlar, hatalar, poroziteler, vs.) incelenmesi imkanlarını son derece
artırmıştır.
Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey Pürüzlülüğü
 Malzeme yüzeyinde, aşınma veya çeşitli işlemler sonucu, yüzey üzerinde
oluşan düzgün olmayan yapılar veya pikler ve çukurlar şeklinde yüzey
pürüzlülükleri oluşur.
 Katı malzemenin yüzey pürüzlülüğü veya yüzey topografyası, yüzeyin
çevre ile interaktif proseslerini etkiler.
 Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey
Pürüzlülüğü
 Yapılan çalışmalarda yüzey
pürüzlülüğü ve aşınma arasında
kantitatif bir ilişki olduğu
saptanmıştır.
 Aynı zamanda yorulma
mukavemetinin, yüzey pürüzlülüğü
arttıkça düştüğü gözlemlenmiştir
Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey Mikroyapısı
 Malzemelerin aşınması yüzeyde bulunan farklı fazların dağılımına,
miktarına ve tipine bağlıdır.
 Malzemelerin mikro yada nano bileşenleri taneciklerden (grain),
çökeltilerden ve hatalardan oluşmaktadır.
 Mikro yada nano kristal yapılardaki bileşenlerin yada taneciklerin (grain)
miktarı ve dağılımı kadar matrisin tipide malzemenin aşınma, sürtünme,
kayganlık, suyu seven (hidrofilik), suyu sevmeyen (hidrofobik) ve diğer
özelliklerine etki eden önemli faktörlerdir.
 Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey Mikroyapısı
 Malzemelere Zr ilavesi iletkenliği artırmakla birlikte yüzey
mikroyapıda özellikle pürüzlülüğü artırıcı etkiler gösterir.
 İyileştirilmiş yüzeyde bulunan daha küçük taneler aşınma ve çatlak
dayanımını artırıcı rol oynarlar.
 İnce, düzgün olarak dağıtılmış sert çökelti fazları (karbürler, boritler,
alüminatlar vs.) malzemenin aşınma direnci özelliğini iyileştirirler.
Örneğin motor valflarında kullanılan Ni-Cr-Fe-Si-C alaşımında,
karbür ve silisitlerin miktarı ve dağılımı malzemenin yüksek sıcaklık
aşınma özelliklerini belirlemekte önemli rol oynamaktadır.
Makro, Mikro, Nano, Atomik Ölçekte yapılar
 Yüzey Kompozisyonu
 Yüzey kompozisyonu aşınmaya ve korozyona karsı direnç, süper
iletkenlik, termal iletkenlik, yüzey pürüzlülüğü gibi malzemelerin
kimyasal ve fiziksel manyetik ve elektrik özelliklerinde en önemli
rollerden birine sahiptir.
 Örneğin yüzeyin aşınmaya karsı direnç kapasitesi yüzey
kompozisyonunu değiştirerek veya yüzeyi aşınmaya karsı dirençli
kimyasal içeren bir malzemeyle kaplayarak önemli ölçüde
iyileştirilebilir.
 Yüzey Sertliği
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0257897207006093

 Sertlik, küçük yüzey alanı

içerisinde, malzemenin
plastik deformasyona karsı
gösterdiği direnç olarak
tanımlanabilir.
 Sertlik geleneksel olarak,
malzemenin yüzey hasarlarına
özellikle çatlaklara karşı
direnci ifade eden bir
karakteristiktir.
 Yüzey Sertliği
 Sertlik malzemenin tipine, yapısına ve gördüğü
işlemlere bağlıdır.
 Kristal bünyelerin sertliği basınçlı yük altındaki
elastiklik limitine ve elastiklik modülüne bağlıdır.
 Yüzey tabakasındaki bölgelerin sertliği servis boyunca,
özellikle aşınma, mikro yapılardaki değişikliğe bağlı
olarak değişebilir.
 Yüzey Sertliği ve ısıl işlem
 Isıl İşlem, metalleri belirli bir sıcaklıkta tavlayarak yapılarını istenilen
faza getirmek suretiyle yapılır.
 Daha sonra metal ani olarak soğutulur ve bu
sayede granüller yada tanecikler (grain) oda
sıcaklığında termodinamik açıdan denge fazı
(phase) olmayan bir faza hapsolmuş olur.
 Bu faz genellikle malzemenin daha üstün
mekanik özellikler gösterdiği bir fazdır.
 Örnek vermek gerekirse, demircilerin
kılıçları sağlamlaştırmak için dövdükten
sonra suya batırarak ani soğutması basit bir
ısıl işlemdir.
 Yüzey sertliği-Isıl işlem
 Termal olarak yapılan yüzey
işlemleri, yüzeyin sertlik
düzeyini artırma ve aşınma
değeri küçük değerler alacak
şekilde dizayn edilirler.
 Malzemenin sertliğinin artması
ile aşınma dayanımı da artar ama
aynı zamanda malzeme daha
kırılgan olur ve dayanıklılığı
azalır. Materials Characterization 45 (2000) 315- 326
 Malzeme Yüzey Özellikleri- Yüzey Gevrekliği
 Gevreklik, malzemenin iç ve dıs kuvvetlerin etkisiyle kalıcı
ayrılmalardan oluşan bir malzeme özelliğidir.
 Yüzey tabakalarında ve kaplamalarda gevreklik
istenmeyen bir özelliktir.
 Genellikle, gevreklik sertlikle bağlantılıdır; tabakalar yüksek
sertlik değerlerinde yüksek gevreklik değerleri alırlar.
Malzeme Yüzey Özellikleri - Mukavemet Özelliği

 Mukavemet, mekanik faktörlerin yıkıcı etkisine karsı

gösterilen direnç olarak tanımlanabilir.
 Bir katının kohezyon güçleriyle dış yüklere gösterdigi
direnç ya da bu yüklere karsı dayanımıdır.
 Mukavemet özelliği katının kırılma nedeni olan sınır
değerin tespit edilmesinde kullanılan bir özelliktir
Nano teknolojinin gelişmesi ile yüzey
analiz yöntemleri de önem kazanmıştır