Tac gia : LUU THE SAM

Bien dich : LY KIM TUONG

_., ,,..., ~

CAM NANG Y HOC CO TRUYEN

, ' A

AN MA KY THUAT
•
PHU'dNG PHAP
I'

XOABOP
nA.o vt sue KHOE
Va DIEU rfl{f CAC Bi}:NH rrHUONG (j~p

NHA XUA T BAN T6NG HQP E>6NG NAI

 PhAn I
~ ,
KHA.I QUAT
An ma <xoa bop) la mot phuang phap ti; lieu d(>c dao trong
y hc;>c co truyen Trung Hoa. N6 v~n dl_mg thu phap nhat dinh,
kich thich vao m9t so bQ ph~n hay huy~t d~o tren ca th~ v6'i muc
dich chua b~nh ho~c baa v~ sue khoe. Do phuang phap dcsn gian
de lam, hieu qua l~i cao c6 khi ngoai ca mong muon cho nen
ngll'oi ta gQi la uAn ma ky thu~t" (thu~t xoa b6p ky di~u}.
An ma vai phuang phap tr! lieu cua no khong chi co bac si
ap d1:mg ttj lieu ma benh nhan cung c6 th~ tl:l' minh xoa bop chua
b~nh cho minh. An ma ra dai va phat tri~n trong cu9c dau tranh
tri~n mien chong dau b~nh cua con ngl.ioi va dan dan dl.iQC hoan
thi~n. vai sv phat trien cua y hQC. Vi d\l nhU' trong lao d(mg, c6
ngll'oi do khong cA:n th~n ma bi thU'ang, tV minh ho~c nguai khac
dung tay xoa, an, b6p c6 the lam nh~ can dau ho~c dung tay day,
keo, vuot .. c6 th§ lam bat stJng. Nhung kinh nghi~m nhu the dan
dan dl.ic;fC tich }Qy le;=ti lam. nay sinh ra each ttj li~U bh_ng X08 OOp.
Sau d6 can cu vao hQc. thuyet kinh m~ch cua Trung y diem An I

vao m9t so huy~t vi, nang hi~u qua chua benh len m{>t bttac nua.
Tu d6 nguai ta dAn dan hieu dugc nguyen ly va tac d\lng chua
b~nh cua An ma, tien tai viec phat tri~n ky thm)t An ma.
Lich stt cua bien phap An ma rat lau dai. Tu dai Tan, Han
trong '1Hoang de n{li kinh" c6 ghi chep phll'ctng phap dung xoa
b6p de tri cac chung b~nh v~ ru{lt, te b~i. ..
Trang "Han thtt - Ngh$ vAn chi" c6 ghi m()t be) sach chuyen
ve xoa b6p la "Hoang De - Ky Ba An ma" g6m 10 quyen, dang
tiec la sach nay da bi that truy~n.
Den thoi ky N gl;ly, Tan, Tuy, DttO'ng, trong Vi~n Thai y
trong cung d1nh c6 thiet l~p khoa An ma c6 ngv y chuyen ve An
Ma, ph~m vi tri lieu rat r(mg rai. Trang "E>uetng ll;.lc thtf' c6 ghi
rh.ng An ma c6 th~ chua cac chung b~nh do phong, han. thu,

5
 thap ... gay ra. Dllctng thoi, thu~t d~o dan cilng rat thl:ic hanh.
D~o dan thJ!c ra Ia 1 pht.tang phap bao v~ sue khoe bang each trj
an ma. Nhung be} sach y h<;>c quan tr911g thoi nay nhu "Chrta
b~nh nguyen hau lu~n" deu co ghi a phuang phap ttj b~nh bh.ng
an ma Cl cuoi moi cuon sach. khcmg chi the, no con dugc truyen
sang Trieu Tien, Nh~t Ban ...
Den dai Tong, Kim, Nguyen thi ph~m vi Ltng dt;ing cua An
ma cang rqng rai, n6 khong chi dung de' chua trj cho nhung
ngU'C1i b~ ton thllang gan co't ma con dU'Q'C ap d~ng trong ph~ khoa
va m<)t so chling b~nh trong n<)i khoa khac. Qua dai Minh thi An
ma con duqc ap d~ng trong chua b$nh cho tre em (khoa nhi).
nhung b¢ sach chuyen ve van de nay, chAng h~n nhu "Tieu nhi
an ma kinh" c6 den may b<). Luc nay, an ma da dt.tc;fc h.tu truyen
trong dan gian rat rong rai. trong "Huang an d{>c" c6 chep rtl.ng
•·nglioi c6 b~nh, tuc thi dung tay xoa bop, ngt1ai ta g9i la ong xoa
bop" tHuu b~nh da, thu mo chi tiep du. nhan ho vi mo tien sinhL
Nhung St! phat trien cua an ma cung khong phai suon se
hoan toan. Den doi Minh do che d(> phong kien IU\IC nat. an ma
bi gicri y h9c bai xich, m(>t so thay thuoc ti! cho minh la "Chinh
tho'ng" "Dong m~ch Ion" da g9i an ma Ia "y gia tieu d~o", khong
the bttoc vao Vi~n Thai y. do do an ma bi xoa khoi Thai y vi~n.
Nhttng vcri hi~u qua ttj li~u ky di~u ci.ia minh, an ma van song
trong dan gian rat m~nh me. hang lo~t sach ve an ma xuat hi~n
nhu "Ly chinh an ma yeu thu~t", nAn ma thoi na quang y'', "Bao
xich thoi na phap". Trang bQ sach ""Y tong kim giam" con dua ra
8 phap ttj li~u chua tht.tctng cua an ma rat c6 gia trj thl:ic d~ng.
Den thai ky Dan quoc, an ma ciing nhtt Trung y d~u chiu
chung so ph~n bi dat, ca ho nhu da hi mai m(>t. Sau giai ph6ng, y
h9c co truyen dan dan ph\JC hung m~nh me. Nhung nltm gan day
an ma khong chi dltc;tc ling d\lng trong lAm sang ma con dt.tgc tien
hanh nghien cliu can th~n. g$t hai nhi~u thanh qua bat nga.

6
 Chn'dng I
# ~ #

TAC 01-JNG CUA AN MA

Tuy an ma da c6 ljch sU' hai, ba ngan nAm. nhllng an ma c6
nhftng tac d\lng gi ? Theo ly lu~n Trung y, an ma co cac ta~ d1:1ng
dieu boa am dLtong, lam thong kinh m~ch, lam mau htu thong.
chfla ngthlg tr~, lam tran cac khap xuang. Giai thich theo Trung
y hien d~i thi n6 c6 cac tac d\Jng dllai day.
1. C6ng nlng ditu ti,t.
Gc;>i cong nang dieu tiet la nqi theo Trung y de chi tac d\lng
dieu hoa am duang, thong khi huyet.
Trung y cho rAng con ngllai la mc;tt chlnh the thong nhat do
-cac yeu t0 V~t chat C<J ban k.hi, huyet, tan, djch t~O nen, trong
moi yeu t6 v~t chat nay l~i' phan lam am va duang. am dt1<1ng
quan blnh thi cong nAng sinh ly ca the ho~t dc)ng binh thtlifng.
Neu do nhu11g nhan to hen ngoai (nhtt cac lo~i ngo~i ta> ho~c do
nhung nhan to hen trong (nhu An uong that tht.tong) tac d¢ng thi
F6ng nAng sinh ly Cd the ht mat dieu hoa, am ducmg mat' quan
binh dan den sinh b~nh.
Tror~g N(>i kinh co n6i "am binh duang bi. tinh than nAi
tr(. Neu phat tri~n them m<)t buC1c nua. nhan to gay benh m•nh
thi- se xua't hien tr~ng thai "Am duang ly quyet" <Am duang phin
ly) sinh m•ng se bi de dc;>a nghiem tr9ng. N()i kinh noi 'CAm
duang ly quyet, tinh khi nai tuyet". Cho nen theo each nhin ciia
Trung y thi b~nh Ia do am duang khong dieu boa. Cong nA.ng
dieu tiet am dudng, khl huyet, t~ng phu m1=1c dich la de khoi ph\JC
sv quan blnh am duang.
Xem thu phap cua an ma, tuy la kich thich hen ngoai cac
b(> ph~n cd th~ nh\J'ng theo h<;>c thuyet kinh nwch cua Trung y thi
tac dl;lng c6 th~ thong qua kinh m~ch ma chuyen den tl).n cung
cac ca quan t~ng phu. dl;la vao s\f tuong ho giao thon. qua kinh

7
 m~ch ma chuyen ·den toan than v6'i tac d1:1ng di~u hoa am duang,
khi huyet.
Ngttai ta da titng tien hanh nghien -clhl eong nang di~u tiet
~cua an ma nhu sau: Tien hanh ma sat v6'i thu phap m~nh (V5 va
n~n> Cl hai b~n huy~t Hqp Coe va Tam Tue Ly cua nam ngttC:ti
khoe m~nh, quan sat qua di~n nao do thfiy ra.ng a nhung cha
duqc kich thich di~n ra qua trinh UC che' a ldp VO d~i nao, di~u
riay chung to rhng an ma c6 tac dl}ng thoi mien, co th~ ehua duqc
b~nh than kinh suy nhugc. Chung toi thuang thay nhung nguCli
b~nh thuong ngu mOt each khong tt! chii trang qua trinh tien
hanh an ma, do la mOt bang chung rat ro v~ tac d1:1ng thoi mien
du6'i anh ht.tang an ma. Tinh di~u tiet ciia an ma bi~u hi~n a ehb
neu nhU' b~nh nhan hU'ng phan thl n6 se gay ra UC che, neu b~rih
nhan uc che thl no se gay ra httng phan. Khi tien hanh an ma
cac huy~t vi a dAu ·!ll~t ha~c taan than, voi cong nang di~u tiet
cua an ma c6 the trf dugc b~nh dau dau, mat ngU, suy nhugc than
a
kinh~ an ma Jt.tng c6 the chong bu6n non, an ma (J bL;1ng co th~
chua cac chung dinh ruc?t sau khi m6 ...
2. Ting cu.Jog site de khang.
Trung y cha rhng nga~i ta xam nhE).p vaa cd the dAn den
sinh b~nh, nhan t6 n(Ji t,i cua n6 la "Chinh khi'' cua Cd th~ ngU'oi
bj suy yeu. Neu chinh khi vung lll{inh thi nga{li ta khong d~ xam
nh~p duqc. N(}i k.inh noi "Chinh khi tOn nc?i. ta bat k.ha can,, y
n6i neu chinh khi a trong vung thi ngo~i ta khong lam duqc gi.
4i n6i "Ta chi. Sd tau, ky khi tat htr - cho ty cua ta tat la hu"
khL An ma c6 the lam cho khi ht..iyet taan than Iw thong, di~u
hoa am duang, tl:lng phu vung m~nh. Cho nen nguon khf huyet
sung tuc, sue d~ khang cua co th~ m~nh, b~nh tE).t kh6 c6 the
sinh. Nguai ta tung tien hanh thi nghi~m an ma hai hen c~nh
lung cua 20 nguoi trong 10 phut, ket qua quan sat cha thay so vdi
tntoc khi an. ma thi so lugng b~ch te baa gia tang va lugng huyet
thatih ta.ng caa. 4 giC1 sau thi tat ca binh thu"C1ng. Di~u nay cht.ffig
minh rh.ng an ma co cong nAng mien dich doi voi ca th~. Neu

8
thltang an ma a nhilng huy~t d~o b() ph;,jn ~t ho~c co thi c6 the
phong duQc cam m~o. Tien hanh ttj li~u cac b~nh viem khi quan
m~n tinh a ngtJC1i gia, sltng phoi hay viem duang ho hap a tre em
deu thu dtt<1c ket qua tot.
3. Thuc diy huyet d:jch tui.n hoan.
An ma thong qu~ cac d<>ng tac barn, xoa. day. an ... tac d9ng
Jen be mi;'lt ca the ma tac d'='ng thau hen trong, tif c~n tai sau. t.U
gan tai xa lam cho khi huyet lU\l thong, khong bl ngvng tr~. kinh
m~ch thong suot nen n6 c6 tac d\}ng thuc dAy Sl:1 tuan horm cua
huyet dich. An ma lam cho ngt1ai b~nh cam thay phat nong.
nhi~t de) ngoai da tAng lam cho cha an ma mao m~ch na lan,
huyet htu m~nh me, c6 hi~u qua ttj li~u rat tOt cho cac chUl\g
·b~nh huyet quan, ung bt.1au, n<)i thucmg ...

4. Ting nhanh khi ning ph~c blti.

Sau khi m(lt b(> ph~n nao d6 cua CCf the bt thttcmg t5n thl
cong nang t1={ ph\Jc h6i la m(}t hi~n tt.1c;tng t1$ bao v~ rua ca th~.
Muc d(J va t6c d(t h6i ph1;1c c6 quan h~ vai tr~ng thai co nA.ng
chinh th~ va mlic dQ bi thuang n~ng nh~. Theo Trung y, sau khi
ca th~ bi ton thudng thi k.hi huyet bi ngung tti, kinh m~ch khong
thong, khong thong thi dau, be' tile thi sung. Nhtt trong N<)i kinh
n6i "Khi thucmg th6ng, hinh thucmg thiing" (Khi bl thlldng ·thl
dau, hinh bj thttcmg thi sltng phu).
An ma vai cac thu phap day, barn, xoa ... lam thong khi
huye't, kinh m~ch, ·h6a giai sl:l' ngun.g tr~, dan thong dinh duong
nuoi cac cCf quan l~i lam cha s\Jng dau h6i phl}c l~i binh thuang.
Ngu?1i ta da tien hanh thi nghi~m nhu' sau: Dung 30 con tho nha
n~ng tlt 1 den 1,5 kg tien hanh giai phau (cilt mo) a hai hen
chan, sau d6 nhot l~i m(tt tuan roi hAt dau an ma, hen trai thi an
ma, ben phai khong an ma de d6i chieu. Sau hai tuan an ma, ket
qua cho thliy rAng phia ben chan trai (c6 an ma\ c6 rat nhieu
diem xuat huyet phan tan, khong c6 lqi cho qua t.rinh chua lanh
vet tht1ang, con. chan hen phai Ck.hong c6 an ma) thi khong co
hi~n tuqng nay. Nh11ng d~ sau khi giai phau tit tu&n thu ba den

9
 tuan thU' nAm mai tien hanh an ma thi ket qua l~i rat tot, dung
kinh hien vi quail sat thay rhng S\i phan chia te bao i!J cho an ma
t.Ang len rat nhieu so vai cho khong an ma va kha nAng lam
Janh vet thuang rat cao. Dieu nay cho thay rAng ngt.ioi b~nh
khong nen an ma a giai do~n dau sau giai phau. Nhm1g dieu nAy
con dl.l<JC xem xet tren binh di~n ffiUC d{>, tinh tr~ng CUa vet
thuong la c6 b~ hien tu~ng gay Jia ho~c J~ch v! tri hay khong chu
khong hoan toan d\.ta vao yeu tO thai gian tntdc sau. Neu nhtt vet
thttctng n~ng cap tinh thi an ma la khong hQp ly. Neu vet thll<1ng
co tinh di cAn, vet thttang da liu thi an ma c6 the hoa giai vet
dinh, tan khoi u. mau barn ... Do do doi vai vi~c ph~ac hoi chlic
nang trong ca th~ thi an ma rat c6 l~i.

10
 Chudng II
~.,au PHAP TBlfflNG DUNG

I. Thu phap chu yeu.

i. Th6i phap (phep dly):

~-~-
-
each day mot tay bang
-~""
ngon cai

Dung ng6n cai ho~c goc chttang ban tay, tit mqt ch6 co dinh
t~p trung ly-c da'.y ve mf)t httO'ng. Thong thu'C1ng thi dung ngon cai
m(>t tay, co luc dung hai tay ho~c hai quyen (nAm tayJ ma d'y
(hirih 1·2, 1·3).

H.1·2

11
 H.1·3

2. Ni ph~p (phep ni.m):

Dung ng6n cai va ng6n tro hgp hjc n!m vao. thuang dung a
cac k.hO'p, ll$C hai ng6n tay h\JO'ng VSO phia trong khd'p (hinh 1-4).

H.1-4

3. Aa phip (ph'p an):

, Ht;tp ca hai tay dung ll;ic an vao (co khi dung m(>t tay) tac
dl,.mg vao ldp da ben ngoai (hinh 1-5).

12
 H.1·5

4. Ma ph6p (phep xoa):

Dung long ban -tay xoa theo huong ngang, c6 th~ di~u chlnh
l\fc, tac d1:1ng m~t ngoai da thjt (hinh 1-6).

5. Nhu phap (phep vo n•n): .

Dung long ban tay, ngon tay, lu'ng ban tay, cl.Ii cho hai tay
an vao roi VO theo chi~u kirn dong ho ho~c ngugc l~i (hinh i .. 7).

13
 H.1•7

6. Nia"t phip (phep ve):

Dung m(>t ho~c hai tay, ng6n cai. tro. gifta va VO danh (ap
ut) ma ra nhtl ltlai vjt, dung stic ve Jen phia tren, dttai (hinh 1-8).

H.1-8

7. n.c pb'p (pb6p dim):

Dung hai ng6n tay tro va giua hqp thanh mui nh9n, ng6n
gifta hoi th1:1t 1,i cho bhng roi dung sue tiep xuc vao, tac d~ng a
cho sau (hinh 1-9).

14
 H.1-9

s. f>i4!m phap (phep dtim):

Dung m<)t ng6n, t~p trung ll!c diem vao huy~t vi <hinh 1-
10) tac dyng den t~ng phu qua kinh l~c Va huy~t Vl.

H.1-10

II. Thu phap bi tr~.

9. B•c phap (phep nit):
Dung m()t hotlic hai tay nAm vao c8 tay. c6 chan, canh tay ...
rut xuong (hinh 1-11).

15
 H.1-11 -

10. Loit phip (pbep vuot):

Mqt tay giu co d!nh a cho dauy m(>t tay dung long chttang
men theo dltcrng gan vuot xuong (hinh 1-12).

H.1·12

11. Th~n pbap (pbep thu4n):

Ma tay, dung c,nh ban tay do ng6n cai va ng6n tr6 tfito nen
da'.y theo huang va)n d(lng cua kinh m~ch <hinh 1-13}.

16
12. Quy phap (ph6p keo v.!):
Dung ng6n tay cai, tro keo vehen trong (hlnh 1-14). Phep
a
nay thuetng dung c6 tay, mA.t ca khi kh6'p xuang b~ thoat, l~ch
khien tro l~i binh thucrng.

H.1·14

13. T~ phap (phep n4n):

Dung ng6n cai, giua hg-p vao ma n~n (ho'c nAn) (hlnh 1-
15).

17
~,.----:

H.1-15

14. Phan phap (phep chia ra):

Hai tay cung hgp vao cha dau~ hai ng6n cai huong phan ra
lhinh 1-16).

15. Hqp phai p (phe p hqp vio):

Dung hai tay hgp vao cha dau, hai ng6n cai huong vao
nhau. thuong dung vai phep d~y, phep n~n (hinh 1-17).

18
16. Ap phap (phep deJ:
Thll phap giong an phap <phep an) nhttng sue sit d\lng
khong giong nhau. Ngui1i b~nh nh~ thl dung an. n~ng thi dung
de.
17. Chi'n phip (phep vo):
Mo nam ngon tay dung cht.tang danh vao, l1:fc chia lam bOn
ndi (hinh 1-18).

H.1-18

18. Chien phaip (ph6p rung):

f
Dung nam ng6n ch1:1m vao, trudc ti~n tiep xuc vao sau do
mci vung ra tren, duai ma khong roi k.hoi ncti an ma (hinh 1-19).

19
 H.1-19

-----
19. Dao phap (phep lie, xoay):
Dung mt?t ho~c hai tay n:tlm vao, sau d6 xoay vong (hinh 1-
20).

H.1-20 .

20
20. Diu phap (phep gi•t):
M{>t tay ntim vao cha dau r6i d<)t nhien gi~t m~nh khien
cho sac i:ru;inh truyen vil.o tij.n ~hinh 1-21).

21. Thie phip (phep ning):

Dung tay nang ve
m<)t ht.tong (hinh 1-22). Phep nay thuang
dung ab<) ph~n khop xuang.

21
22. Dinh phap (phep u6n, vuttn):
Dung tay nang len sau do lay cha a'n lam diem tlfa dung
llfc be uan nguqc l~i (hinh 1-23).

c
I

23. na phip (phep dd):

Dung hai tay nang sau do d1:Jng I1;1c da Jen tren (hinh 1-24).

22
24. Hoang phip (phep lay):
Dung mqt ho~c hai tay nfim roi lay theo mqt huong (hinh
1-25) thuC1ng dung a b9 ph~n khap.

25. Kich phap (phep dam):

Dung niim tay danh vao cho dau, hjc t4P trung vao sau
(hinh 1-26).

H.1-26

26. Chtiy phap (phep n~n):

Dung niim tay n~n an vao cho dau ho~c bQ ph~n can thiet
(t~m thb'i khong gid len) (hlnh 1-27).

23
27. Phach phip (phep d'p):
Mo ban tay ttf nhien, dung chuang d~p vao thinh 1~28).

28. Ban phip (phep keo):

Thttcrng dung a khO'p, dung Ive keo ra {hinh 1~29>.

24
29. e,t phap (phep keo):
Dung ng6n tay keo vao gan, th!t (hinh 1-30) (chu y phep
nay khac phep thu 9).

H.1·30

30.Thaphip~h6pxitj:
Dung long ban tay ho~c c~nh chuc1ng xat vao da khien ebb

25
ay pha t nong len. thuang dung d ngVc. vai ho~c dui, c6 the mi)t
tay an VSO CO tay, IDQt tay tien hanh xoa xat de tang SUC m~nh
( hinh 1-31).

31. sat phip (phep xoa):

Dung c~nh chuang ban tay xoa nh~ vao da (hinh 1-32).

H.1-32

32. Khuat ph6p (phep co):

Tht1C1ng dung a be) ph$.n khap Xlidllg Ian, dung sue lam g~p
l~i (hinh 1-33).

26
33. Bio phip (phep om):
Dung hai tay bao vao mt]t cho (hinh 1-34).

34. Khien phip (phep dlt, keo):

Dung tay na.m chc)t vao co tay, co chan giu co d!nh (hinh 1-
35 ), thu'dug de' nguO'i phy giup ap dyng.

27
 111. Ch9n h/a tbu phap.
Ttj Ji~u bAng an ma, thu phap sU' dl:Jng la mau .chat dua den
thanh cong hay that b~i. V~n d1:1ng thu phap co lien quan m~t
thiet den vi~c ch9n hja cac nhan to nhLt sac sU' d'=1ng, huy~t dtiio ...
Ngoai ra con lien quan den trinh t\t thao tac, muc de} thanh th~to.
Cho nen ngoai vi~c nA.m dugc tht.i phap an ma ra. con phai chu y
de'n cac nhan t6 tVC1ng quan khac.
Phep chiia trj Va thu phap.
Phep chua ttj {ttj phap) n6i theo Trung y la chi phltdng
phap Cl) th~ tren nguyen tAc ttj li~u. DU'ng a g6c d{> an ma ma
n6i thi d6 la SlJ bieu hi~n tong hqp cua thu phap, ll!c slt dl)ng Ovc
de}> va· huy~t dugc ch9n de sli d1:1ng. Nguyen tA.c chung la van ca.n
cU' tu y ly Trung y ma ra. Nqi kinh da noi den cac n.guyen t!c:
"Hu gia b6 chi, thlfc tile ta chi" (nguai hll thl boi b6 th~m vao,
ngulli th1:fc thi rut di), hay "Han gia nhi~t chi, nhi~t gia han chi"
(ngttb'i l~nh thi lam cho nong !en, ngllbi n6ng thi lam cho l~nh
di) ... Trong thu phap an ma ding the hi~m nhv v~y.
I. Hin phap (phep ra mci hoi)
La thong qua thu phap lam cho ra mo hoi, giai tru ta d()c.
LUc ch9n ltJa huy~t, phai chu y ch9n nhitng huyet d~o co tac
dl)ng khu phong, tan han, thanh nhi~t nhtJ cac huyet Phong tri,
Phong phu, Khuc tri, Hgp coc, D~i chuy .... Thu phap thi dung
dciy, n!m, an lam chinh. Neu nhu b! phong han ngo~i cam thi
dung sac truoc nh~ sau m~nhJ dAn dan tAng kich thich khien

28
xuat mo hoi. N'u bi phong nhif:t ngo~i cam thi dung sue nhe, thu
phap nh~ nhang khien mang da, chan long no di.n ra, x~t mo
hoi ma phat tan nhi~t.
2. Tin phip (phep li.m tan)
Y nghia ct.la tan la lam tieu tan di. Khi khi huyet ngltng tr'
khan~ thong thi dung phep tan lam cho tan di u tr~! khi huyet
thong suot. Thu phap thucm.g dung la day, xoa, n~n, xat ... Luc
dau thi nh~ va ch~m sau d6 dan dan tA.ng toe dQ va sllc ~nh.
3. Hoa phip
y nghia cua hoa la dieu hoa, khi ta khi a m)a ngoai mia
trong, ho~c khi huyet, dinh dttang, ca nang t~ng phu... khong
dieu hoa thi sti d\lng phep boa. Thu phap thttang dung la di.y,
nA.n, xoa, yeu cau phai tht!c hi~n nh~ nhang va d~u.
4. Thanh ph6p:
y nghia cua thanh la thanh nhi~t. Khi ta nhi~t ~nh ho~c
ta nhi~t nh~p ly thi deu c6 th~ sit d\mg thanh phap. Huy~t ~o
phai ch9n nhung d~i huy~t nhlf D~i chuy, Thai dttang, Bach hQi,
Tam du, Khi hai. .. Thu phap thttb'ng dung Ia trong cttcrn.g c6 nhu,
SUC Slt d\.tng thi d\l'a vao tinh hinh Cl;J the CUa ngttoi b~nh.

