迪庆朗仁学会·法宝编排系列---

༄༅།།ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ཅེས་ ་བ་བ གས་སོ།།

地道建立——藏汉对照

德钦·曲美多吉 编

བདེ་ཆེན་ལམ་རིམ་ ོབ་ ོང་ཚགས་པ།

 序 言

བདེ་ཆེན་ལམ་རིམ་ ོབ་ ོང་ཚགས་པ།，汉语称为迪庆朗仁学会。它是由一些

在云南省迪庆藏族自治州学习格鲁教法的道友们，在学习的过程中，
为方便称呼而取的一个名称，并非一个正式的社团。主要学习的内容
是：菩提道次第法类。
“朗仁”就是道次第的意思，它是格鲁教法中非常重要的内容。
2009年，我有幸和几位在德钦县本地的师兄们一起共学由帕崩喀大师
所传的菩提道次第讲解本《掌中解脱》藏文版（ མ་ ོལ་ལག་བཅངས）.这
次学习持续了两年的时间，每天学习近三个小时。其间，大恩根本上
师---芒康罗布林寺导师向巴恩珠仁波切广施法语甘露，使我等真正
了知佛法的浩瀚；学习完《掌中解脱》之后，又在大恩上师仁波切的
带领下学习了《菩提道次第·大乐藏口授》、《乐道》、《速道》等。
由于编者学习藏文版法本感觉到很困难，所以要借助汉译本来对
照学习，但是查找起来还是觉得不方便。如果有藏汉对照版法本就最
好了，可惜去寻找时，却极难找到。于是，我便发心：要编排一些藏
汉对照版的法本出来，一方面是为了自己学习方便；另一方面，也希
望尽量帮助到和我一样有这方面需求的人。
我曾在自己的微信朋友圈中发过这样一段文字：“仔细思维发觉
自己甚是可笑，从小不好好读书，汉文可谓是一塌糊涂，后来自学藏
文也是跟楞梆道勉强可以拼读下来，现在居然自己给自己找了文字编
排的工作，内容还居然是有关佛法的，但是佛法知识连皮毛都不懂，
除了自嘲以外我还能做啥？”
由于我藏文、汉文的水平有限，加之编排经验不足，难免出现一
些错误，希望见到此法本的各位大德、师兄们指正。我的邮箱是：
417149110@qq.com
ཡིག་ནོར་དང་ཆད་ ག་ཡོད་ཚ་འ ེལ་བ་གནང་ན་དགའ་ ོའ་ངང་ནས་བཟོ་བཅོས་ ་ཆོག
་ᩂ་ᨮ་᪣ᩏ་ᨎ 417149110@qq.com

祈愿善德法师长住世，贤慧持法之士遍大地，
助教施主安乐财运旺，胜者善慧教法得昌盛。

二零一八年一月十八日
 目 录
ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།
二世嘉木样所著《地道建立》·························································1
ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །
扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》··············································46
གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།
央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》················································89

附录一：
ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།
至尊法幢吉祥贤造《智者颈饰·地道建立》藏文···································141

附录二：
ས་ལམ་ མ་གཞག །
洛桑却佩格西《地道建立》汉文····················································175

***********************************************************
版权声明：汉文版权归原译者所有，此电子版仅供法友们在电子
媒体做内部学习使用，如欲出版印刷请与译师联系。特此声明！
འཛམ་ ིང་ ན་ ག་མཆོག་གཉིས།

佛祖及二圣六庄严
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

༄༅།།ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན་ཞེས་ ་བ་བ གས་སོ།།

二世嘉木样所著地道建立
དཀོན་མཆོག་འཇིགས་མེད་དབང་བོ།
三宝无畏王大师 造
法尊法师 译
ན་མོ་ ་ ་ ཿ ས་དང་ལམ་ ི་བ ོད་པ་མཐར་ ིན་ཏེ། ། ལ་དེ་འདོམས་མཛད་ འི་
ལ་པོ་ལ། ། ས་པས་བ ད་དེ་ ལ་མཉམ་ ེས་བ ང་ ིར། །ས་ལམ་ མ་གཞག་
མདོར་བ ས་ ི་བར་ ། །
敬礼诸师长！
敬礼地道到究竟，垂训斯理释迦王，
为摄同分诸有情，略书地道诸建立。
དེ་ལ་འདིར་འཇིག་ ེན་དང་འཇིག་ ེན་ལས་འདས་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ་
ར་བའི་ས་དང་ལམ་ ི་ མ་གཞག་འཆད་པ་ལ་ཐོག་མར། ེས་ ་ག མ་ ི་ལམ་ ི་
མ་གཞག་མདོར་བ ས་ཙམ་ཞིག་བ ོད་པར་ ་ ེ།
今此宣说世出世间无量功德所依根本，地道建立。先当略说三士
道建立。
དེ་ཡང་རང་ཁོ་ནའི་དོན་ ་ཚ་ ི་མའི་འཁོར་བའི་མངོན་མཐོ་ཙམ་གཙ་བོར་དོན་ ་
གཉེར་བའི་ཆ་ནས་བཞག་པའི་བསམ་པ་དེ་ ེས་ ་ ང་ ་ ད་པར་ཅན་ ི་ལམ་ ི་
མཚན་ཉིད། མཚན་གཞི་ནི། ེས་ ་ ང་ འི་ ད་ ི་འཆི་བ་མི་ ག་པ་ ོགས་པའི་ ོ་
དང་། མི་དགེ་བ ་ ོང་གི་ ལ་ ིམས་ ་ འོ། །དེ་དག་ལ་བ ེན་ནས་རང་ ད་ ན་ ི་
གང་ཟག་མངོན་མཐོའ ་གོ་འཕང་ ་བ ོད་པར་ ེད་པས་ན་ ེས་ ་ ང་ འི་ལམ་ཞེས་
བ ོད་དོ། །
此若专为自利，正求后世世间善趣，所立意乐，是殊胜下士道相。
例如下士身中，通达死没无常之心，及断十不善之戒，由依此道能令
彼人往生善趣，故名下士道。
འཁོར་བའི་ ན་ཚགས་ལ་ ོ་ལོག་པའི་ ོ་ནས་རང་ཁོ་ནའི་དོན་ ་ཐར་བ་གཙ་བོར་དོན་
་གཉེར་བའི་ཆ་ནས་བཞག་པའི་བསམ་པ་དེ་ ེས་ ་འ ིང་གི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
མཚན་གཞི་ནི། ེས་ ་འ ིང་གི་ ད་ ི་མི་ ག་སོགས་བ ་ ག་ ོགས་པའི་ ོ་ ་

1
 二世嘉木样所著《地道建立》

འོ། །དེ་ལ་བ ེན་ནས་རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་ཐར་བའི་གོ་འཕང་ ་བ ོད་པར་ ེད་

པས་ན་ ེས་ ་འ ིང་གི་ལམ་ཞེས་བ ོད་དོ། །
若由厌背生死盛事，专为自利正求解脱，所立意乐，是中士道相。
例如中士身中，通达无常等十六行相之心，由依此道能令彼人住解脱
位，故名中士道。
ིང་ ེ་ཆེན་པོའ ་གཞན་དབང་ ་ ར་བའི་ ོ་ནས་སེམས་ཅན་གཞན་ ིས་སངས་ ས་
ཐོབ་ ིར་ ་ མ་མ ེན་དོན་ ་གཉེར་བའི་ཆ་ནས་བཞག་པའི་བསམ་པ་དེ་ ེས་ ་ཆེན་
པོའ ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། མཚན་གཞི་ནི། ེས་ ་ཆེན་པོའ ་ ད་ ི་ ིང་ ེ་ཆེན་པོ་
དང་། ག་བསམ་ མ་དག་ ་ འོ། །དེ་ལ་བ ེན་ནས་རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་ ་ན་
མེད་པའི་ ང་ བ་ ་བ ོད་པར་ ེད་པས་ན་ ེས་ ་ཆེན་པོའ ་ལམ་ཞེས་བ ོད་དོ། །
若由大悲自在而转，为令有情皆成佛故，求正徧知所立意乐，是
上士道相。例如上士身中大悲心增上意乐，由依此道能令彼人往无上
菩提，故名上士道。
ེས་ ་ག མ་ཀའི་ཉམས་ ་ ང་ ་ཡང་ཡིན་འ ིང་གི་ལམ་རང་ ད་ལ་ ེ་བ་ལ་རང་
ཉིད་ལ་ཐོག་མར་ ོ་ ོང་དགོས་པའི་བསམ་པ་དེ་ ེས་ ་ ང་འ ིང་ ན་མོང་གི་ལམ་
ི་མཚན་ཉིད། མཚན་གཞི་ནི། འཆི་བ་མི་ ག་པ་དང་། ངན་འ ོའ ་ ག་བ ལ་ ོགས་
པའི་ཤེས་རབ་ ་ འོ། ། ེས་ ་ཆེ་འ ིང་གཉིས་ཀའི་ཉམས་ ་ ང་ ་ཡང་ཡིན། ཆེན་
པོའ ་ལམ་རང་ ད་ལ་ ེ་བ་ལ་ཐོག་མར་ ོ་ ོང་དགོས་པའི་བསམ་པ་དེ། ེས་ ་ཆེ་
འ ིང་ ན་མོང་གི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། མཚན་གཞི་ནི། མི་ ག་སོགས་བ ་ ག་ ོགས་
པའི་ ོ་ ་ འོ། །
若是三士所修之意乐，于自身中生中士道，先须于此而修心者，
是下中士共道之相。例如通达死没无常及恶趣苦之慧。若是上中二士
所修之意乐，于自身中生上士道，先须于此而修心者，是上中士共道
之相。例如通达无常等十六行相之心。
ེས་ ་ག མ་ ི་ལམ་ ི་རིམ་པ་དེ་དག་ ད་ལ་ ེ་བའི་ ལ་ཡང་ཡོད་དེ། དེ་ཡང་
དལ་འ ོར་ ེད་དཀའ་ཞིང་དོན་ཆེ་བ་དང་། དེ་ཉིད་རིང་ ་མི་གནས་པར་འདོར་བའི་
ལ་བསམ་ ེ་ཚ་འདིའི་ ང་ཤས་ལོག་ནས་ ི་མ་དོན་གཉེར་ ི་བསམ་པ་ལ་བཅོས་

2
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ན་ ེས་ ་ ང་ ་ ད་པར་ཅན་ ི་ལམ་ ད་ལ་ ེས་པ་ཡིན་

ཞིང་། དེའི་འོག་ ་འཁོར་བའི་ ན་ཚགས་མཐའ་དག་མེ་འབར་བའི་འོབས་ ར་མཐོང་
ནས་དེ་ལས་ཐར་འདོད་ ི་ ོ་ལ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ན་ ེས་ ་འ ིང་གི་ལམ་
ད་ལ་ ེས་པ་ཞེས་ འོ། །དེའི་འོག་ ་རང་ཉིད་ ིས་འཁོར་བ་ལས་ ོལ་བའི་ཐར་བ་
ཞིག་ཐོབ་ ང་ ོན་ ོགས་རེ་བ་ཟད་པ་དང་། ཡོན་ཏན་ ོགས་རེ་བ་ཙམ་ཐོབ་པ་ཡིན་
པས་རང་དོན་མ་ ོགས་པར་མ་ཟད། གཞན་དོན་ཡང་ཉི་ཚ་བར་ཟད་ཅིང་རང་དོན་ཙམ་
ལ་དམིགས་པ་ནི་ ད་འ ོ་དང་ ན་མོང་བར་ཤེས་ནས་སེམས་ཅན་གཞན་གཏན་ ི་
བདེ་བ་ལ་འགོད་པའི་ཆེད་ ་ མ་པ་ཐམས་ཅད་མ ེན་པའི་གོ་འཕང་གཙ་བོར་དོན་
གཉེར་ ི་བསམ་པ་ལ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ན་ ེས་ ་ཆེན་པོའ ་ལམ་ ད་ལ་
ེས་པ་ཡིན་ནོ། །
彼三士道次第于身生起之理者，谓由思惟暇满难得义大复不久住
失弃之理而能厌背现法盛事，发生无伪希求后世之心，是于身中生起
殊胜下士之道；其后由见生死一切圆满，皆如火坑，发生无伪欲解脱
心，是于身中生起中士之道；其后由见自出生死而得解脱，仍唯灭一
分过失，得一分功德，即于自利且未圆满，其利他事，更属少分，惟
求自利，旁生亦同，为将诸余有情，安立于毕竟安乐，而发生无伪正
求一切种智之意乐，是于身中生起上士之道。
འོ་ན་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ཇི་ ་ ་ཞེ་ན། དེ་འཆད་པ་ལ་གཉིས། ས་ལམ་ ི་ མ་
གཞག་ ིར་བ ན་པ་དང་། ཐེག་པ་ག མ་ ི་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ ེ་ ག་ ་བཤད་
པའོ། །
若尔，地道建立云何？释此分二：甲一、总标地道建立，甲二、
别释三乘地道建立。
དང་པོ་ནི། སའི་མཚན་ཉིད་ ་ཞིང་འཐས་པ་ཡིན་ལ། སའི་ ེད་ལས་ནི། ་བ་དང་མི་
་བའི་འཇིག་ ེན་ཐམས་ཅད་ ེ་ཞིང་གནས་པའི་ ེན་ ེད་པའི་ ིར། དེ་ནི་འ ང་བ་
བཞིའི་ནང་ཚན་ ི་ས་མཚན་ཉིད་པ་ཡིན་ལ། ཐེག་པ་ག མ་ ི་ལམ་ལ་ས་ཞེས་བ ོད་
པ་ནི། ས་བཏགས་པ་བ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ ར་འདོགས་པའི་ ་མཚན་ཡང་ ེད་ལས་ཆོས་
མ ངས་པའི་ ོ་ནས་སོ། །

3
 二世嘉木样所著《地道建立》

甲一、总标地道建立
坚硬为地相，地之作用，谓与动、不动一切世间，为生住依故。
此是四大种中之地。于三乘道，说名地者，是假名地。如是假立之理，
谓由作用相等故。
སའི་ཐ་ ད་འ ག་ ལ་ ་མ་ཡོད་དེ། ཉན་ཐོས་རང་ ལ་ ང་སེམས་ ི་ས་ག མ་དང་
། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ོགས་པའི་ ལ་འ ོར་ ི་ས། གཉིས་ ོང་ ོགས་པའི་ ལ་
འ ོར་ ི་ས། བདེན་ ོང་ ོགས་པའི་ ལ་འ ོར་ ི་ས་ ེ་ ལ་འ ོར་ ི་ས་ག མ་དང་།
བསམ་གཏན་དང་པོའ ་ཉེར་བ ོགས་མི་ ོགས་མེད་དང་། བསམ་གཏན་དང་པོའ ་དངོས་
གཞི་ཙམ་ ད་གཉིས། བསམ་གཏན་ ི་མ་ག མ་ ེ་བསམ་གཏན་ས་ ག་དང་། ཟག་
མེད་ ི་བསམ་གཏན་ས་ ག་གི་ ེང་ ་ཟག་མེད་ ི་ག གས་མེད་དང་པོ་ག མ་བ ན་
ནས་ཟག་མེད་ས་ད ་དང་། འདོད་སེམས་ ི་ ེང་ ་བསམ་ག གས་བ ད་བ ན་
པས་ཁམས་ག མ་ས་ད ་དང་། དམན་པ་ས་བ ད་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར།
地之名言总有多种，谓：声闻、独觉、菩萨三地；通达人无我之
瑜伽地，通达二取空之瑜伽地，通达谛实空之瑜伽地，名三瑜伽地；
（或译三观行地）第一静虑未到定，第一静虑胜劣二根本定，后三静
虑，共名六静虑地；又于六无漏定地上，更加前三无色，名九无漏地；
欲界心上加静虑、无色八地，名三界九地；又有小乘八地等故。
རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་ལམ་ གས་ ི་མངོན་
ོགས་དེ། ས་ལམ་གཉིས་ ི་ནང་ཚན་ ་ ར་པའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་
ཐོས་ ི་ས། རང་ ལ་ ི་ས། ང་སེམས་ ི་ས་དང་ག མ་ཡོད། དེ་ག མ་ལ་ས་ཞེས་
བ ོད་པ་ནི། སས་ ི་ཤིང་ནགས་ཚལ་ལ་སོགས་པའི་ ེན་ ེད་པ་བཞིན་ ་འདིས་ལམ་
གས་ ི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་ ེན་ ེད་པས་ན་དེ་ ར་ ་བ ོད་པའི་ ིར། ཡང་དེ་ལ་
མཆོག་དམན་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཐེག་དམན་ ི་ས་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ས་གཉིས་ཡོད།
能为自果无量功德所依之入道现观，是地道二种之地相。差别有
三，谓：声闻地、独觉地、菩萨地。此三说名地者，谓如大地，为草
木山林等之所依，此亦为入道无量功德之所依，而作如是说故。此就
胜劣分小乘、大乘二地。
དང་པོ་ཐེག་དམན་ ི་ས་ལ་ད ེ་ན། དམན་པ་ས་བ ད་ཡང་དེ། འ ེལ་ ང་དོན་གསལ་

4
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

་ གས་པ་ ི་མ་ག མ་ ི་མངོན་ ོགས་ལ་ཉན་ཐོས་ ི་ས་ཞེས་ས་བ ད་ ི་ ངས་

་ ོས་པ་ནི་ཐེག་པ་ག མ་ ི་ ལ་ མ་པར་བཞག་པའི་ཆེད་ཡིན་ལ། ག ང་རབ་ ི་
འ ོ་ ར་ན་དམན་པའི་ས་བ ད་ནི་དཀར་པོ་ མ་པར་མཐོང་བའི་ས། རིགས་ ི་ས།
བ ད་པའི་ས། མཐོང་བའི་ས། བ བ་པའི་ས། འདོད་ཆགས་དང་ ལ་བའི་ས། ས་པ་
ོགས་པའི་ས། རང་སངས་ ས་ ི་ས་ མས་སོ། །མཚན་གཞི་རིམ་པ་བཞིན་བ ོད་ན།
小乘地中分为小乘八地。《显义释》中，说后三向现观，名声闻
地，而列八地者，是为别立三乘。若就经论总轨，而立小乘八地者，
谓：见白地、种性地、八人地、见地、薄地、离欲地、己办地、独觉
地，举列如次。
ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ལ་དཀར་པོ་ མ་པར་མཐོང་བའི་ས་ཞེས་ ་ ེ། མ་ ང་གི་
ཆོས་དཀར་པོ་དང་པོར་མཐོང་བའི་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ལ་
རིགས་ ི་ས་ཞེས་ ་ ེ། རང་གི་རིགས་ལ་མི་འ ལ་བ་དེ་ནས་ཐོབ་པའི་ ིར། ན་
གས་ གས་པའི་མངོན་ ོགས་ལ་བ ད་པའི་ས་ཞེས་ ་ ེ། གས་གནས་བ ད་ ི་
དང་པོ་དེ་ནས་ཐོབ་པའི་ ིར། ན་ གས་འ ས་གནས་ ི་མངོན་ ོགས་ལ་མཐོང་བའི་
ས་ཞེས་ ་ ེ། འཇིག་ ེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་ ིས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་དང་པོར་
མངོན་ མ་ ་མཐོང་བའི་ ིར། ིར་འོང་འ ས་གནས་ ི་མངོན་ ོགས་ལ་བ བ་པའི་
ས་ཞེས་ ་ ེ། འདོད་ཉོན་ ི་ག མ་གཉིས་ ངས་ཏེ་བ བ་མོར་ ས་པའི་ ིར། ིར་
མི་འོང་འ ས་གནས་ ི་མངོན་ ོགས་ལ་འདོད་ཆགས་དང་ ལ་བའི་ས་ཞེས་ ་ ེ།
འདོད་ཉོན་མཐའ་དག་ལ་ཆགས་པ་དང་ ལ་བའི་ ིར། ཉན་ཐོས་ད ་བཅོམ་པའི་མངོན་
ོགས་ལ་ ས་པ་ ོགས་པའི་ས་ཞེས་ ་ ེ། རང་ལམ་ ི་ ་བ་ ོགས་པར་ ས་པར་
ོགས་པས་སོ། །རང་སངས་ ས་ ི་མངོན་ ོགས་ལ་རང་སངས་ ས་ ི་ས་ཞེས་ ་
ེ། ིད་པ་ཐ་མའི་ཚ་ ོབ་དཔོན་གཞན་ལ་བ ེན་མི་དགོས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་ ན་པའི་
མ ེན་པ་ཡིན་པའི་ ིར། རང་ ལ་ ོབ་པའི་མངོན་ ོགས་ མས་ ང་འདིའི་ནང་ ་
བ ་བར་ འོ། ། གས་པ་ ི་མ་ག མ་ ི་མངོན་ ོགས་ ང་འདིར་མ་འ ས་པའི་ ོན་
མེད་དེ། འ ས་གནས་ག མ་ ི་མངོན་ ོགས་ ་འ ་བའི་ ིར་རོ། །

5
 二世嘉木样所著《地道建立》

声闻资粮道名见白地，以是初见白净法之道故；声闻加行道名种
性地，种性无乱从此得故；预流向现观，名八人地，相果八位初从此
得故；预流果现观，名为见地，以出世道最初现见人无我故；一来果
现观，名为薄地，已断欲惑三分之二，令微薄故；不还果现观，名离
欲地，于欲烦恼皆离贪故；声闻阿罗汉现观，名已办地，自道所作已
办讫故；独觉现观，名独觉地，是最后有不依师教，具斯功德之智故。
独胜诸有学现观，亦此中所摄。后三向现观亦无不摄之过，即摄入三
果现观故。
ལ་འ ོར་ ོད་པའི་ད ་མ་རང་ ད་པའི་ གས་འདི་ལ། ཉན་ཐོས་ ིས་ཉོན་མོངས་
ང་ འི་གཙ་བོར་ ེད་པ་དང་། རང་ ལ་ ིས་ཤེས་ ིབ་རགས་པ་ ང་ འི་གཙ་བོར་
ེད་པའི་གནད་ ིས་རང་ ལ་ལ་ གས་གནས་བ ད་མི་འཇོག་ལ། ོབ་དཔོན་ ིས་
ང་དམན་པའི་ས་དང་པོ་བ ན་ཉན་ཐོས་ ི་མངོན་ ོགས་ ི་ ེང་ ་བཞག་ཅིང་། རང་
ལ་ ི་ས་ གས་གནས་བ ད་གང་ལ་ཡང་མི་གཏོགས་པའི་དམན་པའི་ས་བ ད་
པར་བཞག་པ་ཡིན་ནོ། །
随瑜伽行自续中观师宗，由说声闻正断烦恼，独觉正断粗分所知
障，故于独觉，不立八向果。论师（狮子贤）亦于声闻现观，立小乘
前七地，其独觉地，俱非八向果所摄，立为第八地。
སེམས་ཙམ་པ་དང་། མདོ་ ེ་ ོད་པའི་ད ་མ་རང་ ད་པ་དང་། ཐལ་འ ར་བ་ མས་
ི་ གས་ལ་རང་ ལ་ལ་ གས་གནས་བ ད་ཚང་བར་འཇོག་ ེ། ཉན་རང་གཉིས་ ི་
ང་ འི་གཙ་བོ་འ ་བའི་ ིར་རོ། །
唯识师、顺经部行自续中观师，及应成中观宗，于独觉亦立八种
向果，与声闻独觉所断同故。
གཉིས་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་ས་ལ་ད ེ་ན། ས་བ ་ཡོད་དེ་འོག་ ་འཆད་དོ། །
第二大乘地中，分为十地至下当说。
རང་འ ས་ ང་ བ་ ་བ ོད་པའི་གོ་ བས་ ེ་ ལ་ ་ ར་བའི་ལམ་ གས་ ི་མ ེན་
པ་དེ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ཐར་ལམ། མ ེན་པ། ཡེ་ཤེས། མངོན་ ོགས། མ། ཐེག་པ་
མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །དེ་ལ་ལམ་ཞེས་བ ོད་པ་ནི། ཐར་བའི་གོ་
འཕང་ ་བ ོད་པར་ ེད་པ་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་དོ། །ཡང་དེ་ལ་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་
ད ེ་ན། ཚགས་ལམ། ོར་ལམ། མཐོང་ལམ། ོམ་ལམ། མི་ ོབ་ལམ་དང་ ་ཡོད།
6
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

