ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

B’ – Γ’ Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης
 θεωρία
 ασκήσεις
Επιμέλεια:
Χατζ ηευαγγέλου Μαρία-Χρισ τίνα, φιλόλογος
Μαρία-Χρισ τίνα Χατζηευαγγέλου, φιλόλογος

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ
2
Μαρία-Χριστίνα Χατζηευαγγέλου, φιλόλογος Α.Π.Θ., ΜΡh
Περιεχόμενα
Βασικοί όροι ............................................................................................................................. 5
Υποκείμενο ρήματος – ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ πάντα!.................................................................. 6
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ .................................................. 7
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ
ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ........................................................................................................................... 8
Η ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ..................................................... 10
Τα είδη των μετοχών ................................................................................................................. 12
Υποκείμενο μετοχής.................................................................................................................. 13
Τα είδη των απαρεμφάτων ........................................................................................................ 13
Υποκείμενο απαρεμφάτου ......................................................................................................... 14
Σύστοιχο Αντικείμενο ............................................................................................................... 19
ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ........................................................................................................... 19
Κατηγορούμενο ........................................................................................................................ 19
Επιρρηματικό κατηγορούμενο ................................................................................................... 20
Ονοματικοί προσδιορισμοί ........................................................................................................ 23
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί ................................................................................................... 27
Προθέσεις................................................................................................................................. 29
Ο β’ όρος σύγκρισης ................................................................................................................. 33
ὡς............................................................................................................................................. 37
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ / ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ – ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ......... 38
έλξη του αναφορικού ................................................................................................................ 41
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ορισμός :.................................................... 45
Δοτική προσωπική .................................................................................................................... 50
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική ......................................................................... 52
Εκφορά ποιητικού αιτίου:.......................................................................................................... 55
ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ..................................................................................................... 58
Επιθετικές μετοχές .................................................................................................................... 58
Κατηγορηματικές μετοχές ......................................................................................................... 60
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ................................................................................................ 63
ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ........................................................................................................ 69
ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ............................................................................................................... 69
Ρήματα που παίρνουν Αντικείμενο + Κατηγορούμενο !!!! .......................................................... 69
Σύνδεσμοι................................................................................................................................. 73
δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις ........................................................................................ 74
Υποθετικός Λόγος .................................................................................................................... 83
3
ἄν ............................................................................................................................................. 87
Πλάγιος Λόγος.......................................................................................................................... 91
Εξαρτημένος Υποθετικός Λόγος.............................................................................................. 103
Ανάλυση μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση ........................................................................... 106
Σύμπτυξη δευτερεύουσας σε μετοχή ........................................................................................ 112
ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ σε –τέος, -τος .................................................................................... 115
4
Θεωρία Συντακτικού
Βασικοί όροι
Περίοδος: το τμήμα του γραπτού λόγου που περικλείεται ανάμεσα σε δύο τελείες.
Ημιπερίοδος: το τμήμα του γραπτού λόγου που τουλάχιστον στο ένα του άκρο έχει
άνω τελεία (στο άλλο μπορεί να υπάρχει τελεία ή άνω τελεία).
Πρόταση: το μικρότερο τμήμα του λόγου με αυτοτελές νόημα. Έχει οπωσδήποτε ρήμα
–εκτός κι αν είναι ελλιπής.
Οι προτάσεις χωρίζονται:
1. κατά το περιεχόμενο:
α. κρίσεως (άρνηση: οὐ), π.χ. Αἰσχύλος ἦν τραγωδός
Εκφέρονται με:
οριστική (πραγματικό)
δυνητική οριστική (οριστική ιστορικού χρόνου + ἂν = μη πραγματικό)
μτφ: θα + παρατατικός
δυνητική ευκτική(ευκτική κάθε χρόνου εκτός Μέλλοντα + ἂν = δυνατόν
στο παρόν κ μέλλον), μτφ: θα + παρατατικός
β. επιθυμίας (άρνηση: μή), π.χ. Γνῶθι σαυτόν
Εκφέρονται με: υποτακτική, προστακτική, ευχετική ευκτική ή οριστική
(μακάρι…)
γ. ερωτηματικές (;), π.χ. Σπονδάς ἤ πόλεμον ἀπαγγελῶ;
δ. επιφωνηματικές(!), π.χ. Εἰπέ μοι τήν ἀλήθειαν !
2. κατά τη σχέση μεταξύ τους:
α. κύριες: στέκει μόνη της στο λόγο κι εκφράζει πλήρες νόημα
β. δευτερεύουσες: δεν στέκει μόνη της στο λόγο, αλλά μπαίνει σαν
προσδιορισμός μιας κύριας.
Κύρια στοιχεία της πρότασης

Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή
Αντικείμενο
ΥποκείμενοΡήμα Υποκείμενο  Ρήμαποιητικό αίτιο
Κατηγορούμενο
Υποκείμενο: το πρόσωπο ή το πράγμα, για το οποίο γίνεται λόγος σε μία πρόταση,

αυτό που ενεργεί.
Ρήμα: η λέξη που δηλώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί ή πάσχει ή βρίσκεται σε ουδέτερη
κατάσταση
Αντικείμενο: η λέξη ή φράση που δηλώνει πού μεταβαίνει η ενέργεια του υποκειμένου
Ποιητικό Αίτιο: η λέξη που δηλώνει από πού προκύπτει η ενέργεια ρήματος
παθητικής φωνής. Εκφέρεται: ἀπό, ἐκ, παρά, προς, ὑπό + γενική
ή με απρόθετη δοτική
Κατηγορούμενο: η λέξη που δηλώνει τι λογής είναι το υποκείμενο
5
Υποκείμενο ρήματος – ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ πάντα!

Μπορεί να είναι:
1. ουσιαστικό
2. επίθετο
3. αντωνυμία, αριθμητικό
4. επιθετική μετοχή
5. απαρέμφατο
6. οποιαδήποτε φράση με άρθρο ονομαστικής
7. δευτερεύουσα ονοματική πρόταση(αναφορική)
8. εμπρόθετος προσδιορισμός: εἰς, πρός, περί, ἀμφί, ὑπέρ: αιτιατική χρόνου ή ποσού
ἐπί +αιτιατική έκτασης
κατά + αιτιατική μερισμού
* Όταν το ρήμα βρίσκεται στο τρίτο ενικό πρόσωπο, τότε είναι δυνατό
να είναι το υποκείμενό του μια λέξη ουδετέρου γένους στον
πληθυντικό αριθμό (αττική σύνταξη),π.χ. τά παιδία παίζει.
ΑΣΚΗΣΗ:Να χαρακτηρίσετε τις κύριες προτάσεις ως προς το περιεχόμενο (κρίσεως,

επιθυμίας, ερωτηματικές, επιφωνηματικές) και να εντοπίσετε το υποκείμενο του
ρήματος:
1. Πλησίον ἦν σταθμός.
2. Εἰπέ μοι τἀληθῆ.
3. Το δίς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἐστί ἀνδρός σοφοῦ.
4. Ἡ ἐπιστολή ὑπό βασιλέως ἐπέμφθη.
5. Πόσοι ἀπέθανον;
6. Δέξαιτο ὑμᾶς ὁ πατήρ.
7. Εἰσίν οἱ ἀγαθοί εὐδαίμονες;
8. Πῶς ἔχουσιν οἱ κάτω;
9. Καλόν τέκνον τέρψις γονέων ἐστί.
10. Τά θηρία μέν καλά μεγάλα δέ ἐφαίνετο!
11. Πρόσδεξαι, Κύριε, τήν δέησιν ὑμῶν.
12. Ἡ πόλις κατέστη φρούριον .
13. Τοῦτο δέδοται μοι ἐκ Θεοῦ.
14. Χρόνου φείδου.
15. Οἱ πελτασταί ἦσαν περί τούς χιλίους.
16. Τίς δύνηται αψηφᾶν τόν κίνδυνον;
6
17. Ἒφυγον περί τούς ἐκατό.

18. Ἀμφί τούς εἴκοσι ἀπέθανον.
19. Το λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν.
20. Καλοί οἱ παῖδες εἰσίν!
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Ορισμός
Απρόσωπα ή τριτοπρόσωπα λέγονται τα ρήματα που βρίσκονται σε γ΄ ενικό
πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο ένα πρόσωπο ή πράγμα.
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

Αποκλειστικώς απρόσωπα ρήματα είναι μόνο το χρὴ (= πρέπει, είναι ανάγκη) και
το ἔξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται).
Τα υπόλοιπα προέρχονται από προσωπικά ρήματα:
α) ενεργητικά, όπως: β) παθητικά, όπως:

· δοκεῖ (= φαίνεται, νομίζεται,
θεωρείται)
· δεῖ, πρέπει, προσήκει (= πρέπει, · λέγεται, ἀγγέλλεται, θρυλεῖται,
επιβάλλεται, αρμόζει) ἄδεται, (= λέγεται, διαδίδεται)
· ἔνεστι, πάρεστι, ἔστιν (= είναι · ὁμολογεῖται (= αναγνωρίζεται)
δυνατό) · νομίζεται (= θεωρείται)
· μέλλει (= πρόκειται) · ἐπέρχεταί τινι, παρίσταταί τινι (=
· σημαίνει (= δίνεται σημείο) έρχεται στο νου κάποιου)
· μέλει τινί (= ενδιαφέρει κάποιον)· εἴμαρται (= είναι πεπρωμένο,
· δηλοῖ (= είναι φανερό) είναι ορισμένο από τη μοίρα)
· φιλεῖ (= συνηθίζεται) · ἁμαρτάνεται (= γίνεται σφάλμα)
· διαφέρει (= υπάρχει διαφορά) · εἰκάζεται (= συμπεραίνεται)
· · ὥρισται (= είναι καθορισμένο)
παρέχει (= παρουσιάζεται ευκαιρία) · ἐνδέχεται, ἐγγίγνεται (= είναι
· ἔοικε (= φαίνεται) ενδεχόμενο)
· προχωρεῖ (= πάει καλά) · προβεβούλευται (= έχει βγει
· λυσιτελεῖ, συμφέρει (= συμφέρει) προκαταρτική απόφαση)
· ἐγχωρεῖ (= είναι δυνατό, · ἐγγίγνεται (= επιτρέπεται)
επιτρέπεται)
· ἀρκεῖ (= είναι αρκετό)
7
Οι απρόσωπες εκφράσεις σχηματίζονται:

α) από ουδέτερο επιθέτου και το β) από ουδέτερο μετοχής και το
ρήμα ἐστί: ρήμα ἐστί:
· ῥᾴδιόν ἐστι (= είναι εύκολο) · εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό)
· οἷόν τ΄ἐστι (= είναι δυνατό) · χρεών ἐστί (= είναι αναγκαίο)
· δῆλόν ἐστι (= είναι φανερό) · προσῆκόν ἐστι (= αρμόζει)
· δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό) · δεδογμένόν ἐστι (= έχει
· προσῆκόν ἐστι (= είναι πρέπον) αποφασιστεί)
· χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο) · καθεστηκός ἐστι (= είναι
· ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό) καθορισμένο)
· πλημμελές ἐστι (= είναι ανάρμοστο) · δυνατόν ἐστι (= είναι δυνατό)
γ) από αφηρημένο ουσιαστικό και το δ) από (τροπικό) επίρρημα και το
ρήμα ἐστί: ρήμα ἔχει:
· ἀνάγκη ἐστί (= είναι ανάγκη)
· ὥρα ἐστί (= είναι ευκαιρία)
· ἀκμή ἐστι (= είναι η πιο κατάλληλη
στιγμή)
· ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο)
· σχολή ἐστι (= υπάρχει διαθέσιμος
· ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο)
χρόνος)
· εὖ ἔχει (= είναι καλό)
· θέμις ἐστί (= υπάρχει νόμος /
· ἀρκούντως ἔχει (= είναι αρκετό)
συνήθεια)
· προσηκόντως ἔχει (= είναι πρέπον)
· ἔργον ἐστί (= είναι επίπονο /
· αἰσχρῶς ἔχει (= είναι ντροπή)
δύσκολο)
· καλῶς ἔχει (= είναι καλό)
· ἔργον ἐστί τινος (= είναι καθήκον
· κακῶς ἔχει (= είναι κακό)
κάποιου)
· κίνδυνός ἐστι (= υπάρχει κίνδυνος)
· λόγος ἐστί (= λέγεται)
· ἔθος ἐστί (= συνηθίζεται)
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ

ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ
Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις δέχονται ως υποκείμενο:
α) άναρθρο απαρέμφατο, τελικό ή ειδικό:
π.χ. Τοὺς νόμους δεῖ τηρεῖν τοὺς δικάζοντας (= Oι δικαστές πρέπει να τηρούν τους
νόμους)
β) δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, ειδική, ενδοιαστική ή πλάγια
ερωτηματική:
π.χ. Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν Λακεδαιμόνιοι (= Aνακοινώθηκε ότι οι
Λακεδαιμόνιοι είχαν ηττηθεί)
γ) αφηρημένη σύστοιχη έννοια που ενυπάρχει στο απρόσωπο ρήμα και
προκύπτει αν αυτό αναλυθεί σε απρόσωπη έκφραση:
8
π.χ. πολεμεῖται = γίγνεται πόλεμος παρεσκεύασται = γεγένηται

παρασκευή
Τυπικά τα ρήματα αυτά δεν έχουν υποκείμενο
Τέτοια ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα είναι συνήθως:

α) τα παθητικά απρόσωπα:
 πολεμεῖται = πόλεμος γίγνεται
 παρεσκεύασταί τινι = παρασκευή γεγένηται
 ηὖκται = εὐχή γεγένηται
β) τα ενεργητικά απρόσωπα:
 μέλει τινι τινός = μέλησὶς ἐστί τινί τινός (= φροντίζει κάποιος για κάτι)
 μεταμέλει τινι τινός = μεταμέλεια ἐστί τινι τινός (= μετανοεί κάποιος για κάτι)
 μὲτεστί τινι τινός = μετουσία ἐστί τινι τινός (= διεκδικεί κάτι, μετέχει κάποιος
σε κάτι)
 δεῑ μοι τινός = ἔνδεια ἐστί τινι τινός (= χρειάζεται κάποιος κάτι)
Σημείωση:
Σε αυτές τις περιπτώσεις το «τινός» είναι αντικείμενο και σπανίως τίθεται σε
αιτιατική.
Η γενική όμως που συνοδεύει το ρήμα «μεταμέλει» θεωρείται γενική της αιτίας.
γ) ρήματα που δείχνουν φυσικά ή καιρικά φαινόμενα:

 ὕει = ὑετός γίγνεται (= βρέχει)
 νίφει = πίπτει χιών (= χιονίζει)
 συννέφει = νέφος γίγνεται (= συννεφιάζει)
 συνεσκόταζε = σκότος ἐγίγνετο (= σκοτείνιασε, έπεσε σκοτάδι)
 ἐκείνου τοῦ μηνός ἔσειε = σεισμός ἐγένετο (= έγινε σεισμός)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Οι απρόσωπες εκφράσεις «δῆλόν ἐστι» και «φανερόν ἐστι» δεν δέχονται ποτέ ως
υποκείμενο απαρέμφατο, αλλά ονοματική ειδική ή πλάγια ερωτηματική πρόταση:
π.χ. Δῆλον ἐγένετο τοῖς Θηβαίοις ὅτι ἐμβαλοῖεν οἱ Λακεδαιμόνιοι.
(= Έγινε φανερό στους Θηβαίους ότι θα εισβάλουν οι Λακεδαιμόνιοι)
2. Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία, εφόσον το

υποκείμενο του ρήματος δεν γίνεται να συμπίπτει με το υποκείμενο του απαρεμφάτου
3. Το ρήμα «δεῖ» είναι προσωπικό όταν συντάσσεται με μία από τις γενικές: «μικροῦ,
«πολλοῦ», «ὀλίγου», «τοσούτου», «ἑνός», «δυοῖν»
4. Στην απρόσωπη έκφραση «ἔργον ἐστί τινός», το «ἔργον» συχνά παραλείπεται και
η γενική «τινός» είναι κτητική:
π.χ. Ἄρχοντος (ἔργον) ἐστί ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἀρχομένων (= Είναι έργο του άρχοντα να
φροντίζει το λαό)
9
5. Το ρήμα «δοκεῖ» όταν συντάσσεται με τελικό απαρέμφατο είναι απρόσωπο και

μεταφράζεται: φαίνεται καλό να..
Όταν όμως συντάσσεται με ειδικό απαρέμφατο είναι συνήθως προσωπικό και
μεταφράζεται: νομίζει κάποιος ότι..
6. Όταν στην πρόταση υπάρχει ονομαστική τότε η σύνταξη είναι προσωπική:

π.χ. Λέγεται Ἀλκιβιάδης εἶναι ἐν Λακεδαίμονι (= Λένε ότι ο Αλκιβιάδης βρίσκεται στην
Λακεδαίμονα)
Η ΔΟΤ ΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤ ΗΝ ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤ ΑΞΗ

Η δοτική προσωπική είναι η δοτική που συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα και τις
απρόσωπες εκφράσεις και δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοιά
τους, το πρόσωπο δηλαδή για το οποίο υπάρχει η γίνεται κάτι. Αποτελεί λοιπόν
το λογικό υποκείμενο του ρήματος
π.χ. Ἐμοί προσήκει λέγειν (= Πρέπει να μιλήσω)
Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του

απαρεμφάτου που λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος
π.χ. Ἐμοί προσήκει λέγειν (= Πρέπει να μιλήσω)
προσήκει: ρήμα λέγειν: υποκείμενο του ρήματος, τελικό απαρέμφατο
ἐμοί: δοτική προσωπική άρα, υποκείμενο του απαρεμφάτου: μὲ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Η δοτική προσωπική που συνοδεύει τα ρήματα «δοκεῖ» και «φαίνεται»
χαρακτηρίζεται δοτική προσωπική (του ενεργούντος προσώπου), όταν λειτουργούν ως
απρόσωπα. Όταν όμως λειτουργούν ως προσωπικά ,τότε η δοτική προσωπική
χαρακτηρίζεται του κρίνοντος προσώπου.
2. Τα ρήματα «χρὴ» (πάντα) και «δεῖ» (συνήθως) δεν συντάσσονται με δοτική
προσωπική, αλλά αντί για δοτική τίθεται συνήθως αιτιατική προσώπου ως υποκείμενο
του απαρεμφάτου: π.χ. Οὐ πόνου πολλοῦ με δεῖ (= Δεν χρειάζεται να μπω σε μεγάλο
κόπο)
3. Η δοτική προσώπου που συντάσσεται με απρόσωπα ρήματα, τα οποία προκύπτουν
από ρήματα προσωπικά μεταβατικά που συντάσσονται με δοτική είναι αντικείμενο:
π.χ. Οὐ συμφέρει τοῖς τυράννοις (= Δεν συμφέρει τους τυράννους)
4. Η δοτική προσωπική παραλείπεται συχνά:
α) όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα
β) όταν είναι γενική και αόριστη, οπότε εννοούμε ένα από τα: «τινί», «ἡμῖν», «τοῖς
ἀνθρώποις»
γ) όταν είναι η ίδια με το υποκείμενο του απαρεμφάτου που εξαρτάται από το
απρόσωπο
10
ΑΣΚΗΣΗ: Να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα – απρόσωπες εκφράσεις και

να εντοπίσετε το υποκείμενό τους.
1. Ἒδοξεν αὐτοῖς τούς ἐπιόρκους κολάσαι.
2. Δῆλον ἦν ὅτι Σωκράτης οὐκ ἠδίκει.
1. Λέγεται τόν Κῦρον τεθνάναι.
2. Δεῖ ὑμᾶς ἀκοῦσαι τά ἔργα αὐτῶν.
3. Χρή λέγειν τά καίρια.
4. Φόβος ἐστί μή τοῦτο γένηται.

5. Ὣρα ἐστί ὑμῖν ποιεῖν ταῦτα.
6. Οὐ ῥᾴδιον ἐστί μεταβαλεῖν τήν φύσιν.
7. Ἀνάγκη ἐστί φυλάττειν τά τῆς πόλεως.
8. Ὁμολογεῖται τήν πόλιν ἡμῶν ἔνδοξον εἶναι.
9. Ἠγγέλθη Ἐλάτεια κατειλῆφθαι.
10. Προσήκει τούς στρατιώτας γενναίους εἶναι.
11. Ἒξεστιν ῆμῖν εὐδαίμοσι γενέσθαι.
12. Οὐ μοι μέλει ἡττᾶσθαι ὑπό βαρβάρων.
1. Να βρεθούν τα ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα και να συνταχθούν:
1. Οὐδέν μέλει ὑμῖν τῆς ὑμετέρας σωτηρίας.
2. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μέτεστιν ἀρχῆς.
3. Μεταμέλει μοι τῶν πεπραγμένων.
4. Τοῖς πρότερον ἡμαρτηκόσιν μετέμελεν.
5.Οὐ μέτεστι αὐτοῖς Ἐπιδάμνου.

6. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μετέστι ἀρχῆς.
7.Μελέτω σοι τοῦ πλήθους.
8. Νῦν τοίνυν ὑμῖν μεταμελησάτω τῶν πεπραγμένων
2. Να βρείτε αν τα υπογραμμισμένα ρήματα είναι προσωπικά ή απρόσωπα και

το υποκείμενό τους:
1.Λέγεται τοίνυν ἐκεῖνον τειχίζειν.
11
2. Οὐκοῦν γέλοιός σοι φαίνομαι εἶναι, ὦ Σώκρατες.

3. Ἔδοξεν αὐτοῖς ἐλθοῦσιν ὡς τοὺς Ἀθηναίους ξυμμάχους γενέσθαι.
4. Εὐαγόρας μικροῦ ἐδέησεν Κύπρον ἅπασαν κατασχεῖν.
5. Ἐπειδή ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ Δημοσθένῃ ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις
ἤδη τοῦ στρατεύματος ἐγένετο.
Τ α είδη των μετοχών

Από άποψη περιεχομένου :
α. Επιθετική β. Κατηγορηματική γ. Επιρρηματική
που ότι/να 1. χρονική αφού, όταν , ενώ

ο οποίος 2. αιτιολογική επειδή
όσοι 3. υποθετική αν
4. εναντιωματική αν και
5. τελική για να (ΜΕΛΛΟΝΤΑ)
6. τροπική -οντας
-μενος
με το να….
χωρίς να
Από άποψη σύνταξης :

α. Συνημμένες: λέγονται οι μετοχές, όταν το υποκείμενό τους δεν ανήκει
αποκλειστικά σ’ αυτές, αλλά αποτελεί συντακτικό όρο της πρότασης στην οποία
ανήκει η μετοχή
π.χ. Οἱ δέ πρέσβεις ἀκούσαντες ταῦτα ἔφυγον (το υποκείμενο της μετοχής «οι
πρέσβεις» είναι πρώτα και υποκείμενο του ρήματος – άρα, η μετοχή είναι συνημμένη
στο υποκείμενο του ρήματος)
β. Απόλυτες: λέγονται οι μετοχές, όταν το υποκείμενό τους δεν παίζει κανέναν άλλο
συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση. Εφόσον πρόκειται για προσωπικό ρήμα, η απόλυτη
μετοχή θα βρίσκεται σε γενική πτώση.
π.χ. Γενομένης ἐκκλησίας Σωκράτης ἦλθε.
Εάν πρόκειται όμως για απρόσωπο ρήμα, η μετοχή τους τίθεται σε αιτιατική ενικού
ουδετέρου γένους και είναι κατά κανόνα εναντιωματική. Η σύνταξή της είναι όμοια
με αυτή των απρόσωπων ρημάτων.
π.χ. ἐξόν διαβιβάσαι τό στράτευμα οὐκ ἠθέλησε.
12
Υποκείμενο μετοχής
1. Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενό της σε γένος, αριθμό και πτώση.
2. Όταν η μετοχή βρίσκεται σε ονομαστική, έχει πάντοτε το ίδιο υποκείμενο με το
ρήμα
3. Η επιθετική μετοχή έχει πάντοτε υποκείμενο το άρθρο της.
4. Η μετοχή απρόσωπου ρήματος/έκφρασης δέχεται υποκείμενο απαρέμφατο ή
ονοματική δευτερεύουσα πρόταση
ΑΣΚΗΣΗ: Να βρείτε το υποκείμενο των μετοχών και να τις χαρακτηρίσετε ως

απόλυτες ή συνημμένες:
1. Ἰσμηνίας πρεσβεύων ὑπέρ τῆς πατρίδος ἐβούλετο μάχεσθαι.
2. Ἀγησίλαος ἔγνω Κλέαρχον σπεύδοντα.
3. Θράσυλλος ἀπήγαγε τήν στρατιάν πλευσούμενος εἰς Ἒφεσον.
4. Γενομένων τούτων άγγελος αφικνεῖται ἐς Λακεδαίμονα.
5. Κλέαρχος ἔπεμψε τινά ἐροῦντα τήν ἀλήθειαν.
6. Ὁ δε Θρασύβουλος καταβαίνει ἐς Πειραιᾶ συνειλεγμένων ἢδη τῶν στρατηγῶν.
7. Ὑμῶν μή κελευσάντων, οὐκ ἄν ἦλθον.
8. Ἀφικομένης τῆς Παράλου ἐλέγετο ἡ συμφορά.
9. Μαθόντες ταῦτα ἢλθομεν βοηθήσοντες ὑμῖν πολέμου ὄντος.
10. Γεγενημένης τῆς μάχης ἄλλοι πελτασταί κετέφθασαν.
11. Ὂχλος οἴχετο πολύς φοβουμένων των κατοίκων.
12. Ἀγγελθέντος τούτου οἱ Ἀθηναῖοι ἐβουλέυοντο ὅ,τι χρή ποιεῖν.
13. Ἐξόν ὑμῖν σωθῆναι οὐκ ἠθελήσατε.
14. Μετόν ἡμῖν ἄγειν εἰρήνην πόλεμον εἱλόμεθα.
15. Ἐνίκησαν ἡγουμένου Ἀγηστρατίδου.
Τ α είδη των απαρεμφάτων

Άναρθρα απαρέμφατα
Ειδικό απαρέμφατο: μεταφράζεται με ειδική πρόταση (ότι). Εξαρτάται από ρήματα
λεκτικά , δοξαστικά (νομίζω, θεωρώ, κτλ) ,γνωστικά και αισθητικά και παίρνει
άρνηση οὐ..
Τελικό απαρέμφατο: μεταφράζεται με βουλητική πρόταση (να). Εξαρτάται από
ρήματα που εκφράζουν επιθυμία, δυνατότητα, προτροπή, απαγόρευση,
εξαναγκασμό(…) και παίρνει άρνηση μή.
13
Έναρθρα απαρέμφατα
Έχει τέσσερις πτώσεις:
ονομαστική: τό γράφειν γενική: τοῦ γράφειν
δοτική: τῷ γράφειν αιτιατική: τό γράφειν
Λειτουγεί ως όνομα! Μπορεί δηλαδή να είναι υποκείμενο, αντικείμενο, μέσα σε

εμπρόθετο προσδιορισμό, κ.τ.λ.
Υποκείμενο απαρεμφάτου
1. Τίθεται σε αιτιατική, όταν είναι διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος
(ετεροπροσωπία)
2. Τίθεται σε ονομαστική, όταν είναι και υποκείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία)
3. Ολόκληρη πρόταση/απαρέμφατο, όταν το πρώτο προέρχεται από απρόσωπο ρήμα.
4. Αν ένα απαρέμφατο είναι υποκείμενο σ’ ένα απρόσωπο ρήμα/έκφραση, τότε το
δικό του υποκείμενο μπαίνει πάντοτε σε πτώση αιτιατική. Αν δεν υπάρχει, τη
βγάζουμε από τη δοτική προσωπική που βρίσκεται εκεί γύρω.
ΑΣΚΗΣΗ: Να βρείτε το υποκείμενο των απαρεμφάτων και να δηλώσετε εάν

πρόκειται για ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία:
1. Ὢμοσαν οἱ Ἓλληνες καί ὁ Ἀριαῖος σύμμαχοι ἔσεσθαι.
2. Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο Κῦρον εὐτυχῆσαι.

3. Ἡ ἀρχή λέγεται εἶναι ἥμισυ τοῦ παντός.
4. Οἱ ἂνθρωποι τήν Δάφνην φασί γενέσθαι δένδρον.
5. Κῦρος ᾤετο τούς Ἓλληνας εἰς μάχην τετάχθαι.
6. Ἀριστοτέλης ἔφη τάς μέν ρίζας παιδείας πικράς εἶναι, τόν δέ καρπόν γλυκύν.
7. Δίκαιόν ἐστί τόν εὖ πράττοντα μεμνῆσθαι ὑπό θεοῦ.
8. Αἰγινῆται ἔλεγον οὐκ αὐτόνομοι εἶναι.
9. Παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ ελθεῖν.
10. Οἱ ἔφοροι ἐπέστειλαν Σαμίῳ ὑπηρετεῖν Κύρῳ.
11. Οἱ Λακεδαιμόνιοι βούλονται διαμένειν ἐν τῷ χωρίῳ.
12. Φημί τούτους οὐ πονηρούς πολίτας ἔσεσθαι.
13. Τινές νομίζουσι τούτους γιγνώσκειν τάς ὁδούς.
14. Θεόπομπος ὁ Χῖος τήν ἂμπελον ἱστορεῖ εὑρεθῆναι ἐν Ὀλυμπίᾳ.
15. Ἡγοῦμαι ὑμᾶς ἐμοί εἶναι εὔνοους.
14
ΑΣΚΗΣΗ: Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο του απαρεμφάτου:

1. Παῦσαι τοῦ κλαίειν.
2. Τό σιγᾶν κρεῖττον ἐστί τοῦ λέγειν.
3. Αἱ τῶν Ἀθηναίων νῆες ἦσαν ἀντιταγμένοι διά τό μάχεσθαι βέλτιον.
4. Σωκράτης δεινότατος ἦν τό διδάσκειν τήν ἀρετήν.
5. Ἒστε ταχεῖς εἰς τό ἀκοῦσαι, βραδεῖς εἰς τό λέγειν.
6. Οὐδέποτε ἡγησάμην ῥᾲδιον εἶναι τό πεῖσαι ὑμᾶς.
7. Μνήσθητι τοῦ παρελθεῖν, παῖ!
8. Μή νομίσητε ὃτι ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον.
9. Μένων ἠγάλλετο τῷ ἐξαπατᾶν δύνασθαι.
10. Τό γάρ λέγειν ὡς δεῖ, ποιούμεθα μέγιστον σημεῖον τοῦ εὖ φρονεῖν.
11. Πονηροί φιλοχρήματοι εἰσί διά τό τοῦ κέρδους ὀρέγεσθαι.
12. Ἀγησίλαος ἦν αξιώτατος ἂρχειν.
13. Λέγω τοῦτο χαλεπόν, τό μέν ἐμέ ἡγεῖσθαι φαῦλον, ἐμοί δέ χρῆσθαι
ἀναγκάζεσθαι.
14. Ξενοφῶν ἦν ἐραστής τοῦ εἰδέναι τήν ἀλήθειαν.
15. Ἀναγκαῖον ἐστί τό πείθεσθαι πάντας τοῖς νόμοις.
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ είναι το απαρέμφατο εκείνο που δεν έχει άμεση συντακτική σχέση με
το ρηματικό τύπο (ρήμα) ή ονοματικό τύπο (απαρέμφατο – μετοχή) της πρότασης. Τα
απαρέμφατα αυτής της κατηγορίας δεν τίθενται ως υποκείμενα ή αντικείμενα σε
ρήματα, απλά επηρεάζονται από ρήματα ή λέξεις και αποκτούν επιρρηματική
σημασία. Κατά συνέπεια λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν
τον σκοπό, την αναφορά, το αποτέλεσμα.
α] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ
Πρόκειται για το απαρέμφατο εκείνο που ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση

(μεταφράζεται = ώστε να…). Προσδιορίζει ρήματα ουδέτερης ή παθητικής διάθεσης,
15
που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια, κίνηση, παροχή, εκλογή, επιτυχία

(ποιῶ, φέρω, ἥκω, ἔρχομαι, βαίνω κ.α.). Δέχεται άρνηση μή.
π.χ. Ἐποίησαν ἐλθεῖν τούς Ἀθηναίους ἐνταῦθα : Ενήργησαν ώστε να έλθουν οι

Αθηναίοι εκεί.
ᾙρέθη λόγῳ ἐπαινέσαι τούς ἄνδρας : Εκλέχθηκε ώστε να επαινέσει με λόγια τους
άνδρες.
β] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ
Πρόκειται για το απαρέμφατο εκείνο που ισοδυναμεί με τελική πρόταση

(μεταφράζεται = για να…). Προσδιορίζει ρήματα ενεργητικής διάθεσης, που δηλώνουν
σκόπιμη ενέργεια, κίνηση, παροχή, εκλογή, επιτυχία. Το απαρέμφατο αυτό βρίσκεται
συχνά σε χρόνο μέλλοντα.
π.χ. Ἀφίχθησαν πολεμεῖν : Έφτασαν για να πολεμήσουν.