5. On phap:
y nghia cua on la lam n6ng ducmg d~ du6i ban (l~nh).
Huy~t thttong dung la Khi hai, Quan nguyen, Th4.n du ... Thu
phap la xoa, n~n lam chinh, d{mg tac yeu cau nhanh va deu ~o
cam giac n6ng.
a. Thong phap:
Y nghia thong Ia lCtu thong, c6 tac d1;1ng thong kinh m~ch,
duoi ta khi. atu chi thi dung phep diy' vuot, cling c6 th~ di~m
huy~t a ngt!c, lung d~ thong am duang.
7. ea phap:
ynghia cua bti la them vao, co tac d\lng bcS hu ich t&n.
Huy~t thttong dung la Khi hai, Thien khu, Quan nguyen, Ty du,

29
Vj du lam chinh. Thu phap thuang dtmg la xoa; xat, dlly, an.
8. Ti ph,p:
Y nghia cua ta la ta thl;lc, th1Jc ta ngt.tng tr~ ben trong. Thu
phap th11ang dung Ia xoa phan h\lng theo chieu kim dong ho.
Huyit vi •a thii phip.
Ch9n l1Ja huy~t vj trong an ma rat quan tr9ng va chc;m theo
tung b(> ph~n theo nguyen tAc "di thong vi du" (lay dau lam
dung). Ch9n huy~t theo bQ ph~n khong the xem nh~ vi b(> ph~n
vai chinh the t11ong quan sau sAc. Cho nen ngoai hieu biet
phuong thuc thao tac ro rang ra con phai hi~u ro ve
nguy~n tAc
ch9n huy~t va phllctng phap ttj li~u.

30
 CHUONG 111
HlJYiT VJ TRUONG DUNG
Huy~t v\ con g<;>i la du huyet, d~ chi bQ v1 ma khi huyet hru
hanh theo kinh m~ch ca the va cung la di~m tac d\Jng chu yeu
clia an ma. Huy~t vj vua c6 tinh c{mg dong, vita c6 tinh d~c thu.
Tinh c{)ng dong cua huy~t v1 chu yeu la ll1U thong khi huyet, kinh
m~ch. Tinh d~c thu thi huy~t Khi hai chu ve di~u khi, huy~t
Huyet hai chu v~ di~u huyet, Tue Tam Ly c6 th~ chua ve TUQt, da
day ... cho nen khi an ma phai cA.n c(t vao tinh d~c thu rua cac
huy~t. va kinh m~ch lien quan theo nguyen ly cua Tnmg y -'kinh
l~c bi~n cht1ng" va "B~nh t~i thllqng thu chi hf;l, b~nh t~i h~ thu
chi thuqng" (b~nh a
tren thi thu a
dudi, b~nh a
dt.t~i thi thu i1
tren).

I. Huyit thu'ong dung iJ Diiu • CS.

1. Bach h(>i:
- BQ vi: N goi th Ang ho~c nAm ngU'a. cho giao .diem giua
trung tuyen dinh dau va hai hen tai vbng len.
- Cong d\lng: Thang dltang, lam co d!nh l~i cho raL binh
gan, h~ phong, khai khieu ninh than.
- Chu ttj: Dien khimg, dau dau, trung phong, hoa mAt. u
tai. cao huyet ap, sa tt) cung, thoat giang. suy nhuqc than kinh.
- Thu phap: Dung ng6n tay xoa, an, diem, de ...
2. Thong thien:
- ~6 vi: 0 truck Bach h(>i mot tac, Bang khai 1,5 tac.
- Cong dt;mg: Lam dltt can dau.
- Chu ttj: Dau dau, ngh~t mOi, vang dau, vi~m mui...
- Thu phap: An, xoa, cha xat.
3. Phong trl:
Duai sau lo tai, ngang huyet Phong phu, cho lorn xuong
31
 .. Cong dl;lng: Khu phong thanh nhi~t, lam sang mAt, thong
16 tai
.. Chu tri: Ngo~i cam, dau dau, phat sot, vai lttng dau nhuc,
mAt do ...
.. Thu phap: Dung ng6n tay an, de, diem;xoa ...
4. Phong phii:
- B(> vj: CJ sau c6, cho lorn sau gay giua hai gan Ian
- Cong d\mg: Thanh nhiet giai phong
- Chu ttj: Dau d&u, vang dau, cam m~o, phat nhi~t, cling
phan c6
- Thu phap: An, de, di~m, xoa, vuot ...
5. Toan tnic:
- B(> vj: (J cho lorn hai diu long may hai hen
- Cong dl:lng: Tan phong, sang mAt, thanh nao, dUt cO'n dau
- Chu ttj: Dau diu, st.tng mA.t, xem khong ro
- Thu phap: Di~m, an, de, ho~c keo hai hen
6. Nhin trung;
- 8¢ vj: CJ cha lom khe nhan trung moi tren va mui
- COng dl:lng: Thanh nhiet, tinh than, khai khie'u
- Chu ttj: Sot cao hen m~, trung phong, mi~ng mA.t meo
l~ch.
- Thu phap: E>i~m, in, de.
7. Hap. quanc
- Be} vj: d cho lorn sau ng~c tn.tac tai
- Cong dl:lng: Thang m~ch, thOng tai, dltt con dau
- Chu ttj: Dau rAng, u tai, die'c tai, meo mieng
- Thu phap: Di~m, an, xoa.
8. Thi.!m za:
- Be} vj: Ben ma cha ma khi nhai thi th~t horn xuong.
- Cong dl:lng: Thong m~ch, khu phong, dltt co gi~t.
- Chu ttj: Trung gi6 cam khAu, mi~ng meo mAt l~ch, dau

32
rang, ha mi~ng kh6.
- Thu phap: Di~m, de, an, xoa.
9. Thita. ttidng:
- BQ vi: (J dt.tO'ng giua m6i dt.tai, cho lorn vao giua mai duai
va cAm.
- Cong dt;mg: Thong m~ch. dtit co gi~t.
- Chu tri: Mi~ng mA.t meo l~ch. dau r~ng, trung phong, cam
kha'.u.
- Thu phap: E>i~m, an. de, xoa.
i o. Thai dmmg:
- B¢ v}: Cho lorn cuoi duoi mAt m¢t tac.
- Cong d1:1ng: Thanh nhi~t, khu phong, sang mtit, dirt ccrn
dau.
- Chu ttj: Vang dau, dau dau, mat ngli, mat s1.tng do, mi~ng
mA.t meo l~ch.
- Thu phap: Diem, an, n~n, xoa.
11. An dUclng:
- B9 vi: CJ ngay giua hai mtit.
- Cong d1:1ng: Lam an than, khu phong, dUt co gi~t.
- Chu ttj: Vang dau, dau dau, mat ngli, tre em b~ kinh
phong.
- Thu phap: Diem, an, de, xoa, xat.
12. Nghinh hltdng:
- BQ vi: Ngay cho trung tren canh mui nAm phan.
- Cong dvng: Tan phong nhi~t, thong mui.
- Chu ttj: Chay mau mui, ngh~t mui, mAt mi~ng meo l~ch,
viem miii man tinh.
- Thu phap: Diem, an, cha xat.
13. Tinh Minh:
- B9 vj: G6c trong dau mAt tren nAm phan.
- Cong d1:1ng: Khu phong, thanh nhi~t, thong ffil;lCh sang

33
miit.
- Chu ttj: Viem nhan m?c cdp tinh, man tinh, viern thAn
kinh th! giac.
- Thu phap: Di~m. n~n.
Thong thi!n

Toan true

An dU'ang

Thai dlldng

Phong tri Nghinh hlldng

Phong phu
Nhan trung

Thiem xa
,,. H' quan

Hinh 1-36: Huy~t thliong dung adiiu (nhln nght!ng)

34
 Toan true

An dlJ(jng

Tinh minh

Nhin trung

Thila tuC-ng
Thiem xa

Hinh 1·37: Huytt thUang dung Cl cSatu (nhln thing)

II. Huyit thu'clng dung ii ng.;c.

1. Thien dqt:
- B(> vi: d ngay cho lorn gifta xucrng ngt!c trim cimg.
- Cong d\lng: Dieu khi thong phoi, giai dam d~ th<l.
- Chu ttj: Ho, tuc ng\tc, yet hau sling dau, be khi sinh dam.
- Thu phap: N~n, an, de, d,y.
2. Hoa Cai:
-Bo vi: Ngay duang giua g6c tren xuong ngllc .
. Cong dl;Jng: Lam thong long ng\(c.
- Chu ttj: Ho, ngvc hong sling trudng.
- Thu phap: N~n, an, de, day.
3. Thien Trung:
- B(> vj: Tren duang giua xlictng ngt!c, trung di~m hai dau

35
vu, phai nu thi huy~t a dLicrng giua xliang ngl;fc va xu'ang thu tu',
nam.
- Cong d1:.mg: Bieu khi giang ngh!ch, thong long ng\lc .
.. Chu ttj: Khi tr~ tlic ng"t!c, nmtc nh6i, ph\J nu sinh con ma
st:ta thieu.
4. Du Phti:
- Bq va dot xuang
vj: Giao diem giua xuang ngt.tc ~U'an thU'
nhat lech sang hai tac, ngang vdi huyet toan ca .
.. Cong d\lng: E>ieu khi, thong ph6i.
- Chu ttj: Ho, tuc ngVc, sU'an sung tU'c.
- Thu ph~: Di~m, an, xoa, day, vuot.
\

Du phu

Chuang man

Hinh 1-38 huyet thuong dung a ngVc

36
 Thiin c:!Qt

Thltn trung

/
y
Hinh 1·39 huy~t thu'ang dung o ngvc
Ill. Huyit th1i4lng dung iJ. h9n1.
1. Trung quan:
- B9 vi: N gay giua b\mg, tren ron hon tac.
- Cong d\mg: Dieu khi thong ru(>t, giang ngh1ch, khl.t thap.
- Chu ttj: Dau bl;lng, <! chu~, sinh b\)ng, viem ru(>t man tinh.
tieu h6a khong rot~ th~n kinh suy nht.tgc.
- Thu phap: An, de, vuot, di~m. day.
2. Chuang mon:
- B{> v!: <J dt.tang gifla nach, c~nh xuang suan thtt m\IO'i mQt,
ho~c gap canh tay sat nach, huy~t (J ngay dau Ci.ti trO.
- Cong dl;lng: Thong gan di~u khi, thong ru(lt. dut can dau.
- Chu ttj: Suan sling dau, non mlla, truang b\)ng. mat
ngia.
tieu h6a khong tot.
- Thu phap: Xoa. vuot, di~m. an.

37
 Trung quan
Chllcfng mon _ ___,......,.:-:n
I

l Khi hai
Quan nguyen
'--../
ll I
I
H.1-40

3. Khi hii:
- B{> v}: Giua duang b\.mg, dU"oi ran 1,5 tac.
- Cong d\lng: BO khi di~u khi, bo
trung ich th~n.
- Chu ttj: Thieu khi, trudng bl;lng, di dai nhieu lan, dai sot,
kinh nguy~t khong d~u, di tinh ......
- Thu phap: Diem an, vuot an, dliy.
4. Quan nguyen:
.. B{> vi: Dttang giua hvng, dttai ron ba tac.
- COng dl;lng: B6i tinh dttong th~n, dieu khi hoi ducmg.
- Chu ttj: Dau b\lng, ia chay, dau kinh, kinh nguy~t khong
deu. di tinh, tu cung xuat huyet.
- Thu phap: Di~m, an, vuot, ddy.

38
IV. Huyf t thuang dung iJ hong lung.
1. Dti cbuy:
- BQ v!: Dtt6'i dot xttdng c6 thU' bay.
- Cong d1:1ng: Thong dtt<1ng. thanh nao, tinh than.
- Chu ttj: Cam sot, ho, vai lung dau.
- Thu phap: Diem, an~ dAy, de.
2. Phe du:
- BQ vi: Gifta song lung l~ch qua 1.5 tac.
- Cong d1:1ng: fli~u ph6i thong khi, khU' phong tan nhi~t.
- Thu phap: fli~m an, vuot, dAy, keo .....
3. Kien tinh:
- BQ vt: d trung di~m dinh vai va huy~t d~i chuy, la cho
cao nhat cua vai.
- Cong d~ng: Thong kinh m~ch, tan phong dlit con dau.
- Chu tri: Trung phong, dau vai lung, hoa mAt.
- Thu phap: Di~m a'n} nang bairn, vu6t .....
4.D4itrft:
- B{> vi: d d6t xuc:1ng CQt song nglfc thu nhat l~ch hen dlf(fi
1,5 tac.
- Cong dl:Jng: Thong kinh m~ch, tan phong dltt. can dau.
- Chu ttj: Dau dau, hong lung dau, cam m~o. te tay chan.
- Thu phap: Di~m an, vuot an, dAy an.
5. Thien t6ng:
- Bq v!: d giua Xlfdng ba vai.
- Cong dl:Jng: Thong kinh m~ch, dth can dau.
- Chu ttj: Dau vai, ngt!c xU'an dau ttlc.
- Thu phap: Di~m an, vuot an, day ....

39
 E>oichuy
Kien tinh
E>oi trO
Phedu
Thien t6ng
each du
Ty du

Vi du
Thin du
Chu'dng m6n

Bat lieu
Yeu nhan

Trot bien

Truong cucsng

I
6. each du:
- BQ vj: Duai dot CQt s6ng ngl!c thu bay 1,5 tac.
- Cong d\lng: Dieu huyet, pha u, thong ng\fc b6 hu.
- Chu ttj: Nan mtia, co gi~t\ xuat huy~t man tinh.
1. TY du:
- B{> vj: Duai dot Xtidng CQt song ngvc thu mub'i mf)t 1,5 tac.
- Cong dt:mg'. K.i~n ty, ich khi, thong ruot trit thap.
- Chu ttj: Dau d~ day, nan ml'ta, tieu hoa kem, phu thCmg,
thieu n1au ....
. - Thu phap: Diem an, an vuot, day.
8. Vi du:
• Bf) vj: Beu dl1C1i dot xllang c(jt song ng\tc tl).u muai hai 1,5
tac.
• Cong d1-1ng: Thong ru(>t giang nghjch, tieu h6a ngung tre.

40
 - Chu ttj: Dau d~ diy, non mlia, viem d~ day, sa dl:l day,
mat ngli dau htng ....
- Thu phap: D{y an, di~m an, vu6t.
9. M~nh mon:
- B{> v!: Dtt{li d6t xttang thAt lung thtt hai.
- Cong D\lng: B6 th~n, ich dl1ang ich khi.
- Chu ttj: Dau lttng, dai s6t, di tinh, b~ch d"i, ducmg v~t
mem ru, te chan .....
- Thu phap: Diem, an, de, dAy an ....
10. Thfn du:
- B{> v!: Blm dl16'i dot thAt lung (cot song) thtt hai l•ch 1,5
tac.
- C8ng d1:1ng: B6 th~n ich tinh.
- Chu ttj: Dau c{>t. song, lung b~ ton thuang, di tinh. dttang
v~t m~m ru, thci.n kinh suy nhuqc.
- Thu phap: Di~m, an, vuot an ....
-11. Yen nhin:
- B{> v1: CJ cho lorn Itch ha hon tic duai dot thtit h.tng. thU'
ttt.
- Cong d\lng: M~mh h.tng, vfing gan cot.
- Chu ttj: Bau lung, benh ph1:1 khoa lung, xttang song bi ton
thttctng.
- Thu phap: An de' vuot an, xoa h6p.
12. Tr•t bien:
- B¢ vj: 0 dot xttang cl.mg thu tu Itch hen ha tac.
- Cong d9ng: Thong kinh m~ch, thong huy@'t.
- Chu ttj: Dau hong, dau than kinh t<;>a. chan te b~i, ti~u
khong dttgc, tri ....
- Thu phap: Vuot an, day an, xoa xat....
13. Tntang cttc)ng:
- B¢ v~: 0 dot Xl1C1ng cung va giang mon.

41
 - Cong d1;1ng: Thong kinh Nham - Doc.
- Chu tri: Tri, thoat giang, ia chay, dttang v~t mem rfl,
ngU'a Am nang ....
- Thu phap: Xoa xat, an de.
14. Bat Ufu:
G6m tit ca 8 huy~t g«;>i chung la Bat Lieu (gom thuqng lieu,
h~ lieu, thu lieu, trung lieu, h~ lieu va ta lieu).
--Cong d1:1ng: Thong h~ tieu, m~nh lttng goi.
- Chu ttj: B~nh dot xttcmg cung, dau thdn kinh tt;>a, kinh
nguy~t khong deu. chan te b~i. b~nh ph1:1 khoa ....
- Thu phap: XB.t cha. day, an, vuot ....
15. Khieu dd;fc:
Dudi diem cao nhat ct.la xU'ang ch~u 2 tac.
- Cong d1:1ng: Thong kinh m~ch, m~nh lung goi.
- Chu ttj: Dau hong ll1ng. vi em khdp xuang ch~u, xuang
cung ....
- Thu phap: An~ vuot n~n, day, diem.

v. Huyit thuong dung il tay.

1. Kien Ngung:
- B¢ vj: Cha lorn dinh vai khi nang len gifta dinh vai va
tay.
-
- Cong d1:1ng: Thong kinh m~ch, tan phong, dUt ce1n_dau .
.. Chu trj: Viem khdp xudllg vai, trung phong b~i li~t.
·Thu phap: Diem an, vuot an, de.

42
 Ki6n ngung

Kien lieu

Ty nhu

Thu tam 1y

NQiquan

HQp c6c
'
n
\._ Tuphung

H. 1-43

~. Kien Lieu:
Cong d1:1ng, chu ttj, thu phap giong huy~t Kien Ngung.
3. TY Nhu:
Buong thong tay cho lorn vao tren cui tay (con chuqt).
- COng d1:1ng: Thong ki1~h m~ch, thanh nhiet sang mlt.
- Chu ttj: Dau vai, te tay.
- Thu phap: Diem an, vuot xoa, ming vuot ....
4. Khuc Tri:
Cho nep gap ngoai cui tro.
- Cong d1:1ng: Khu phong, dieu hoa dinh dlfong.
- Chu tr~: Nhi~t dQ cao, dau kh'-'p tay. te t.ay. trung phong
b~i li~t, dau rang, dau milt do.

43
 - Thu phap: Die'm, an, xoa.
5. Thai Tam Ly:
Dt.tai huy~t Khuc Tri hai tac.
- Cong dt.mg: ThOng khi m~ch, dieu khi. dut can dau.
- Chu ttj: Vai, tay dau, tay te, dau ht.mg, ia chay, tieu h6a
khong tot, ban than bat to~i.. ...
- Thu phap: Diem an~ de an, vuot an ....
&. HC1P Coe:
- B{> v!: CJ trung diem xttdng lung ban tay mc)t va hai.
- Cong d\mg: Khu phong, thong m~ch, dat con dau.
- Chu ttj: Cam m~w, dau rttng, te liet than kinh suy nhu'<Jc,
dau dau.... -
- Thu phap: Diem an, vuot an~ dAy xoa .....
_7. Ngo~li Quan:
co
- Be) vj: Cl gil!a xt.tong khO'p tay, <lllng ban tay).
- Cong d\mg: Giii nhi~t. thong kinh m~ch.
· - Chu ttj: Cam, tai diec, tai i.t, dau dau, dau khap tay ....
.. Thu phap: Diem an, vuot an, day vuot. ....
8. Nf)i Quan:
- BQ vj: Giua hai dttang gan co
tay (m~t trong>.
- COng dl;lng: Djnh tam an thdn, thong khi, dUt cctn dau.
- Chu ttj: Non ml!a, dau d~ day, dau ngl:fc, dau h\.mg, co
gi$t, trling phong .....
- Thu phap: Diem an, vuot ~n. day vuot ....
9. Tt.c Phung:
.. BQ vj: Diim giua dttang van ngang khap xt.tang thU' nhat
va thu hai ciia hon ng6n tay (phia trong).
- COng d\lng: Thong kinh m~ch, gian gan .
.. Chu ttj: Viem khap ng6n tay, tre em tieu h6a khong tot,
ho ....
.. Thu phap: An, vuot, da'.y ..... (hinh 1-42; 1-43).

44
VI. Huyit thtiong diing d chan.
1. Hoin Khieu:
- Nh.m a 1/3 khoang each tu giang mon (lo
dit) den mong.
- Cong dl:mg: Thong kinh m~ch, ~ch hong dW..
- Chu ttj: Dau hong dui, dau th!n kinh t<;la. te chan, ~nh
kh6'p xuang cung .....
- Thu phap: An de, vuot, d~y. dam.
2. Thita Phu:
-a m~t c~nh sau di.Ji, trung diem dttang ngang mong.
- Cong dl:Jng: Thong kinh m~ch.
- Chu ttj: Hong 11.1ng dau, dau than kinh t9a, t.e chan, bi
dai, bi ia ....
- Thu phap: Xoa an, dam, vuot .....
3. Phong Thi:
- B{> vi: Trung tuyen c~nh ngoai dui. dltng thA.ng buong xooi
tay thi dau ng6n tay gifta ch~m vao Ia huy~t.
- Cong dl;Jng: Thong kinh m~ch, khu phong tan thap.
- Chu trj: Dau hong lung. t~ li~t chan, ban than bat to~i.
- Thu phap: Vuot a'n. d~y xoa, xat .....
4. Tat Nhan:
- B<.> vi: Ngay c~nh cho lorn dau goi (xttong banh che).
- Cong dl:mg: Thong kinh mfilch, m~nh chan.
- Chu ttj: Khop xuang chan bi thucmg tOn.
- Thu phap: An di~m, vuot de .....
5. Tue Tam Ly:
Duoi Tat Nhan ha tac.
- Cong dl:Jng: Dieu hoa khi huyet, m,ch ty, khoe dfil day.
- Chu ttj: Dau dfil day, ti~u h6a khong tot, roi lo,n dttang
ru()t, than kinh suy nhugc, dau h\.mg, non mlia, bi ia ...
- Thu phap: An, vuot, de, xoa .....

45
 Phong thi
Huye't hai

DUdng ling tuy'n

Dung tuy'n
Tam Am giao

Con Ion

H.1-44

6. Huyt!°t Hii:
Tren xttdng banh che 2 tac.
- Chu ttj: Thieu mau xuat huyet, kinh nguy~t khong d~u.
dau chan.
- Cong dyng: Dieu hoa huyet va dinh dttO'ng, thanh huyet,
thong llli:lch.
- Thu phap: an, de, vuot, dAy ....

46
 \ ...

Huyet hii
\
TAit nhin
OLldng ling tuyen

Tue tam ty
Am ling tuyen

Tam am giao

Bat phong

H.1·45
7. Dmm.g Liing Tuy~n:
- Cho trung m~ t ngoai dAu ngoi trud'c.
- Cong d'-:lng: M~nh gan cot, thong gan thanh nhi~t .
.. Chu ttj: Dau khdp chan, chan te b~i. vie1n gan m~t, dau
th:in kinh toa, dau suan.
- Thu phap: Di~m an, de, vuot, day ....

47
 Bat 11eu
Khi6u duqc

Trot biln
Haan khilu

Thua phu

Thua son

•1t
H.146
8. Am Ling Tuy.in:
Cho lom m~t trong dau goi.
.. Cong dt:1ng: Giai thap, pha ngltng tre, thong h~ tieu.
- Chu ttj: Dau chan, sinh b1:1ng, phu thung, kinh nguy~t
khong deu, kh.6 tieu .....
• Thu phap: Diem an, vuot, de, xoa xat.

48
9. Uy Trung:
Trung di~m ducrng ngang goi m~t sau.
- Cong dt_.mg: M~nh chan, pha nhi~t.
- Chu tr!: Dau lung, dau than kinh tQa, dau khop cha.n, te
b~i chan, ban than bat to~i.
- Thu phap: An de, vuot, xoa, dam .....
10. Thira Sein:
d giao diem cho lorn cuoi dud'i bAp chan.
- Cong d1;1ng: Lam thu gian, thong kinh m~ch, dieu khi.
- Chu ttj: E>au chan, dau than kinh t9a, te chan, ia chay .....
- Thu phap: An di~m. dAm diem, vu6t, day .....
11. Tam Am Giao:
d m~t trong chAn, each mt\t ca ba tac.
-. Cong dl,.mg: M~nh ty, giai thap, khoe gan bo th4n.
- Chu ttj: Sinh byng, dau b~ng, suy nhuqc than kinh ....
- Thu phap: Vuot an, di~m an, xoa .....
12. Thai Xung:
Cho lam xttang ngon chan thU' nhat va thii hai.
- Cong d1;1ng: Lam binh gan, dieu huyet thong kinh m~ch.
- Chu tri: E>au dau, mat ngli, vang dau, dau khd'p xucmg,
kinh nguy~t khong deu, cao huyet ap.
- Thu phap: N~n vuot, an vuot, di~m an .....
13. Bat Phong Huyft:
d khu gil.ta cac ngon chan hai ben tat ca la 8 huy~t.
- Cong d1;1ng: Thong kinh ho~t huyet, khu phong, dUt can
dau.
- Chu ttj: Dau dau. dau rAng. dau d~ day. kinh nguy~t
khong deu, dau ng6n chan.
- Thu phap: Nl)n, xoa xat, ve, an.

49
14. Con Lan:
Ch~ lam m~t ngoai m~t ca.
- Cong d1;mg: Khu phong. thong kinh m~ch.
- Chu ttj: Dau dau, dau lttng. dau th~n kinh t9a, te chan,
dau khap m!t ca.
- Thu phap: Xoa, nifln, an.
15. Dung Tuy&n:
a lom giua gan ban chan.
- Cong dl:Jng: Khai khieu, d~nh than~ thong kinh m~ch.
- Chu ttj: Trung n:ing, ttung gi6. mat ngii, cao huyet ap,
dau dau, dien khung, te b~i chan ..... .
- Thu phap: E>ie1n, an, xoa ... .