开辟往自果菩提之入道现观，是为道相、解脱道、正智、智、现
观、母、乘，一义异名。此云道者，由能往解脱位，而作是说故。此
就自体分别有五，谓：资粮道、加行道、见道、修道、无学道。
དང་པོ་ནི། ཆོས་མངོན་ ོགས་དེ་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན་ཐེག་པ་ག མ་ ི་
ཚགས་ལམ་ག མ་ཡོད། ཚགས་ལམ། དད་པའི་ས། ཐར་བ་ཆ་མ ན། ཆོས་མངོན་
ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །དེ་ལ་ཚགས་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་
་མཚན་ཡོད་དེ། ཐེག་པ་རང་ལམ་ ི་ ང་ བ་ཐོབ་ ིར་ ་ཚགས་བསགས་པའི་
ལམ་ ི་དང་པོ་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་དད་པའི་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་
་མཚན་ཡོད་དེ། དད་སོགས་ ལ་ ་ལ་གཙ་བོར་མཁས་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་
ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་ཐར་བ་ཆ་མ ན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་
ཡོད་དེ། ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་འགོག་བདེན་ནི་ཐར་བ་དང་། དེའི་ ོགས་གཅིག་ཉོན་ ིབ་
ན་བཏགས་ ངས་པའི་འགོག་བདེན་ནི་ཐར་བའི་ཆ་དང་། དེ་ཐོབ་པ་དང་ ེས་ ་
མ ན་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་ཆོས་
མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཆོས་མངོན་ ོགས་ཞེས་པའི་ཆོས་ནི་
ག ང་རབ་ཡན་ལག་བ ་གཉིས་དང་། དེ་ལ་དམིགས་ནས་ ་ ིའི་ ེས་ ་འ ངས་ཏེ་
ཉན་ཐོས་ ི་དོན་མངོན་ ོགས་ཐོས་བསམ་ ིས་གཙ་བོར་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་
བས་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
初，法现观，是资粮道相，分别有三，谓：三乘资粮道、资粮道、
信地、顺解脱分、法现观等，一义异名。此名资粮道者，为得自乘菩
提，是最出积集资粮之道，而作是说故；名信地者，谓于信等五根、
境正求善巧之道，而作是说故；名顺解脱分者，永断烦恼障之灭谛，
是为解脱，此之一分，断除分别烦恼障之灭谛，是解脱分，是随顺证
彼之道，而作是说故；名法现观者，法现观之法，谓十二分教，由缘
彼教随逐总名，正以闻思决择声闻义现观之时，而作是说故。
དོན་མངོན་ ོགས་དེ་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་སོགས་
ག མ་ཡོད། ོར་ལམ། ངེས་འ ེད་ཆ་མ ན། ངེས་འ ེད་ཡན་ལག །དོན་མངོན་
ོགས་ མས་དོན་གཅིག །དེ་ལ་ ོར་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཐེག་པ་

7
 二世嘉木样所著《地道建立》

རང་ལམ་ ི་མཐོང་ལམ་ལ་ ོར་བས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་ངེས་འ ེད་ཆ་

མ ན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ངེས་འ ེད་ནི་མཐོང་ལམ་ཡིན་ལ། དེའི་ཆ་ལ་
ཕན་འདོགས་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་ངེས་འ ེད་ཡན་ལག་ཞེས་བ ོད་
པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། རང་འ ས་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་ ེད་པའི་ཡན་ལག་ཡིན་པས་ན་
དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་དོན་མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ།
ག ང་རབ་ ི་དོན་བདག་མེད་ ་རགས་གང་ ང་ལ་ ོམ་ ང་གི་ ོང་བ་ཐོན་པས་ན་དེ་
ར་བ ོད་པའི་ ིར།
义现观，是加行道相，分别有三，谓：声闻加行道等。加行道、
顺决择分、决择支义现观等，是为一义。此名加行道者，由是自乘见
道加行，而作是说故；名顺决择分者，决择是见道，由能饶益彼分，
而作是说故；名决择支者，由是能证自果见道之支，而作是说故；名
义现观者，由缘经义粗细无我随一，在修成慧，而作是说故。
བདེན་པ་མངོན་ ོགས་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་
སོགས་ག མ་ཡོད། མཐོང་ལམ། བདེན་པ་མངོན་ ོགས། མཐོང་ལམ་པའི་ ད་ ི་
མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག །དེ་ལ་མཐོང་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ།
བདག་མེད་ ་རགས་གང་ ང་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་ལམ་ཡིན་པས་ན་དེ་
ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ།
བདེན་པ་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་ལམ་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
谛现观，是见道相，分别有三，谓：声闻见道等。见道、谛现观、
证见道者、身中之智，皆是一义。此名见道者，由是初证粗细无我随
一之道，而作是说故；名谛现观者，由是初证圣谛之道，而作是说故。
ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་
སོགས་ག མ་ཡོད། ོམ་ལམ། ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ོམ་ལམ་པའི་མ ེན་པ་ མས་
དོན་གཅིག །དེ་ལ་ ོམ་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། བདག་མེད་མངོན་ མ་
་ ོགས་ཟིན་ ན་ ན་ ་ ོམ་པར་ ེད་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ལ་ ེས་ལ་
མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། མཐོང་ལམ་ ི་ ེས་ལ་བདེན་པ་མངོན་

8
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

མ་ ་ ོགས་པའི་ལམ་ཡིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།

随现观（或译后现观），是修道相，分别有三，谓：声闻修道等。
修道、随现观、修道者智等，皆是一义。此名修道者，由已证无我相
继修习，而作是说故；名随现观者，随见道后，是证无我之道，而作
是说故。
ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་ཆ་ནས་བཞག་པའི་མ ེན་པ་དེ་མི་ ོབ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། འི་
བ ོད་རིགས་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་སོགས་ག མ་ཡོད། མི་ ོབ་
ལམ། ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་ཡེ་ཤེས། ད ་བཅོམ་པའི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག ། དེ་
ལ་མི་ ོབ་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཐེག་པ་རང་ལམ་ ི་ ་བ་མཐར་
ིན་པས་ན་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
就永断烦恼障所安立智，是无学道相。就言说分别有声闻无学道
等三。无学道、永断烦恼障智（意即烦恼障净智）、阿罗汉智，皆是
一义。此名无学道者，由于自乘所作已到究竟，而作是说故。
གཉིས་པ་ཐེག་པ་ག མ་ ི་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ ེ་ ག་ ་བཤད་པ་ལ། ཉན་ཐོས།
རང་ ལ། ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་བཤད་པ་དང་ག མ།
甲二、别释三乘地道建立
分三：乙一、声闻道，乙二、独觉道，乙三、大乘道。
དང་པོ་ལ། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ། ོར་ལམ། མཐོང་ལམ། ོམ་ལམ། མི་ ོབ་ལམ་
དང་ ་ལས།
乙一、声闻道
分五：丙一、资粮道，丙二、加行道，丙三、见道，丙四、修道，
丙五、无学道。
དང་པོ་ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མ་ ངས། ེ་བའི་ ལ་
བཤད་པ་དང་བཞི།
丙一、资粮道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་འ ས་ ོར་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་ཉན་ཐོས་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས་དེ་ཉན་
ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相。未生自果加行道前之声闻法现观，是声闻资粮道相。

9
 二世嘉木样所著《地道建立》

གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ཆེ་འ ིང་ ང་ག མ་ཡོད། ཡང་དེ་

ལ་ད ེ་ན། མངོན་ མ། ེས་དཔག །བཅད་ཤེས་ག མ་ཡོད། དང་པོ་ནི། དེའི་ ད་ ི་
མངོན་ཤེས་དང་པོ་ ་ ་ འོ། །གཉིས་པ་ནི། དེའི་ ད་ ི་ གས་ལ་བ ེན་ནས་གང་ཟག་
གི་བདག་མེད་གསར་ ་ ོགས་པའི་ ོ་ ་ འོ། །ག མ་པ་ནི། དེའི་ ད་ ི་གང་ཟག་གི་
བདག་མེད་ངེས་པའི་ངེས་ཤེས་ ་ འོ། །
丁二、分别。此分上、中、下三品声闻资粮道，又分现量、比量、
断知三种。初、如彼身中前五神通；二、如彼身中依因初达人无我慧；
三如彼身中决定人无我义之定智。
ག མ་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་དད་པའི་ས། ཉན་ཐོས་ ི་ཐར་བ་ཆ་
མ ན། ཉན་ཐོས་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། ། ་
བཤད་ ་མ་དང་རིགས་འ ེའོ། །
丁三、异名。声闻资粮道、声闻信地、声闻顺解脱分、声闻法现
观等，一义异名。训释如前例知。
བཞི་པ་ནི། ངེས་འ ང་གི་བསམ་པ་ ད་ལ་ ེས་པའི་ ོ་ནས་ཉན་ཐོས་ ི་ཐར་བ་དོན་
གཉེར་ ི་བསམ་པ་ལ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ན་ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ ད་ལ་
ེས་པ་ཡིན་ནོ། །ས་མཚམས་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ནས་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་
མ་ཐོབ་བར་ ་ཡོད།
丁四、生起之理。由于相续，发出离心，生起无伪希求声闻解脱
意乐，即是身中发起声闻资粮之道。界限，谓从得声闻资粮道，乃至
未得声闻加行道。
གཉིས་པ་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་
དང་བཞི།
丙二、加行道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་འ ས་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་ཉན་ཐོས་ ི་དོན་མངོན་
ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相。未生自果声闻见道前之声闻义现观，是声闻加行道
相。

10
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ོད། ེ་མོ། བཟོད་པ།

ཆོས་མཆོག་བཞི་དང་། ས་པའི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཆེ་འ ིང་ ང་ག མ་ཡོད་དེ། ད་
གཅིག་པའི་དབང་ ་ ས་ན། དང་བོར་ ེས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་དེ་ ང་ ་བར་
་ ེས་པའི་ ོར་ལམ་དེ་འ ིང་། ཐ་མར་ ེས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་དེ་ཆེན་པོར་
འཇོག ། ད་ཐ་དད་པའི་དབང་ ་ ས་ན། དབང་ ོན་ ི་ ོར་ལམ་དེ་ཆེན་པོ། དབང་
འ ིང་གི་དེ་འ ིང་། དབང་ ལ་ ི་དེ་ ང་ ར་འཇོག་པའི་ ིར།
丁二、分别。此就自性，分声闻暖、顶、忍、世第一法四加行道
就功能分上、中、下三就一相续，谓：初生之声闻加行道为下，次生
之声闻加行道为中，后生之声闻加行道为上就异相续，利根之加行道
为上，中根者为中，钝根者为下。
ག མ་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་ངེས་འ ེད་ཆ་མ ན། ཉན་ཐོས་ ི་
དོན་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། ། ་བཤད་ ་མ་དང་
རིགས་འ ེའོ། །རིགས་དེས་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་དེ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་ལ་
ོག་པ་བཅད་ཤེས་ཡིན་ཏེ། དེ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་ ོགས་པའི་ཚད་མིན་ ི་
ཞེན་རིག་ཡིན་པའི་ ིར།
丁三、异名。声闻加行道，声闻顺决择分，声闻义现观等，一义
异名，训释如前例知。定性声闻之加行道，是于微细人无我有分别断
知，以是通达微细人无我，非量之著心故。
ཁ་ཅིག །ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ ོར་གཉིས་ལ་ལོག་ཤེས་ཡོད་ཅེས་ ་བ་ནི་མི་འཐད་དེ།
དེ་ཡིན་ན་ ོ་དོན་མ ན་ཡིན་དགོས་པའི་ ིར།
有说声闻资粮、加行二道有颠倒心，不应道理，凡是彼道，即是
合义之心故。
བཞི་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ཚགས་ལམ་པ་དེས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་ ོགས་པའི་ཞི་
གནས་ལ་མཉམ་པར་བཞག་བཞིན་པའི་ངང་ནས་བདག་མེད་ ་མོ་ལ་ད ད་ ོབས་
ིས་ ས་སེམས་ཤིན་ ངས་ ི་བདེ་བ་ ད་པར་ཅན་ ངས་ཏེ། ོམ་ ང་གི་ཤེས་རབ་
ཐོབ་པ་ན་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ཐོབ་པ་ཞེས་ འོ། །ས་མཚམས་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་
ཚགས་ལམ་ ོགས་ནས་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མ་ཐོབ་བར་ ་ཡོད།

11
 二世嘉木样所著《地道建立》

丁四、生起之理。声闻资粮道人正住通达微细人无我奢摩他中，
由于微细无我观择之力引生身心轻安妙乐，得修所成慧，是名证得声
闻加行道，界限谓：从圆满声闻资粮道已，乃至未得声闻见道。
ག མ་པ་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་
ལ་བཤད་པ་དང་བཞི།
丙三、见道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་འ ས་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་
མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相。未生自果声闻修道前之声闻谛现观，是声闻见道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་
ཤེས་དང་། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་
ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་དང་ག མ་ཡོད།
丁二、分别。此就自性分三，谓：声闻见道根本智、声闻见道后
得智、俱非彼二之声闻见道。
རང་ ལ་ ་ ར་པའི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་
ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་
མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མཐོང་ལམ་
མ་ ོལ་ལམ་གཉིས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་
བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད།
专住人无我境之声闻谛现观，是声闻见道根本智相。此复分三，
谓：声闻见道无间道、见道解脱道、俱非彼二之声闻见道根本智。
ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་
དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་
ི་མཐོང་ལམ་བཟོད་པ་བ ད་ཡོད། དེ་ མས་ཡིན་ བ་མཉམ་ཡིན་ཏེ། ཉན་ཐོས་ ི་
མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དེ་དེ་བ ད་ཀ་ཡིན་པའི་ ིར། ཆོས་བཟོད་བཞི་ཡང་
ཡིན་ ེས་བཟོད་བཞི་ཡང་ཡིན་པའི་ ིར།

12
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

真能对治分别烦恼障之声闻谛现观，是声闻见道无间道相。此中
分别有声闻见道八忍。此等相同，以声闻见道无间道，俱是彼八忍故，
既是四法忍亦是四类忍故。
དང་པོ་བཞི་ཡིན་ཏེ། ལ་བདེན་པ་བཞི་གང་ཟག་བདག་མེད་ ་མངོན་ མ་ ་ ོགས་
པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར།
既是前四，以是现证四圣谛境人无我之声闻见道无间道故。
གཉིས་པ་བཞི་ཡིན་ཏེ། ལ་ཅན་ཆོས་བཟོད་བཞི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མངོན་
མ་ ་ ོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར།
亦是后四，以是现证四法忍心人无我之声闻见道无间道故。
ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་ ངས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ ་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་
མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན།
ཉན་ཐོས་ ི་ཤེས་པ་བ ད་ཡོད། དེ་ མས་ཡིན་ བ་མཉམ་ཡིན་ཏེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་དེ་དེ་བ ད་ཀ་ཡིན་པའི་ ིར། ཆོས་ཤེས་བཞི་ཡང་ཡིན་ ེས་ཤེས་
བཞི་ཡང་ཡིན་པའི་ ིར།
已断分别烦恼障解脱道性声闻之谛现观，是声闻见道解脱道相，
此中分别有声闻见道八智，此等相同，以声闻见道解脱道，俱是彼八
智故。既是四法智，亦是四类智故。
དང་པོ་བཞི་ཡིན་ཏེ། ལ་བདེན་པ་བཞི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མངོན་ མ་ ་
ོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར།
既是前四，以是现证四圣谛境人无我之声闻见道解脱道故。
གཉིས་པ་བཞི་ཡིན་ཏེ། ལ་ཅན་ཆོས་ཤེས་བཞི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མངོན་ མ་
་ ོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར།
亦是后四，以是现证四法智心人无我之声闻见道解脱道故。
དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ནི། ོང་ཉིད་ལ་ ེ་
གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་།
གཉིས་ ོང་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་
ཡེ་ཤེས་དང་། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་

13
 二世嘉木样所著《地道建立》

ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ ་ འོ། །
俱非彼二（无间道、解脱道）之声闻见道根本智者，如：专住空
性之声闻见道根本智专住二取空之声闻见道根本智，专住人无我之声
闻见道根本智。
མཐོང་ལམ་ཤེས་བཟོད་ ད་ཅིག་མ་བ ་ ག་པོ་དེ་ ེ་ཐེབས་གཉིས་ཡིན་ཏེ། བཟོད་པ་
བ ད་གཅིག་ཆར་དང་ཤེས་པ་བ ད་གཅིག་ཆར་ ་ ེ་བའི་ ིར།
见道忍智十六刹那，两次而生。（此是大乘义与俱舍不同）八忍
同时生，八智同时生故。
ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་ མ་ ོལ་ལམ་གཉིས་ ི་ ན་ཚད་ཡོད་
དེ། ་ ོགས་ ི་ ང་མཐའི་ ད་ཅིག་མའི་ ན་ཚད་དང་ ན་པའི་ ིར། འདི་འོག་མའི་
བས་ ་ཡང་ཤེས་པར་ འོ། །
声闻见道之无间道与解脱道，生起时量，各有所作圆满最短之一
刹那，以下诸道亦如是知。
ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་ མ་ ོལ་ལམ་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་
ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ཡང་ཡིན་རང་འ ེན་ ེད་ ི་ མ་ ོལ་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་
བའི་ཆ་ནས་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་
ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚན་ཉིད། འཇམ་ད ངས་མཆོག་ ་འོད་ཟེར། ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་
ལ་ ོག་པ་ཁོ་ན་དགོས་ག ང་ཡང་། རང་ གས་ལ་ ོག་པ་དང་ ོག་མེད་གཉིས་ཀ་ཡོད་
དོ། །
若有声闻见道俱非声闻见道之无间道与解脱道，而是解脱道圆满
所引之声闻谛现观，是为声闻见道后得智相。有师云：后得智唯是分
别。自宗俱许有分别、无分别之二。
དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ཉན་
ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་པ་བའི་ ད་ ི་ཚད་མེད་བཞི་དང་། ཐར་བ་དོན་
གཉེར་ ི་ ོ་དང་། ཉན་ཐོས་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་པའི་ ད་ ི་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་
མ ེན་པ་དང་། གཉིས་ ོང་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ མས་ལ་ ེད་དོ། །
俱非彼二（根本智后得智）之声闻见道者，如住声闻见道无间道
及住声闻见道解脱道之身中四无量心，求解脱心，及住声闻见道后得

14
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

智之身中，现空性智，证二取空智等。
ག མ་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་
མཐོང་ལམ་པའི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག ། ་བཤད་ ་མ་དང་རིགས་འ ེ།
丁三、异名。声闻见道，声闻谛现观，声闻见道之智等，皆是一
义，训释如前。
བཞི་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། དེའི་ མ་ ོལ་ལམ་གཉིས་
མཉམ་བཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེ། དེ་ལས་ལངས་ནས་དེའི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་
ེ། དེའི་འོག་ ་མཉམ་བཞག་ ང་ག མ་པ་ ེ་བ་ཡོད་དོ། །
丁四、生起之理。声闻见道无间道与解脱道，同一定生，从定起
已，生声闻见道后得智，其后生第三类之根本智。（此说第十六心仍
是见道，与俱舍不同。）
བཞི་པ་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་
དང་བཞི།
丙四、修道
分四，同上。
དང་པོ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相。声闻之随现观，是声闻修道相。
གཉིས་པ་ནི། ད ེ་ན། མཉམ་ ེས་གཉིས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་
ོམ་ལམ་དང་ག མ་ཡོད།
丁二、分别。此中分三，谓：根本智、后得智、俱非彼二之声闻
修道。
རང་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་
ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད།
དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མ་ ོལ་ལམ་དང་། དེ་
གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད།
专住无我境之声闻随现观，是声闻修道根本智相。此复分三，谓：
声闻修道无间道、解脱道、俱非彼二之声闻修道根本智。
རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་ ོམ་ ང་ཉོན་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་བའི་ཉན་ཐོས་ ི་

15
 二世嘉木样所著《地道建立》

ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་

ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་ནས་ཆེན་པོའ་ཆེན་པོའ་བར་ད ་
ཡོད།
真对治自所应断修断烦恼障之声闻随现观，是声闻修道无间道
相。此分九品，谓：声闻修道下下品乃至上上品。
རང་འ ེན་ ེད་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་ ོམ་ ང་ཉོན་ ིབ་ ངས་
པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ ་ ར་བའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་ ་རིམ་ ིས་པའི་དབང་ ་ ས་
པ་དང་། ང་ ་གཅིག་ཆར་བའི་དབང་ ་ ས་པ་གཉིས། དང་པོ་ནི། འདོད་པའི་སས་
བ ས་ ི་ ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ ོར་ད ་དང་། དེ་བཞིན་ ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ནས་
ིད་ ེའི་སས་བ ས་ ི་བར་ ི་ས་རེ་རེ་ལ་ ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ ོར་ད ་ད ་ ེ་
ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་བ ད་ ་ ་གཅིག་ཡོད་ལ། དེ་ མས་རིམ་པ་བཞིན་ ་ ོང་ ེད་
ི་དངོས་གཉེན་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་བ ད་ ་ ་གཅིག་དང་། དེ་ མས་རིམ་
ིས་ ངས་པའི་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་བ ད་ ་དང་། དེའི་ ེང་ ་ཐེག་པ་རང་ལམ་
ི་མི་ ོབ་ལམ་ ིས་བ ས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་གཅིག་ ེ། མ་ ོལ་ལམ་བ ད་ ་ ་
གཅིག་ཡོད་དོ། ། ང་ ་གཅིག་ཆར་བའི་དབང་ ་ ས་ན། ཁམས་ག མ་ས་ད འི་
ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ཆེན་པོའ་ཆེན་པོ་ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་ ེད་ ི་ ོམ་ལམ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་ནས་ས་ད ་བོ་དེ་དག་གི་ ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ ང་
འི་ ང་ ་ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་ ེད་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆེན་པོའ་
ཆེན་པོའ ་བར་ད ་ ེ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ོར་ད ་དང་། ོམ་ ང་དེ་དག་
ངས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ ོར་ད ་ཡོད་དོ། །
由无间道断自应断烦恼障修所断已引发之解脱道声闻随现观，是
声闻修道解脱道相。此分二类，谓：依渐断增上，与顿断增上。初者，
谓：欲地所摄修断九品烦恼，如是第一静虑，乃至有顶地所摄，一一
地中各有修断九品烦恼，修断烦恼共有八十一品，如彼次第，真能对
治共有八十一品修道无间道，渐断彼已，有八十品修道解脱道，其上

16
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

更有自乘无学道，摄一解脱道，共有八十一品解脱道。（总谓八十一
晶解脱道中，前八十品是修道摄，最后一品是无学道。）依顿断增上
者，谓三界九地修所断上上九品烦恼，其能顿断，谓下下品修道无间
道，乃至九地修所断下下九品烦恼，其能顿断，谓上上品修道无间道，
共有九品修道无间道，永断彼等修所断，共有九品解脱道。（前八品
是修道，第九品是无学道。）
ག མ་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ོམ་
ལམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
丁三、异名。声闻修道，声闻随现观，声闻修道者之智等，一义
异名。
བཞི་པ་ནི། ཉན་ཐོས་མཐོང་ལམ་པ་དེས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ོགས་ཟིན་བ ོམས་པ་
ལ་བ ེན་ནས་ཉོན་ ིབ་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་དངོས་གཉེན་ཐོབ་པ་ན་དེའི་ ད་ལ་ཉན་ཐོས་
ི་ ོམ་ལམ་ ེས་པ་ཡིན་པའི་ ིར།
丁四、生起之理。声闻见道人，已证人无我，次修习为依而得上
上品烦恼障之真对治，即是彼身中生起声闻修道。
་པ་ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ཐོབ་ ལ་
དང་བཞི།
丙五、无学道
分四：
དང་པོ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ལམ་ ི་བ ོད་པ་མཐར་ ིན་པའི་མངོན་ ོགས་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་
མི་ ོབ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相。声闻道之究竟现观，是声闻无学道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་ ་གཅིག་ཆར་བའི་ད ་བཅོམ་པའི་མ ེན་པ་དང་།
ང་ ་རིམ་ ིས་པའི་ད ་བཅོམ་པའི་མ ེན་པ་དང་གཉིས་ཡོད།
丁二、分别。此中分二，谓：顿断所断阿罗汉智、渐断所断阿罗
汉智。
དབང་པོའ ་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ད ་བཅོམ་པ་དབང་ ོན་དང་དབང་ ལ་ ི་མ ེན་
པ་གཉིས་ཡོད།
就根分二，谓：利根声闻阿罗汉智、钝根声闻阿罗汉智。

17
 二世嘉木样所著《地道建立》

ག མ་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐར་ ིན་པའི་ལམ། ཉན་ཐོས་

ད ་བཅོམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
丁三、异名。声闻无学道，声闻究竟道，声闻阿罗汉智等，一义
异名。
བཞི་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ོ་ ེ་ ་ འི་ཏིང་ངེ་འཛན་ ིས་ཉོན་ ིབ་ ེ་མི་ ང་
གི་ཆོས་ཅན་ ་ ས་ཏེ། ད་ཅིག་གཉིས་པ་ལ་ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཐོབ་
པ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་མངོན་ ་ ས་པ་ཡིན་ནོ།།
丁四、生起之理。由—声闻修道金刚喻定，令烦恼障成无生法，
第二刹那证得永尽烦恼障之解脱道，即是现证声闻无学道也。
གཉིས་པ་རང་ ལ་ ི་ལམ་བཤད་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་
བ་སོ་སོའ ་དོན་དང་ །
乙二、独觉道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་ ལ་ ི་ཐར་བར་བ ོད་པའི་གོ་ བས་ ེ་ ལ་ ་ ར་བའི་རང་ ལ་
ི་མངོན་ ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丙一、性相
开辟往独觉解脱之独觉现观，是独觉道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ ོར་མཐོང་ ོམ་མི་ ོབ་ལམ་དང་ ་
ཡོད།
丙二、分别
此分独觉资粮、加行、见、修、无学五道。
ག མ་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ས། རང་ ལ་ ི་ལམ། རང་ ལ་ ི་ཐེག་པ། རང་ ལ་ ི་
མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
丙三、异名
独觉地，独觉道，独觉乘，独觉智等，一义异名。
བཞི་པ་ལ། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ། ོར་ལམ། མཐོང་ལམ། ོམ་ལམ། མི་ ོབ་ལམ་
བཤད་པ་དང་ །
丙四、分释别义
分五：
18
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