Κατέλιπεν τούς στρατιώτας φυλάττειν : Άφησε τους στρατιώτες για να φυλάνε.
γ] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
Πρόκειται για απαρέμφατα που τοποθετούνται μετά από επίθετα (και εξαρτώνται
από αυτά) που δηλώνουν ικανότητα, δυνατότητα, αρμοδιότητα, αναγκαιότητα
: ἄξιος, ἀνάξιος, ἰκανός, δεινός, ἡδύς, πικρός, καλός, χαλεπός κ.α. Μεταφράζονται
= ως προς να …, στο να… . Το απαρέμφατο αυτό ονομάζεται όχι μόνο απαρέμφατο της
αναφοράς, αλλά και του «κατά τι».
π.χ. Κῦρος κάλλιστος ἦν ἱδεῖν : ο Κύρος ήταν ωραιότατος ως προς την εμφάνιση.
Ὑμεῖς πάντων ἐστέ ὀξύτατοι γνῶναι τά ῥηθέντα : Εσείς είσαστε από όλους οι πιο
κατάλληλοι στο να γνωρίζετε τα όσα ειπώθηκαν.
δ] ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ
Πρόκειται για εκείνο το απαρέμφατο που δεν εξαρτάται από κάποιο άλλο τύπο και
αποτελεί στερεότυπη φράση που ισοδυναμεί με επιρρηματικό προσδιορισμό της
αναφοράς ή του σκοπού. Αυτά τα απαρέμφατα προσδιορίζουν το περιεχόμενο όλης
της πρότασης στην οποία βρίσκονται. Οι πιο συνηθισμένες και αντιπροσωπευτικές
περιπτώσεις απόλυτου απαρεμφάτου (και όχι οι μοναδικές) είναι οι παρακάτω :
ὡς ἐμοί δοκεῖν = κατά τη γνώμη μου

ὡς ἔπος εἰπεῖν = για να το πω έτσι, σχεδόν
ὡς ἀπλῶς εἰπεῖν = για να το πω γενικά, σύντομα
ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν = για να ανακεφαλαιώσω
16
οὕτως εἰπεῖν = γενικά, σχεδόν

συντόμως εἰπεῖν = για να μιλήσω σύντομα
ὡς συνελόντι εἰπεῖν = για να μιλήσω σύντομα
ὡς διά βραχέων εἰπεῖν = για να μιλήσω σύντομα
ὡς ἐν βραχεῖ εἰπεῖν = για να μιλήσω σύντομα
ὀλίγου δεῖν = σχεδόν, λίγο έλειψε
μικροῦ δεῖν = σχεδόν, λίγο έλειψε
τό ἐπ’ ἐμοί εἶναι = όσον εξαρτάται από εμένα
ἑκών εἶναι = θεληματικά
ὡς (ἀπ)εικάσαι = όσο μπορεί να συμπεράνει κανείς
ὡς γέ οὕτως ἀκοῦσαι = για να το ακούσει κανείς έτσι απλά
π.χ. Ὡς γάρ εἰπεῖν ἀπλῶς, ἅπαντες ὑπάρχειν ἐγνωκότες μοι δοκεῖτε : για να μιλήσω
σύντομα …
ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΡΘΡΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ :
Είναι ένα συνηθισμένο σχετικά φαινόμενο στην αρχαία ελληνική γλώσσα το

απαρέμφατο να αντικαθιστά το ρήμα μιας πρότασης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει στις
παρακάτω περιπτώσεις :
① Σε απαρεμφατική πρόταση : πρόκειται για τη δευτερεύουσα εκείνη πρόταση

(συμπερασματική ή χρονική) η οποία δεν εκφέρεται με ρήμα αλλά αντί αυτού με
απαρέμφατο. Με απαρέμφατο μπορούν να εκφέρονται οι δευτερεύουσες
συμπερασματικές προτάσεις που εισάγονται με τους συνδέσμους ὡς, ὥστε, ἐφ’ ᾧ, ἐφ’
ᾧτε και οι χρονικές προτάσεις που εισάγονται με τον σύνδεσμο πρίν.
π.χ. Οἱ τριάκοντα ᾑρέθησαν ἐφ’ ᾧτε συγγράψαι νόμους … : οι τριάντα τύραννοι
ορίστηκαν ώστε να γράψουν νόμους …
② Σε θέση προστακτικής : (σπάνια). Μπορεί ένα απαρέμφατο να αντικαταστήσει

ένα ρήμα σε προστακτική έγκλιση σε προσταγές και απαγορεύσεις. Σ’ αυτή τη
περίπτωση θεωρούμε το απαρέμφατο ρήμα. Αναφέρουμε ότι αυτή η περίπτωση
συναντάται κυρίως σε περιεχόμενο νόμων και διακρατικών συνθηκών.
π.χ. Ὦ ξεῖν ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι …: Ξένε πες στους Λακεδαιμόνιους ότι …
17
1. Να εντοπίσετε τα είδη των απαρεμφάτων καθώς και τα υποκείμενα (και
αντικείμενά) τους .
1. Πρίν λέγειν ἐπερήσομαι τι σμικρόν.
2. Σπονδάς πρός ἀλλήλους ἐποιήσαντο , ὥστε τούς αὐτούς ἐχθρούς καί φίλους
νομίζειν.
3. Νομίζω τοῦτο οὐκ ἄν ἀληθές εἶναι.
4. Κῦρος διέφερε πάντων τῶν ἡλίκων εἰς τῷ μανθάνειν.
5. Δοκεῖ ὁ τῶν Ἀθηναίων δῆμος καί ἐν τῷδε κακῶς βουλεύεσθαι.
6. Σωκράτης ἡγεῖτο θεούς πάντα εἰδέναι.
7. Ὁ χῶρος ἐπιτήδειος ἐφαίνετο στρατοπεδεῦσαι.
8. Βούλονται πολλά λέγειν καί πράττειν.
9. Συνελόντι εἰπεῖν ἁπάσας τάς δυνάμεις συλλαβοῦσα ἔχει ἡ ῥητορική.
10. Πάντα κίνδυνον ὑποδέχονται, ἐφ' ᾧ πλείονα κτήσονται.
11. Ὁμολογεῖται τήν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι.
12. Τοῖς φαύλοις ἐνδέχεται τά τυχόντα πράττειν.
14. Φυλάττειν παρέδωκε αὐτῷ τούς νόμους.
15. Οὐκ εἶχον ἀργύριον ἐπισιτίζεσθαι.
16. Κλέαρχος ἐβιάζετο τούς στρατιώτας ἰέναι ἐκεῖσε.
17. Ἐτάχθη κινδυνεύειν.
18. Θεοί πολῖται, μή τυχεῖν ἡμᾶς δουλείας !
19. Ἔφη οὐκ ἑκών αὐτός δουλεύσειν.
20. Οὐ μάντις εἰμί τἀφανῆ γνῶναι σαφῶς.
21. Φησί ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τό ἀργύριον.
22. Οἱ στρατιῶται ἐπορεύοντο τειχίσαι τό χωρίον.
23. Νομίζουσι τοῦτον ἀνελεύθερον εἶναι.
24. Λακεδαιμόνιοι οὐκ ἔφασαν πόλιν ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν.
25. Τί με κωλύει κληροῦσθαι τῶν ἐννέα ἀρχόντων ;
18
Σύστοιχο Αντικείμενο
Το αντικείμενο που παράγεται από την ίδια ρίζα με το ρήμα λέγεται σύστοιχο
αντικείμενο, π.χ. νοσεῖ νόσον, ἡμάρτηκεν ἁμαρτίαν, φόρους ἢνεγκον
Προσοχή!! Τα ουδέτερα αντωνυμίας ή επιθέτου λογίζονται ως σύστοιχα αντικείμενα
(γιατί αποτελούν τους επιθετικούς προσδιορισμούς των παραλειπόμενων σύστοιχων
αντικειμένων) και μεταφράζονται συνήθως ως επιρρήματα!!
Ρ συστ.Α Ρ επιθ.πρ. Α
π.χ. λέγει πολλά (<λέγει πολλούς λόγους)
ΣΥΝΔΕΤ ΙΚΑ ΡΗΜΑΤ Α

(παίρνουν Κατηγορούμενο Υποκειμένου!!)
1. εἰμί, γίγνομαι, τυγχάνω, διατελ ῶ, καθίσταμαι, ἀποβαίνω, ἐκβαίνω, ὑπάρχω, ἔφυν,
πέφυκα (κ τα συνώνυμα)
2. ἐκλέγομαι, αἱροῦμαι, διορίζομαι, χειροτονοῦμαι (εκλεκτικά)
3. ὀνομάζομαι, λέγομαι, καλοῦμαι, ἀκούω, προσαγορεύομαι (κλητικά)
4. δοκῶ, νομίζομαι, θεωροῦμαι, φαίνομαι (δοξαστικά)
ΠΡΟΣΟΧΗ! τα ρήματα των κατηγοριών 2 – 4, όταν είναι ενεργητικής

φωνής/διάθεσης παίρνουν Αντικείμενο και Κατηγορούμενο Αντικειμένου!!
Υ Ρ Κ/Υ Υ Ρ Α Κ/Α
π.χ. Σωκράτης θεωρεῖται σοφός όμως: Ἐγώ θεωρῶ Σωκράτην σοφόν.
Κατηγορούμενο
1. επίθετο
2. ουσιαστικό
3. αντωνυμία, αριθμητικό
4. μετοχή (κατηγορηματική από τα συνδετικά ρήματα)
5. απαρέμφατο
6. πρόταση
7. εμπρόθετος προσδιορισμός
* Όταν το κατηγορούμενο είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο κατά γένος,
αριθμό και πτώση. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί μαζί του κατά πτώση
(οπωσδήποτε) και ίσως κατά γένος και αριθμό.
Υ Ρ Κ/Υ Υ Ρ Α Κ/Α
π.χ. Περικλής ἐστί δίκαιος Λακεδαιμόνιοι αἰροῦνται Λύσανδρον ναύαρχον
ονομ.,εν,αρσ ονομ.,εν,αρσ αιτ,εν,αρσ αιτ,εν,αρσ
19
Επιρρηματικό κατηγορούμενο
Εξαρτάται κυρίως από ρήματα που δηλώνουν κίνηση, δράση ή σκόπιμη ενέργεια,
είναι άναρθρο επίθετο και ισοδυναμεί και μεταφράζεται με επίρρημα ή
επιρρηματική φράση που σημαίνει τρόπο, τόπο, χρόνο, σειρά ή σκοπό.
Κυριότερα επιρρηματικά κατηγορούμενα:

τρόπου: ἂσμενος(=χαρούμενα), ἐθελοντής-ἐθελούσιος-ἑκών-ἑκούσιος(=με τη θέληση), ἂκων-
ἀκούσιος(=χωρίς τη θέληση), αὐτοκράτωρ(=με απόλυτη δικαιοδοσία), ἂκριτος(=χωρίς δίκη), ἀργός
ὑπόσπονδος(=με ανακωχή),
τόπου: μετέωρος(=μεσοπέλαγα), ὅμορος(=γειτονικά), ὑπαίθριος, πελάγιος(=στο πέλαγος)
χρόνου: ἐσπέριος(=το απόγευμα), νέος, γέρων, τριταῖος(=μετά από τρεις μέρες), σκοταῖος(=τη νύχτα)
σειράς: πρῶτος, δεύτερος, ὓστερος, ὓστατος(=τελευταία), πρότερος
σκοπού: βοηθός, φύλαξ, σύμβουλος, εἰρηνοποιός(μτφ:για να βοηθήσει/φυλάξει/συμβουλέψει/κάνει
ειρήνη…)
Προληπτικό κατηγορούμενο (του αποτελέσματος):

Είναι άναρθρο επίθετο και συντάσσεται με ρήματα που δηλώνουν μεταβολή, αύξηση
ή εξέλιξη: αὒξομαι, αἴρομαι, τρέφομαι, πνέω, ῥέω, παρασκευάζομαι, τείνω,
κομίζομαι…Αποδίδει στο υποκείμενο μια ιδιότητα που δεν του ανήκει ακόμη, αλλά θα
την αποκτήσει μελλοντικά. Μεταφράζεται με το : ώστε να…
Γενική κατηγορηματική
Ουσιαστικό (ή επίθετο ή μετοχή που λαμβάνεται ως ουσιαστικό) σε πτώση γενική και
σε θέση κατηγορουμένου. Ανάλογα με το τι δηλώνει, είναι κτητική, διαιρετική, της
ύλης, της αξίας, της ιδιότητας (ηλικία, μέγεθος, έκταση)
ΠΡΟΣΟΧΗ!! Όταν υπάρχει ομοιόπτωτο κατηγορούμενο, οι παραπάνω γενικές παύουν
να είναι κατηγορηματικές!!
κτγ.πρ Υ Ρ γεν.κατηγορηματική κτητική Υ Ρ Κ/Υ γεν.κτητική
π.χ. Οὗτος ὁ οἶκος ἐστί Περικλέους αλλά Οὗτος ἐστίν ὁ οἶκος Περικλέους
ΑΣΚΗΣΗ: Να εντοπίσετε τα συνδετικά ρήματα και τα κατηγορούμενα

υποκειμένων ή αντικειμένων:
1. Αἱ Θῆβαι Αἰγυπτος ἐκαλοῦντο.
2. Ἰατρός ἦν ἂτεχνος.
3. Σύ εἶ ἡ αἰτία τῶν διαλογισμῶν μου.
4. Κῦρος ᾑρέθη στρατηγός.
5. Πάντες νομίζουσι τόν Σωκράτην σοφόν.
6. Ἀγησίλαος εἳλετο μάχεσθαι.
7. Ἐγώ δοκῶ ἀνόητος ὑμῖν.
20
8. Ἀλέξανδρος , ὁ βασιλεύς, μέγας ἐπωνομάζετο.

9. Οἱ νομοθέται κατέστησαν ἡμᾶς φύλακας τῶν νόμων.
10. Τί θεωρεῖτε ἂτοπον τήν εἰρήνην;
11. Ἀνυπόδητος καί ἀχίτων διατελεῖς.
12. Καλοῦσι πάντας πολεμίους.
13. Ἒδοσαν Λύσανδρον στρατηγόν.
14. Φίλιππος ἐστίν ὃ, τι ἂν τίς εἴπῃ.
15. Οἱ πεζοί ἐγένοντο ἀμφί τούς δισχιλίους.
16. Οὗτος ἔφυ ἀγαθός.
17. Ὀνομάζω σε βασιλέα ὃλων τῶν χωρῶν.
18. Οὗτος ὑπό πάντων σωτήρ τῆς Ἑλλάδος ἐνομίσθη.
19. Αἱ πονηραί ἐλπίδες κακοί σύμβουλοι γίγνονται.
20. Ἀριαῖον ἠθέλομεν βασιλέα καθιστάναι.
ΑΣΚΗΣΗ:Να εντοπίσετε τα επιρρηματικά και προληπτικά κατηγορούμενα και

τα ρήματα δίπλα στα οποία συντάσσονται:
1. Οἱ στρατιῶται ἓπονται ἂσμενοι.
2. Κῦρος προσῆλθεν φίλος τῷ Κλεάρχῳ.
3. Οἱ νομοθέται εἲασαν τό ἀσθενέστερον φῦλον ἀθεράπευτον.
4. Χρή παῖδας διδάσκεσθαι σοφούς.
5. Ζεύς ἐποίησεν πρῶτος αὐτός ἐαυτόν.
6. Ἀντίπατρος ἐτράφη βασιλέυς.
7. Οἱ Ἓλληνες ἐπλανῶντο δυστυχεῖς.
8. Κρέων τούς τῶν Ἀργείων νεκρούς ἔρριψεν ἀτάφους.
9. Τό τεῖχος αἲρεται μέγα.
10. Κατέβαινον εἰς τάς κώμας σκοταῖοι.
11. Ὁ πάντα δίκαιος ἑκών οὐδένα ἀδικήσει οὐδέν.
12. Οἱ μαχηταί ἂσιτοι καί ἂποτοι ἐπαλαισαν τις τήν θύελλαν τῶν σφαιρῶν.
13. Πότερον βούλεσθε με φίλιον ἐλθεῖν ἢ πολέμιον;
14. Οἱ Θηβαῖοι ἀφιάσι τάς πόλεις αὐτονόμους.
15. Ἀφίγμεθα βοηθοί μέν ὑμίν, τιμωροί δέ τῶν βαρβάρων.
21
16. Αἱ νῆες ἐναυμάχησαν ἁθρόαι πολύν χρόνον.

17. Οἱ Βυζάντιοι ἀφῆσαν τούς φρουρούς ὑποσπόνδους.
18. Ἀκρίτους ἀπέκτειναν πάντας.
19. Ἀνεχώρησα τριταῖος ὓστερος τοῦ σεμνοῦ Κλεοβούλου.
20. Ὁ ποταμός ἐρρύη μέγας.
ΑΣΚΗΣΗ: Να βρείτε το είδος τις γενικής κατηγορηματικής:

1. Καί σύ ἦσθα τῶν φίλων ἐκείνου;
2. Πάρις φησί τῆς Ἀφροδίτης τό μῆλον εἶναι.

3. Ὁ ποταμός ἐστί δύο πλεθρων.
4. Κίμων ἦν ἐπιφανοῦς πατρός.
5. Τό δίς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρός σοφοῦ.
6. Τῆς αὐτῆς γνώμης ἦσαν πάντες.
7. Ἡ ἐλπίς ἐστί τοῦ μέλλοντος.
8. Ἃπασα ἡ Ῥόδος Ἀθηναίων ἐστί.
9. Θουκυδίδης ἦν τῶν Ἀλιμουσίων.
10. Φημί ταῦτα εἶναι φλυαρίας.
11. Τό ἀόργητον ἀνδρός ἐστό σοφοῦ.
12. Ὁ παῖς ἐστί δέκα ἐτῶν.
13. Δικαιοσύνη τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐστί.
14. Ἡμεῖς ἐσμέν ἀγαθῶν πατέρων.
15. Τό τεῖχος ἦν εἴκοσι ποδῶν.
22
Ονοματικοί προσδιορισμοί
προσδιορίζουν ονόματα (ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες)
επίθετα, 1. επιθετικός Κατέλαβον τάς ἐρήμους πόλεις:

αντωνυμίες προσδιορισμός κατέλαβαν τις έρημες πόλεις
(μόνιμη ιδιότητα) Κατέλαβον ἐρήμους τάς πόλεις:
που
Α. Ομοιόπτωτοι
2. κατηγορηματικός κατέλαβαν τις πόλεις έρημες

προσδιορίζουν
προσδιορισμός*
ονόματα
(παροδική ιδιότητα)
ουσιαστικά 1. Επεξήγηση Ὁ βασιλεύς Ἀλέξανδρος: ο βασιλιάς

(δηλαδή) ο Αλέξανδρος
που 2. Παράθεση Ἀλέξανδρος ὁ βασιλεύς: ο Αλέξανδρος
προσδιορίζουν
ονόματα ο (οποίος είναι) ο βασιλιάς
**η επεξήγηση/παράθεση βρίσκονται πάντα
δεύτερες στη σειρά!!
γενική
1. υποκειμενική ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων (=νικάνε οι Έλληνες)
2. αντικειμενική φύλαξ τῆς πόλεως (=φυλάει την πόλη)
3. κτητική οἶκος Περικλέους
4. διαιρετική δύο τῶν στρατιωτῶν (κοντά και σε
α.Γενικής υπερθετικό βαθμό)
πτώσης 5. αιτίας δίκη κλοπῆς
6. αξίας οἰκία είκοσι μνῶν
7. ιδιότητας παῖς τριῶν ετῶν
Β. Ετερόπτωτοι
8. δημιουργού ἂθλοι Ἠρακλέους

9. ύλης στέφανος δάφνης
10. περιεχομένου πλοῖα σίτου
11. συγκριτική τούτου σοφώτερος (κοντά σε συγκριτικό
βαθμό)
πόλις Ἂργους
12. παραθετική-
επεξηγηματική
β. Δοτικής δοτική αντικειμενική δωρεά τῷ δήμῳ
πτώσης (σπανίως δοτική τις
αναφοράς)
γ. Αιτιατικής αιτιατική τις αναφοράς δεινός ταύτην τήν τέχνην: ικανός σ’
πτώσης αυτή την τέχνη
*Προσοχή!! Ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, αξίωμα, επάγγελμα, εθνικότητα, τάξη

και προσδιορίζουν ομοιόπτωτα τις λέξεις ανήρ, γυνή, άνθρωπος – ονόματα λιμνών,
θαλασσών κτλ είναι πάντα επιθετικοί προσδιορισμοί!!!!
23
*Κατηγορηματικοί προσδιορισμοί
Κατηγορηματικό προσδιορισμό έχουμε όταν έχει άρθρο το προσδιοριζόμενο

ουσιαστικό και ΔΕΝ έχει άρθρο το επίθετο!!
καλός άνθρωπος: επιθετικός προσδιορισμός
ο καλός άνθρωπος: επιθετικός προσδιορισμός
ο καλός ο άνθρωπος: επιθετικός προσδιορισμός
καλός ο άνθρωπος: κατηγορηματικός προσδιορισμός
ο καιρός καλός : κατηγορηματικός προσδιορισμός
***
πᾶς, ἃπας, ὃλος, μόνος, ἄκρος, μέσος, ἒσχατος, ἓκαστος, αὐτός
** Τα παραπάνω επίθετα παίζουν ΠΑΝΤΑ ρόλο κατηγορηματικού προσδιορισμού,

εκτός κ αν πάρουν άρθρο:
π.χ. Πᾶς ἄνθρωπος θνητός ἐστί. (κατηγορηματικός προσδιορισμός)
αλλά Ὁ ἒσχατος λόγος ἦν ὁ πόλεμος. (επιθετικός προσδιορισμός)
Παράθεση ≠ προεξαγγελτική παράθεση
Παράθεση Προεξαγγελτική παράθεση

1. είναι ουσιαστικό 1. είναι στάνταρ έκφραση
π.χ. τό μέγιστον, τό θαυμαστότατον
τό δεινότατον, τό τοῦ Ὁμήρου,
τό τῆς παροιμίας, κτλ
2. προσδιορίζει ένα ουσιαστικό 2. προσδιορίζει μια ολόκληρη πρόταση
3. βρίσκεται μετά το προσδιοριζόμενο 3. βρίσκεται πριν την προσδιοριζόμενη
ουσιαστικό πρόταση
π.χ. Πρωταγόρας ὁ σοφιστής π.χ. Καί τό θαυμαστότατον, ἐκεῖνος
ἐμάχετο πεντακοσίοις
  
Επιμεριστική παράθεση
Χωρίζει στα μέρη της μία λέξη. Συνηθισμένες επιμεριστικές παραθέσεις είναι: ὁ
μέν…ὁ δε, ἂλλος…ἂλλη, πολλοί μέν…πολλοί δε, ἑκάτερος, οὐδείς.
π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐμάχοντο, πολλοί μέν ἂρμασι, πολλοί δέ ὃπλοις
24
Ασκήσεις
1. Να εντοπιστούν οι ονοματικοί ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί.

1. Ἡ τῶν ἡγεμόνων ἀδικία ὃλην τήν πόλιν βλάπτει.
2. Οὗτος ἐστί μεγαλοφωνότατος τῶν ποιητῶν, Ὃμηρος.
3. Ὁ βασιλεύς ἐφόρει προφυροῦν χιτῶνα.
4. Ἀνήρ Σπαρτιάτης ἒσται γενναῖος πολεμιστής.
5. Ὁ τῶν Ἀθηναίων νομοθέτης, Σόλων, ἒπλευσεν εἰς Αἲγυπτον.
6. Ὁ πατήρ χλωμός ἑώρα τόν οἶκον καιόμενον.
7. Ὃμηρος, ὁ ποιητής, τυφλός ἦν.
8. Διαβάς τόν Εὒξεινον πόντον ἀφίχθη εἰς Ἀσίαν.
9. Ὦ ἄνδρες δικασταί, μή κολάζετε με.
10. Πᾶσαν ὑμῖν τήν ἀλήθειαν ἐρῶ.
11. Εἰπέ Ἀλεξάνδρῳ, παιδί Φιλίππου, τήν συμφοράν.
12. Ἐν μέσῳ χειμῶνι ἐπαύσατο ἡ μάχη.
13. Ἀμφότερα τά στρατεύματα ἐπ’ ἄκρου ποταμοῦ παρετάχθησαν.
14. Ἐπορεύοντο διά φιλίας τῆς χώρας.
15. Οἱ ἐν Περσίᾳ Ἓλληνες ἠγωνίσαντο περί τῆς ἀρχῆς.
16. Οἱ τῆς πόλεως ἄρχοντες ἐπείθοντο τοῖς νόμοις.
17. Θήρευε τάς ἡδονάς τάς μετά δόξης.
18. Εἴχομεν πλεῖστα ἀγαθά, σῖτον, ὂσπρια, οἴνους.
19. Τό εναντιώτατον αὐτονομίᾳ, καθίστατε δεκαρχίας καί τιακονταρχίας.
20. Τοῦτο φοβούμεθα, μή αἱ σύμμαχοι πόλεις αποστῶσι.
21. Οὗτοι , ὦ Κλέαρχε, ἄλλος ἄλλα λέγει.
22. Μισῶ ἄνδρα ὀργιλόν.
23. Καί τό πάντων θαυμαστότατον, ἐπαινοῦσι τά τοιαῦτα, μιμεῖσθαι δέ
αὐτά οὐκ ἐθέλουσιν.
24. Τοῦτο σκεπτέον, ὃπως λάβωμεν ἐλάχιστα τραύματα.
25. Τό δέ ἔσχατον , ὃτι παρέχει θόρυβον.
26. Οἱ δέ Βυζάντιοι φεύγουσιν ἐκ τῆς ἀγοράς, οἱ μέν εἰς τά πλοῖα, οἱ δέ οἲκαδε.
27. Τό Πήλιον ὂρος ἐν Μαγνησίᾳ ἐστί.
25
28. Ἂνδρες βουλευταί, βουλεύεσθε περί τῆς ἀνακωχῆς!
29. Εἲπωμεν περί ἑκάστης τῆς τέχνης.

30. Πυνθάνομαι τοῦτο, εἰ τι λέγεται νεώτερον.
2. Να εντοπιστούν οι ονοματικοί ετερόπτωτοι προσδιορισμοί.

1. Βόμβος ἦν μελιττῶν καί ἧχος ὀρνίθων.
2. Οἱ νέοι γίγνονται μιμηταί τῶν ἀκουομένων.
3. Οὐδείς θεός δύσνους ἀνθρώποις ἐστί.
4. Περικλής ἦν ἱκανός τήν γνώμην καί γενναῖος τά πολεμικά.
5. Οὐδεμία πνοή ἀνέμου ἠκούετο.
6. Κοινός ἐχθρός ἁπαντων τῶν Ἑλλήνων ἐστί βασιλεύς.
7. Τῇ ὑστεραίᾳ ἐβουλεύοντο μή ποιήσασθαι ξυμμαχίαν Κερκυραίοις.
8. Ἒρως ἔμφυτος ἐστί τοῖς ἀνθρώποις.
9. Μένων ἦν ὑπόδικος φόνου.
10. Σωρός ξύλων καί λίθων ἦν ἐν μέσῃ τῇ ὁδῷ.
11. Οἱ πλεῖστοι τῶν Ἑλλήνων ἀγαθοί εἰσίν.
12. Διαφέρει γυνή ἀνδρός τήν φύσιν.
13. Διά μέσης πόλεως ῥεῖ ποταμός Κύδνος ὂνομα.
14. Ὁ Κύριος οὐρανοῦ καί γῆς οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ.
15. Κηλίς αἵματος ἐφάνει .
16. Ὁ ἀγών ἐστί ἐμός ἀλλά καί τῆς πόλεως.
17. Ὃλαι δυστυχίαι τοῦ γένους ἀπ’ ἂλλην αἰτίαν ἐγεννήθησαν.
18. Νόμοι Δράκοντος αἵματι γεγραμμένοι ἦσαν.
19. Γλαύκων ὃμοιος ἀδελφῷ ἐγένετο.
20. Ἢγόρασε οἶκον μυρίων μνῶν.
21. Πολλαί ἐλπίδες σωτηρίας εἰσίν ἡμῖν.
22. Ἀγησίλαος ἦν φοβερώτερος ἐχθρός τοῦ Κίμωνος.
23. Περικλής ἦν ἀμελής τῶν μικρῶν.
24. Ἀπέθανον τρεῖς τῶν στρατιωτῶν.
25. Φειδωλός χρημάτων ἴσθι.
26
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί
Προσδιορίζουν ρηματικό τύπο (ρήμα, απαρέμφατο, μετοχή)
επιρρηματικός
προσδιορισμός
1. του τόπου Πρωταγόρας αὐτόθι ἐστίν
1. καθαροί
(ο Πρωταγόρας είναι εδώ)

2. του χρόνου
επίρρημα Κατέβην χθές εἰς Πειραιᾶ
3. του ποσού
Πολλάκις συνερχόμεθα:
πολλές φορές συγκεντρωνόμαστε
4. του τρόπου
Βουλεύου βραδέως:
να αποφασίζεις αργά
γενική
1. τόπου (πού;) Σωκράτης ἀποθνήσκει αὐτοῦ:
ο Σωκράτης πέθανε εδώ
2. χρόνου (πότε;) Ταῦτα ἐγένετο τῆς ἡμέρας:
αυτά έγιναν τη μέρα
3. αιτίας (γιατί;) ζηλῶ σέ τοῦ πλούτου
4. αναφοράς (σε τι;) οὐ κακῶς γνώμης ἒχω:
α. γενικής είμαι σωστός στην κρίση μου
πτώσης 5. ποινής κατεψησίσθησαν θανάτου
6. σκοπού περιεστάυρωσαν τοῦ μηδένα ἐξιέναι:
…για να μη βγει κανείς
7. αξίας ἐπράθη πέντε ταλάντων
8. καταγωγής πέφυκα μητρός ταλαίνης:
γεννήθηκα από δύστυχη μάνα
9. σημείου αναφοράς ἒσω τῶν πυλῶν: μέσα από τις πύλες
2. πτωτικοί
δοτική
1. τόπου (πού;) γῇ ἒκειντο: κείτονταν στη γη
2. χρόνου (πότε;) νυκτί ἒφυγον: έφυγαν τη νύχτα
3. αιτίας (γιατί;) λιμῷ ἀπέθανον: πέθαναν από πείνα
4. αναφοράς (σε
ἐμπειρίᾳ υπερέχετε
τι;)
β. δοτικής ῥώμῃ ἐναυμάχουν
5. τρόπου (πώς;)
πτώσης τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρῶμεν:
6. οργάνου/μέσου
βλέπουμε με τα μάτια
(με τι;)
τοσαύτῳ διέφερε: τόσο διέφερε
7. ποσού (πόσο;)
ἀνεχώρησαν τῷ στρατῳ:
8. συνοδείας
έφυγαν με το στρατό
ἒστι χρήμαθ’ ὑμῖν: έχετε χρήματα
9. προσωπική
αιτιατική
1. τόπου (πού;) ἐξελαύνει τρεῖς σταθμούς:
προχωρεί τρεις σταθμούς
2. χρόνου (πότε;) ἒμεινεν ἡμέρας ἐπτά
27
3. αιτίας (γιατί;) τι ἀφῖξαι; : γιατί έχεις έρθει ;

γ. αιτιατικής 4. αναφοράς (σε τι;) τόν δάκτυλον πονεῖ :
πτώσης πονάει στο δάχτυλο
5. τρόπου (πώς;) τίνα τρόπον πείσω σε;
με ποιον τρόπο θα σε πείσω;
6. ποινής θάνατον κατέγνωσαν αὐτοῦ:
τον καταδίκασαν σε θάνατο
εκφράζουν διάφορες
σχέσεις, π.χ. τόπο, διέβησαν ἐς Σικελίαν:
χρόνο, ποσό, τρόπο, πέρασαν στη Σικελία
αιτία, δια βίου: μια ζωή,
3. εμπρόθετοι
αναφορά,καταγωγήσ ἀπέθανον περί τούς τριακοσίους:

πρόθεση
κοπό, συνοδεία, όρκο, πέθαναν περίπου τριακόσιοι
+
προέλευση, όργανο, διά τάχους: γρήγορα
όνομα
σύγκριση, συμφωνία, ᾐσχύνοντο ἐπί τοῖς ἁμαρτήμασι:
(ουσιαστικό)
ωφέλεια, ντρέπονταν για τα σφάλματά τους
εναντίωση,υπερ – περί τοῦ πράγματος:
άσπιση, μέτρο σχετικά με το πράγμα
ενασχόληση, κ.α. ἐκ πατρός εὐγενοῦς ἦν:
καταγόταν από ευγενή πατέρα
εκφράζουν το χρόνο, χρονικές, αιτιολογικές, εναντιωματικές,
την αιτία, την τελικές, υποθετικές, τροπικές
4.
επιρρηματικές εναντίωση, το σκοπό,

μετοχές την υπόθεση,
τον τρόπο
εκφράζουν το χρόνο, χρονικές, αιτιολογικές, εναντιωματικές,
επιρρηματικές την αιτία, την τελικές, συμπερασματικές
5.
δευτερεύουσες εναντίωση, το σκοπό,

προτάσεις το αποτέλεσμα…
απαρέμφατο λειτουργεί ως Κατέλιπον αυτόν φυλάττειν το
του σκοπού ή επιρρηματικός στρατόπεδον (=άφησαν αυτόν για να φυλάει το
6.
του προσδιορισμός του στρατόπεδο)

αποτελέσματος σκοπού ή του
αποτελέσματος
επιρρηματικό εκτός από Λακεδαιμόνιοι ἐσκήνουν ὑπαίθριοι (= οι
κατηγορούμενο Κατηγορούμενο Σπαρτιάτες κατασκήνωσαν υπαίθρια)
λειτουργεί και ως
επιρρηματικός
7.
προσδιορισμός του
χρόνου, τόπου,
τρόπου, σειράς ή
σκοπού
28
* Προσοχή!! Οποιοσδήποτε επιρρηματικός προσδιορισμός πάρει άρθρο γίνεται