50
 PHANll

TRI• LIEU
•
cAc CRtfNG DEMI
•
TRUONG GAP
•

Ph~m vi ttj li4?u cua an ma rat la rt)ng rai, bao gom DQi
thuang, ngo~i thuang, cot thuang) ph\I khoa, nhi khoa, do tinh
tr~ng b4?nh, mU'c d(> b4?nh khong dong cho nen khi ttj liE:u phai
ch9n lt!a thii phap, huy~t vi ..... cho thich ung vai ch(tng b~nh va
khong phai m9i chung b~nh deu c6 th~ ttj lii?u tot ca. Thong
thubng doi voi cac chU'ng b} thuang, mat di~u boa cong nang thi
hi~u qua trt li~u tot han.

. Ducri day la mt)t so b~nh tht1C1ng g~p va nhllng phep ttj li4?u
c6 hiE:u qua tuang doi cao.

51
 Chuong I
06• PHAN
•
oAu cO
i:. Dau diu:
Dau dAu la mQt chung b~nh thuang g~p. Nguyen nhan dan
de'n dau dau rdt la phuc tC;lp, phan loC;li a lam sang rat nhieu.
Thong thuang thi chia lam hai lo~i lon la dau dau ngo~i cam va
dau dAu n¢i thucmg.
Bau dau ngo~i cam la th~c chl.ffig thuang do phong han
I

xam nh~p, be tAc cac khieu dan d'n dau dau, ngh~t mui, u tai .....
Neu ngi.tai b~nh c6 phat sot thi dau dau cang them ac li~t.
Dau dau nC)i tht.tang thuC)c ht.t chung, tht.tang do khi huyet,
~ng phu hu yeu, dan den dau dau. Lo~i nay tht.tang thay.
· An ma ttj lieu dau dau ngo~i cam rat tot, khong chi dili
dau dau ma con trit ca cam m~o.
Thu ph•p:
a. B{m vao K.ien Tinh: Nguai b~nh ngoi thling, nguai chua
b~nh dung phia sau, dung hai tay nang va an vao huy~t Kien
a
tinh vai cung xung quanh d6 thinh 2-1).

H.2-1

,.,.
b. An vao c6: Nguoi chfta b~nh dung mQt tay do truac tran
ngttbi benh, tay kia an xoa phdn ccS nhi~u ldn, sau d6 d6i tay.

52
Neu nguoi b~nh bi cung da co thi an m~nh vao huy~t Phong Phu
(hinh 2-2).

c. An Thai Duong: N gueri chfta b~nh dung ngon tay tro,

gifta ho~c ng6n tro va VO danh (ap ut) barn vao huyet Thai Duang
a
nguai benh hai hen nhieu lan (hinh 2-3 ).

d. Di~m Phong Tri: Nguai ch\ta b~nh dung hai ng6n cai
di~m vao hai c~nh huy~t Phong Tri ngtiai b~nh, lam cho nguai

53
b~nh c6 cam giac te moi (hinh 2-4 ).

e. XB.t Chan T6c: Nguai chua b~nh

dLrng tn.tck m~t ngu'ai
b~nh, ma hai ban tay vuot sat chan t6c xien len dinh dau. dung
sue hai m~nh cha sat da dau, l~p l~i nhi~u lAn cha da dau n6ng
len.

g. Cha Thong Thien: Nguui chfta b~nh dung hai c~nh

chuilng ban t.ay an cha huy~t Thong Thien, l~p l~i nh.ieu Ian cho
ngtfai ~nh c6 cam giac n6ng (hinh 2-6 ).

54
 H.2-6

Neu nguai bt?nh hai mAt toi sAm thi co th~ n~n, cha a tren
lo tai <hinh 2-7).

H.2-7

Nguai b! ngh~t mui thi di~m them huyt?t Nghinh Huang.

· Ngttoi ddng mi~ng, khd mi~ng thi diem huy~t H~ Quan. NgttC1i
dau dAu u tai thi dung long hai ban tay ap vao hai tai 2-3 l!n
<hinh 2-8). Nen nhd thoi gian an ma khoang 10-30 phut ma thoi.
Ngliai c6 mang, kinh nguy~t khong deu bi b~nh ve da dau thi
khong nen an ma.

55
 H.2-8

2 Vang diu hoa milt:

N guai b! nh~ thi nhAm mii t l~i c6 th~ hit, nguai benh n~ng
thi thay xung quanh chao dao, dung khong vung, nghiem trc;mg
thi se bi te nga, 6i mtia. Nguyen nhan cua b~nh nay rat nhi~u,
thuang chia lam ht.t chU'ng va thl:l'c chU'ng. B~nh do phong, hoa
d!n den thi thu{>c thl:l'c chung, do khi huyet suy nhll<;>'c, dinh
ducrng khong du ma dan den b~nh thi thu<)c hu chl!ng. Thong
thuang CSC V~ll d{>ng vien, dien Vien do qua m~t moi ma phat
sinh b~nh, v$n d(>ng vien truck khi thi dau deu qua hoi h<)p cung
c6 th~ phat chung b~nh nay.
Thu phap d~ chua b~nh nay cung giong nht.t dau d~u, chi
chia lam hai Io,i n~ng va nh~. Nguoi bj tht!c chung thi dung
phep ta, thu phap can m,nh. Ngttai bi hu chung thi dung phep
00, thu phap can nh~ (hinh 2-1 den 6).
~. Ti btti mtt:
Con gQi Ia Iiet than kinh m~t. Theo trung y la do khi huyet
suy yeu, bi phong han xam nh~p, kinh ml:lch bi tile a ma dan den

56
mi~ng mfi.t meo lech, cung c6 luc do ch~y nhay ho~c v~n d{>ng
qua sue, m6 hoi xuat ra g~p gi6 d{>c cung dan den ~nh nay. LUc
dau ngttai b~nh cam thay sau tai dau nhU'c sau d6 te cling phan
m~t, mAt ma tritng khong nhA.m, mi~ng Jech sang m(>t ben.
Thu pluip.
a. Vo n~n thai duang: NgttO'i b~nh ngoi thing, nguoi chfta
b~nh dang phia sau, dung hai tay do dau ngttai b(!nh, dung ng6n
tay tro va ap ut ch1:1m l~i VO huy(!t thai dt1<111g. (hlnh 2-9)

H.2-9

v
h. E>i~m Toan True: Ngu-ai b~nh ng6i thing, ngu(li chila
dang m(>t hen, dung ng6n cai di~m vao huy~t Toan True ngttbi
b(!nh. (hinh 2-10)

H.2-10

c. Diem Ht:i Quan: Cac huyet Thiem Xa, Thita TuGng. Nhin
Trung ciing dung thu phap nhlf tren. <hlnh 2-11)

57
 H.2 ..11

4. Cac chling t6ng hqp v~ ngo~i thucmg ngoai nao.

Sau khi ngoai nao bj chan d(>ng thi xuat hi~n .hi~n ttl'Q'ng
·suy nhtl'qc than kinh, thtlOng gc;>i la "d! chling sau khi nao b! chan
d(>ng". ChAng h~n trong lao d9ng, ch~y nhay, luy~n vo, t~p ky
.v.v. bat ngO' b1 te nga va dau vao dat ho~c v~t cung .v.v. lam cho
phan dau bj thuong tan dan den bj phat b~nh sau d6 nhli hon me
bat tinh, xay xim, hay quen, dau dau, boa mAt, mat ngtl, tinh
than ba'n lo'n .v.v ..
Trung y cho rA.ng dAu la cha hoi cua khi Dudng, dAu bi thl}
thucrng khien Dudng tan Io,n, thanh khi khong th~ thang, trc;>c
khi ~ong th~ xuong, khi huye't bj ngl.lng tr~, th6p nhi~t phat
sinh hen trong, kinh ~ch bat thong ma sinh ra cac b~nh ay.
Thu Ph•p.
a. R~ an duO'ng: Ngu'O'i b~nh ngoi th~ng, ngtt<ri chua b~nh
dung phia tntoc, dung hai tay da hai hen dau nguai b~nh, hai
ng6n tay cai re huy~t An Dt1ong ra hai hen len den Thai Duong
l~p l~i nhi~u lan. (hinh 2-12>

58
 b. Vb Thai Duong: Dung hai ngon cai VO hai hen huy~t
Thai Dttang ngu'ai b~nh nhieu Ian. <hinh 2·13>

H.2·13

c. Day Thong Thien: Dung hai tay ch1:-1m nhu hinh chen vA.t
day huy~t Th6ng Thien huang len tren, 14.p l~i nhieu Ian khien
cho da dau n6ng len (hinh 2-14), neu ngttcri b~nh dau dau n~ng
thi c6 the di~m ng6n cai them vao huy~t Bach HQi.

59
 H.2-14

d. Bop n~n Phong Tri: D9ng tac nhu hinh 2-14 day tit
Thong Thien xuong Phong Tri. Sau d6 d6i dung ng6n tay cai va
tro b6p n~n huy~t Phong Tri a hai ben, m¢t tay thi d~t trtiCtc An
Duong. (hinh 2-15)

e4 Cha Phong Phu: Dung ng6n tro, giO'a an vao Phong Phu
roi day xuong huy~t D~i Chuy vua cha vua vuot khien da hC1i
n6ng len. Chinh 2-16)

60
 H.2·16

g. Ve Kien Tinh: Ngttai chua benh chuyen dan ra phia sau

ngttoi b~nh, dung hai tay ve hai hen huy~t Kien Tinh khien cha
vai hcti n6ng len <hlnh 2-17). Neu ngt.tai b~nh bi 6i mlia ho~c mit
ngu nghiem tr9ng thi bop them huyet Hgp Coe, diem huyet
Ngo~i Quan, Tam Tue Ly. (hinh 2-17)

s. Bf nh cap tinh vung ci.

Do ho~t dc)ng bi va cham, b\ keo, bi v4t clhlg d~p vao vung
co, khien cho vung c6 bi tan thuang, ngltifi nh~ thi bi l~ch vi tri
khap c6 ho~c b\ thttong vung gan ca.
ngttai n~ng thi bi gay co.

61
Luc ki~m tra thi thay ro vimg bi ton thucmg c6 vet mau bAm t9
ho~c sung dau.

Thu phAp:
a. Nang c8: Ngu-ai b~nh ng6i, nguai chua b~nh dang a m{>t
hen, mc)t tay nang dttdi cAm~ m(>t tay do sau gay nh~ nhang ming
ca len d~ giai trii b~nh dau moi ca, thj.t vimg c6- co gi~t. (hinh .2-
18)

H.2-18

b. Phep an vo: Sau khi ming co,

bat dau, ngubi chua b~nh
dung m9t tay an vu6t nhe nhf? cho dau (hinh 2-19). Neu cha dau
c6 vet b!m· ho~c tl;) mau thi kh6ng len n~n, an ma chi dung thu
phap nang, d<;ti sau khi tan mau bAm, bdt sung thi mai bat dAu
an, nan .
. dl.f<1C.

H.2·19

62
 ,...•
ft. Ltc Cham:
LJilc Cham la b~nh thuong thay, bieu hi~n lam sang la dau
sau c6, cung c8 kh6 chuy~n d¢ng. Nguyen nhan phan nhieu la do
co the ngu khOng dung, goi qua cao ho~c qua thap, co khi bi
phong han trong khi ngu. Nguoi b~nh nh~ c6 th~ bd't trong vai
ngay, ng11C1i bj n~ng thi keo dai den vai tuAn.
Sau khi bj L~c ChA'.m, dau ngttCJi b~nh bj lech m¢t b~n, ho'-t
d¢ng bj h~n che.
each chita:
a. Nang c6: Ngu'b'i b~nh ngoi, ngu'oi chua ~nh dung phia
sau. hai ng6n tay cai an vao Phong Tri, ng6n tro d~t phia tren.
a
ng6n giua duai nang gay len lam cha c6 gian ra, trit chltng co
gi~t (J c6. (hinh 2-20)

H.2-20

b. An vao c6: Dt)ng tac an nhU' tren, hai d~ dau nguai benh
cui thap xuong, hai ng6n cai vuot xuong hai hen ccS thing den
phAn huyet E>~i Chuy, dong thai ng6n tay kia hudng ngli'a len.
(hlnh 2-21)

83
 c. Tha long gan co: Dong tac nhu tren, lam cho ddu ngu'oi
b~nh ngira ra, gan c~ dugc chung I~i sau d6 dung tay an vao chO
dau nhieu !An. (hinh 2-22)

H.2-22

7. Bfnb lludng c6:

B~nh nay la do SlJ thoai hoa khO'p xttang c6 tac d(mg vao re
than kinh, dQng m~ch chuy ma phat sinh b~nh. B~nh nay phat
sinh ch~m, thuiJng xay ra a tu6i 40 tra di. C6 luc ciing do b!
ngof;}i thuang nh~ ho$c bi phong han t~o nen.

64
 Ngttai b~nh cam thay ml)t hen (ho~c hai hen) phan trin co
dau nhuc, ~ h,i, luc ho hay hit hcri 12;\i cang dau vimg co buot
nhu kim cham. Nhung ng1.1ai lam cong tac viet lach ho~c vin
dqng vien, phan XU'dng ce) thU'Crng bi chiu ap ll;tc qua nhieu de
phat siu.h. Doi vai b~nh nay, An ma c6 the lam ch~m qua trlnh
phat tac b~nh nhllng dai vdi khdp xlfctng co bi thoai h6a thi hieu
qua an ma khemg cao.
C'ch chU'a:
a .. Phep nang: NglJai benh ngoi thing, nglloi chua ~nh
dung phia sau, hai tay de dttdi ·quai ham, nang len nhe nh~ Chlnh
2-23).

H.2-23

Ho~c ming m<}t hen, ngttai chua b~nh dung a m(>t hen, mQt
tay do dt.f6'i quai ham, mc}t tay do sau gay rning nh~ len. <hinh 2-
24)

65
 H.2-24

b. Phep nang dung hai ngu~i: Dung cho ngu~i b~nh n~ng,
nguai chua b~nh va hai nguai phl:l giup dang a hai ben va dAng
sau, mqt ngttbi hai tay an vao hai vai ngt.tbi h~nh. ngu'ai thu hai
nang gay va ham, dung sue niing thing c~ Jen. (hinh 2-25, 2·26).

H.2-25

66
 H.2-26

c. Phep vuot: Ngub'i chua b(mh dung rn()t tay do tran ngutri
b~nh, tay kia vuot xoa hai hen CO, tit huy~t Phong Tri den huy~t
K.ien Tinh, l~p l~i nhieu lan. <hinh 2-27)

H.2-27

c. Phep- day vuot: DU'ng nhu tren, ngU'bi chl.ta b~nh dung
m(>t ng6n tay cai, day vuot tl.r huyft Phong Phu d'n huy~t 0.i
Chuy, l~p l~i nhi~u Mn. (hinh 2-28)

67
6S
 PHAN II
~
PHAN VAl·TAY

I. Tin thudng khop xu'ong vai:

Kh6'p xucmg vai la kh6'p xuang c6 dQ ho~t d{mg lcrn nhat
trong ca th~, ciing la nai khong co d!nh nhat va rat de b! t6n
thuctng.
Xuang vai b! t6n thuctng phan Ion la do te nga, b1 l\fc tnjc
tiep tac dQng, ho~c va ch~m lam phctn mem cua vai bi thttang
sung dau, ho~t d(mg kh6 khAn. B~nh nay thuang g~p a cac v$.n
d<)ng vien th~ thao nhu, b6ng nem, b6ng chuyen, ell'~ .v.v .. Neu
h! thuang nh~ thi sau khi nghi ngai c6 th~ dAn dan hoi ph9c ll'.li.
Neu bj n1Ttng, a phAn mem ho~c khcrp xttctng bj t1:1 mau barn, slJ'ng
dau ma khong xi't ly kjp thoi thi rat kh6 ttj. Cung c6 khi do vip
te dung ban tay chong xuong lam cho kh6'p vai bj l~ch vj tri ....
Dung an ma de ttj li~u cho hi~n tugng t6n thuong khO'p
xucmg vai man tinh, vai bi dau nfo.lc, khap xucmg vai kh6 elf d{mg
ho~c ngay ca nua khap vai trudc b! l~ch vi tri deu rat c6 hi~u
qua.
Thu Phip:
a. Phep Hie: Ngtiai b~nh ngoi thAng, ngltai chila 1*nh dllng
m(>t hen, m<}t tay do vai, m(>t tay nAm co
tay da thing len, sau d6
Uic xoay vong theo chieu kim dong ho ho~c ngttqc l~i (hinh 2-29)
. 1$p l~i nhieu Mn.

69
 b. Phep nang: Sau khi hie xong thi ming canh tay nguai
b~nh len de thong huyet m~ch. (hinh 2·30)

c. Phep co duoi: Sau khi nang thi co duoi canh tay de khoi
70
phyc khap xuang tr& l~i v! tri cu. D{>ng tac phai lien t1:Jc.

H.2-31

d. Phep Hie vai: Tuong t14nhu d{mg tac dau tien nhlim phat
huy tac d~ng ho~t d{>ng cua k.hap xliang vai va luu thong khi
huy€t, lam trcm khop xuang. (hinh 2-32)

H.2-32

71
z. Viim khop xu'dng vai:
B~nh a
nay thttcrng thay nhung ngUC1i lao d{mg ma dQng tac
ddn di~u l~p l~i nhi~u Ian, danh b6ng, ell t~, nem ~ ... do dung
l\fc khong deu, khong hqp ly. B~nh nay cung thuang phat sinh a
lua tu6i 50 nen con g<;>i la b~nh "vai 50". Theo trung y thi nguy@n
nhan la do tu6i gia st'i"c y~u, khi huy€t khong du, ho~c xuAt m6
hoi g~p gi6, nAm ngli trong vai b~ ngo~i ta xam nh~p ma thanh
b~nh.
Luc diiu ngtfcri b~nh cam thay dau nhuc vai, khap vai c6
cam giac cung, kh6 ho~t d¢ng. Dan dan kh6'p vai ho~t d¢ng cang
kh6 khan, khong th~ do Jen, khong the chai dau duqc.
Cich Trj:
a. N~n vuot dinh vai: Ngttoi b~nh ngoi thAng, nguai chua
bi?nh d(tng m()t hen, tay trai n!m co tay nguai b~nh, tay phai
vuot n~n nhe nh~ phan dinh vai r6i vuot r(mg ra xung quanh l~i
ham huy~t Kien Tinh, Thien Tong, l~p I~i nhieu tan (hinh 2·33).

b. Gi~t vai: Sau khi ngllai b~nh thi long vai, nguai chua
b~nh dung tay phai nA.m ba ng6n tay nguai b~nh (tro, gifta, ap
utJ gi.Q.t xuong, khong nen dung ll;lc qua m~nh, l~p l~i nhieu lin.

72
(hinh 2-34)

c. Om vai: Ngt.tcsi chua b~nh dung hai ban tay om vao vai
nguoi b~nh r&i vuot cho vai cam th(y n6ng lt!n. (hinh 2-35)

H.2-35

3. Vlim khap xudng canh ta~:

Benh nay thttO'ng thay lJ cac ph1;1 nft lao dqng nang v't qua
n$ng, ho~c nhung cong nhan dung sac keo qua m~nh. Trong giai
v~n d(mg vien thl o
cac ho mon Tennis, bong ban. ciu long. nem
de
t';} rat phat sinh b~nh nay.
Khi phat sinh b~nh, ddu khdp xucmg canh tay cam thay rat
dau, dung tay cAm d6 v~t thi cam gjac dau cang khoc li~t, khi co
du6i canh tay, thubng nghe c6 tieng dc)ng b~1t tfd'tlk ct&- .-. U.t.

73
 Trung y thi cho rilng b~nh nay la do lao d{mg t6n thlictng
lau ngay, gan m~ch b! mat ngu6n dinh duetng. ho~c do phin
khuyu tay bj phong ban, kinh nwch bj tdc ma ra.
C6ch chUI.:
a. Lie khuyu tay: Nguai b~nh ng6i. ngtJCli chua b~nh dung a
mot hen, m¢t tay niim c6 tay ngueti benh, tay kia dung ng6n tay
cai barn vao (nh~) di6m dau roi lifo vong canh tay theo ht16'ng Jen
dau, lam cho ca bAp duqc gian long. Chinh 2-36)

H.2·36

b. Nhac vai: Sau khi quay khap tay, nglloi chila ~nh nhac
canh tay ngtteri ~nh den ngang vai. Chinh 2-37)

74
 H.2-37

c. Xoay tay vai: N gttai chua b~nh m<)t tay da cui tay, m{>t
tay na.m co tay nh~ nhang xoay vbng vao ben trong ca canh tay,
khdp vai, l~p l~i nhieu Mn. (hinh 2-38)

H.2-38

d. Nang thii.ng canh tay: Tiep theo d()ng tac trm. ngitoi
chua b~nh ming tay ngttai b~nh keo thing dan ra. sau do I•p l•i
nhieu tan thinh 2-39), yeu cau can dung sU'c deu. dqng tac lien
t1;1c, on d!nh, neu dQng tac qua m~nh se lam cho tay vai bj t.On
tht.tang n~ng them.

75
 H.2·39

e. Vuot gan: Ngttai chua b~nh dung m()t tay nA.m co tay
ngl.ioi bf}nh, m(}t tay do cui tay dung ngon tay cai barn vao cha
dau roi vuot thee gan tay xuong, 1$.p l~i nhieu Ian. (hlnh 2-40)

H.2·40

g. Miet gan: Ngub'i b~nh duOi thAng tay, nguai chua b~nh
dung mc}t tay nAm co tay ngttai b~nhJ tay kia rniet vao cho dau
k.hien cha cho ay n6ng len. (hinh 2-41)

76
 f. X&t canh tay: N gt1ai b~nh duoi thing tay, nguai chira
b~nh dung m(}t tay nAm co tay ngt.tai b~nh, tay kia cha xat phan
canh tay tu du6'i len tren, dQl).g tac l~p 1,i nhi~u lan khien cho
tay n6ng len. (hinh 2-42)

4. NU'a d4u conh xuang cul tay bl thoat vt tri

(khuyu tay):
B~nh nay thuerng g*p a tre em do xuang c6 tay phat tri~n
chua hoan chinh, con non yeu n~n khi loi keo thAng thi de
lam
cho xuang c6 tay bj thoat kh~p, canh tay kh6 ho~t d9ng, kh6

77
 xoay vong. khong th~ co duoi.
each Chtra:
a. SLta thiing: Neu ng\lC1i b~nh bj c~nh tay phai thi ngttC1i
chua b~nh dung tay phai nilm canh tay nguC1i b~nh, dung ng6n
tay cai barn vao dau khap khuyu· tay, tay trai nt\m lay hai ng6n
tro va giua cua ngltai berth keo gian thing khl1p khuyu ra. (hinh
2-43)

'
H.2·43

b. Rut thing: tiep theo tren, nglteti chua ~nh dung mQt tay
an vao dau XU'ctng khuyu. tay kia nAm co tay nglloi b~nh sao cho
long ban tay htt6'ng Ien tren roi nhe nh~ keo thAng. Chinh 2-44)

H.2-44

c. Gia).t vai: Tie'p theo tren, ngt.teri cbita b~nh dung tay trai
nAm cung the v"i tay ngubi b~nh dgy co l~i den t~n vai. tay phai
dung ng6n cai day nh~ cui tay ngt.tbi b~nh. (hinh 2-45)

78
 d. Xoay tay: N gttai chua benh dung m(lt tay nAm tay phai
nguai b~nh, tay kia do cui tay xoay canh tay ngttai b~nh huang
vao trong (hlnh 2 .. 45), sau d6 l~i keo thitng thinh 2·47>. l~i dung
tay phai vuot theo chieu thu~n.
~
-...~-

H.2·46

e. Gian gan: Tiep theo tren, ng1.1ai chlla ~nh mQt tay nA.m
co tay ngliai benh, (chu y tong ban tay hudng xuong). mot tay

79
 him vao khuyu -tay vu6t xuong theo m~ng gan nhi~u lan. (hinh 2-
47).

Benh nay phan Ian la a tre em, khi bj benh thtrong kh6c la
do dau, khi tien hanh an ma phai chu y th\fc hien d(mg tac cho
nht? nhang.

s. Xu'dnc trQ cine tay hi thadng:

B-?nh nay thuang g~p a cac v~n d<)ng vien b6ng ban,
tennis, bai thuyen. Nguy~n nhan la do dung sue phan hoi qua lan
dan den t6n thuang phAn cang tay. Ngu'Cli b~nh cam thay ph§.n
cing tay khong co sue, dau nh(tc luc xoay c.S tay IE:ti cang dau
them.
each ch<ta:
a. Phep an: Nguai b~nh ng6i, ngttC1i chila b~nh mt}t tay
nAm co tay ngllai b~nh, dung ng6n tay cai ham vao chl> dau d@'
dinh vi tri, tay kia n!m cl.ti tay, tay cai an vao dau tren xuang
cAng tay. (hinh 2-48)

80
 b. Phep xoay: Nguai chua b~nh quay canh tay ngtJO'i b~nh
theo htt6'ng ngttgc vai minh~ tang them sue vao ng6n cai, I•p l~i
nhieu IB.n. (hinh 2-49)

H.2-49

c. Phep vuot barn: DQng tac nhu tren~ tiep theo, ngttb'i chua

81
 b~nh bii'm mqt ng6n cai vao ch6 dau~ con ng6n cai kia vua vuot
btfm tu tren xuong duoi. <hinh 2-50)

H.2-50

d. Xat cho dau: D(mg tac nhu tren, tiep theo ngttai chua
b~nh nrl.nh·cac ng6n tay ngitoi b~nh, con tay kia dung ng6n cai
xat va·:l ch5 d~u. rh~nh 2-51}

82
6. Kh8p xu'ong ei tay bi thudng:
B~nh nay phan 16'n la do khi te nga dung ban t.ay chong
xuong vdi l\fc qua m~nh khien khdp xi.tong c6 tay bi cha'n thuong.
Khi bj thucmg, co tay dau nhuc, hlc v4n d¢ng co
tay l~i cang dau
hon, khong the xoay kh6'p c6 tay, kh6 gi~t quAn ao .v.v .. Ngu'oi bi
man tinh th) kh6 cam do v~t. c6 tay mem o;)t khong co sac ....
CB.ch Chita:
a. Truoc he't nen phan doan xem c6 bi gay xu'ang hay
khemg sau d6 moi d~nh phep trj li~u. Neu khong c6 di~u kii?n
ch1:Jp X - Quang thi nen dung phuang phap kiem tra xuang co tay.
!_hinh 2-52)

b. Ki~m tra xttang co tay xem c6 bi gay ro rang khong.