དང་པོ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་དང་བཞི།

丁一、独觉资粮道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་འ ས་རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་རང་ ལ་ ི་ཆོས་མངོན་
ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。未生自果独觉加行道前之独觉法现观，是独觉资粮道
相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ་ཆེ་འ ིང་ ང་ག མ་ཡོད།
二、分别。此分独觉上、中、下三资粮道。
ག མ་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ། རང་ ལ་ ི་ཐར་བ་ཆ་མ ན། རང་ ལ་ ི་
ཆོས་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
三、异名。独觉资粮道，独觉顺解脱分，独觉法现观等，一义异
名。
བཞི་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ ང་ བ་གཙ་བོར་དོན་ ་གཉེར་བའི་ ོ་ལ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་
བ་ཐོན་པ་ན་རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ་ ད་ལ་ ེས་པ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。生起无伪正求独觉菩提之心，是于身中生起独觉
资粮道。
གཉིས་པ་རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་བཤད་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས།
ེ་ ལ་དང་བཞི།
丁二、独觉加行道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་ཚགས་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་ཞིང་རང་
འ ས་རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་རང་ ལ་ ི་དོན་མངོན་ ོགས་དེ། རང་
ལ་ ི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。自因资粮道圆满后所生，未生自果独觉见道前之独觉
义现观，是独觉加行道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ོད་ ེ་མོ་བཟོད་པ་ཆོས་མཆོག་བཞི། དང་པོ་ག མ་ལ་
ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ཡོད་ ང་ཉན་རང་གཉིས་ ི་ཆོས་མཆོག་ལ་ ང་

19
 二世嘉木样所著《地道建立》

འ ིང་ཆེ་ག མ་ ི་ད ེ་བ་མེད་དེ། ་ ོགས་ ི་ ང་མཐའི་ ད་ཅིག་མའི་ ན་ཚད་

ཅན་ཡིན་པའི་ ིར།
二、分别。此分暖、顶、忍、世第一法之四。前三加行道，各分
上中下三，然声闻独觉之世第一法，不分上中下三，以彼唯有所作圆
满最短之一利那量故。
ག མ་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ། རང་ ལ་ ི་ངེས་འ ེད་ཆ་མ ན། རང་ ལ་ ི་
ངེས་འ ེད་ཡན་ལག །རང་ ལ་ ི་དོན་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་
ངས་སོ། །
三、异名。独觉加行道，独觉顺决择分，独觉决择支独觉义现观
等，一义异名。
བཞི་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་གནས་ བས་ ་ ི་རོལ་དོན་ ོང་ལ་དམིགས་
པའི་ཞི་གནས་ཐོབ་ ང་ ག་མཐོང་མ་ཐོབ་ལ། དེ་ལ་དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་ཐོབ་པ་ན་
རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。独觉资粮道时，虽得缘外境空之奢摩他，而无毗
钵舍那，若时证得缘彼毗钵舍那即得独觉加行道暖位。
ག མ་པ་རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་བཤད་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་
ངས། ེ་ ལ་དང་བཞི།
丁三、独觉见道
分四：
དང་པོ་ནི། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་
ཞིང་རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་རང་ ལ་ ི་
བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。自因独觉加行道圆满后所生，未生自果独觉修道前之
独觉谛现观，是独觉见道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས། ེས་ཐོབ་
ཡེ་ཤེས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་དང་ག མ་ཡོད།
དང་པོ་ལ་ད ེ་ན། བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མ་ ོལ་ལམ་གཉིས་ཡོད།
二、分别。此中分三，谓独觉见道根本智，后得智，俱非彼二之

20
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

独觉见道。初中又分无间道、解脱道之二。
ག མ་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ། རང་ ལ་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་རང་ ལ་
མཐོང་ལམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །གཞན་
མས་རིགས་འ ེ།
三、异名。独觉见道，独觉谛现观，独觉见道者之智等，一义异
名，余义例前应知。
ལ་འ ོར་ ོད་པའི་ད ་མ་རང་ ད་པ་ ར་ན། རང་ ལ་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་
མ་ ོལ་ལམ་གཉིས་གཉིས་ ོང་གི་ མ་པ་ཅན་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལས་གཞན་ མས་ ི་
གས་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོའ་ མ་པ་ཅན་ ་འདོད་དགོས་སོ། །
四、生起之理。瑜伽行中观自续师，说独觉无间解脱二道，俱是
二取空行相，余宗则说是微细人无我行相。
བཞི་པ་རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ་བཤད་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས་
ག མ།
丁四、独觉修道
分三：
དང་པོ་ནི། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་
ཞིང་། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་རང་ ལ་
ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。自因独觉见道圆满后所生，未生自果独觉无学道前之
独觉随现观，是独觉修道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ ེས་ཐོབ་
ཡེ་ཤེས་གཉིས་ཡོད། དང་པོ་ལ་ ོམ་ལམ་ ོར་ད ་ཡོད་དེ། ང་ ་ ོར་ག མ།
འ ིང་ ོར་ག མ། ཆེན་པོ་ ོར་ག མ་ཡོད་པའི་ ིར།
二、分别。此中分二，谓独觉修道根本智，与后得智，初分九品
修道，谓有下三品、中三品、上三品故。
ག མ་པ་ནི། རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ། རང་ ལ་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། རང་ ལ་
ོམ་ལམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
三、异名。独觉修道，独觉随现观，独觉修道者之智等，一义异

21
 二世嘉木样所著《地道建立》

名。
་པ་རང་ ལ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་བཤད་པ་ནི། ག ང་བ་ ི་རོལ་དོན་ ་འཛན་པའི་ ོག་པ་
མ་ ས་པར་ ངས་པའི་རང་ ལ་ ི་མ ེན་པ་དེ་རང་ ལ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། ད ེ་ན། བསེ་ ་ ་ འི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བའི་རང་ ལ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་དང་།
ཚགས་ ོད་ ི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བའི་རང་ ལ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་གཉིས་ཡོད།
གཞན་ མས་རིགས་འ ེ།
丁五、独觉无学道
尽断执有所取外境分别之独觉智，是独觉无学道相，分别有二，
谓麟喻为先之独觉无学道，与部行为先之独觉无学道，余义例前应知。
ག མ་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་བཤད་པ་ལ། ལམ་ ་ ིར་བ ན་པ་དང་། ས་བ འི་ མ་
གཞག་ ེ་ ག་ ་བཤད་པ་གཉིས།
乙三、大乘道
分二：丙一、总明五道，丙二、别释十地建立。
དང་པོ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ་བཤད། ེ་བ་སོ་སོའ ་དོན་
བཤད་པའོ། །
丙一、总明五道
分五：
དང་པོ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ ང་ བ་ ་བ ོད་པར་ ེད་པའམ། དེར་བ ོད་ཟིན་པ་གང་ ང་
གིས་བ ས་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མ ེན་པ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ཐེག་ཆེན་
ི་ཐར་བར་བ ོད་པའི་གོ་ བས་ ེ་ ལ་ ་ ར་བའི་ ང་སེམས་ ི་མངོན་ ོགས་དེ།
ང་སེམས་ ི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
丁一、性相
能趣大乘菩提，或已起大乘菩提随一所摄之大乘智，是大乘道相，
开辟能住大乘解脱之菩萨现观，是菩萨道相。
ང་སེམས་ ི་ ོར་བ། མ་ ོགས་ ོརབ། ཐེག་ཆེན་ ི་ བ་པ། གོ་ བ། ང་
སེམས་ ི་མ ེན་པ་ ང་སེམས་ ི་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་
སོ། །
菩萨加行，圆满加行，大乘修行，擐甲修行，菩萨正智，菩萨现

22
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

观等，一义异名。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ། ོར་ལམ། མཐོང་ལམ། ོམ་
ལམ། མི་ ོབ་ལམ་དང་ ་ཡོད།
丁二、分别
此中分五，谓大乘资粮道，加行道，见道，修道，无学道。
ག མ་པ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ། ཐེག་ཆེན་ ི་མངོན་ ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་མ ེན་པ་
མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
丁三、异名
大乘道，大乘现观，大乘智等，一义异名。
བཞི་པ་ ་བཤད་པ་ནི། ་མ་ལ་དཔགས་ཏེ་ཤེས་པར་ འོ། །
丁四、训释
例前应知。
ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་ མས་ཆེན་པོ་བ ན་དང་ ན་པ་ཡིན་ཏེ། མདོ་ ེ་ ན་ལས།
དམིགས་པ་ཆེ་བ་ཉིད་དང་ནི། དེ་བཞིན་ བ་པ་གཉིས་དག་དང་། །ཡེ་ཤེས་བ ོན་
འ ས་ ོམ་པ་དང་། །ཐབས་ལ་མཁས་པར་ ར་པ་དང་། །ཡང་དག་འ བ་པ་ཆེན་པོ་
དང་། །སངས་ ས་འ ིན་ལས་ཆེན་པོ་ ེ། །ཆེན་པོ་འདི་དང་ ན་པའི་ ིར། །ཐེག་ཆེན་
ཞེས་ནས་ངེས་པར་བ ོད། །ཅེས་ག ངས་པ་ ར་རོ། །
又大乘道具七种大，如《庄严经论》云：“所缘广大性，如是二
修行，智及发精进，并方便善巧，正所办广大，最大佛事业，成就此
大义，故定名大乘。”
་པ་ ེ་བ་སོ་སོའ་དོན་བཤད་པ་ལ། སོ་ ེའི་ལམ་དང་། འཕགས་པའི་ལམ་བཤད་པ་
གཉིས།
丁五、分释别义
分二：戊一、释异生道，戊二、释圣道。
དང་པོ་ནི། མོས་ ོད་ ི་སས་བ ས་པའི་ ང་སེམས་ ི་མ ེན་པ་དེ། ང་སེམས་སོ་
ེའི་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་སེམས་ ི་ཚགས་ལམ་དང་ ོར་ལམ་
གཉིས།
戊一、释异生道
胜解行地所摄之菩萨智，是异生菩萨道相，此分菩萨资粮道、加
23
 二世嘉木样所著《地道建立》

行道二。
དང་པོ་ལ་མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་དང་བཞི།
初中有四。
དང་པོ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。大乘法现观，是大乘资粮道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཆེ་འ ིང་ ང་ག མ་ཡོད།
二、分别。有下、中、上三。
ག མ་པ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ཐར་བ་ཆ་མ ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ། ཐེག་ཆེན་ ི་
ཆོས་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། ། ་བཤད་ནི་ ་མ་དང་
རིགས་འ ེའོ། །
三、异名。大乘顺解脱分，大乘资粮道，大乘法现观等，一义异
名，训释例前应知。
བཞི་པ་ ེ་ ལ་ནི། ཐེག་པ་ཆེན་པོའ་སེམས་བ ེད་དང་བོར་ ེས་པ་དང་། ཐེག་ཆེན་
ཚགས་ལམ་ ་ གས་པ་ ས་མཉམ་ ེ། གཞན་དོན་ ་ ་མེད་ ང་ བ་དོན་གཉེར་ ི་
ོ་ལ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ན་ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ ་ གས་པར་འཇོག་
དགོས་པའི་ ིར།
四、生起之理，最出生起大乘发心，与入大乘资粮道同时，以为
利他，发起无伪希求无上菩提之心，即便立为入大乘资粮道故。
གཉིས་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་
དང་བཞི།
第二大乘加行道有四。
དང་པོ་ནི། ང་སེམས་ ི་དོན་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。菩萨义现观，是大乘加行道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ོད། ེ་མོ། བཟོད་པ། ཆོས་མཆོག་བཞི། དེ་རེ་རེ་ལ་ ང་
འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ ེ་བ ་གཉིས་ཡོད།
二、分别。有四，谓暖，顶，忍，世第一法，各有上、中、下三
品，共十二品。
ག མ་པ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ། ཐེག་ཆེན་ ི་ངེས་འ ེད་ཆ་མ ན། ཐེག་ཆེན་ ི་

24
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

ངེས་འ ེད་ཡན་ལག །ཐེག་ཆེན་ ི་དོན་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་

ངས་སོ། །
三、异名。大乘加行道，大乘顺决择分，大乘决择支，大乘义现
观等，一义异名。
བཞི་པ་ ེ་ ལ་ནི། དམན་ལམ་ ོན་ ་མ་སོང་བར་དང་པོ་ཉིད་ནས་ཐེག་ཆེན་ ་རིགས་
ངེས་པའི་དབང་ ་ ས་ན། ོང་ཉིད་ལ་དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་དང་བོར་ཐོབ་པ་དང་
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ་ གས་པ་ ས་མཉམ་ལ། དམན་ལམ་ ོན་ ་སོང་བ་ ར་ན་
ན་ནས་ཉོན་མོངས་ག ང་ ོག་མངོན་འ ར་འཇོམས་པའི་ ས་པ་ ད་པར་ཅན་
གསར་ ་ཐོབ་པ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ་ གས་པ་ ས་མཉམ་པ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。若非劣道为先，依直往大乘决定种性增上，则初
得缘空性之毗钵舍那，与入大乘加行道同时；若先入劣道(即行迹菩
萨)，则以初得能伏所取分别烦恼现行之殊胜功能，与入大乘加行道
同时。
ོར་ལམ་ ོད་སོགས་བཞིའི་ ད་པར་ཡང་ཡོད་དེ། མཐོང་ལམ་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་
ཡེ་ཤེས་ནི་མེ་ ་ འི་ལམ་ཡིན་ལ། དེ་ ེ་བའི་ ་ ས་ ་ ོད་དང་མ ངས་པའི་ལམ་
དང་བོར་ ེ་བ་ལ་ ོར་ལམ་ ོད་ཅེས་བ ོད་དོ། ། ོར་ལམ་ ོད་མན་ཆད་ ་ཁོང་ ོ་
སོགས་ ི་དབང་གིས་དགེ་ ་གང་ཡང་ ང་བ་ཆད་པ་ཡོད་ལ། ོར་ལམ་ ེ་མོ་ཐོབ་པ་
ནས་བ ང་ ེ་དེའི་དབང་གིས་དགེ་ ་ཅི་རིགས་ཆད་པ་མེད་ཅིང་། དགེ་བའི་ ་བ་གཡོ་
བའི་ ེ་མོར་སོང་བས་ན་ ོར་ལམ་ ེ་མོ་ཞེས་བ ོད་དོ། །འདིར་དགེ་ ་ཆད་པའི་ ང་
འདས་ ང་ཐོབ་པར་ག ངས་པའི་ ིར། ཆོས་ཟབ་མོ་ ོང་བ་ཉིད་ལ་མི་ ག་པའི་བཟོད་
པ་གསར་ ་ཐོབ་པས་ན་ ོར་ལམ་བཟོད་པ་ཞེས་ འོ། །འདི་ཐོབ་པ་ནས་ལས་ཉོན་ ི་
དབང་གིས་ངན་སོང་ ་མི་ ེ་བས་ངན་འ ོའ ་ ་ངན་ལས་འདས་པ་ཐོབ་པར་ག ངས་
སོ། །འཇིག་ ེན་པའི་དགེ་བ་ མས་ ི་མཆོག་ཡིན་པས་ན་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་ཅེས་
བ ོད་དོ། །
暖等四加行道之差别者，谓：见道无分别智，是如火之道，将生
彼道之前相，先起如暖之道，而名暖加行道。加行道暖位以下，容因
嗔等增上而断善根，从得加行道顶位，则无彼增上而断善根，已至善

25
 二世嘉木样所著《地道建立》

根摇动之顶，故名顶加行道，于此而得断善根之涅槃故。于甚深法空
性初得无畏之忍，故名忍加行道，从得此已，不由惑业增上而生恶趣，
故得恶趣之涅槃。世间善法最为第一，故名世第一法加行道。
ཡང་ན་ཆོས་ཉིད་ལ་དོན་ ིའི་གསལ་ ང་གི་ཏིང་ངེ་འཛན་དང་བོར་ཐོབ་པས་ན་ཐེག་
ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་དང་། ཆོས་ཉིད་ལ་དོན་ ིའི་ ང་བ་མཆེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛན་དང་
པོར་ཐོབ་པས་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ེ་མོ་དང་། ཆོས་ཉིད་ལ་དོན་ ིའི་གསལ་ ང་
རབ་ཐོབ་ཅིང་། འཛན་པ་ ོགས་གཅིག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛན་དང་བོར་ཐོབ་པས་ན། ཐེག་
ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་བཟོད་པ་དང་། བར་ཆད་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛན་ ར་ ་བ ེད་པའི་དེ་
མ་ཐག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛན་དང་བོར་ཐོབ་པས་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་
ཅེས་ འོ། །
又于法性，初得影像光明三摩地，名大乘暖加行道；次于法性，
初得影像明增三摩地，名大乘顶加行道；次于法性，得最明了影像，
初得一分真实三摩地，名大乘忍加行道；速疾当生无间道定，初得无
间三摩地，名大乘世第一法加行道。
ཁ་ཅིག །ཆོས་ཉིད་ལ་གསལ་ ང་དང་བོར་ཐོབ་པ་ ོད་དང་། དེ་འཕེལ་བ་བཟོད་པ་ཞེས་
སོགས་ ་བ་ནི་མི་འཐད་དེ། ཐེག་ཆེན་རིགས་ངེས་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་སོགས་བཞི་བོ་
ོག་པ་ཡིན་པས་རང་ ལ་གསལ་བར་མི་ ང་ལ། གསལ་ ང་ཅན་ ི་ ོ་ནི་ ོག་མེད་
ཡིན་པའི་ ིར། མ་འ ེལ་ལས། གསལ་བར་ ང་བ་ཅན་ ོ་གང་། །དེ་ནི་དེ་ལ་ ོག་
མེད་འདོད། །ཅེས་ག ངས་པའི་ ིར།
有说于法性，初得光明名暖，彼增忍等，名顶忍等，不应道理，
以决定种性，大乘加行道暖等四位，皆是分别，故于自境必不明了，
其明了心，定是无分别故。释量论云：“彼明了诸心，许为无分别。”
ག མ་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་
ལ་བཤད་པ་དང་བཞི།
戊二、释圣道
分三：
己一、大乘见道
分四：
དང་པོ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་
26
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

ཉིད།
初、性相。大乘谛现观，是大乘见道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་། ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་
གཉིས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་ལམ་ག མ་ཡོད།
二、分别。此中分三，谓：是道根本智、后得智、俱非彼二之见
道。
མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ལ། ད ེ་ན། བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མ་ ོལ་ལམ་
དང་། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད།
见道根本智中，复分为三，谓：无间道、解脱道、俱非彼二之根
本智。
རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་
ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་
མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། བཟོད་པ་བ ད་ཡོད། དེ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་དོན་གཅིག །
真能对治自所应断分别实执之大乘谛现观，是大乘见道无间道
相。此分八忍，彼与大乘见道无间道义同。
ཤེས་ ིབ་ ན་བཏགས་ ངས་པས་རབ་ ་ ེ་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་
དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཤེས་པ་
བ ད་ཡོད། དེ་དང་ཐེག་ཆེན་ ེ་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་དོན་གཅིག །
永断分别所知障所显之大乘谛现观，是大乘见道解脱道相。此分
八智，与彼大乘见道解脱道义同。
དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ཡོད་དེ། གང་ཟག་གི་
བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་དང་། གཉིས་
ོང་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་
མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་ ེས་ ་ ར་ཡང་ ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་
བཞག་པའི་ས་དང་བོའ ་ཡེ་ཤེས་མཐོང་ལམ་ ིས་བ ས་པ་དེ་དེ་ཡིན་པའི་ ིར། ཐེག་
ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ལས་ལངས་པའི་མ ེན་པ་ཡང་ཡིན། རང་ ད་ ན་

27
 二世嘉木样所著《地道建立》

ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་མངོན་ ར་ ་འ ང་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ།

ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་
ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་དོན་གཅིག །
俱非彼二之见道根本智者，如专住人无我之大乘见道，及专住二
取空之大乘见道，并大乘见道后得智后，仍专住空性，见道所摄之初
地智，大乘见道解脱道起后之智，复是彼身中之大乘谛现观，是大乘
见道后得智相。彼与大乘见道后得智义同。
ིར་མཉམ་བཞག་ལ་འཇིག་ ེན་པའི་མཉམ་བཞག་བསམ་གཏན་ག གས་མེད་སོགས་
དང་། འཇིག་ ེན་ལས་འདས་པའི་མཉམ་བཞག་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་ ོ་གཉིས་ཡོད་ལ།
ེས་ཐོབ་ལ་བསམ་གཏན་ལས་ལངས་པའི་འདོད་སེམས་ ་ ་འཇིག་ ེན་པའི་ ེས་
ཐོབ། འདས་ལམ་མཉམ་བཞག་གི་ ོབས་ ིས་དེའི་དམིགས་ མ་དང་མ ན་པར་བདེན་
ོང་ ་མ་ ་ ར་ ོགས་པ་ ་ ་མཉམ་བཞག་གིས་ཟིན་པའི་ ེས་ཐོབ་གཉིས་ལས་ཐེག་
ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ནི་མཉམ་བཞག་གིས་ཟིན་པའི་ ེས་ཐོབ་ཡིན་ལ།
མཉམ་བཞག་གི་དམིགས་ མ་སོགས་བ ེད་པའི་ ས་ ི་ཡིད་ཤེས་ ་ཡན་པ་ ་ ་
ེས་ཐོབ་ ་ཡན་པ་དང་། ོབ་ལམ་ ་མཉམ་ ེས་གཉིས་འགལ་ཡང་། སངས་ ས་ ི་
སར་མཉམ་ ེས་ངོ་བོ་གཅིག་ ་འདོད་དོ། །མཉམ་ ེས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཐེག་ཆེན་
ི་མཐོང་ལམ་ཡོད་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་པའི་ ད་ ི་ ན་
ོབ་སེམས་བ ེད་དང་། མི་ ག་སོགས་བ ་ ག་ ོགས་པའི་ ོ་དེ་དེ་ཡིན་པའི་ ིར།
总之根本定有二，谓：世间根本定，如静虑无色等，二、出世根
本定，如无分别慧。后得亦有二，如：起静虑之欲界心，是世间后得，
二、如由出世道根本定力所引与彼所缘行相随顺通达实空如幻之心，
是根本定所摄之后得。今此大乘见道后得智是根本定所摄之后得，若
忘失根本定所缘时之散意识，是散后得。在有学位，根本、后得虽属
相违，然在佛地，根本、后得许为一体。俱非根本后得之大乘见道，
如大乘见道无间道者身中，世俗发心，及通达无常等十六行相之慧。
ག མ་པ་ནི། ཐེག་ཆེན་མཐོང་ལམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ། ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་མངོན་
ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མས་དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
三、异名。大乘见道身中之智，大乘谛现观，大乘见道等，一义

28
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

异名。
བཞི་པ་ ེ་ ལ་བཤད་པ་ནི། ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་
ི་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་ཆེན་པོའ ་ཡེ་ཤེས། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་
ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ མས་མཉམ་བཞག་ ན་གཅིག་ལ་
ེ། དེའི་ ེས་ ་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ེ་བ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。谓专住法性之大乘加行道上品世第一法智，与大
乘见道无间道，大乘见道解脱道同一定而生，其后乃生大乘见道后得
智。
མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ིས་ ང་ ་ ོང་ ལ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ོར་ལམ་པའི་ ད་
ལ་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ེ་བ་ལ་མངོན་ ་ ོགས་པ་དང་། དེའི་
ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་ཤེས་ ིབ་ ན་བཏགས་འགག་པ་ལ་མངོན་ ་ ོགས་པ་གཉིས་
ས་མཉམ། དེའི་ ད་ལ་བཟོད་པ་བ ད་ ི་ངོ་བོར་ ར་པའི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ ེ་བ་དང་། དེའི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་ ོགས་པར་འགག་པ་གཉིས་ ས་མཉམ་
ཞིང་། དེའི་ཚ་ ོར་ལམ་པ་དེ་མཐོང་ལམ་པར་འཕོས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་ ན་མ་ ོར་
ང་བ་ ་ འོ། །དེའི་གནས་ བས་ ་མཐོང་ ང་དང་ ལ་བའི་སོ་སོར་བ གས་མིན་
ི་འགོག་པ་ཐོབ་ ང་། སོ་སོར་བ གས་འགོག་མ་ཐོབ་ལ། དེའི་ ད་ཅིག་གཉིས་པ་ལ་
ཤེས་པ་བ ད་ ི་ངོ་བོར་ ར་པའི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ེས་པ་ན་མཐོང་ ང་
ངས་པའི་སོ་སོར་བ གས་འགོག་ཐོབ་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་ ན་མ་ ོར་ ང་ ེ་ ོ་
བཅད་པ་ ་ འོ། །
见道无间断除所断之理，谓：大乘加行道人身中将生大乘见道无
间道，与彼亲所应断分别所知障将灭同时，若彼身中，正生八忍体性
之见道无间道，与彼亲所应断，毕竟灭尽同时，尔时彼加行道即转成
见道，譬如驱贼出门也，尔时虽得远离见惑之非择灭，然未得择灭。
其第二刹那生起八智体性见道解脱道时，乃得永断见惑之择灭，如贼
出门而闭户也。
བཞི་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་
བཤད་པ་དང་བཞི།