αυτόματα επιθετικός προσδιορισμός!!
Ρ εμπροθ.πρ.τόπου Α Ρ επιθ.προσδιορισμός Α
π.χ. ἐνίκησε τήν ἐν Νοτίῳ ναυμαχίαν αλλά ἐνίκησε τήν ἐν Νοτίῳ ναυμαχίαν
Προθέσεις
εἰς, ἐν , ἐκ , πρό, πρός, σύν
ἀνά, κατά, διά, μετά, παρά, ἀντί, ἀμφί, ἐπί, περί
ἀπό, ὑπό, ὑπέρ
ἄχρι, μέχρι, ἓνεκα , ἄνευ, χωρίς, πλην,
ὡς, νη, μα,
Κύριες προθέσεις
(χρησιμοποιούνται και σε σύνταξη και σε σύνθεση)
μονόπτωτες:
ἐκ + γενική  τόπο, π.χ. ἐκ Σάμου
χρόνο, π.χ. ἐκ τοῦ ἀρίστου (αμέσως μετά το πρωινό)
καταγωγή, π.χ. ἐκ πατρός
ύλη/όργανο, π.χ. ἐκ φοινίκων (από φοίνικες)
τρόπο, π.χ. ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς (φανερά)
αιτία, π.χ. ἐκ τοῦ τραύματος (εξαιτίας του τραύματος)
συμφωνία, π.χ. ἐκ τῶν ἔργων χρή ψηφίζεσθαι
ποιητικό αίτιο
πρό + γενική  τόπο, π.χ. πρό τοῦ λιμένος (μπροστά από το λιμάνι)
χρόνο, π.χ. πρό ἡμέρας (πριν ξημερώσει)
υπεράσπιση, π.χ. πρό τῆς Σπάρτης (για χάρη της Σπάρτης)
προτίμηση, π.χ. αἱροῦμαι πρό δουλείας θάνατον (από τη δουλεία)
αντιπροσώπευση,π.χ. Θηραμένης πρό τῶνδε ἀπεκρίνατο (γι αυτούς)
ἀντί + γενική  τόπο, π.χ. ἀντί τῶν φοινίκων (απέναντι από τους φοίνικες)
αντικατάσταση, π.χ. ἀντί φίλου (αντί για φίλο)
αιτία, π.χ. ἀντί τῶν ἀνθρώπων (για τους ανθρώπους)
ομοιότητα, π.χ. ἀντί κυνός εἶ φύλαξ (σαν σκυλί)
ἀπό + γενική  τόπο, π.χ. ἀπό Σπάρτης (από την Σπάρτη)
χρόνο, π.χ. ἀπό παλαιοῦ (από παλιά)
προέλευση/καταγωγή, π.χ. ἀπό Θεμιστοκλέους
ύλη, π.χ. ἀπό ξύλων
αιτία, π.χ. ἀπό τοῦ τολμηματος (για το τόλμημα)
τρόπο, μέσο, π.χ. ἀπό αὐτομάτου (αυτόματα)
29
ἐν + δοτική  τόπο, π.χ. ἐν ταῖς Ἀθήναις
πλησίον, π.χ. πόλις οἰκουμένη ἐν τῷ Εὐξείνῳ Πόντῳ
ενώπιον, π.χ. ῥᾴδιον ἐστί Ἀθηναίους ἐν Ἀθηναίοις ἐπαινεῖν
χρόνο, π.χ. ἐν σπονδαῖς (σε περίοδο ειρήνης)
τρόπο, μέσο, όργανο π.χ. ἐν πυρί (με φωτιά)
κατάσταση, π.χ. ἐν αἰτίᾳ (υπό κατηγορία)
συμφωνία, π.χ. ἐν τῷ νόμῳ (σύμφωνα με το νόμο)
σύν + δοτική  συνοδεία, π.χ. σύν Ἀθηνᾷ (μαζί με την Αθηνά)
συμφωνία, π.χ. σύν τῷ νόμῳ (συμφώνα με το νόμο)
τρόπο/μέσο, π.χ. σύν μαχαίρᾳ (με μαχαίρι)
εἰς + αιτιατική  τόπο/κατεύθυνση σε πρόσωπο ,
π.χ. εἰς Πειραιᾶ/εἰς σε
χρόνο, π.χ. εἰς τήν ἐπιοῦσαν ἡμέραν (μέχρι)
αναφορά, π.χ. εἰς φιλίαν (ως προς τη φιλία)
σκοπό, π.χ. εἰς κέρδος (για κέρδος)
περίπου/ποσό κατά προσέγγιση, εἰς εἲκοσι ἱππέας (περίπου)
τρόπο, π.χ. εἰς τάχος (γρήγορα)
δίπτωτες:
κατά + γενική  τόπο, π.χ. κατά τῆς θαλάττης (κάτω από τη θάλασσα)
εναντίον, π.χ. καθ’ ἡμῶν (εναντίον μας)
αναφορά, π.χ. κατά τῶν Περσῶν (σχετικά με τους Πέρσες)
χρόνος, π.χ. κατά παντός τοῦ αἰῶνος
κατά + αιτιατική τόπο, π.χ. κατά χώραν (στη θέση τους)
χρόνο, π.χ. κατά θέρος (το καλοκαίρι)
τρόπο, π.χ. κατά τάχος (γρήγορα)
συμφωνία, π.χ. κατά τόν νόμον (σύμφωνα με το νόμο)
αναφορά, π.χ. κατά τόν θάνατον (σχετικά με το θάνατο)
αιτία, π.χ. κατ’ ὀργήν οὐκ ἐβοήθουν (εξαιτίας της οργής)
διά + γενική  μέσο/τρόπο, π.χ. διά μέλανος (με μελάνι)

τόπο, π.χ. διά τῆς πόλεως (μέσα από την πόλη)
χρόνο, π.χ. διά νυκτός (κατά τη διάρκεια της νύχτας)
διά + αιτιατική αιτία, π.χ. διά Περικλέα (εξαιτίας του Περικλή)
χρόνο, π.χ. διά τήν νύκτα (κατά τη διάρκεια της νύχτας)
τόπο, π.χ. διά χώραν (μέσα από την χώρα)
ὑπέρ + γενική  υπεράσπιση, π.χ. ὑπέρ τῆς Ἑλλάδος

τόπο, π.χ. ὑπέρ τῆς κώμης (πάνω από το χωριό)
30
αντιπροσώπευση/αντικατάσταση, π.χ. ὑπέρ Παυσανίου (αντί του

Παυσανία)
αναφορά, π.χ. ὑπέρ οὗ (σχετικά με αυτό που..)
σκοπό/αιτία, π.χ. ὑπέρ ἀρετῆς (για την αρετή)
ὑπέρ + αιτιατική τόπο, π.χ. ὑπέρ Ἑλλήσποντον (πάνω από τον Ελλήσποντο)
υπέρβαση ορίου, π.χ. ὑπέρ τους πεντακοσίους (πάνω από πεντακόσιοι)
τρίπτωτες:
πρός + γενική  τόπο, π.χ. πρός θαλάσσης (προς το μέρος της θάλασσας)
αναφορά, π.χ. πρός πατρός (σχετικά με τον πατέρα )
συμφωνία, π.χ. πρός τοῦ τρόπου (σύμφωνα με το χαρακτήρα)
πρός + δοτική  τόπο, π.χ. πρός τῇ θαλάσσῃ (πρός το μέρος της θάλασσας)
προσθήκη, π.χ. πρός τούτοις (επιπλέον)
πρός + αιτιατικήτόπο, π.χ. πρός πόλιν (προς την πόλη)
χρόνο, π.χ. πρός ἡμέραν (ξημέρωνε περίπου)
αναφορά, π.χ. πρός τόν καιρόν (σχετικά με την κατάσταση)
συμφωνία, π.χ. πρός τό ἐκβάν (σύμφωνα με την έκβαση)
φιλική/εχθρική ενέργεια, π.χ. πρός τούς Ἀθηναίους
σκοπός, π.χ. πρός τί; (για ποιο λόγο)
ἀνά + γενική  τόπο, π.χ. ἀνά νηός (πάνω στο πλοίο)

ἀνά + δοτική  τόπο, π.χ. ἀνά ἳπποις (πάνω σε άλογα)
ἀνά + αιτιατική τόπο, π.χ. ἀνά τόν ποταμόν (αντίθετα με τον ποταμό)
χρόνο, π.χ. ἀνά τάς ἡμέρας (κατά τη διάρκεια των ημερών)
τρόπο, π.χ. ἀνά κράτος (με όλες τις δυνάμεις)
μετά +γενική  τόπο, π.χ. μετ’ ἀνθρώπων (μεταξύ ανθρώπων)
συνεργασία, π.χ. μετά τῶν ξυμμάχων (μαζί με τους συμμάχους)
τρόπο, π.χ. μετά κόπων και βασάνων
μετά + δοτική  τόπο, π.χ. μετ’ Ἀργείοις (μεταξύ των Αργείων)
μετά + αιτιατικήτόπο, π.χ. μετά χεῖρας (ανάμεσα στα χέρια)
χρόνο, π.χ. μετά ταῦτα (μετά από αυτά)
σειρά, π.χ. μετ’ ἐκεῖνον (μετά από αυτόν)
παρά + γενική  τόπο, π.χ. παρά μηροῦ (κοντά στον μηρό)

προέλευση, π.χ. πρά πυρσῶν (από πυρσούς)
παρά + δοτική  τόπο, π.χ. πρά μητρί (κοντά στη μητέρα)
παρά + αιτιατικήτόπο, π.χ. παρά τήν ὁδόν (κοντά στο δρόμο)
χρόνο, π.χ. παρά τόν βίον (στη ζωή )
εναντίωση, π.χ. πρά τόν νόμον (αντίθετα στο νόμο)
σύγκριση, π.χ. παρά τά ζῶα (σε σύγκριση με τα ζώα)
31
αιτία, π.χ. παρά τοῦτο (εξαιτίας αυτού)
ἀμφί + γενική  αναφορά, π.χ. ἀμφί τούτων (σχετικά με αυτά)

ἀμφί + δοτική  τόπο, π.χ. ἀμφί Πατρόκλῳ (γύρω από τον Πάτροκλο)
ἀμφί + αιτιατικήτόπο, π.χ. ἀμφί Μίλητον (γύρω από τη Μίλητο)
χρόνο, π.χ. ἀμφί τόν χειμῶνα (κατά το χειμώνα)
περίπου/ποσό κατά προσέγγιση, π.χ. ἀμφί τούς δισχιλίους (περίπου
δύο χιλιάδες)
ἐπί + γενική  τόπο, π.χ. ἐφ’ ἃρματος (πάνω στο άρμα)

χρόνο, π.χ. ἐπί τῆς βασιλείας (κατά τη διάρκεια της βασιλείας)
αναφορά, π.χ. ἐπί τῶν ἀδελφῶν (σχετικά με τους αδελφούς)
ενώπιον, π.χ. ὁ ἐπί τῶν δεσμῶν (ο επόπτης του δεσμωτηρίου)
ἐπί + δοτική  τόπο, π.χ. ἐπί ταῖς πηγαῖς (πάνω στις πηγές)
χρόνο, π.χ. ἐπί τῇ ἡμέρᾳ (μετά από τη μέρα)
σκοπό/αιτία, π.χ. ἐπί τοῖς ἁμαρτήμασι (για τα λάθη)
ἐπί + αιτιατική τόπο, π.χ. ἐπί τό ἂκρον (πάνω στην κορυφή)
χρόνο, π.χ. ἐπί δύο ἡμέρας (επι δυο μέρες)
σκοπό, π.χ. ἐπί ξένια (για φιλοξενία)
περί + γενική  τόπο, π.χ. περί τῆς πόλεως (γύρω από την πόλη)
αναφορά, π.χ. περί τούτων (σχετικά με αυτά)
αξία, ποσό, π.χ. περί πολλοῦ (πολύ)
περί + δοτική  τόπο, π.χ. περί τοῖς στέρνοις (γύρω από το στέρνο)
αναφορά, π.χ. περί τῷ χωρίῳ (σχετικά με την περιοχή)
περί + αιτιατική τόπο, π.χ. περί τό στρατόπεδο (γύρω από το στρατόπεδο)
χρόνο, π.χ. περί τόν χρόνον (περίπου εκείνο το χρόνο)
αναφορά, π.χ. περί τόν πατέρα (σχετικά με τον πατέρα)
ποσό κατά προσέγγιση, π.χ. περί τούς χιλίους (περίπου χίλιοι)
ὑπό + γενική  τόπο, π.χ. ὑπό τῆς πλατάνου (κάτω από τον πλάτανο)
αιτία, π.χ. ὑπό ἀνοίας (λόγω ανοησίας)
συνοδεία, π.χ. ὑπό πομπῆς (με πομπή)
τρόπο, π.χ. ὑπό ἐπιμελείας (με φροντίδα)
ὑπό + δοτική  τόπο, π.χ. ὑπό τῷ ἱματίῳ (κάτω από το ιμάτιο)
υποταγή/εξάρτηση, π.χ. ὑπό τοῖς τυράννοις (κάτω από την εξουσία των
τυράννων)
ὑπό + αιτιατικήτόπο, π.χ. ὑπό τό ὂρος (κάτω από το βουνό)
χρόνο, π.χ. ὑπό τήν εἰρήνην (κατά την περίοδο της ειρήνης)
υποταγή, π.χ. ὑπό βασιλέα (κάτω από την εξουσία του βασιλιά)
32
Καταχρηστικές προθέσεις
(χρησιμοποιούνται μόνο σε σύνταξη)
ἂχρι/μέχρι + γενική  τέρμα τοπικό και χρονικό, π.χ. ἂχρι τῆς εἰσόδου
(μέχρι την είσοδο)
ἕνεκα/ἕνεκεν + γενική σκοπό, π.χ. ἕνεκα χρημάτων (για χρήματα)

αιτία ,π.χ. ἓνεκα αδικημάτων (εξαιτίας των αδικημάτων)
αναφορά, π.χ. ἓνεκα ὀφθαλμῶν (ως προς τα μάτια)
ἂνευ/χωρίς + γενική  χωρισμό/προσθήκη, π.χ. ἂνευ Λακεδαιμονίων (χωρίς

τους Σπαρτιατες)/ ἂνευ τούτου ( κοντά σ’ αυτό)
πλήν + ονομαστική/γενική/δοτική/αιτιατική εξαίρεση

π.χ. πλήν λόγος (εκτός από το λόγο)
πλήν ἐμοῦ (εκτός από μένα)
** σύνθετη στη λέξη πλημμελής**
ὡς + αιτιατική κατεύθυνση, π.χ. ὡς βασιλέα (προς το βασιλιά)
νή/μά + αιτιατική  ομοτικό (όρκος), π.χ. μά τόν Δία, νή τούς θεούς (μά το
Δία, μά τους θεούς)
Ο β’ όρος σύγκρισης
Βρίσκεται κοντά σε συγκριτικούς βαθμού επιθέτων κ επιρρημάτων κι εκφέρεται με:
α’όρος/Υ Ρ Κ/Υ γενική συγκριτική(β’όρος)
α) απλή γενική π.χ. Σιωπή ἐστί σοφωτέρα λόγου
α’όρος / Υ Ρ Κ/Υ β’όρος / Υ
β) ἤ + ομοιόπτωτα με τον α’ όρο σύγκρισης ,π.χ. Σιωπή ἐστί σοφωτέρα ἤ λόγος
α’όρος/Υ, τελ.απρφ Ρ Κ/Υ β’όρος/Υ,τελ.απρφ
γ) ἤ + ομοιοτρόπως με τον α’ όρο σύγκρισης,π.χ. Σιωπᾶν ἐστί σοφώτερον ἤ λέγειν
33
Ασκήσεις
1. Να εντοπιστούν και να χαρακτηριστούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί:
1. Ἐνταῦθα ἔμεινε ἡμέρας τρεῖς.
2. Πορεύομαι οἴκαδε.
3. Ἐρῶ διά βραχέων.
4. Ὁ κῆρυξ ἀφίκετο νυκτός εἰς Πειραιᾶ.
5. Τῇ ὑστεραίᾳ ἐπορεύθημεν μακράν ὁδόν.
6. Συντρίβει τήν κεφαλήν αὐτοῦ λίθῳ.
7. Ἒφεσος ἀπέχει Σάρδεων τριῶν ἡμερῶν ὁδόν.
8. Ἡ ψυχή μαθήμασι τρέφεται.
9. Σύν Ἀθηνᾷ καί χεῖρα κίνει.
10. Οὐκ ἀεί ἀγαθοί ἐσμέν.
11. Ἐγώ ἦλθον ἒχων οὐ πολλά οἴκοθεν.
12. Οὗτος ἀναβαίνει ἐπί δένδρου.
13. Φαρνάβαζος στρατιᾷ και πολλοῖς ἵπποις ἐβοήθει Ἀθηναίοις.
14. Ἐκεῖνος ἐν ἡμῖν ἐδημηγόρησε.
15. Ἐκ τῶν ἒργων χρή τήν ψῆφον φέρειν.
16. Μαχόμεθα ὑπέρ πατρίδος.
17. Ἐρμῆς ἠρώτα πόσου τις αὐτό δύναται ἀγοράσαι.
18. Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας.
19. Ἒθιζε σεαυτόν πόνοις ἑκουσίοις.
20. Οὐδείς διά τέλους εὐδαιμονεῖ.
21. Οὒτω δή παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχάς ἂνθρωποι ᾢκουν σποράδην.
22. Ἃπαντες ἐσμέν εἰς τό νουθετεῖν σοφοί.
23. Κολακεύουσιν ἓνεκα μισθοῦ.
24. Τισσαφέρνης διαρπάσαι τοῖς Ἓλλησι ἐπέτρεψε ταύτας τάς κώμας
πλήν τῶν ἀνδραπόδων.
25. Ὧδε ἐποιεῖτο τήν συλλογήν.
26. Τί τοῦτο ἐποίησας;
27. Πάντες ἢρξαντο φθέγγεσθαι ξένοις ρήμασι.
28. Ἐπαινῶ σε τῆς φιλομουσίας.
34
29. Ἦγε τόν νεανίαν παρά τόν Χειρίσοφον.

30. Ἐλθέ δεῦρο.
31. Πορευόμεος εἰς Δαμασκόν ἡμέρας μέσης κατά τήν ὁδόν εἶδον το φῶς
τοῦ ἡλίου.
32. Τῶν ἀδικιῶν ἕνεκα κολαζόμεθα.
33. Λέγεται Φίλιππος τελευτῆσαι ἐπί ἂρχοντος Πυθοδήμου.
34. Διά τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων ἐγένετο.
35. Ἦλθε μάλα γεγηθώς.
36. Τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρῶμεν.
37. Ἀσεβείας φέυγω ὑπό Μελήτου.
38. Τά δέ πολλοῦ ἂξια ὂντα ὀλίγου πιπράσκεται.
39. Ἴωμεν ἐπί τούς πολεμίους ῥώμῃ καί θυμῷ.
40. Ἐπί τῷ καρδαίνειν πάντα ἒπραττε οὗτος.
41. Διά ταῦτα ἐγώ ἒσπευδόν και διά τοῦτο σε οὐχ ὑπέμενον.
42. Ὁ κακοδαίμων οὐδέποτε καλῶς βουλεύσεται περί τῶν ἀλλοτρίων.
43. Οἱ πόλεμιοι αὐτίκα παρέσονται.
44. Ἀλκιβιάδης δυνάμει οὐδέν τῶν ἂλλων διέφερε.
45. Λύσανδρος τῇ νυκτί ἐσήμανε εἰς τάς ναῦς ἐμβαίνειν.
46. Ὀλίγῳ ὓστερον ἀφίκοντο.
47. Συνέλεγε στράτευμα πανταχόθεν.
48. Ξενοφῶν ᾑρέθη ἂρχων ἀντί Προξένου.
49. Ἦν ἐκ παιδός φίλος αὐτῷ.
50. Ἀθηναῖοι διετέλουν κατά τόν νόμον.
2. Να βρεθεί ο β’ όρος σύγκρισης και να επισημανθεί από πού εξαρτάται

και πώς εκφέρεται.
1. Πολλῶν χρημάτων κρείττων ο παρά τοῦ πλήθους ἔπαινος.
2. Λάμων εἶπεν μῦθον ᾠδῆς γλυκύτερον.

3. Ἂμεινον ἐστί πολεμεῖν ἒχοντες τά ὃπλα ἢ παραδόντες.
4. Οἱ Πέρσαι μᾶλλον φίλοι Κύρῳ ἦσαν ἢ βασιλεῖ.
5. Θρασύτερος εἰμί νῦν ἢ τότε.
35
6. Καλῶς ἀκούειν μᾶλλον ἢ πλουτεῖν θέλε.

7. Πολλῷ κάλλιον ἐστίν ἐν παρατάξει νικῶντα τελευτᾶν ἢ φοβούμενον ζῆν.
8. Ἀριστείδης ἒργα λαμπρότερα ἐπεδείξατο Ἀλκιβιάδου.
9. Κρεῖττον ἐστί λόγου τό κάλλος τῆς γυναικός.
10. Διαφέρομεν τῶν ἂλλων ζῲων τῷ λόγῳ.
11. Ἡ τῆς πόλεως δύναμις ἀσθενεστέρα τῶν ἐναντίων.
12. Ἐπῆλθε ἡ ἡμέρα πολύ τῆς νυκτός φοβερωτέρα.
13. Βούλομαι τόν λαόν σῷον εἶναι ἢ ἀπολέσθαι.
14. Τήν ἀρετήν ἑλοίμην ἂν ἢ πολλά κτήματα.
15. Ἓτερον τό κερδαλέον τοῦ δικαίου.
36
ὡς
Το ὡς απαντάται πολύ συχνά στα κείμενα. Έτσι, πρέπει να έχουμε κατά νου τι
ρόλο μπορεί να παίζει, γιατί μπορεί να είναι πρόθεση, σύνδεσμος ή …«συνοδός»
άλλου όρου…
1. πρόθεση: συναποτελεί με τη λέξη που ακολουθεί έναν εμπρόθετο προσδιορισμό
2. σύνδεσμος: εισάγει όοοοολες τις δευτερεύουσες εκτός από τις υποθετικές , τις
εναντιωματικές και τις ενδοιαστικές
3. συνοδός άλλου όρου…:
 μπροστά από ένα κατηγορούμενο:
Υ Ρ Α Κ/Α
π.χ. Λακεδαιμόνιοι ἒδοσαν Λύσανδρον ὡς ναύαρχον
μτφ: Οι Σπαρτιάτες όρισαν το Λύσανδρο ως ναύαρχο
 μπροστά από τον υπερθετικό βαθμό επιρρήματος ή επιθέτου για να δηλωθεί
το «όσο το δυνατόν…»:
π.χ. Ἀθηναῖοι ἒπλευσαν ὡς τάχιστα
μτφ: Οι Αθηναίοι έπλευσαν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα
 μπροστά από αριθμητικό για να δηλωθεί το περίπου:
π.χ. Ἀθηναῖοι ἀπέκτεινον ὡς τρισχιλίους
μτφ: οι Αθηναίοι σκότωσαν περίπου τρεις χιλιάδες
 μαζί με μια τελική ή αιτιολογική μετοχή για να δηλωθεί ο υποκειμενισμός:
π.χ. Λύσανδρος οὐκ ἐξέπλει ὡς οὐ παρασκευαζόμενος
μτφ: ο Λύσανδρος δεν έκανε επίθεση επειδή τάχα δεν ήταν προετοιμασμένος
 μαζί με ένα απόλυτο απαρέμφατο (τελικό)
π.χ. ὡς ἀπλῶς εἰπεῖν
μτφ: για να μιλήσουμε απλά
37
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ / ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ – ΟΥΣΙΑΣΤ ΙΚΕΣ ΠΡΟΤ ΑΣΕΙΣ
Ορισμός
Αναφορικές προσδιοριστικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
οι οποίες προσδιορίζουν έναν όρο μιας προηγούμενης πρότασης και τον
διασαφηνίζουν. Ο όρος αυτός ονομάζεται προσδιοριζόμενος όρος.
Αναφορικές ονοματικές - ουσιαστικές ονομάζονται οι προτάσεις που λειτουργούν
ως όνομα / ουσιαστικό μέσα στην πρόταση και χρησιμεύουν ως υποκείμενο,
αντικείμενο, κατηγορούμενο, παράθεση, επεξήγηση ή ονοματικός ετερόπτωτος
προσδιορισμός στην κύρια πρόταση.
Οι αναφορικές ονοματικές προτάσεις διαφέρουν από τις αναφορικές επιρρηματικές
προτάσεις ως προς τη συντακτική τους θέση.
Εισαγωγή
Οι δευτερεύουσες ονοματικές αναφορικές προτάσεις εισάγονται:
i. Με τις αναφορικές αντωνυμίες :

ὃς, ἣ, ὃ ὁποῖος, ὁποία, ὁποῖον
ὃστις, ἣτις ὃ,τι ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον
ὃσπερ, ἣπερ, ὃπερ ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν
ὃσος, ὃση, ὃσον ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον
οἷος, οἳα, οἷον ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον
ii. Με τα αναφορικά επιρρήματα:

οὗ, ὃπου ( = όπου )
οἷ, ὃποι, ὃπῃ, ἒνθα ( = όπου )
ἒνθεν, ὃθεν, ὁπόθεν ( = απ’ όπου )
ὡς, ὃπως ( = όπως )
ᾗπερ, ὣσπερ ( = όπως ακριβώς )
Συντακτικός ρόλος
Oι αναφορικές ονοματικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E.,
κυρίως ως:
1. α) Υποκείμενα (Y):
Ὅστις ζῆν ἐπιθυμεῖ, πειράσθω νικᾶν. [Υ στα πειράσθω και νικᾶν]
2. β) Αντικείμενα (A):
Ὃ σὺ μισεῖς, μὴ ποιήσῃς. [Α στο μὴ ποιήσῃς]
3. γ) Κατηγορούμενα (K):
Οὗτός ἐστιν ὃς ψεύδεται. [αντί ὁ ψεύστης: Κ στο οὗτος]
4. δ) Oμοιόπτωτοι προσδιορισμοί (παραθέσεις, επεξηγήσεις, επιθετικοί
προσδιορισμοί):
Ἦν δέ τις Ἀπολλοφάνης, ὃς καὶ Φαρναβάζῳ ἐτύγχανε ξένος ὤν. [παράθεση
στο Ἀπολλοφάνης]
38
Ὦ Κλέαρχε, ἀπόφηναι γνώμην, ὅ,τι σοι δοκεῖ. [επεξήγηση στο γνώμην]

Tόδ' ἐστὶ τὸ στρατόπεδον ὃ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων. [τὸ στρατόπεδον τὸ
κατακαυθέν· επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη τὸ στρατόπεδον]
5. ε) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε μια από τις πλάγιες πτώσεις:
Βούλομαι λαβεῖν τι ὧν ἔχεις. [γενική διαιρετική]
Εκφορά
Όταν είναι προτάσεις κρίσεως ( δέχονται άρνηση οὐ ) :
i. Με απλή οριστική, όταν δηλώνουν το πραγματικό.
ii. Με δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το μη πραγματικό.
iii. Με δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατό στο παρόν – μέλλον.
iv. Με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο και
δηλώνουν υποκειμενική άποψη.
Όταν είναι προτάσεις επιθυμίας ( δέχονται άρνηση μή ):

Κυρίως με :
i. Με υποτακτική
ii. Με ευχετική ευκτική
39
Προσοχή!
 Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή
ημιπεριόδου και εισάγει κύρια πρόταση μεταφράζεται με δεικτική
αντωνυμία.
 Οι αναφορικές αντωνυμίες ὅς και ὅστις και κάποια αναφορικά επιρρήματα

με το εστιν και το ἦν αποτελούν ελλειπτικές αναφορικές εκφράσεις με
αόριστη ή επιρρηματική σημασία όπως:
ἒστιν ὃς ή ἒστιν ὃστις = κάποιος

ἒστιν οὗ ή ἒστιν οὗτινος = κάποιου
ἒστιν ᾧ ή ἒστιν ᾧτινι = σε κάποιο
ἒστιν ὃν ή ἒστιν ὃντινα = κάποιον
ἒστιν οἵ ή ἒστιν οἵτινες = μερικοί

ἒστιν ὧν = μερικών
ἒστιν οἷς = σε μερικούς
ἒστιν οὓς = μερικούς
ἒστιν ὃτε = κάποτε

ουκ ἒστιν ὃτε = ποτέ
ουκ ἒστιν ὃτε οὐ = πάντα
ἒστιν ὃπου/ἵνα/οὗ = κάπου

ουκ ἒστιν ὃπου = πουθενά
ουκ ἒστιν ὃπου οὐ = παντού
ἒστιν ἒνθα = κάπου
ἒστιν ὃπῃ = κάπου
ἒστιν ᾗ = κάπου
ἒστιν όπως = κάπως

ουκ ἒστιν όπως = με κανέναν τρόπο
ουκ ἒστιν όπως ου = οπωσδήποτε, με κάθε τρόπο
 οἷόν τ’ ἐστι +απαρέμφατο είναι δυνατόν να
 οἷός τ’ εἰμι + απαρέμφατο μπορώ να
40
Μεταφραστικές οδηγίες
έλξη του αναφορικού
Έλξη του αναφορικού ονομάζεται το συντακτικό φαινόμενο κατά το οποίο η αναφορική

αντωνυμία ὃς-ἥ-ὃ αντί να βρίσκεται σε πτώση αιτιατική, όπως επιτάσσει ο συντακτικός
της ρόλος μέσα στην αναφορική πρόταση, έλκεται από τον όρο που προσδιορίζει και
τίθεται σε πτώση γενική ή δοτική παραβιάζοντας τη σύνταξη.
π.χ. ὁ δέ οὐδέν ἒπραξεν τούτων ὧν ὑπέσχετο (αντί: ἃ ὑπέσχετο)
κι άλλα παραδείγματα..
 Κανονική σύνταξη:
Ὁ ἐμὸς πάππος κάλλιστος ἦν Μήδων ὅσους ἑόρακα. > ὁρῶ + αιτιατική
 Έλξη του αναφορικού:

Ὁ ἐμὸς πάππος κάλλιστος ἦν Μήδων ὅσων ἑόρακα. > αιτιατική σε γενική
Σὺν τοῖς θησαυροῖς οὕς ὁ πατὴρ κατέλιπεν... > καταλείπω + αιτιατική
 Έλξη του αναφορικού:

Σὺν τοῖς θησαυροῖς οἷς ὁ πατὴρ κατέλιπεν... > αιτιατική > δοτική
Αν η αναφορική αντωνυμία αναφέρεται σε κάποια δεικτική αντωνυμία, τότε η

δεικτική αντωνυμία κανονικά παραλείπεται.
Τῆς φυγῆς ταύτης, ἥν αὐτοὶ ἔφυγον.
 Έλξη του αναφορικού παράλειψη της δεικτικής αντωνυμίας:

Τῆς φυγῆς ἧς αὐτοὶ ἔφυγον.
41
2) Αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη του αναφορικού

Αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη του αναφορικού έχουμε όταν έλκεται ο προσδιοριζόμενος
όρος από την πτώση της αναφορικής αντωνυμίας.
Ἡ οὐσία ἥν κατέλιπε τῷ υἱεῖ οὐ πλείονος ἀξία ἐστὶν ἤ τεττάρων καὶ δέκα ταλάντων
 Αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη του αναφορικού:

Τὴν οὐσίαν ἥν κατέλιπε τῷ υἱεῖ οὐ πλείονος ἀξία ἐστὶν ἤ τεττάρων καὶ δέκα ταλάντων
Συχνά στην αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη, όταν η αναφορική αντωνυμία αναφέρεται σ'
ένα ουσιαστικό, τότε το ουσιαστικό μπαίνει στο τέλος της αναφορικής πρότασης χωρίς
άρθρο.
Μεγάλη τε ἦν ἡ κώμη, εἰς ἥν ἀφίκοντο
Αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη του αναφορικού:

Μεγάλη τε ἦν, εἰς ἥν ἀφίκοντο κώμην.
Τούτους καὶ ἄρχοντας ἐποίει τῆς χώρας ἥν κατεστρέφετο.
 Αντίστροφη έλξη ή ανθέλξη του αναφορικού:

Τούτους καὶ ἄρχοντας ἐποίει ἧς κατεστρέφετο χώρας.
Άσκηση 1: Να κάνετε πλήρη συντακτική αναγνώριση στις αναφορικές προτάσεις