(hinh 2-53)

83
 c. Phep !Ac co tay: Ngt.tai b~nh ngoi thing, duoi thing tay,
ngttai chua b~nh hai tay ntim lay co tay ngu'Cli b~nh hai ng6n tay
an vao c~nh lung co tay r6i Hie theo chieu kim dong h6 d~ gi0.m
can dau.

d. Rut co tay: Tiep theo dong tac tren, sau k.hi Ilic xong
thu~n the rut thing c6 tay ra. (hinh 2-55)

H.2 ..55

e. Vuot theo chieu thuan: Sau khi rut thi hdi co co tay
nguai ~nh, dung hai c~nh ng6n tay cai vuot len xuong phan gan
co tay ngubi b~nh. (hinh 2-56)

84
 H.2-56

g. Nh6m gan: Theo d(mg t~c tren, hai duoi co tay hai ng6n
tay cai barn vao c6 tay dung sue niin vtit vao trong. (hinh 2-57)

H.2-57

f. Phep gian gan: Tiep theo tren, lam cho phan h.tng co tay
duoi thilng, hai ng6n tay cai nhe nh~ re qua hai hen {tucmg phan
v<Ji each trim) l~p l~i nhieu Ian. (hinh 2-58)

85
 i. Cha vuot: Thttong dung cho ngudi c6 bieu hi~n dau ro ret.
Ngttoi chfla b~nh m<)t _tay niim lt1ng ban tay ngttai b~nh. tay kia
vuot m~nh tlt cui tay xuong c6 tay. (hinh 2-59)

H.2-59

k. Phep rut duoi ra: NgU'iJ'i chlla b~nh dung m<)t tay da co
tay ngt.toi b~nh, ng6n cai an vao ngay khd'p, tay kia nam ng6n
tay ngllai b~nh rut he theo hllO'ng len dau (hinh 2-60) l~p ·~i
nhieu 18n.

86
? . Khop xudng cii tay bj sung tru8ng:
B~nh nay phat sinh con g9i la bong gan, nguyen nhan la
do gan m~ch b! ngoljli thuang, khi huyet ngU'ng tr~, gan bi t.On
thuang. cho sling khi ifn vao c6 tinh dan hoi. Ng'ltai b~nh cam
thay dau nhltc, te b~i, khong c6 sue c1 co tay. Thudng thay a cac
v~n dong vien bong ban, tennis. vu cau hay b1 b~nh nay.
Cich Chfta:
a. Phep day: Ngttoi b~nh ngoi thing. nguoi chua b~nh dung
hai tay niim co tay nguai b~nh, hai ng6n tay cai chong len nhau
da'.y xat vao cho su'ng, l~p lE;l.i nhi~u 13.n. (hlnh 2-61)

H.2~61

87
 b. Phep vuot: Nhu dc)ng tac tr@n, dung sue vuot n~n vao
cho dau. (hinh 2-62)

H.2-62

c. Phep de: Ngt.toi chua b~nh chong hai ng6n tay cai de len
cho sttng. (hinh 2-63)

H.2-63

d. Phep danh: Ngt.1oi chua b~nh dung mQt tay nAm cac
ng6n tay ngtJoi b~nh, tay kia nA.m 1,i thanh quy~n, dung l\{c dam
vao ch6 sttng <hlnh 2-64) khien cho cha ay tieu dan di.

88
s. Hi tha'ng ear gan tay bl viim:
B~nh nay la do t8n thll<mg man tinh dan den. ThtJong phat
sinh a nhilng ngtJO'i lao d(lng thuang l;).p di l~p l~i mQt d{mg tac
v{li ng6n tay, co tay. Vi d\I nhu nhftng thQ' d~t, may, danh may,
nem b6ng, chdi ducmg cam, chai nh,c ... do thuang xuyen co giiln
khien cho he thong co gan tay bi ma sat li~n t\Jc ~o len chlffig
a
viem. B(> ph~n d~ phat sinh b~nh nay la ng6n tay ho~c c6 tay.
Ngttoi bi viem h~ thong CCI gan iJ ng6n tay thi khi co duoi rat kh6
khan l~i phat,ra ti~ng d<)ng "tung tllng" nhlf tieng dan nen COi.
g9i la "dan hU'ang chi" <ng6n tay dan). Khi phat b~nh luc dau chi
cam thAy ng6n, ce> tay hai cling, dau nhllc, luc co duoi c6 tieng
dQng nhtt tieng dan, sau d6 thi khong ho~t dQng cac ng6n tay
duqc va lien t1:1c dau nhuc.
each ChU'a:
a. Keo rut: Ngu-oi b(mh ng6i thing, ngltai chLJa b~nh dung
m¢t tay nilm co tay ngu'C1i b~nh, tay kia nim cac ng6n tay nhe
nhft keo rut ra, l(tp lf.li nhieu lin. (hinh 2-65)

89
 b. Phep diem: Ngu<.ti chua b~nh mt)t tay n~m co tay, tay kia
dung ng6n cai diem vao cho dau day nh~.

H.2-66

c. Day vuot: hai tay nlim tay nguai b~nh dung hai ng6n cai
day vuot m~nh vao cho dau. (hinh 2-67)

H.2-67

90
 d. Diem xoEin: Nhu d<?ng tac tren, nguai chua b~nh dung
ng6n cai diem vao cho dau r6i xoAn (xe~ veJ nhe nh~. <hinh 2-68)

H.2...&8

9. Hf thong co gin CC)nh xudng ci tay bi viim:

Nguai b~nh cam thay c~nh khdp XU'C1ng co tay dau nhuc,
ng6n cai khong the ho~t dc}ng c6 khi cd c~nh xu<Yng sau ccS tay ra
tha'y IllQt h'ilt cung nhu h~t d~u rat dau.
each chua:
a. Barn !Ac: Ngub'i b~nh ngdi thAng, ngttfli chua b~nh mqt
tay dung hai ng6n cai va tro (ho~c gifta) barn co djnh xltongca
tay nguoi b~nh, tay kia ndm bon ngon tay ngllai b~nh, roi Mc
theo chieu mui ten l~p l~i nhieu 10.n. (hinh 2-69)

b. Day vuot: Nguoi chua b~nh dung mQt tay nAm ngon tay

91
ngui:Ji b~nh, tay kia dung ng6n cai day vuot c~nh ce> tay li;tp l~i
nhieu lan. <hinh 2~70)

92
 Chlidng Ill
PHANNG\fc

1. Tin thu'dng ph.Cn ng1J'c (tuc ng1J'c, su'cln).

Thuc}c rn)i tht.tdng cua Trung y, b~nh tuy do 11:J'c tac dqng
ben ngoai nhll'ng lam cha bi khi trong ngl:l'c ma sinh ra n9i
thucmg. ThuC1ng thay a nhung ngub'i d!y xe, ganh g6ng, cit v4t
n~ng, nhay, the thao, vo thu4t... Khi be sinh ra u huyet, kinh
mfiich bj tAc ma lam cho dau dan. Sau khi bj b~nh thi khi tho,
khi ho d~u dau ran, ngtteri b~nh thuang khong dam tho sau.
Cai.ch chiia:
a. De huy~t Hoa Cai: Ngtlai b~nh nAm ngda, nguai chfta
b~nh dttng tntac m(>t hen vai, cheo hai tay de vao vung huy4}t
Hoa Cai, sau khi de thi dc1 m~nh len. (hinh 2.. 71)

b. E>ay vuot: N guai chfta b~nh mci hai tay diy vuot sang hai
ben sU'an ngttC'.Ji b~nh 4-5 Ian. Nen dung sue cha d~u. (hinh 2.. 72)

93
 H.2-72

z. Dau thin kinh ki su'an:

B~nh nay la giua m<?t hay nhieu ke sucrn dau nhuc, luc ho,
hAt xi hay ho hap thi cang dau. B~nh nay chia lam Nguyen-Ph<'it-
Tinh va Ke-Phat-Tinh. Lo~i tntdc la thuang phat sinh sau khi bi
cam cum l~i nhi~m d(>c. Lo~i thu hai thuang do phan xuang sttcm
b! t.On thuang, ng-Vc b! chan d(>ng ma ra. Nhat Ia v~n dQng vien
nem ~do di.tng l\fc qua m~nh, tu the khong dung thuang de sinh
b~nh nay. An ma chi thich hgp ttj li~u cho lo~i dau than kinh ke
sllcm Nguyen-Phat-Tinh.
C'ch chita:
a. An ke suan: Ngttai b~nh nitm nghieng, nguoi chua b~nh
dung ben git.tong, an vuot vao cho ke stJbn dau voi h!c hai m~nh
va deu. <hinh 2-73)

94
 b. Day va an: Neu b(> ph~n ht dau l~ch sang phia sau thi
nguai b~nh nAm up l~i nguai chua b~nh dung hai tay cheo l~i an
va da'y vao ch6 ke sucrn (hinh 2-74, 2-75). Dung sue nen deu, toe
d<) ch~m. l~p l~i nhieu Ian.

H.2 ..74
I

95
H.2-75

96
 Chudng IV
PHAN BlJNG
•

1. Dinh dau d~ day:

_ Dau d~ day con g<?i la dau khoang d~ day, lam sang rat
thuang thay. Nguyen nhan phan Ian do an uong khong dieu d{>,
b~ han ta, a.n thuc an l~nh, uong nhi~u an nhieu ho~c trong lbng
phien mu(m ddn den khi huyet ngung tr~ khong thong. ho~c do
d~ day hu nhugc, len xuong that thuO'ng .... Nguyen nhan gay
b~mh rat nhieu ma bi~u hi~n b~nh ly cling khong dong, thttong
c_hia lam hai lo~i lcrn la hu chung va th\(c chting.
Ngttcti" bi tht!c chung thi bt:1ng dau, an khong ngon, mlia
chat chua, ch6ng m~t, buon non. Nguc)i bi hu chU'ng thi dau ram
ran, khj a.n thi can dau c6 hdi giam.
each ch\ta:
a. Di~m huy~t, xoa vuot: Doi vdi benh dau d~ day thong
thuang thi ngt1C1i b~nh nilm up xu6ng, ngu'oi chtta b~nh dung mQt
hen, dung ng6n giua va ng6n ap ut di~m vao huy~t Cach Du
k.hoang mc}t -phut, sau do cha xat phan lung tu huyet D~i Chuy
den dot xuang th(( 12~ l~p l~i nhieu tan cho c6 cam giac nong len.

H.2-7.6

97
 b. An rung, dam rung: Nguai b~nh nlim ngi/a, ngllC:ti chua
b~nh dung mQt tay an vao khoang h1=1ng, ngon tay di~m d~u vao
huy-?t Dan Trung, c~nh chuang ban tay a1n vao huy~t Trung Quan
roi rung nh~ len xuong ( hinh 2-77). Sau d6. dau ngon tay chuyen
xuong den huy~t Trung Quan dung ngon tro va giua dam nh~ vao
huy~t Trung Quan, giu ci day vai phut.

Neu hj dau ro ret thi dung thu phap sau.

c. Phep dam di~n: NgttiJi b~nh nilm nglia, ng1.1ai chua b~nh
dung ng6n tay tro va giua hgp I~i diem vao huy~t Trung Quan
cho de'n khi cam thay ho~c nghe c6 tieng d<)ng trong b~ng thi
dung. Chu y khOng nen qua sue, sue can quan binh. (hh1h 2·78)

H.2·78

d. An xoa hl:lng: Nguai chua b~nh dan cheo hai tay lay

98
huy~t Trung Quan lam trung tarn. an xoa phan b~ng theo chieu
kim dong ho (hinh 2-79>, dung sllc hai ~nh, sau khi tien hanh
xong cac thu phap tren thi nen dung thu phap an xoa nay. rat
thich hqp cho nguai bj dau d~ day hu chttng.

e. Day phcln b~ng: Neu ngttai b~nh thUQC tht!C chltng thl ap
d1:1ng thu phap nay. Ngliai chua b~nh ma hai tay. hai c~nh ng6n
tay cai hqp vao an huyet Trung Quan, ]l:fc hudng vao trong day
xuong vung b1:1ng du6'i, 11}.p l~i nhieu M.n. <hinh 2-80)

H.2·80

g. Dam huyet Tue Tam Ly: Bat ke h! bu chtlng hay tht1c

chung sau khi hoan tat cac thu phap tren deu phai~ dung them
thii phap nay. Ngttai chila b~nh dung hai ng6n cai hgp l~i dam

99
vao hai ben huy~t Tue Tam Ly de di~u chinh cong nAng d~ day.
thinh 2-81)

H.2-81

2. Binh sa d• day:
B~nh nay rat thtti1ng thay, tri¢u chung cua 116 la sau khi
an thay bl;Jng tru6'ng len, d~ day dau, nguoi b~nh dan ddn gay
yeu. Neu ch1:1p x - Quang thl. c6 th~ thAy Vl tri cua d~ day sa
xuong ducri, lt!c ding cua d? day giam di.
B~nh nay phan ion la do the chat suy nhuqc ho~c b~nh lau
ngay lam tieu hao nguyen khiT san h~u khi huyet qua- suy l~i
them m~t nh9c qua do ma ra. Ho~c c6 the do v~n dqng qua st1c
sau khi moi An uong no, khi luy~n vo do bu(lc dai hang qua lau,
dan dan tntang lJlc cua d~ day giam xuong dan den sad~ d4y.
each chU.:
a. Di~m vao Trung Quan: Ngubi b~nh nhm nglla,. nguai
chua b~nh-dung ng6n tro, gifla di~m vao huyet Trung Quan, ng6n
giua hai co cho hai ng6n bAng nhau, dan dAn tang them slic, den
khi nghe hrn)c cam thay trong h\}ng c6 tieng dqng thi dung (hinh
2-82)

100
 b. Vuot huy~t Chuang Mon: Ngt.tai chtla b~nh nlim tay
thanh niia quy~n (co hai dot ng6n tay l~i), ng6n cai huang len
tren, vuot hai c~nh huy~t Chuang Mon, l~p l~i nhieu 13.n (hinh 2-
83)

c. An rung huy~t Trung Quan: Ngttai chi1a dung ch1.1ang m(lt

ban tay an va rung huy~t Trung Quan, kich d(mg d~ day, thong
khi <hinh 2-84)

101
 H.2 .. 84

3. Ruqt dinh sau khi mtl:

Sau khi mo,
co khi ru()t dinh l~i lam be tile dttong rw}t,
nguoi b~11h thay dau nhtt dao c~t hie phat tac, sau can phat tac
th! co hai giam, co nguO'i b~nh dau lien tl;)c. ngay cang dau them.
C'ch chita:
a. Dam rung: Ngttt1i b~nh nAm ngita. ngu'Cti chii'a b~nh dung
mQt hen dung ngon gifta m<)t tay diem vao cho dau, sau d6 rung
xuong. toe d(> phai nhanh. lgi d\.mg ltjc rung ct.la thanh rw)t de
lam giam can dau va lam long cho dinh. ho$.c c6 th~ dung ng6n
tr6 va giua hqp l~i dam vao nai dau. (hinh 2-85)

H.2·85

b. Day vuot: Sau do ngttai chua b~nh dung m()t tay an vao,
tav kia de len phan 11.lng co tay vuot theo hucmg mui ten, tit nh~
de~n m~nh. 1'=1c deu, li)p l~i nhieu Ian. <h1nh 2-86J

102
 c_ An vuot: Tu the nhtt trtJoc, dung hai tay an vu6t cha dau
(hinh 2-87)

~ ~ ~;;.-.----
); "

H.2·87

4. Bf nh ia chay:
B~nh nay la d~i ti~n Jong, so~ Ian nhieu. Tay y g9i la viem
ru<)t cifp n1an tinh. Doi vai b~nh nay, dung An ma co hi~u qua
nft cao.
Nguyen nhan b~nh nay nft nhieu. B?nh ngoiti bj tac d<;>ng
cua han thap. thli' th~fp. thap nhi~t. ben trong thi do an uong
khong dieu d(> ho?c iin thuc an uhit§u ch~ft dau .v.v .. Ngoai ra ty
v·j suy nlntqc, n1~ft chtic nang tieu h6a, trung khi khong du ... cung

.103
 co the dan de'n ia chay. Viem ru(>t cap tinh thi chua de han, neu
lau ngay trd len viem ruqt man tinh thi rat kh6 tr!.
each cbfta:
a. Xoa Ngh~ch: NgltO'i b~nh nAm nglia, nguO'i chua b~nh dan
cheo hai tay, xoa an vao bt;mg theo chieu nguqc kim dong ho, l~p
l?i nhieu 18.n cho nguai benh cam thay d~ chju. (hinh 2-88)

b. An de: Nga.tai chua b~nh dan cheo hai tay- de vao vimg
ron ngt.tO'i b~nh. L1;1c de hcri m~nh, den mQt de} siu nhat djnh de
nguai b(mh c6 th~ chju duqc. Chinh 2-89 >
·~~
~Ir u;,;)
\ ~ --;;~~·-),~"' 1\1 /

'VIG>
' - - \ .• I - \J,.

«LI~/~-----=
'~J
H.2-89 ""' .

c. Phep nAng: N guO'i chua ~nh de hai tay nai bt;Jng nglleti ·
benh
. ' de den mot . thi d9t nhien nang hai tay Jen,
. luc .nhat dinh
lqi d1:1ng ll;l'c co gian Cdan hoi) cua phan h\mg ma dieu chinh cong

104
nAng cua d~ day. (hinh 2-90)

s. Jlinh bi ia:
B~nh nay la di d;;ti ti~n khong dtt<Jc ho~c thai gian di rat
lau va kh6 khan.
Tuoi gia sue yeu, trung khi khong du, phAn tuy khong ket
kho nhung do sue bai tiet h~n che nen may ngay kh6ng ra, luc di
cau rat kh6. . .
each chita:
a. Xoa theo chieu thu,n: N gu'oi b~nh nlm ngita, ngt.tai chrta
bf?nh dung hai tay an vao vung ron ngttoi b~nh xoa theo chi~u
kim dong h6, l~p l~i nhieu Mn. (hinh 2-91)

-----·-~'""'1.'
'

·-
•. Dau lun1 va so each tri dau lung:
Dau lung (thA.t Jung) Ia b~nh thttang thay. Hi~n t~i pht.tcm.g
phap phan Io,i dau h.tng chtta thong nhat, t~m thai quy ve cac

105
lo~i sau.
- Ngo~i thuang: Do ton thlfang cap tinh, man tinh phan
tha.t lung .....
- Cac chU'ng viem do phong han vA cac chung co tinh thoai
h6a khop xllong.
- Do lao d9ng ho~c ng6i lau· ma tu the k.hong dung.
- Bi sU'ng, h~ch trong tuy s6ng lung.
.. Cac b~nh con l~i nhll bj roi IO{\O dinh duong, cot chat
ho~c bifmh ph1:1 khoa, ket s~n a duang bai tiet, viem h~ thong
sinh d1:1c man tinh ....
Chua dau thAt lu'ng bhng An ma neu khong thich hqp
khong nhung khong giam b~nh ma con lam cho b~nh tinh tram
tr~mg them.
Thu phap An ma chffa dau lttng c6 10 thu phap sau.

H.2-92

a. Day vuot: Nguai bt?nh ngoi tren ghe xoay lttng v~ _phia
ngu'i1i chua b~nh, ngttai' chua b~nh dung hai tay an vuot hai phan
c~nh lt.tng theo chieu mui ten, ·t~p l~i nhi~u hin cho nguai b~nh c6
cam giac nong.(hinh 2-92)

106
 .Trong qua trinh day vuot, nen phoi hgp vcri phep diem vuot
(hing 2-93), dung hai ng6n cai diem vao huyet Th~n Du sau do
vuot xuong de tang tac d~ng.

H.2·94

Tiep theo, vuot phftn thAt lung (hinh 2-94). Ngu'iri b~nh
ngoi thAng ~o~c nlim, nguO'i chtla b~nh dung hai tay an xoa phan
b1:Jng, trc;mg di~m la a cho dau (hinh 2-95), sau do xat dQc theo
doc nwch ltheo song lung) de khai thong doc m~ch (hinh 2-96).
Sau cimg. ngu'cri chua bf:nh dimg m9t. tay xat huy~t Th~n Du
khie·n cho ay c6 cam giac cang ,len.

107
 H.2·95

H.2·96

b. Xoay vong: Ngl.fai b+nh nhm ngita, co goi l~i, ngttC1i chua
b~nh dung iJ m(>t ben, m9t tay barn vao vai, mi)t tay d<J phan goi
roi xoay vong theo chi~u ho;)c nghjch chieu kim d6ng h6. Can chu
y ll:lc d9 va toe dQ phai deu va thich hqp (hinh 2-98, 99, 100). Khi'
xoay, luc dau th1 vong nho, sau l"n dAn ra.

108
H.2~98

109
 H.2-99

c. Keo xoay: N gucri b~nh nilm up, nguoi chua b~nh dung
m(>t hen, m9t tay an vao thiit lung, m{>t tay da phan dau goi vlia
xoay vi.ta keo. (hinh 2-101)

110
 H.2 .. 101

d. E>Ay keo: Nguai b~nh nhm ng\ta, goi phai co len, ngueri
chua b~nh dung hen trai, tay phai do vai trai, tay trai da vai
phai ngttb'i b~nh da'.y nghich hudng .v(1i nhau theo hinh mui ~n
(hinh 2-102)

H.2-102

e. Rut An: NgttO'i b~nh

nAm up, nguoi chua b~nh mc)t tay An
vao lttn.g, m<)t tay nAm nai mtit ca c<S chan ng\ioi b~nh be rut len
phia tren, xong b~n phai r6i rut hen trai, d{mg tac phai d~u, ll;fc
phai binh. (hinh 2-103)

111
 g. Keo hinh chu th~p <+>: Nglitti bt?nh ngoi tren git.tang, hai
ban chan d~t vao bl;)ng nguO'i chila b~nh, hai tay dan cheo hlnh
cha th~p (+ >~ ng\.iai chua b~nh dung doi di~n, nA.rn vao hai cc> tay
dung sue keo <hinh 2-104). Hai tay nguai benh dan cheo hinh cha
th~p la. de t~o Ive keo duc;tc deu va di~m tac d1;1ng la a duang giua
lttng.

H.2-104

f. Be uon thing: Nguai b~nh ngoi thing, nguai chua b~nh

dU'ng mc)t hen sau htng nguai b~nh, tay trai choang qua phan
ng\!c nguoi benh, dung eo trai ap sat vao hOng phai ngttai b~nh

112
roi dung sue be uO'n ra, sau do thi doi ben (hinh 2-105). Luc tac
ch.mg cua thu phap nay rat m~nh, nen chu y cho chinh xac, deu.

H.2-105

i. Vo day: Ngu-ai b~nh dung thAng tren giuC1ng. ngttoi chf1a

b~nh dt1ng a sau lung, sau d6 dung hai tay vo vao hai vai ngu(fi
b~nh (de phan tan. sue chu y cua ngttO'i b~nh), tiep d6 keo hai .!-SY
xuong vimg thAt lung roi day m~nh that lung (eo, hong) nguai
b~nh ra phia truO'c (hinh 2-106). Luc .nay do quan tinh ngtlai
b~nh se ngt)a ra sau nht.tng do I1;1c day cua nglt<ri chU'a ~nh phia
tnlac nen ngttoi henh se up tren giuang. Ngttb'i chila b~nh phai
chu y dung 11;1c .nhanh, kheo leo, khong nen qua m~nh h~c qua
ch~m.

113
 /,!9~~
~~-)~~
::J
H.2-106

. L
k.Vo chong tay hinh chu th~p: Ngttoi b~nh dU'ng tren
giuang. ngu'ai chua b~nh dung m(>t b~n gid tay trai Ien, tay phai
h~ xuong. Dau tien VO nh~ roi hai tay dong thai thay d6i tay phai
VO phan vai, tay trai va
phan b~ng ngttO'i benh, do l\)'c tac d{mg
cua tay phai, ngtt(Ji b~nh se thu~n t.he up xuong giu'ong (hinh 2-
107 J. Luc thvc h i~n dt)ng tac phai nhanh~ kheo lea. Do hai tay
thay d6i dQng tac nhU' hinh chff th~p nen c6 ten g9i nhu v~y.

_0
-ft\;~···..
. ·~ l ··'

. . \
~
\ --- --

l. Nang lion thing: Nguai b~nh hk dau ngoi thAng, ngttoi

chua b~nh dt1ng m(tt ben, m(>t tay dd phan hl:lng, m(>t tay do
phan lting nga ra sau (hinh 2- 108), than va dau nguai chua b~nh

114
asau lung ngu'ai b~nh d~ ti~n dung hJc (hinh 2-109>. hai d<)ng tac
nay phai lien t\)C va yeu cau c6 St! hqp tac cua ngttai benh. Neu
thljc hien tot thi c6 Jue cam thay hay nghe tie'ng dqng (1 dot
Xl1<1ng lt.tng.