29
 二世嘉木样所著《地道建立》

己二、大乘修道
分四：
དང་པོ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初，性相。大乘之随现观，是大乘修道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་སོགས་
ག མ་ཡོད། རང་གི་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་མེད་ག མ་གང་ ང་ལ་ ེ་གཅིག་ ་
མཉམ་པར་བཞག་པ་ཡང་ཡིན། རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་མངོན་ ར་ ་
འ ང་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་
ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
སོགས་ག མ་ཡོད།
二、分别。有大乘修道根本智等三，专住三种无我随一之境，复
是彼身中现行之大乘随现观，是大乘修道根本智相。此分大乘修道无
间道等三。
རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ཐེག་
ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། ད ེ་ན། ང་ ་ ོར་བཞི། འ ིང་ ོར་ག མ། ཆེན་པོ་ ོར་བཞི་དང་བ ་གཅིག་
ཡོད་དེ། ང་ ་ ོམ་ ང་ ོག་པ་དེ་ལ་ཉོན་ ིབ་ ན་ ེས་དང་། ཤེས་ ིབ་ ན་ ེས་
གཉིས་ ོར་བ ་གཅིག་ ་ ེ་ནས་ ོང་བའི་ ིར། རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་བདེན་
འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ་ཆེན་པོའ་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་
བར་ཆད་མེད་ལམ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ང་ འི་ ང་ འི་
མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ས་དང་བོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ས་གཉིས་པའི་
བར་ཆད་མེད་ལམ་གཉིས་ཡོད།
真能对治自所应断俱生实执之大乘随现观，是大乘修道无间道
相，此分下等四品，中等三品，上等四品，共十一品。以彼所断修惑
分别中，俱生烦恼障，俱生所知障，各分十一品而断除故。真能对治
自所应断俱生实执上上品之大乘修道无间道，是大乘修道无间道下下
品相，此分初地修道无间道，与二地修道无间道之二。

30
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

རང་འ ེན་ ེད་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོས་ ལ་ ི་ ང་ ་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་

ལས་ ོལ་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་
ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན་ད ་ཡོད།
解脱自因无间道所应断俱生实执之大乘随现观，是大乘修道解脱
道相，此分九品。
ག མ་པ་ནི། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་གཉིས་
དོན་གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
三、异名。大乘修道，大乘随现观，一义异名。
བཞི་པ་ ེ་ ལ་བཤད་པ་ནི། ང་སེམས་མཐོང་ལམ་པའི་ ད་ལ་རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་
ང་ ་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་གསར་
་ ེས་པ་ན། མཐོང་ལམ་ནས་ ོམ་ལམ་ ་འཕོས་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。见道菩萨身中，初生真能对治自所应断俱生实执
之无间道时，即由见道转入修道。
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ིས་ ང་ ་ ོང་ ལ་ཡོད་དེ། ཐེག་ཆེན་
རིགས་ངེས་ ི་དབང་ ་ ས་ན། ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་དང་། ོམ་ ང་
ཤེས་ ིབ་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་གཉིས་ལ་ཆེ་ ང་ ོར་གཉིས་ ་ ེ། དེ་བཞིན་ ་ ང་ འི་
ང་ ་ལ་ཡང་གཉིས་ ་ ེ་ནས། ོམ་ ང་ ོར་བ ་གཅིག་པོ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་
མེད་ལམ་བ ་གཅིག་གིས་ ོང་བ་ཡིན་ཏེ། ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
ིས་ཁམས་ག མ་ས་ད འི་ ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་ལ་གཉིས་ ་ ེ་
བའི་ཆེན་པོ་ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་། ས་གཉིས་པའི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
ིས་ཁམས་ག མ་ས་ད འི་ ོམ་ ང་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་ལ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ ང་ ་
ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་། དེ་བཞིན་ ་ས་ག མ་པའི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་
ས་ད ་བའི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་བར་ ིས་རིམ་པ་བཞིན་ ་ས་ད འི་ ོམ་
ང་ཆེན་པོའ ་འ ིང་ནས་ ང་ འི་འ ིང་གི་བར་ད ་བོ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་། ས་བ ་
བའི་ཐོག་མའི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ིས་ས་ད འི་ ོམ་ ང་ ང་ འི་ ང་ ་

31
 二世嘉木样所著《地道建立》

ལ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ཆེན་པོ་ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་། ས་བ ་བའི་ཐ་མའི་ ོམ་ལམ་

བར་ཆད་མེད་ལམ་ ིས་ས་ད འི་ ོམ་ ང་ ང་ འི་ ང་ ་ལ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ ང་
་ད ་གཅིག་ཆར་ ་ ོང་བའི་ ིར།
大乘修道无间道断除所断之理，若依定性大乘增上，上上品修断
烦恼，与上上品修断所知障，俱分粗微二品，如是下下品，每分为二，
其修所断分十一品，以十一品修道无间断而断除，以初地修道无间道，
顿断三界九地上上品中粗九品修所断烦恼，二地修道无间道，顿断三
界九地上上品中细九品修所断烦恼，如是三地修道无间道，乃至九地
修道无间道，如其次第顿断九地上中九品，乃至下中九品修所断，十
地前心修道无间道顿断九地下下品中粗九品修所断，十地后心修道无
间道顿断九地下下品中细九品修所断故。
ད ་བཅོམ་ ོགས་པ་ ོན་སོང་གི་དབང་ ་ ས་ན། ཉོན་མོངས་ ོང་ ་མེད་པས་ཤེས་
ིབ་ ོར་བ ་གཅིག་ ་ ེ་ནས་ ོང་བ་ཡིན་ནོ། །དེས་ན་ ང་སེམས་ ི་ ོམ་ལམ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་དང་ ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ང་སེམས་
ི་ ོམ་ལམ་ ོ་ ེ་ ་ འི་ཏིང་ངེ་འཛན་ མས་དོན་གཅིག་ ་ཤེས་པར་ འོ། །
若依先证阿罗汉增上，则无烦恼可断，唯分十一品所知障而断除，
由是当知，菩萨修道无间道上上品，与等觉无间道菩萨修道金刚喻定，
皆是一义。
་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ེ་ ལ་
བཤད་པ་དང་བཞི།
己三、大乘无学道
分四：
དང་པོ་ནི། ིབ་གཉིས་ཟད་པར་ ངས་པའི་མཐར་ ག་གི་མ ེན་པ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མི་
ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初、性相。尽断二障之究竟智，是大乘无学道相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཇི་ ་བ་མ ེན་པའི་ མ་མ ེན་དང་། ཇི་ ེད་པ་མ ེན་པའི་
མ་མ ེན་གཉིས་ཡོད། ཡང་དེ་ལ་ད ེ་ན། མེ་ལོང་ ་ འི་ཡེ་ཤེས་སོགས་ ་ཡང་
ཡོད།
二、分别。此分如所有智与尽所有智之二，此中复分大圆镜智等

32
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

五。
ག མ་པ་ནི། མ་མ ེན། ཐེག་ཆེན་ ི་མི་ ོབ་ལམ། ཡེ་ཤེས་ཆོས་ ་ མས་དོན་
གཅིག་མིང་གི་ མ་ ངས་སོ། །
三、异名。一切种智，大乘无学道，智法身等，一义异名。
བཞི་པ་ ེ་ ལ་བཤད་པ་ནི། ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ལ་གནས་པའི་སེམས་
དཔའ་དེ་ ོམ་ལམ་པ་ཡིན་ལ། བར་ཆད་མེད་ལམ་དེའི་ ས་ན་ མ་མ ེན་ ད་ཅིག་དང་
པོ་བ ེད་པའི་ འི་ ས་པ་ཐོགས་མེད་ཟག་མེད་ཡེ་ཤེས་ ེ་ཚན་ཉེར་གཅིག་གི་ ས་
པའི་རིགས་མཐའ་དག་ཡོངས་ ་ ོགས་པར་ཡོད་ལ། བར་ཆད་མེད་ལམ་དེ་ཆོས་ཉིད་
ལ་གཉིས་ ང་ བ་ཅིང་དེའི་ ང་ངོ་དང་ངེས་ངོ་གང་ན་ཡང་ ན་ ོབ་ ི་ ང་བ་ ང་ཟད་
ང་མེད་ལ། དེའི་ ད་ཅིག་གཉིས་པར་མཉམ་བཞག་དེ་ལས་མ་གཡོས་པར་ཇི་ ་བ་ལ་
གཟིགས་པའི་ངོར་ ན་ ོབ་མི་ ང་ཡང་། ང་ངོར་ཤེས་ ་ཇི་ ེད་པ་ཐམས་ཅད་ལག་
མཐིལ་ ་ ་ ་ར་ ོན་པ་བཞག་པ་ ར་མངོན་ མ་ ་གཟིགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ ད་ཅིག་
མ་གཅིག་པོ་དེ་ཉིད་ཇི་ ་བ་མ ེན་པ་དང་། ཇི་ ེད་པ་མ ེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ ི་གཞི་
མ ན་ ་སོང་བ་དང་། མ་མ ེན་ ད་ཅིག་དང་པོ་ཐོབ་པ་དང་། ཤེས་ ིབ་མ་ ས་
པར་ ངས་པ་དང་། སངས་ ས་ ི་གོ་འཕང་ཐོབ་པ་དང་། ིབ་གཉིས་ ངས་པའི་ མ་
ོལ་ལམ་ཐོབ་པ་ ས་མཉམ་པར་སོང་བ་ཡིན་ནོ། །
四、生起之理。住等觉无间道之菩萨，是修道人，于彼无间道时，
其生第一刹那一切种智之无碍因功能圆满具有二十一类与漏智之功
能种性，彼无间道，于法性上离二取相，彼智现见及彼所定，俱无少
分世俗境界，其第二刹那不动彼定，就见如所有智前，虽无世俗，然
就彼现见前则现见一切尽所有性如观掌中庵摩罗果，即一刹那智，俱
是如所有智，与尽所有智，其得初刹那一切种智，与尽断所知障，证
得佛位，得永断二障之解脱道，皆悉同时。
ཐེག་པ་ག མ་ ི་བ ོམ་ འི་གཙ་བོའ ་ ད་པར་ ང་ཟད་བ ོད་ན། ཐལ་འ ར་བའི་
གས་ལ། ོང་ཉིད་ནི་ཐེག་པ་ག མ་ ི་ལམ་ ི་བ ོམ་ འི་གཙ་བོ་ཡིན་ཏེ། ཐེག་པ་
ག མ་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ མས་གང་
ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་དང་། ཆོས་ ི་བདག་མེད་ ་མོ་གཉིས་ཀ་ལ་ ེ་གཅིག་ ་

33
 二世嘉木样所著《地道建立》

མཉམ་པར་བཞག་པའི་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པའི་ ིར། གང་ཟག་གི་ ེང་ ་བདེན་

བ་བཀག་པ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་དང་། ང་སོགས་ཆོས་ ི་ ེང་ ་བདེན་
བ་བཀག་པ་ཆོས་ ི་བདག་མེད་ ་མོར་འདོད་དོ། །
略说三乘正修之差别。在应成派，说真空性即三众道正所修事，
以说三乘之见道无间道与见道解脱道俱是专住微细人无我与微细法
无我之根本智故；以破补特伽罗实有即微细人无我，破蕴等法实有即
微细法无我故。
རང་ ད་པ་དང་། སེམས་ཙམ་པ་གཉིས་ ི་ གས་ལ། ཐེག་པ་ག མ་ ི་བ ོམ་ འི་
གཙ་བོ་མི་འ ་ ེ། ལ་འ ོར་ ོད་པའི་ད ་མ་རང་ ད་པ་ ར་ན་ཆོས་ ི་བདག་མེད་
་མོ་ནི་ ང་སེམས་ ི་ལམ་ ི་བ ོམ་ འི་གཙ་བོ་དང་། ག ང་འཛན་ ས་ཐ་དད་
ིས་ ོང་བའི་ཆོས་ ི་བདག་མེད་རགས་པ་ནི། རང་ ལ་ལམ་ ི་བ ོམ་ འི་གཙ་བོ་
དང་། གང་ཟག་རང་ ་ བ་པའི་ ས་ཡོད་ ིས་ ོང་བའི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ་མོ་
ནི་ཉན་ཐོས་ ི་ལམ་ ི་བ ོམ་ འི་གཙ་བོ་ཡིན་ནོ། ། ང་ འི་གཙ་བོ་ཡང་ཤེས་ ིབ་
དང་། ཆོས་ ི་བདག་འཛན་རགས་པ་དང་། གང་ཟག་གི་བདག་འཛན་ ་མོ་ མས་ནི་
རིམ་པ་བཞིན་ ། ང་སེམས་དང་། རང་ ལ་དང་། ཉན་ཐོས་ མས་ ི་ ང་ འི་གཙ་
བོར་འཇོག་གོ །མདོ་ ེ་ ོད་པ་དང་སེམས་ཙམ་པ་གཉིས་ ི་ གས་ལ། ཉན་རང་
གཉིས་ཤེས་རབ་ ི་ ོགས་རིགས་དང་། ང་ འི་གཙ་བོ་ཕལ་ཆེར་མ ངས་པར་
བཤད་ལ།
在自续派与唯识宗，则说三乘所修不同。如瑜伽行中观自续派，
说细微法无我是菩萨道正所修事，能所取空粗法无我是独觉道正所修
事，补特伽罗由自立体空之细微人无我是声闻道正所修事；其正所断，
亦说所知障、粗法我执、细微人我执，如其次第立为菩萨、独觉、声
闻之正所断事。顺经部行，与唯识宗，则说声闻独觉智慧正德与正所
断，大概相同。
ཐེག་པ་ཆེ་ ང་གི་ ད་པར་སོགས་ནི་གཞན་ལས་ཤེས་པར་ འོ། །
大小乘之差别等，如余处当知。
གཉིས་པ། ས་བ འི་ མ་གཞག་ ེ་ ག་ ་བཤད་པ་ལ། ང་འཕགས་ ི་སའི་མཚན་

34
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

ཉིད། ད ེ་བ། ེ་བ་སོ་སོའ ་དོན་དང་ག མ།

丙二、别释十地建立
分三：
དང་པོ་ནི། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་དང་། ིང་ ེ་ཆེན་པོས་ཟིན་
པའི་ ང་འཕགས་ ི་མ ེན་པ་དེ། ང་སེམས་འཕགས་པའི་སའི་མཚན་ཉིད།
丁一、菩萨圣地相
证空性慧与大悲所摄之菩萨圣智，是菩萨圣地相。
གཉིས་པ་ནི། དེ་ལ་ད ེ་ན། ས་དང་པོ་རབ་ ་དགའ་བ། གཉིས་པ་ ི་མ་མེད་པ། ག མ་
པ་འོད་ ེད་པ། བཞི་པ་འོད་འ ོ་བ། ་པ་ ང་དཀའ་བ། ག་པ་མངོན་ ་ ར་པ།
བ ན་པ་རིང་ ་སོང་བ། བ ད་པ་མི་གཡོ་བ། ད ་པ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས། བ ་པ་
ཆོས་ ི་ ིན་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར།
丁二、分别
此分十地，谓：初、极喜地，二、离垢地，三、发光地，四、焰
慧地，五、难胜地，六、现前地，七、远行地，八、不动地，九、善
意地，十、法云地。
ང་སེམས་འཕགས་པའི་ས་ལ་ས་བ ར་འ ེད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བ ་བོ་དེ་
དག་ ལ་ ོགས་ ལ་དང་། ཡོན་ཏན་འཐོབ་ ལ་མི་འ ་བ་དང་། ང་ ་སེལ་བ་དང་།
བ་པའི་ ས་པ་ ་མ་ ་མ་ལས་ ི་མ་ ི་མ་ ད་ གས་པའི་དབང་གིས་བ ར་བཞག་
པའི་ ིར། བ ་བོ་དེར་ ངས་ངེས་པ་ཡིན་ཏེ། ཡོངས་ ོང་བ ར་ ངས་ངེས་པའི་ ིར།
菩萨圣地分为十地之理，谓彼十地通达境界，证得功德，皆有不
同，遣除所断，修行功能，由彼后后超胜前前，而立为十故。又彼十
地数亦决定，十种遍净数决定故。
ས་བ ར་ད ེ་བ་ལ་དགོས་པ་ཡོད་དེ། ཐེག་ཆེན་ལ་ས་བ འི་ མ་གཞག་མི་འདོད་པ་
མས་ ི་ལོག་ ོག་དགག་པའི་ཆེད་ ་ཐེག་པ་དམན་པའི་ས་བ ད་དཔེར་བཀོད་ནས་
ཐེག་ཆེན་ལ་ས་བ འི་ད ེ་བ་མཛད་པའི་ ིར།
分为十地所为义者，为不许大乘有十地建立之邪分别，以小乘八
地为喻，而于大乘分十地故。
ག མ་པ་ ེ་བ་སོ་སོའ ་དོན་ལ། ངེས་ཚག་དང་། ང་ ་ ོང་ ལ་ ི་ ད་ཆོས་དང་།

35
 二世嘉木样所著《地道建立》

ཡོན་ཏན་ ག་པའི་ ད་ཆོས་ག མ།

丁三、分释别义
分三：戊一、训释，戊二、断除所断之特法，戊三、功德增上之
特法。
དང་པོ་ལ། ས་ ིའི་ངེས་ཚག་དང་། ས་སོ་སོའ ་ངེས་ཚག་གཉིས།
戊一、训释
分二：己一、地总训释，己二、地别训释。
དང་པོ་ནི། སའི་ ད་དོད་ ་མི་ཞེས་པ་ཡི་གེ་བ ན་པའི་ངེས་ཚག་གིས་བཤད་ན།
ག ལ་ ་འ ང་བོ་དཔག་མེད་ ིབ་གཉིས་ ི་འཇིགས་པ་མེད་པའི་ ེན་ ེད་པ་དང་།
ཡོན་ཏན་དཔག་མེད་གོང་ནས་གོང་ ་འཕེལ་བར་ ེད་པས་ན་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ིར།
己一、地总训释
地之梵语，为补弥。若加字训释，谓与无量所化有情作离二障怖
畏之所依，及能增长无量功德，故名为地。
གཉིས་པ་ནི། ས་དང་པོ་ལ་རབ་ ་དགའ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་དང་
པོ་ནས་ ོགས་པའི་ ང་ བ་ལ་ཉེ་བ་དང་། སེམས་ཅན་ ི་དོན་འ བ་པར་མཐོང་བ་ན་
དགའ་བ་ ད་པར་ཅན་ ེ་བས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
己二、地别训释
初地名极欢喜者，由见初地近大菩提，能利有情，发胜欢喜而作
是说故。
ས་གཉིས་པ་ལ་ ི་མ་མེད་པ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། དེ་གཉིས་པ་ནས་
འཆལ་བའི་ ལ་ ིམས་དང་། ཐེག་དམན་ཡིད་ ེད་ ི་ ོལ་བའི་ ི་མ་དང་ ལ་བའི་ ་
མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
二地名离垢者，由得二地永离犯戒及小乘作意垢，而作是说故。
ས་ག མ་པ་ལ་འོད་ ེད་པ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་ག མ་པ་ནས་ ས་
ོག་ལ་མི་ ་བར་རང་ཉིད་ ིས་ ང་ ང་གི་ཆོས་འཚལ་བ་ལ་འབད་ཅིང་ག ལ་ ་
གཞན་ མས་ཆོས་ ི་ ང་བས་ཚམ་པར་ ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་
ིར།
三地名发光地者，由得三地不顾身命勤求教法，以法光明满足所
化，而作是说故。
36
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

ས་བཞི་པ་ལ་འོད་འ ོ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བཞི་པར་ ང་ བ་ ི་

ོགས་དང་མ ན་པའི་ཆོས་བ ན་པའི་ ོ་ནས་རང་གི་ངོས་ ལ་ ི་ ིབ་གཉིས་ ེག་
པར་ ེད་པའི་ཡེ་ཤེས་ ི་འོད་མེ་ ར་འ ོ་བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
四地名焰慧者，由四地中宣说顺菩提分法，发智慧光，犹如火焰
焚烧二障，而作是说故。
ས་ ་པ་ལ་ ང་དཀའ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། སེམས་ཅན་ ིན་པར་ ེད་
པ་དང་། དེ་ ེད་པའི་ཚ་ག ལ་ འི་ལོག་ བ་ལ་བཟོད་པར་དཀའ་བ་དེ་ལ་ ོ་ ན་ ང་
བ་སེམས་དཔའ་ས་བཞི་བ་མན་ཆད་ ིས་ ོང་དཀའ་བ་ཡིན་ལ། ་པ་འདིར་ ོང་
ས་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
五地名难胜者，谓成熟有情及作彼时所化邪行，极难堪忍。四地
以下具慧菩萨难行彼事，五地能行，而作是说故。
ས་ ག་པ་ལ་མངོན་ ་ ར་པའི་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ེན་འ ེལ་
གས་འ ང་ ་བ ོམ་པས་འཁོར་བ་ལས་ ོག་པ་མངོན་ ་ ར། ེན་འ ེལ་ གས་
ོག་ ་བ ོམ་པས་ ང་འདས་ལ་མངོན་ ་ ོགས་པའམ་མངོན་ ་ ར་བའི་ ་མཚན་
ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
六地名现前者，由顺修缘起现前厌背生死，逆修缘起现前趣向涅
槃，而作是说故。
ས་བ ན་པ་ལ་རིང་ ་སོང་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ལམ་ ན་རིང་ ་
བ ོམ་པ་ལ་བ ེན་ནས་མཚན་བཅས་ ོལ་བཅས་ ི་ལམ་མཐར་ ག་པ་དང་། བ ོད་
པ་གཅིག་པའི་ལམ་གཉིས་འ ེལ་བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
七地名远行者，由久修圣道为依，究竟有相有功用道邻接，唯一
净道，而作是说故。
ས་བ ད་པ་ལ་མི་གཡོ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བ ད་པར་མཚན་མ་
དང་བཅས་པའི་འ ་ཤེས་དང་། མཚན་མེད་ ོལ་བཅས་ ི་འ ་ཤེས་གཉིས་ ིས་མི་
གཡོ་བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
八地名不动者，由八地中不为有相之想，及无相有功用想所动，
而作是说故。

37
 二世嘉木样所著《地道建立》

ས་ད ་པ་ལ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། སོ་སོ་ཡང་དག་

པར་རིག་པའི་ ོ་ ོས་ཞེས་བ ོད་པའི་བཟོད་པ་ཐོབ་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་
པའི་ ིར།
九地名善慧者，由得无碍辩慧之忍，而作是说故。
ས་བ ་པ་ལ་ཆོས་ ི་ ིན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ནམ་མཁའ་ལ་ཆར་ ིན་
འ ིགས་ཏེ་ཆར་ཕབ་ནས་འཇིག་ ེན་ ི་ལོ་ཏོག་ ས་པར་ ེད་པ་ ར། ང་སེམས་ས་
བ ་བ་པའི་ཤེས་ ད་ནམ་མཁའ་དང་འ ་བ་ལ་ག ངས་དང་ཏིང་ངེ་འཛན་ལ་སོགས་
པའི་ཆོས་ ི་ ིན་འ ིགས་ནས་ཆོས་ ི་ཆར་ཕབ་ ེ། ག ལ་ འི་ ད་ ི་དགེ་བའི་ལོ་
ཏོག་ ན་ མ་ཚགས་པ་ ས་པར་ ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
十地名法云者，犹如虚空布云降雨滋长世间所有稼穑，十地菩萨
智如虚空遍布陀罗尼三摩地等法云，而降法雨圆满滋长所化身中妙善
稼穑而作是说故。
གཉིས་པ་ ང་ ་ ོང་ ལ་ནི། མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ་དང་
བ ་གཉིས་དང་། མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་བ ་དང་བ ད་ ོང་བ་ཡིན་ལ། ོམ་ལམ་ ིས་
བ ས་པའི་ས་དང་པོ་ནས་ས་བ ་པའི་བར་ ་ཉོན་ ིབ་ ན་ ེས་བ ་ ག་དང་། ཤེས་
ིབ་ ན་ ེས་བ ་དང་བ ད་ ི་ས་བོན་ ོང་བའི་ ིར།
戊二、断除所断之特法
于见道时，断除见断烦恼一百十二，见断所知障一百零八。修道
所摄初地，乃至十地，断除十六俱生烦恼障，一百零八俱生所知障种
故。
ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་བ ་དང་བ ་གཉིས་ཡོད་དེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ ག་
བ ལ་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ། ན་འ ང་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ། འགོག་པ་
མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ། ལམ་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ་དང་བཞི་བ ་ཡོད་པའི་
ིར། གས་ བ་ ེ། བདེན་པ་རེ་རེ་ལ་དམིགས་པའི་ ་བ་ ་དང་། ་མིན་ ་ ་ ེ་
བ ་ཚན་བཞི་ཡོད་པའི་ ིར། དེའི་ ེང་ ་ག གས་ག གས་མེད་ ི་སས་བ ས་ ི་
བདེན་པ་བཞི་ལ་དམིགས་པའི་ཉོན་མོངས་བ འི་ནང་ནས་ཁོང་ ོ་དོར་ནས་ག གས་