που ακολουθούν.
1. Παρ’ ἐμοὶ δὲ οὔδεὶς μισθοφορεῖ, ὅστις μὴ ἱκανὸς ἐστὶ ἐμοὶ ἴσα πονεῖν.
2. Εἰ μέντοι τὰ νῦν διὰ τῶν λόγων φοβερὰ ἔργῳ πραττόμεν’ αἴσθοιντο, οὐδεὶς οὕτως
ἠλίθιὸς ἐστιν, ὅστις οὐχ ἑκὼν ἄν δοίη χρήματα.
3. Ὁρῶ τούτους ἀπολαύοντας ὧν ἄν λἀβωσιν.
4. Δίκαιὸν ἐστι δημοκρατούμενους αὐτοὺς τοιαῦτα φρονοῦντας φαίνεσθαι περὶ τῶν
ἀτυχούντων δήμων, οἷάπερ ἄν τοὺς ἄλλους ἀξιώσαιτε φρονεῖν περὶ ὑμῶν.
5. Τὶς γὰρ οὐκ ἄν ἀγασθείη τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων τῆς ἀρετῆς, οἵ καὶ τὴν χώραν καὶ τὴν
πόλιν ἐκλιπεῖν ὑπέμειναν;
42
6. Πάλιν παρέσομαι πράξων ὧν ὑμεῖς δεῖσθε.
7. Οὐδεὶς οὕτως ἠλίθιός ἐστιν ὅστις οὐχὶ κἂν δοίη καὶ πρῶτος εἰσενέγκαι·
8. Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γε λανθάνει αὐτόν, ὅτι δι’ ἀμφοτέρων τῶν ὀνομάτων, ὁποτέρῳ
ἂν χρῆσθε, ὑμεῖς ἕξετε τὴν νῆσον.
9. Ἔστιν δίκης ὀφθαλμός, ὃς τὰ πάνθ' ὁρᾷ
10. Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν.
11. Καὶ φράζουσιν ἅ λέγει.
12. Οὗτός ἐστιν ὅς ἀπέκτεινεν τοὺς στρατηγούς.
13. Ἠν τις Φιλλίδας, ὅς ἐγραμμάτευε τοῖς πολεμάρχοις.
14. Οἶμαι ἂν ἡμᾶς παθεῖν τοιαῦτα, οἷα τοὺς ἐχθροὺς οἱ θεοὶ ποιήσειαν.
15. Τόδ' ἐστί τὸ στρατόπεδον ὅ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων.
16. Οὐ πάνυ γε ῥᾴδιόν ἐστιν εὑρεῖν ἔργον, ἐφ' ᾧ οὐκ ἂν τις αἰτίαν ἔχοι.
17. Ἐλθέτω ὅστις βούλεται.
18. Οἱ Συρακόσιοι τῶν αἰχμαλώτων ὅσους ἐδύναντο ἀναλαβόντες, ἀνεχώρησαν ἐς τὴν
πόλιν.
19. Μὴ φοβοῦ τοῦτο, ὅ ἔλεγες ἐν τῷ δικαστηρίῳ.
20. Φίλιππός ἐστιν ὅ,τι ἄν τις εἴποι.
21. Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως δέονται τῶν πολιτῶν.
22. Οἵ τε ἄλλοι Ἕλληνες ἤχθοντο καὶ ὅσοι ἀπὸ βασιλέως νεωστὶ ἠλευθέρωντο.
23. Ὅς οὐδ’ ὧν πρότερον μετέλαβε παρ’ ὑμῶν μέμνηται.
24. Δώσω ὑμῖν ἡγεμόνα, ὅς ὑμᾶς διὰ τῶν ὀρέων ἄξει.
25. Τίς οὕτως εὐήθης ἐστίν ὑμῶν ὅστις ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεμον δεῦρο ἥξοντα;
43
26. Ἅ μὴ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι.
27. Οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν πράττειν, ἅ μὴ ἠπιστάμεθα.
28. Οἱ ἄνθρωποι τούτοις μάλιστα ἐθέλουσιν πείθεσθαι, οὕς ἂν ἡγῶνται βελτίστους
εἶναι.
29. Ἐγὼ ὀκνοίην ἂν εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνει, ἅ ἡμῖν Κῦρος δοίη.
30. Κῦρος δὲ ἔχων οὓς εἴρηκα ὡρμᾶτο ἀπὸ Σάρδεων.
31. Ἀπολέσειεν ἂν οὓς ἥκιστα βούλοιτο.
32. Ὅστις αὑτὸν φιλεῖ μετ’ ἐμοῦ μαχέσθω.
33. Ὅπλα κτῶνται, οἷς ἀμύνονται τοὺς ἀδικοῦντας .
34. Ἔλαβεν ὁπλίτας, οἳ πάντες ἀγαθοὶ ἦσαν.
35. Εἰς καλὸν Ἄνυτος ὅδε παρεκαθέζετο, ᾧ μεταδῶμεν τῆς ζητήσεως.
36. Ξένους ἔχω εἰς ἑξακισχιλίους, οἷς οὐδεμία πόλις δύναιτ’ ἂν ῥᾳδίως μάχεσθαι.
37. Ἠρχόμην τοῦ ἐπαίνου ἀπὸ τῶν προγόνων, ὃν νομίσαιμι κύριον τῷ παρόντι.
38. Ὅστις αὑτὸν φιλεῖ μετ’ ἐμοῦ μαχέσθω.
39. Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινε τοὺς στρατηγούς.
40. Φράσον ἅπερ ἔλεξας.
41. Ξενοφῶν ἔγραψε, ὃς στρατηγὸς ἦν.
42. Ὦ Κλέαρχε, ἀπόφηναι γνώμην, ὅ τι σοι δοκεῖ.
43. Ἔλαβεν ὁπλίτας, οἳ πάντες ἀγαθοὶ ἦσαν.
44. Ἴσασι οὐδὲν ὧν λέγουσι.
44
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤ ΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤ ΑΣΕΙΣ
Ορισμός :
Οι επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις ( εκτός του ότι αναφέρονται σ’ έναν όρο μιας
άλλης πρότασης που υπάρχει ή εννοείται ) εκφράζουν μια επιρρηματική σχέση,
υπόθεσης, αιτίας, σκοπού και αποτελέσματος. Έτσι έχουμε τις εξής
κατηγορίες: αναφορικές υποθετικές προτάσεις, αναφορικές αιτιολογικές,
αναφορικές τελικές και αναφορικές συμπερασματικές.
Αναφορικές υποθετικές προτάσεις
Εισαγωγή : α) με όλες τις αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα,

όταν συνοδεύονται από το αοριστολογικό ἂν.
β) με τις αναφορικές αντωνυμίες και τα επιρρήματα που δηλώνουν αοριστία, ιδίως
τα ὃστις, ὃπου, ὃποι, ὃπῃ.
Εκφορά : όπως οι αντίστοιχες υποθετικές προτάσεις.
π.χ. Ὃστις οὗν εἰδώς τοσαῦτας μεταβολάς γεγενημένας καί τηλικαύτας δυνάμεις οὓτω
ταχέως ἀναιρεθείσας πιστεύει τοῖς παροῦσι, λίαν ἀνόητός ἐστι. ( εἰ τις
πιστεύει...ἀνόητός ἐστι )
Αναφορικές αιτιολογικές προτάσεις
Εισαγωγή : κυρίως με τις αντωνυμίες ὃς, οἷος, ὃστις, το αναφορικό

επίρρημα ὃπου και το αναφορικοχρονικό ὁπότε.
Εκφορά : με α)οριστική, β) δυνητική οριστική, γ)δυνητική ευκτική, δ) ευκτική του
πλαγίου λόγου.
Εξάρτηση : από ρήματα και εκφράσεις ψυχικού πάθους.
Μεταφράζονται με : αιτιολογικό σύνδεσμο + δεικτική αντωνυμία.
π.χ. Ὁ μέν ταῦτα εἰπών ἀπῄει κατοικτίρων τήν γυναῖκα, οἳου ἀνδρός στέροιτο.
( διότι τοιούτου ἀνδρός στέροιτο )
Αναφορικές τελικές προτάσεις
Εισαγωγή : κυρίως με τις αντωνυμίες ὃς, οἷος, ὃστις, ὃσος.

Εκφορά : κυρίως με οριστική μέλλοντα.
Εξάρτηση : κυρίως από ρήματα κινήσεως ή σκόπιμης ενέργειας ή προετοιμασίας.
Μεταφράζονται με : τελικό σύνδεσμο + δεικτική αντωνυμία.
45
π.χ. Ἒδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἂνδρας ἑλέσθαι, οἳ τούς πατρίους νόμους συγγράψουσιν.
( ἳνα οὗτοι τούς πατρίους νόμους συγγράψουσιν)
Αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις
Εισαγωγή : Κυρίως με τις αντωνυμίες ὃς, οἷος, ὃστις, ὃσος. Στις απαρεμφατικές
χρησιμοποιείται το ὃσον και οἷον.
Εκφορά : Με α)οριστική, β) δυνητική οριστική, γ)δυνητική ευκτική, δ) ευκτική του
πλαγίου λόγου, ε) απαρέμφατο.
Εξάρτηση : Πολύ συχνά από τα δεικτικά ούτω, τοιοῦτος, τοσοῦτος, τηλικοῦτος, τις
αρνητικές εκφράσεις οὐκ ἐστιν (ὃστις), οὐδείς ἐστιν (ὃστις).
π.χ. Τοιοῦτος γάρ ἧν οἷος άπιστεῖν τε καί μή ὠφελεῖν μηδένα.

( να εξαπατά και να μην οφελεί κανέναν ).
Αναφορικές παραβολικές προτάσεις
Ορισμός :
Αναφορικές παραβολικές ονομάζονται οι προτάσεις των οποίων το
νόημαπαραβάλλεται
(συγκρίνεται ) με το νόημα της κύριας πρότασης και διαπιστώνεται μεταξύ τους
ομοιότητα ή διαφορά ποιοτική, ποσοτική ή τροπική. Ειδικότερα μπορούν να
διακριθούν σε παραβολικές του ποσού, του ποιού και του τρόπου.
Εισαγωγή :
1. Με τις αναφορικές αντωνυμίες οἷος, ὁποῖος που δηλώνουν ποιόν.
2.Με τις αναφορικές αντωνυμίες ὃσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὁπηλίκος που
δηλώνουν ποσό.
3.Με τα αναφορικά επιρρήματα ὡς, ὣσπερ, ὃπως, ᾗ, ᾗπερ, οἷον, οἳα, καθάπερ που
δηλώνουν τρόπο.
Εκφορά :
1. Με οριστική, όταν δηλώνουν το πραγματικό.
2. Με δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το μη πραγματικό.
3. Με δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατό στο παρόν – μέλλον.
4. Με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο και
δηλώνουν υποκειμενική άποψη.
5. Με υποτακτική + αοριστολογικό ἂν, όταν λανθάνει και υπόθεση.
Παρατηρήσεις
 Στις παραβολικές προτάσεις συνήθως παραλείπεται το ρήμα όταν είναι το ίδιο
με το ρήμα ή μ’ ένα ρηματικό τύπο της κύριας πρότασης.
46
π.χ. Ἐφάνη κονιορτός, ὣσπερ νεφέλη λευκή ( ενν. φαίνεται ).
 Τα αναφορικά εισαγωγικά ( αντωνυμίες και επιρρήματα ) των παραβολικών

προτάσεων συσχετίζονται με δεικτικές αντωνυμίες ή επιρρήματα της κύριας
πρότασης σχηματίζοντας μαζί τους τα λεγόμενα παραβολικά ζεύγη :
Τοιοῦτος........οἷος τοσούτῳ........ὃσῳ
Τοιοῦτος........ὁποῖος οὓτω.............ὡς, ὃπως
Τοσοῦτος.......ὃσος οὓτως............ὣσπερ
Τοσοῦτον.......ὃσον ταύτῃ..............ᾗ
 Μερικές παραβολικές προτάσεις έχουν εντελ ώς παρενθετική έννοια και δεν

συσχετίζουν το περιεχόμενό τους με το περιεχόμενο μιας άλλης πρότασης
(παρενθετικές αναφορικές προτάσεις ).

Οι πιο συνηθισμένες απ’ αυτές είναι :

· ὡς ἒοικε = όπως, καθώς φαίνεται
· ὡς εἰκός = όπως είναι φυσικό
· ὡς ἐμοί δοκεῖ = όπως φαίνεται σε μένα, κατά τη γνώμη μου
· ὡς φησίν = όπως λέει, όπως ισχυρίζεται
· ὡς λέγεται = όπως λέγεται
· ὡς εἲρηται = όπως έχει λεχθεί
· ὡς εἰκάζω = όπως συμπεραίνω
· ὡς οἶμαι = όπως νομίζω, κατά τη γνώμη μου
· ὡς ἐγῷμαι = όπως εγώ νομίζω, κατά τη γνώμη μου
· ὡς πυνθάνομαι = όπως πληροφορούμαι, κατά τις πληροφορίες μου.
π.χ. Καί ὑμεῖς, ὡς ἒοικε, τοσαῦτα πράγματα ἐχούσης ταῆς τυραννίδος, ὃμως
προπετῶς φέρεσθαι εἰς αὐτήν.
47
48
Άσκηση: Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις αναφορικές επιρρηματικές

προτάσεις:
1. Οὐδεὶς οὕτω εὐήθης ἐστίν, ὅστις πόλεμον ἐρᾷ .
2. Σίτῳ τοσούτῳ ἐχρῆτο Σωκράτης, ὅσον ἡδέως ἤσθιεν.
3. Θαυμαστὸν ποιεῖς ὃς οὐδὲν ἡμῖν δίδως .
4. Ἔδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι, οἳ τοὺς πατρίους νόμους
συγγράψουσιν.
5. Ὅστις νόμων διαφθορεύς ἐστι, σφόδρα που δόξειεν ἂν νέων ἀνθρώπων
διαφθορεύς εἶναι.
6. Καὶ τοὺς υἱεῖς τοὺς σαυτοῦ ἔμοιγε δοκεῖς προδιδόναι, οὕς σοι ἐξὸν καὶ ἐκθρέψαι
καὶ ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσει καταλιπών .
7. Θαυμάζω τῶν κατηγόρων, οἳ ἐπιμελοῦνται τῶν ἀλλοτρίων
8. Πρεσβείαν πέμπει ἥτις ταῦτα ἐρεῖ .
9. Ἐκέλευσε δὲ τοὺς Ἕλληνας, ὡς νόμος ἐστὶν αὐτοῖς εἰς μάχην, οὕτω ταχθῆναι
10. ∆ώσω ὑμῖν ἡγεμόνα, ὃς ὑμᾶς διὰ τῶν ὀρέων ἄξει .
11. Ἀλλά μοι δοκεῖ τοσοῦτον χωρίον κατασχεῖν, ὅσον ἔξω τοὺς ἐσχάτους λόχους
γενέσθαι τῶν πολεμίων κεράτων .
12. ∆ιέταξε ἱππικὸν ὅσον ἑκάστη πόλις δυνατὴ ἦν παρέχειν.
13. Ἃ μὴ ἐπιστάμεθα πράττειν, οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν..
14. Ἐγὼ οὐ μόνον νῦν, ἀλλὰ καὶ ἀεὶ τοιοῦτος, οἷος τῶν ἐμῶν μηδενὶ ἄλλῳ πείθεσθαι
ἢ τῷ λόγῳ .
15. Ἃ μὴ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι .

16. ᾯτινι ἐντυγχάνοιεν, πάντας ἔκτεινον .
17. Ὅπως γιγνώσκετε, οὕτω καὶ ποιεῖτε .
18. Τοιοῦτος γίγνου περὶ τοὺς γονέας, οἵους ἂν εὔξαιο περὶ σαυτὸν γενέσθαι τοὺς
σεαυτοῦ παῖδας .
19. Ἔπραξαν τοιαῦτα, οἷα οἱ θεοὶ ἐβούλοντο.
49
Δοτική προσωπική
Όταν μια δοτική μέσα στο κείμενο δεν είναι αντικείμενο, δεν είναι αντικειμενική και
δηλώνει πρόσωπο, τότε είναι προσωπική.
1. απλή: κοντά σε απρόσωπα ρήματα-εκφράσεις. Εάν την μεταφέρουμε σε
αιτιατική πτώση, δίνει το εννοούμενο Υποκείμενο του απαρεμφάτου που
βρίσκεται δίπλα της (δηλαδή του υποκειμένου του απρόσωπουρήματος).
Μεταφράζεται ως Υποκείμενο, σε ονομαστική!!!
π.χ. Ἒξεστιν ὑμῖν νικᾶν τόν ἐχθρόν (=εσείς μπορείτε να νικήσετε τον εχρθρό)
2. κτητική: κοντά στα υπαρκτικά εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω (δηλαδή όταν αυτά
δεν παίρνουν κατηγορούμενο). Πλέον παίρνουν τη σημασία της κτήσης,
μεταφράζονται με το ‘έχω’ και ως Υποκείμενο σε ονομαστική!!
π.χ. ἐστιν ἡμῖν πλοῖα (= εμείς έχουμε πλοία)
3. κρίνοντος προσώπου: κοντά στα απρόσωπα δοκεῖ, φαίνεται. Δείχνει το
πρόσωπο σύμφωνα με την κρίση του οποίου ισχύει ό, τι εκφράζει το ρήμα.
π.χ. δοκεῖ μοι τοῦτον δίκαιον εἶναι (=μου φαίνεται ότι αυτός είναι δίκαιος)
4. ενεργούντος προσώπου/ποιητικού αιτίου: δείχνει το πρόσωπο που ενεργεί
για να συντελεστεί ό, τι δηλώνει το ρήμα
 κοντά σε ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τος (διδακτέος, διδακτός, βατός,
εξεταστέος, πρακτέος κτλ)
 κοντά σε παθητικά ρήματα (συντελικών κυρίως χρόνων)
 κοντά στα απρόσωπα: μέλει, μεταμέλει, μέτεστι, δεῖ, λέγεται, ἀγγέλλεται,
παρασκεύασται, ὡμολογήθη, προδέδοκται, κτλ
π.χ. Ὁ ποταμός ἐστίν ἡμῖν διαβατέος (=ο ποταμός πρέπει να περαστεί από μας /
εμείς πρέπει να περάσουμε τον ποταμό)
5. χαριστική / αντιχαριστική: δηλώνει το πρόσωπο (ή το προσωποποιημένο
πράγμα) για χάρη του οποίου ή για βλάβη του οποίου γίνεται σκόπιμα αυτό που
εκφράζει το ρήμα, χωρίς τη συμμετοχή του.
π.χ. Οὐ τῷ πατρί καί τῇ μητρί μόνον γεγενήμεθα, ἀλλά καί τῇ πατρίδι
(= δε γεννηθήκαμε μόνο για χάρη του πατέρα και της μητέρας, αλλά και για χάρη της
πατρίδας)
6. ηθική: δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο που συμμετέχει συναισθηματικά
σ’αυτό που εκφράζει το ρήμα και χαίρεται ή λυπάται ανάλογα με την ενέργεια
του ρήματος, η οποία όμως δεν είναι σκόπιμη.
π.χ. φοβοῦμαι μη ἀποθάνοι μοι πατήρ(=φοβάμαι μη μου πεθάνει ο πατέρας)
50
Ασκήσεις
1. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τις δοτικές προσωπικές:

1. Ἒξεστιν ὑμῖν πιστά λαβεῖν.
2. Καί μοι ἀνάβηθι καί μαρτύρησον.

3. Ἡμῖν ἐστί τά ὃπλα καί ἡ ἀρετή.
4. Τό σφάγιον τοῦτο κομίζεται τῷ ἰερεῖ.
5. Ἀλέξανδρος, ὡς Ἀριστοβούλῳ λέλεκται, ἐνόσησεν.
6. Ἀνδρί σοφῷ πᾶσα γῆ βατή ἐστί.
7. Λακεδαιμόνιοι ἐφοβοῦντο μή σφίσι ἀποθάνοιεν οἱ πρόγονοι.
8. Τί ἔσται ὑμῖν ἐάν τά ὃπλα παραδῶτε τῷ βασιλεῖ;
9. Ἀνάγκη ἐστί τοῖς παισί πείθεσθαι τοῖς τοῦ πατρός λόγοις.
10. Νῆες οὐκ εἰσί τοῖς Ἀθηναίοις.
11. Ἥδε ἡ ἡμέρα τοῖς Ἓλλησι μεγάλων κακῶν ἄρξει.
12. Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε καί σοι.
13. Τοῖς τε νῦν καί τοῖς ἒπειτα θαυμασθησόμεθα.
14. Προσήκει τοῖς πολίταις προθύμως πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι.
15. Οὐ δίκαιον ἐστί ὑμῖν ψεύδεσθαι.
16. Φημί βοηθητέον εἶναι τοῖς πράγμασι ὑμῖν.
17. Ἐτέχθη σήμερον ὑμῖν σωτήρ.
18. Ἒδοξε τοῖς στρατιώταις ἀπιέναι.
19. Πάντες κακά νοοῦσι τῷ τυράννῳ.
20. Οὐδέν ἄν γένοιτο τοῖς ἄλλοις.
51
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική γίνονται οι ακόλουθες μεταβολές:

Όταν το ρήμα είναι μονόπτωτο:
 Το ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό.

 Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο.
 Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού.
Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο:

 Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο.
 Το άμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του
παθητικού.
 Το έμμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος παραμένει αμετάβλητο ως
αντικείμενο του παθητικού.
Όταν το ρήμα συντάσσεται με σύστοιχο αντικείμενο:
 Το σύστοιχο αντικείμενο μονόπτωτου ρήματος τρέπεται σε σύστοιχο

υποκείμενο:
o Τὸν πόλεμον οὕτως ἐπολεμήσαμεν. ➝ Ὁ πόλεμος οὕτως ἐπολεμήθη ὑφ'
ἡμῶν.
 Το σύστοιχο αντικείμενο δίπτωτου ρήματος παραμένει αμετάβλητο.
52
Όταν το ρήμα συντάσσεται με κατηγορούμενο του αντικειμένου:

 Το υποκείμενο του ενεργητικού γίνεται ποιητικό αίτιο.
 Το αντικείμενο του ενεργητικού γίνεται υποκείμενο του παθητικού.
 Το κατηγορούμενο του αντικειμένου γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου.
53
Ενεργητικά ρήματα έχουν ως παθητικό ένα άλλο ρήμα ενεργητικής ή μέσης

φωνής ή μια περίφραση που αποτελείται από τα ρήματα ἔχω, γίγνομαι,
λαμβάνω κ.ά. και ένα όνομα ομόρριζο ή συνώνυμο του ενεργητικού ρήματος:
➝ Για τη μετατροπή της Παθητικής σύνταξης σε Ενεργητική ακολουθείται η

αντίστροφη διαδικασία.
Ποιητικό αίτιο
Ποιητικό αίτιο ονομάζεται ο προσδιορισμός που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα
από το οποίο παθαίνει κάτι το υποκείμενο ενός παθητικού ρήματος.
Παθητικά ρήματα: είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο τους
παθαίνει κάτι από κάποιον άλλο. Διακρίνονται σε:
1. Κυρίως παθητικά ρήματα

Βρίσκονται συνήθως στη μέση φωνή και σχηματίζονται από τα ενεργητικά
Π.χ. νικῶμαι, πολεμοῦμαι κτλ
54
2. Ρήματα ενεργητικής φωνής με παθητική διάθεση:
 ἀποθνῄσκω ὑπὸ τινος = φονεύομαι από κάποιον

 φεύγω ὑπὸ τινος = εξορίζομαι, κατηγορούμαι
 έκπίπτω ὑπὸ τινος = εξορίζομαι
 εὖ ἀκούω ὑπὸ τινος = επαινούμαι
 εὖ πάσχω ὑπὸ τινος = ευεργετούμαι
3.Παθητικά με περίφραση, η οποία αποτελείται από:
 Γίγνομαι, τυγχάνω, λαμβάνω, ἔχω + επίθετο ή ουσιαστικό συνώνυμο του

ενεργητικού ρήματος.
 Αἰτὶαν ἔχω / αἰτίαν λαμβάνω ὑπὸ τινος = κατηγορούμαι
 Δίκην δίδωμὶ τινι = τιμωρούμαι από κάποιον
 Θεραπείας τυγχάνω ὑπὸ τινος = θεραπεύομαι
 Πράγμα ἔχω = ενοχλούμαι
 Ζημίαν λαμβάνω παρὰ τινος = ζημιούμαι
Εκφορά ποιητικού αιτίου:
1. ὑπὸ + γενική Π.χ. Οἱ παῖδες αὐτοῦ ἐξηλαύνοντο ὑπὸ πάντων τῶν Ἑλλήνων.
2. ἀπὸ + γενική, ἐκ + γενική, παρὰ + γενική, πρὸς + γενική Π.χ. Ὁμολογεῖται παρὰ
πάντων τῶν ἀνθρώπων Σωκράτην εἶναι σοφὸν.
3. δοτική ονόματος ή αντωνυμίας (δοτική προσωπική) δίπλα σε χρόνο
συντελικό (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) ή ρηματικό
επίθετο σε –τέος, -τὸς. Π.χ. Τοῖς Λακεδαιμονίοις διέγνωστο λελύσθαι τὰς σπονδὰς.
Ἁμιλλητέον ἡμῖν ἐστὶ.
Άσκηση: Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη των προτάσεων που σας

δίνονται στην παθητική
1. Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας

2. Ἰσχόμαχον πάντες ἀγαθὸν ἐπωνὀμαζον
3. Ὁ βασιλεὺς ἔπεμψε τὸν Φαλῖνον
4. Ἡ χιὼν ἐκάλυψε πᾶν τὸ πεδίον
5. Οὐδὲν ἀξιόλογον ἔπραξεν Ἀριστογείτων
6. Οἱ θηβαῖοι ἐκόμισαν ταῦτα
7. Διδάσκω τὸν νεανίαν τὴν στρατηγίαν
55
8. Κατασκευάζω τεῖχος
9. Οὗτοι άνέῳξαν τὰς πύλας
10. Ὁ πατὴρ διώκει τὸν κλέπτην
11. Πληρῶ τὴν ὑδρίαν ὕδατος
Άσκηση: Να βρείτε το ποιητικό αίτιο και τη μορφή του
1. Ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἄν ἀποδείξειεν ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων.

2. Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν χρόνον τοῦτον καὶ ἡ έν Σάμῳ ἐπανάστασις ὑπὸ τοῦ
δήμου.
3. Τούτων τοίνυν αύτῷ πεπραγμένων, προςῆλθεν ἡμῖν φάσκων ἕτοιμος εἶναι
παραδοῦναι βασανίζειν τὸν παῖδα.
4. Ἐπεδείξαντο τὰς αὑτῶν εὐψυχίας πρῶτον μὲν ἐν τοῖς ὑπὸ Δαρείου πεμφθεῖσι.
5. Ἐπράχθη οὐδὲν οὐδὲν ἀπὸ τῶν τυράννων ἔργον ἀξιόλογον.
6. Αἱ Ἀθηναίων νῆες τοῖς Κερκυραίοις οὐχ ἐωρῶντο.
7. Ἰσχόμαχος πρὸς πάντων καλὸς τε κἀγαθὸς ἐπωνομάζετο.
Άσκηση: Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική
1. Οἱ τύραννοι ἐδιώχθησαν ὑπὸ τῶν Άθηναίων

2. Ἀλέξανδρος ὑπὸ τοῦ Άριστοτέλους ἐπαιδεύθη.
3. Οὐδὲν ἐπράχθη ὑπὸ τῶν τυράννων.
4. Ὑπὸ τῶν θεῶν οἱ ἄδικοι κολάζονται
5. Ἡ πόλις ἐσώθη ὑπὸ τῶν συμμάχων
6. Αἱ πόλεις ἐδόθησαν ὑπὸ Δαρείου τῷ Κύρῳ
7. Ἡ τέχνη μετεδόθη ἀνθρώποις ὑπὸ Προμηθέως
8. Τοῦτο ἐκ θεοῦ δίδοταί μοι.
9. Παρὰ βασιλέως ταῦτα ἐδόθη τῇ πόλει
10. Αἱ νῆες ἐπληρώθησαν ἀνδρῶν ὑπὸ Δημοσθένους
Άσκηση: Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική
1. Σωκράτης τοῦ σώματος οὐκ ἠμέλει

2. Βασιλεῖς ἄρχουσι τῶν Περσῶν
3. Ἀθηναῖοι ἐβοήθησαν Κερκυραίοις
4. Κῦρος ἐπιβουλεύει ἀδελφῷ
5. Ὁ παιδονόμος κρατεῖ παίδων
6. Πάντες Ἰσχόμαχον ἐπωνόμαζον ἀγαθόν.
7. Θηβαῖοι εὐεργέτην τὸν Φίλιππον ἐνόμιζον
8. Δαρεῖος Κῦρον σατράπην ἐποίησεν
9. Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίους ἐχθροὺς νομίζουσι
56
10. Εὐμενῆ αὐτὴν παρέσχετε
1. Να μεταφερθούν οι προτάσεις στην άλλη φωνή!
1. Οἱ Ἀθηναῖοι πολιορκοῦνται ὑπό τῶν Λακεδαιμονίων.
2. Πάντα πεποίηται ὑμῖν.
3. Οἱ Κερκυραῖοι οὐχ ἑώρων τάς ναῦς.
4. Πολλά κακά νομίζω τους Θηβαίους πεπραχέναι.
5. Διαβατός ἐστίν ὁ ποταμός ἡμῖν.
6. Ἥδομαι τιμώμενος ἐξ’ ὑμῶν.
7. Οἱ πολέμιοι τιμωρητέοι εἰσίν ἐμοί.
8. Οἱ Ἀθηναῖοι ταῦτα ἔπραξαν δικαίως.
9. Οἱ στρατιῶται ἀπέκτεινον πλείστους πολεμίους.
10. Τό στρατόπεδο τῶν Πελποννησίων ἡττᾶτο ἐκ τῶν Ἀθηναίων.
11. Oἱ Ἀθηναῖοι ἐδίωξαν τούς τυράννους.
12. Οἱ συνόντες ἠρώτησαν Σωκράτην ταῦτα.
13. Ἡμεῖς ἐδιδάχθημεν ὑπό τῶν διδασκάλων.
14. Οἱ ἂδικοι ὑπό τῶν θεῶν κολάζονται.
15. Ζεύς Ἡρακλέα παραδίδωσιν Ἀμφιτρύωνι.
57
ΟΝΟΜΑΤ ΙΚΕΣ ΜΕΤ ΟΧΕΣ
Επιθετικές μετοχές
Οι επιθετικές μετοχές ονομάζονται έτσι, επειδή κατά κανόνα τίθενται ως επιθετικοί

προσδιορισμοί. Συνήθως είναι έναρθρες, επομένως κάθε έναρθρη μετοχή είναι
επιθετική. Η επιθετική μετοχή μετέχει στα χαρακτηριστικά και στη λειτουργία του
επιθέτου και του ρήματος. Έτσι, όταν κυριαρχεί η ονοματική ιδιότητα, λειτουργεί ως
απλό ουσιαστικό ή επίθετο. Όταν όμως υπερισχύει η ρηματική ιδιότητα, ισοδυναμεί
με αναφορική πρόταση, στην οποία είναι δυνατόν να αναλυθεί, γι’ αυτό και
ονομάζεται και αναφορική.
Ουσιαστικοποίηση επιθετικής μετοχής: η άναρθρη επιθετική μετοχή, όταν

παραλείπεται το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό, ουσαστικοποιείται και καταλαμβάνει
τη συντακτική του θέση. Τέτοιες μετοχές είναι οι ακόλουθες:
οἱ ἄρχοντες ὁ διώκων (ο κατήγορος)
οἱ λέγοντες (οι ρήτορες, οι πολιτικοί) ὁ φέυγων (ο κατηγορούμενος, εξόριστος)
οἱ ἒχοντες (οι πλούσιοι) ὁ τεκῶν (ο πατέρας)
ὁ νικῶν (ο νικητής) οἱ τεκόντες (οι γονείς)
ὁ ἐρῶν (ο εραστής) ἡἐπιοῦσα (η επόμενη μέρα)
οἱ θανόντες (οι νεκροί) ἡ εἰμαρμένη (η μοίρα, το γραφτό)
οἱ προσήκοντες (οι συγγενείς)
τό θαρσοῦν (το θάρρος) τό βουλόμενον (η θέληση)

τό δεδιός (ο φόβος) τό τιμώμενον (η τιμή)
τό δοκοῦν (η γνώμη) τό λυσιτελοῦν (η ωφέλεια)
τό ποθοῦν (ο πόθος) τό ἀνειμένον (η άνεση)
τό νοσοῦν (η νόσος) τό ὀργιζόμενον (η οργή)
τό δέον
τό προσῆκον
το συμφέρον
Η επιθετική μετοχή λειτουργεί στο λόγο ως:
α) Υποκείμενο:
π.χ.
 Οὐδέποθ' ὑμᾶς οἱ λέγοντες οὔτε πονηροὺς οὔτε χρηστοὺς ποιοῦσιν.
 Τὸ μέλλον ἄδηλον πᾶσιν ἀνθρώποις.
(= Το μέλλον είναι άγνωστο σε όλους τους ανθρώπους.)
58
β) Αντικείμενο:
π.χ.
 Οἱ νόμοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ συμφέρον βούλονται.
 Πατέρα τίμα, τὴν δὲ τεκοῦσαν σέβου.
(= Να τιμάς τον πατέρα σου, να σέβεσαι τη μητέρα σου.)
γ) Κατηγορούμενο (η επιθετική μετοχή είναι πάντα έναρθρη):

π.χ.
 Οὖτος ἦν ὁ ἀδικήσας καὶ επιβουλεύσας ἡμῖν.
 Οὗτος ἐστὶ ὁ ἄρχων.
(= Αυτός είναι ο άρχοντας.)
δ)Επιθετικός προσδιορισμός:
π.χ.
 Προσήκει τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις πείθεσθαι.
 Τὸ νοσοῦν σῶμα πυρετοὺς ἀπεργάζεται.
(= Το άρρωστο σώμα ανεβάζει πυρετό.)
ε) Κατηγορηματικός προσδιορισμός (δεν αναλύεται σε αναφορική πρόταση):

π.χ.
 Πατηγύας προφαίνεται ἐλαύνων ἱδροῦντι τῷ ἵππῳ.
 Οἱ Θηβαῖοι ἔπεμψαν τὸν ἄνδρα ἐστεφανωμένον.
(= Οι Θηβαίοι έστειλαν τον άνδρα στεφανωμένο.)
στ) Παράθεση:
π.χ.
 Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων.
 Ἡμεῖς οἱ λέγοντες.
(= Εμείς οι ρήτορες.)
ζ) Επεξήγηση:
π.χ.
 Οὗτοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οἱ ταύτην τὴν φήμην κατασκεδάσαντες, οἱ
δεινοὶ εἰσίν μου κατήγοροι.
 Ὁ ἀνήρ, ὁ διώκων, ἤκουεν.
(= Ο άνδρας, ο κατήγορος δηλαδή, άκουγε.)
59
η) Ονοματικός ετερόπτωτος ή εμπρόθετος προσδιορισμός:

π.χ.
 Πρὸς ἕκαστον τῶν εἰρημένων ἐνεχείρει τι λέγειν ὁ Φίλιππος. [γενική
διαιρετική]
 Διαιρεῖται εἰς δύο μέρη τὸ πλῆθος τῶν οἰκούντων, τὸ μὲν εἰς τοὺς γεωργούς
,τὸ δὲ εἰς τὸ προπολεμοῦν μέρος. [γεν.περιεχομένου]
 Οἱ δὲ ἐναντίοι τοῖς προδιδοῦσι πέμπουσι Θουκιδίδην. [δοτ.αντικειμενική]
 Ἱστορεῖ τὴν Πλάτωνος περὶ τῶν ὄντων δόξαν. [εμπρόθ.αναφοράς]
 Ἀναξίβιος παραπλεύσας εἰς Πάριον πέμπει παρὰ Φαρνάβαζον κατὰ τὰ
συγκείμενα. [εμπρόθ.συμφωνίας]
 Τοῦτο ἐστὶ τῶν κηρυχθέντων. [γενική κατηγορηματική κτητική]
(= Αυτή είναι μια από τις διαταγές.)
θ) Δοτική προσωπική:
π.χ.
 Φύσει δ' ὑπάρχει τοῖς παροῦσι τὰ τῶν ἀπόντων. [δοτ.προσωπική κτητική]
 Οὐκ ἐξιτὸν ἐστὶ τοῖς κλέπτουσι. [δοτική προσωπική ενεργούντος
προσώπου]
(= Δεν είναι δυνατό στους κλέφτες να βγουν έξω.)
ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕ:
Ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική ονοματική πρόταση.
Κατηγορηματικές μετοχές
Γνωρίσματα: η μετοχή που συμπληρώνει το νόημα του ρήματος κι έχει θέση