H.2-108

7. Btnh thu'ong c:i'p tinh that lung:

ThAt loog la be} ph~n c6 d() ho~t dong rat Ian trong co the,
dong thai cilng Ja nai rat de bj thttcmg t6n. Vi d'=1 nhu trong lao
d{mg san xuat, d~c bi~t la khi nang v~t nc)ng, cui lung nhieu ma
tu' the kh6ng dung, dung sue qua muc, ho~c bj hen ngoai va ch~m
de
IDl;l11h VElO, cac mon th~ thao .v.v .. deu dan den lam thuang
t6n vung thi4t lttng. Neu bj thucm.g khong n~ng thi c6 the sau
may gio ho~c may ngay ccm dau se giam lthong thuong lit b~ a

115
phan mem cua thAt lung). -Neu b! thu<1ng n~ng. nhat la vung
kh6'p xuang hen trong thl rat dau don, ngtibi b~nh khong th~ cui
lung hay xoay k.hop hon~ .....
each chUa.:
Dung cac thu phap an, de, nAn~ lien t1:1c nhau. Nguai b~nh
nttm up tren giuang, ngttai chfta b~nh an ca hai tay vao cho dau
dung sU'c de xuong den m()t mt1c nhat dinh roi bat ngb nAng len,
lQ'i d~ng ll!c phan cua ca gan, phan mem, thLit lung cua ngll'b'i
b~nh de dieu chinh. <hinh 2-110)

•· T6n thu'dng cd lun1:

Ca lung chu yeu la chi vung thAt lt.tng va mong. T6n th1.ta11g
ca lung chii yeu la do lao d()ng trong thai gian lau dai ma tu the
khong dung, nang vit n~ng mt}t ben, thuang xuyen cui lung de
lam vi~c ... t~o nen ton thuong, thAt lung dau nhuc, te b~i. ho~c

116
la do sau khi bi t6n thttdng lll'ng c(p tinh ma khong dieu ttj den
noi den chon hay phan thi\t lll'ng thuong xuyen bi ton thuong
.v.v .. Ngt.tbi b~nh cam thay m{>t ben ho~c hai hen thAt lung dau
nhuc. hoJ:tt d<;mg kh6 khan, luc thtti tiet thay d6i l~i cang them
dau.
Cicb ch«a:
~-Barn n~n: Nguoi b~nh nAm up. ngttcri chita b~nh dUn.g
m{>t hen, hai tay Ve n~n phan Cd lung. l~p l~i nhieu lan. (hinh 2-
111)

H.2-111

b. An vuot: Tu the nhli tren. ngttoi chlta b~nh, hai tay an

vuot vao ca lung, l~p l~i nhieu lan cho vimg ay n6ng len. (hinh 2-
112>
Hai tay an vuot tit tren xuong, thing den xllcmg cimg, l~p
l~i nhieu ldn. (hinh 2-113)

117
 H.2-112

H.2-113

c. Dam diem: Tu the nhu tren, nguO'i chua b~nh dung hai
ng6n tay cai diem vao hai hen huy~t Th~n Du, khien cho ay c6
cam giac moi. (hlnh 2-114)

118
 H.2~114

9. Binh ii dot: xudng 8"ng:

B~nh nay thttC1ng thay iJ nhttng ngt1ai thud'ng xuyen ganh
vac v~t qua n~ng, elf t~, nem t~ ma tu the khong dung khien cho
ke d6t xuang seing, nhat la phAn duai cung <ke cac dot xuong
lung 4,5) bi t6n thuang d¢t xuat lam cha vung tha.t lung m!t kha
nang ho~t d{mg. Neu bj gAy d6t xuang song thi cang nguy hiem.
Ve lUa tuoi, b~nh nay thub'ng phat sinh a tueii thanh nien. trang
nien. Han m<?t nlia so ngttai b~nh la nhung nguai lao d<?ng bAng
sue lVc ca blip, nhung v~n d<?ng vien, dien vien vo thu~t cung bj
khong it
Tri~u chung phat b~nh dau tien la dau tu th!t lung tra
xuong vung chan. Chan thuang dau nhuc a mc)t ben dui, sau
xuong dau goi r6i bAp chan. Luc ho hay hAt xl hai, hay dung sac
bai tiet (d~i ti~n, ti~u ti~n) thi l~i cang dau n~ng them.
each cbua:
Do muc d{> b~nh cua tling nguai khong d6ng nhau cha n~n
khi tr1 li~u khong nen qua gap ma nen chia tung giai doan dg tri
li~u. · ·

119
 a. Uk chan: Ngttdi b~nh nh.m nghi~ng, m¢t tay gie1 len
tren. m9t ngu'oi ph1:1 giup d~ do m{>t hen than tren, nguai chua
b~nh tiung mot tay nlm phan mAt ca chan, tay kia do phan
mong ngliai b~nh lam diem t\fa. Hie xoay chan theo chieu ho$c
ngh!ch chieu kim dd11g ho, l~p l~i d{mg tac nhieu Ian d~ gian.
long cho dau. Chinh 2-115)

H.2·115

b. Rut chan: Tu the nhu tren~ ngttai chua b~11h h3i tay om
chan, goi nguoi b~nh, dung cho (cui tay) ttja vao vi.mg mlit ca
nguC1i b~nh keo chan· thfing ra, ngveri giup da phia than tren
dung ll!c ngt.tgc l~i. (hinh 2-116)

H.2-116

c. Day vao: Tiep theo tren, giu than tren nguoi benh co
djnh, ngt.ttri chrta b~nh dung m{»t tay dl mong, tay kia day goi
ngucri b~nh. Thu phap tu m¢t den 3 la giai doc;in tr~ li~u d~u tien,
neu c6 tac dl;Jng tot thi nen ap d\lng cac thu phap tiep theo (h\nh

120
 d. Rut Mc: Ngt.t~i benh nAm up, ngttai g1up dung tay do
du6'i nach ngttai b(mh. nguai chtla benh dung mt)t tay an vao
hong, tay kia do goi ngttai b~nh vua Ilic vua rut, ngttai pht:t giup
dung sue nguqc l~i (hinh 2-118)

fjJ
e. LA.c xoay vong: Nguai b~nh nltm nglla co goi, nguai chU'a
b~nh an vao vai ngttb'i benh. m{>t tay do goi roi xoay vong theo
chieu ho~c Ogl1t;JC chieu kim dong h6 (hinh 2-119) SaU d6 VUOt
phan lung nhu hinh 2-120.

121
 H.2 .. 119

g. Keo rut: Nguai b~nh n~m ngU'a, hai chan duoi thdng,
ngui.ti chua b~nh dung m¢t tay da goi, tay kia da g6t chan nguai
b~nh, dung sue keo rut thAng l~n (hinh 2-120), sau do xoay vuot
phan thii t I1.1ng.

H.2 ..120

10. Binh thoat vi khop xudng .Ong lung:

B(!nh nay thuong phat sinh iJ tuoi thanh thieu ni~n do
nhin t6 phat dl}c chua day du (tien than bat tuc) ho~c bj ngo~i
thuang vung khap song lLtng Cthll'ang la phan du6i gAn xttong

122
cung). Ngucri bi b~nh earn thay dau nhuc pb.9.n that lt.tng dt1ai.
nguai bi n~ng thi dau ca hai hen c~mh chin. Khi dang lau mt}t
cho, di duang xa ho~c lam vi~c phai dtrng thing th1 hong dui
cang dau han, nen nfim nghieng nghi ngai thi can dau co the
giam dan. d nguoi bi n~ng thi c6 the thay phan thAt lt1ng c6 cho
lorn ho~c c6 duetng v~ch ngang. Dung X - Quang chin doan thi
thay ding An ma chi ttj li~u co hi~u qua doi vai ngt.1ai bi thoat
kh6'p song lung v6'i mU'c de) nh~ ma thoi.
each chita:
a. Thu phap chuan bi: NgtJ'oi b~nh ngoi thing, ngu'bi chua
b~nh dung a mi)t hen phia sau, m<)t tay om hf>ng ngU'O'i b~nh, mot
tay do vao d6t s6ng bi thoat. Chu y la phai bie't ch&.c chi.n vi tri
cha' dau qua tia X - Quang.

H.2·121

b. Nang uan thling: Nguoi b~nh nhm nglia ra sau, nguai

chua b~nh dung b() ph~n cui tay, tay phai ming uitn thing phAn
that lung nguoi b~nh, tay trai thi do dung lt!c phan l~i d~ cho dot
xttang bi thoat vj tro v~ nhu cti. <hinh 2-122)

123
 H.2·122

.1.1. Cic chun1 tang hqp v' cd gin:

B~nh nay phAn 16'n phat sinh a tuoi trung nien tres Ien, de
chi chlffig dau nhuc man tinh (J l11ng, mong, chan. Do cac be} ph~n
ay bj ton tht.tcmg !au ngay khien cho phan ca gan ho~c cac phan
mem cho ay b! s11ng; u huyet t~o nen dau nhU'c. B~nh nay thttang
phat tac trc1 di tres l~i, hay co gi~t, c6 khi thay v~t ket. ct1ng nho
a cho dau. Trung y cho rAng chu yeu la do phong han xam nh~p,
k.hi hu huyet tr~, kinh m~ch khong thong ma dan den b~nh.
NgttCli bi b~nh n~ng thi kh6 cui lung, kh6 da chan Ien, di I~i kh6
kha.n, th~m chi mang giay va cung vat va. Ngt.tai b~nh tht.tO'ng
nAm nghieng, co minh cha dau de lam dju cdn dau. Ph~n thAt
lung dau ca hai ben, kh6 cU' dc)ng. Nguai b~nh n~ng c6 khi phEii
chfta den vai thang vai nam.
each chita:
a. N(ln nang: Nguai b~nh nAm up, nguai chua b~nh dung
m()t ben dung hai tay n~n ve nang hai hen huy~t Th~n Du va
M~nh Mon (hinh 2-123)
b. Cha xat: Tu the nguoi b~nh nhu tren, nguai chua b~nh
dung hai tay cha xat huy~t Bat Lieu, chu y sue ch'u d~ng cua
ngt.tai b~nh (hinh 2-124>

124
 ---;
) H.2-124

c. Di~m huy~t: Nguai chua b~nh dung hai ng6n tay cai
diem vao cac huy~t Khieu Dugc, Hoan Khieu, P}\ong Thi, Thlia
Phu, Uy Trung (hinh 2-125)

125
 H'.2·125

d. E>Ay xoa: Tu the nhu truck, ngttbi chfta b~nh dung hai tay
xoa phan sau mOng, dui tu huy~t Thua Phu thing den got chan,
l~p I~i nhi~u lan (hillh 2-126)

-) --~,..."

i~ I \ ,f'fJ
-;q, ' I

1~; }).dp 1\ \
I

. \ ~ '\:-:--/,,,-~ / I
' ,)(~
-·' '/ . ! I l(J'
.
f ·'
· ,j
c·..·--1I I•

/J)J/
H.2·126

~////~

e. Vu6t cha: Nguai chfta b~n.h dung h~i tay vuot tu huy~t

126
Thua Phu d6n mi{t ca chan, l~p di l~p l~i nhi~u lan cho ngui:fi
b~nh c6 cam giac de
chiu (hinh 2- 127)

H.2-127

1.z. Bfnh khBp xuan1 chiu, xu'dna hong bi chclng,

lich:
Neu vung mong ho~c vung xucmg cung bi ll;.tc tac dt}ng trvc
ti€p vao se t~o nen ton tht..tang vimg kh~p xt..tang ch~u lam cho n6
b! chuy~n d(mg l~ch. Neu b1 ngo~i thllang ro rang thl khO'p ch~u
se rat dau, sttng to, luc dang thing hay co du&i phAn hong Jung
thi l~i cang dau them. Neu khO'p ch~u b1 thoat vj mt?t nlia thi
cang dau khoc li~t, phan chan rat kh6 Clt d(>ng.
Cach Chua:
a. Nguai b~nh nAm up, ngt..tcri chua b~nh dung m(>t ben, hai
tay bcit cheo an vao cho dau sau d6 tang them sue de m~nh vao.
(hinh 2-128)
b. Tiep theo thu phap tren, dung sltc de vao cho dau lien
t9c. Sau d6 vita de ~nh vita bat nga buong tay de lgi d1:1ng l\fc
phan ma lam dju ch6 dau <hinh 2-129)
Nhung thu phap tren phai dll~c th\fc hi(!n lien t\)c, m~nh
va kheo leo khong duqc chan chit khi tien hanh cac d{mg tac, c6
luc b~nh nhan rat dau ddn nht.tng khi xong d¢ng tac th! kh6'p
Xu'dng da du~c tro l~i binh thu'O'ng. Neu lam m¢t lAn ma khOng
hi~u qua .t.hi nen lam ·~i.

127
 '

H.2·128

1.3. Bau tb'n ldnh t9a:

Nguyen nhan dAn den dau than "kinh tga rat nhi~u. Theo
phttang thuc phan Io~i dau hong, dui, c6 the chia lam b~nh than
kinh tQa do~n tinh va benh dau than kinh t9a. Than kinh t.Qa
do~n tfnh bao gom, dau lung, dui, t6n thttang khap xucm.g, viem
.V.V .. Dau thin kinh tQa la ggi chung cho ke dot xuang song dQt
nhien bi dau hay k.hap xuang bj ngo~i thttoug .....
Theo lam sang, dau than kinh t«;>a la chi chung b~nh dau

128
nhuc mc}t hen mong di.Ii, ngtJ(fi b~nh khong th~ ng6i xom7 cui
lung, du6i th!ng chan.... L~i c6 khi bi anh hud'ng cua thai ti~t ma
b~nh cang n~ng them.

Ci.ch Chua:
a. Diem huy~t: Nguoi b~nh nA.m up, nguoi chua b~nh dlln.g
ffiQt ben. m(>t tay do vai. mc}t tay CO ciJi tay, dung dau Ci.ti tay
diem vao huy~t Haan Khieu, Tr~t Bien, sau do dung ng6n cai
diem vao huy~t ThU'a Phu, Phong Thi~ Vy Trung, Thien San (hinh
2~ 132)

H.2-132

b. Om vuot: Tu the nhu tren, ngtiai chua b~nh. hai tay

Ch':Jm vao hen mong nglib'i b~nh dung SUC VUOt, Bil khien cho Cho
ay c6 cam giac n6ng Jen. (hinh 2-133)
c. Miet. n~n: Tiep theo tren, men theo c~nh di.Ii sau miet7
n~n xuong bAp chan. <hlnh 2-133>
d. Day xoa: Tu the nhu tren. ng11oi chua ~nh dung mQt tay
an vao phan hong ngttai b~nh, tay kia xoa, cha theo c{lnh sau dui
khien cho cha ay n6ng len (hinh 2-134)

129
180
 Cbudng VI
~ ,..
PHAN CHAN

I. Xtidng binh che m'm (bl nhuyin hoa).

B~nh nay tht.tang phat sinh ii nhitng ngtfai ma cong vi~c
lao d(mg doi hoi phai di nhieu, dttng nhieu nhu ngtti:Ji ban hang,
giao Vien, nhan Vien lao cemg, Cong nhan d~t ho~c 0 v~n d()ng
vien VO thu~t, xiec, t~p ky .... ciing thuang thay. Phan xttcmg banh
che c6 the n6i lan6 khemg chi anh ht.tang den thanh tich thi dau
CUa V~Il d(:mg Vien ma cfmg CO the }a nguyen nhan ket thUC CuQC"
dai v~n dQng vien cua minh. Ngttai b~nh cam thay phan dau goi
dau d6'n va khd'p xttang goi mem ra, luc co dul>i thi cang dau, d~c
bi~t la khi ng6i x6m ho~c len xuong cau thang thi cang dau
a
nghiem tr<;mg hC1n. Khi kiem tra thi thay rhng xuang banh che
va xung quanh c6 di~m rat dau khi an vao.
each chita:
1. VAt ep: Ngliai b~nh nam ngt)a. chan duoi thing va bu6ng
long, ngu'ai chua b~nh dang mc}t hen, hai ng6n tay cai xep chong
len an m~nh vao phan dt.tai xt.tcmg banh che de
lU'U thong mau iJ
vi.Ing ay (hinh 2-135)
2. Barn nang: Ngttai chua b~nh dung mc}t tay ham trc;m vao
khap xt.tang banh che roi nang nh~ len phia tren de thong huyet
m~eh vimg ii.y (hinh 2- 136)
3. Day xoa: Tu the nht.t truck, ngu-oi chua b~nh dung mi)t
tay nAm vao phan mAt ca chan ngttbi b~nh. tay kia dung chuong
cta'y xoa xt.tang banh che, l~p l~i nhi~u Ian (hinh 2· 137)

131
t-\.2-135

132
 \
~
~\ I

H.2-137

11. Tan thudng day Ching philn a'i:

- Khdp goi la khap xu'ang ho~t dqng chu yeu de di. dltllg7
ch~y, nhay cua ca th~. Tinh on djnh cua n6 la do c6 h~ th6ng day
a
chhng hai c~nh trong, ngoai va h~ thong day chAng hinh chu
th~p (+) phia tru'd~, sau.
H~ thong day chfing khi b! t6n thucmg hay dut, long deu c6
anh ht.tang den tinh on d}nh cua dAu kh{tp goi. B~nh nay thttbng
thay a nhung cong nhan quet d9n, v~n dt}ng vien bong chay. VO
thm}t.v.v .. ho~c khi ch~y nhanh bi vap te.
Khi dau goi hoan toan duoi thAng thi day chh.ng phia ben
trong ciing cang hoan toan, neu bi ngo~i lvc tac dc}ng vao thl rit
d~ b! ton thucmg. Vi d~ nhu hai nguai va ch~m khi da bong hay
dang ch~y b! te .... d~ude dang gay len ton thucrng.
Sau khi bi thuang, nguai b~nh cam thay dau nhuc, cho b}
thuang sung len, ducri da c6 t1:1 mau ham, luc ho~t d¢ng khap goi

133
l~i cang dau, hay cogit1t. Tn1{1c khi tien hanh trj lieu, phai ch&n
doan chinh xac la phAn day chAng chfr th~p c~nh ngoai b! t6n
thucmg hay la day chAng a c~nh trong g6i.
Cich chua:
I. Nang de: Thich h«;rp cho tr! li~u day chAng c~nh trong
goi bi t6n thucmg. Ngt.toi b~nh ng6i th~ng, ngl.toi chua henh dung
C1 tri.tac m~t, m(>t tay nAm c6 chan, rn<}t tay do goi nguai b~nh,
dung ng6n tay cai an de vao ch& dau, sau do nh~ nhang nang goi
len theo ht.tong mui ten (hinh 2-138)

2. Day nang: Tu the nhu tren, nguai b~nh dung hai tay lam
cho t\(a than tren, ngvai chua b~nh . hai tay nguQc ht.tang day goi
ngtSC1i h~nh vao trong, lam cho ca gan duqc de ch,u. (h'inh 2.-139)
3. B.Ut thing: Tiep theo tren, thu~n the rut thing phan goi
nglf(ti b~n.h (runh 2-140), sau d6 dung mQt tay vuot phan goi~ \~p
l~i nhieu lan.

134
 H.2-139

H.2·140

4. Lt\c vong tron: ·{Doi voi ngt{ai b! thuong day chft.ng c~nh
ngoai goi thl dung each nay tn.toc) nguai b~nh ngoi, ngllai chfta
b~nh ngoi xom ffiQt chan, m<)t tay da goi dau, IllQt tay nt\m
)
co
135
 chau roi .xoay vong theo chieu nghjch kim d6ng ho, l~p l~i nhieu
.
.An d~ lam diu can dau (hlnh 2- 141)

H.2 .. 141

5. Nang dA~ Ti6p theo tree, keo thing gal ngttf1i b~nh ra,
sau d6 ngu'O'i chua ~nh d6i tay thhlh 2 .. 142), mtjt tay nAm c6
chan, m?t tay eta phAn trong goi nguai b~nh, nang co chan hu~ng
len tren, tay diJ g3'i de_vao b(l ph$n goi (hinh 2·143)

H.2-142

186
 H.2-143

6. Rut thilng: Tiep theo tren, thu~n the rut thAng goi nguoi
b~nh (hinh 2-144), sau d6 vuot phan goi. Bat lu~n la the nao. khi
dau goi bi dau, co gi~t ro rang thi c6 the ap dl:Jng thu phap cha
vuot an vao chb dau. Neu thay cha dau co u mau. c6 mau do ho~c
sttng phu len thl cam dung An ma.

H.2-144

Ill. Ph'n 101 bl tin tbudna din di'n vii• tai nM~:
Mang nhiy lam cho khltp goi dttgc tran ho,t, d~ h°'t dQng.

137
 Khdp goi cling la nai co nhieu tui nhay tiet djch lam trcm.
Do bi da.nh, bj va chi;tm ho•c hoi;tt d(mg qua de) din de'n
chtln.g b~nh viem Vo Khuan Tinh tui nhay va mang nhay khap
goi lam cho t~ huyet ho~c xuat huyet. Neu tri li~u khong kip thai
se dan den hi~n tll<;Jng mem nhiln khop goi, cho nen sau khi h!
b~nh phai sam tien hanh trj li~u bll.ng An ma.
each chtra:
1. LAc xoay: Ngucri b~nh ngoi thcing, ngucsi chfta b~nh dung
m(>t tay da g6i dau cua ngu'ai b~nh, tay kia nAm ct> cha.n, thu~n
theo chi~u kim d6ng ho ma xoay vong, l~p IE:ti nhieu Ian (hinh 2..
145)

H.2·145

2. E>iero: Tu the nhu tru6c, hai ng6n tay cai diem vao hai
ben xttcmg banh che (hinh 2·146)
3. Vuot: NgU'oi chua benh dung m{>t tay do bAp chan, tay
kia vuot phin goi, l'p l~i nhieu Ian <hinh 2-147)

138
 H.2-146

H.2-147

4. Om vuot: Nguai chua b~nh ngoi xom, chan b~ b~nh d*t

len dui ngu'ai chua b~nh, nguai chua b~nh chl;lm hai tay om vao
kh6'p goi va vuot hai hen dau goi, l*p l~i nhieu lan <hinh 2-148)

H.2-148

139
 IV. Viim khop gS'i:
Con g9i Ia viem khd'p "Lao nien tinh" (viem kh_,p c6 tfnh
chat cao tu6i), d~ chi chtffig b~nh thoai h6a kh6'p xucmg tit d{> tu6i
trung ni~n v~ sau. Nguai h~nh cam thay te nhuc, muc cit dQng
khong con linh ho,t, d~c bi~t la buoi sang ngli d~y ho(lc ngtH lAu,
dUn.g lau thi cang te nhU'c tram tr9ng. Neu c6 ho~t d{mg choc lat
thi se giam nh~ di nht.tng sau do l~i dau han. B~nh nay tien trien
ch~m, thuang la do tein thuctng man tinh ma ra. Luc dAu chi phat
sinh Ct IDQt Jchap Xlfdng sau d6 thi cac khap goi, c<) tay, CQt song
deu dau nhl1c, te moi.
Cich chit&:
l. Di~m vao Huyet Hai: Ngucri b~nh ng6i ho~c nhm, hai co
ngoi, nguai chua b~nh dung mQt tay da tren goi, tay kia dung
ng6n cai di~m vao huy~t Huyet Hai de
dieu hoa khi huyet (hinh
2-149)

H.2-149

2. E>i~m banh che: Tu the nhli tn.tac, ngu'ai chua b~nh dung
hai ng6n cai di~m vao hai hen banh che. .
3. De diy: Tu the nhu truac, nguai chfta b~nh _sheo hai
ng6n tay cai de vao day chAng du6'i khop xuang banh che, sau d6
day len tren, l'p l~i nhi~u lan (hinh 2-151)
Nhltllg dc}ng tac tren cdn ph.ai thl!c hi~n nhu boa, tu ch~m
den nhanh, khong duqc qua m~nh detranh tan thucmg.

140
 H.2-150

H.2-151

4. D~y vuot: Ngu'C1i b~nh du6i tht\ng g6i, nguai chua b~nh
de hai ng6n cai vao d!-foi xuong banh che sau do An dan l~n tren
roi vu6t xuong. (hinh 2-152)
5. Om vuot: Ngttai chua b~nh ch9m hai tay vao cho goi dau
nguC1i b~nh, dung c~nh chuc1ng ban. tay day vu6t vung goi (hinh
2-153}
an
6. An vuot: N gU'Cti chua b~nh dung mc}t tay vuot vao goi
nguai bt?nh (hinh 2- 154). B~nh nay da so phat sinh a hai hen l2
c~nh) cha n~n sau khi xong c~nh b~n phai thi thtJc hi~n c~nh
hen trai.