38
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

ི་སས་བ ས་ ི་ མ་ ་ ་ ག །ག གས་མེད་ ི་སས་བ ས་ ི་ མ་ ་ ་ ག་ ེ་

དོན་གཉིས་ཡོད་པའི་ ིར།
一百十二分别烦恼障者，谓欲地所摄苦谛见断烦恼十，集谛见断
烦恼十，灭谛见断烦恼十，道谛见断烦恼十，共有四十故，于一一谛，
有缘谛之五见，及五非见，共四十故，其上更加色无色地所摄，缘四
谛之十烦恼中唯除嗔恚，色地所摄有三十六，无色地摄有三十六，共
有七十二故。
ཤེས་ ིབ་ ན་བཏགས་བ ་དང་བ ད་ཡོད་དེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ཤེས་ ིབ་
ན་བཏགས་སོ་ ག །ག གས་དང་ག གས་མེད་གཉིས་ ི་སས་བ ས་ ི་ཤེས་ ིབ་
ན་བཏགས་སོ་ ག་རེ་ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་
མཐོང་ ང་ ་ ར་པའི་ཤེས་ ིབ་འ ག་པ་ག ང་ ོག་ད ། ོག་པ་ག ང་ ོག་ད །
ས་འཛན་ ོག་པ་ད ། བཏགས་འཛན་ ོག་པ་ད ་ མས་ཡོད་པའི་ ིར། དེས་གཞན་
གཉིས་ལ་རིགས་འ ེ།
一百零八分别所知障者，谓欲地所摄所知障，三十六色无色二地
所摄，分别所知障，各有三十六故，初因成立，以欲地所摄见断所知
障有流转所取九分别，还灭所取九分别，执实有九分别，执假有九分
别故，上二亦当例知。
ཉོན་ ིབ་ ན་ ེས་བ ་ ག་ཡོད་དེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་འདོད་ཆགས་ཞེ་ ང་ང་
ལ་ཉོན་མོངས་ཅན་ ི་མ་རིག་པ། འཇིག་ ། མཐར་འཛན་ཏེ་ ག་དང་། ཁམས་གོང་
མ་གཉིས་ ི་སས་བ ས་ ི་ཞེ་ ང་བཏོན་ནས། གཞན་ ་ ་ ེ་བ ་ ག་ཡོད་པའི་
ིར།
十六俱生烦恼障者，欲地所摄有六，谓贪，嗔，慢，染，污，无
明，萨迦耶见，及边执见，上二界地摄唯除嗔恚，各有余五，共十六
故。
ཤེས་ ིབ་ ན་ ེས་བ ་དང་བ ད་ཡོད་དེ། ཁམས་ག མ་ ི་སས་བ ས་ ི་ཤེས་
ིབ་ ན་ ེས་ མ་ ་ ་ ག་རེ་ཡོད་པའི་ ིར།
一百零八俱生所知障者，谓三界地摄俱生所知障，各有三十六故。
ག མ་པ་ཡོན་ཏན་ ག་པའི་ ད་པར་ལ། ཕར་ ིན་ ག་ ལ་ ི་ ད་པར། ཡོན་ཏན་

39
 二世嘉木样所著《地道建立》

ི་ ངས་འཕེལ་བའི་ ད་པར། མ་ ིན་ ི་ ེ་བ་ལེན་ ལ་ ི་ ད་པར། བ བ་

ག མ་འ ས་ ་དང་བཅས་པ་ ག་ ལ་ ི་ ད་པར། ེས་ཐོབ་ ་ངེས་ཤེས་འ ེན་
ལ་ ི་ ད་པར། ཡོངས་ ོང་གི་ ད་པར། ས་ཐོབ་པའི་ གས་ ི་ ད་པར་དང་བ ན།
戊三、功德增上之特法
分七：
དང་པོ་ནི། ས་དང་བོར་ ིན་པའི་ཕར་ ིན་ ག་པོར་ཐོབ་པ་ནས་བ ང་ ེ་བ ་བར་ཡེ་
ཤེས་ ི་ཕར་ ིན་ ག་པོར་ཐོབ་པའི་བར་ཡིན་པའི་ ིར།
己一、波罗蜜多增上差别
初地获得布施波罗蜜多增上，乃至十地获得智波罗蜜多增上。
གཉིས་པ་ནི། ས་དང་བོའ ་ ེས་ཐོབ་ ་ ད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་སངས་ ས་བ འི་ཞལ་
མཐོང་བ། དེ་དག་གིས་ ིན་ ིས་བ བས་པ་ཤེས་པ་ཐོབ་པ། སངས་ ས་ ི་ཞིང་
བ ར་འ ོ་ ས། དེས་ཞིང་བ ་ ང་བར་ ེད་ ས། འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་མི་འ ་བ་
བ ་གཡོ་བར་ ེད་ ས། བ ལ་པ་བ ར་གནས་ ས། བ ལ་པ་བ འི་ ོན་དང་ ི་
མའི་མཐའ་ལ་ཡང་དག་པར་ཡེ་ཤེས་ ི་གཟིགས་པ་འ ག་ ས། ཏིང་ངེ་འཛན་མི་འ ་
བ་བ ་ལ་ ོམས་པར་འ ག་ ས། ཆོས་ ི་ ོ་མི་འ ་བ་བ ་འ ེད་ ས། སེམས་
ཅན་བ ་ ིན་པར་ ེད་ ས། རང་གི་ ས་བ ར་ ལ་ ས། རང་གི་ ས་རེ་རེའི་
འཁོར་ ་ ང་སེམས་འཕགས་པ་བ ་བ ས་བ ོར་བ་ ེད་ ས་པ་ནས་བ ང་ ེ། ས་
གཉིས་པར་དེ་འ ་བའི་ཡོན་ཏན་ ོང་ ག་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་ག མ་པར་འ མ་
ག་བ ་གཉིས། ས་བཞི་པར་ ེ་བ་བ ་ ག་བ ་གཉིས། ས་ ་པར་ ེ་བ་ ོང་ ག་
བ ་གཉིས། ས་ ག་པར་ ེ་བ་འ མ་ ག་བ ་གཉིས། ས་བ ན་པར་ ེ་བ་ ག་ ིག་
འ མ་ ག་བ ་གཉིས། ས་བ ད་པར་ ོང་ག མ་ ི་ ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་
པའི་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་ད ་བར་ ོང་ག མ་འ མ་ ག་བ འི་ ལ་ ་རབ་ ི་
ངས་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་བ ་པར་སངས་ ས་ ི་ཞིང་
བ ོད་ ་མེད་པའི་ཡང་བ ོད་ ་མེད་པའི་ ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་
ཏན་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས་ཐོབ་པའི་ ིར།

40
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

己二、功德数量增长差别
(此数量须校《十地经》改正)
初地后得智时，一刹那中能见百佛，得知百佛加持，能往百佛刹，
能照了百佛刹，能震动异类百佛刹，能住百劫，能于过去未来百劫正
智见转，能入异类百三摩地，能辨异类百种法门，能正成熟一百有情，
能变百身，于一一身有百菩萨眷属围绕，如是十二种功德，二地有千，
三地有十万，四地有百亿，五地有千亿，六地有百千亿，七地有百干
那由他忆，八地有佛刹极微尘数，九地有百万佛刹极微尘数，十地有
不可说不可说转佛刹极微尘数，十二类功德。
ག མ་པ་ནི། ས་དང་པོ་པས་འཛམ་ ་ ིང་ལ་དབང་བ ར་བའི་ ལ་པོར་ ེ་བ་ལེན།
ས་གཉིས་པ་བས་ ིང་བཞི། ས་ག མ་པ་བས་ མ་ ་ ་ག མ། ས་བཞི་པ་བས་འཐབ་
ལ། ས་ ་པ་བས་དགའ་ ན། ས་ ག་པ་བས་འ ལ་དགའ། ས་བ ན་པ་བས་གཞན་
འ ལ་དབང་ ེད། ས་བ ད་པ་བས་ ོང་ ི་ ད་ ི་བདག་པོ་ཚངས་པ་ཆེན་པོ། ས་
ད ་པ་བས་ ོང་གཉིས་པའི་བདག་པོ་ཚངས་པ་ཆེན་པོ། ས་བ ་པ་བས་འོག་མིན་ ི་
འི་ ་དབང་ ག་ཆེན་པོའ་ ེ་བ་ལེན་པའི་ ིར། འདི་དག་ནི་ཤས་ཆེ་བ་ལ་དགོངས་པ་
ཡིན་ ི་ བ་མཐའ་བ ང་བ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །
己三、受异熟生之差别
初地菩萨受赡部洲转轮王生，二地菩萨受四洲王，三地菩萨受忉
利王，四地菩萨受夜摩王，五地菩萨受睹史王，六地菩萨受化乐王，
七地菩萨受他化自在王，八地菩萨受小千主大梵王生，九地菩萨受中
千主大梵王生，十地菩萨受色究竟大梵王生，此等皆依多分而言，非
定如是。
བཞི་པ་ནི། ས་དང་བོར་ཆོས་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ ོ་ནས་བ བ་པ་ག མ་ལ་
ོད་པའི་ཡོན་ཏན་ཐོབ། གཉིས་པར་ ལ་ ིམས་ ི་བ བ་པ་དང་། ག མ་པར་ ག་པ་
ཏིང་ངེ་འཛན་ ི་བ བ་པ་དང་། བཞི་པ་ ་བཔ་ ག་པ་ མས་ ་ཤེས་རབ་ ི་བ བ་པ་
ཐོབ་ཅིང་། ས་ ག་མ་བཞིའི་ཡོན་ཏན་ ང་བ བ་པ་ག མ་ ི་ནང་ ་འ ་བའི་ ད་པར་
འཐོབ་པའི་ ིར།
己四、三学及果增上差别
初地菩萨由证法性得行三学功德，二地菩萨得增上戒学，三地菩
萨得增上定学，四五六地菩萨得增上慧学，其余四地亦得三学殊胜功

41
 二世嘉木样所著《地道建立》

德。
་པ་ནི། ས་བ ར་ཆོས་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མཉམ་བཞག་ལས་ལངས་པའི་
ེས་ཐོབ་ ་ ེན་འ ེལ་བདེན་ ོང་ ་མ་ ་ ་ལ་ངེས་ཤེས་འ ེན་ ལ་མི་འ ་བ་བ ་
ཡོད་དེ།
己五、后得引生定智之差别
十地从证法性根本定起，后得智时于缘起无实如幻，引生定智有
十不同，谓：
ས་དང་བོའ ་གནས་ བས་ ་ཆོས་བདག་བཀག་པ་ཙམ་ ི་ཆོས་ཉིད་དེས་རང་གཞན་
ཐམས་ཅད་ལ་ བ་པར་ ོགས་པས་ཆོས་ཉིད་ ན་འ ོའ ་ ལ་ ་ ོགས།
初地菩萨，通达唯遮法我所显法性，普遍一切自他，故证遍行法
性(即遍行真如)。
ས་གཉིས་པར་ཆོས་ཉིད་ ོགས་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་དེ་ཐེག་དམན་ ི་ལམ་ལས་
མཆོག་ ་ ོགས་པས་ཆོས་ཉིད་མཆོག་གི་དོན་ ་ ོགས།
二地菩萨，通达证法性之大乘道，胜出小乘道，故证最胜义法性。
ས་ག མ་པར་ག ང་རབ་མང་ ་ཐོས་པ་ནི་ཆོས་ད ིངས་ ོགས་པའི་ ་མ ན་ ་
ངེས་པས་ཆོས་ཉིད་ ་མ ན་པའི་དོན་ ་ ོགས།
三地菩萨，了知听闻教法是证法界等流之因，故证等流义法性。
ས་བཞི་པར་ ང་གི་ཆོས་ལ་ ེད་པའི་ང་ ལ་མེད་པས་ཡོངས་ ་འཛན་པ་མེད་པའི་
དོན་ ་ ོགས།
四地菩萨，由无爱着教法之慢，故证无执持义法性。
ས་ ་པར་རང་གཞན་ཐམས་ཅད་གང་ཟག་རང་ ་ བ་པའི་ ས་ཡོད་ ིས་ ོང་བའི་ ོ་
ནས་ ད་ཐ་དད་མེད་པར་ ོགས།
五地菩萨，由知自他一切，无自立实体补特伽罗，故证无异体法
性。
ས་ ག་པར་ ན་ནས་ཉོན་མོངས་དང་ མ་ ང་གཉིས་ ་མེད་དང་མི་མ ན་པའི་ ་
ལས་མི་ ེ་བར་ ོགས་པས་ ན་ཉོན་དང་ མ་ ང་ཐ་དད་མེད་པའི་དོན་ ་ ོགས།
六地菩萨，通达染净非无因生，非邪因生，故证染净无异义法性。
ས་བ ན་པར་ཆོས་ཉིད་ལ་མདོ་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ ི་མཚན་མ་མི་འ ང་བས་ཐ་དད་

42
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

་མེད་པའི་དོན་ ་ ོགས།
七地菩萨，由知法性无契经等法粗，故证无异义法性。
ས་བ ད་པར་ཆོས་ཉིད་དེ་ ན་ ང་གི་འ ིབ་འཕེལ་མེད་པའི་དོན་དང་། མི་ ོག་པའི་
ཡེ་ཤེས་དང་ཞིང་དག་པ་གཉིས་ལ་དབང་བའི་དོན་ ི་གནས་ ་ ོགས།
八地菩萨，通达染净无增减义，及无分别智净，佛国土自在义所
依法性。
ས་ད ་པར་སོ་སོ་ཡང་དག་རིག་བཞི་ཐོབ་པས་ཆོས་ཉིད་དེ་ཡེ་ཤེས་ལ་དབང་བའི་དོན་
ི་གནས་ ་ ོགས།
九地菩萨，由得四无碍辩，故证智自在义所依法性。
ས་བ ་པར་སངས་ ས་དང་འ ིན་ལས་མཉམ་པས་ཆོས་ཉིད་དེ་ལས་ལ་དབང་བའི་
གནས་ ་ ོགས་པའི་ ིར།
十地菩萨，由得事业与佛平等，故证业自在所依法性。
ག་པ་ནི། ས་དང་པོ་ལ་ཡོངས་ ོང་བ ། གཉིས་པ་ལ་བ ད། ག མ་པ་ལ་ ། བཞི་
པ་དང་ ་པ་ལ་བ ་བ ། ག་པ་ལ་བ ་གཉིས། བ ན་པ་ལ་ཉི་ ། བ ད་པ་ལ་
བ ད། ད ་པ་ལ་བ ་གཉིས་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། ས་བ ་བའི་ཡོངས་ ོང་མངོན་
ོགས་ ན་ལས་དངོས་ ་མ་བ ན་ ང་ཡོངས་ ོང་མེད་པ་མིན་ཏེ། ས་བ ་པ་ཐོབ་
པའི་གནས་ བས་ ་ ོན་ཟད་ཅིང་ཡོན་ཏན་འཕེལ་བའི་ ོ་ནས་ས་གོང་མར་བ ོད་
དགོས་པའི་ ིར།
己六、遍净之差别
初地有十遍净，二地有八，三地有五，四地五地各有十，六地有
十二，七地有二十，八地有八，九地有十二遍净。
（广如《大般若经》
及《现观庄严论》说）
བ ན་པ་ནི། ས་བ ་ཐོབ་པའི་གནས་ བས་ ་ ི་ལམ་ ི་ གས་མི་འ ་བ་རེ་འ ང་
བའི་ ིར། ོད་ཐོབ་པ་ནས་གཉིད་སོགས་ ིབ་པ་ ་མེད་པར་བཤད་པས་ས་བ ་ཐོབ་
པ་ལ་ཇི་ ར་ ི་ ས་འོང་ མ་ན། བོད་ ་མ་ཁ་ཅིག་ཤེས་པ་ ོ་ ར་བའི་ཉམས་ ང་ ི་
ལམ་བཞིན་ ་ཤར་བ་ཡིན་ཞེས་ག ངས། མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གཉིད་མཚན་ཉིད་པ་ནི་
འ ལ་ ི་འ ལ་ ས་བ ད་པའི་ཤེས་པ་ཡིན་པས་དག་ས་བ་ལ་མེད་ཅེས་ཟེར། མི་

43
 二世嘉木样所著《地道建立》

འཐད་དེ། དེ་དག་ལ་ཉོན་མོངས་ཅན་ ི་གཉིད་མེད་ ང་དགེ་བའི་གཉིད་ཡོད་པའི་ ིར།

己七、将得地相之差别
(如札迦大师所造地道建立广说）
将得十地之时，各有不同之梦相。有作是念：得暖顶己，尚无睡
眠等五盖，得十地时云何有梦耶？藏师有云：内心忽现彼相，犹如梦
境。有智者云：真实睡眠，是由现前错乱因缘所染污识，净地中无。
皆不应理，于彼虽无染污睡眠，而有清净睡眠故。
ཉ་ ིཀ་ཡིད་ ི་ ན་སེལ་ལས། གཉིད་ལ་གཉིས་ལས་འ ང་བ་རང་དབང་མེད་པར་ ད་
ེད་ཉེ་ཉོན་ ི་གཉིད་མེད་ ང་ཆེད་ ་ ིན་ ིས་བ བས་པས་ ས་ ས་པར་ ེད་པ་
དགེ་བར་བ ང་བའི་གཉིད་ནི་ས་དེ་དག་ན་ཡོད་པས་ ོན་མེད་དོ། །ཞེས་དང་།
《现观庄严论除意暗释》云：“睡眠有二，虽无大种收摄不自在
之随烦恼睡眠，然为加持滋养身体善随行眠，净地亦有，故无过失。”
གསེར་འ ེང་ལས། གཉིད་ལ་ ལ་ལ་འ ག་པའི་ཤེས་པ་རང་དབང་མེད་པར་ ེད་པ་
ཉོན་མོངས་ཅན་དང་། ས་བ ས་པར་ ེད་པ་དགེ་བར་བ ང་བའི་གཉིད་གཉིས་ཡོད་
པས་ ་མ་མེད་ ང་ ི་མ་ཡོད་པས་ ོན་མེད་དེ་ཞེས་པ་ལན་དོན་མ ན་དང་། ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར།
《金鬘释》云：“睡眠有二，谓心于境不自在转染污睡眠，与滋
养身善随行眠，前无后有，故无过失。”此答顺理。
ས་འོག་མ་ནས་གོང་མར་འཕོ་བའི་ ལ་ཡང་ཡོད་དེ། ས་འོག་མ་འོག་མ་ནས་གོང་མ་
གོང་མར་འཕོ་བའི་ཚ་མཉམ་བཞག་ནས་མཉམ་བཞག་ ་འཕོ་བ་ཡིན་པའི་ ིར་ཏེ། ཐེག་
ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་ཆེན་པོ་ནས་ས་དང་བོར་འཕོ་བ་ནས་བ མས་ཏེ་ ན་
མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་ མ་མ ེན་ ད་ཅིག་དང་བོར་འཕོ་བའི་བར་དེ་ཡིན་པའི་
ིར།
从下诸地，转入上地之理，谓下下地，转入上上地时，是由等至
转入等至，从加行道世第一法上品，转入初地，乃至等觉无间道转入
第一刹那一切种智，皆如上故。
ས་པ། ཐར་ལམ་ག མ་ ི་ཐེམ་ ས་ལ་བ ེན་ནས། ། ང་ བ་ག མ་ ི་ཁང་བཟང་
བ ོད་པའི་ ལ། །རང་བཟོ་ ངས་ཏེ་ མ་ད ོད་ཞིབ་མོ་ཡིས། །ཤིང་ ་ཆེན་པོའ ་ག ང་

44
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན།

བཞིན་གསལ་བར་བཀོད། །
依三解脱道为梯，往三菩提微妙宫，
远离臆造审观察，如大车教而明立。
དགེ་བས་མཁའ་མཉམ་ ས་ཅན་མ་ ས་བ། །ཐེག་མཆོག་གོ་ ོན་ཤེས་རབ་མཚན་
ཐོགས་ནས། །བ ད་བཞིའི་ད ་ ེ་མ་ ས་ ན་བཅོམ་ ེ། ། ་ག མ་ནོར་ འི་ ི་ལ་
འཁོད་ ར་ཅིག །
善施尽空诸有情，擐大乘甲持慧剑，
尽降无余诸魔军，安住三身摩尼座。
ཅེས་ས་ལམ་ ི་ མ་བཞག་ཐེག་ག མ་མཛས་ ན་ཞེས་ ་བ་འདི་ནི། ཨ་ལག་ ་ནས་
ང་ ོགས་ ེ་ད འི་འ ེན་མཆོག་དམ་པར་ ར་བ་ ན་ ོལ་ནོ་མོན་ཧན་རིན་པོ་
ཆེས། བ ་ཤིས་པའི་ ་ ས། ད ལ་ ི་མ ལ་དང་བཅས་བ ལ་ངོར། བ ན་པ་དཀོན་
མཆོག་འཇིགས་མེད་དབང་བོས་ ོར་བའོ།། །།

地道建立 终
民国二十五年六月十四日译在西藏拉萨

德钦·曲美多吉在迪庆藏族自治州德钦县---卡瓦格博圣地 编排完藏汉对照
版。祈愿善慧圣教宏扬广大于一切时方！
2018 年 1 月 8 日

45
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

༄༅། །ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག་ཅེས་ ་བ་བ གས་སོ། །

地道建立•智者悦意
卓尼·扎巴希珠 造
马艳 译
༄༅། །ན་མོ་ ་ ་ན་ཡེ།
敬礼释迦牟尼佛！
དོན་གཉིས་མཐར་ ིན་ ོན་པ་བཅོམ་ ན་འདས། ། ག་ ན་འཆིང་བ་ལས་ ོལ་དམ་
པའི་ཆོས། །དེ་ཉིད་ ལ་བཞིན་ བ་མཛད་དགེ་འ ན་ཏེ། ། བས་གནས་དཀོན་མཆོག་
ག མ་ལ་ ག་འཚལ་ལོ། །གང་ཞིག་ཉམས་ ་ ངས་པས་གོ་འཕང་མཆོག །མངོན་ ་
ེད་པའི་ཐེག་ག མ་ལམ་ ི་ ལ། །ཇི་ ར་བ ོད་པའི་ ངས་ངེས་གོ་རིམ་སོགས། །
མཁས་པའི་བཞེད་ ོལ་ཇི་བཞིན་བཤད་པར་ ། །
二利究竟世尊师，解脱苦缚之正法，
如理修行僧伽众，依怙三宝我敬礼！
若加实修能现证，最胜果位三乘道，
趣行数定、次第等，如智者许当宣说。
དེ་ལ་འདིར་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་མདོར་བ ས་ཞིག་བ ོད་པར་ ་ ེ། དེ་ཡང༌། ེ་
ཉིད་ ི་ཞལ་ནས། ལམ་ ི་ངོ་བོ་ལ་མཁས་པ། ངས་ངེས་ལ་མཁས་པ། གོ་རིམ་ལ་
མཁས་པ་ཅིག་དགོས་ཏེ། ཞེས་སོགས་ག ངས་པ་ ར་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་ཤེས་པ་
གལ་ཆེའོ། །
今当略说地道建立。此如至尊1亲授：
“应善通达道之体性，应善
通达数量决定，应善达于次第。”了知地道建立，极为重要。
དེ་ ་ནའང་ ིར་ལམ་བ ོད་ ལ་ལ་མདོ་ གས་གཉིས་དང༌། མདོ་ལའང་ཐེག་པ་ཆེ་
ང་གི་རིམ་པ་དང༌། བ་མཐའི་འདོད་ ལ་མི་འ ་བ་མང་ ་ཡོད་པ་ མས་ནི་ ས་
པར་བ ོད་ན་མང་བར་འ ར་དོགས་པས་ན། རང་ གས་གཙ་བོར་ ས་ཏེ་འཆད་པ་ལ་
གཉིས། མདོ་ ོགས་ ི་ལམ་དང༌། འ ོས་དོན་ གས་ ི་ལམ་བ ོད་ ལ་ལོ། །
然则，趣道之理总分显密，显亦分大、小乘次第，宗义主张多有
不同，若广述之则恐文繁，故依自宗为主而说。此中分二：甲一、趣
行显宗道之理，甲二、附带略说趣行密宗道之理。
1
至尊：指宗喀巴大师。

46
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ཀ༡ མདོ་ ོགས་ ི་ལམ་ ི་ལམ་བ ོད་ ལ།

甲一、趣行显宗道之理
དང་པོ་ལ་གཉིས། ལམ་ ི་ཐོག་མའི་འ ག་ ོ་བཤད་པ་དང༌། ལམ་ ི་རིམ་པ་ཉིད་
བཤད་པའོ། །
分二：乙一、宣说最初入道之门，乙二、宣说道之次第。