κατηγορουμένου ή συνηθέστερα κατηγορηματικού προσδιορισμού λέγεται
κατηγορηματική μετοχή. Είναι πάντοτε άναρθρη και δέχεται κανονικά άρνηση οὐ.
Είναι ΠΑΝΤΑ συνημμένη στο Υποκείμενο ή το Αντικείμενο του ρηματικού τύπου από
τον οποίο εξαρτάται!! Μεταφράζεται με το ότι, να.
Ρήματα από τα οποία εξαρτώνται κατηγορηματικές μετοχές
1. συνδετικά (εἰμί και η παρέα του!)
60
2. ψυχικού πάθους (ἥδομαι, ὀργίζομαι, ἀγανακτῶ, ἂχθομαι, μισῶ, ἀγαπῶ, κτλ)

όταν δε χωρίζεται με κόμμα από το ρήμα
3. όσα δηλώνουν: αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη, δείξη, δήλωση, αγγελία,
έλεγχο
4. ἂρχω(=εξουσιάζω), λήγω, παύομαι, ἀνέχομαι, ὑπομένω, νικῶ, κρατῶ(=νικώ), ἡττῶμαι,
εὖ ποιῶ(=ευεργετώ), εὖ πάσχω(=ευεργετούμαι)
5. λανθάνω(=κρύβομαι, διαφεύγω της προσοχής), φαίνομαι, οἴχομαι (=φεύγω γρήγορα), φθάνω
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ:
Η κατηγορηματική μετοχή λειτουργεί στο λόγο ως:
α) Κατηγορούμενο στο υποκείμενο του συνδετικού ρήματος:
π.χ. Ἦν γὰρ Περικλέους γνώμη πρότερον νενικηκυῖα.
β) Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος:
π.χ. Οἱ πολέμιοι ἤσθοντο τὸ ὄρος ἐχόμενον.
ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕ:
Ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση μόνο η

κατηγορηματική μετοχή που εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν αίσθηση,
γνώση, μάθηση, μνήμη, δείξη, αγγελία, έλεγχο και μεταφράζεται με το ότι.
Γενική παρατήρηση:
Αρκετά από τα ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή

συντάσσονται και με απαρέμφατο, έχουν όμως διαφορετική σημασία. Τέτοια
ρήματα είναι τα ακόλουθα:
ΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
αἰδοῦμαι / + μετοχή (ντρέπομαι Οὐ γὰρ αἰσχύνομαι μανθάνων. (= Διότι δεν

αἰσχύνομαι που) ντρέπομαι που μαθαίνω)
Αἰσχύνομαι εἰπεῖν τἀληθῆ. (= Ντρέπομαι να πω
61
+απαρέμφατο την αλήθεια) [από ντροπή δεν λέω την

(ντρέπομαι να) αλήθεια]
γιγνώσκω + μετοχή (γνωρίζω / Ἔγνω ἐγγὺς ὄντα Ἀλέξανδρον. (= Κατάλαβε ότι

καταλαβαίνω ότι) ο Αλέξανδρος ήταν κοντά)
+απαρέμφατο Ἀλέξανδρος ἔγνω διαβαίνειν τὸν Ἴστρον. (= Ο

(κρίνω ότι, Αλέξανδρος αποφάσισε να διαβεί τον Ίστρο)
αποφασίζω να)
μανθάνω + μετοχή (μαθαίνω Ἔμαθον τὰς πόλεις σφῶν ὑπ'

ότι) Ἀλεξάνδρου ἐχομένας. (= Έμαθαν ότι ο
Αλέξανδρος κατείχε τις πόλεις τους)
+απαρέμφατο
(μαθαίνω να) Ἔμαθον ἀκοντίζειν. (= Έμαθαν να ρίχνoυν
ακόντιο)
οἶδα + μετοχή (γνωρίζω Οὐδένα οἶδα μισοῦντα τοὺς ἐπαινοῦντας. (= Δε

ότι / που) γνωρίζω κανέναν που να μισεί αυτούς που τον
επαινούν)
+απαρέμφατο (ξέρω
να, είμαι ικανός να) Ὀλύνθιοι ἴσασι τὸ μέλλον προορᾶν. (= Οι
Ολύνθιοι ξέρουν να προβλέπουν το μέλλον )
ἐπίσταμαι + μετοχή (γνωρίζω Τοῦτον ἐπίστασθε ὑμᾶς προδόντα. (= Γνωρίζετε

καλά ότι) καλά ότι αυτός σας πρόδωσε.)
+απαρέμφατο (ξέρω Τιμᾶν ἐπίστασθε τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας. (=

καλά να) Ξέρετε καλά να τιμάτε τους γενναίους άνδρες)
φαίνομαι + μετοχή (είναι Πάντων τῶν ἡλίκων διαφέρων ἐφαίνετο. (=

φανερό ότι, φανερά) Φανερά υπερείχε απ' όλους τους συνομίληκους)
+απαρέμφατο (δίνω Γελοῖός σοι φαίνομαι εἶναι. (= Σου δίνω την

την εντύπωση ότι) εντύπωση ότι είμαι γελοίος)
62
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤ ΙΚΕΣ ΜΕΤ ΟΧΕΣ
Προσδιορίζουν το ρήμα, είναι πάντοτε άναρθρες κι εκφράζουν διάφορες σχέσεις:
χρόνου, αιτίας, σκοπού, υπόθεσης, εναντίωσης – παραχώρησης και τρόπου.
Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί και μεταφράζονται στην αντίστοιχη
επιρρηματική δευτερεύουσα πρόταση!!
 Χρονική μετοχή: απαντά σε όλους τους χρόνους (εκτός του Μέλλοντα) και συνήθως
σε Αόριστο. Δέχεται άρνηση οὐ – μη. Η σημασία της γίνεται ενεργέστερη με την
προσθήκη χρονικών επιρρημάτων: ἄμα, εὐθύς, αὐτίκα(=αμέσως), ἄρτι(=πριν από λίγο),
μεταξύ, ἒτι, ἐξαίφνης, εἶτα, ἒπειτα, ἤδη, τότε, ἐνταῦθα. Ορισμένες χρονικές μετοχές
ισοδυναμούν με επιρρήματα ή με εμπρόθετο προσδιορισμό του χρόνου:
ἀρχόμενος=στην αρχή τελευτῶν=στο τέλος χρονίζων=έπειτα από καιρό
διαλείπων ή διαλιπών ή ἐπισχών (χρόνον) = μετά από λίγο
όταν, αφού
Μεταφράζεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση
ενώ, καθώς (μτχ ενεστώτα)
και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
 Αιτιολογική μετοχή: απαντά σε όλους τους χρόνους (σπάνια σε μέλλοντα) δέχεται
άρνηση οὐ. Η σημασίας της γίνεται ενεργέστερη με την πρόταξη ορισμένων μορίων,
ανάλογα με το είδος της αιτιολογίας. Έτσι:
α) Όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενική-πραγματική, προτάσσονται τα
μόρια: ἄτε(δή), οἷον (δη), οἷα(δη)
β) Όταν η αιτιολογία είναι υποκειμενική, προτάσσεται το μόριο ως.
Μετάφραση: γιατί κατά τη γνώμη…, γιατί δήθεν…

γ) Όταν η αιτιολογία είναι ψευδής ή υποτιθέμενη, προτάσσεται το
μόριο ὡσπερ (μετάφραση: σαν να…)
Αιτιολογικές είναι κατά κανόνα οι μετοχές:
63
α) των δραστικών ρημάτων σε χρόνο Ενεστώτα
β) των γνωστικών κι αισθητικών ρημάτων (γιγνώσκων, γνούς, εἰδώς,
ἐπιστάμενος, ὁρῶν, ἰδών, αἰσθανόμενος, αἰσθόμενος..)
γ) των βουλητικών ρημάτων (βουλόμενος, ἐπιθυμῶν, ποθῶν, ἐφιέμενος…)
**Όταν προηγείται εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας, η αιτιολογική μτχ
λειτουργεί ως επεξήγηση!
π.χ. τούτου ενεκα τοσαῦτα ἐπάθομεν, χρησάμενοι πολλῇ ἀβουλίᾳ
Μεταφράζεται σε δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση (επειδή) και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.
 Τελική μετοχή: απαντά σε χρόνο Μέλλοντα(και σε Ενεστώτα μόνο όταν εξαρτάται
από το ρήμα πέμπω) και δέχεται άρνηση μή. Συνάπτεται με ρήματα που δηλώνουν
κίνηση ή δράση και δείχνει το σκοπό της ενέργειας του ρήματος. Όταν η μετοχή
εκφράζει σκοπό υποκειμενικό ή απραγματοποίητο, προτάσσεται το μόριο ὡς, ιδίως αν
το ρήμα εξάρτησης δεν είναι κίνησης.

Μεταφράζεται σε δευτερεύουσα τελική πρόταση (για να) και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού.
 Υποθετική μετοχή: απαντά σε όλους τους χρόνους (εκτός από Μέλλοντα) και δέχεται
άρνηση μή. Η σημασία της υποθετικής μετοχής γίνεται ενεργέστερη με την
παρουσία:
α) της άρνησης μη, με την προϋπόθεση ότι αυτή αποδίδεται στη μετοχή
β) του δυνητικού ἄν, εφόσον ανήκει στο ρηματικό τύπο, που προσδιορίζει
η μετοχή
γ) ρήματα σε χρόνο Μέλλοντα, αν το προσδιορίζει η μετοχή(προσδοκώμενο)
δ) ρήματος που δηλώνει δυνατότητα (συνήθως απροσώπου)
ε) ρήματος δοξαστικού (απλή σκέψη)
στ) απροσώπου ρήματος, προστακτικής ή ρηματικού επιθέτου
64
ζ) επαναληπτικού επιρρήματος: αεί, πολλάκις, ποτέ…(αόριστη επανάληψη
στο παρόν – μέλλον)

Μεταφράζεται σε δευτερεύουσα υποθετική πρόταση (αν) και λειτουργεί ως
επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης.
 Εναντιωματική μετοχή: απαντά σε όλους τους χρόνους (εκτός από Μέλλοντα) και
δέχεται άρνηση οὐ. Η σημασία της γίνεται ενεργέστερη, όταν πρόκειται να τονιστεί
ιδιαίτερα η αντιθετική της σημασία, με την πρόταξη των μορίων(-συνδέσμων): καί,
καίτοι, καίπερ, καί μήν, καί ταῦτα(=και μάλιστα)7, οὐδέ, μηδέ. Συχνά μάλιστα
προτάσσονται του ρήματος της πρότασης, στην οποία ανήκει η μετοχή, τα μόρια:
όμως, ειτα, έπειτα, κατά, κάπειτα. Αν στην πρόταση υπάρχουν αντίθετες έννοιες, η
μτχ μας είναι πιθανότατα εναντιωματική. Εάν δε η μτχ είναι απροσώπου ρήματος,
τότε σίγουρα πρόκειται για εναντιωματική.

Μεταφράζεται σε δευτερεύουσα εναντιωματική(παραχωρητική) πρόταση (αν και /
και αν) και λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης.
 Τροπική μετοχή: απαντά συνήθως σε χρόνο Ενεστώτα και δέχεται άρνηση οὐ. Δεν
αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση, αφού δεν υπάρχει η αντίστοιχη. Την τροπική

μετοχή τη μεταφράζουμε με : τροπική μετοχή(-οντας/-μενος) – τροπικό επίρρημα –
εμπρόθετο προσδιορισμό του τρόπου –χωρίς να…(όταν υπάρχει άρνηση)
**Οι μετοχές ἄγων, φέρων, χρώμενος είναι συνήθως τροπικές, ιδίως όταν
προσδιορίζουν κινητικά ρήματα. Μεταφράζονται: με + αιτιατική
*** Η μετοχή ενεστώτα που εξαρτάται από ρήματα κίνησης συνήθως είναι τροπική.
****Αν στην πρόταση υπάρχουν τροπικά επιρρήματα, η μτχ συνήθως είναι τροπική και
μάλιστα πολλές φορές λειτουργεί ως επεξήγηση σ’ αυτά.
λαθών = κρυφά, ύπουλα χαίρων = ατιμώρητα φέρων = βιαστικά
προσκείμενος = πιεστικά φθάσας = προφταίνει και… διατεινάμενος = με όλη τη δύναμη
65
Ασκήσεις
1. Να εντοπιστούν οι μετοχές (ονοματικές κι επιρρηματικές), το ρήμα από το
οποίο εξαρτώνται και να βρεθεί ο συντακτικός τους ρόλος:
1. Πείθου τοῖς νόμοις τοῖς ὑπό τῶν βασιλέων κειμένοις.
2. Ταύτην τήν ἡμέραν οὒτως ἐπορεύθησαν, τά μέν μαχόμενοι, τά δέ καί

ἀναπαυόμενοι.
3. Κῦρος καταπηδήσας ἀπό τοῦ ἄρματος τόν θώρακα ἐνέδυ καί ἀναβάς ἐπί τόν
ἵππον τά ὅπλα ἒλαβε.
4. Ἒτυχον ὁπλῖται ἐν τῇ ἀγορᾷ ὂντες.
5. Ἀπήντησα Φιλίππῳ ἀπιόντι ἢδη.
6. Διά τί γιγνώσκων τά κακά ὁ ἄνθρωπος αὐτά ποιεῖ;
7. Κῦρος δῆλος ἦν ἀχθόμενος.
8. Ἣδομαι ὑφ’ ὑμῶν τιμῶμενος.
9. Τισσαφέρνης πορεύεται πρός βασιλέα ἒχων ἱππέας ὡς πεντακοσίους.
10. Ἀκούουσι βοώντων τῶν στρατιωτῶν.
11. Δρυός πεσούσης πᾶς ἀνήρ ξυλεύεται.
12. Ἃτε ὂντος τοῦ ἂλσους πυκνοῦ οὐχ ἑώρων.
13. Καί οἱ μέν πεισθέντες ἐχώρουν ἐπ’ αὐτούς, οἱ δέ προελαύνοντες ἠκόντιζον.
14. Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον οὖσαν σύμμαχον Ἀθηναίων.
15. Εὖ ἐποίησας ἀναμνήσας με.
16. Ἡ πόλις ἡμῶν ἀγωνιζομένη περί πρωτείων και τιμῆς ἐκινδύνευε πάντα.
17. Κατέβην πρός Πειραιᾶ προσευξόμενος τῇ θεᾷ.
18. Λακεδαιμόνιοι εἰδότες ὃτι ἀδικήσουσιν Ἀθηναίους ἐποιήσαντο συμμαχίαν πρός

Βοιωτούς.
19. Τί μαθών τοιαῦτα λέγεις;
20. Κλέαρχος ᾒδη τούς στρατιώτας ἀσίτους ὂντας.
21. Κακούς εὖ ποιῶν ὃμοια πείσῃ τοῖς τάς κύνας σιτίζουσιν.
22. Οὗτος ἐστί ὁ κυβερνῶν τά σύμπαντα.
66
23. Ὁ δέ καίπερ πολλά τραύματα ἒχων ὃμως οὐκ ἐπελάθετο τοῦ θείου.
24. Ἒλαθεν ἀποδράς καί ἀπεσώθη.
25. Σύ δέ μοι δοκεῖς οὐ προσέχειν τόν νοῦν τούτοις, καί ταῦτα σοφός ὢν.
26. Ἂρτι τῆς μάχης γεγνημένης ἐπιβοηθοῦσιν ἂλλοι πελτασταί.
27. Τροπαῖον ἒστησαν οἱ Κερκυραῖοι ὡς νενικηκότες.
28. Τό τοῦ θεοῦ σημεῖον πολλαχοῦ μ’ ἀπέσχε λέγοντα μεταξύ.
29. Τόν ὀργιζόμενον νόμιζε τοῦ μαινομένου χρόνῳ μόνον διαφέρειν.
30. Συλλαμβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν.
31. Ἡδέως δέ ταῦτα καί Ναυκλείδας, ἒφορος ὢν, ἤκουσε.
32. Ἀκούσασι τοῖς στρατηγοῖς ταῦτα ἒδοξε τό στράτευμα συναγαγεῖν.
33. Φύσει ὑπάρχει τοῖς παροῦσι τά τῶν ἀπόντων.
34. Τί δεδιότες σφόδρα οὔτως ἐπείγεστε;
35. Ἐπτά ἡμέρας μαχόμενοι διετέλεσαν.
36. Πολλοί τῶν ἐνθάδε ἤδη εἰρηκότων ἐπαινοῦσι τόν προσθέντα τόν λόγον τόνδε.
37. Ὑπῆρχον Ὀλύνθιοι δύναμίν τινα κεκτημένοι.
38. Ἂτε οὖν νίκης ἐρῶντες μένοντες μάχεσθε.
39. Οἱ δικασταί ἤκουσαν τῶν μαρτύρων λεγόντων.
40. Φυγούσης τῆς ἐναντίας φάλαγγος οὐδένα ἀπέκτειναν οἱ ὁπλῖται.
41. Ὀξεῖα ἦν ἡ φωνή τῆς ἀδούσης γυναικός.
42. Ὁ δειλός διέτριβεν πολύν χρόνον ὡς ζητῶν τήν σπάθην.
43. Ἒλαθον ἐγγύς προσελθόντες.
44. Δεῦρο δή καθεζόμενος ἡμῖν διήγησο.
45. Ταῦτα λέγουσιν, ἳνα μή ὑπό τοῦ ὑβριζομένου πολίτου κολασθῶσι.
46. Θηραμένης πεμφθείς διέτριβε παρά Λυσάνδρῳ.
47. Τό στράτευμα ᾢχετο ἀπιόν.
48. Ἐτιμωρήθησαν Θηβαῖοι οἷα δή ἀδικήσαντες.
67
49. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἀπέκτειναν τόν ἁρμοστήν ἐγκαταλιπόντα τήν ἀκρόπολιν.
50. Περσέπολις, μητρόπολις οὖσα τῶν Περσῶν, εὐδαίμων ἦν.
51. Μετά δέ τούς θεούς ἀνθρώπων ἐπιμελεῖται, τιμῶν μέν καί ἀγαπῶν τούς ἀγαθούς,
κηδόμενος δέ πάντων.
52. Ἡράκλειος δέ προσακλεσάμενος τό ἑαυτοῦ στράτευα λόγοις παραινετικοῖς

διήγειρεν αὐτούς λέγων.
53. Οὗτοι ἐλθόντες, ἀκούσαντες, ἀποκρινάμενοι ἀπῆλθον.
54. Ὁ ἄπειρος γραμμάτων οὐ βλέπει βλέπων.
55. Θησεύς ὑπέρ τῶν Ἑλλήνων διετέλει κινδυνεύων.
56. Αἱ γυναῖκες οὐκ ἀνείχοντο τόν καπνόν ὁρῶσαι.
57. Ἀγησιλάου ἀποθανόντος ἒφευγον οἱ Λακεδαιμόνιοι πρός τό ὂρος.
58. Ἢξω συσκευασάμενος ὡς ἀπάξων ὑμᾶς εἰς τήν Ἑλλάδα.
59. Πορευόμενοι ὁρῶσι τούς πολεμίους ὑποχωροῦντας.
60. Κῦρος ὑπολαβών τούς φυγάδας συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει τήν Μίλητον.
68
ΜΟΝΟΠΤ ΩΤ Α ΡΗΜΑΤ Α
Ρήματα που παίρνουν Αντικείμενο σε Γενική
Όσα δηλώνουν:
μνήμη, λήθη, φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ, επιθυμία, μετοχή, πλησμονή, στέρηση,
αίσθηση, απόπειρα, επιτυχία, αποτυχία, έναρξη, λήξη, αρχή, εξουσία,
απομάκρυνση, χωρισμός, σύγκριση, διαφορά, καταγωγή
και τα σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά, πρό, υπέρ
Ρήματα που παίρνουν Αντικείμενο σε Δοτική

Όσα δηλώνουν:
ωφέλεια, βλάβη, πρέπει, αρμόζει,μείξη, ένωση, επικοινωνία,
φιλία, έχθρα, υποταγή, ακολουθία, διαδοχή,
συμφιλίωση, έριδα, άμιλλα, συμφωνία, συνδιαλλαγή,
ταυτότητα, ισότητα, ομοιότητα
και τα σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις: ἐν, ἐπί, παρά, περί, πρός, συν, υπό
και με το επίρρημα: ὁμοῦ
ΔΙΠΤ ΩΤ Α ΡΗΜΑΤ Α
Όταν ένα ρήμα έχει δύο αντικείμενα, άμεσο είναι ΠΑΝΤΟΤΕ η αιτιατική πτώση! Στην
περίπτωση που και τα δύο βρίσκονται σε αιτιατική, άμεσο είναι αυτό που δηλώνει το
πρόσωπο!!
**ΠΡΟΣΟΧΗ** Απαρέμφατα και δευτερεύουσες σε θέση αντικειμένου=αιτιατική!!
Αιτιατική + Αιτιατική Αιτιατική + Γενική

ἐρωτω, εισπράττω, 1. κενω, πληρω, ακούω, πληροφορουμαι
ἀποστερῶ, ἀφαιρῶ, ἀποκρύπτω, 2. σύρω, έλκω πιάνω, λαμβάνω
ἐνδύω, ἐκδύω, διδάσκω, υπενθυμίζω 3. ἀπαλλάσσω, ἀποστερῶ, κωλύω
4. αγοράζω, πωλῶ, ἀνταλλάσσω
5. όσα έχουν δικαστική σημασία
6. τα σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό,
εκ, κατά, προ
Αιτιατική + Δοτική Γενική + Δοτική
λέγω, δίδωμι, δείκνυμι, αποκρίνομαι (+συνώνυμα) μετέχω, κοινωνῶ, μεταδίδωμι, φθονῶ,
υπισχνοῦμαι, φέρω, προσάγω, παρέχω, πέμπω τιμῶ, τιμῶμαι
όσα σημαίνουν: ομοίωση, εξίσωση, όσα σημαίνουν παραχώρηση
μείξη, συνδιαλλαγή
τα σύνθετα με τις προθέσεις: ἐν, συν
Ρήματα που παίρνουν Αντικείμενο + Κατηγορούμενο !!!!

1. τα συνδετικά (εκτός απ’ το εἰμί και την παρέα του) όταν είναι ενεργητικής
φωνής/διάθεσης (βλ. σελ.3)
2. ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, καταλαμβάνω, ποιῶ, παρέχω, πέμπω, δείκνυμι, ἀποδεικνύω
69
Ασκήσεις
1. Να βρεθούν τα αντικείμενα των μονόπτωτων ρημάτων και να

δηλωθεί η κατηγορία στην οποία ανήκει το καθένα απ΄αυτά:
1. Κῦρος ἐπεμελεῖτο τῶν βαρβάρων
2. Οἱ στρατιῶται ὠργίζοντο πολύ τῷ Κλεάρχῳ.
3. Τά ἔργα οὐ συμφωνοῦσι τοῖς λόγοις.
4. Συνάχθομαι τοῖς φίλοις.
5. Ἂπεχε αἰσχρῶν πράξεων.
6. Οὐ μέμφομαι τοῖς βουλομένοις ἂρχειν.
7. Μέμνησο τῆς τύχης.
8. Θορύβου ἤκουσε και ἤρετο τίς εἲη ὁ θόρυβος.
9. Ὁμονοοεῖτε ἀλλήλοις.
10. Ἐροῦμεν ἃ ἀμφοτέροις συνοίσει.
11. Ἡ ἱππική προσήκει μᾶλλον τῷ ἐλευθέρῳ.
12. Οἱ δειλοί πρῶτοι τῆς φυγῆς ἂρχονται.
13. Δέδοικα μή ἐπιλαθώμεθα τῆς οἴκαδε ὁδοῦ.
14. Μυρίων ἐμποδίων ἡ ψυχή γέμει.
15. Οὗτος οὐκ ἐνέμεινε τοῖς ὂρκοις, ἀλλά πολέμιος ἡμῖν ἐγένετο.
2. Να βάλετε στην κατάλληλη πτώση τα αντικείμενα των ρημάτων

που βρίσκονται στην παρένθεση.
1. Ἀπηλλάγημεν……………………(κίνδυνος)
2. Ἐγώ σύνειμι………………………………..(ἂνθρωπος ἀγαθός)
3. Οἱ νεανίαι ὀρέγονται………………(παιδεία)
4. Μή προτρεχέτω ἡ γλῶττα……………..(διάνοια)
5. Ἀπέστη Μεσσήνη…………………….(συμμαχία)
6. Ἀμφότεροι ἐπιτιμῶσι……………..(πρεσβύτεροι)
7. Οὒτως ἐχρῶντο………………..(Λακεδαιμόνιοι)
8. Ἒκπληξις ἐνέπεσεν ………………….(ἂνθρωπος)
70
9. Λακεδαιμόνιοι οὐ μετέσχον……………..(στρατεία)
10. Σύ ἐπεβούλευες …………………(γέρων)
11. Πάντες ἐφηψίσαντο βοηθεῖν…………………..(Θηβαῖοι)
12. Λῆγε……………….. ἒτι πονεῖν δυνάμενος(πόνοι)
13. Ὁ μαθητής παρακάθηται………………….(Σωκράτης)
14. Μνήσθητι……………, Κύριε (ἐγώ)
15. Ἀπολάυσομεν ……………..(ἀγαθά)
2. Να βρεθούν τα αντικείμενα των δίπτωτων ρημάτων και να δηλωθεί

η κατηγορία στην οποία ανήκει το καθένα απ΄αυτά:
1. Κατηγόρουν ἐμοῦ οὐδέν ἀληθές.
2. Μετεσχήκαμεν ὑμῖν τῶν κινδύνων.
3. Τοῖς φίλοις μετάδος τῆς σῆς εὐπραξίας.
4. Σωκράτης διδάσκει τούς νέους τήν ἀρετήν.
5. Λέγουσι τοῖς Λακεδαιμονίοις τήν συμφοράν.
6. Ἐπιδεικνύω σοι τόν μάρτυρα.
7. Ἀναμνήσω ὑμᾶς τήν ἐν ἀρχῇ ἂποψιν.
8. Πολλά ἀγαθά οἱ θεοί παρέχουσι τοῖς ἀνθρώποις.
9. Ἀποστεροῦμεν ὑμᾶς τῶν ἀγαθῶν.
10. Οὐ τοῦτο ἐρωτῶ σε.
11. Ὁ στρατηγός ἀπέδωκε τήν λείαν τοῖς προσήκουσι.
12. Ἡ μήτηρ ἀπέκρυπτε τόν θάνατον τούς παῖδας.
13. Ἂφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν.
14. Λακεδαιμόνιοι ἐπυνθάνοντο τήν ἃλωσιν τοῦ ἀγγέλου.
15. Ξενοφῶν ἐνέδυσε τούς στρατιώτας καλάς στολάς.
4. Να βάλετε στην κατάλληλη πτώση τα αντικείμενα των ρημάτων

που βρίσκονται στην παρένθεση.
1. Ἀγησίλαος ἒδωκε………………………………..(μισθός, στρατιά)
2. Ὁ μέν πατήρ ………………………………… κατέλιπεν (οὐδέν, ἐγώ)
71
3. Ὁ δαίμων ἀπεστέρησεν ………………………………..(ἡμεῖς, μέγισται ἀρχαί)
4. Κῦρος προεῖπεν…………………………(Ἓλληνες, ἀπώλεια)
5. Οἱ Ἀθηναῖοι κατέγνωσαν……………….(στρατηγοί, θάνατος)
6. Λύσανδρος ἀπέδωκε………………..(πόλις, Αἰγινῆται)
7. Οἱ πολέμιοι αφαιροῦσι……………….(ἡμεῖς, ἐπιτήδεια)
8. Μεταδίδως ………………………(γνώσις, παῖς)
9. Ἡ νίκη ………………….. φέρει (ἀγαθά, ὑμεῖς)
10. Εὐαγόρας ἀπέστησε…………………………… (Κιλικία, βασιλεύς)
11. Δείξουσιν οἱ προσήκοντες …………………(νέοι, ὁδός)
12. Ἐπιμηθεύς ἐνέδυσεν …………………(ζῷα, ὁπλαί)
13. Μηδέ …….. φθονήσῃς…………..(ἐγώ, πλοῦτος)
14. Λακεδαιμόνιοι ὑπέσχοντο………………………… (ἐλευθερία, πόλεις)
15. Φαλῖνος συνεβούλευε………………….(Ἓλληνες, δίκαια)
72
Σύνδεσμοι
Παρατακτικοί
Συνδέουν δύο όμοια πράγματα! :
κύρια πρόταση + κύρια πρόταση
δευτερεύουσα πρόταση χ είδους + δευτερεύουσα πρόταση ίδιου είδους
υποκείμενο + υποκείμενο
μετοχή χ είδους + μετοχή ίδιου είδους
Συνδέουν κατά παράταξη οι σύνδεσμοι:
1. συμπλεκτικοί: τέ, καί, οὔτε, μήτε, οὐδέ , μηδέ
2. αντιθετικοί: μέν, δε, μέντοι, ἀλλά, μήν, ἀλλά μήν, καίτοι, καίπερ, καί μήν
3. συμπερασματικοί: ἄρα, δή, οὖν, τοίνυν, ούκουν, ουκουν, τοιγάρτοι, τοιγαρουν
4. διαζευκτικοί: ἤ, εἴτε, ἢντε
5. ο αιτιολογικός: γάρ
Υποτακτικοί
Συνδέουν δύο ανόμοια πράγματα:
κύρια πρόταση + δευτερεύουσα πρόταση
δευτερεύουσα πρόταση x είδους + δευτερεύουσα πρόταση άλλου είδους
Συνδέουν καθ’ υπόταξη οι σύνδεσμοι:
(επιρρηματικές δευτερεύουσες)
1. αιτιολογικοί: ὡς, ὃτι, διότι, ἐπεί, ἐπειδή, εἰ
2. χρονικοί: ὡς, ὃτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, ἓως, ἒστε, ἄχρι, μέχρι, ἡνίκα, πρίν
χρονικά επιρρήματα: ὁσάκις, ὁποσάκις
εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: ἐξ οὗ, ἐξ ὃτου, αφ’ οὗ, αφ’ ὃτου, ἐν ᾧ, μέχρι οὗ,
ἂχρι οὗ, ἓως οὗ
3. τελικοί: ίνα, ὃπως, ὡς
4. υποθετικοί: εἰ, ἐάν, ἂν, ἢν
5. συμπερασματικοί: ὡς, ὡστε / εφ’ᾧ, εφ’ᾧτε (=με τον όρο να…)
6. εναντιωματικοί/ παραχωρητικοί: εἰ καί, ἂν καί, καί ἂν, μηδ’ ἐάν, ουδ’ ἐάν
(ονοματικές δευτερεύουσες)
7. ειδικοί: ὃτι, ὡς
8. ενδοιαστικοί: μη, μή οὐ
9. πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις: εἰ (ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ)
ερωτηματικές αντωνυμίες: τίς, πότερος, πόσος, ποῖος, πηλίκος, ποδαπός
αναφορικές αντωνυμίες: ὃς, ὃστις, ὁπότερος, ὃσος-ὁπόσος, οἷος-ὁποῖος, ἡλίκος-
ὁπηλίκος, ὁποδαπός
ερωτηματικά επιρρήματα: ποῦ, ποῖ, πόθεν, πῶς
αναφορικά επιρρήματα: οὗ-ὃπου, οἷ-ὃποι, ὁπόθεν, ᾗ-ὃπῃ, ὡς-ὃπως
10. αναφορικές προτάσεις: αναφορικές αντωνυμίες, αναφορικά επιρρήματα (δες
πλάγιες)
73
πιο αναλυτικά…
δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
-παίζουν ρόλο ονόματος-
ΕΙΔΙΚΕΣ
εισαγωγή
ὃτι: αντικειμενική κρίση (μτφ: ότι)
ὡς: υποκειμενική κρίση (μτφ: ότι)
εκφορά
1.οριστική: πραγματικό
2. δυνητική οριστική: μη πραγματικό
3. δυνητική ευκτική: δυνατό στο παρόν κ μέλλον
4. ευκτική πλαγίου λόγου (από ιστορικό χρόνο): αποστασιοποίηση του συγγραφέα
συντακτική λειτουργία
Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα λεκτικά, δοξαστικά, γνωστικά, αισθητικά
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα λεκτικά, δοξαστικά, γνωστικά, αισθητικά
Επεξήγηση στο αντικείμενο ή υποκείμενο του ρήματος (κυρίως σε ουδέτερα
δεικτικών αντωνυμιών: τοῦτο, ἐκεῖνο, κ.τ.λ.)
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
εἰ (ἐάν, ἂν, ἤν) ολικής άγνοιας (μτφ: αν)
πότερον…..ἢ….. / εἰ….ἢ / εἴτε…εἴτε ολικής άγνοιας διμελείς
ερωτηματικές αντωνυμίες κ επιρρήματα (μερικής άγνοιας)
αναφορικές αντωνυμίες κ επιρρήματα (μερικής άγνοιας)
εκφορά
1.οριστική: ερώτηση για κάτι το πραγματικό
2. δυνητική οριστική: ερώτηση για κάτι το μη πραγματικό
3. δυνητική ευκτική: ερώτηση για κάτι το δυνατό στο παρόν κ μέλλον
4. υποτακτική (απορηματική): απορία για το πρακτέο ή ενδεχόμενο
Υποκείμενο στα απρόσωπα ρήματα
ἐρωτῶ, ἀπορῶ, θαυμάζω, σκοπῶ, σκοποῦμαι,
λέγω, δείκνυμι, αἰσθάνομαι, γιγνώσκω,
ἐπιμελοῦμαι, φυλάττομαι, πειρῶμαι
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα (τα παραπάνω)
74
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
μη (φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο)
μή οὐ (φόβο μήπως δε γίνει κάτι επιθυμητό)
εκφορά
1.υποτακτική: φόβο για κάτι που είναι δυνατό να συμβεί
2. οριστική ιστορικού χρόνου: φόβο για κάτι που συνέβη
σπανιότερα..
4. δυνητική οριστική: φόβο απραγματοποίητο
5. δυνητική ευκτική: φόβο πιθανό στο παρόν-μέλλον
Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα φόβου (φοβοῦμαι, δέδοικα ,ὀρρωδῶ κ.α.)
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα φόβου (φοβοῦμαι, δέδοικα ,ὀρρωδῶ κ.α.)
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ
Οι αναφορικές προσδιοριστικές προσδιορίζουν έναν όρο μια άλλης πρότασης. Αν όμως η
προσδιοριζόμενη λέξη εννοείται εύκολα, οι Έλληνες συνηθίζουμε να την παραλείπουμε και στη
συντακτική της θέση αφήνουμε την αναφορική πρόταση, η οποία την προσδιόριζε.
Έτσι η αναφορική προσδιοριστική πρόταση που μένει ονομάζεται πλέον ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ και
λειτουργεί σαν όνομα, δηλαδη:
Υποκείμενο σε προσωπικά ρήματα
Αντικείμενο σε οποιοδήποτε μεταβατικό ρήμα
Κατηγορούμενο κοντά σε συνδετικά ρήματα
Ποιητικό αίτιο σε παθητικά ρήματα
Επεξήγηση
Εμπρόθετος κτλ
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αυτονόητο είναι πως μια αναφορική ονοματική (πρώην προσδιοριστική) μπορεί κάλλιστα
να είναι ταυτόχρονα και αναφορική επιρρηματική (δηλαδή αναφορική-
αιτιολογική/υποθετική/τελική/συμπερασματική
75
δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