141
 -

142
V. HO'c khoeo chin (nhuflc chin) bl nh9t IM}c:
Benh nay la do viem h~ thong gan h6c khoeo chan min
tinh. Chung b~nh nay luc con nh~ thi khong thay ro rang, nh9t
b9c dan dan to l~n. luc co duoi chan cam th~y kh6 khAn, khong
the di xa, luc nghi~m tr<;mg thi trong hoc khoeo chan co m{»t hQc
nh9t hinh tron.
Cich chua:
1. Phep dam: Ngttbi b~nh nAm up, ngu'C:ri chlia 1*nh m{>t tay -
da c6 chan ngttb'i b~nh, khien cha goi hai co l~i de 16 b9c nh9t ra.
Tay phai nam quyen l~i dam vao cho tui nh9t b9c th•t nhanh roi
da tay len. (hinh 2-155)

H.2-155

2. Vat, de: Ngttai henh a tt.t the nhlf tren, nglliJi chila henh
d(mg In<)t tay om trc;m bA p chan ngltC1i b~nh, dung c~nh tay de
vao hoc khoeo chan <hinh 2-156)

143
 rs,
'.=-J ~€/\-;--.J'
/,.. r

\V I H.2-156

VI. Cd gin blip chin bi nhuc moi.

Benh nay lam sang rat tht.tO'ng thay, thuang la do ca bAp
ho~t d{>ng qua d{>, hay phat sinh trong th~ thao, hay vo thuc}t,
t~p ky. Ngoai ra cac yeu to nhlf phong ban, ngo~i ta xam nh~p
cung de dan den te nhuc ca bAp chan. Tay y gQi la viem cd mang
tinh phong han. -~

each chita:
1. Vuot, n~n: NguO'i b~nh n!m up, ngU'ai chua b~nh dung
tay vu6t n~n phan blip chan (hlnh 2-257)

H.2-157

2. V~ n~n: Tu the nhtt tren, ngubi b~nh dung tay ve n$n.

144
 H.2-158

VII. Bip chin bi thu'dn& tin.

Day cijng la m()t b~nh thuang thay, phan lan la do ngo~i
l\fc tac d()ng trvc tiep h~c gian tiep khien cho cd bA.p chan h~
keo mc}t thoi gian dai, do v~n d{mg t~p luy~n hay trong thi dau
ma phan khCii dc)ng khemg dttqc tien hanh ky cang, h°*c do thai
tiet qua l~nh, m.tdc qua l~nh cung c6 th~ lam cho ca bA.p bi rut, co
gi~t dau ddn, bA.p chan sling tn.tO'ng, kh6 du6i thing, cti dc)ng kh6
khan.
An ma ttj li~u c6 hieu qua cao neu benh tuang doi nh~ h°'c
c6 tinh chat da lau hay vua mdi bj.
Cich chiia:
i. Dam, di~m: Ngt.10'i ~nh nfim up, nguai chua ~nh dung
m()t hen, hai ng6n tay cai dam di~m vao hai ddu cua cha dau (xac
djnh cho dau cho ro rang}, dung lt1c nh~, deu, sau d6 mc;tnh dAn .
(hinh 2-1 i::a'

145
 H.2 ..159

2. Rut gan: Ngt.1ai b~nh tu the nhu tren, ngt.toi chua b~nh
dung hai tay nlin miet vao cho dau, dung ng6n cai vuot rut de
thong gan m~ch, sau khi rut thi dung tay xoa vu<ft, l~p l~i nhi~u
Jan (hinh 2-l60)

I
H.2-160

---

VIII. Khap mit ca ehan bt thddng t6n:

Phan lan phat sinh trong lao dong, di dang, the thao, vo
thu~t, t~p ky .v.v .. ho(lc ganh qua n~ng, len xuong lau, di duong
dlic. rh~y nhay V.V .. b! Sd y say chan }am tr~t k.hdp mAt ca chan,
thc}n1 chi c6 phl:l nu di giAy cao g6t do khong giu duqc tha ng bAng
truqt chan ma thanh b~nh. Khi bi trt}.t khop, duai da tl}. mau, cho
bi thuong sung truOng, khop mAt ca hof;lt d¢ng rat kh6 khAn.
B~nh nay chia lam hai lo~i la bi thuang bq ph~n ngoai kh~p 1nAt
ca chan va bi thuang bt) ph~n trong khap mA.t ca chan.

146
a. Bj thW:lng bQ ph•n ngoil khdp mit ci.
1. Rut gan: NgU'oi b~nh ng6i thAng, ngtJC:ti chua b~nh ng6i
dcii m~t. hai tay n4m chan ngucri b~nh, nht? nhang rut phAn mAt
ca ch an d~ lam h.tu thong kinh m~ch (hinh 2-161)

H.2-161

2. Vuot gan: Ngueri b~nh tu the nhu truce, nguui chtta ~nh
dung hai ng6n tay an vao ch6 dau roi
vuot xuong, l~p l~i nhieu
18n lam diu can dau (hinh 2-162)

H.2-162

3. An vao: Ngubi chua b~nh dung m(>t tay det got chan~ tay
kia ntbn chan an hqp vao. (hinh 2-163)

147
 H.2·163

4. Xoa vuot: Ngu'oi cheta b~nh d~t chan ngttai b~nh len g6i
cua minh, haj tay xoa xat nghjch hudng phan mat ca chan, l~p
l~i nhi~u lAn (hinh 2- 164)

H.2-164

b . Bi thutlng b9 ph4n trong kh4p mit c, .

Nhieu luc do tr~t khap ben ngoai ma ~o thanh ton thuang
h~ thong day chh.ng hen trong.
1. Rut mAt ca: Tu the nhu tren, ngttai chua b~nh dung hai
tay om tn:m bQ ph~n mAt ca ngtJoi henh, rut nh~ nhang thinh 2-
165)

148
 2. Diy v~: Ng\1ai chl!a b~nh dung hai tay an vao ~nh trong
phdn -day chA.ng, sau d6 m(>t tay da got chan, diiy nh~ ve ph~a
tren (hinh 2-166)

H.2·166

3. Regan: Ngitai chila 1'nh dung hai tay nAm phan mAt ca
chan. hai c~nh ng6n tay c*i vuot theo phan ducri miit ca trong ra
hai hen (hinh 2-167)

149
 4. Xoa xat mAt ca: Ngt1ai chua b~nh dung long ban tay phu
vao ben trong m!t ca chan roi cha xat phan m~t ca. l~p lt;ti dc)ng
tac nhieu Ian (hinh 2-168}

H.2·168

5. Rut gan dui: Tu th6 nhu tren, nguai chua b~nh dung tay
up vao ph!n tren mlit ca, dung ng6n tay cai men theo phan trong
mlit ca, nh~ nhang rut gan d~ thong kinh m~ch Chinh 2-169)

150
 H.2-169

c. Bj t6n tbuting khe trt«fc mit ci.

Trang th~ d1:1c hay mua {nhat la mua ha le l khap m!.t ca.
neu bi xaay qua d{> cha phep (khoang 140°) tra l~i th) khe tntdc
miit ca chan se ht t6n thuang.
1. Rut xoay mAt ca: Ngttb'i b~nh nAm nglia ho~c ngoi, ngtftfi
chua henh ng6i doi di~n, m(>t tay da phan mAt ca. m9t tay nAm
phan ng6n chan, ca hai tay cl.mg xoa mat ca, l~p l~i nhieu Ian
(hinh 2·170)

H.2-170

---
2. Quy hqp mat ca: Tiep theo ddy ng6n chan ngllai ~nh

151
 H.2-171

3. Slia gan: Nglicri chua b~nh dung hai tay dcr phdn mlit ca
nguoi b~nh, hai ng6n cai da vao khe truck mA.t ca. 4 ng6n tay do
phan got chan, hai c~nh ng6n cai nAn theo m~ch gan (hinh 2-
172)

H.2-172

4. Vuot min. mAt ca: NgU'C1i chfla henh dung m9t tay ntim
cac ng6n chan ngU'ai b~nh, tay kia vuot nAn m~ch gan khe truck
k.hop m!t ca, l'p I,i nhit!u Ian <hinh 2-173)

152
 H.2-173

XI. Dau 1ot chin.

Thuang thay a lua tu6i trung nien, lao nien. Nguyen nhin
vdn la do thuang dang qua nhi~u trong lao d9ng, bi te tu tren-eao
xuong, phan got trvc ti~p ch~m dat ho~c cac v~n dQng vi~ mon
ch~y, vu dlito, vo thu~t, t~p ky luy~n t~p qua dQ ho~c luy~n ~P
khong dung phuang phap d~u dan den phat sinh chUllg b~nh dau
got chan.
Dau got chan c6 3 loE;ti nhu sau:
a. Viem Vling cd' gin g6t:
CJ c~nh lung cua ca g6t, gifta mang gan va phan CCI gan c6
khoang 7-8 Utp djch tran, neu ton tht.tcmg b(> ph~n nay thi rat d~
dan den chung dau g6t thuc)c viem ca gan g6t. Thuang thay phat
a
sinh nhf.tng v~n d()ng vi en ch~y' nhay. Khi b! viem ca gin got
thi leo doc, leo cau thang .... cang them dau dan.
each cha:
1. NAn gan: N gllai b~nh nhm -up, nguai chli'a ~nh dUllg
m(>t ben, hai tay nt\n ph~n gan g6t d~ htu thong huy€t m~ch
(hinh 2-174)

153
 H.2..174

2. Nang: Tu the nhu tren, ngtlai chua b~nh dung hai tay
nAn C<:J gan ngtJai b~nh roi ming len d~ tang CliiJng kich thfch
thinh 2.. 175}

H.2-175
i
/t
../II;•
~( I 1---~~~~-----
-
3. Day: Tu the nhu tren, nguai chua b~nh dung hai tay
nang blip chan nguai b~nh Ien barn nhu hinh ve (net cha'm),
dung sue phai deu cho nguai b~nh cam thay cho ay n6ng Jen.
(hinh 2-176)
4. N*n: Tu the nhu tren, ngueti chua b~nh dung tay ham
nan (theo hlnh ve) phan ca gan g6t (hinh 2-177)

154
 H.2 .. 176

H.2-177

b. Viem ming xuttng g6t:

Mang xtte1ng g6t bi viem lam t\1 mau, sl.ing tn.td'ng. th•m chi
piang xu'dng chay mau, la m<)t lo~i viem mang xuang. Nguyen
nhan ph.411 Ian la do ph&n xuong g6t bi l\fc tac d(>ng qua m~nh.
ho(lc bj ch&n d()ng thuong xuyen gay nen nhu di xa. ch~y nh&y
•>l
nh ieu .....
Cich Chila:
1. DAy g6t chan: Nguoi b~nh nAm up. nguiYi chlla benh mQt
tay niim da phan mAt ca cban tay kia dung ngon cai dAy theo C<1
got sau g6n chan (hinh 2 .. 178).

155
 H.2-178

2. Cha g6t chan: Tu the nhu tren, ngttai chfla b~nh dung
m(Jt tay.· dO' phan milt ca chan nglliJi b~nh, tay kia cha xat phan
got chati (theo huong mui ten) khien cho cho ay phat n6ng len.
<hinh 2-179)

H.2-179 I

c. Xutmg g6t chAn tang sinh.

Con g9i la xuC1ng· g6t dam ra, a gan cho ca th!t g6t hinh
thanh manh Xttang nh9n, luc chieu x - Quang thi c6 th~ phat
hi~n ra, gAy nh6i dau rat kh6 chju.
1. Diy: Ngt.toi b~nh nhm up, ngubi chua b~nh dung m¢t tay
nlm phan ban chanJ tay kia dung ng6n cai day ,vao cho dau g6t
chan, l*p 1,i nhieu Ian (hinh 2-180>

156
 2. E>i~m xe: Tu the nhu tren, ngu'ai chua b~nh dung ng6n
cai vua di€m vita xe cha dau, I~p l~i nhieu Mn (hinh 2-181)

H.2-181

157
 Chuong VII
I A I

CAC BENH
•
KDAC

I. Phu'dng phip chii'a suy nhu'qc than kinh via dieu

chinh toan thin:
Suy nhuqc thAn kinh la m<)t chung b~nh ve than thttang
thay. N6 thUQC ph~m vi cong nang h~ thong than kinh mat dieu
boa. ap dl,lng cac thu phap An ma de dieu chinh cong nang toan
than rat hieu qua.
Suy nhugc than kinh la do suy nghi, lo buon qua de), sinh
ho~t khong di~u hoa ho*c m~t moi qua, n6 c6 lien h~ den tr~ng
thai tinh than, tinh each tochl!c cua moi ngu'ai.
Bieu hit?n chu yeu cua benh nay la ch6ng m{lt. dau dau,
mat ngU, hay ma, tinh than u ru, kha nang chu y khong cao, tri
nhd kem, d~ ne>i n6ng, c6 khi con xuat m6 hoi, thd gap, tai u, tiro
di;lp lo~n.v.v ..
Cach chua:
1. Vb Thai Duong: Nguai b~nh ng6i th~ng, nguai chila b~nh
dung phia sau dung ng6n giua hot)c ng6n tro, ca hai tay vo xat
nh~ hai hen huy~t Thai Duang d~ an than, dUt dau. (h1nh 2-182)

H.2·182

2. Cha sang hai hen: Nguoi chua htnh m<l 5 ng6n tay, dung

158
hai tay cha tu giua dau ngu~i b~nh sang hai hen, khien cho nguai
b~nh c6 cam giac n6ng te. <hinh 2-183)

H.2·183

Ph~m vi cha tit huy~t Than Dinh sang phong phu 6.

3. Cha huy~t Thong Thien: Tiep theo tren, hai tay l~i cha
huy~t Thang Thien de Umg hi~u qua cua thu phap truoc <hinh 2-
184), l~p l~i d(mg tac nhieu 18n cho ngubi b~nh cam thay dechtu.

4. N~n barn c6: Nglfai b~nh ng6i thAng. ngueti chlla ~nh
dU'ng m<)t hen. rri<}t tay do truoc tran ngttoi b~nh, m<)t tay ntn
ham phia sau tu huy~t Phong Tri den D~i Chuy de thong ducmg
khi, l~p l~i nhieu Ian. (hinh 2-185)

159
 H.2-185

5. Barn n~n huyet Kien Tinh: Tu the gia'ng nhu tren, ngu'ai
chO'a benh dung mot ho~c hai tay, ham rn)n hai ben huyet Kien
Tinh. El<)ng tac phai cAn cu vao tinh tr~ng ca the cua nguai b~nh
ma djnh. (hinh 2-186)

H.2-186

6. N~n ve vai: Ngttai chua b~nh dung sau lung ngttai benh,
hai tay d't vai, n~n ve tit huyet Kien Tinh ra ngoai, l~p h~i nhieu
lan. (hlnh 2-187)

160
 H.2-187

7. N (in d~y: N gtib'i chua b~nh dung m{>t tay nAm co tay. tay
kia n~n c~nh ngoai tay tu vai den c5 tay. (hinh 2-188)

Thu phap c6 4 d(mg tac lien t\JC:

* La tu dinh vai h~ xuong.
* C~nh ngoai canh tay.
* Canh tay xuong c~nh ngoai.
* C~nh ngoai canh tay tn.t6'c.
8, Barn n(in canh tay: N(in tlt nach den co tay a Cf:lllh trong
canh tay <hinh 2-189), l~p l~i nhieu hin.

161
 H.2-189

9. Quay c6 tay: N guoi b~nh ngoi thAng, nguai chua b~nh

dung m¢t hen, hai tay nAm co tay ngtJb'i benh <hinh 2.. 190), quay
co tay theo chieu kim d6ng ho
hay nghjch l~i.

H.2-190

10. Rut c6 tay: TU' cac thu phap tren, dung sttc rut thing c6
tay khien cho c6 tay nguai b~nh hai huang len. Chinh 2-191)

H.2-191

11. Dily c6 tay: Tiep theo tren, ngt.tai chua b~nh dung hai

162
ng6n tay cai day barn phan co tay d~ lam thong khi huyet. (hinh
2·192)

12. Rut ng6n: Giong nhtt thu phap 9, ngtlili chua bt?nh dung
mt)t tay rnim co tay nglt(Ji b(:nh, tay kia dung ng6n cai va tro
nfim titng ng6n tay nguoi b~nh va rut nhanh, d<)ng tac phai kheo
leo, khong duqc qua m~nh (hinh 2-193) lam xong mc}t lan roi lam
l~i lan nua. .

H.2·193

13. Day ham lung: Ngubi b~nh n~m up, hai tay duoi thing
len ho~c de sau gay tu th~ thoai mai. ngttbi chua b~nh dU'ng m(>t
hen dung hai tay day ba'm tu tren xuong dudi theo hlnh 2-194.
Trai, phai co 5 ducrng tu B~i chuy den Tntetng Cucrng tu Kien
tinh den Tr~t Bien, tu K.ien Tinh den Roan Khieu c6 hai dubng.

163
 I

• ,1
I I

• ••
•
' ••
I

••• '•
•
••• ••
i
'. '
~/\
t
·•
••
I

I
.
I
I

' !J.
I I

14. Nfin chan: N~n phan sau dui, theo hlnh 2-195, thu
phap xen hlnh 2-196 .

. 5. NA.n phan sau dui: Nguai b~nh n~m up, ngudi chua

164
b~nh ch1=1m hai tay nAn dui sau ngu'C1i b~nh tu mOng xuong den
t~n got. <hinh 2--196)
16. NAn ca gan g6t. (hinh 2-197)

H.2-197

-- -- ---~-- ....

17. Bam vu6t ngVc: N gt.tbi b~nh niim nglla, ngt.tai chlla 1*nh
dU'ng m<}t ben, ffiQt tay barn vuot tu tren xuong du'oi theo hinh 2-
198 va 2-199. C6 5 dubng de barn vuot tis huyft Thien D{>t den
Khi Hai, tu huy~t Du Phu den giUa b1:1ng, tu nach d~n thA.t lung
va hai dtibng trai, phai.
18. Niin vu6t: Thu phap va phan nAn xem hinh 2-200. Chu
y niin phAn c~nh ngoai tn.tdc dui, c~nh trong truck dui va thtjc
hi~n tu tren xu6ng dttdi.
* Dung An ma tri li~u b~nh suy nhugc than kinh la d~ dieu
ti€t cong nAng h~ thong than kinh, cdn chu y may diem sau_
- Thu phap c:in nh~ nhang,- tranh m~nh b~o non n6ng.
- Can chu trc;mg An ma phAn chAn, theo quan di'm
~'Thu'f!ng thu ky h<;t" cua Trung Y- Khi An ma n~u b~nh nhan th~
chat yeu thi An ma1tu duai len tren, ng\1<:JC ll;li neu 1*nh nhan
m~nh khoe thi -An ma theo huong tit tren xuong duai, 1$p l~i
nhi~u lan theo thai gian tit 5·10 phut.

165
 H.2-198

H.2-199

- Phan lung rat la quan tr~;mg, Vl song lt.tng la duang v~n

hanh cua M~ch D6c, chu duang khi toan than, day xoa phan lung
de· dieu chinh duang khi toan than, c:in chu y de'n cac huyet Bat

166
Lieu. Th~n Du.
- N guai b! vang dau ro r~t thl co the cha xat huy~t Dung
Tuyen dt.toi long ban chan, c6 tac d\Jng thanh nao va dlit con dau.

H.2-200

Thu phap An ma co tinh chat toan than ~a tit dau den

chan, tu tren xuong dtt6'i. tu sau ra tn.t6'c ma tien hanh. Theo
quan diem Trung y thi "Kinh m~ch ben trong thi thuc)c t~ng phu.
ben ngoai thi thuQc t(t chi" cho nen th6ng qua An ma c6 th~
thong khi huyet trong, ngoai, tren, dttcri, dieu chinh cong nAng ca
th~. Nhin chung, tac d1;111g tri li~u c6 3 phucmg di~n sau:
1. Dieu chinh than kinh: Trung y cho rAng am dudng. khi
huyet khong dieu hoa la din ban 1*nh t't cua Cd th~. An ma
toan than c6 the di~U tiet khi huyet, am dttctng, k.hoi ph':JC S1$
quan binh tt.tcmg doi. Doi vcfi b~nh suy nhttgc than kinh. roi l~n

167
 cong nang, tieu boa, gan .v.v .. thi An ma rat c6 hi~u qua.
2. Tieu trit met . Trung y cho rh.ng khi huyet khong du
. nhoc:
ho~c khi huy~t khong dieu hoa dan d€n gan cot VO ]l:fc, cam thay
m~t moi. Sau khi ho~t d()ng qua sU'c. khi huyet tieu hao qua d(t
nhat thai khong thg bo sung ngay dttgc ho~c tieu hao nang Ive c6
tinh · chifr thuang xuyen deu dan den m~t moi. An ma toan than
lam cho khi huyet toan than lu\1 thong ca nAng t.~ng phu tang
CU'Ctng, huye't khi dttc;tC boi b6 day du cho nen t1=f nhien C6 the tieu
trit dttgc chU'ng m~t moi.
3. Dttang sinh girt gin _sue khoe: An ma to-an than c6 th~
thuc day SJ! }ttu thong CUa khi huye't tit ngoai vao trong, thong
suot tren dl.((j'i, dieu d9ng ca na.ng sinh ly toan than dorig thai
con c6 cong nang phong ngv b~nh t~t, ta.ng sac de khang ca the,
dan den tac d1=1ng dU'O'ng sinh bilo v~ sU'c khoe, keo dai tu6i th9.

II. Binh b•ch d8i:

B~ch dai la chi nglfO'i ph1=1 nil trong am d~o thuang chay ra
chat djch nhlf chay m.tac mui, c6 tinh djch nhC1n. Neu hi~n tt.t'Jng
nay xay ra vdi so lt.tc;mg it thi binh thU'C1ng nhllng ne'u xay ra
thuang xuyen v"i sei luc;tng nhi~u va c6 mui hoi thi la hi~n tuc;tng
b~nh ly. Trung y cho rhng day la m(>t chtffig b~nh d¢c l~p. Tren
lam sang thuang thi'y chung B~ch ddi va Hoang d6'i, neu trong
hon chat b~ch doi c6 sic do thi g9i la xich ddi. Bi thuang t6n do
han thap·gay ra thi bi b,ch dai, do thip nhi~t thi bj hoang d~i,
thap nhi~t nh~p vao mau thi b! xich ddi. Ttj li~u phng An ma
thich hqp vd'i b~nh b~ch dd'i.
C4ch chila:
1. Cha xat Bat LiAu: Nruai b'nh nhm up, nguai chua benh
dung chi.fang m(>t tay VO A'n vao huy•t Bat Lieu, cha xat tren duoi
khoang 50 Ian cho den khi nguai henh phat nhi~t. (hinh 2·20.1)

168
 H.2-201

2. Dam huy~t Truong CuO'ng: Nguai henh tit the nhlt tren,
nguiJ'i chfta b~nh dung ng6n tro va gifta m{>t tay hc;fp l~i. ng6n
giua hai co de hai ngon b~ng nhau, dam vao huy~t Truang
Cuang, llfc hai m~nh, nhAm di~u boa nham ~ch, m~ch f.b4n.
(hinh 2-202)

H.2·202

3. Niin huy~t Th~n Du: Tu the nhu tren. n~i chU'a ~i;th
dung hai tay nAn an huy~t Th'n Du khien cho cho ay co cam
giac truang len. (hinh 2-203)

169
 ---------·--------
4. Ve, n~n vung b1:1ng duai: Nguai b~nh nam nglia, ngt1ai
chua b~nh dung mQ:t tay tfn vuot, n~n vung bi;Jng duai, }~p lf;li
nhi~u Ian; dung sue tu nh~ den vua . (hinh 2-204)

5. N~n huy~t Huyet Hai: TLt the nhu tren, nguai chua bt?nh
dung ngon cai an nAn hai ben huy~t Huyet HaL Chinh 2-205)
6. Di~m vao huy~t Tam An1 Giao: Tu the· nhu truoc, ngttO'i
chua b~nh dung m(>t tay thu~n thi h~ xuong diem vao huy~t Tam
Am Giao (hinh 2-205). Thu phap 5,6 co the khi lam xong hen trai
thi lam sang ben phai, ho~c tien hanh do1'1g thoi ca hai hen.

. H.2-205
~~t,....,_ ___
-------------~

170
111. Binh Kinh Nguyft khon1 deu:
Bao gom kinh nguy~t khong dung ky, khong dinh ky, bA.ng
l~u, kinh nguy~t vao h~u ky, be kinh, thong kinh .v.v .. Tuy c6
nhieu lo~i vai d~c tinh khac nhau nhttng deu la do xung ~ch va
nham m~ch khong dieu hba ma ra.
Nguy~n nhan d!n den b~nh nay gom nhieu phuong di~n
nhtt sinh dl;IC qua di), an u6ng khong dieu dQ. qua m~t moi hoa)c
do.anh httang cua tinh tinh. Ngoai ra con do xam nhcip rua ngo~i
ta nhu. han, nhi«?t. phong, thap.
Trong "Y Tong Kim Giam" (phdfi ph1:1 khoa tam phap yeu
quyetJ c6 n6i Thien dia on hba kinh thuy an" y la: Trai dat ma
on hoa thi kinh nguy~t se binh thuang de nhan m~nh yeu tO
ngo~i giO'i tac d(>ng.
a
Kinh nguy~t khemg deu, khong chi bi~u hi~n chu ky that
thuong ma con lien doi den lu<;jng kinh it nhieu. d~c long, c6
huyet c1:1c hay khong, cho den mau sA.c nhtt do, den .v. v.. rat la
phuc t~p. chAng h~n kinh nguy~t truck ky h~n (kinh nguy~t tien
ky) Ia chi ngt.tai c6 kinh nguy~t ~6i lan den tru<k 10 ngay tra Mn
<chu ky thuang tli 28-32 ngay) hanh kinh nhieu Ian, so Iin tAng,
kinh nguy~t ra m~nh nhU' bang huye't khong dUt gQi la bA.ng l•u.
thu{>c ph~m vi xuat huyet tli cung ma Tay y hay de c4p. kinh
nguy~t kh6ng dung h~n, c6 Ilic trtlcl'c luc sau thi gQi la kinh
nguy~t khong djnh ky. Thieu nu 18 tuoi ma chua co k.inh nguy~t
thi gQi la be kinh, neu khong "C6 kinh li~n t\IC ba thang trd len
thi g<;>i la be kinh Ke Phat Tinh (co ngU'oi hai thang m{lt Ian deu
d~n va binh thuang thi khong tinh la b~ kinh).
Kinh nguy~t kh6ng deu tuy bieu hi~n a thai ky kinh
nguy~t. mau sd.c, s6 luqng.v.v .. nht.tng xem tit tht!c cha't benh ly
thi chu yeu la do tu t~ng phu <chu yeu la gan, ty, th~n>. hai m~ch
xung, n·,am cung khi huyet tan djch khong di~u boa ma ra. Cho
nen An j: I; doi v6'i b~nh nay rat la hqp ly.