ཁ༡ ལམ་ ི་ཐོག་མའི་འ ག་ ོ་བཤད་པ།

乙一、宣说最初入道之门
དང་པོ་ནི། ཐེག་པ་ཆེ་ ང་གང་གི་དབང་ ་ ས་ ང༌། ཐར་འདོད་ ི་ ེས་ ས་གང་
ཉམས་ ་ ངས་བར་ ་བའི་ཐོག་མའི་འ ག་ ོ་ནི། དཀོན་མཆོག་ལ་ བས་ ་འ ོ་
བའི་ བས་འ ོ་ཉིད་ཡིན་ཏེ། དེ་ལ་ བས་ ་མ་སོང་བར་བསམ་གཏན་དང་ག གས་
མེད་ ི་ ོམས་འ ག་ཐོབ་པ་ མས་ ང་ཐར་ལམ་ ་མི་འ ར་ན༌། གཞན་ ་ ོས་ ང་
ཅི་དགོས་པའི་ ིར་ཏེ། དཀོན་མཆོག་ལ་ བས་ ་མ་སོང་ན་ ལ་བའི་བ ན་པ་ལ་མ་
གས་པ་ཡིན་ལ། དེར་མ་ གས་པའི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་ཐར་ལམ་མེད་པའི་ ིར་ཏེ།
དེའི་ ད་ལ་སངས་ ས་ ི་བ ན་པ་མེད་པའི་ ིར་རོ། །
任依大乘、小乘随一，求解脱者初所当修趣入之门，厥为归依三
宝之归依。未归三宝，即获静虑、无色等至，虽解脱道亦不得成，况
其余故；若未归依三宝，则未入佛圣教，未入佛教补特伽罗相续中无
解脱道故，其相续中无佛法故。
དཀོན་མཆོག་ལ་ བས་ ་འ ོ་ ལ་ནི་ཚ་འདི་ཙམ་ ི་ཆེད་ཡིན་ན། ངོ་བོའ ་དབང་ ་
ས་ཚ་ ད་པར་ཅན་ཡིན་ནའང་ བས་འ ོ་ཕལ་པ་དང་འ ་ཙམ་ ི་ ོགས་ ་འ ར་
ལ། ད་པར་ཅན་དངོས་ནི། རང་ཉིད་ངན་སོང་དང་འཁོར་བའི་ ག་བ ལ་ཅི་རིགས་
ལས་ཐར་པའི་ཆེད་དང༌། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ ག་བ ལ་མཐའ་དག་ལས་ ོབ་པའི་
ཆེད་ ་དེ་ལ་ བས་ ་འ ོ་བ་ ེ།
归依三宝之理：若仅为此生，虽约体性亦是殊胜，然仅同于通常
归依；真殊胜者，是为自脱恶趣、生死种种痛苦，及为救护一切有情
尽离诸苦而归依。

47
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

དེ་ཡང་ ི་མའི་མངོན་མཐོ་ཙམ་དོན་ ་གཉེར་བས་ནི་རང་ཉིད་ངན་སོང་གི་ ག་བ ལ་

ལས་ཐར་པའི་ཆེད་དང༌། ཐར་འདོད་ ི་ ེས་ ་ ན་ ིས་ནི་འཁོར་བ་ ིའི་ ག་བ ལ་
ལས་ཐར་པའི་ཆེད་དང༌། ད་པར་ ན་མ ེན་དོན་ ་གཉེང་བ་ མས་ ིས་ནི་སེམས་
ཅན་ཐམས་ཅད་ ག་བ ལ་ལས་ཐར་པའི་ཆེད་ ་དཀོན་མཆོག་ལ་ བས་ ་འ ོ་
དགོས་སོ། །
又，仅为寻求后世增上生而希求自脱恶趣苦、欲求解脱士夫为脱
总生死苦、别求遍智者为解脱一切有情离一切苦，皆应归依三宝。

ཁ༢ ལམ་ ི་རིམ་པ་ཉིད་བཤད་པ།
乙二、宣说道之次第
གཉིས་པ་ལ་གཉིས། གང་ལས་ ོལ་བའི་ཐར་པ་ངོས་བ ང་བ་དང༌། དེར་བ ོད་པའི་
ལམ་བཤད་པ་དངོས་སོ། །
分二：丙一、认明从何处解脱，丙二、正说趣行彼道。

ག༡ གང་ལས་ ོལ་བའི་ཐར་པ་ངོས་བ ང་བ།

丙一、认明从何处解脱
དང་པོ་ནི། ལས་ཉོན་ ི་དབང་གི་ཉིང་མཚམས་ ར་བའི་བཅིངས་པ་ནི་འཁོར་བ་ཡིན་
པས། དེ་ལས་ ོལ་བའི་འགོག་པ་ནི་ཐར་པའོ། །
惑业自在结生相续之系缚即为生死，则脱离此系缚之灭即为解
脱。

ག༢ ོལ་བར་བ ོད་པའི་ལམ་བཤད་པ་དངོས།
丙二、正说趣行解脱之道
གཉིས་པ་ལ་གཉིས། ལམ་ ིའི་ ོན་འ ོའ ་དབང་ ་ ས་པ་དང༌། ལམ་ ི་ད ེ་བ་སོ་
སོར་བཤད་པའོ། །
分二：丁一、依于道总前行而说，丁二、别说道之差别。

ང༡ ལམ་ ིའི་ ོན་འ ོའ ་དབང་ ་ ས་པས་བཤད་པ།

丁一、依于道总前行而说
48
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

དང་པོ་ནི། ཐེག་པ་གང་གི་དབང་ ་ ས་ ང༌། ལམ་དངོས་རང་ ད་ལ་ ེ་བ་ལ་ངེས་

འ ང་བ ེད་དགོས་པས་ ང་ཟད་བཤད་ན་འདི་ལ་གཉིས། ངེས་འ ང་བ ེད་པའི་
ཐབས་དང༌། དེ་ ེས་པའི་ཚད་དོ། །
任依何乘，自相续中生真实道，皆须生起出离之心，故略说之。
此中分二：戊一、生出离心之方便，戊二、彼生起之量。

ཅ༡ ངེས་འ ང་བ ེད་པའི་ཐབས།

戊一、生出离心之方便
དང་པོ་ཡོད་དེ། འཆི་བ་མི་ ག་པ་དང༌། ངན་སོང་དང་འཁོར་བའི་ ག་བ ལ་ཇི་ ར་
ོང་ ལ་ མས་རང་ ད་ལ་བཀར་ཏེ་བསམ་ཞིང་གོམས་པར་ ས་པ་ལས་དེ་ ེ་བར་
འ ར་བའི་ ིར་ཏེ།
死殁无常、三恶趣苦、生死之苦，随所体验，植于自心，思惟修
习，即能生起。
ེའི་ག ང་འ མ་ལས། ོ་རབ་འ ིང་ཐམས་ཅད་ལ་ ན་མོང་ ་ཕན་ཆེ་བ་ནི། དང་
པོར་འཇིག་ ེན་འདིར་རིང་ ་མི་གནས་པར་འཆི་བ་ ེས་ ་ ན་པ་དང༌། འཇིག་ ེན་ཕ་
རོལ་ ་འ ོ་བ་གཉིས་ ་ཇི་ ར་འ ར་བ་ ་དང་བཅས་པ་མང་ ་བ ོམས་པས། ཚ་
འདི་དོན་ ་གཉེར་བ་ལས་བ ོག་ནས་འཇིག་ ེན་ ི་མ་ཕན་ཆད་ ི་བདེ་བ་དོན་ ་
གཉེར་བའི་ ོ་ཅིག་ཅི་ ེ་ ་དགོས། དེ་ནས་ ིད་པ་མཐའ་དག་གི་ ོན་དང་ཞི་བའི་ཕན་
ཡོན་སེམས་པས་ཤིན་ ་འ ས་པར་ ས་པས། འཁོར་བའི་ ན་ཚགས་དོན་ ་གཉེར་
བ་ལས་ ོ་བ ོག་ནས་ཐར་པ་དོན་གཉེར་ ི་ ོ་ གས་ ག་ལ་ ན་རིང་བ་ཅིག་བ ེད་
དགོས་པ་ཡིན། ཞེས་དང༌།
如《宗喀巴大师文集》云：“广益一切上中心者，初应随念此世
间不能久住而死，加以多修‘后世于二趣中当生何趣’，由此遮求此
生利益，而生寻求后世安乐之心；后应思惟诸有过失、寂静功德，精
勤策励，由此遮求生死圆满之心，而生长时猛励寻求解脱之心。”
འདི་ མས་འ ོ་བ་གཞན་ཁོ་ནར་བཤད་ཅིང་སེམས་པ་བས། རང་ཉིད་ལ་ ོང་བར་མི་
འ ར་བའི་གདེང་མེད་ཅིང༌། དེ་དག་ ོང་བའི་ ་ཆར་ ར་འབབ་ཡིན་ཡོད་པས་འ ས་

49
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

་ ག་བ ལ་ མས་རང་ལ་ ིན་ན་ཅི་འ ་བར་འ ར་ མ་ ་རང་ལ་དཔག་ནས་ ོམ་

པ་ནི་ཟབ་ ེ། ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
又云：“此等仅为说他众生，然思惟者念及‘自身不受定无把握，
而有亲受彼等之因如雨降澍，若诸苦果于已成熟，则当如何？’比自
深修。”
ཅ༢ ངེས་འ ང་ ེས་པའི་ཚད།
戊二、生起出离心之量
གཉིས་པ་ངེས་འ ང་ ེས་པའི་ཚད་ནི། འཁོར་བ་ ི་ལས་ཐར་འདོད་ ི་ ོ་ནམ་ ེས་པ་
ནས་ཡིན་ཏེ། ལམ་རིམ་ཆེ་ ང་ མ་གཉིས་ལས་ ང༌། འཁོར་བའི་མཚན་ཉིད་ཞིབ་ ་
ཤེས་པར་ ས་པ་ན། དེ་དག་འདོར་འདོད་པ་དང༌། དེ་ མས་ཉེ་བར་ཞི་བ་ལ་ཐོབ་འདོད་
ང་བ་ཙམ་ནས་ངེས་འ ང་གི་བསམ་པ་ཡིན་མོད། ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
甫生希求脱离总生死之心，即出离心量。如广略二种《道次第》
云：
“详细了知生死体相，欲舍生死，欲彼寂灭及欲证得。虽才生此，
1
亦是出离意乐。 ”
འོན་ ང༌། ེའི་ལམ་ ི་གཙ་བོ་ མ་ག མ་ལས། དེ་ ར་གོམས་པས་ ིད་པའི་ ན་
ཚགས་ལ། །ཡིད་ ོན་ ད་ཅིག་ཙམ་ཡང་མི་ ེ་ཞིང༌། །ཉིན་མཚན་ ན་ ་ཐར་པ་དོན་
གཉེར་ ོ། ། ང་ན་དེ་ཚ་ངེས་འ ང་ ེས་པ་ལགས། །ཞེས་ག ངས་པ་དང་མི་འགལ་
ཏེ། དེ་ནི་ལམ་ ི་ངོ་བོར་ ར་པའི་ངེས་འ ང་ ད་པར་ཅན་ལ་དགོངས་པའི་ ིར་རོ། །
虽如此，然与至尊所著《三主要道》所说“修已于生死盛事，不
生刹那之希望，昼夜唯求解脱心，起时是生出离心 2”并不相违，以
其意在“作为道体之殊胜出离心”故。
གཞན་ ་ན། དགེ་བ ེན་ནས་དགེ་ ོང་གི་བར་ ི་སོར་ཐར་ ི་ ོམ་པ་གང་ ེ་ཡང་
ར་ངེས་འ ང་དགོས་པ་དགོངས་འ ེལ་ ི་བ ན་བཅོས་ ་མ་ལས་བཤད་པ་ མས་
ནི་ཇི་ ར་འཐད་པར་འ ར། དེས་ན། ངེས་འ ང་ལ་ ད་པར་ཅན་ཡིན་མིན་གཉིས་ཡོད་
དོ། །
若不尔者，则生起近事乃至苾刍别解脱律仪，皆应以出离心为因，
释此密意众论典中诸多阐述，如何应理？因此，出离心有殊胜与否二
1
《菩提道次第广论》，法尊法师译。
2
《三主要道》
，江波译。

50
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

种。
ང༢ ལམ་ ི་ད ེ་བ་སོ་སོར་བཤད་པ།
丁二、别说道之差别
གཉིས་པ་ལ་གཉིས། ང་ བ་ ་བ ོད་པའི་ལམ་ ི་ ོག་ངོས་བ ང་བ་དང༌། ལམ་ ི་
ད ེ་བ་བཤད་པ་དངོས་སོ། །
分二：戊一、辨明菩提道命，戊二、正说道之分类。

ཅ༡ ང་ བ་ ་བ ོད་པའི་ལམ་ ི་ ོག་ངོས་བ ང་བ།

戊一、辨明菩提道命
དང་པོ་ནི། བདག་མེད་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་ཉིད་ཡིན་ཏེ། ཏིང་འཛན་ ལ་པོ་ལས།
གལ་ཏེ་བདག་མེད་ཆོས་ལ་སོ་སོར་ ོག །སོ་སོར་དེར་བ གས་གལ་ཏེ་ ོམ་ ེད་ན། །
དེ་ནི་ ་ངན་འདས་འཐོབ་འ ས་ འི་ ། ། ་གཞན་གང་ཡིན་དེས་ནི་ཞིར་མི་འ ར། །
ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
菩提道命即是通达无我之慧，如《三摩地王经》云：“若思无我
1
法，思已若能修，彼得涅槃因，余因不能灭。 ”
དེ་ ར་ཡིན་ ང༌། ོགས་ ང་ ་བ ོད་པ་ལ་ནི་དེའི་ ོགས་ ་ ིང་ ེ་ཆེན་པོ་དང་ ང་
བ་སེམས་ ིས་ཟིན་པའི་ ིན་ ག་ལ་སོགས་པའི་ཚགས་ ་ཆེན་པོ་དགོས་སོ། །
虽如是，然若趣行正等菩提，亦需其助伴大悲与菩提心所摄之六
波罗蜜多等广大资粮。

ཅ༢ ལམ་ ི་ད ེ་བ་བཤད་པ་དངོས།

戊二、正说道之分类
གཉིས་པ་ལ་གཉིས། ལམ་ ་དང༌། ས་བ འོ། །
分二：己一、五道，己二、十地。

ཆ༡ ལམ་ །
己一、五道
དང་པོ་ནི། ིའི་དབང་ ་ ས་ན་ ་ ེ། ཚགས་ལམ། ོར་ལམ། མཐོང་ལམ། ོམ་
1
《月灯三昧经》卷二：
“若修彼无我，于中生欣乐，是涅槃乐因，非感世间法。”(T15,no. 639, p. 558,b9-11)

51
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ལམ། མི་ ོབ་ལམ་མོ། །ཉན་རང་ཐེག་ཆེན་ ི་ད ེ་བས་ ་ག མ་བཅོ་ །

总体分五：庚一、资粮道，庚二、加行道，庚三、见道，庚四、
修道，庚五、无学道。由声闻、独觉、大乘差别，三五十五。

ཇ༡ ཚགས་ལམ།
庚一、资粮道
དང་པོ་ཚགས་ལམ་ལ་ག མ། ཐོབ་ ས། ད ེ་བ་ གས་དང་བཅས་པ་དང༌། ་དོན་ནོ།།
资粮道分三：辛一、获得之时，辛二、分类及相状，辛三、词义。

ཉ༡ ཐོབ་ ས།
辛一、获得之时
དང་པོ་ནི། ཐེག་པ་ག མ་པོ་གང་གི་དབང་ ་ ས་པའི་ལམ་ ི་ཐོག་མ་ནི་ཚགས་ལམ་
ཡིན་ལ། དེར་འ ག་པ་ལ་ངེས་འ ང་དགོས་ཤིང༌། དེ་ཡང་ ོན་ ་ ོལ་བཅས་ ི་ ོང་
བ་ཐོན་བ་ཙམ་ ིས་ལམ་ ་ཟིན་པར་མི་འཇོག་གི །
随依三乘，道之最初皆资粮道。入此道须生出离心，然初唯引生
“有励力体验”，并不立为入道所摄。
ིད་པའི་ ན་ཚགས་གང་ལའང་ཡིད་འ ང་གི་ ོ་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་ཞིག་
ེས་ནས་ ན་ ན་ ་འ ག་པའི་ཚ། ཉན་རང་གང་གི་ ང་ བ་དོན་གཉེར་ ི་བསམ་
པས་ཟིན་ན། དེ་དང་དེའི་ལམ་ ་ གས་པར་འཇོག་ལ། ཐེག་ཆེན་ ི་ལམ་ ་འ ག་པ་
ལ་དེ་ཙམ་ ིས་མི་ཆོག་པར་ ང་ བ་ ་སེམས་བ ེད་དགོས་པའི་ ིར་ཏེ།
随于诸有圆满，引生无励力厌离心体验，相续转时，若由希求声
闻、独觉菩提意乐所摄，即立为入声闻道、独觉道；然若入大乘道唯
此不足，应发菩提心故。
ེའི་ག ང་འ མ་ཐོར་ ་ལས། ོལ་བཅས་ ི་ ོང་བ་ཐོན་པ་དེས་ཐར་པའི་ས་བོན་
འཇོག་ ས་ ང་ལམ་ ི་ ར་མ་ ེབ། ིད་འ ོར་ ན་ཙམ་ ིས་ངེས་འ ང་དང་ ང་
སེམས་ ན་ ན་ ་འ ག་པའི་ ོང་བ་ཐོན་ན་ཚགས་ལམ་ ང་ ར་འཇོག །ཅེས་
ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
如《宗喀巴大师散集》云：“引生有励力体验，虽亦能植解脱种
子，然未入道；若引生‘甫念生死盛事，出离心与菩提心即相续转’
52
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

之体验，则立为下品资粮道。”
འོན་ ང་གསེར་འ ེང་ལས། ངེས་འ ང་གི་བསམ་པས་ ན་ནས་བ ངས་པའི་དགེ་བ་
་རེ་ ད་ལ་ ེས་ནའང་ཚགས་ལམ་ ི་ ོགས་རེ་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་བཤད་པ་ནི་
དངོས་བཏགས་མ་ ེ་བའོ། །
然则，
《金鬘疏》云：“出离意乐所等起善于相续中少分生起，亦
为得少分资粮道。”此说未分真实假立。
འོ་ན། ག ང་ཆེ་བ་ཕལ་ཆེར་ནས། ང་ བ་ ་སེམས་བ ེད་པའི་ ལ་འ ང་ཡང་དེའི་
ར་ངེས་འ ང་དགོས་པའི་གསལ་ཁ་མི་ ང་བ་ཅི་ཞེ་ན།
问：然则，多数大论有发菩提心理趣，而未明示须以出离心为因，
何耶？
ོན་མེད་དེ། ང་ བ་ ི་སེམས་ ེ་བ་ལ་ནི། གཞན་དོན་ ་ཡང་དག་པར་ ོགས་པའི་
ང་ བ་ཐོབ་འདོད་དགོས་པས། དེ་ལ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཁོར་བ་དང་ངན་སོང་
གི་ ག་བ ལ་ལས་ ོབ་འདོད་ ང་དགོས་ལ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དེ་ལས་ ོབ་
པར་འདོད་པ་ལ་ནི་ཐོག་མར་རང་ཉིད་ ང་དེ་ལས་ཐར་འདོད་ཞིག་ངེས་པར་ ེ་བའི་ ིར་
རོ། །དེས་ན་ ང་ བ་ ་སེམས་བ ེད་པ་ལ་ངེས་འ ང་དགོས་པར་འ བ་བོ། །
答：无过。盖若生起菩提心者，须为利他求成正觉，则必希求救
诸有情脱离生死、恶趣诸苦；若欲救一切有情出此等苦，初必生起自
脱此等诸苦之欲求。由此证成发菩提心需出离心。

ཉ༢ ད ེ་བ་ གས་དང་བཅས་པ།
辛二、分类及相状
གཉིས་པ་ཚགས་ལམ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་པའི་ད ེ་བས་ག མ་དང༌། དེ་རེ་རེ་ལའང་ ང་
འ ིང་ཆེན་པོའ ་ད ེ་བ་འཐད་དོ། །
资粮道若予分类，由乘差别分为三种，各自亦分下、中、上品。
ཚགས་ལམ་ཐོབ་པའི་ གས་ནི། ཕལ་པས་ཇི་ ་བ་བཞིན་ངེས་ ས་དཀའ་ཡང༌། གས་
རགས་པ་ནི། མཛད་འ ེལ་ལས། གང་ལ་འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་དང་བདག་མེད་པ་
དང་ ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཡོན་ཏན་བ ོད་པའི་གཏམ་ཐོས་ན་ ་ཟིང་ཞེས་ ེད་པ་དང༌།

53
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ག་ཅེས་ ེད་པ་དེ་ལ་ནི་ཐར་པའི་ཆ་དང་འ ན་པའི་དགེ་བའི་ ་བ་ཡོད་པར་ཤེས་པར་

་ ེ། ཞེས་དང་།
得资粮道之相状：通常难以如实决定，粗相则如《俱舍释》云：
“若有闻说生死有过、诸法无我、涅槃有德，身毛为竖，悲泣堕泪，
1
当知彼已殖顺解脱分善。 ”
ཉི་ ང་ལས། གང་གིས་དེ་མཚན་པར་ ེད་པའི་ཐར་པའི་ཆ་དང་མ ན་པའི་ གས་ནི་
མ་པ་ག མ་ ེ། མི་ མ་པ་མི་དངང་བའི་མཚན་ཉིད་དང༌། མི་འགོང་བ་མི་ ག་པའི་
མཚན་ཉིད་དང༌། ཡིད་ལ་འ ོད་པ་མེད་པ་ ག་པར་མི་འ ར་བའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་ཟབ་
དོན་ལ་མི་ ག་པར་ག ངས་སོ། །
《二万五千颂释》2云：
“由何能表顺解脱分相状者有三：无恐为
‘不惊’之相、无惧为‘不怖’之相、无悔为‘不畏’之相。”谓不
惊怖于甚深义。
ང་ ང་ ་མས་འཁོར་བའི་ཉེས་དམིགས་དང་ཐར་པའི་ཕན་ཡོན་བ ོད་པ་དང་བདག་
མེད་པའི་གཏམ་ཐོས་པའི་ཚ་ ས་ ི་བ་ ་ ང་བ་དང་མིག་ནས་མཆི་མ་འ ག་པ་
བཅོས་མིན་ ་འ ང་བ་ཞིག་དེའི་ གས་ ་བཤད་པ་ནི། ཚགས་ལམ་ཐོབ་པའི་ཚ་
གས་དེ་ ་ ་འ ང་བའི་དོན་ཡིན་ ི།
闻说生死过患、解脱功德及无我时，身生毛竖、眼中泪流，不假
造作而出现，说为已殖顺解脱分善之相状，义为资粮道时现起如是相
状。
ཚགས་ལམ་ ི་ གས་ ་མ་ཟད། ོང་ཉིད་ ་མོ་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་ ད་ལ་ ེ་བའི་
ོད་ ་ ང་བ་ལའང་དེ་ ་ འི་ གས་འ ང་བའི་ ིར་ཏེ། ད ་མ་འ ག་པ་ལས། སོ་སོ་
ེ་བོའ ་ ས་ནའང་ ོང་པ་ཉིད་ཐོས་ནས། །ནང་ ་རབ་ ་དགའ་བ་ཡང་ནས་ཡང་ ་
འ ང༌། །རབ་ ་དགའ་བ་ལས་ ང་མཆི་མས་མིག་བ ན་ཞིང༌། ། ས་ ི་བ་ ་ ང་
བར་འ ར་བ་གང་ཡིན་པ། །དེ་ལ་ ོགས་པའི་སངས་ ས་ ོ་ཡི་ས་བོན་ཡོད། །ཅེས་
ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །འོན་ ང་ གས་ ར་ ང་ཙམ་ལ་ནི་ཡིད་གཏན་མེད་དོ། །
然此非唯资粮道相，成为相续之中能生通达细微空性慧之器，亦

1
《俱舍论》卷十八，《分别业品第四》
。
2
圣解脱军《二万五千颂现观庄严论释》。

54
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

现此相状故。如《入中论》云：
“若异生位闻空性，内心数数发欢喜，
由喜引生泪流注，周身毛孔自动竖，彼身已有佛慧种。 1”然唯现相
似之状，不可凭信。
ཚགས་ལམ་ ་ གས་པ་ལ་ ོང་ཉིད་ ོགས་ ོང་བས་མ་ བ་ ེ། ཐེག་ཆེན་ ་རིགས་
ངེས་པའི་དབང་ ོན་ ིས་དང་པོར་ ོང་ཉིད་ ོགས་པར་ ས་ནས་ཚགས་ལམ་ ་
འ ག་ལ། དབང་ ལ་ཕལ་ཆེར་ནི། ཚགས་ལམ་ ་ གས་ཟིན་ནས་ ོང་ཉིད་ ོགས་
པར་ ེད་པའི་ ིར་རོ། །
入资粮道不周遍先通达空性，以大乘定姓利根者先通达空性，后
入资粮道，钝根则多入资粮道方达空性故。
ཚགས་ལམ་ ད་ལ་ ེས་ནས་ ན་ཅི་ཙམ་ ོབ་དགོས་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་ ང་ བ་
ར་ན་ཚ་ག མ་ལ་ཐོབ་ ས་ལ། རང་ ལ་ ི་ ང་ བ་བ ལ་པ་བ ་སོགས་ནས་
འཐོབ་པར་འ ར་ཞིང༌། ཐེག་ཆེན་ ི་ ང་ བ་ནི་བ ལ་པ་ ངས་མེད་པ་ག མ་ནས་
འཐོབ་པར་འ ར་བས་ན། ཚགས་ ོར་ ི་གནས་ བས་ ་ ངས་མེད་གཅིག་གི་
ཚགས་གསོག་དགོས་པའི་ ིར། ཆེས་རིང་ ་ ོབ་དགོས་སོ། །
资粮道于相续生已，应学许久？曰：声闻菩提最速三世可得，独
觉菩提百余劫可得，大乘菩提三无量劫方能获得。资粮道与加行道位
须积资粮一无量劫，故须久学。
གང་ལ་བ བ་པ་ནི། བསོད་ནམས་དང་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་གཉིས་ཀ་དང་གཙ་བོར་
བསོད་ནམས་ ི་ཚགས་སོ། །དེ་ཡང་ ིན་སོགས་ཕར་ ིན་དང་པོ་བཞིས་བསོད་
ནམས་དང༌། བསམ་གཏན་དང་ཤེས་རབ་གཉིས་ ིས་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་གསོག་པར་
ེད་ ང༌། འགལ་བ་ཡང་མ་ཡིན་ནོ། །
何所修学？曰：福智二资粮，且以福资粮为主。此复由布施等前
四波罗多蜜集福资粮，由静虑、般若二波罗蜜多集智资粮，亦不相违。
ལས་དང་པོ་བ་ལ་མ ེན་ག མ་ ི་ མ་པ་ ོམ་ ལ་ལམ་རིམ་ ི་ཉམས་ལེན་དང་ ར་
ན། འཆི་བ་མི་ ག་པ་དང་ངན་སོང་དང་འཁོར་བའི་ ག་བ ལ་དང་དེའི་ ་ལས་ཉོན་
གཉིས་ ི་ ད་པར་ཤེས་ནས་ངེས་འ ང་ ོམ་པ་ནི། གཞི་ཤེས་ ི་ མ་པ་ ོམ་པ་ཡིན་