-παίζουν ρόλο επιρρηματικού προσδιορισμού-
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ
βλ. σελ.82 τα πάντα για τους υποθετικούς λόγους!
συντακτική λειτουργία: επιρρηματικός προσδιορισμός προϋπόθεσης
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
εἰ καί , ἂν καί
εκφορά
ακ ριβώς όπως οι υποθετικές ! ΛΑΝΘΑΝΕΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
συντακτική λειτουργία: επιρρηματικός προσδιορισμός εναντίωσης
ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
καί εἰ, καί ἂν, μηδ’ εἰ, μηδ’ ἂν, οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἂν
εκφορά
ακ ριβώς όπως οι υποθετικές ! ΛΑΝΘΑΝΕΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
συντακτική λειτουργία: επιρρηματικός προσδιορισμός παραχώρησης
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ
εισαγωγή
ὡς, ὃτι , διότι, ἐπεί, ἐπειδή, εἰ (μτφ: επειδή, διότι, γιατι..)
εκφορά
1.οριστική: πραγματική αιτιολογία
2. δυνητική οριστική: μη πραγματική αιτιολογία
3. δυνητική ευκτική: αιτιολογία δυνατή στο παρόν κ μέλλον
συντακτική λειτουργία: 1. επιρρηματικός προσδιορισμός αιτίας
2. επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας (με το εἰ)
ΧΡΟΝΙΚΕΣ
εισαγωγή
ὡς, ὃτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, ἑως, ἓστε, ἂχρι, μέχρι, ἡνίκα, πρίν (μτφ: αφού, όταν, μέχρι, πρίν..)
ἀφ’ οὗ, ἀφ’ ὃτου, ἐξ’ οὗ, ἐξ’ ὃτου, μέχρις οὗ, μέχρις ὃτου
εκφορά
1.οριστική: πραγματικό
2. δυνητική οριστική: μη πραγματικό
3. δυνητική ευκτική: δυνατό στο παρόν κ μέλλον
5. απαρέμφατο σε θέση ρήματος (όταν εισάγονται με το πρίν)
6. ευκτική επαναληπτική: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν
συντακτική λειτουργία: 1. επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου
2. επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό του χρόνου
ΧΡΟΝΙΚΟΫΠΟΘΕΤΙΚΕΣ
εισαγωγή: ὃταν, ὁπόταν, ἐπάν, ἐπειδάν, ἓως ἂν, πρίν ἂν ….
7. υποτακτική: προσδοκώμενο/αόριστη επανάληψη σε παρόν-μέλλον
ΛΑΝΘΑΝΕΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ!!!
76
ΤΕΛΙΚΕΣ
εισαγωγή
ἵνα, ὃπως, ὡς (μτφ: για να)
εκφορά
1.υποτακτική: σκοπό επιδιωκόμενο
σπάνια
3. οριστική ιστορικού χρόνου: σκοπό απραγματοποίητο
4. δυνητική οριστική: σκοπό μη πραγματικό
5. δυνητική ευκτική: δυνατό στο παρόν-μέλλον
6. ευκτική (από έλξη): απλή σκέψη
συντακτική λειτουργία: 1. επιρρηματικός προσδιορισμός σκοπού
2. επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό του σκοπού
ΤΕΛΙΚΗ-ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ
εισαγωγή: ὃπως ἂν
7. υποτακτική ΛΑΝΘΑΝΕΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
ὡς , ὡστε, ἐφ’ ᾧ, ἐφ’ ᾧτε (μτφ: ώστε, με τον όρο να…)
εκφορά
1.οριστική: συμπέρασμα πραγματικό
2. δυνητική οριστική: συμπέρασμα μη πραγματικό
3. δυνητική ευκτική: συμπέρασμα δυνατό στο παρόν κ μέλλον
5. απαρέμφατο σε θέση ρήματος: συμπέρασμα δυνατό ή ενδεχόμενο
συντακτική λειτουργία: 1. επιρρηματικός προσδιορισμός αποτελέσματος
2. επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό του αποτελέσματος
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
εισαγωγή
αναφορικές αντωνυμίες κ επιρρήματα
αναφορικές παραβολικές
εισαγωγή: ὡς, ὡσπερ, ὃπως, ᾗ, ᾗπερ συντακτική θέση: επιρ.προσδ. τρόπου
εισαγωγή: ὃσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὁπηλίκος συντακτική θέση: επιρ.προσδ. ποσού
εισαγωγή: οἷος, ὁποῖος συντακτική θέση: επιρ.προσδ. ποιότητας
ενδείξεις
αναφορική-αιτιολογική: προηγείται ρήμα ψυχικού πάθους (μτφ: επειδή)
αναφορική-υποθετική: συνεισάγεται με το αοριστολογικό ἂν ή εισάγεται με
αναφορικό που αποτελείται κ από αόριστη αντωνυμία/επίρρημα (π.χ., ὃστις, ὃπου..)
αναφορική-τελική: ρήμα χρόνου μέλλοντα (μτφ: για να)
αναφορική-συμπερασματική: απαρέμφατο σε θέση ρήματος και πιθανότατα
προηγείται δεικτική αντωνυμία/επίρρημα ποσού/χρόνου (π.χ. τηλικοῦτος, οὔτω..)
μτφ: ώστε…
77
Ασκήσεις
1. Να αναγνωριστούν οι ονοματικές προτάσεις, να δικαιολογηθεί η έγκλισή τους
και να γραφτεί η συντακτική τους θέση.
1. Δῆλον ἦν ὃτι βασιλεύς ἐγγύς ἦν.
2. Τοῦτο σκεψώμεθα εἰ ἀληθῆ λέγεις.
3. Οὐ δῆλον ἐστί τῷ στρατηγῷ εἰ συμφέρει στρατηγεῖν.
4. Εἰ μέγα ἀγαθόν ἡ φιλία ἀνθρώποις ἐστί, καί τοῦτο ἐπισκεψώμεθα.
5. Οὐδέ τοῦτο πώποτε ἐπείσθην, ὡς ψυχή, ἓως ἄν ἐν θνητῷ σώματι ᾖ, ζῇ.
6. Ἐφοβεῖτο μή τά ἒσχατα πάθῃ.
7. Ὑποπτεύομεν καί ὑμᾶς μή οὐ κοινοί ἀποβῆτε.
8. Οὐ δέος μή αὐτοῦ ἀποθανόντος κάκιον οἰκεῖται ἡ Σπάρτη.
9. Ὡς μέν ἀληθῆ λέγω μεμαρτύρηται.
10. Ἀκούοντες ταῦτα οἱ Ἀθηναῖοι ἠπόρουν ὃ,τι χρή ποιεῖν.
11. Κρίτων ἐρωτᾷ πῶς με θάπτῃ.
12. Οὐκ οἶδ’ ὃπως χρή ποιεῖν.
13. Ἐπηγγέλλετο αὐτοῖς ὡς αἱ ἰέρειαι λέγοιεν ὡς νίκην οἱ θεοί φαίνοιεν.
14. Οὐκ ἐπιστάμεθα ὃτι βασιλεύς ὑμᾶς ἀπολέσαι περί παντός ἄν ποιήσαιτο.
15. Κίνδυνος ἐστί μή γένωνται μετά τῶν πολεμίων.
16. Ἡδέως ἄν τρέφοιμι ἄνδρα, εἰ μή φοβοίμην ὃπως μή ἐπ’αὐτόν με τράποιτο.
17. Ἠρώτα αὐτόν πόσον χρυσίον ἒχοι.
18. Οὐκ οἶδα ὃπως ἄν ἒπραξαν.
19. Φανερόν πεποιήκατε ὃτι οὐδέν κινήσεσθε.
20. Λέγει ἐκεῖνο, ὡς ἐστί εὐγενής.
78
2. Να αναγνωρίσετε τις παρακάτω επιρρηματικές προτάσεις και να δηλώσετε τη

συντακτική τους λειτουργία.
1. Φύλακας συμπέμπει, ὃπως ἀπό τῶν δυσχωριῶν φυλάττοιεν αὐτόν.
2. Ἀφ’ ὃτου πολέμιοι γεγενήμθα, οὐδείς ἡμῖν συμμαχεῖ.

3. Καί ἐπίτηδες σε οὐκ ἤγειρον, ἳνα ὡς ἣδιστα διάγῃς.
4. Ἐπεί οὐκ ἤθελον καθαιρεῖν τά τείχη, φρουράν φαίνουσιν ἐπ’αὐτούς.
5. Ἀριαίος ἐτύγχανεν ἐφ’ ἀμάξης πορευόμενος, διότι ἐτέτρωτο.
6. Ἐκκλησίαν τούτου ἓνεκα ξυνήγαγον, ὃπως μέμψωμαι ὑμῖν εἰ τι μή ὀρθῶς ἐμοί

χαλεπαίνετε.
7. Οὐκ ἒφη ἀναβῆναι, ὡς πολλοί οὐκ ἄν ἐπίστευον.
8. Ἐμηχανῶντο ὡς μή ὁ πύργος πίπτοι.
9. Κῦρος ἐθήρευεν, ὁπότε βούλοιτο γυμνάσαι ἐαυτόν καί τούς ἳππους.
10. Τό δίκαιον ἒδει αὐτόν λέγειν, ἳνα μᾶλλον ἄν ἐπιστεύετο.
11. Ἐμοί δοκεῖ δεινόν εἶναι εἰ τάς δωρεάς αὐτοῦ ἀφείλεσθε.
12. Πρίν ξυνταχθῆναι αὐτούς προσπεσοῦμαι.
13. Ὡς ἤκουσε καί ἒγνω ἀπῆλθε.
14. Ὃτε τοίνυν ταῦθ’ οὒτως ἒχει, προσήκει προθύμως ἐθέλειν ἀκούειν.
15. Ὀλίγον πρόσθεν, ὃτε ἐγώ ἒφην πλουτεῖ, ἐγέλασας.
16. Ἐπειδάν ἀκούσητε, κρίνατε.
17. Φάγοι ἄν, ὁπότε βούλοιτο.
18. Αὐτοί δέ μεταχωρήσατε ὃποι βούλεσθε, ἓως ἄν πόλεμος ᾖ.
19. Μή θορυβήσετε, μηδ’ ἐάν δόξω τι μέγα λέγειν.
79
20. Εἰρήσεται τἀληθές, εἰ καί τισί δόξω λίαν παράδοξα λέγειν.
2. Να εντοπιστούν και να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και τρόπος

εισαγωγής τους. Στη συνέχεια να δηλωθεί ο συντακτικός τους ρόλος και να
δικαιολογηθεί η εκφορά τους:
1. Οὐχ ὁρᾷς ὃτι ἥμαρτες;
2. Ἐφοβήθησαν μή καί ἐπί σφᾶς χωρήσῃ ὁ στρατός.
3. Δίκαιος γίγνου, ἵνα καί δικαίων τυγχάνῃς.
4. Ὃπου βία πάρεστιν, οὐ σθένει νόμος.
5. Ἡρακλής ἠπόρει ποίαν ὁδόν τράποιτο.
6. Ἐπειδή οὐ παρῆν τό ξενικόν, ἀναστάς ἔλεγε τοιάδε.
7. Ἐπειδή δέ ὁ καιρός ἦν, προς τά τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον.
8. Ταῦτα ἐρωτῶμεν, ἐπεί οὐ γιγνώσκομεν τί ποιεῖν.
9. Ἠρώτα εἰ τις ἐθέλοι αὐτῷ συμπορεύεσθαι.
10. Ἲσμεν ὃτι πάντες τοῖς ἀδίκοις ἐναντιοῦνται.
11. Οὐ με πείσεις, κἄν με πείσῃς .
12. Γύμναζε σαυτόν πόνοις ἑκουσίοις, ὃπως ἄν δύνῃ καί τούς ἀκουσίους
ὑπομένειν.
13. Τήν ἀλήθειαν οὒτω φαίνου προτιμῶν, ὥστε πιστοτέρους εἶναι τούς σούς λόγους
μᾶλλον ἢ τούς τῶν ἄλλων ὂρκους.
14. Ἒχω τριήριες, ὥστε ἑλεῖν τό ἐκείνων πλοῖον.
15. Μή μέλλωμεν, ἳνα μή ὁ καιρός παρέλθῃ.
16. Ἀγαθός ἐστίν ὃστις τά πρός τούς θεούς τελεῖ.
17. Δεδιότες μή νικηθῶσιν, ἀθύμως διέκειντο.
80
18. Οἱ βάρβαροι ἒφευγον, ᾗ ἓκαστος ἐδύνατο.
19. Ἐμίσει εἰ τις εὐεργετούμενος ἀχάριστος φαίνοιτο.
20. Πᾶν ποιοῦσιν οὗτοι, ὣστε μή διδόναι δίκην.
21. Ἒτι δέ φιλονικίαν ἐνέβαλε πρός ἀλλήλους τοῖς μετ’ αὐτοῦ, ὃπως
ἓκαστοι αὐτῶν ἂριστοι φαίνοιντο.
22. Οἱ τε γάρ λεγόμενοι μῦθοι, ὡς τόν ἐνθάδε ἀδικήσαντα δεῖ ἐκεῖ διδόναι δίκην,
πᾶντες φοβοῦνται.
22. Χαίρω ὃτι εὐδοκιμεῖς.
23. Ἐπειδάν ἒλθωσι, ἕξομεν τά ἐπιτήδεια.
24. Ἀνάγκη γάρ τόν ἀπολογούμενον, κἂν ἐξ ἲσου ἀκροᾶσθε, ἒλαττον ἒχειν.
25. Κῦρος ἒχων οὓς εἲρηκα ὡρμᾶτο ἀπό Σαρδέων.
26. Ὁ δέ Ξενοφῶν ἒδεισε μή ἐφ’ ἀρπαγήν τράποιτο τό στράτευμα καί κακά γένοτιο τῇ
πόλει.
27. Ὃτι Λακεδαιμόνιοι κατέχουσι τήν ἀκρόπολιν, μηδέν ἀθυμεῖτε.
28. Φανερόν ἦν τόδε, ὃτι ἡμεῖς μέν χρήματα οὐκ εἴχομεν, οἱ δέ

βάρβαροι εἶχον ἂφθονα.
29. Ἀγησίλαος διηρωτᾶτο, ὃπως τό ξενικόν γενναῖον γένηται.
30. Οἱ Κορίνθιοι δείσαντες μή προδιδοῖτο ὑπό τινών ἡ πόλις, μετεπέμψαντο τόν Ἰφικράτην.
31. Ὃ μέλλεις ποιεῖν μή λέγε.
32. Μή ἀπέλθετε, πρίν ἄν ἀκούσητε.
33. Ἲσως ἄν τις ἐπιτιμήσειέν μοι, ὡς οὐκ ἐπαινῶ τούσδε τούς ἄνδρας.
34. Οἱ δέ κριταί χαρίζονται οἷς ἄν φίλοι ὦσιν.
35. Ἦκε γάρ σοι διά τῆς λεωφόρου ἀσφαλέστερον, εἰ καί ὀλίγῳ βραδύτερον ἦκεν.
81
36. Ἂξιον τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι , κἀκεῖνο ἐξετᾶσαι, πῶς πόθ’ οἱ πάλαι τάς τιμάς
ἔνεμον.
37. Πολλοί ἰδιῶται οὔτω πένεσθαι ἡγοῦνται, ὣστε πάντα μέν πόνον, πάντα δέ
κίνδυνον ὑποδύονται, ἐφ’ ᾧ πλείω κτήσονται.
38. Ὃπως γιγνώσκετε, οὔτω καί ποιεῖτε.
39. Ὃτε ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὢν.
40. Ἀπόκριναί μοι πρός ὃ, τι ἐρωτῶ σε.
82
Υποθετικός Λόγος
ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
εἰ + οριστική
(99% αρκτικού οποιαδήποτε έγκλιση 1. πραγματικό*
χρόνου)
εἰ + οριστική δυνητική οριστική 2. μη πραγματικό
ιστορικού χρόνου (ή ιστορικός χρόνος
απρόσωπου ρήματος χωρίς ἄν)
εἰ + ευκτική δυνητική ευκτική 3. απλή σκέψη
(ή οριστική αρκτικού χρόνου)
εἰ + ευκτική 4. αόριστη επανάληψη
επαναληπτική ιστορικός χρόνος  ἄν στο παρελθόν
μέλλοντας
ἐάν, ἄν, ἤν + (ή οποιαδήποτε έκφραση 5. προσδοκώμενο
υποτακτική ισοδυναμεί με μέλλοντα,
π.χ.προστακτική/δυν.ευκτική)
ενεστώτας 6. αόριστη επανάληψη
ἐάν, ἄν, ἤν + (ή οποιαδήποτε έκφραση στο παρόν - μέλλον
υποτακτική ισοδυναμεί με ενεστώτα,
π.χ. γνωμικός αόριστος)
* ει + οριστική ΜΕΛΛΟΝΤΑ απόδοση οριστική ΜΕΛΛΟΝΤΑ

= πραγματικό με σημασία ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟΥ!!!
 Σύνθετος υποθετικός λόγος: όταν έχουμε παραπάνω από μία υποθέσεις ή

αποδόσεις, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά κι έχουμε το ίδιο είδος
υποθετικού λόγου,
π.χ. Ἐάν τε νῦν ζητήσετε ἐάν τε αὖθις ζητήσετε ταῦτα, οὒτως εὑρήσετε.
**Λανθάνων Υποθετικός Λόγος

Λανθάνοντα υποθετικό λόγο έχουμε, όταν η υπόθεση λανθάνει (= κρύβεται)
1) σε υποθετική μετοχή,
2) σε εναντιωματική μετοχή
3) σε χρονικοϋποθετική πρόταση
4) σε αναφορικοϋποθετική πρόταση
5) σε τελική-υποθετική πρόταση
6) σε εναντιωματική/παραχωρητική πρόταση.
Η απόδοση εντοπίζεται στο ρήμα ή σε άλλο ρηματικό τύπο της πρότασης.
π.χ. ἂλλον ἑλόμενοι οὐχ εὑρήσετε ἐμέ στασιάζοντα
= ἐάν ὑμεῖς ἓλησθε ἂλλον, οὐχ εὑρήσετε ἐμέ στασιάζοντα
83
Ασκήσεις
1. Να βρεθεί η υπόθεση και η απόδοση και να αναγνωριστεί το είδος
του υποθετικού λόγου.
1. Εἰ τις δυσπολέμητον οἲεται τόν Φίλιππον, ὀρθῶς μέν οἲεται, λογισάσθω μέντοι τοῦτο.
2. Εἰ τότε πλείους συνελέγησαν, ἐκινδύνευσεν ἂν διαφθαρῆναι πολύ τοῦ
στρατεύματος.
3. Ἂν περ μελήσῃ σοι, τούτου οὐκ ἂν ἁμάρτοις.
4. Εἰ μέν καί συ φῄς τοιοῦτος εἶναι, διαλεγώμεθα.
5. Εἰ τοῦτο πάντες ἐποιοῦμεν, ἃπαντες ἂν ἀπωλόμεθα.
6. Εἰ βούλοιο φίλος εἶναι, μέγιστος ἂν εἲης.
7. Ἂν μεν τίς σωσῃ, ὃσα ἂν λάβῃ, μεγάλην έχει τῇ τύχῃ τήν χάριν, ἂν δ’ ἀναλώσας
λάθῃ, συνανήλωσε καί τό μεμνῆσθαι τήν χάριν.
8. Εἰ ἐθέλοιμεν σκοπεῖν τάς φύσεις τάς τῶν ἀνθρώπων, εὑρήσομεν τούς πολλούς
αὐτῶν ἐναντίας τῷ συμφερόντι τάς ἡδονάς ἔχοντας.
9. Εἰ μέν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι, ὑπεχώρουν οἱ Συρακόσιοι.
10. Εἰ τίς ἀντείποι, εὐθύς ἐτεθνήκει.
11. Ἐάν ακολουθησῃς ἐμοι, εἰσάξω σε εἰς τήν ἀκρόπολιν.
12. Ἢν πόλεμον αἱρῆσθε, μηκέτι ἢκετε δεῦρο ἂνευ ὃπλων.
13. Εἰ τίς τούς κρατοῦντας τοῦ πλήθους ἐπ’ ἀρετήν προτρέψειεν, ἀμφοτέρους ἂν
ὀνήσειεν.
14. Εἰ τίς χρημάτων ἐπιθυμεῖ, κρατεῖν πειράσθω.
15. Νυν ἂν, εἰ βούλοιο, συ τε ἡμᾶς ὀνήσαις καί ἡμεῖς σε μέγαν ποιήσαιμεν.
16. Εἰ Θέου υἱός ἦν Ἀσκληπιος, οὐκ ἦν αἰσχροκερδής.
17. Ἢν ἐγγύς ἒλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνήσκειν.
18. Εἰ σε μισῶ, ἀπολοίμην.
19. Πολλή γαρ ἂν τις εὐδαιμονία εἴη περί τούς νέους, εἰ εἷς μόνος αὐτούς διαφθείρει,
οἱ δέ ἄλλοι ὠφελοῦσιν.
20. Εἰ τινές ἴδοιεν τούς σφετέρους ἐπικρατοῦντας, ἀνεθάρσησαν ἄν.
21. Ἐάν τις αὐτοῖς συμβουλεύηται, οὐκ ἄν εἴποιεν τι νοοῦσιν.
22. Εἰ μεν οὖν εἶχον τήν αὐτήν δύναμιν, ἥνπερ πρότερον, καί μή παντάπασιν ἦν
ἀπειρηκώς, οὐκ ἄν δι’ ἐπιστολῆς διελεγόμην, ἀλλά παρών αὐτός παρώξυνον ἄν
σε καί παρεκάλουν ἐπί τας πράξεις ταύτας.
23. Εἰπερ ἦσθα χρηστός, ἐχρῆν σε γενέσθαι μηνυτήν.
84
24. Ἐχρῆν αὐτούς, εἰπερ ἀληθῆ λέγουσιν, ἀνακαλεῖν Πάμφιλον.

25. Και εἰ μέν τις εἰπεῖν τι βούλεται, λεξάτω.
26. Ἐάν ζητῇς καλῶς, εὑρήσεις.
27. Ἢν μέν διαφυλάττωμεν τήν εὐτυχίαν ταύτην, ἴσως ἄν δυναίμεθα εὐδαιμονοῦντες
γηρᾶν, εἰ δέ ἄλλην πειρασόμεθα διώκειν, ὁρᾶτε μή πάθωμεν, ἃ πολλοί
πεπόνθασιν.
28. Εἰ ἦσαν ἄνδρες ἀγαθοί, ὡς συ φῄς, οὐκ ἄν ποτε ταῦτα ἔπασχον.
29. Ἐάν κατά μέρος φυλάττωμεν καί σκοπῶμεν, ἦττον ἄν δύναιντο ἡμᾶς θηρᾶν οἱ
πόλεμιοι.
30. Εἰ οὖν ἔχεις ἐναργέστερον ἡμῖν ἐπιδεῖξαι ὡς διδακτόν ἐστίν ἀρετή, μή φθονήσῃς,
ἄλλ’ ἐπίδειξον.
2. Να βρεθεί η υπόθεση και η απόδοση και να αναγνωριστεί το είδος

του υποθετικού λόγου και να μετατραπεί στα υπόλοιπα είδη.
1. Εἴπερ ἴσην ῥώμην γνώμη εἶχες, οὔποτ’ ἄν Ἑλλήνων ἦρξεν Ἂρης.
2. Εἰ τίς ἔκαμε νηστεύων, ἀπολαυέτω νῦν τό δηνάριον.
3. Ἢν ἐμέ ἀποκτείνητε, βλάψετε ὑμᾶς αὐτούς.
4. Ἐάν ταῦτα πράξητε, τιμάς ἓξετε.
5. Εἰ ἀληθῆ λέγεις, σώζου.
6. Εἰ τίς ὑμῶν βούλεται λέγειν, λεξάτω.
7. Εἰπέ μοι τί τό ὄνομα τῆς βίας ἔσται, ἤν τίς βιάζηται τό κρεῖττον.
8. Ἀρετή οὐκ ἐφικτόν, ἄν μή μάθῃ τις.
9. Εἰ μέν ἐδυνάμην, ὃλην ἄν τήν πόλιν εἶχον.
10. Πολέμιος ἔστω τῶν Ἀθηναίων, ἐάν τίς τήν δημοκρατίαν καταλύῃ.
85
11. Εἰ τίς ηὗρε τήν ἀλήθειαν, μετῆν αὐτῷ μετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ.
12. Οἶμαι δή δεῖν ἀκούσαντας ὑμᾶς τήν παρασκευήν, ἂν ἀρέσκῃ ψηφίσασθαι.
13. Εἰ ποτε πάλιν ἔλθοι τῇ Ἑλλάδι κίνδυνος ὑπό βαρβάρων, τίσιν ἄν μᾶλλον
πιστεύσαιτε ἤ Λακεδαιμονίους;
14. Πάντων ἀθλιώτατος ἄν γενοίμην, εἰ φυγάς ἀδίκως κατστήσομαι.
15. Ἐάν ἀληθεύσῃς, ὑπισχνοῦμαι σοι δώσειν δέκα τάλαντα.
16. Ἐάν τις φανερός γένηται κλέπτων ἤ λωποδυτῶν, τούτοις θάνατός ἐστιν ἡ ζημία.
17. Εἰ τίς δε ἢρετο, τί ἄν ἀπεκρίνω;
18. Ἢν δέ φαίνωμαι καί περί τά ἄλλα μετρίως βεβιωκώς, δέομαι ὑμῶν ἐμε
δοκιμάζειν.
19. Εἰ λάβοιεν τινά τῶν ἐχθρῶν, δέον ἦν τοῦτον ἀποκτεῖναι.
20. Ἐάν εἲπητε τό ὀρθόν, ἕξετε τ’ ἀγαθόν.
21. Εἰ εἰσί βωμοί, εἰσί καί θεοί.
22. Εἰ μή ποιήσουσι ταῦτα, ἒκσπονδοι ἒσονται.
23. Τούτου δ’ ἄν ἐπιτύχοις, εἰ λήγοις τῶν πόνων ἒτι πονεῖν.
24. Εἰ οἱ νέοι ἐπιμελήσονται τῶν ἀγαθῶν ἒργων, τάχ’ ἄν τῶν ὀνομάτων ἄξιοι
γένοιντο ἃ έχουσι.
25. Ἐάν διαλύωμεν τό στράτευμα. τά ἡμέτερα ἀσθενέστερα γίγνοιτ’ ἄν.
86
ἄν
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΜΟΡΙΟ
ακολουθείται ΠΑΝΤΟΤΕ από Υποτακτική δεν ακολουθείται ΠΟΤΕ από
Υποτακτική
α. Καθαρός β. Αοριστολογικός
λειτουργία:
εισάγει δευτερεύουσες συν-εισάγει προσδίδει δυνητική χροιά
προτάσεις δευτερεύουσες στο ρηματικό τύπο
προτάσεις
χρήση:
σε προτάσεις με εγκλίσεις
1. υποθετικές 1. αναφορικοϋποθετικές 1. οριστική ιστορικού χρόνου
= δυνητική οριστική
2. εναντιωματικές 2. χρονικοϋποθετικές 2. ευκτική (όχι μέλλοντα)
(αν και) = δυνητική ευκτική
3. πλάγιες ερωτηματικές3. τελικές-υποθετικές 3. απαρέμφατο
(όχι τελικό ή μέλλοντα)
= δυνητικό απαρέμφατο
4. μετοχή (όχι μέλλοντα)
= δυνητική μετοχή
μ ετάφραση:
αν τυχόν, ίσως θα + παρατατικός
ή δεν μεταφράζεται ή θα μπορούσε να...
καθόλου
ποια είναι τα βήματά μας μόλις συναντήσουμε ένα “αν”

1ο * εντοπισμός “αν”
ακολουθείται από ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ; όχι → δυνητικό μόριο
ναι → σύνδεσμος
2ο Α. * δυνητικό μόριο
ερώτηση: το ρήμα βρίσκεται σε ευκτική; (όχι μέλλοντα)
απάντηση: ναι → δυνητική ευκτική
όχι → συνεχίζουμε το ψάξιμο
ερώτηση: το ρήμα βρίσκεται σε οριστική ιστορικού χρόνου;
απάντηση: ναι → δυνητική οριστική
όχι → συνεχίζουμε το ψάξιμο
Απ’ το σημείο αυτό κι εξής κολλάμε το αν σε ένα απαρέμφατο (σε όλα διαδοχικά) ή σε
μία μετοχή (σε όλες διαδοχικά) και μεταφράζουμε με το θα κάθε φορά σε διαφορετικό
ρηματικό τύπο.
87
Όποια από τις μεταφραστικές μας απόπειρες αποδίδει το καλύτερο νόημα, αυτήν
επιλέγουμε και σαν συντακτικά ορθή.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν επιτρέπεται να δημιουργήσετε: δυνητικό απαρέμφατο τελικό
(να θα…) ούτε δυνητικό απαρέμφατο μέλλοντος (ότι θα θα…), ούτε βεβαίως και δυνητική
μετοχή μέλλοντος (για να θα…-τελική-, ότι θα θα-κατηγορηματική)
2ο Β. * σύνδεσμος
ερώτηση: εισάγοντας μ’ αυτό δευτερεύουσα βαίνουν όλα καλώς;
απάντηση: ναι → σύνδεσμος καθαρός
απάντηση: όχι → αοριστολογικός
Ειδικότερα: αν μας περισσεύει κάποιος εισαγωγικός σύνδεσμος ή δεν βρίσκουμε

κύρια πρόταση, αφού έχουμε χωρίσει τις προτάσεις της περιόδου, τότε θα πρέπει να
εντάξουμε το “αν” μέσα σε μία πρόταση αναφορική ή χρονική ή (σπάνια) τελική.
88
Ασκήσεις
1. Να προσδιορίσετε τα είδη του «ἄν» (υποθετικό, αοριστολογικό, δυνητικό):

1. Μεγίστην δίκην δώσομεν, ἄν μή πειθώμεθα τοῖς τῆς πόλεως νόμοις.
2. Οὐκ ἄν τις ζῴη, εἰ μή τρέφοιτο.
3. Μηδένα φίλον ποιοῦ, πρίν ἄν ἐξετάσῃς πῶς κέχρηται τοῖς πρότερον
φίλοις.
4. Ἠρώτησε ποῦ ἄν ἲδοι Πρόξενον.
5. Τάς ἀρετάς ἐπιτηδεύομεν, ὃπως ἄν μετά πλείστων ἀγαθῶν τόν βίον
διάγωμεν.
6. Σύ μέν κομίζοις ἄν σεαυτόν ὃπῃ θέλεις.
7. Τότε γάρ ὀψέ ἦν καί τάς χείρας οὐκ ἄν καθεώρων.
8. Οὓς ἄν ἓλησθε ἄρχοντας τούτοις πεισόμεθα.
9. Οὐδ’ ἄν οἲομαι αὐτόν τοῦτο ἐπιχειρῆσαι ἀποδεικνύναι.
10. Ἀνήρ ἄριστος οὐκ ἄν εἲη δυσγενής.
11. Οἱ στρατιῶται ἒλεγον οὐκ ἄν ἀνδραποδίσασθαι τήν πόλιν.
12. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐγίγνωσκον Φίλιππον, εἰἐβούλετο, ἑλόντα ἄν Ἀθήνας.
13. Ἐβουλεύοντο οἱ Θηβαῖοι, ὃπως ἄν τήν ἡγεμονίαν λάβοιεν τῆς Ἑλλάδος.
14. Ἡ φύσις, ἄν ᾖ πονηρά, πολλάκις βούλεται φαῦλα.
15. Ἐβουλόμην ἄν πολλῶν ἓνεκεν Μειδίαν ζῆν.
89
Ασκήσεις λανθάνοντος υποθετικού λόγου

Να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο που λανθάνει και να τον αναγνωρίσετε πλήρως.
Στην περίπτωση των υποθετικών μετοχών να τις αναπτύξετε στις αντίστοιχες
υποθετικές προτάσεις (βλ. σελ.107):
1. Χάριν λαβών μέμνησο και δούς ἐπιλαθοῦ.
2. Τήν πατρίδα δέ οὐκ ἐλάττω παραδώσω, πλείω ὅσης ἂν παραδέξωμαι.
3. Πρίν ἂν μῦθον ἀκούσῃς, οὐκ ἂν δικάσειας.
4. Πᾶσι γάρ εὖ φρονοῦσι συμμαχεῖ τύχη.
5. Ἐχθροῖς ἀπιστῶν οὐποτ’ ἂν πάθοις βλάβην.
6. Τί ποιῶν νίκην λήψομαι παρά τῶν πολεμίων;
7. Δεῖ τούς ἀνθρώπους φέρειν ἃν (ἃ+ἂν=ἃν, κράση) θεός διδῷ.
8. Ταῦτα ποιοῦντες τά δίκαια ψηφιεῖσθε.
9. Δίκαια δράσας συμμάχους τους θεούς ἓξεις.
10. Διασπασθέντες οὐκ ἂν δύναισθε τροφήν λαμβάνειν.
90
Πλάγιος Λόγος
Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος
Α. Κύρια πρόταση κρίσης
1. Απλή οριστική → 1α. ειδική πρόταση με απλή οριστική (από
αρκτικό χρόνο) με ευκτική του πλαγίου λόγου
(από ιστορικό χρόνο)συνήθως
1β. ειδικό απαρέμφατο
1γ. κατηγορηματική μετοχή
παράδειγμα:
1α. Ξενοφῶν συγγράφει ὅτι πολέμιοι
φεύγουσιν ἀτάκτως.
Ξενοφῶν συνέγραψε ὅτι πολέμιοι
Πολέμιοι φεύγουσιν ἀτάκτως. φεύγοιεν ἀτάκτως.
1β. Ξενοφῶν συγγράφει πολεμίους φεύγειν
ἀτάκτως.
1γ. Ξονοφῶν συγγράφει πολεμίους
φεύγοντας ἀτάκτως.
2. Δυνητική οριστική → 2α. ειδική πρόταση με δυνητική
οριστική (άσχετα με το χρόνο εξάρτησης)
2β. δυνητικό ειδικό απαρέμφατο
2γ. δυνητική κατηγορηματική μετοχή
2α. Πελταστής λέγει ὡς οὐκ ἂν ἦλθε.
Οὐκ ἂν ἦλθον. Πελταστής ἒφη ὡς οὐκ ἂν ἦλθε.
2β. Πελταστής λέγει οὐκ ἂν ἐλθεῖν.
2γ. Πελταστής λέγει οὐκ ἂν ἐλθών.
3. Δυνητική ευκτική → 3α. ειδική πρόταση με δυνητική
ευκτική(άσχετα με το χρόνο εξάρτησης)
3β. δυνητικό ειδικό απαρέμφατο
3γ. δυνητική κατηγορηματική μετοχή
3α. Οὗτος λέγει/ἒλεγε ὃτι οὐκ ἂν ἒλθοιτο
Οὐκ ἂν ἒλθοιμι. 3β. Οὗτος λέγει οὐκ ἂν ἐλθεῖν
3γ. Οὗτος λέξει οὐκ ἂν ἐλθών
Β. Κύρια πρόταση επιθυμίας
1. Υποτακτική προτρεπτική ή
αποτρεπτική τελικό απαρέμφατο
2. Προστακτική (άσχετα με το χρόνο εξάρτησης)
3. Ευχετική ευκτική ή οριστική
1. Λέγῃ τἀληθῆ 1. Οὗτος βούλεται ἂνδρα λέγειν τἀληθῆ
2. Λέγε τἀληθῆ 2. Οὗτος κελεύει ἂνδρα λέγειν τἀληθῆ
3. Λέγοι τἀληθῆ 3. Οὗτος εύχεται ἂνδρα λέγειν τἀληθῆ
91
Γ. Ευθεία ερώτηση Γ. Πλάγια ερωτηματική πρόταση
1. Απλή οριστική ή απορηματική 1α. Απλή οριστική ή απορηματική

υποτακτική υποτακτική(από αρκτικό χρόνο)
2. Δυνητική οριστική ή δυνητική 1β. Ευκτική του πλαγίου λόγου(από ιστορικό
ευκτική χρόνο)
2. Δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική
(άσχετα με το χρόνο εξάρτησης)
1. Τις εἶ; 1α. Οὗτος ἐρωτᾷ τις εἰμι.