171
 each chii'B:
1. Nan huy~t Th~n Du: Ngt.tCli b~nh n~m up, nguai chua
~nh dung hai ng6n cai n!in vao huy~t Th~n Du, ben trai truac,
hen phai sau. (hinh 2-206)

H.2-206

2. An vao huy~t M~nh MOn: NguC1i chiJa b~nh dung hai tay
an vao huy~t Menh Mon nguoi b~nh khien cho ay co cam giac
truong Jen. (hinh 2-207)

H.2·207

__/;:-:--'~
~J/ ~-~
....
7~
---------- ---~-
3. NAn huy~t Bat Lieu: Nguai chua b~nh chuye'n hai tay
xuong duai dung sue vua d~ an va nAn huy~t Bat Lieu, neu benh

172
nhan c6 the ch!u dy'ng duQ'c thi dung sU'c m~nh hon. Chinh 2-208J

H.2-208

4. Nlin huy~t Khi Hai: Ngucri b~nh n~m ngU'a~ ngttt:ri chila
b~nh dung tay nan huy~t Khi Hai. (hinh 2-209)

H.2·209

--

5. Di~m huy~t Tam Am Giao: Tu the nhu tren, nguoi chlla

b~nh dung tay di~m vao huy~t Tam Am Giao, tn.toc ben trai sau
ben phai khien cho ay c6 cam giac trU'ong len. (hinh 2-210)

173
 H.2·210

-
IV. Thong kinh:
Day la m9t b~nh ttf giac de tri truck sau thai gian hanh
kinh ho~c trong thai gian hanh kinh cam thay b1;1ng dau dO'n
khong cltju noi, anh httang den cong tac va sinh ho~t
Thong kinh l~i chia lam hai lo~i Nguyen Phat Tinh va Ke
Phat Tinh. Tu Ilic b!t dau c6 kinh ma dau th1 gt;>i Ia Thong-Kinh-
Nguyen-Phat-Tinh, sau khi c6 kinh khoang thO'i gian mdi dau thi
la Thong-Kinh-Ke-Phap-Tinh. Lo~i truoc thi nguyen nhan la do
tinh than cAng thAng, tti cung phat d1:-1c khong tot, c8 tti cung h~p
ma ra. Lo~i sau thi do viem b9 ph~n sinh d1:1c, sung u tli cung hay
mang tU- cung bj l~ch vj tri ma ra.
Tnmg y cho rh.ng thong kinh la do khi huyet v~n hanh
khong tot, khi la chu huye't, khi hanh thi huyet hanh, khi ngling
thi huyet u, khi huyet bat thong thi hai kinh xung, nham bj tAc
khi khong thong thi dau. Co khi do han, nhi~t ngo~i ta xam
nh~p ho~c th~ tr~ng yeu duoi, khi huyet khong du.v.v .. ding dan
den can tro S\I v~n hanh, khi huyet t~o len thong kinh. Tren Jam
sang chia lam hai lo~i htt chung va thiJc chung.
each chUa.:
1. Diem huy~t Khi Hai: Ngttiti b~nh nhm nglia, ngllai choa
b~nh dung ng6n tay cai diem vao huy~t Khi Hai, ca.n cu vao mU'c
d(>_ dau ma them sltc. (hinh 2-211)

174
 ~~---------- -
-~-~
2. NAn xoay byng duoi: NgU'ai chua benh dung long chuong
an ndn xoay phlin bl;lng dt.t6'i ngt..tC1i b~nh. Doi voi ngttoi sung dau
ro r~t, thuc)c thvc chung thi xoay theo chi~u kim d6ng ha, neu
thay khi ngan, thu{>c hu chung thi xoay theo chieu ngu~c kim
dong ho. (hinh 2-212>

-~------
3. NAn huy~t Tam Am Giao: Nguoi chua b~nh dung ng6n
cai nAn huy~t Tam Am Giao d~ dieu gan b6 th~n. (hinh 2-213)
4. Diem huy~t Th~n Du: Ngtteri b~nh nAm up, ngubi chua
b~nh dung hai tay diem hai hen huy$t Th~n Du cua ngliai b~nh
de dieu th~n khi. (hinh 2-214)

175
 H.2-213

H.2-214

5. An huy~t M~nh Mon: Nguoi chua henh dung m()t tay an

ve huy~t M~nh Mon ngu'di b~nh <hinh 2-215) de boi bo nguyen
khi.

V Xudng cang chja bi rc)i ra:

Chung h~nh nay la bong nhien cam thay rat dau a vilng
xucmg cung ch~u noi vO'i chan, lam cho chin rat kh6 cU' d¢ng,

176
khong thg tra minh chi n~m ngU'a, luc chuyen d(mg vilng chin
thl cang dau khoc li~t, luc ki~m tra c6 th~ they phan khap xuang
cung ch~u lien hgp bj ri:li ra khoang 1,5 den hai xa.ng ti met (cmJ.
c6 luc ngUO'i b~nh cam thay te cling, hai chan khong dam di
d(>ng.
B~nh nay thuang
phat sinh trong qua trinh sinh de, b! tOn
thuang dttang sinh de ho~c do tac d<}ng hen ngoai ma bj thucmg.
Ngoai ra cac mon th~ thao thuang sll d1:1ng d{mg tac g~p lltng u6n
minh (vu ba I~, xiec) cung thuong lam t6n thuang dan den rai
phan khap xudng cung ch~u lien hgp.
CB.ch chiia.:
b~n xttctng hong: Ngttai b~nh nhm nglta, ngttai
1. An hai
chua b~nh dU'ng m{>t hen, hai tay an de vao hai ben Xttang hong
nguai b~nh. Bqng tac phai nh~ nhang, sttc du lam dQng den phan
khap XU'dng Cung chi)u lien hgp k.hien cho CbO ay dttc;tC long gian
ra. (hinh 2-216)

H.2-216

2. Vuot hai dui: Tu the nhu tren, nguoi chua b~nh dung hai
tay vuot tu h6ng d~n dAu goi ngt.teti b~nh, l~p l~i nhieu lan de.
thong khi huyet nlla than. (hinh 2-217)

177
 3. Re hai di.ti: NgttO'i chua b~nh do hai goi nguai b~nh,
chuyen c~nh trong hai goi roi thu~n the b~t hai goi ra khien cho
hai chau cong bhng nhau. (hinh hai -218J.

H.2·218

Nguyen ly nay la "DL;Jc hqp tien phan" (muon cho hgp l~i
thi nen phan ra truac).

178
 4. Day vi: Ngttoi chua b~nh dung hai tay nd.m g6i ngub'i
b~nh, thuittn the dAy hai goi vao thAng phan ngvc <hinh 2-219),
d(mg tac phai lien t1:1c. sue quan binh.

H.2-219

5. Co goi hong: Tiep theo tren, nguai b~nh khep hai goi l~i.
nguO'i chfta b~nh m(>t tay do goi, mQt tay da g6t chan ngi..tcri b~nh.
ngub'i b~nh co goi co hong <hinh 2-220). Thu phap nay chwin b!
cho thu phap 6.
6. Rut thAng chan: Nguai chua b~nh day thing goi ngllC!i
b~nh. dung mot tay an phan goi, tay kia n~m hai got chan be nit
hai chan len tren. (hinh 2-221)

179
 H.2·221

7. An mfo: Tiep tren, ngl.iili chfla b~nh di111g ba ng6n

theo
t nin theo mui te11, l~p l~i nhieu lan. (hinh 2. 222>

180
VI. Viem eung xu'dng ehi,u:
Thubng phat sinh sau khi h~ thong tiet ni~u phai nam bi
giai phau, ho~c phl:l nu khi c6 thai. khi sinh de va ding la chlmg
b$nh thuang thay a m¢t so v~n d¢ng vien, nhat la v~n dong vien
bong da.
Nguyen nhan b~nh nay tht.tetng kh6ng ro rang, co ngueti cho
rang do nhi~m khuan d¢c to ma ra. co nguai cho rhng do huyet
djcb twin hoan bj tr& ng~i ma ra .... ky thl:fC, phan lan b~nh nay
la do phan h\mg dttai. xuctng hong, xttang ch~u bi keo gian qua d<?
clan den ton tht.tcmg ma t~o thanh viem cung xuong ch~u. Tien
trinh cua benh nay cling khong ro rang, c6 luc giong nhU' da bot,
nhung luc bat nga phat tac thi hi~n tr~ng b~nh rit ro rang. Ap
d1:mg An ma de ttj li~u rat thich hgp.
each chua:
- NgVai b~nh nhm ngl1a, hen dau ht1ang len tren, ngucri
chua b~nh dung m{>t tay do phan goi hen dau. tay kia dung ng6n
cai die·m vao cha dau, sau d6 day ve phia tren, 11).p l~i nhieu lan.
(hinh 2-223)

181
 * Ph~ them phin ton thucmg xucmg ch~u. B~nh nay khemg
th~ lam df}ng tac m)ng, khong th~ ch~y nhay. Nguyen nhan la
lap day chAng ph1:1 c~n vung chl}u bi t6n thttctng dan den vimg
xt.tang ch~u bj t6n thuang, rat dau d6'n, anh ht.tang den cong tac
va tl)p luy~n.
each chiia.:
1. Nin vuot: Nguai b~nh nAm ngll'a, ngllai chua b~nh dung
m{)t tay nA.m phan mA.t ca chan, tay kia nln vuot ph~n dui va
phan hong ch~u bi tOn thudng, chu trc;n1g den diem dau. (hinh 2-
224)
2. Day vao: Tu the nhtt trttac, ngttai chfia b~nh dung mc}t
tay day vao ch6 dau, tay kia da goi dity hqp vao. {hinh 2-225)

182
 H.2-224

H.2-226

- 3. Duoi chan: Nguai chua b~nh dung ng6n tay cai diem vao

183
 cho dau khong dqng, tay kia do phan goi nglloi b~nh, d~ ngttai
b~nh thAng goi ra. {hinh hai -226)

VII. Viem khBp xu'dng mang tinb phong thap:

La mc)t cht1ng b~nh man tinh to~m than, nguyen nhan
khong hoan toan ro rang. Trung y cho rh.ng b~nh nay la do than
the suy nhllgc, bj phong, thap, han, ta tan cong, khi huyet htu
hanh bj can tro kinh m~ch khong thong ma ra. Ne'u phong khi
xam nh~p m~nh thi cho dau v~n chuy~n khong djnh, con han khi
xam nh~p nu:inh hcm thi cho dau co djnh ro rang, g~p phai l~nh
thi b~nh cang them n~ng, neu thap khi xam nh~p m~nh.han thi
bj sttng trtldng te b~i. Neu b~nh lau ngay thi khi huyet ngung
tr~. gan dllng cijch t\), khap XtiO'ng sttng to, tra nen cung nhAc, Clt
dc)ng kh6 khAn.
B~nh nay c6 tinh chat ch~m, thuang thay a tu6i thmlh
hien, trung nien. Luc dau toan than kh6 ch~u, an uong khong
ngon. the tn;mg giam slit, khCip xttdng dau nhuc, sau do khdp
xuang din dAn sung to a ng6n tay, chan, cui tay. goi. cac khop
xvong doi xling va nhieu khap xuang cl.mg d6ng thai phat sinh.
Co luc phat sinh a vung Xlldng mong, Xtldng ch~u, hie d~u dau
nhuc vung thAt lU'ng, sau d6 khcrp xuang nhv cling len. c6 !Uc l~i
phat (J xuong got ho~c a XltO'ng ng6n chan thu 5 .... Do lo~i hlnh
b~nh tr~ng khong giong nhau, trc;>ng di~m ttj lieu An ma cung
khong giong nhau.
Thu phap:
1. An xat: Nguiti b~nh ngoi thAng, ngliai chfta b~nh dung a
sau lt.tng, dung m{»t tay xat an doc m~nh (hinh 2-227 thu phap (1
tren), h)p l~i nhi~u lan.
2. Cha day: Tt1 the nhu tren, ngttai chl!a b~nh dung chuang
ban tay day cha vung that II.Ing, mong {htnh 2-228> sau do di~m
vao huy¢t Tr~t Bien, Hoan Khieu.

184
 H.2 ..227

H.2·228

an
3. NAn vuot: Nguai b~nh nltm up, c6 the tie'p tl;lc diem
huy~t Tr~t Bien, Hoan Khieu ho~c Thua Tuang, sau d6 dung hai
tay nAn vucit bAp chan nguai b~nh tu sau goi den got. thinh 2-
229)

185
 H.2-229

______
..___

4. Dam diem: T11 the nhu tntac, ngt.tai chua b~nh dung cui
tay die'm vao huy~t Khieu D11gc, dung ng6n tay diem vao huy~t
Phong Th!. Chinh 2-230>

H.2-230

5. Cha xat: Ngub'i chfra b~nh dung hai tay cha xat mong,
dui, bAp chan, vung chinh giua m(lt sau, trong va ngoai ba duang,
sau d6 ve n~n theo ha duang ay. (hinh 2-231)

186
 Doi voi b~nh viem khop XU'ctng mang tinh phong thap ma
n6i thi chu yeu la nen tang cU'C1ng cong nang ho~t d(mg cua khC1p
xuong. Cho nen, tru cac bQ ph~n lung. hong, mong. dui la khong
th~ tv minh An ma duqc, con l~i cac b¢ ph~n khac ng\.tai b~nh
deu c6 th~ tl/ minh tien hanh An ma thu phap nhu sau:
1. N An ve: N guoi b~nh dung tay phai nd.n ve tay trai tit
trim xuong dttai l~p ·~i nhieu ia.n, sau d6 doi tay. (hinh 2-232)

H.2-232

2. Niin cui tay: Dung mQt tay nAn vu6t cui tay~ sau d6 doi
tay. (hlnh.2-233)

187
 3. Die'm ve xo~n: Nguai b~nh dung ng6n cai diem va xoAn
cci tay ben kia. (h!nh 2-234)

H.2-234

4. Rut ngon: hai tay thay doi rut cac khdp ng6n tay. (hinh
2-235)

H.2·235

5. _LAc xoay vong: Tay phai nAm tro (cui tay> trai lAc vong,_.
sau do doi tay. (hinh 2-236 >
6. Nim quyen: Dung IDQt hay hai tay, mo 5 ng6n ra sau d6
nAm l,i, l~p l~i nhieu lan. (hinh 2-237 >
7. Cha lllng ban tay: hai tay tay dc5i cha vao lt.tng ban tay.
(hinh 2-238)
8. Om goi: Dung hai tay om vuot vao goi, xong ben nay thi
sang hen kia. (hinh 2-239)

188
 H.2-236

.·I
H.2-237 H.2·238

H.2-239

9. Llic xoay mlit ca chan: Ngt.tai b~nh ngoi, chan phai gac

189
 Ien dui trai, tay phai nam phan mAt ca phai, dung tay trai nt\m
phan dau ng6n chan phai roi lifo xoay. (hinh 2-240)

H.2-240

10. NAn ng6n chAn: Tu the nhu tnt6'c, dung tay ndn cac
ng6n chiin. (hinh 2-241)

VIII. Ngo•i thudng liit nua nsu~i:

Nguyen nhan do bj ngo~i ltJc tac dqng m~nh mQt cash tn!C
tiep ho~c gian tiep lam cho gay CQt song ho~C bj thoat vj tri,
khien cho than kinh tiiy song bj t6n thu'ctng ma dan den te li~t
mJa nguai phia duai, do mU'c d{> bj thuang va vj tri bj thuang
khong giong nhau nen mac dQ te li~t cung khong giong nhau. Vi
than kinh bj te>n thuang va nhm tren git.tang qua lau, chi dt.tai bj
mem nhun ma t~o thanh te li~t.

·190
each chCia:
1. LAc vong: Nguoi b~nh nAm ngtta, co goi, ngu'oi chcra b~nh
dU'ng m{)t hen, dung mc}t tay da vai, m{>t tay da phan goi ngttai
b~nh Hie vong theo chieu ho~c nghjch chieu kim dong ht>. luc dau
ch~m sau nhanh. (hinh 2-242)
I\ (?- j~~~.,_

~,
H.2·242 r.a,'---'-1
u, y.;J · I

2. Rut li!c: Ngliai b~nh nAm up, ngttai chl.ta b~nh dU'ng m9t
ben, dung mQt tay an vao )ling, tay kia ming got vita hie vong
vita rut. (hinh 2-243)

H.2·243

3. Diem huy~t: Ngttb'i b~nh nAm up, ngu-Cli chua b~nh di~m
vao hai hen huy~t Th~n Du, Thita Phu. Hoan Khieu, Tr~t Bien,
Huyet Hai, Thua sdn, Con Um, chit xat huy~t Bat Lieu va huy~t
Dung Tuyen hai chan, an huyet M~nh Mon (hinh 2-244). Sau do

191
an vu6t vao phan bAp th!t bj te li~t tit tren xu6ng, l~p l~i nhi~u
18n.
Tr.ft biin

Thua sdn
C6nl6n

Thi;:n du
Hoen khiiu

Dung tuy4n Thua phu

XI. Ban thin bat to9i:

Ngllai bj b~nh nay d~i bq ph~n la c6 chtlng cao huyet ap,
phan IO'n Ia a ngttO'i 16'n tu6i, d9t nhien phat b~nh, mi~ng mAt
meo xech. trung phong khong n6i, nl.ta ph!n ca th~ te li~t than
tri hon me. Sauk.hi qua cap ctlu thi than tri khoi ph\)C l~i.
C6 ngttai bat hA.n te li~t, co ngttai thi mang di chUn.g tro
nen ban than bat to~i (mJa than khong holil.t d(mg duqc), thong
thltang, khoi phl;lc cong nAng phan chi tren thi theti gian lau hem
Va IDUC dQ cung kem ban SO Vdi phan chi dttai.
Tren lam .sang thllang dung trung dt1QC, cham c(tu va An
mad~ di~u tr\.
each chiia:
1. Da'.y nfin hai hen huy~t Thai Dtte1ng, H~ Quan, Thi~n Xa,
Phong Tri, Toan True, Nhan Truog, Thua Tttang (hinh 2-245).
Nguai b~nh ng6i thAng, nguai chua b~nh dU'ng m<)t hen dung m¢t
ng6n ho~c hai ng6n tr6. giua day vao cac huy~t tren.

192
 Thaidllang
Hf quan

Thua tlldng
Thifm xa

H. 2-245
2. Ngttbi b~nh ngoi thAng, ngttai chila ~nh dUllg sau hmg.
dung hai tay nA.n day hai hen huy~t Kien Tinh, 1$p l~i nhieu Ian.
(hinh 2-246)

H.2-246

3. Tu the nhu tren, nguoi chila b~nh dung tnQt tay diem ve
huy~t Thien Tong. (hinh 2-247)

193
 H.2-247

.·.......
4. Tu the nh11 tren, ngttai chua b~nh dung m9t tay nA.m tay
ngLtai b~nh, m{>t tay dung ng6n cai di~m xe huy~t Kien Phong.
(hinh 2-248)

H.2-248

5. Ti~p theo thu phap 4, chuy~n tay xuong di~m cac huyet
NQi Quan, Ngo~i Quan, moi cho li~p t,i nhieu I4n. <hinh 2-249)

194
 H.2-249

6. Diem vao huy~t Hgp Coe. (hinh 2-250)

H.2-250

7. Ngt.tai b~nh nAm nghieng ph!n bj b~nh len tren, nguoi

chua b~nh dung a hen lung dung hai tay hAm day tu vai xuong
thilng toi thAt lll'ng. L~i diem vao huy~t Th~n Du (2 hen) sau
cimg diem huy~t Bat Lieu. (hinh 2-251)

195
 ;"',_ ......... -....... ...........
/

8. Tu the nhll tren, theo d6 hinh huy~t vi 2-252, diem

xuong cac huyet Tr~t Bien, Hoan K.hieu, Thua Phu, Phong Thj,
Huyet Hai, Uy Trung. Tam Tue Ly, Thita san. Sau cung diem
huy~t A Th! tren khdp mAt ca chan.

Thua phu
Uy trung
Tue tam ly

A Thi
H.2..252

196
 9. Tu the nhtt tren, nguai chua ~nh mc)t tay da phan g6t
chan, m{>t tay nAm phan ng6n chan nguai b~nh, nit va IA.c theo
chieu mui ten (hinh 2-253), sau d6 nAn huy~t Bat Phong. (hinh 2·
254).

H.2-253

H.2-254

Batpnong
·-------

10. Phep lam thu gian, dieu chinh toan than. thao tac theo
thu ty' nhu' sau:
(1) Om nAn phan vai.
<2> Cha nt\n phan lttng.
rn> NAn vo phan tay.
(4) Om rn)n phan mong.

197
 (5) DS'y barn ph§n dui tit tren xuong duai.
(6) NAn phan bi\p chan tu dau goi de'n m~t ca. DQng tac
phai lien t\)c, dung sue dieu hoa (hinh 2-255) d~ thong kinh m~ch
thu gian gan cot.

H.2-255
 cnlf«ING VIII
Bl• 'IUl.f«ING DO VAN
•
DONG
•

Bi thuctng do v~n d(mg la chi tit v~n d(mg the d~c th~ thao
ma dan den tl~n thuang man tinh ho~c cap tinh h~ thong CC1 quan
vQ.n dc}ng. Tren thl$C te thuong thay phat sinh tit the d1:1c7 vu d,o,
VO thm}t, t~p ky, lao dc}ng san "xuat.... Nguai b! nh~ thi anh
huang den cimg vi~c, t~p luy~n va thi dau, ngttoi b! n~ng thi inh
hucing den sl1c khoe ca th~, nghiem trc;mg han thi c6 the tan phe
ho~c mat kha na.ng lao dc}ng, ren luyen v.v ...
Dung An ma ttj li~u khong nhung c6 th~ phong ngita bi
thu'<1ng do vQ.n d{>ng ma cbn c6 kha na.ng ho trq r't Ian trong vi~c
lam cho ca bci.p, day chAng, khap xuang, tinh than deu a tr~ng
thai tot nhat. Tu d6 ma nang cao thanh tich, kha nang thi dau,
lao d(mg.
Bi thttctng t6n. do v~n d<)ng chia lam hai Io,i: cap tinh va
man tinh. T6n thuctng cap tinh la chi S':f t6n thttdng xay ra trong
choc lat do ngo~i Ive qua ~nh tac d()ng tryc tie'p ho•c gian tiep.
Ton thudng man tinh la chi ngo,i thli'<1ng xay ra nhieu lan ma
dan den tht.tang tOn. Ngoai ra con c6 ton tht.t<1ng do bi thuong cap
tinh ma ttj fo~u khong k!p thai ho~c khong den ndi ·den ch6n roi
gay nen bi thuang Ian nfla v.v ... Bi thucrng cap tinh bao... gom b!
thuang biip thit, khdp xudng, dU't day chh.ng, thoat khdp, gay
xU'dng.
Bi thucrng man tinh ba~ gom bi thuang do ho~t dQng qua d9
gay thu<1ng tcSn ca hip, gan, day chhng, s1=1n, thin kinh ... T6n
thllang mang xucng thuang la viem mang, phan ldn phat sinh a
Xu'C1ng ong chan, XUClng suon. Han m<}t nlta la v~n d<}ng vien a
trinh d(> thap ho~c h9c vien vu d1;to 1nai bAt dA.u h9c, do thlri gian
luy~n ~p qua dai, tu the khong chinh xlc, dc}ng tac khong thuan
th\JC ... deu dan den viem mang XtlClng. .
Bi t6n thttcrng xu'dng sl:Jn th11ang thay nhat la xuang banh

199
 che. Cac v~n d(:mg vi~n di~n kinh, b6ng da, cu ta, b6ng ban, cau
de
long d~c biet la a d{> tu6i thieu ni~n rlt bi ton thu'ong xU'ang
S~ll. Bi tfin thttang khap Xlfdng thuong thay nhat la a xttang mAt
ca chan ma d6i tuqng thttong mAc phai la cau thu bong da, bai Slf
va ch~m ma satho tuang d&n dan dan den viern khap .
. Cac v4n dong vien ch~y, nhay, dien vien mua thi thuirng bi
t8n thuong phan ddu g6i. V~n d¢ng vien bong chuyen, cAu long
a
.V.V .. thi d~ phat sinh t6n thU'<1Ilg khap vai, v~n dQng Vi~n Clt
tl;=t, bong chuy~n thi d~ b! t6n thuang a phan thAt lung .... Bi tqn
thuC1ng co bd.p thi phan lcrn la do b! thuang tra l~i phan ca bAp
ay, ho~c }uc Cd bdp bj thuang a giai do~n clp tinh ma khong chua
tri kip thoi ho*c khong den nai den chon dan den ton thttctng ca
a
bAp man tinh, thu~ng b~t g~p cac v~n d¢ng vien the d9c ho~c
dien vien mua, xiec. Do cd b!p b} ton thucmg, sqi ca b1 dttt sau d6
l~i bj thuctng nua khien cho ca blp b! cltng xd (ng~nh h6a) m't
tinh dim hoi. H~ thong ga:n b! tSn thuang la do thuang xuyen va
ch~rn. loi keo k.hie'n hf: ti1ong gan phat sinh chling viem gan,
h~n che cong nAng hol,\t d<)ng ccJ hAp va khdp xuong. Thttcmg thi
vQ_n dong Vien nem tf;l., nem lao th) d~ phat sinh viem gan CE;lnh
. xttang c6 tay, cau thl'1 b6ng da <l~ b! vi~m g!n biip ve, v~n dong
vien cau IOng, b6ng nem thuong bj ton thuang mang Xu'dllg cei tay
va vimg ca gan ph'=' c~n. Bj ton thuang mang ca chu yeu la do tOn
thuong h~ th6ng day chAng, mang CC1 gan va cac ph!n mem khac
gay nen sling to, (t huy~t, ]~u khong tr! li~u kjp thbi d§.n d6n
viem man tinh. Doi tt.tgng mAc chung b~nh nay cung gi6ng nhtt
cac chung ton thlldilg khac da n6i a tren.
Ton thttang dau mut day than kinh chu yeu la do t~p luy~n
qua d9 ho~c tc}.p luy~n khong dung phttcmg phap lam ton thucmg
den diu mt.It day than kinh lam mat di nang l\fc v~n d(>ng. Dau
nhuc lien tl:JC, khap xlfctng v~n dqng bj tro ngf;ti, bAp thjt phat
sinh co rut .... Khi mQt b{> ph~n nAo d6 c6 cac hi~n tugng tren thi
phai ki~m tra cAn th$.n xem co phai la do d!u mut day th!n kinh
b! ~n thucmg hay khbng. ChAng h~n khi cA.u thu b6ng chuy~n,