1
《入中论》月称菩萨造，法尊法师译。

55
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ལ། ོགས་ ང་དོན་ ་གཉེར་བའི་བསམ་པས་ མས་ ིང་ ེ་ ང་ བ་ ི་སེམས་ ོང་

ཉིད་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་ ོམ་པ་ནི། ལམ་ཤེས་ ི་ མ་པ་ ོམ་པར་མ་ཟད། མ་མ ེན་
ི་ མ་པ་ཉམས་ ་ལེན་པའང་ཡིན་ནོ། །
初修业者修习三智行相理趣，若与道次第配合而修，则由了知死
殁无常、三恶趣苦与生死苦，及其二因惑业差别，而修出离心，为修
1
事智 行相；若由希求圆满菩提意乐，而修慈、悲、菩提心及证空慧，
则不唯修道智行相，亦修一切相智行相。
དེས་ན། ཕ་རོལ་ ་ ིན་པའི་ཐེག་པའི་ག ང་ལ་ཐོས་བསམ་ ེད་པ་གང་དག །བ ལ་
བ ག་མང་ ་ཤེས་ ང༌། འདི་ ་ འི་ཉམས་ལེན་ ི་ ོགས་དེ་མེད་ན་དགོས་དོན་ ི་
གཙ་བོ་ ོར་བ་ཡིན་པས། ལམ་རིམ་ ི་ཉམས་ལེན་ལ་འབད་དགོས་སོ། །
因此，若有闻思波罗蜜多乘诸典籍，多解辩诤，然若无有如实修
习，则彼失却主所为义，故应策励修道次第。
ཚགས་ལམ་ནས་ཡོན་ཏན་གང་འཐོབ་པ་ནི། ན་པ་ཉེར་བཞི། ཡང་དག་ ོང་བ་བཞི། ་
འ ལ་ ི་ ང་པ་བཞི་ཅི་རིགས་འཐོབ་བར་བཤད་པ་ ར་རོ། །
资粮道中所获功德，如说获得四念住、四正断、四神足，随其所
应。

ཉ༣ ་དོན།
辛三、词义
ག མ་པ་ ་དོན་ནི། ཐར་པ་དོན་གཉེར་ ི་ཐོས་བསམ་ ི་ཚགས་གཙ་བོར་ ར་པའི་
ལམ་ཡིན་པས་ན། ཚགས་ལམ་ཞེས་ འོ། །
是以欲求解脱闻思资粮为主之道，故名“资粮道”。

ཇ༢ ོར་ལམ།
庚二、加行道
གཉིས་པ་ ོར་ལམ་བཤད་པ་ལ་ག མ། ཐོབ་ ས། ད ེ་བ། ་དོན་ནོ། །
分三：辛一、获得之时，辛二、分类，辛三、词义。

1
事智(vastujñāna)：即一切智(sarvajñānatā)。

56
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ཉ༡ ཐོབ་ ས།
辛一、获得之时
དང་པོ་ནི། ཐེག་པ་ག མ་པོ་གང་གི་ ོར་ལམ་ ་འ ག་པ་ནའང༌། བདག་མེད་ ་
རགས་ག མ་པོ་གང་ ང་ ོགས་པའི་ ག་མཐོང་ཐོབ་པ་ནས་ཡིན་ལ། ད་པར་ ་
ཐེག་ཆེན་རིགས་ངེས་ ི་ ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པས་ཚགས་ལམ་ ི་མཐར་ ོང་ཉིད་
ོགས་པའི་ཞི་གནས་ཐོབ་པར་ ས་ནས་དེ་ལ་མཉམ་པར་བཞག་བཞིན་པའི་ངང་ནས་
ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ ག་མཐོང་ནམ་ཐོབ་པ་ན་ཞི་ ག་ ང་འ ེལ་ ་འ ར་ཞིང༌། དེའི་
ཚ་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ་ གས་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ཏེ།
趣入三乘随一加行道，是由得通达三种粗细无我随一毗钵舍那，
尤其大乘定姓资粮道菩萨，资粮道末获得证空奢摩他已，顺安住于此
之势，何时获得通达空性毗钵舍那，成止观双运，尔时立为趣入大乘
加行道。
ལ་ཚབ་རིན་པོ་ཆེས་ མ་བཤད་ལས། དེ་ ་ འི་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཞི་ ག་ ང་
འ ེལ་ཐོག་མར་ ེས་པ་ནས་ ོར་ལམ་ ོད་ ེས་པ་ཞེས་ ་ལ། ཞེས་དང༌། ོང་པ་ཉིད་
ལ་དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་མཚན་ཉིད་པ་ ོར་ལམ་ ོད་མ་གཏོགས། ཐེག་པ་ཆེན་
པོར་རིགས་ངེས་པ་ མས་ ིས་ཚགས་ལམ་ ་བ ེད་མི་ ིད་པའི་ ིར་རོ། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར།
嘉曹仁波切《心要庄严疏》云：“如是通达空性之止观双运最初
生已，即名生起暖加行道。”又，“缘空具相毗钵舍那，唯加行道暖位
[初生]，大乘定姓不能于资粮道生起故。1”
དེས་ན་ཇི་ ེད་པ་ ོགས་པའི་ཞི་ ག་ ང་འ ེལ་ནི་ཚགས་ལམ་ ་མ་ཟད། ལམ་མ་
གས་དང་ ི་རོལ་པ་ལའང་ཡོད་ལ། ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཞི་ ག་ ང་འ ེལ་ ི་ ལ་
འ ོར་དངོས་ནི་ ོར་ལམ་མ་ཐོབ་པ་ལ་མི་ ིད་ཅིང༌། ཐལ་འ ར་བའི་ གས་དབང་བ་
ཙན་པར་ ས་ན་ ོང་ཉིད་ ་མོ་མ་ ོགས་པར་ཐེག་པ་ག མ་པོ་གང་གིའང་ ོར་ལམ་
ཐོབ་ ས་པ་མི་ ིད་ཅེས་ འོ། །
因此，通达尽所有之止观双运，不唯资粮道有，未入道及外道亦
1
《现观庄严论释心要庄严疏》，释宗根译：
“若初生起如是通达空性之止观双运，即名生起暖加行道。
”及
“以缘空性之真实毗钵舍那，定性大乘唯于加行道暖以上，资粮道中定不能生故。”

57
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

有；而通达空性之双运止观真实瑜伽，未获加行道，无有是处。而若
依应成宗，若未通达细微空性，三乘补特伽罗皆不能得加行道。
དེས་ན། ལམ་རིམ་ ི་འ ིད་ཡིག་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཞི་ ག་ ང་འ ེལ་ ི་ ལ་
འ ོར་ལ་བ བ་དགོས་པར་བཤད་པ་བཞིན་དེ་དངོས་ ད་ལ་ ེས་ན་ནི། ོར་ལམ་
ཐོབ་པར་འཇོག་དགོས་ ི། ཚགས་ལམ་བར་མི་ ང་ཡང་ ེས་མ ན་པ་ལ་ངེས་པ་མེད་
དོ། །
因此，如《道次第引导》所说，应学通达空性止观双运瑜伽。此
于相续真实生时，须应安立为得加行道，不容于资粮道；然随顺品则
不决定。
ཉ༢ ད ེ་བ།
辛二、分类
གཉིས་པ་ད ེ་ན་བཞི། ོར་ལམ་ ོད། ེ་མོ། བཟོད་པ། ཆོས་མཆོག་གོ །
分四：加行道暖位、顶位、忍位、世第一法位。
དེ་རེ་རེ་ལའང་ཐེག་པ་ག མ་ ི་ད ེ་བས་བཞི་ག མ་བ ་གཉིས་ ་འ ར་རོ། །
四位各别亦有三乘差别，是故三四共成十二。
དེ་དག་རིམ་ཅན་ ་ ེ་ ལ་ནི། ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་བ ོམས་ ང་གི་ཡེ་ཤེས་ ི་ཐོག་
མ་མེའི་ ོད་ ་ ་ཡིན་བས་ན་ ོད་དང༌། དེ་ཉིད་བ ོམས་པས་ ས་པ་རབ་ ་ ར་པས་
ན་ ེ་མོ་དང༌། དེ་ལས་ ལ་ ་ ང་བའི་ ོང་ཉིད་ལ་མི་ ག་པའི་བཟོད་པ་ ང་ ་ཐོབ་
པས་ན་བཟོད་པ་དང༌། དེ་ལས་ ད་པར་ ་ ར་ཏེ་འཇིག་ ེན་པའི་ཆོས་ ི་མཆོག་ཡིན་
པས་ན་ཆོས་མཆོག་ཅེས་ ་བར་འ ར་ཞིང༌།
此等次第生起之理：通达空性修所成慧，初如火暖，故名为“暖”；
由修空性，能力臻极，故名为“顶”；此后获得不怖胜空之下品忍，
故名为“忍”；由是转胜，于世间法成为最胜，是故名为“世第一法”。
དེ་དག་ནི་ ོགས་པའི་ ོ་ནས་ཡིན་ལ། ང་ ་ ོང་ ལ་ ི་དབང་ ་ ས་ན། རང་གི་
དམིགས་ ལ་བདེན་པར་འཛན་པའི་བདེན་འཛན་ཉོན་མོངས་ག ང་ ོག་ ན་བཏགས་
མངོན་འ ར་བ་དང༌། དེ་བཞིན་ ་ མ་ ང་ག ང་ ོག ། ས་འཛན་ ོག་པ། བཏགས་
འཛན་ ོག་པ་ ན་བཏགས་མངོན་འ ར་བ་བཞི་རིམ་ཅན་ ་མགོ་གནོན་ ས་པའི་ཆ་

58
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ནས་ ོད་སོགས་ ་འཇོག་པ་ཡིན་ཏེ། མདོ་ ེ་ ན་ལས། དེ་ཚ་དེ་ཡི་ག ང་བ་ཡི། །

མ་པར་གཡེང་བ་དེ་ ོང་འ ར། །འདི་ ར་དེ་ཡི་འ ག་ཐོགས་ ། །འཛན་པའི་ མ་
པར་གཡེང་བ་ ོང༌། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
此等是约通达而分。若依断除所断之理，于执自所缘境为谛实之
谛实执中，若能压服现行杂染所取分别，立为暖位；若能压服现行清
净所取分别， 立为顶位；若能压服现行实有能取分别，立为忍位；
若能压服现行假有能取分别，则立为世第一法位。如《经庄严论》云：
1
“尔时能断除，所取之散乱，次于趣入障，断能取散乱。 ”
དེ་དག་ ་འཕོ་བའི་ཚ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་མཉམ་གཞག་ནས་མཉམ་གཞག་ ་འཕོ་བས།
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་བཞི་པོ་གང་ ང་ཐོབ་ཁ་མ་དང་ཐོབ་མ་ཐག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་ན།
ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པས་ བ་ཅེས་ ་ལ།
转升此等时，是从通达空性之定转升通达空性之定。因此，无间
能得大乘四加行道随一之智，及其无间所得之智，周遍为通达空性智。
ཐལ་འ ར་བ་ ར་ན་ཐེག་དམན་ ི་ ོར་ལམ་ལའང་དེ་ ར་ཡིན་མོད། སེམས་ཙམ་པ་
དང་རང་ ད་པའི་ གས་ལ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ་འཕོ་བའི་ཚ་གང་ཟག་རང་ ་
བ་པའི་ ས་ཡོད་ ིས་ ོང་པའི་ ོང་ཉིད་དང༌། རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་ ་འཕོ་བའི་ཚ་
ག གས་ ི་རོལ་དོན་ ིས་ ོང་བའི་ ོང་ཉིད་ ོགས་པ་ཡིན་ཞེས་ ་ ེ། འདི་ ར་
འདོད་པ་ནི། མཐོང་ལམ་དང་ ོམ་ལམ་ ་འཕོ་བའི་ བས་ འང་ ོར་ ལ་འ འོ། །
若如应成师，小乘加行道亦如是；然唯识师与自续师，谓升声闻
加行道时，通达补特伽罗能独立实有空之空性；转升独觉加行道时，
通达外色义空之空性，如是许者，转升见、修道时，配合之理亦同。
དེ་དག་གི་ ར་ནའང་རང་རང་གི་ ོར་ལམ་དེ་དང་དེར་འཕོ་བའི་ བས་ ་ནི་ ོགས་
འི་བདག་མེད་ ་རགས་གང་ཡིན་པ་དེ་དོན་ ིའི་ ལ་ ིས་ ོགས་པ་ཡིན་ ི། མངོན་
མ་ ་ ོགས་པ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པ་དང་འཕགས་པར་འ ར་བ་
ས་མཉམ་དགོས་པའི་ ིར་ཏེ། དཔེར་ན་ཐལ་འ ར་བས། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་

1
《经庄严论》藏译原文为：དེ་ཚ་དེ་ཡི་ག ང་བ་ཡི། ། མ་པར་གཡེང་བ་དེ་ ངས་འ ར། །དེ་ནས་དེ་ལ་འཛན་པ་ཡི། མ་པར་གཡེང་བ་འབའ་
ཞིག་ ས། །དེ་ཚ་བར་ཆད་མེད་པ་ཡི། །ཏིང་ངེ་འཛན་ལ་ ར་ ་རེག །（ ེ་དགེ་བ ན་འ ར། ཕི། 192a）与此处引文略有不同。汉
译《大乘庄严经论》卷七（教授品第十五） ：“得断所执乱，是则住于忍，所执乱虽断，尚余能执故，断
此复速证，无间三摩提。 ”(T31,no.1604,p.625,a26)

59
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ོགས་པ་དང་འཕགས་པའི་གོ་འཕང་ཐོབ་བ་ ས་མཉམ་པར་འདོད་པ་བཞིན་ནོ། །
如唯识师与自续师，转升各自加行道时，随于所证粗细无我，皆
由义总之理而证，而非现证，以现证无我与成圣必同时故。如应成师
许现证空性与得圣位同时。
ོར་ལམ་ནས་ཡོན་ཏན་གང་ཐོབ་པ་ནི། དབང་པོ་ ་དང༌། ོབས་ འོ། །
加行道所获功德：五根与五力。

ཉ༣ ་དོན།
辛三、词义
ག མ་པ་ ་དོན་ནི། བདེན་པ་མཐོང་བའི་བ ོམས་ ང་གི་ ལ་འ ོར་ཡིན་པས་ན་
ོར་ལམ་ཞེས་ འོ།
为能见谛之修所成瑜伽，故名“加行道”。

ཇ༣ མཐོང་ལམ།
庚三、见道
ག མ་པ་མཐོང་ལམ་བཤད་པ་ལ་ག མ། ཐོབ་ ས། ད ེ་བ། ་དོན་ནོ། །
释见道分三：辛一、获得之时，辛二、分类，辛三、词义。

ཉ༡ ཐོབ་ ས།
辛一、获得之时
དང་པོ་ནི། ིར་ཐེག་པ་ག མ་པོ་གང་གིའང་ ོར་ལམ་ནས་མཐོང་ལམ་ ་འཕོས་མ་
ཐག་པའི་ཚ་བདག་མེད་ ་རགས་གང་ ང་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པར་འདོད་ལ། ད་
པར་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ནས་མཐོང་ལམ་ ་འཕོ་བའི་ཚ་ ོང་ཉིད་དོན་ ིའི་ ལ་
ིས་ ོགས་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་དངོས་གཞི་ལ་མཉམ་པར་བཞག་བཞིན་པའི་
ངང་ནས་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
ནམ་རང་ ད་ལ་ ེས་པ་དེའི་ཚ། ཐེག་ཆེན་ ི་འཕགས་ལམ་ཐོབ་པ་དང༌། ས་དང་པོ་
ཐོབ་པ་ ས་མཉམ་ཞིང༌།
总由三乘随一加行道转升见道时，无间现证粗细随一无我。尤其
从大乘加行道转升见道时，从由义总之理通达空性之第四静虑根本定
60
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

中，现证空性大乘见道无间道何时于自相续生起，尔时即获大乘圣道，
同时获得初地。
ཡེ་ཤེས་དེ་ནི། མཐོང་ ང་ ི་དང་བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་ཡིན་པས།
མཉམ་གཞག་དེ་ལ་གནས་བཞིན་པའི་ངང་ནས་ནམ་དེ་དག་དངོས་ ་ ངས་པ་དེའི་ཚ།
ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ཐོབ་པ་དང༌། ཐེག་ཆེན་ ི་འགོག་བདེན་ཐོབ་པ་
ཡང་ ས་མཉམ་མོ། །
此智为总见所断及分别谛实执之正对治，因此，何时由安住此等
之势正断彼等实执，尔时即获大乘见道解脱道，同时亦得大乘灭谛。
ཉན་རང་གཉིས་ལའང་འདི་ ར་ ོར་རིགས་ ང༌། འདོད་ ལ་ ིས་ ེ་ན་གང་ཟག་གི་
བདག་འཛན་ ན་བཏགས་དང་ག གས་ ི་རོལ་དོན་འཛན་ ི་ ོག་པ་ ན་བཏགས་
ོང་ ལ་ ིས་ འོ། །
声闻、独觉二乘亦应如是配合。若由所许区分，断除分别补特伽
罗我执为声闻见道，断除分别执外色义分别为独觉见道。

ཉ༢ ད ེ་བ།
辛二、分类
གཉིས་པ་ད ེ་ན། ཐེག་པའི་ད ེ་བས་ག མ། དེ་རེ་རེ་ལའང་མཉམ་གཞག་དང་ ེས་
ཐོབ་ཡེ་ཤེས་གཉིས་ཏེ། དང་པོ་ལ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང༌། མ་ ོལ་ལམ་གཉིས་ཏེ།
དང་པོ་ལ་བཟོད་པ་བ ད་དང༌། གཉིས་པ་ལ་ཤེས་པ་བ ད་དེ། ས་བར་ནི་ག ང་ཆེ་
བ་ནས་ཤེས་པར་ འོ། །
由乘差别，分为三种。各自亦分根本智与后得智二。根本智中分
无间道与解脱道，前分八忍，次分八智。当由大论广为了知。
རང་ ད་བས་ནི་མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་ཁམས་ག མ་ས་ད ས་བ ས་པའི་ཉོན་
ིབ་ ན་བཏགས་བ ་དང་བ ་གཉིས་ ི་ས་བོན་དང༌། ཤེས་ ིབ་ ན་བཏགས་བ ་
དང་བ ད་ ི་ས་བོན་འཇོམས་པར་བཞེད་ལ། ཐལ་འ ར་བས་ནི། བདེན་འཛན་ཉོན་
ིབ་ ་འདོད་ཅིང༌། མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་བཞེད་པ། མི་བཞེད་པའི་ གས་གཉིས་ ང་
ཡང༌། ཤེས་ ིབ་ ན་བཏགས་མི་འདོད་པ་འ ་ལ། འོན་ ང་མཁས་ བ་རིན་པོ་ཆེས་ནི་

61
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་མི་བཞེད་དོ། །

自续派许于见道位灭除三界九地所摄百一十二分别烦恼障种子，
及百八分别所知障种子。应成派许谛实执为烦恼障；许不许见所断所
知障虽有二宗， 然皆不许分别所知障。然克珠杰大师不许见所断所
知障。
མཐོང་ལམ་ནས་ཡོན་ཏན་གང་འཐོབ་པ་ནི། ན་མོང་བའི་དབང་ ་ ས་ན་ ང་ བ་ ི་
ཡན་ལག་བ ན་ཏེ། གཞན་ནི་འོག་ ་འཆད་པར་འ ར་རོ། །
见道所获功德，若依共通，即七觉支，余者下文当说。

ཉ༣ ་དོན།
辛三、词义
ག མ་པ་ ་དོན་ནི། དོན་དམ་བདེན་པ་གསར་ ་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ལམ་ཡིན་
པས་ན། མཐོང་ལམ་ཞེས་ འོ།
为新现证胜义谛之道，故名“见道”。

ཇ༤ ོས་ལམ།
庚四、修道
བཞི་པ་ ོས་ལམ་བཤད་པ་ལ་ག མ། ཐོབ་ ས། ད ེ་བ། ་དོན་ནོ། །
释修道分三：辛一、获得之时，辛二、分类，辛三、词义。

ཉ༡ ཐོབ་ ས།
辛一、获得之时
དང་པོ་ནི། ིར་ཐེག་པ་ག མ་པོ་གང་གིའང་ ོམ་ལམ་ ་འ ག་པར་བཞེད་པ་ན།
རང་གི་ ང་ འི་ ིབ་པ་ ན་ ེས་ ོང་བའི་ཆེད་ ་འ ག་ལ། ད་པར་ཐེག་ཆེན་ ི་
ོམ་ལམ་ ་འཕོ་བ་ན་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ོང་བའི་ ིར་ ་འ ག་ཅིང༌། དེ་ཡང་ཐེག་
ཆེན་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་མཐར་གཙ་བོར་དེ་ ོང་བའི་ཆེད་ ་ ོང་ཉིད་
མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ལ་ནམ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་གཞག་པ་
དེའི་ཚ་ ོམ་ལམ་ ་འཕོས་པར་འཇོག་གོ །
总许趣入所有三乘修道之时，是为断除自所断俱生障而趣入；尤
62
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

其转升大乘修道时，是为断除俱生谛实执而趣入；此复于大乘见道后
得智之末，主为断彼，于现证空性之无间道平等安住心一境性，尔时
立为转升修道。
ཉན་རང་ལའང་འདི་བཞིན་ ོར་བའམ། ཡང་ན་ ར་བཞིན་ བ་མཐའི་འདོད་ ལ་ ིས་
འ ེད་དོ། །
声闻、独觉亦如是配合。或复如前，由宗义所许区分。

ཉ༢ ད ེ་བ།
辛二、分类
གཉིས་བ་ད ེ་ན་ཐེག་པའི་ད ེ་བས་ག མ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ལ་ས་བ ་ཡོད་
ཅིང༌། ས་དང་པོ་ལ་ནི་མཐོང་ལམ་དང་ ོམ་ལམ་གཉིས་ཡོད་དེ། མ་བཤད་ ིང་པོའ ་
ན་ལས། དེ་བས་ན་ས་དང་པོའ ་ ད་ཅིག་མ་དང་པོ་ནི་མཐོང་བའི་ལམ་ཡིན་ནོ། །དེ་
ལས་གཞན་པ་ ད་ཅིག་མ་གཉིས་པ་ལ་སོགས་པ་ནས་ ོ་ ེ་ ་ ར་བ ོད་པ་བར་ཆད་
མེད་པའི་ལམ་ ི་བར་ ོམ་ལམ་ ་བཤད་དོ། །ཅེས་ས་དང་པོའ་ད ིལ་ ོད་མཐོང་ལམ་
དང་ད ིལ་ ད་ནས་སངས་ ས་མ་ཐོབ་ ི་བར་ ོམ་ལམ་ ་འདོད་པར་ འོ། །
由乘差别，分为三种。大乘修道有十地，初地有见、修二道，如
《心要庄严疏》云：“是故初地第一刹那即是见道。从此第二刹那以
1
后，乃至金刚喻无间道中，说为修道。 ”当许初地前半为见道，初
地后半乃至未获佛位为修道。
ཐེག་དམན་ ི་ ོམ་ལམ་ལ་ས་བ འི་ མ་གཞག་མེད་ཅིང༌། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ལ་
དེ་ཡོད་པ་ནི་འོག་ ་འཆད་ལ། ང་གཉེན་ ོར་ ལ་ ང་ཟད་བཤད་ན་འདི་ལ་གཉིས།
རང་ ད་པ་དང༌། ཐལ་འ ར་བའི་ གས་སོ། །
小乘修道不立十地，大乘修道则分十地，下文当说。略述断、治
配合之理分二：壬一、自续宗，壬二、应成宗。

ཏ༡ རང་ ད་པའི་ གས།

壬一、自续宗
དང་པོ་ནི། ིབ་པ་ལ་ ན་བཏགས་དང་ ན་ ེས་གཉིས་ ་ ས་པའི་ ་མ་ནི། བ་
1
《心要庄严疏》宗大师造，释宗根译。此文原出狮子贤《八千颂现观庄严光明释》。