Τις ᾖς; Οὗτος ἐρωτᾷ τις ὦ.
1β. Οὗτος ηρώτα τις εἴην (και στις 2 περιπτώσεις)
2. Ἐμαχησάμεθα ἂν τοῖς πολεμίοις; 2. Οὗτος ἀπορεῖ εἰ ἐμαχήσαντο ἂν τοῖς
πολεμίοις
Νικῷμεν ἂν τοῖς ἐχθροῖς; Οὗτος ἠπόρει εἰ νικῷεν ἂν τοῖς ἐχθροῖς.
Δ. Δευτερεύουσες προτάσεις Δ. Δευτερεύουσες προτάσεις
(αιτιολογικές, χρονικές, τελικές, 1α. Οριστική (από αρκτικό χρόνο)
υποθετικές, συμπερασματικές, 1β. Ευκτική του πλαγίου .λόγου (από ιστορικό
εναντιωματικές, αναφορικές, χρόνο)
ενδοιαστικές) 2. Δυνητική οριστική (πάντα)
1. Οριστική 3. Δυνητική ευκτική (πάντα)
2. Δυνητική οριστική 4α. Υποτακτική (από αρκτικό)
3. Δυνητική ευκτική 4β. Ευκτική του πλαγίου .λόγου (από ιστορικό
4. Υποτακτική χρόνο)
*Προσοχή!!
 Αρχικά, ελέγχω τι είδους πρόταση έχω και τι είδους πρόταση θα δημιουργήσω.
Αυτό το πετυχαίνω κοιτώντας την έγκλιση με την οποία εκφέρεται η πρότασή μου
ή παρατηρώντας αν τελειώνει σε ερωτηματικό (;) (για τις κύριες)
 Αμέσως μετά, κάνω τη μετατροπή στα νέα ελληνικά και παρατηρώ τις αλλαγές
στα πρόσωπα και τις αντωνυμίες.
 Τέλος, ελέγχω το ρήμα εξάρτησης που μου δίνεται για να καταλάβω τις αλλαγές
που θα προκύψουν στις περιπτώσεις που παίζει ρόλο.
** Τις κύριες προτάσεις κρίσεως καλό είναι να τις μετατρέπουμε σε ειδική πρόταση
όταν εξαρτώνται από ρήμα λεκτικό, σε ειδικό απαρέμφατο όταν εξαρτώνται από
δοξαστικό ή το φημί και σε κατηγορηματική μετοχή όταν εξαρτώνται από ρήμα
γνωστικό ή αισθητικό.
*** Τους χρόνους δεν τους πειράζουμε ΠΟΤΕ!!
**** Το αοριστολογικό ἂν , όταν η Υποτακτική τρέπεται σε ευκτική του πλαγίου λόγου,
αποβάλλεται είτε βρίσκεται μόνο του είτε είναι ενωμένο με χρονικό σύνδεσμο.
***** Ο υποθετικός σύνδεσμος ἂν μετατρέπεται σε εἰ εφόσον είναι επιβεβλημένη η
μετατροπή της υποτακτικής σε ευκτική!
92
ΠΡΟΣΟΧΗ!
Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις μετατρέπουν στον πλάγιο λόγο τα
ερωτηματικά, τα αναφορικά επιρρήματα και τις αναφορικές ερωτηματικές
αντωνυμίες εισαγωγής ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ
93
Ασκήσεις
Να μεταφερθούν οι προτάσεις κρίσης στον πλάγιο λόγο
ευθύς Οὐκ ἄν ἀποδοίημεν τοὺς νεκρούς.

πλάγιος Εἶπον
ευθύς Οὐδεμία ἡμῖν ἀπὸ Κερκύρας τιμωρία ἔσται.
πλάγιος Ἔγνωσαν
ευθύς Πάντες χάριν ἔχουσι τοῖς ἐπαινοῦσιν.
πλάγιος Οἶδα
ευθύς Οἱ Ἕλληνες νικῶσιν.
πλάγιος Βασιλεὺς ἤκουσεν
ευθύς Οὗτος οὖν οὐκ ἂν ἐποίει ταῦτα.
πλάγιος Δερκυλίδας ἐγίγνωσκε
Να μεταφερθούν οι προτάσεις επιθυμίας στον πλάγιο λόγο
ευθύς λόγος πλάγιος λόγος

Ἄνδρες, ἀνοίξατε τὰς πύλας. Ἐκέλευσε
Γένοιο εὐτυχέστερος τοῦ πατρός. Ηὔχετο
Ἄγωμεν ἐπὶ τοῖς πολεμίοις. Εἶπε
Μὴ πιστεύητε μήτε ἀπιστῆτε τοῖς εἰρημένοις. Δέομαι
Δῶμεν τριακοσίας δραχμὰς Θεοδότῳ. Οὗτοι
94
Να μεταφερθούν οι ερωτηματικές προτάσεις στον πλάγιο λόγο
Ευθύς λόγος Οἶσθά τι ὦ Σώκρατες, ἀγαθόν;
Ἀρίστιππος ἐρωτᾷ
Πλάγιος λόγος
Ἀρίστιππος ἤρετο
Ευθύς λόγος Ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι;
Ἡρακλῆς ἀπορεῖ
Πλάγιος λόγος
Ἡρακλῆς ἠπόρει
Ευθύς λόγος Τὴν μὲν δικαιοσύνην ἀρετὴν καλεῖς;
Σωκράτης ἐρωτᾷ
Σωκράτης ἤρετο
Ευθύς λόγος Τίς οὕτως εὐήθης ἂν εἴη;
Ξενοφῶν ἐρωτᾷ
Ξενοφῶν ἤρετο
Να μεταφερθούν οι υποθετικοί λόγοι σε πλάγιο λόγο
Ευθύς Εἰ ταῦτα ποιεῖτε, ἔχετε ἀμοιβήν.

Κῦρος λέγει
Κῦρος λέγει
Πλάγιος
Κῦρος ἔλεγεν ὅτι
Κῦρος ἔλεγεν
Ευθύς Ἐὰν ἐνθάδε ἔλθῃς, εἰς τὸν θρόνον καθιοῦμεν σε.
95
Πλάγιος Ἐπαγγελόμεθα Ἀριαίῳ
Ευθύς Ἐὰν μέλλητε ἥκειν, περιμενοῦμεν ὑμᾶς ταὺτην τὴν ἡμέραν.
Ἔλεγον
Πλάγιος
Ἔλεγον
Ευθύς Ἤν παρέχωμεν ἀγοράν, ἕξετε ὠνούμενοι τὰ ἐπιτήδεια.

Πλάγιος Ἔφη
Ευθύς Ἅπας ὁ λόγος, ἐὰν ἀπῇ τὰ πράγματα, μάταιόν τι φαίνεται.
Ἔλεγον.
Πλάγιος
Ἔλεγον
1. Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.

1. Οὗτος οὐ ποιεῖ ταῦτα.
Λέγει
2. Ἡ πόλις κατελήφθη.
ᾘσθοντο
3. Εἴητε εὐτυχεῖς.
Εὒχομαι
4. Οὐκ ἄν ἐτόλμησα εἰπεῖν, εἰ μη έγνων.

Γιγνώσκετε
5. Κατακαύσωμεν αὐτούς ἤ τι ἄλλο χρησώμεθα;

Ἐβουλεύοντο
6. Ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψω σε.

Εἶπεν
7. Ξενοφῶν ἡγεῖται πρός τήν φανεράν ἒκβασιν, ὃπως ταύτῃ τη ὁδῷ οἱ πολέμιοι
προσέχωσι τόν νοῦν.
96
Ξεονοφῶν λέγει
8. Ὦ Ἀγησίλαε, ἐάν σπείσῃ, ἓως ἄν ἒλθωσι, οὕς ἄν πέμψω πρός βασιλέα ἀγγέλους,
διαπράξομαί σοι ἀφεθῆναι αὐτονόμους τάς πόλεις.
Τισσαφέρνης ὤμοσεν
9. Τίς οὖν ἒσται ἡμῶν ὁ πόλεμος;

Οὗτος ἠρώτα
10. Ἀδύνατα ἡμῖν ἐστί ποιεῖν ἃ προκαλεῖται ἄνευ Ἀθηναίων. Παῖδες γάρ ἡμῶν καί
γυναῖκες παρ’ ἐκείνοις εἰσίν.
Ἀπεκρίναντο
11. Παντός ἄξια λέγει Σεύθης. Χειμών γάρ ἐστί.

Λέγουσι
12. Ὁ βασιλεύς ἐν τοῖς σκευοφόροις ἐστί.

Οὐκ ᾒσθοντο
13. Οὐδέ τούς λιμένας καί τάς ἀγοράς ἒτι δώσουσιν αὐτῷ καρποῦσθαι. Τά γάρ κοινά
τῶν Θετταλῶν ἀπό τούτων δεῖ διοικεῖν.
Ἢκουον
14. Τίς ἐστίν ὁ θόρυβος;

Κῦρος ἤρετο
16. Ἀγαθός εἶ, ὦ νεανία, καί ἀγαθά ἔργα πράττεις.

Γιγνώσκω
17. Τίνες ἐστέ;

Μάθε
18. Σύ εἰπέ ἡμῖν τί λέγεις.

Φαλῖνος ἐκέλευεν
19. Ὦ Περίκλεις, ἔχοις ἄν με διδάξαι τί ἐστί νόμος;

Ἀλκιβιάδης ἐρωτᾷ
20. Εἲπω ὃ,τι γιγνώσκω;

Κῦρος ἢρετο
97
21. Νῦν δέ ταῦρον θύσω, ἐάν τόν κλέπτην ἐκφύγω.

Διογένης φησί
22. Σύ δέ ἄρτι πέπυσαι;

Ἠρώτησα
23. Ὁ θεατής τόν νικητήν θαυμάζει.

Οἱ Ἀθηναῖοι ἔλεγον
24. Ἓως ἄν τοίνυν ἐκεῖ πορεύωμαι, ὦ Κλέαρχε, δίδου τῇ στρατιᾷ τά

ἐπιτήδεια.
Κῦρος ἐκέλευε
25. Ὦ Σάκα , ἐκβαλῶ σε ἐκ τῆς τιμῆς.

Κῦρος είρηκε
26. Γιγνώσκω τήν φωνήν

Ὁ πελταστής ἒλεγε
27. Ἀθήνησι δεδούλευκα.

Ὁ πελταστής φησί
28. Διαλέγου καί μάθε.

Ξενοφῶν κελεύει τόν ἄνδρα
29. Τήν κρίσιν ποιήσω, ἐπάν διαβῶμεν ἐκ τῆς Ἀσίας εἰς τήν Εὐρώπην.
Ἒφη Ἀγησίλαος
30. Πῶς ἄν τήν μάχην βέλτιστα ποιησαίμεθα;

Οἱ Ἓλληνες ἐβουλεύοντο
31. Παρασκευάζεσθε ἃπαντες εἰς μάχην.

Ὁ στρατηγός ἐκέλευεν
32. Ὁ Ἀγησίλαος ὅπως βοηθήσῃ τοῖς τυράννοις, πράγμτα τῇ πόλει παρέχει.

Ἒλεγον οἱ πολῖται
33. Εἰ μή βοηθήσετε, στρατεύσουσιν ἐκεῖνοι ἐφ’ ἡμᾶς.

Οἱ Ὀλύνθιοι εἶπον
34. Μή θορυβεῖτε ὅτι αὐτοί πολλῶν ἄρχουσιν, ἀλλά πολύ μᾶλλον διά
τοῦτο θαρρεῖτε.
98
Ἐκέλευεν
35. Τίς οὖν οὔτως ἰσχυρός ὃς λιμῷ καί ῥίγει δύναιτ’ ἄν μαχόμενος στρατεύεσθαι;
Ἀπορεῖ
36. Ἀλλά σύ, ὦ Ἑρμῆ, ἄπελθε πρός Τίμωνα.

Ζεύς ἐκέλευσεν
37. Ἲστε τι χωρίον ἒξω τῆς Ἀττικῆς, ἒνθα οὐ προσβατόν θανάτῳ;

Σωκράτης ἐρωτᾷ
38. Βούλει τι , ὦ Κῦρε, παραγγεῖλαι;

Ξενοφῶν ἤρετο
39. Πέρσης εἰμί, πορεύομαι δ’ εἰς τό Τιριβάζου στρατόπεδον, ὃπως

ἐπιτήδεια λάβω.
Λέγει
40. Πότερον βούλει μένειν ἤ ἀπιέναι;
Ἡ μήτηρ ἐρωτᾷ
41. Ὦ ἄνδρες, ἴωμεν ἐπί τούς πολεμίους, οὕς ἐγώ σαφῶς ἐπίσταμαι
ἰδιώτας ὂντας .
Κῦρος παρεκελεύσατο
42. Περιιόντες αὐτοῦ διατρίψωμεν, ἕως ἄν φῶς γένηται.

Ἐκέλευεν Ἱπποκράτης
43. Μένε οὖν παρ’ ἡμῖν, ὦ Μειδία.

Δερκυλίδας ἐκέλευσε
44. Ἐν ᾧ ἄν τό δεῖπνον παρασκευάζηται, ἐγώ καί σύ τά δίκαια

διασκεψόμεθα καί ποήσομεν.
Δερκυλίδας λέγει
45. Οὐκ ἄν λάβοις παρά τοῦ μή ἒχοντος.

Ὁ ἀνήρ ἒλεγε τῷ Ἑρμῇ
46. Ὦ Σώκρατες, πῶς ἐσώθης ἐκ τῆς μάχης;

Χαιρεφῶν ἐρωτᾷ
47. Τί ἐν νῷ ἒχεις ποιεῖν;

Εἰπέ μοι
99
48. Σύ μέν, ἐπειδάν ἀποκοιμηθῇς, κατάλαβε τά ὂρη, εἰς ἃ φασίν αὐτόν,

ὃταν τι φοβηθῇ, καταφεύγειν.
Κῦρος ἐκέλευσε
49. Πότερον κρεῖττον ἐστίν στρατεύεσθαι ἢ ἐᾶσαι ᾶ ἐν τῷ παρόντι;

Κῦρος ἤρετο
50. Οὐκ ἄν ἁμάρτοις ὑγιεινοῦ στρατοπέδου, ἐάνπερ μελήσῃ σοι.

Πατήρ εἶπεν
▪▪▪
3. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

1. Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί.
2. Οἱ Θηβαῖοι ἒγνωσαν ἐξηπατημένοι.
3. Παρεκελεύοντο Κύρῳ μή μάχεσθαι, ἀλλ’ ὂπισθεν ἐαυτῶν τάττεσθαι.
4. Σωκράτης ἒφη τούς θεούς πάντα ὁρᾶν καί ἀκούειν.
5. Ὁρῶ σε, ὦ Ἠράκλεις, ἀποροῦντα, ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπῃ.
6. Εἶπεν ὃτι ἒλθοι ἄν εἰς λόγους.
7. Ἀπεκρίνατο ὃτι οὔτ’ ἄν αὐτός ὀνομαστός ἐγένετο.
8. Εὐθύδημος διεσιώπησε σκοπῶν, ὃ,τι ἀποκρίναιτο.
9. Ἒλεγεν ὃτι ἡ ὁδός ἒσοιτο πρός βασιλέα.
10. Οὐ γιγνώσκω ὃτου ἠτύχησα.
11. Οὗτοι οἱ ἄνδρες ἒφασαν ὡς οὐκ ἐπιτρέψειεν ταῦτα γενέσθαι.
12. Ἢρετο ὃστις ἀφίκοιτο.
13. Ἠγγέλθη αὐτῷ ὃτι Μέγαρα ἀφέστηκε.
14. Σκέψασθε ὃσην πρόνοιαν ἐποιήσατο Σόλων.
15. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐκέλευσαν Μαντινέας τό τεῖχος περιαιρεῖν.
100
16. Οἱ τῶν Θηβαίων πρέσβεις ἒλεγον ὃτι οὐκ ἀπεσταλμένα σφίσι ταῦτ’ εἴη.
17. Ἀκούσαντες σκοπεῖτε εἴτ’ ὀρθῶς λογίζομαι εἴτε μή.
18. Ὢμνυε δέ πρός τούς παρόντας ὡς, ὃταν πρῶτον εἰς Σπάρτην παραγένηται, πάντα
ποιήσει ὑπέρ τοῦ διαλλάξαι τούς Ἓλληνας, ὡς φοβερώτεροι τοῖς βαρβάροις εἶεν καί
παύσοιντο τῆς ἐκείνων ἐπ’ ἀλλήλους δεόμενοι δυνάμεως.
19. Ἒχοις ἂν, ὦ νεανία, εἰπεῖν ἡμῖν ὃτου ἓνεκα ἐπεθύμησας ἱππαρχεῖν.
20. Εἶπε που Σωκράτης ὃτι θαυμαστόν οἱ δοκοίη εἶναι.
21. Φανεροί δ’ ἐσμέν καί σκοπούμενοι ἐξ ὁποίων ἂν γυναικῶν βέλτιστα ἡμῖν τέκνα
γένοιτο.
22. Ὦ Σώκρατες, κέλευσον ἐλθεῖν ὡς ἐμέ Ἑρμογένην.
23. Κλέαρχος ἤκουε βασιλέα ἒξω ὂντα τῆς πόλεως.
24. Κῦρος εἶπεν ὃτι χρήματα αὐτοῖς δώσοι.
25. Ἐβουλεύοντο εἰ παραδοῖεν τάς ναῦς.
▪▪▪
26. Θεμιστοκλῆς εἶπεν ὃτι ἡ πόλις σφῶν τετείχισται.
27. Ἒγνωσαν ὃτι τε ἀπό τῆς ἡμετέρας αὐτῶν χώρας μέλλομεν πλεῖν καί οὐκ ἐν τῷ
ὁμοίῳ στρατεύσομεν.
28. Οἱ Μαντινεῖς ἐκέλευον αὐτόν λέγειν ὃτου δέοιτο.
29. Ἐγώ ἠπόρουν ὃ,τι χρησαίμην τοῖς κακοῖς.
30. Ἐνόμιζον οὐκ ἐκ τούτων εἶναι τήν ἐπίδοσιν τῆς ἀρετῆς.
31. Ἀλκιβιάδης ἐείδασκε Λακεδαιμονίους τήν Δεκέλεινα τειχίζειν.
32. Πάντες ἄν ὁμολογήσαιεν ὁμόνοιαν μέγιστον ἀγαθόν εἶναι.
101
33. Κλέαρχος ἐκέλευσε τούς κήρυκας περιμένειν.
34. Ξενοφῶν ἐπυνθάνετο ὃπως κάλλιστα πορευθείη.
35. Οἱ Μάκρωνες ἠρώτων εἰ δοῖεν ἄν τούτων τά πιστά.
36. Πάντες ἐψηφίσαντο βοηθεῖν μετ’ Ἀγησιλάου τῆ Λακεδαίμονι.
37. Ὁ Ξενοφῶν ἐκέλευε σκέψασθαι τί εἲη τό κωλῦον.
38. Ἠρώτα ὃ,τι εἲη τό σύνθημα.
39. Εὔχονται Κῦρος εὐτυχῆσαι.
40. Ἆγις ἐκέλευεν αὐτούς εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι . οὐ γάρ εἶναι αὐτός κύριος.
41. Οἱ Θηβαῖοι ἐκέλευον Ἀθηναίους βοηθεῖν.
42. Λέγουσιν ὡς, ἐπειδάν τίς ἀγαθός τελευτήσῃ, μεγάλην τιμήν ἒχει.
43. Εὖ ᾒδει ὃτι εἰ στρατηγοίη λέξοιεν πολλά οἱ πολῖται.
44. Οἱ Θηβαῖοι ἡγοῦντο ἐν μεγάλῳ κινδύνῳ εἶναι.
45. Ἒλεγον ὡς νῦν ἐξείη Ἀθηναίους τιμωρήσασθαι Λακεδαιμονίους.
46. Δερκυλίδας ἐκέλευε τούς στρατιώτας θέσθαι τά ὃπλα.
47. Κυαξάρης ἢρετο Κῦρον πόσον τι ἄγοι τό στράτευμα.
48. Ἐπειδή δέ διέβησαν, προσηύχοντο θεοῖς τούς κατέχοντας Μειδίαν γῆν

εὐμενεῖς δέχεσθαι αὐτούς.
49. Κλεάνωρ ἀπεκρίνατο ὃτι πρόσθεν ἄν ἀποθάνοιμεν ἢ τα ὃπλα παραδοῖμεν ἄν.
50. Μετά τόν θάνατον τῶν στρατηγῶν ἐδόκει τοῖς Ἓλλησι ἀκήρυκτον τόν πόλεμον
εἶναι , ἒστ’ ἐν τῇ πολεμίᾳ εἶεν.
102
Εξαρτημένος Υποθετικός Λόγος

Εξαρτημένος Υποθετικός Λόγος λέγεται ο υποθετικος λόγος που έχει απόδοση αντί
για μια κύρια πρόταση, πλάγιο λόγο, δηλαδή:
1. ειδική πρόταση 3. κατηγορηματική μετοχή 5. πλάγια ερώτηση
2. ειδικό απαρέμφατο 4. τελικό απαρέμφατο
* Για να βρούμε την απόδοση, κινούμαστε με βάση το

ΝΟΗΜΑ!!!
**Σκονάκι:
Όταν έχουμε εξαρτημένο υποθετικό λόγο, του οποίου η υπόθεση εκφέρεται με
ευκτική, το πρώτο που κοιτάμε είναι αν η εξάρτηση είναι αρκτικός ή ιστορικός χρόνος.
Αν είναι αρκτικός, όλα καλά, προχωράμε κανονικά στην αναγνώριση με βάση όλα όσα
ξέρουμε απ’ τον απλό υποθετικό λόγο και παίζουμε μεταξύ 3 ου και 4 ου είδους.
Αν όμως η εξάρτηση είναι ιστορικού χρόνου, τότε ελέγχουμε πρώτα το 3 ο και 4ο
είδος. Εάν τα απορρίψουμε, αν δηλαδή δεν έχουμε για απόδοση δυνητικό τύπο ή
ιστορικό χρόνο ± αν, τότε ελέγχουμε όλα τα υπόλοιπα είδη, εκτός απ’ το μη
πραγματικό που παραμένει πάντα αμετάβλητο.
Τότε:
 αν η υπόθεση είναι ενεστώτα…
α) και η απόδοση επίσης ενεστώτα, έχουμε το πραγματικό (ή την αόριστη επανάληψη
στο παρόν-μέλλον)
β) και η απόδοση μέλλοντα, έχουμε το προσδοκώμενο (συνήθως..)
γ) και η απόδοση αορίστου, έχουμε αναγκαστικά την αόριστη επανάληψη στο
παρόν-μέλλον (γνωμικός αόριστος..)
 αν η υπόθεση είναι μέλλοντα, έχουμε αναγκαστικά το πραγματικό
(δεν υπάρχει υποτακτική μέλλοντα!!)
 αν η υπόθεση είναι αορίστου…
α) και η απόδοση ενεστώτα, έχουμε την αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον
β) και η απόδοση μέλλοντα, έχουμε το προσδοκώμενο
103
Ασκήσεις
1. Να αναγνωρίσετε το είδος και τη σημασία των εξαρτημένων υποθετικών

λόγων, να δικαιολογήσετε την εκφορά τους και να τους μετατρέψετε στον ευθύ
λόγο.
1. Σωκράτης ἒφη οὐκ ἂν τοῖς ἀνθρώποις ἂξιον εἶναι ζῆν, εἰ τά παρά τῶν πονηρῶν ἦν
κεχαρισμένα τοῖς θεοῖς.
2. Ἀπαγγέλλετε δ’ αὐτοῖς ὃτι, εἰ μή ταῦτα ποιήσουσιν ἒκσπονδοι ἒσονται.
3. Θηβαῖοι ἐνόμισαν εἰ πέμψειαν πρός τόν Περσῶν βασιλέα, πλεονεκτῆσαι ἂν τῇ ἐν

εκείνῳ.
4. Ἲσμεν Φίλιππον, εἰ τότε ταύτην ἒσχε τήν γνώμην, οὐκ ἂν κτησάμενον τοσαύτην
δύναμιν.
5. Εὑρίσκω ταύτην μόνην ἂν γενομένην τῶν παρόντων κακῶν ἀπαλλαγήν, ἤν

ἐθελήσωμεν ἐκείνην τήν δημοκρατίαν ἀναλαβεῖν.
6. Ἒγνωσαν ὃτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.
7. Ἡδέως ἂν ὑμῶν πυθοίμην τίν’ ἂν γνώμην περί ἐμού εἴχετε εἰ μη ἐτριηράρχησα.
8. Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὃτι, εἰ μη ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπί βασιλέα.
9. Ἠρώτα τίσιν ἂν μᾶλλον πιστεύσαιεν ἤ Λακεδαιμονίοις, εἰ ποτε πάλιν ἔλθοι τῇ

Ἑλλάδι κίνδυνος ὑπο βαρβάρων.
10. Ἴστε δήπου ὃτι, ἐάν μέν τις εἰς τήν Ἑλλάδα μέλλῃ ἀπιέναι, πρός ἐσπέραν δεῖ
πορεύεσθαι.
11. Τούς φυγάδας ἐκέλευσε σύν αὐτῷ στρατεύεσθαι ὑποσχόμενος αὐτοῖς, εἰ καλῶς
καταπράξειες, ἐφ’ ἅ ἐστρατεύετο, μη πρότερον παύσεσθαι πρίν αὐτούς
καταγάγοι.
12. Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὃτι, εἰ μέν βλαβερά τῇ Λακεδαίμονι πεπραχώς εἴη,
δίκαιος εἴη ζημιοῦσθαι.
13. Παρῄνουν τοῖς Ἀθηναίοις οἱ ἀφιγμένοι, εἰ μη σφίσι πιστεύουσι, κατασκόπους

τινάς πέμψαι.
104
14. Ὁ Ξενοφῶν δεῖται ἐπί τό ὂρος, εἰ βούλεται, συστρατεύεσθαι.
15. Ὁ Φορμίων τήν ἐπιχείρησιν ἐφ’ ἐαυτῷ ἐνόμιζεν εἶναι, ὁπόταν βούληται.
16. Ἀπεκρίνατο αὐτῷ πολλοῦ ἄν ἄξιον εἶναι τόν ἄτρακτον, εἰ τούς ἀγαθούς
διεγίγνωσκε.
17. Κῦρος ἐδήλωσεν ὃτι ἔτοιμοι εἰσι μάχεσθαι, εἰ τις ἐξέρχοιτο.
18. Ἒλεγεν ὃτι ἃπας ὁ λόγος, εἰ ἀπείη τά πράγματα, μάταιόν τι φαίνοιτο καί κενόν.
19. Ἒγνωτε τοῦτον, εἰ ἤλθετε ὑμεῖς, οὐκ ἄν ποιήσοντα ταῦτα.
20. Ἢν πέμψητε με, οἴομαι ἄν ἐλθεῖν καί τριήρεις ἔχων καί πλοῖα.
105
Ανάλυση μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση
Για να αναλυθεί μια μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση:

1. Διαπιστώνεται το είδος της μετοχής. Από αυτό εξαρτάται ο σύνδεσμος που θα
χρησιμοποιηθεί και η έγκλιση (σύμφωνα με τον τρόπο εκφοράς των
δευτερευουσών)
2. Το υποκείμενο της μετοχής δίνει το πρόσωπο και τον αριθμό του ρήματος που
θα δημιουργηθεί. Φυσικά, το υποκείμενο πλέον θα είναι σε ονομαστική πτώση.
3. H δυνητική μετοχή αναλύεται σε δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική.
4. Η τελική μετοχή αναλύεται σε τελική πρόταση από αρκτικό χρόνο με
υποτακτική αορίστου, από ιστορικό χρόνο με ευκτική του πλαγίου λόγου.
5. Η αιτιολογική μετοχή αναλύεται σε αιτιολογική πρόταση, από αρκτικό χρόνο
με οριστική, από ιστορικό με ευκτική του πλαγίου λόγου.