200
v4n dt}ng Vien Clt ~, nhay Cao ..... k.hi bj dau lien t~c a htng, hong,
dui, phan chan c6 cam giac te ct.fig bAp thit co rut .... thl phii l•p
tuc kiem tra, day c6 th6 la phan dot song htng bi Wn thttcm.g dqt
xuat gay anh huC1ng than kinh t9a. Dan d€n dau mut than kinh
chi phoi nai iy bj t6n thuang.
Cac lo~i t5n thtidng tren d~u c6 the dung An ma ttj li~u rat
c6 hi~u qua. D110'i day la sa lu<;tc d~c di~m ciia mQt so chung t.On
thttang do vc}.n d{mg~

1. Tin thudn1 do vin dine tbuang KiP·

a. Dien kinh: Chu yeu chi tcin thttang cua cac v~n d()ng
vi en ch~y. nhay, nem lao, nem t~. Trong ch~y ctJ ly ngii.n, cac
v~n dc}ng vien thuang b! thuang ton phan du'i, gan g6t. khap m!t
ca. sau d6 la phan bA.p chan. Trang ch~y Ct! ly trung binh va dai
thubng bj t6n thttcmg man tinh, vi~m mang x\i'<mg ong chan.
Nhay cao, nhay xa, nhay tam cap .... thuang b! t6n thuang khap
mat ca, ph!n ca g6t, dau goi va khop hong. Nghiem tr9ng han c6
th~ bj gdy xuang. Nern tl:;l., nem lao thub'ng bi ton thuang vai, h~
thong day chhng cl.ti tay. Cac v~n d(>ng vi en cheo thuyen thuetng
bj thudng kh6'p ngon tay, khap co tay, v~n d4)ng vien mon nem
dia thttang bi t6n thttdng man tinh khd'p go'i. ...
b. Cac Io~i bong: Bao gom b6ng da, b6ng chuyen, bong
nem, bong ban, cau lOng, bong chay ..... Moi l~i bong co mc}t d~c
diem rieng nen S1:f ton thll<1Ilg khong hoan toan giong nhau.
- B6ng rO: Thuang bj t6n thuang a ng6n tay. khap miit ca,
dau goi. Trong t6n thuang man tinh k.hcrp xuang dau goi thi t6n
thucmg xttong banh che la thu'Ctng thay nhat, va anh httd'ng cua
116 cung rat Ian.
- B6ng chuy~n: Cung thllb'ng bi ton thttcmg n.g6n tay, sau d6
la khd'p vai, cui tay~ dau goi va khap mth ca.
- B6ng ban: Thuang bi t6n thudng vai. cui tay, cotay, co
khi b~ ton thu'C1Ilg chum re than kinh canh tay.
- Bong da: Cac v~n dQng vien bong da thttong bi t6n

201
 thuong vung milt ca chan, nen hay g9i la "Ma.t ca cau thu b6ng
da" tiep theo la blip thjt dui, khdp dii.u goi. Ngoai ra viem phan
Sl:Jll XU'Ong ng6n chan cling la b~nh thttetng thay CJ cac V~n dqng
vien bong da.
- Cau IOng, quan vQ't thi gAn giOng nhau v~ hinh thttc t6n
thuang. Thuctng la cac v~n d¢ng vien nay hay bi viem phAn
xuang canh tay, tiep theo la thtit It.Ing, diu goi va co
tay cung rAt
thuang bj t6n thuang.
- B6ng chay: Hinh thuc t6n tht.tctng ding giong nhll cac man
nem. ThttC1ng thi bj tdn tht.tang kh~p vai, cui tay, co tay .....
- Bong nem: Cung nht.t b6ng r6, thltang bi ton thuang khap
vai, phan mang ca lt.tng, thlit hmg, c6 tay va cui tay.
c. Cac mon th~ thao khac:
- xa dcm: Thlli1ng bj ton thllang khop Xl.l'ang c6 tay, cui tay,
vai. Luc quay vong rat de
bj gay xllang cing tay.
- Xa kep: Thuang bi ton thuang co tay ho~c gay cing tay .
.. Mon vong treo: Thuang bj t&n thucmg phan vai, hlc treo
hinh chft th~p rat d~ b! thuang cui tay' luc rai xuong dat de bi
thuang khop xuang d!u goi, mAt ca .
. . Mon ngi..ta g6 tay quay: Do ll:fc gift f1 phan c6 tay ld'n nen
tht.tang bj t6n thuang man tinh phin co tay, ngoai ra phan hong
lt.tng cung lanai dang chu y.
a
- The thao tl:f do: ThuC1ng bj t6n thuang phAn hong h.tng,
dau go'i mA.t ca chan. Khi d(>ng tac bi sai thi c6 tay va cl.ti tay d~
bi tcSn thlldng, c6 khi con ton thllcmg ca dot xuang c6.
d. Cli ~: Thuang bj t6n thl.i'ang phin c6 tay, cui tay, vai,
diu glii. Luc nAng len thi khop ca tay rat de hi thuang, nhat la
khi ng6i xdm thi k.hltp xucmg diu g6i nhat la banh che hay bj t6n
thuong.
e. Tntqt bllng: Thttong bi t6n thllang milt ca chAn, c6 chin
va chin dc)ng ng\IC.
f. Vo thu4t: Do dung 1&1c dam, da qua m~nh nen bt\p thlt

202
hay bi ton tht.Jang, ngoai ra khap xuang goi, xuang ch•u~ ca lung,
xuang banh che cung rat de bi ton thuang.

z. An ma tru'cYc vi sau khi vin d9n1.

a. An ma trudc khi v4n dc}ng.
Chu yeu la giup cho v~n d9ng vien c6 m(>t s\t ho~t d(mg
chuan bi tot trttac khi t4p luy~n ho~c thi d(u d~ tang cuang sll'c
m~nh ca bAp, tAng ho~t tinh cua h~ day chAng, khap xuang,
nang cao nAng l\(c v4n d(mg, phong ngila sl:f phat sinh t6n thuang
do v~n d(mg. Trttcrc khi thi dau hay luy~n t$p 15 phut tien hanh
An ma la tot nhat. Thai gian An ma khoang tu 5 den 10 phut.
Co thg chia lam hai lot;li thu phap la thu phap mang tinh hung
phan va thu phap mang tinh uc che.
1. Thu phap mang tinh hllng phan (Httng phA:n tinh thu
phapJ:
Chu yeu Slt dyng cho cac v~n d()ng vien ma tinh than
khong phan chan, sue chu y khong 14P trung. Do do khi An ma
thi df}ng tac phai m~nh, nhanh, chinh xac. Thu phap thong d~ng
la diiy~ cha, xat, n~n vuot ho~c go. Nhll v~y c6 the kich thich
a
tinh hling phan v4n d{>ng vien.
2. Thu phap mang tinh UC che (Uc che tinh thu phap):
Ap d'=mg cho cac v~n dc}ng vien ma. tinh than qua hung
phan, dtng thA.ng. Qua httng phan va cAng thing chu yeu la do
nhan t6 tam ly ~o nen. Doi vdi tinh tr~ng nay, An ma c6 the
chua ttj tot. Thu phap phai nh~' nhang, d(}ng tac dieu ho~ thai
gian c6 thi! hai tau m4)t it, t.hlletng dung nA.n, an, nAm~ vu6t.a
tren Ia n6i tang th~, ngoai ra con cA.n ca vao m1:1c dich yeu c8.u
cua tung lo~i v~n dc}ng vien ma ti€n h8.nh An ma. Ching ~n,
v~n dc)ng vien b6ng da thi chu trQng An ma hang, dui, d'u g6i,
milt ca. B6ng r6 thi cin chu y An ma vai, lung, d'u g61, khd'p
mAt ca. Di~n kinh thi chu tr<;mg An ma, h6ngt lung, g6i kh"p mAt
ca, khdp ch4u.....
b. An ma trong khi v4n d(lng.

203
 Thuong dttc;tc ap d\)ng trong thi dau hrn)c v~n d{mg luy~n
t4p ma ca blip bong nhien cung da, b! rut gan hay va ch~m ngo~i
thucmg .... Thu phap An ma thu'O'ng dung la nAn, ve. rung, !Ac.
ThJJClng tien hanh An ma tU' 3 den 5 phut.
c. An ma sau khi v~n d{mg.
Sau khi thi dau hay t~p luy~n thi tien hanh An ma de khoi
ph1:1c l~i tinh nang cua cac h{> ph~n ca the. C6 the ti en hanh
ngay sau khi nghi, c6 the tien hanh sau khi tam nia ho~c trtt6'c
khi di ngli, tien hanh An ma voi tinh chat toan than <Xem phcin
truck). Neu An ma dung phJJang phap thi co the tieu tru slJ rn~t
nh9c do v~n d{>ng lam lu\I thong huyet m~ch, ca th~ nh~ nhang
sang khoai, tai 4to sac khoe cho v~n d{>ng vien slip tai.
Truck, trong ho~c. sau khi v*n d()ng deu nen tien hanh An
ma d~ nang cao ml!c v~n d{mg, giam bat st! t6n thuang do v~n
d9ng, h6i ph1:1c sinh lt!c cho ca th~ ..... .

204
 Ph4n3
Tlf• AN MA.
Tl:( minh An ma la v$.n d~ng thu phap giin dan. t\f minh
th!Jc hi~n cho mlnh de bao v~ sue khoe, ttj b~nh va keo dai tuoi
th9. Tt.,.t minh An ma lam cho khi huyet lu\1 thong, tAng cuang sue
m~nh ca bAp, nang cao nlmg ll:(c ho~t dc)ng va cong na.ng nf}i
t~ng. Tu d6 matting cllang the chat Cd the, phong nglta b~nh t~t.
Tl! minh An ma thich hgp vai ngu'ai co th~ chat yeu, mA.c
b~nh man tinh, nguC1i gia, v~n d¢ng vien, dien vien trudc va sau
k.hi thi dau, dien ~p ap di.mg tieu trit moi m~t, khoi ph'}C the
ll,!c. Tt! minh An ma trong $8ch nay la de- dieu chinh wan than
gi6ng nhll phuqng phap trj lieu bAng Tinh Cong. Thu phap nhu
sau:
1. Tinh tQa: Hai chan ma deu, hai tay d~ agoi, toan than
tha long, trong long binh than, ho hap di~u hoa. <hinh 3-1)

~~
~~-~
~
··"'U-'/
\I '
H.3-1 I

205
 2. Cha h.t.ng ban tay: Dung long ban tay trai cha lung ban
tay phai, long ban tay phai cha lung ban tay trai, 5 ng6n tay hai
md' ra. (hinh 3-2)

3. Cha long ban tay: Cha hai long ban tay vao nhau cha
n6ng len. (hinh 3-3)

4. An Thai Dll<1ng: Dung hai ng6n tay cai an Thai Duang.

(binh 3-4)

208
 H.3-4

5. Gian An Dub'ng: Hai tay h<Jp lf:li barn vao An Duong.

(hinh 3-5)

207
 7. XB.t Than E>inh: Nam ng6n tay hai ma xat tu huy~t ThAn
Dinh de'n huy~t Phong Phu, l~p lfili nhi~u Ian. (hinh 3-7)

H.3·7

8. Niin Huy~t Phong Tri. (hinh 3-8)

9. NAn vuot vung co: Dtta hai tay thay d6i n!n vuot vung
co, ph,m vi la tlt Phong Tri den huy~t D~i Chuy. <hinh 3-9)

H.3·9

208
 10. An huy~t Tinh Minh: Dung ba ng6n tay tro, gitta va VO
danh (ap ut) an nh~ vao huy~t Tinh Minh, ngon tay xep l~i. ng6n
VO danh an vao huy~t, ng6n giUa do ma. ng6n tro da khoang mAt.
(hinh 3-10)

H.3-10

11. Vu6t mui: Dung hai ng6n tay cai vuot tu goc mui den
huy~t _Nghinh Hu'dng. (hinh 3-1 lJ
/'~
(( l\\ \

.•
H311 Y
pi;(~
l
'"'°'tl)
\I
;:l.

&~~JV.\
·~~~
\'i1~~ '(
/
,/~~
//
12. Barn huy~t Nhan Trung: Dung ng6n tay di~m bam
huy~t Nhan Tnmg, Thila T1.tC1Ilg. (hlnh 3-12)

209
 13. Barn huy~t H~ Quan. (hinh 3-13)

.A/~ r~"\
r31 ; \

H.3... 13
\
I .
~
/

14. Cha m~t: Dung hai tay cha xat m~t l~p l~i nhi~u Ian
cho da n6ng len. (hinh 3-14)

210
 H.3-14

15. Up vao Io tai (hinh 3-15).

H.3-15

16. Barn huy~t Kien Tinh (c~nh ngoai): Dung tay phai ham
VUOt CC;lilh _vai trai, tu huy~t Kien Tlnh den CO tay. Sau do dfii tay.
<hinh 3-16)

211
 . . 17· yuOt c8.nh tay: Tay phlii vuOt c1,mh trong c8.nh tay tr8.i
0

t.u nach den c6 tay. (hinh 3-17)

H.3-17

'
18. NAn xoay canh tay: Dung tay phai vita ntin vlia xoay tit
· m~t ngoai canh tay den co tay (theo hu6'ng mui ten). (hinh 3-18)

212
 H.3·18

19. NAn xoay canh tay: Tiep theo thu phap tren. l~t co tay
trai nAn tu cei tay ngu'<Jc den nach. (hinh 3-19)

H.3·19
(
/'~

20. Rut vuot ng6n tay: Hai tay thay doi rut cac ng6n t.ay.
(hinh 3-20)

H.3·20

213
 21. NAn vu6t ngvc: Dung tay phai nAn xoa vimg ngljc trai
sau d6 doi tay. (hinh 3-21)

22. Barn xoa ngvc: Dung tay trai barn xoa phan ng\J'c hen
phai, sau do d6i tay. (hinh 3-22)

H.3-22

· 23. Diy b\)ng: Dtlng ho~c nhm dung hai tay dAy cha phAn
b\Jng tren, 14p 1,i nhi~u Ian. (hinh 3-23)

214
 H.3~23

24. Vo phan bl:mg: Hai tay lay ron lam trung tam, vo xoay
phAn h\lng theo chieu ho~c ngtic;tc chieu kim d6ng h6. (hinh 3-24)

25. D'y VO b\mg: Hai tay tit bi.mg tren dly vong xu6ng ra
phia ngoai. (hinh 3-25)

215
 H.3·25

26. Cha xat thAt lung: Ng6i thAng, dung hai tay cha xat
hai hen mong, thlt lt.tng cho den khi n6ng l~n. (hinh 3-26)

('
{'~)--~
,,......-:---

l
\''
:t';!-
~
-..)
,,-
"r?
'1 (?
' //'
\ ·' \"
).
,
(//,.
1 -·"

,,... .../
. . "'-'~ - - tyJ
;; "

V"-....
' '

'·'1
. . . . . . . Ill ....... ~·' ~

/ "~~ . L..-h

27. Ndn vuot c,nh ngoai chan: I>Ung hai tay nAn vu6t c~nh
ngoai chin, luc dAu dung sau d6 thu~n thi cui h.tng, nA.n vuot

216
thling den ngoai mAt ca. (hinh 3-27)

H.3-27

28. NA.n vuot c~nh trong chan: Nhtt tren, chi khac la nA.n
vuot c~nh hen trong chan tu dui xuong g6t. (hinh 3-28)

H.3-28

217
 30. NAn bAp chB.n: Ng6i, dung hai tay niin bAp chan (chu
yeu }a Cl;lnh trong) tu dlu goi den mAt ca, sau d6 doi chan. (hinh
3-30)

H.3-30

218
 31. Cha xat her cong ban chan: Tu d9ng tac tren, sau khi
nAn m4t ca, thu~n the cha xat phan cong ban chan Chinh 3-31)
d6i lam hai ben.

H.3.. 31

32. NAn C'iillh ngoai bAp chan: Ngoi hai tay nA.n ve tit dau
goi xuong theo c~nh ngoai bAp chan (ong quyen) thA.ng den mA.t
ca chan, sau d6 m{>t tay da got chan, tay kia nAn ve lt1ng ban
chan. (hinh 3-32)

H.3.. 32

219
 33. Co duoi rut lung: Dung thAng hai tay d~t cheo, dung sllc
duoi thing ra tn.tdc, hai vai vllctn thAng slic chuyen de'n phan
lung, sau d6 co tay vao roi l~i duoi ra trli<k, chu yeu la v~n dc)ng
ca lung. (hinh 3-33)

H.3-33

(-
\ '
34. Dung ho~c ngoi xom, co hai cui tay, l~t ban tay, nhun
vai keo lung, sau khi tha long l~i them sllc vao, l~p-I,i nhi~u Mn.
(hinh 3.. 34)

H.3-34

220
 Ph9 l9e
KIM clfdNG BAT nd
"Kim Ct.tang Bat The" la bai vo cua thAy Tran-Di(:u-Phang
thubng ren luyt)n tu the ung dung, trinh tt! don gian de h9c.
D<)ng tac trong bai quy~n nay ri't thich hqp cho vi•c ren luy(:n
thu phap An ma, hdn nua luyf:n bai quy~n nay co th~ nang cao
ccmg l':fc, lam cho than th~ khoe m~nh, bao toan chinh khi 14 Kim
Ct.tong Bat Th@"" khong chi co tac d\lng dlJOng sinh ma con c6 th~
nang cao thu phap An ma.
Kim Cuctng Bat The lien hoan do.
(Hinh ve lien hoan do cua bai quyen Kim Cllang Bat The).
- The 1: D~t Ma Lao Tei LtJc Cit Thi~n Can Dinh (mnh 2-1 den
2-6).
- The 2: B~t San Dai Linh Sat Dong Than <tit hinh 3-1 den 3-8>.
- The 3: Thu~n B9 Xung Chuy Dao Du~ Ctru Nguu Hoan (4·1 den
4-7).
- The 4: Lvc Phach Hoa Scm Thoi Be:> Lieu Am (5-1 den 5·7).
- The 5: H~c Ph\lc Sa Than Thuy Cam Duang (hinh 6-1 den 6-5).
- The 6: Hung Ton H6 Khao (7-1 den 7-4).
- The 7: Hoai Bao Thiet Quy~n Lam <B-1 den 8-7)
- The s: Tham Ma Chuang <9-1 den 9-5> .
.. Thu The: (hinh 10)

221
 ~m2-z J'iH 002-3 R-t m2-s

r;f1~3-2

~.
,:(_ i
.... ' ,-;~
/ '::. _(\ .·;-q . . . "'
l ~ ! . \",_,J t •ii·IJ'
\..':-.-·'- ,_,,,
\ I•'\ I (
:...'·1 ,
.v,""-..J .-~.~-t:-7
1~-"

; "\
\)I f;(. \ Ir
\._. L/
'-~
'"'~
-~

~f./003-6 Jf./ ft-I 3-7 ~t 1¥13-8

~ft 1'14-6
 Y.!·i ~5-4
A-f [!15-1

V.Hll 5-6 . ~fF~l 5-7 r:rn1s-1

. . _(i;)
q=:: \.,.,.,, e. ~
A
... -.
~

©~
~I ( C:I:~) @:::::::- ...'

\.--\ vI( \J
rjy, ~ ·~

~
((''
r~~-
t~ ~~
\
~ \.J
r:.i

J.t.lf~6-·5 r4-t ftl7-l mm1-2 ~H 1!17-3 ~H 007-·4

11- ~I
@. ~@
~)
0 . ~o
I c'BrI il
~

\JT 0J \ l I
· l I
dt)
1) -\ 1
Ir)
~u}
.1 J
~~ ~'.:i
mrt1.~-1 lift 1~18-2 ~:.t lfl .J-3
7
~rt tll 8-4 JiH~ltl-5 i'if;I fl]S-6 !;ft VtJs-7
226
 PhAn I: Khai quat (gom 3 chuang)
PhAn II: Ttj li~u b~nh thong thuang Cgom B chuang)
Phl\n III: Tt! An ma O chuang)
Phl:l Kim Cttang Bat The

~
PHAN I: KHAI" QUAT ................................................................... s
Chudng I: Tac d\lng cua An " ma .•••••••.•••••••••••••••••••••••.•••••••- •••• 7
1. Cong nAng dieu tiet .......................................................... 7
2. Ta.ng na.ng Ive de
k.hang ................................................... 8
3. Tang cU'O'ng tuan hoan huyet d!ch .................................... 9
4. Nhanh ch6ng ky nAng hoi ph\lc ....................................... 9
Chu0ng II: Thu phap thlii:lng dung .......................................... 11
1. Thu phap chu yeu ............................................................ 11
2. Thu phap b6 sung ........................................................... 15
a. Ch9n ll:fa thu phap .......................................................... 28
Chucmg III: Huy't vi thuan1 dung ......................................... 31
L Huy~t thttong dung a dau ............................................... 31
2. Huy~t thuang dung a ng\fc .............................................. 35
a
3. Huy~t thuong dung b':lng ................... ~ ......................... 37
a
4. Huy~t thllbng dung lung .............................................. 39
5. Huy~t thU'bng dung d tay ................................................ 42
6. Huy~t thllong dung a chin ............................................. 45

PHAN II: TRf BtNB THlfc'ING G!P ................................-...... 11

Chudng I: Pha1.n D'u C6 .....................................- ...................... 52
1. Dau Dau ........................................................................... 52
2. Vang dau ......................................................................... 56
3. Te m~t ............................................................................. 56

227
 4. Tong hQ'p nao ngo~i thucmg · ···· · · · · · · ·· · ·· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ...... 58
5. Cap tinh co ...................................................................... 61
6 Lac cham .............. · ······ ····· ····· ···· ···· ···· ··· ·· ··· ··· · ··· · ·· ·· ·· ·· ··.... 63
co ..........................................................
7. B~nh dot xucmg 64
Chuclng II: Phan Vai Tay························································· 69
1. Ton thttcmg khap vai.. ............ · · ..... · · · · · · · · · · ·....................... 69
2. Viem chu vi khdp vai ...................................................... 72
3. Viem phan ngoai cui tay ................................................. 73
4. NU'a dau xttcrng cui tay b! thoat vj .................................. 77
5. Xuang t111 canh tay bj thuang ......................................... 80
6. Khap co tay bj thttang ..................................................... 83
~
7. Kh op co. . . t ay b'! Surlg
..... t-"'a~ ng ···············································
.lU
87
8. Viem h~ thong ca gan tay .............................................. 89
9. Viem h~ thong ca gan c~nh xucrng c6 tay ...................... 91
Chudng III: Phan Ngqc .............••....••..•.....•..•••••.......•........•.•.... 93
1. T6n thuang ngt!c (tuc ngvc, suan) .................................. 93
2. Dau than kinh ke st.tern ................................................... 94
Chudng IV: Phan B\lng............................................................... 97
1. Dau d~ day ...................................................................... 97
2. Sad~ day ........................................................................ 100
3. Ruf}t dinh sau khi rno .....................................................
102
4. ia chay ··················· ......................................................... 103
5. Bi ia ................................................................................ 105
6. Dau thAt lt.ing va muai each chua .................................. 105
7. Bj thuang cap ti nh thA t htng ......................................... 115
8. T6n thuang ca lung ........................................................ 116
9. B~nh dot xuang song ..................................................... 119
10. Thoat vj kh6'p song lU'ng .............................................. 122
11. Cac chung tong hqp ve ca gan ..................................... 124
12. Khap xuang ch~u bj ch6ng, l~ch .................................. 127
13. Dau than kinh tQa ........................................................ 128

228
Chudng 6: Phd.n Chin .......................................•.......•....•......•. 131
1. Me m xuang banh che (nhuyen h6a) .............................. 131
2. T6n thuang day chkt.ng phan gai .................................... 133
. .. tu1
3 . Viem . . n h ay
l
p h an
~ ~··
go1 ................................................ . 13 7
4. Viem khap goi ................................................................. 140
5. Hoc khoeo chan bi sung n:h9t b<;>c .................................. 143
6. Ca bAp chan bi moi ........................................................ 144
7. Bii.p chan bi thuang ton ................................................. 145
8. Khap mat ca ch an bi thuang ton .............. " ......... " ....... 146
9. Bau g6t chan .................................................................. 153
Chudng 7: Cac B~nh Khac ...................................................... 158
1. Phuang phap chua suy nhugc than kinh va di~u
chinh toan thAn .........................................................."' .. 158
2. B~nh B~ch ddi ................................................................ 168
3. Kinh nguy~t khong deu ................................................. 171
4. Thong kinh ..................................................................... 174
5. Cung xuang ch~u bi rai ra ............................................. 176
6. Viem cung xuang ch;)u ................................................... 181
7. Vi~m khap xuang mang tinh chat phong thap ............. 184
8. B! ngo~i thuang bi li~t ntra thAn nguai.. ................. _..... 190
Chudng 8. Bj thudng do V ~n Dqng ............................................ 199
1. Bi thuong do v~n d<)ng thuang g~p .......................... ., ... 201
2. An ma truck va sau khi v~n d(>ng ................................. 203

PHAN 3: TV AN MA ..................................................................... 205

. Ph\l them: Kim Cudng Bat The ............................................... 221

229
 ~ ~ ~

CAM NANG Y HQC CO TRUYEN

~ ' ~

AN MA KY THUAT
.
Tac gia : LUU THE sAM
Bien djch : LY KIM TUONG

Ch~u trach nhi~m xuat ban

Giam doc : Huyn·h Van Toi
T6ng bien t~p : D~ng Tin Huang
Bien t~p : Dttdng t:A'n BU"u
Trinh bay : Lj~ Kim TuO'ng
Bia: Ly Kim Tuong
Stia ban in : Ductng Tan Bliu

In 1000 ban, khil' 14,5 x 20,5 cm. In ~i XN In lit.mg Phu

So dang ky KHXB: 70KHKTIDN/19CXB
C1;lC xuat ban cap ngay: 08/01/98.
Quyet dinh xuat ban so 235 ngay 20/05/HB.

IN XONG VA NOP LUU CHIEU THANG 3 NAM 1999