6. Η υποθετική κι εναντιωματική μετοχή, ανάλογα με τον υποθετικό λόγο που
σχηματίζει, αναλύεται στην ανάλογη έγκλιση, δηλαδή οριστική ή ευκτική ή
υποτακτική.
7. Η χρονική μετοχή αναλύεται σε χρονική πρόταση.
* Η μετοχή ενεστώτα, όταν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, μπορεί να αναλυθεί με

ευκτική ενεστώτα ή οριστική παρατατικού. Η μετοχή παρακειμένου, όταν
εξαρτάται από ιστορικό χρόνο μπορεί να αναλυθεί ή με ευκτική παρακειμένου ή
οριστική υπερσυντελίκου.
…Πιο συγκεκριμένα…
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ
 έναρθρη
Αναλύεται σε αναφορική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅς,
ἥ, ὅ στο γένος και τον αριθμό της μετοχής, αλλά σε ονομαστική πτώση γιατί η
αντωνυμία θα λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα της αναφορικής πρότασης. Στην
κύρια υποκαθιστούμε τη μετοχή με δεικτική αντωνυμία (ἐκεῖνος, οὗτος) στο γένος,
αριθμό και πτώση της μετοχής.
106
 άναρθρη
Αναλύεται σε αναφορική πρόταση, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅς,
ἥ, ὅ σε ονομαστική και στον αριθμό και το γένος του όρου που προσδιορίζει η
αναφορική πλέον πρόταση.
Το ρήμα της αναφορικής πρότασης μπαίνει στον ίδιο χρόνο με την μετοχή και την
κατάλληλη έγκλιση (90% ΟΡΙΣΤΙΚΗ) ανάλογα με τους κανόνες εκφοράς της αντίστοιχης
πρότασης.
π.χ.
α. Αἱ πόλεις διοικοῦνται τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις. = Αἱ πόλεις διοικοῦνται τοῖς
νόμοις τούτοις οἳ κεῖνται.
β. Ἅπαντες γιγνώσκομεν τὰ ὑφ΄ὑμῶν ἐψηφισμένα. = Ἅπαντες γιγνώσκομεν ταῦτα ἃ
ὑφ΄ὑμῶν ἐψηφισμένα εἰσί.
γ. Ἐπορεύθησαν ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν. = Ἐπορεύθησαν ἐς
Ἀπολλωνίαν, ἣ ἦν Κορινθίων ἀποικία.
δ. Ὁ μὴ δαρεὶς ἄνθρωπος οὐ παιδεύεται. = Ἄνθρωπος, ὃς ἂν μὴ δαρῇ, οὐ παιδεύεται
(αναφορικοϋποθετική)
Β. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση μόνο όταν εξαρτάται από ρήματα που
σημαίνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη, δείξη, αγγελία, έλεγχο και
μεταφράζεται με το ότι.
ὃτι + οριστική χρόνου μτχς από αρκτικό χρόνο

ὃτι + ευκτική (πλαγίου λόγου) χρόνου μτχς από ιστορικό χρόνο
ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

αἰσθάνομαι τὰ πράγματα δυσκολίαν αἰσθάνομαι ὅτι τὰ πράγματα
ἔχοντα. δυσκολίαν ἔχουσιν.
Γ. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
1) ΧΡΟΝΙΚΗ (άρνηση οὐ-μή)

Αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση.
α) Χρονικός σύνδεσμος + οριστική (πραγματικό)
β) Χρονικός σύνδεσμος + ἂν αορ. (συνήθως) + υποτακτική (προσδοκώμενο ή αόριστα
επαναλαμβανόμενο στο παρόν και μέλλον)
γ) Χρονικός σύνδεσμος + ευκτική (αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρελθόν ή απλή
σκέψη)
σύγχρονο (συνήθως μτχ ενεστώτα):

ὅτε, ὁπότε, ἐνῷ + οριστική ενεστώτα (από αρκτικό χρόνο) ή παρατατικού (από ιστορικό χρόνο)
107
π.χ.Εὐθὺς νέοι ὄντες τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται. = Ὅτε νέοι ἔτι εἰσί, τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται.
προτερόχρονο: ἐπεί, ἐπειδή, ἀφ᾿ οὗ + οριστική στο χρόνο της μτχς (συνήθως αορίστου)
π.χ. Συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε. = Ἐπεὶ συνεκάλεσε τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε
τοιάδε.
υστερόχρονο: ἕως, μέχρι + οριστική
αόριστη επανάληψη στο παρελθόν: ὅτε, ὁπότε, ὁσάκις, ὁποσάκις +
ευκτική(επαναληπτική) στο χρόνο της μτχς

π.χ. ἀδικεῖν ἐπιχειροῦσιν οὐκ ἐπέτρεπον = ὁπότε ἀδικεῖν ἐπιχειροῖεν οὐκ ἐπέτρεπον.
προσδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον: ὃταν, ὁπόταν, ἐπειδάν +
υποτακτική στο χρόνο της μτχς
π.χ. τὰς τοῦ πατρὸς προαιρέσεις ἀναμνησθεὶς ἕξεις παράδειγμα.= τὰς τοῦ πατρὸς
προαιρέσεις ὅταν ἀναμνησθῇς ἕξεις παράδειγμα.
2) ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ (άρνηση οὐ)

Αναλύεται σε δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση.
αντικειμενική αιτιολογία: ἐπεί, ἐπειδή, ὅτι, διότι + οριστική ανεξαρτήτως χρόνου εξάρτησης)
υποκειμενική αιτιολογία: ὡς + οριστική/ευκτική πλαγίου λόγου μετά από ιστορικό
χρόνο
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

μισεῖ πατέρα φυγόντα μισεῖ πατέρα ἐπεὶ ἔφυγε.
3) ΤΕΛΙΚΗ (άρνηση μή)

Αναλύεται σε δευτερεύουσα τελική πρόταση.
ἵνα, ὅπως + υποτακτική αορίστου από αρκτικό χρόνο
ἵνα, ὅπως + ευκτική πλαγίου λόγου (συνήθως αορίστου) από ιστορικό χρόνο
ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

πέμπουσιν εἰς διδασκάλων πέμπουσιν εἰς διδασκάλων ἵνα μάθωσι
μαθησομένους γράμματα. γράμματα.
4) ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ (άρνηση μή)

Αναλύεται σε δευτερεύουσα υποθετική πρόταση.
Η υπόθεση καθορίζεται από τον υποθετικό λόγο που προκύπτει.
ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

εὖ φερομένης τῆς φιλοσοφίας εἰ εὖ φέρεται ἡ φιλοσοφία ἔρρωνται καὶ αἱ
ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι. ἄλλαι τέχναι.
108
Λαβόντες ἐπιστάτην πολὺ ἄν εἰ ἔλαβον ἐπιστάτην πολὺ ἄν διήνεγκαν.

διήνεγκαν.
Παραβὰς τοὺς νόμους δώσεις δίκην. ἐὰν παραβῇς τοὺς νόμους δώσεις δίκην.
σφαλέντες τοῖς πρώτοις ἀγῶσι τὴν ἐὰν σφαλῶσι τοῖς πρώτοις ἀγῶσι τὴν
ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι. ἐλπίδα τοῦ φόβου ἔχουσι.
νικῶν οὐκ ἂν θαυμάζοίμην. εἰ νικῴης οὐκ ἂν θαυμάζοίμην
χρηστοὺς ὄντας ἐτίμων. εἰ εἶεν χρηστοὶ ἐτίμων.
5) ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ (άρνηση οὐ-μή)

Αναλύεται σε δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση.
α) εἰ καὶ + οριστική ή ευκτική, ἂν καὶ + υποτακτική (πραγματικό)
β) καὶ εἰ + οριστική ή ευκτική, καὶ ἂν + υποτακτική για καταφατική κύρια
πρόταση — οὐδ’ εἰ + οριστική ή ευκτική, οὐδ’ ἂν + υποτακτική για αποφατική
κύρια πρόταση (πιθανό ή αδύνατο)
ΣΗΜ. Η έγκλιση της υπόθεσης εξαρτάται από την απόδοση.
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

α) δημοκρατίας οὔσης οὐκ ἔστι εἰ καὶ ἔστι δημοκρατία οὐκ ἔστι
παρρησία. παρρησία.
ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
β) τῶν ἀθλητῶν δὶς τοσαύτην ρώμην καὶ εἰ λάβοιεν οἱ ἀθληταὶ δὶς τοσαύτην
λαβόντων οὐκ ἂν νικῷεν ρώμην οὐκ ἂν νικῷεν τοῖς ἄλλοις.
τοῖς ἄλλοις.
6) ΤΡΟΠΙΚΗ
Δεν αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση.
109
Ασκήσεις
1. Να αναλύσετε τις παρακάτω μετοχές στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.
1. Ἀφικόμενος εἰς Δελφούς ἒθυσε τῷ θεῷ.
2. Βουλόμενοι αὐτόν ἀποκτεῖναι πέμπουσι τήν Σαλαμίνιαν ναῦν.
3. Οὗτος ἤκει ἀμφισβητήσων.
4. Ὀδυσσεύς ἐγκρατής ὢν καί ἀποσχόμενος τῶν τοιούτων, διά ταῦτα οὐκ ἐγένετο ὗς.
5. Οὐκ ἐστίν ἡμῖν μή νικῶσι σωτηρία.
6. Πολλοί ὂντες εὐγενεῖς εἰσί κακοί.
7. Ὑποφαίνοντος τοῦ ἒαρος Ἀγησίλαος ἒτοιμος ἦν.
8. Οἱ Ἀθηναῖοι εἰς Ἰωνίαν ὓστερον ὡς οὐχ ἱκανῆς οὔσης τῆς Ἀττικῆς ἀποικίαν
ἐξέπεμπαν.
9. Ἀκούσαντες ταῦτα ἀπήλαυνον.
10. Ἒπλεον πολεμήσοντες.
11. Οἱ Θηβαῖοι ἰέναι ἐκέλευον ὡς ἐσομένης τῆς εἰρήνης.
12. Πολλάκις πλεονεκτῆσαι ὑμῖν ἐξόν οὐκ ἠθελήσατε.
13. Οὐδέν ἐρῶ ἒχων εἰπεῖν.
14. Ἄνδρας δέ Ἓλληνας πάνυ ζητῶν οὐκ ἒφη δύνασθαι ἰδεῖν.
15. Οἱ κολακεύοντες καί οἱ ἐξαπατῶντες πιστευθέντες τούς πιστεύσαντας ἀδικοῦσιν.

▪ ▪ ▪
2. Να αναλύσετε τις παρακάτω μετοχές στις αντίστοιχες δευτερεύουσες

προτάσεις.
1. Τούτους οὐκ ἀξιοῦμεν στρατητούς χειροτονεῖν ὡς νοῦν οὐκ ἒχοντας.
2. Τούτους δ’ αὐτοκράτορας ἐκπεμπομεν ὡς ἐκεῖ σοφωτέρους γενησομένους
3. Οἶδα γάρ καί τούς Ἀχαιούς οὐ τῷ πλήθει τῶν ἂλλων περιγενομένους.
110
4. Καί ταῦτα Θησεύς ἒπραξεν, ἐπειδή ἀκμάζων τήν πόλιν διοικεῖν τῷ πλήθει
παρέδωκεν.
5. Ἐν δέ τούτῳ Χειρίσοφος ἒπεμπέ τινας σκεψομένους πῶς ἒχοιεν οἱ ἐν ταῖς κώμαις.
6. Ἐλθόντων μέν γάρ Περσῶκαί τῶν σύν αὐτοῖς παμπληθεῖ στόλῳ ὡς

ἀφανιούντων τάς Ἀθήνας αὐτοί Ἀθηναῖοι τολμήσαντες ἐνίκησαν αὐτούς.
7. Ἀπιόντων τῶν πολεμίων πρός τό ἂλλο στράτευμα, ταὐτά ἒπασχον οἱ Ἓλληνες.
8. Ἡμῶν διαλυόντων τό στράτευμα, τά τῶν πολεμίων πάλιν αὐξήσεται.
9. Ἀγησίλαος τοίνυν ἒτι μέν νέος ὤν ἒτυχε τῆς βασιλείας.
10. Σωκράτης οὐκ ἒπινεν μή διψῶν.
11. Οὐκ ἂν λάβοις παρά τοῦ μή ἒχοντος.
12. Πρός μέντοι Ἰάσονα, σύμμαχον ὄντα, Θηβαῖοι ἒπεμπον σπουδῇ κελεύοντες
βοηθεῖν.
13. Τοσοῦτον δέ διαφέρομεν τῶν προγόνων, ὃσον ἐκεῖνοι μέν τούς προστάτας τῆς
πόλεως ἐποιοῦντο νομίζοντες τόν ἐπί τοῦ βήματος τά βέλτιστα συμβουλεῦσαι
δυνάμενον, τόν αὐτόν τρόπον τοῦτον ἂριστ’ ἂν βουλεύσασαθαι καί καθ’ αὐτόν
γενόμενον.
14. Τήν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ’ ἃπαντα τά βλαστήματα καθιζάνουσαν, ἀφ’ ἑκάστου δέ
τά βέλτιστα λαμβάνουσα.
15. Θησεύς ἒχων βασιλείαν ἀσφαλεστάτην καί μεγίστην, ἃπαντα ταῦθ’ ὑπερεῖδε καί
μᾶλλον εἵλετο τήν δόξαν τήν ἀπό τῶν ἀγώνων εἰς ἃπαντα τόν χρόνο
μνημονευθησομένην.
111
Σύμπτυξη δευτερεύουσας σε μετοχή
Εδώ τα πράματα είναι ακόμα πιο απλά! Τα βήματα που έχουμε να κάνουμε είναι τα
εξής:
1. σβήνουμε το κόμμα (εάν υπάρχει) και το σύνδεσμο εισαγωγής της δευτερεύουσας
2. αναγνωρίζουμε το χρόνο του ρήματος για να σχηματίσουμε την αντίστοιχη μετοχή

(αν είναι παρατατικού χρησιμοποιούμε μετοχή ενεστώτα, υπερσυντελίκου – μετοχή
παρακειμένου αντίστοιχα)
3. εντοπίζουμε το υποκείμενο του ρήματος για να βρούμε το γένος και τον αριθμό
της μετοχής (π.χ. ὁ Ἀγησίλαος = μετοχή αρσενικού γένους ενικού αριθμού)
4. για την πτώση της μετοχής λειτουργούμε ως εξής: ελέγχουμε εάν το υποκείμενο
του ρήματος της δευτερεύουσας παίζει ρόλο στην κύρια! Έτσι:
α. εάν είναι και υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης, η μετοχή μπαίνει σε
πτώση ονομαστική (συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος!)
β. εάν είναι και αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης, η μετοχή μπαίνει
στην αντίστοιχη πτώση, αιτιατική ή δοτική (συνημμένη στο αντικείμενο του
ρήματος!)
γ. εάν δεν παίζει κανένα ρόλο στην κύρια πρόταση, η μετοχή μπαίνει σε πτώση
γενική (απόλυτη!)
5. ΠΡΟΣΟΧΗ! Εάν σχηματίσουμε μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο ή απόλυτη,

εκτός από το υποκείμενο αλλάζουν πτώση και όλοι οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί
αυτού: επιθετικός, κατηγορηματικός, παράθεση, επεξήγηση και το κατηγορούμενό
του!
(π.χ. ἐπεί στρατηγός Ξενοφών ἦλθε, Ἀθηναῖοι ἐστράτευον
ἐλθόντος στρατηγοῦ Ξενοφῶντος Ἀθηναῖοι ἐστράτευον
112
Ασκήσεις
1. Να μετατρέψετε τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις στις αντίστοιχες μετοχές.
1. Ὁπότε οἱ Σπαρτιᾶται στρατεύοιντο, ἒθυον τοῖς θεοῖς.
2. Ὁ δέ συλλαμβάνει Κῦρον, ἳνα ἀποκτείνῃ αὐτόν.
3. Εἰ ἒχοιμεν τά ὃπλα, οἰόμεθα πλείονος ἄν ἄξιοι εἶναι.
4. Ἒπειτα εἰ καί ἀπέλιπες τούς θεούς, ἐνθάδε μενεῖς;
5. Οὐκ ἄν ἦλθον (ἐγώ) δεῦρο, εἰ μή ἐκελεύσατε ὑμεῖς.
6. Ἐπειδή αὐτός μᾶλλον παντός ἀπορῶ, οὔτω καί τούς ἄλλους ποιῶ ἀπορεῖν.
7. Ἐπεί ἐνόμιζον ὑμᾶς ἀμείνους καί κρείττους πολλῶν βαρβάρων εἶναι, διά τοῦτο
προσέλαβον.
8. Πολλαχοῦ με μεταξύ ἐπέσχεν, ἐν ᾧ ἒλεγον.
9. Εὐθύς, ἀφ’ οὗ νέοι εἰσί, τό ἀνδρεῖον μετέρχονται.
10. Εἰ καί ἦν μέσος χειμών, Ἀγησίλαος ἀποπλεῖ οἲκαδε.
11. Εἰ μή ἀπδιδοῖεν χάριτας, αἰσχύνοιντο ἂν.
12. Τόν Ὁρόνταν καί τότε προσεκύνησαν, εἰ καί ἥδεσαν ὃτι ἐπί θάνατον ἂγοιτο.
13. Ἐπεί ταῦτα ἒδοξεν, ἐκήρυξαν οὒτω ποιεῖν.
14. Οἱ Ἓλληνες παρεσκευάζοντο, ὃπως δέχωνται αὐτόν.
15. Εἰ καί ἀνεπιστήμονες ἦμεν, ἀπετολμήσαμεν.
2. Να μετατρέψετε τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις στις αντίστοιχες

μετοχές.
1. Ἐπεί δέ οἱ πρῶτοι ἐγένοντο ἐπί τοῦ ὂρους, κραυγή πολλή ἐγένετο.
2. Ἐκαλέσαμεν Πρόδικον καί Ἱππίαν, ἳνα ἐπακούσωσι Πρωταγόρου.
3. Ἐπεί δέ δειμών ἐγένετο καί τροφήν οὐκ εἶχον, γυμνοί τε ἦσαν καί ἀνυπόδητοι.
4. Ὡς δέ ὁ πρεσβύτης κατά Λακεδαιμονίους ἦκεν, ἀνέστησαν πάντες οἱ παῖδες.
113
5. Γνόντες δέ οἱ Ἀθηναῖοι ὃτι οὐ λανθάνουσι, κατέθεντο πάλιν τά ὃπλα.
6. Ἐπειδή συνῆλθον οἱ στρατηγοί, λέγει Κλέαρχος τάδε.
7. Ἀγησίλαος ἐγιγνωσκε ὃτι εἰ μή ἱκανόν ἱππικόν κτήσαιτο, οὐ δυνήσοιτο κατά τά

πεδία στρατεύεσθαι.
8. Οἱ δέ ἐμηχανῶντο ὡς μή πίπτοι ὁ πύργος.
9. Μένων ταῦτα πράττει, ἳνα μή τῆς πατρίδος στερηθῇ.
10. Οἱ δ’ Ἀργεῖοι ἐπεί ἒγνωσαν οὐ δυνησόμενοι κωλύειν, ἒπεμψαν ἐστεφανωμένου ς

δύο κήρυκας ὑποφέροντας σπονδάς.
11. Ἐδέοντο οἱ Μαντινεῖς τῶν Ἀθηναίων βοηθῆσαι, εἰ τί δύναιτο.
12. Ὡς δέ ᾔσθετο Ζεύς, ἐπέταξεν Ἡφαίστῳ τῷ Καυκάσῳ ὄρει τό σῶμα αὐτοῦ

προσηλῶσαι.
13. Ὁτε αὓτη ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἒτυχεν ὢν.
14. Τῇ δέ ὑστεραίᾳ Ἀλκιβιάδης, ἐπεί ἐκκλησίαν ἐποίησε, παρεκελεύετο αὐτοῖς ὃτι

ἀνάγκη εἴη ναυμαχεῖν.
15. Ἐπειδή ἀπήγγελλον οἱ προφύλακες, Κλέαρχος ἒτυχε ἐπισκοπῶν.
114
ΡΗΜΑΤ ΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤ Α σε –τέος, -τος
Ι. Ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τέα, -τέον
Δηλώνουν ότι πρέπει να γίνει αυτό που δηλώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται.
Η σύνταξή τους μπορεί να είναι:
Α. προσωπική (–τέος, -τέα, -τέον ἐστί)
Η σύνταξη αυτή σχηματίζεται από:

* το ρήμα ἐστί ή εἰσί
* το υποκείμενο, που καθορίζει και το γένος του ρηματικού επιθέτου και
* την ονομαστική του ρηματικού επιθέτου, που είναι κατηγορούμενο του
υποκειμένου,
* τη δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή ποιητικού αιτίου

Η σύνταξη αυτή έχει παθητική σημασία και αναλύεται ως εξής:
1. το ρήμα ἐστί ή εἰσί παραλείπεται μετά την ανάλυση
2. το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε: δεῖ + απαρέμφατο ρήματος παθητικής διάθεσης
(ενεστώτα ή αορίστου του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο)

3. η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου παραμένει
4. το υποκείμενο τρέπεται σε αιτιατική, γιατί τώρα είναι υποκείμενο απαρεμφάτου με
ετεροπροσωπία
π.χ. ἡ πόλις ἐστί σοι ὠφελητέα
=> δεῖ ὠφελεῖσθαι τήν πόλιν σοι
* Εάν στην πρόταση υπάρχει οποιοδήποτε άλλο ρήμα και το απαρέμφατο εἶναι,
ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

1. το ρήμα παραμένει
2. το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε : δεῖν + απαρέμφατο παθητικής διάθεσης
(ενεστώτα ή αορίστου του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο)
3. η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου παραμένει
4. το εἶναι παραλείπεται
115
π.χ. ἡγοῦμαι βοηθητέους ἡμῖν εἶναι τούς φίλους
=> ἡγοῦμαι δεῖν βοηθεῖσθαι ἡμῖν τούς φίλους
Β. απρόσωπη (-τέον ή –τέα ἐστί)

Η απρόσωπη σύνταξη σχηματίζεται από
* το ἐστί, το οποίο συχνά παραλείπεται
* το ουδέτερο ενικού (σπάνια πληθυντικού) του ρηματικού επιθέτου
* τη δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου
* το αντικείμενο, που θα είναι ό, τι επιβάλλει η σύνταξη του ρήματος από
το οποίο παράγεται το ρηματικό επίθετο (ουσιαστικό, απαρέμφατο, κτλ)
Η απρόσωπη σύνταξη αναλύεται ως εξής:

1. το ρήμα εστί παραλείπεται μετά την ανάλυση
2. το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε: δεῖ + απαρέμφατο ενεργητικής ή μέσης φωνής
(ενεστώτα του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο)
3. η δοτική προσωπική τρέπεται σε αιτιατική, γιατί αποτελεί πλέον υποκείμενο του
απαρεμφάτου
4. το αντικείμενο παραμένει ως αντικείμενο του απαρεμφάτου
π.χ. βοηθητέον ἐστί τοῖς ἀνδράσι ἡμῖν
=> δεῖ βοηθεῖν τοῖς ἀνδράσι ἡμᾶς
* Εάν στην πρόταση υπάρχει οποιοδήποτε άλλο ρήμα και το απαρέμφατο εἶναι,
ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

1. το ρήμα παραμένει
2. το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε : δεῖν + απαρέμφατο ενεργητικής ή μέσης φωνής
3. η δοτική προσωπική τρέπεται σε αιτιατική, γιατί αποτελεί πλέον υποκείμενο του
απαρεμφάτου
4. το εἶναι παραλείπεται
5. το αντικείμενο παραμένει ως αντικείμενο του απαρεμφάτου
116
π.χ. ἡγοῦμαι σκεπτέον εἶναι ἡμῖν ὃπως σώσομεν τήν Ἑλλάδα
=> ἡγοῦμαι δεῖν σκέπτεσθαι ἡμᾶς ὃπως σώσομεν τήν Ἑλλάδα
**ΠΡΟΣΟΧΗ!! Η απρόσωπη σύνταξη δε δέχεται υποκείμενο!! Αν υπάρχει

απαρέμφατο, είναι αντικείμενο!!
Αν το ρηματικό επίθετο παράγεται από αμετάβατο ρήμα ή μεταβατικό που δε
συντάσσεται με αιτιατική, τότε η σύνταξη είναι απρόσωπη!!
Η δοτική δίπλα στα ρηματικά επίθετα δεν είναι πάντα του ενεργούντος προσώπου,
αλλά μπορεί να είναι π.χ. έμμεσο αντικείμενο.
Μερικές φορές αντί της δοτικής προσωπικής μπορεί να υπάρχει μια αιτιατική
(υποκείμενο του απαρεμφάτου).
ΙΙ. Ρηματικά επίθετα σε –τος, -τη, -τον

Δηλώνουν εκείνον που μπορεί να / αξίζει να πάθει αυτό που φανερώνει το ρήμα,
π.χ. ἁλωτός = αυτός που μπορεί να αλωθεί, μεμπτός = αυτός που μπορεί να
κατηγορηθεί
Επειδή έχουν παθητική σημασία, κάποιες φορές σημαίνουν ό, τι και η μετοχή
παθητικού παρακειμένου, π.χ. γραπτός = αυτός που έχει γραφεί, ο γεγραμμένος και
συχνά ακολουθούνται από ποιητικό αίτιο.

Αναλύεται σε δυνατόν ἐστί / ἂξιον ἐστί + απαρέμφατο πάθητικής διάθεσης/
ενεργητικής διάθεσης ακολουθώντας τη διαδικασία των ρηματικών επιθέτων σε –
τέος.
π.χ. χρήματα κτητά ἐστί => δυνατόν ἐστί χρήματα κτηθῆναι
πρόγονοι ἀγαστοί εισί => ἂξιον ἐστί ἀγασθῆναι τούς προγόνους
117
20 από τα συνηθέστερα ρηματικά επίθετα σε –τέος και –τος

προκύπτουν συνήθως από το θέμα μέλλοντα/αορίστου των ρημάτων
ρήματα -τέος -τός

λύω λυτέος λυτός
παιδεύω παιδευτεός παιδευτός
τίθημι θετέος θετός
φημί φατέος φατός
φέρω οιστέος οιστός
μετέχω μεθεκτέος
εξαλείφω εξαλειπτέος εξαλειπτός
οίομαι οιητέος οιητός
οιδα ιστέος
έρχομαι/ειμι ιτέος (προς)ιτός
αλίσκομαι αλωτός
άγαμαι αγαστός
μανθάνω μαθητέος μαθητός
αιτιωμαι αιτιατέος αιτιατός
αιρέω-ω αιρετεός αιρετός
βαίνω βατέος βατός
διδάσκω διδακτέος διδακτός
τείνω τατέος τατός
λαγχάνω ληκτέος
λέγω λεκτέος, ρητέος λεκτός, ρητός
118
1. Να γίνει συντακτική ανάλυση της απρόσωπης σύνταξης των ρηματικών

επιθέτων σε –τεος, -τος :
1. Τῶν ἀγώνων ἡμῖν μεθεκτέον ἐστί.
2. Δοτέον οὖν τοῖς παισίν ἀναπνοήν τῶν συνεχῶν πόνων.
3. Βοηθητέον ἡμῖν τοῖς πράγμασι.
4. Οὐκ ἀμελητέον ἡμῖν τῶν πόλεων.
5. Οὐδενί τρόπῳ φαμέν ἑκοντας ἀδικητέον εἶναι.
6. Ἂρα βιωτόν ἐστίν ἡμῖν μετά σώματος διεφθαρμένοι;
7. Ἂρα σοι πρῶτον κτητέον ἐστίν ἀρετήν.
8. Φίλος οὐ θηρατέος ἀπάτῃ.
9. Τόν θάνατον ἡμῖν μετ’ εὐδοξίας αἱρετέον.
10. Οὐ παραδοτέοι εἰσίν οἱ σύμμαχοι τοῖς Ἀθναίοις.
11. Θεραπευτέον ἐστίν ἡμῖν τούς θεούς.
12. Οἱ παῖδες ἀσκητέοι εἰσίν τοῖς διδασκάλοις.
13. Οἱ κίνδυνοι μεθεκτέοι εἰσίν ἡμῖν.
14. Τοῖς παισί ἀφεκτέον ἐστίν τῶν αἰσχρῶν ἒργων.
15. Τήν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν.
16. Δοκεῖ μοι οἰστέον ἡμῖν εἶναι τήν τύχην.
17. Ἡγοῦμαι βοηθητέους ἡμῖν εἶναι τούς φίλους.
18. Ἡ τε σιωπή ἀσκητέα καί ἡ τάξις διαφυλακτέα.
19. Τοῦτο ἒφη σκεπτέον εἶναι τίς κτῆσις δικαία ἐστί.
20. Συνεθιστέον καταβαίνειν εἰς τήν τῶν ἄλλων συνοίκησιν.
119
2. Οι φράσεις να τραπούν σε ρηματικά επίθετα.

1. Δεῖ τούς Ἀθηναίους βοηθεῖν τοῖς Θηβαίοις.
2. Δεῖ τούς δικαστάς κολάζειν τούς ἁμαρτάνοντας.
3. Δεῖ τούς ἀγαθούς ἄνδρας ἐπιμελεῖσθαι τῶν κοινῶν.
4. Δυνατόν ἐστί μοι διδάσκειν τήν πολιτικήν ἀρετήν.
5. Δεῖ ἡμᾶς ἐντυχεῖν συνουσίαις παντοδαπαῖς.
6. Δεῖ τήν πόλιν αἱρεῖσθαι τά ἄριστα.
7. Δυνατόν ἐστί τοῖς νέοῖς ἀκούειν τῶν ποιημάτων.
8. Δεῖ τούς διδασκάλους διδάσκειν τούς νέους μουσικήν.
9. Δεῖ τούς πλείονας μετέχειν τῶν πραγμάτων.
10. Δεῖ σκοπεῖν ἡμᾶς ὃπως σώσομεν τήν Ἑλλάδα.
11. Ἐψηφίσαντο δεῖν πολεμεῖν.
12. Τῇ γνώμῃ δεῖ ἐθίζειν ὑπηρετεῖν τό σῶμα και δεῖ γυμνάζειν σύν πόνοις καί ἰδρῶτι.
13. Ἐδόκει πᾶσιν οὔτω δεῖν ποιεῖν.
14. Εἰ ἀπό τῶν βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι τῶν βοσκημάτων δεῖ ἐπιμελεῖσθαι.
15. Δεῖ ἡμᾶς καταψηφίζεσθαι τῶν Ἐλευσινίων.
120
Βιβλιογραφία
1. Ν. Ασωνίτη – Β. Αναγνωστόπουλου, Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής, Αθήνα
1978
2. Δημ. Ε. Πασχαλίδη, Ασκήσεις Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής, Θεσσαλονίκη
1998
3. Μ. Ζώσης, Ασκήσεις Συνακτικού του Αρχαίου Λόγου, Αθήνα 2002
4. Μ.Ι. Μπαχαράκης, Συνειρμικό και Λειτουργικό Συντακτικό της Αρχαίας
Ελληνικής, Θεσσαλονίκη 1993
5. Α.Ι. Γιαγκόπουλος – Δ. Πασχαλίδης, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Αθήνα 2003
6. Ι. Σταματάκου, Λεξικόν της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα 1972
7. Α. Γεωργοπαπαδάκου, Λεξικόν ανωμάλων ρημάτων της αρχαίας ελληνικής
γλώσσης, Θεσσαλονίκη 1964
8. Χ.Η.Αξής-Χ.Α. Βλασταράκος, Συντακτικό της Αρχαίας ελληνικής σε αυτοτελή
μαθήματα, Αθήνα 2006
121

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B’ – Γ’ Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης

Μαρία-Χρισ τίνα Χατζηευαγγέλου, φιλόλογος

Κύρια στοιχεία της πρότασης

Υποκείμενο: το πρόσωπο ή το πράγμα, για το οποίο γίνεται λόγος σε μία πρόταση,

Υποκείμενο ρήματος – ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ πάντα!

ΑΣΚΗΣΗ:Να χαρακτηρίσετε τις κύριες προτάσεις ως προς το περιεχόμενο (κρίσεως,

17. Ἒφυγον περί τούς ἐκατό.

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

α) ενεργητικά, όπως: β) παθητικά, όπως:

Οι απρόσωπες εκφράσεις σχηματίζονται:

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ

π.χ. πολεμεῖται = γίγνεται πόλεμος παρεσκεύασται = γεγένηται

Τέτοια ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα είναι συνήθως:

γ) ρήματα που δείχνουν φυσικά ή καιρικά φαινόμενα:

2. Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία, εφόσον το

5. Το ρήμα «δοκεῖ» όταν συντάσσεται με τελικό απαρέμφατο είναι απρόσωπο και

6. Όταν στην πρόταση υπάρχει ονομαστική τότε η σύνταξη είναι προσωπική:

Η ΔΟΤ ΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤ ΗΝ ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤ ΑΞΗ

Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του

ΑΣΚΗΣΗ: Να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα – απρόσωπες εκφράσεις και

4. Φόβος ἐστί μή τοῦτο γένηται.

1. Να βρεθούν τα ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα και να συνταχθούν:

1. Οὐδέν μέλει ὑμῖν τῆς ὑμετέρας σωτηρίας.

2. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μέτεστιν ἀρχῆς.

3. Μεταμέλει μοι τῶν πεπραγμένων.

4. Τοῖς πρότερον ἡμαρτηκόσιν μετέμελεν.

5.Οὐ μέτεστι αὐτοῖς Ἐπιδάμνου.

7.Μελέτω σοι τοῦ πλήθους.

8. Νῦν τοίνυν ὑμῖν μεταμελησάτω τῶν πεπραγμένων

2. Να βρείτε αν τα υπογραμμισμένα ρήματα είναι προσωπικά ή απρόσωπα και

1.Λέγεται τοίνυν ἐκεῖνον τειχίζειν.

2. Οὐκοῦν γέλοιός σοι φαίνομαι εἶναι, ὦ Σώκρατες.

Τ α είδη των μετοχών

που ότι/να 1. χρονική αφού, όταν , ενώ

Από άποψη σύνταξης :

ΑΣΚΗΣΗ: Να βρείτε το υποκείμενο των μετοχών και να τις χαρακτηρίσετε ως

Τ α είδη των απαρεμφάτων

Λειτουγεί ως όνομα! Μπορεί δηλαδή να είναι υποκείμενο, αντικείμενο, μέσα σε

ΑΣΚΗΣΗ: Να βρείτε το υποκείμενο των απαρεμφάτων και να δηλώσετε εάν

2. Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο Κῦρον εὐτυχῆσαι.

ΑΣΚΗΣΗ: Να προσδιορίσετε το συντακτικό ρόλο του απαρεμφάτου:

2. Τό σιγᾶν κρεῖττον ἐστί τοῦ λέγειν.

3. Αἱ τῶν Ἀθηναίων νῆες ἦσαν ἀντιταγμένοι διά τό μάχεσθαι βέλτιον.

4. Σωκράτης δεινότατος ἦν τό διδάσκειν τήν ἀρετήν.

5. Ἒστε ταχεῖς εἰς τό ἀκοῦσαι, βραδεῖς εἰς τό λέγειν.

6. Οὐδέποτε ἡγησάμην ῥᾲδιον εἶναι τό πεῖσαι ὑμᾶς.

7. Μνήσθητι τοῦ παρελθεῖν, παῖ!

8. Μή νομίσητε ὃτι ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον.

9. Μένων ἠγάλλετο τῷ ἐξαπατᾶν δύνασθαι.

10. Τό γάρ λέγειν ὡς δεῖ, ποιούμεθα μέγιστον σημεῖον τοῦ εὖ φρονεῖν.

11. Πονηροί φιλοχρήματοι εἰσί διά τό τοῦ κέρδους ὀρέγεσθαι.

12. Ἀγησίλαος ἦν αξιώτατος ἂρχειν.

15. Ἀναγκαῖον ἐστί τό πείθεσθαι πάντας τοῖς νόμοις.

α] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ

Πρόκειται για το απαρέμφατο εκείνο που ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση

που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια, κίνηση, παροχή, εκλογή, επιτυχία

π.χ. Ἐποίησαν ἐλθεῖν τούς Ἀθηναίους ἐνταῦθα : Ενήργησαν ώστε να έλθουν οι

β] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ

Πρόκειται για το απαρέμφατο εκείνο που ισοδυναμεί με τελική πρόταση

π.χ. Ἀφίχθησαν πολεμεῖν : Έφτασαν για να πολεμήσουν.

γ] ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

ὡς ἐμοί δοκεῖν = κατά τη γνώμη μου

οὕτως εἰπεῖν = γενικά, σχεδόν