63
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

མཐས་ ོ་ཁ་བ ར་བའི་དབང་གིས་ ང་ལ། ི་མ་ནི་དེ་ལ་མ་བ ོས་པར་རང་གི་ངང་

གིས་ ེ་བ་ཞིག་གོ །
障有分别、俱生二种，前者由宗义转变其心而生，后者不观待彼
自然生起。
བདེན་འཛན་ལ་ཤེས་ ིབ་ ་ ས་པའི་ ན་བཏགས་ནི་མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་ ངས་
ཟིན་པས། བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ལ་ཆེ་འ ིང་ ང་ ་ག མ་ ་ ས་ནས་དེ་རེ་རེ་
ལའང་ནང་གསེས་ ིས་ད ེ་བས་ག མ་ག མ་ ་ ེ་བས་ ོར་ད ་འ ང་བའི་ད ་པོ་
དེ་རིམ་པ་བཞིན་ ། ས་གཉིས་པ་ནས་བ ་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་
ིས་དངོས་ ་ ོང་ཞིང༌། འོན་ ང་ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་
ལ་ ི་ ང་ ་ཡང་འཇོག་དགོས་པས། དེ་ ར་ན་ ོར་ད འི་དང་པོ་ལའང་ ་རགས་
གཉིས་ ་ ས་ནས། རགས་པ་དེ་ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ིས་ ོང་
བར་འདོད་དགོས་སོ། །
谛实执中，作为所知障之分别谛实执，已于见道分位断尽。俱生
谛实执分为软、中、上三品，各亦分三，共成九品，如其次第，由第
二地至第十地最后刹那无间道亲所断除；然亦应立初地修道无间道之
本所应断，若如是， 应许九品之初亦复分为粗、细二种，其粗分为
初地修道无间道所断。
དེར་མ་ཟད། ས་བ ་པོ་རེ་རེ་ལའང་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་གཉིས་གཉིས་ཡོད་པ་
ར་ན། དེ་ མས་དང་ ང་གཉེན་ ོར་བའི་ཚ། བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ལ་ ོར་ཉི་ ར་
ཡང་འ ེད་ལ། བཅོ་བ ད་ ་ ེ་ནས་ས་གཉིས་པ་ནས་བ ་པའི་ཐོག་མཐའི་བར་ཆད་
མེད་ལམ་གཉིས་རེ་དང་ ང་གཉེན་ ོར་ ལ་ཡང་ཡོད་དོ། །
不唯如此，若十地各自亦有二修道无间道，配合断、治之时，俱
生谛实执亦分二十品。亦有分为十八品，而将以第二地至第十地为首
尾之各二无间道配合断、治之理。
དེ་ཡང་གཉེན་པོ་ ོམ་ལམ་ ང་རིམ་ ིས་ ེས་ནས་ ང་ ་བདེན་འཛན་ཆེ་རིམ་ནས་
ོང་བ་ཡིན་ཏེ། མངོན་ ོགས་ ན་ལས། ས་ད ་ལ་ནི་ཆེན་པོ་ཡི། །ཆེན་པོ་ལ་སོགས་
ི་མ་ཡི། །གཉེན་པོ་ ང་ འི་ ང་ ་ལ། །སོགས་པའི་ལམ་ནི་དག་པ་ཡིན། །ཅེས་

64
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
此复对治修道从下品次第生起，所断谛实执则从上品次第断除，
如《现观庄严论》云：“对治九地中，上上等诸垢，谓由下下等，诸
1
道能清净。 ”
གཞན་ཡང༌། ོམ་ལམ་ནས་ ོམ་ ང་ཤེས་ ིབ་ག ང་འཛན་ ི་ མ་པར་ ོག་པ་བ ་
དང་བ ད་ ི་ས་བོན་ ང་ ོང་བ་ཡིན་ཏེ། ཁམས་ག མ་ས་ད ས་བ ས་པའི་ཤེས་
ིབ་ག ང་འཛན་ ི་ མ་པར་ ོག་པ་བཞི་པོ་རེ་རེ་ལའང་ད ་ད ར་ ེ་བའི་ས་བོན་
མས་རིམ་ཅན་ ་ ོང་བའི་ ིར་ཏེ། མ་བཤད་ལས། ོམ་ ང་ཤེས་ ིབ་བ ་དང་
བ ད་ ི་ས་བོན་རིམ་ཅན་ ་ ོང་བར་ཤེས་པར་ འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
又，修道亦断百八修所断所知障能取所取分别种子，以三界九地
所摄所知障能取所四种分别一一亦分九种，渐次断除其种子故。如《心
要庄严疏》云：“当知渐次断除百八修所断所知障种子。2”

ཏ༢ ཐལ་འ ར་བའི་ གས།

壬二、应成宗
གཉིས་པ་ཐལ་འ ར་བའི་ གས་ལ་ནི། བདེན་འཛན་ཉོན་ ིབ་ ་ ས་ནས་ཐེག་དམན་
ད ་བཅོམ་པས་ ང་ ངས་པར་འདོད་ལ། ཐེག་ཆེན་རིགས་ངེས་ ི་དབང་ ་ ས་ན་
བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ལ་ཆེ་འ ིང་ ང་ག མ་ ་ ས་པ་རེ་རེ་ལའང་གཉིས་གཉིས་ ་
ེ་བའི་ ོར་ ག་པོ་དེ། རིམ་པ་བཞིན་ ་ས་གཉིས་པ་ནས་བ ན་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མའི་
ཡེ་ཤེས་ ིས་དངོས་ ་ ོང་ཞིང༌།
许谛实执为烦恼障，故小乘阿罗汉亦断除之。若依大乘定姓而言，
俱生谛实执分上、中、下三品，一一分二共为六品，如其次第，由第
二地至第七地最后刹那之智亲所断除；
བདེན་འཛན་ ངས་པ་དང་ས་བ ད་པ་ཐོབ་པ་དང༌། ད ་བཅོམ་ ་འ ར་བ་ མས་
ས་མཉམ་ལ། གཉིས་ ང་འ ལ་བའི་བག་ཆགས་ལ་ཤེས་ ིབ་ ་མཛད་ནས་དེ་ལ་ཆེ་

1
弥勒菩萨造，法尊法师译。
2
《心要庄严疏》（释宗根译）：
“修道所摄之初地乃至十地，次第断除十六修断烦恼种子，及百八种修断所
知障种。”十六修所断烦恼种子：欲界所摄贪、嗔、慢、无明、萨迦耶见、边执见修所断烦恼种子，色界
所摄贪、慢、无明、萨迦耶见、边执见修所断烦恼种子，无色界所摄贪、慢、无明、萨迦耶见、边执见
修所断烦恼种子。

65
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

འ ིང་ ང་ ་ ེ་བ་ནི། རིམ་པ་བཞིན་ ་ས་བ ད་པ་སོགས་དག་པས་ག མ་དང་ ང་

གཉེན་ ོར་ཞིང༌། དེ་མ་ ས་པར་ ངས་པ་དང༌། སངས་ ས་པ་ ས་མཉམ་པར་
བཞེད་དོ། །
断谛实执、得第八地，及证得阿罗汉同时；二相错乱习气为所知
障，分软、中、上品，如其次第，与第八地等三清净地配合断治，无
余断除与得佛地同时。
ཉན་རང་ད ་བཅོམ་པས་ཉོན་ ིབ་ ངས་ཟིན་ ང་ཐེག་ཆེན་ལམ་ ་འ ག་པའི་ཚ་དེའི་
ཚགས་ལམ་ནས་འ ག་དགོས་སོ། །
声闻、独觉阿罗汉断尽烦恼障，然入大乘道时，应从大乘资粮道
入。
འདི་ལ་ཞིབ་ཆའི་ད ེ་བ་འ ེད་དགོས་ཏེ། དེ་ཡང་ཉན་རང་ད ་བཅོམ་ ི་ ོགས་པ་ ོན་
་སོང་བའི་ ང་སེམས་ཚགས་ལམ་བ་དེས་མཐོང་ ང་མཐའ་དག་ ངས་ཟིན་པས།
ཐེག་ཆེན་མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་དེའི་ ང་ ་གང་ཡིན་དང༌། དེ་ཐེག་ཆེན་ཚགས་ལམ་
པ་ཡིན་ ང་ ིར་ཚགས་ལམ་པ་ཡིན་མིན་སོགས་བཞེད་ ལ་མང་ངོ་། །འོན་ ང་དེ་ནི་
འཕགས་པ་ཡིན་པས་ཐེག་ཆེན་སོ་ ེར་ ང་ཡང༌། སོ་ ེ་ནི་མིན་ནོ། །
此应详察：以声闻、独觉阿罗汉证悟为先之资粮道菩萨，已断一
切见所断品，则于大乘见道分位，何其所断？彼为大乘资粮道者，然
是否总为资粮道者？此等观点众多。虽如此，彼为圣者，故虽位居大
乘异生，然非异生。
འདོད་ཆགས་སོགས་ཉོན་མོངས་གཞན་ ོང་ ལ་ ར་ ་མ་བཤད་པ་ནི། བཞི་བ ་པ་
ལས། ས་ལ་ ས་དབང་ཇི་བཞིན་ ། །གཏི་ ག་ ན་ལ་གནས་ ར་ཏེ། །དེ་ ིར་ཉོན་
མོངས་ཐམས་ཅད་ ང༌། །གཏི་ ག་བཅོམ་པས་བཅོམ་པར་འ ར། །ཞེས་ག ངས་པ་
ར། ཉོན་མོངས་དེ་ མས་ ི་ ་བ་བདེན་འཛན་ ངས་ན་དེ་ཐམས་ཅད་རང་ གས་
ིས་ ོང་ ས་པ་ལ་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ། །
贪等余惑断除之理未别说者，如《四百论》云：“如身中身根，
痴遍一切住，故一切烦恼，由痴断随断。1”此密意为：诸惑根本之
谛实执若得断除，一切烦恼自能断除。

1
转引自嘉曹杰：《中观四百论并释》，任杰译。

66
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

འོ་ན། གས་གཉིས་ལས་གང་དང་ང་༼དབང་?༽བཙན་པར་ ེད་ཅེ་ན། ི་མའི་

གས་གཙ་བོར་ འོ། །
然则，二宗之中，何者为准？曰：当以后宗为准。
ས་འོག་མ་ནས་གོང་མར་འ ག་པའི་ཚ། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མཉམ་
གཞག་ནས་མཉམ་གཞག་ ་འཕོ་བ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་འཆད་འ ར་ ར་ས་རང་རང་གི་ངོ་
ལ་ ི་ ང་ ་ཟད་ཅིང་ཡོན་ཏན་ ོགས་པ་དང་མཉམ་ ་ས་གོང་མ་དེ་དང་དེར་འཕོས་
པར་འཇོག་ ེ། མ་བཤད་ལས། ཡོངས་ ོང་གི་ཆོས་ཇི་ ིད་མ་ ོགས་པ་དེ་ ིད་ ས་
དེ་ཡིན་ལ། ོགས་ནས་ནི་ས་གཞན་ ་འཕོས་པ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་ འོ། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
从下地趣入上地时，是由现证空性之根本定等引转升。又如下文
之所当说，诸地各自所断尽断、功德圆满，同时立为转升上地。如《心
要庄严疏》云：“应知乃至修治之法尚未圆满，尔时仍在彼地；若圆
满者，即升余地。1”
ཚགས་གསོག་ ལ་ནི། ཚགས་ ོར་ ི་གནས་ བས་ ་ ངས་མེད་དང་པོ། །མ་དག་
ས་བ ན་ནས་ ངས་མེད་གཉིས་པ། དག་པས་ག མ་ནས་ ངས་མེད་ག མ་པའི་
ཚགས་ ོགས་པར་ ེད་ལ། དེ་ཡང་ཚགས་ ོགས་ཟིན་པའི་ ེས་ ་འཚང་ ་བར་
འདོད་པ་དང༌། དེ་ ོགས་པ་དང་མཉམ་ ་འཚང་ ་བའི་འདོད་ ལ་གཉིས་ཡོད་དོ། །
积集资粮之理：资粮、加行分位，圆满初无量劫资粮；历七不净
地，圆满第二无量劫资粮；历三清净地，圆满第三无量劫资粮。此复
有许圆满资粮而后成佛，及许圆满资粮同时成佛二种观点。
ཡོན་ཏན་འཐོབ་པ་ནི། ན་མོང་བའི་དབང་ ་ ས་ན་འཕགས་ལམ་ཡན་ལག་བ ད་
དང༌། མ་ཐར་བ ད། ོམས་འ ག་ད ། ཟད་པར་བ ། མངོན་ཤེས་ འམ་ ག་ལ་
སོགས་པ་མང་ངོ། །
所获功德者，若约共同，有八圣道支、八解脱、九等至、十遍处、
五神通或六神通等诸多功德。
ཉ༣ ་དོན།
辛三、词义
1
嘉曹杰：
《心要庄严疏》
，释宗根译。

67
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ག མ་པ་ ་དོན་ནི། བདེན་པ་མངོན་ མ་ ་མཐོང་ཟིན་གོམས་པར་ ེད་པའི་ལམ་

ཡིན་པས་ན། ོམ་ལམ་ཞེས་ འོ། །
现见诸谛已，能修习之道，故名“修道”。

ཇ༥ མི་ ོབ་ལམ།
庚五、无学道
་པ་མི་ ོབ་ལམ་བཤད་པ་ལ་ག མ། ཐོབ་ ས། ད ེ་བ། ་དོན་ནོ། །
释无学道分三：辛一、获得之时，辛二、分类，辛三、词义。

ཉ༡ ཐོབ་ ས།
辛一、获得之时
དང་པོ་ནི་ས་བ ་པའི་མཐར་ཤེས་ ིབ་ ་མོ་ ོང་བའི་ཆེད་ ་ ན་མཐའི་ ོམ་ལམ་ ོ་
ེ་ ་ འི་ཏིང་ངེ་འཛན་ ིས་དེ་བཞིན་ཉིད་ལ་ ་ལ་ ་བཞག་པ་ ར་མཉམ་པར་བཞག་
བཞིན་པའི་ངང་ནས་ ིབ་པ་ཐམས་ཅད་ ངས་པའི་ཆོས་ ་མངོན་ ་ ས་ཏེ། མ་
མ ེན་ ད་ཅིག་དང་པོ་ཐོབ་པ་དེའི་ཚ་མི་ ོབ་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག་གོ །
十地之末，为断除微细所知障，由续流最后修道金刚喻定，如水
注水安住真如时，现证断尽诸障法身，得一切相智第一刹那，尔时立
为得无学道。
སངས་ ས་མ་ཐག་པའི་ཚ་ ་བཞི་ཅིག་ཅར་ ་ཐོབ་པ་དང༌། ཆོས་ ་གཉིས་དང་ལོངས་
་མངོན་ ་ ས་པའི་ ེས་ ་ ལ་ ་ཐོབ་པར་བཞེད་པའི་ གས་གཉིས་ལས།
此有二宗：
（一）成佛无间顿获四身，
（二）证得二种法身及受用
身后获得化身。
དང་པོ་ ར་ན། ལོངས་ ་ཐོབ་མ་ཐག་པའི་ཚ་ ིབ་པ་ ངས་པའི་ ངས་པ་མཐར་ ག་
ཐོབ་པས་ངོ་བོ་ཉིད་ ་མངོན་ ་ ས་ལ། ཆོས་ཐམས་ཅད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཡེ་
ཤེས་ཆོས་ ་ཡང་མངོན་ ་ ས་པས་ ་ག མ་ཅིག་ཅར་ ་ཐོབ་པ་དང་མཉམ་ ་
ལོངས་ ་དང་དངོས་ ་ཚགས་པ་ཚར་གཅིག་ལ་རག་ལས་ ི་འ ེལ་པ་ བ་པའི་ ལ་
ིས་ ལ་ ་ཡང་ཐོབ་བོ། །འོན་ ང་དེའི་ཚ་ཐོབ་ འི་ ལ་ ་ཡོད་པར་བཞེད་མི་བཞེད་

68
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

པའི་ ལ་གཉིས་ཡོད་དེ། ལ་ ་ལ་དེའི་ ལ་གཞིའི་ལོངས་ ་ ོན་ ་འ ོ་དགོས་མི་

དགོས་ ི་དབང་གིས་ཡིན་ནོ། ། ི་མ་ ར་ན་ ་ག མ་མངོན་ ་ ས་མ་ཐག་པ་དེའི་ཚ།
ལ་ ་ ང་མ་ཐོབ་ལ། དེའི་ ད་ཅིག་གཉིས་པ་ནས་ ལ་ ་ཐོབ་པར་བཞེད་དོ། །འདི་
ནི་ ལ་ ་ལ་ ལ་གཞིའི་ལོངས་ ་ ོན་ ་སོང་པས་ བ་པར་འདོད་པའི་ གས་སོ། །
若如前者，获受用身无间即获断除二障之毕竟断，因此证得自性
身时，亦复证得现证诸法之智法身，是故同时顿获三身；同时，由受
用身及其亲因观待同时集聚相属成立之理，亦获化身。约化身是否须
其变化所依之受用身先行，有许与不许尔时已有所获化身二种理趣。
若如后者，承许证得三身无间，未即获得少分化身，第二刹那乃获化
身。此即许化身周遍以其所依受用身为前行之宗。
ཐོག་མར་གནས་གང་ ་འཚང་ ་བ་ནི། ལང་ཀར་གཤེགས་པ་ལས། འདོད་པ་ཁམས་
དང་ག གས་མེད་ ། །སངས་ ས་ མ་པར་སངས་མི་ ། །ག གས་ ི་ཁམས་ ི་
འོག་མིན་ ། །འདོད་ཆགས་ ལ་ཏེ་འཚང་ འོ། །ཞེས་ག ངས་པ་ ར།
最初于何处成佛？如《楞伽经》云：
“欲界及无色，不于彼成佛；
1
色界究竟天，离欲得菩提。 ”
དང་པོར་གནས་འོག་མིན་ ་སངས་ ས་ཏེ། དེ་ནས་འཛམ་ འི་ ིང་ ་འཚང་ ་བའི་
ལ་ ོན་ནོ། །དེ་ ་ འི་འོག་མིན་ཡང་གཙང་མའི་ནང་ ན་ ི་འོག་མིན་ནི་མ་ཡིན་ཏེ།
ལང་གཤེགས་ལས། གཙང་མའི་གནས་ ་ ངས་ནས་ནི། །འོག་མིན་གནས་ནི་ཉམས་
དགའ་བར། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
最初于色究竟天成佛，而后示现于南赡部洲成佛。如是色究竟天
非净居天内之色究竟天，如《楞伽经》云：“舍五净居天，乐住色究
竟。2”
ེན་གང་ལ་འཚང་ ་བ་ནི། འི་ ེན་ལ་ཡིན་ཏེ། གས་རིམ་ཆེན་མོ་ལས། ང་སེམས་
འཚང་ ་བའི་ ེན་ནི་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་ ར་ན་འོག་ཡིན་ ི་ འི་ ེན་ཁོ་ནར་བཞེད་དེ།
ཞེས་དང༌། ཕ་རོལ་ ་ ིན་པའི་ཐེག་པ་ནས་ག གས་ཁམས་ ་ འི་ ེན་ལ་འཚང་ ་བ་
དང༌། ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །

1
实叉难陀译《大乘入楞伽经》卷七，下同。
2
《大乘入楞伽经》卷六（《偈颂品第十》）：
“住色究竟天，离诸过失处。
”(T16, no. 672, p. 625, c7-8)
此处汉藏不同。

69
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

于何所依成佛？是依天身，如《密宗道次第广论》云：“是故菩
萨成佛之身，于波罗蜜多乘唯应许色究竟天身。”又云：
“波罗蜜多乘
1
有于色界天身成佛。 ”
ཉ༢ ད ེ་བ།
辛二、分类
གཉིས་པ་དངོས་བཏགས་མ་ ེ་བར་ད ེ་ན། ཐེག་པ་ག མ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ཡོད་པ་
ལས་ཉན་རང་གི་མི་ ོབ་ལམ་ནི་ཐེག་པ་རང་ལམ་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ཡིན་ ང༌། མི་ ོབ་
ལམ་དངོས་ནི་མིན་ལ། ཐེག་ཆེན་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ ི་ད ེ་བ་ ང་ཟད་ཅིག་འོག་ནས་
འཆད་པར་ འོ། །
若不区别实假而分，有三乘无学道：声闻、独觉无学道是自乘道
之无学道，非真实无学道；大乘无学道之分类当说。

ཉ༣ ་དོན།
辛三、词义
ག མ་པ་ ་དོན་ནི། རང་གི་གོང་ན་བ བ་པར་ ་བའི་ཆོས་གཞན་མེད་པའི་ལམ་ཡིན་
པས་ན། མི་ ོབ་ལམ་ཞེས་ འོ། །
无有其上更复当学余法之道，名“无学道”。

ཆ༢ ས་བ འི་ མ་གཞག་བཤད་པ།

己二、宣说十地建立
གཉིས་པ་ས་བ འི་ མ་གཞག་བཤད་པ་ལ་གཉིས། དངོས་དང༌། ཞར་ ང་ངོ་། །
分二：庚一、正说，庚二、附带宣说佛地。

ཇ༡ དངོས་བཤད།
庚一、正说
དང་པོ་ལ་བཞི། སའི་ངོ་བོ། ད ེ་བ། ཡོན་ཏན་ ི་ ད་པར། ་དོན་ནོ། །
辛一、地之体性，辛二、分类，辛三、功德差别，辛四、词义。

1
宗喀巴大师：
《密宗道次第广论》
，法尊法师译。

70
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ཉ༡ སའི་ངོ་བོ།
辛一、地之体性
དང་པོ་ནི། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་དང་ ིང་ ེ་ཆེན་པོ་གཉིས་ ིས་
ཟིན་པའི་ ོ་ནས་ཡོན་ཏན་གོང་མའི་ ེན་ ེད་པའི་ཐེག་ཆེན་འཕགས་པའི་མ ེན་པ་དེ།
སའི་ངོ་བོ་ཡིན།
现证空行慧及大悲心二者所摄，由此能持增上功德之大乘圣者
智，即“地”体性。
ཉ༢ ད ེ་བ།
辛二、分类
གཉིས་པ་དེ་ལ་ད ེ་ན། འཕགས་པ་ ོབ་པའི་ས་བ ། སངས་ ས་ ི་ས་དང་བ ་
གཅིག །ས་རེ་རེ་ལའང་དོན་དམ་པའི་ས་དང་ ན་ ོབ་པའི་ས་གཉིས་སོ།
若予分类，有学圣者十地及佛地共有十一，各地亦分胜义地与世
俗地二。
ཉ༣ ཡོན་ཏན་ ི་ ད་པར་བཤད་པ།
辛三、宣说功德差别
གཉིས་པ་ཡོན་ཏན་ ི་ ད་པར་བཤད་པ་ལ་བ ན། ཕར་ ིན་ ག་ ལ། ེ་བ་འཛན་
ལ། ཡོན་ཏན་ ི་ ངས། ོགས་པའི་ ད་པར། ངས་པའི་ ད་པར། ི་ལམ་ ི་
གས། ཡོངས་ ོང་གི་ ད་པར་རོ།
分七：壬一、波罗蜜多增上之理，壬二、受生之理，壬三、功德
数量，壬四、证差别，壬五、断差别，壬六、梦兆，壬七、修治差别。

ཏ༡ ཕར་ ིན་ ག་ ལ།
壬一、波罗蜜多增上之理
དང་པོ་ལ་བ ། ས་དང་པོར་ ིན་པའི་པར་ ིན་ ི་ཉམས་ལེན་ ག་པར་ཐོབ། དེ་བཞིན་
་ ར་ཏེ། གཉིས་པར་ ལ་ ིམས། ག མ་པར་བཟོད་པ། བཞི་པར་བ ོན་འ ས། ་
པར་བསམ་གཏན། ག་པར་ཤེས་རབ། བ ན་པར་ཐབས། བ ད་པར་ ོབས། ད ་
པར་ ོན་ལམ། བ ་པར་ཡེ་ཤེས་ ི་ཕར་ ིན་ ི་ཉམས་ལེན་ ག་པར་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ། །
分十。初地获得布施波罗蜜多增上修持，如是配合，即第二地净

71
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

戒、第三地安忍、第四地精进、第五地静虑、第六地般若、第七地方
便、第八地力、第九地愿、第十地获得智波罗蜜多增上修持。
དེ་ཡང་ཉམས་ལེན་ཐོབ་ ལ་ ི་དབང་ ་ ས་ ི། གཞན་ས་བ ་པོ་རེ་རེ་ལའང་ཕར་
ིན་བ ་ཀ་ཡོད་དོ། །
此依获得修持之理，然十地各自亦有十波罗蜜多。

ཏ༢ ེ་བ་འཛན་ ལ།
壬二、受生之理
གཉིས་པ་ནི། ས་དང་པོ་ནས་འཛམ་ འི་ ིང་ ་དབང་བའི་འཁོར་ལོས་བ ར་བའི་ ལ་
པོར་ ེ་བ་འཛན། དེ་བཞིན་ ་ ར་ཏེ། གཉིས་པར་ ིང་བཞི། ག མ་པར་ མ་ ་ ་
ག མ། བཞི་པར་འཐབ་ ལ། ་པར་དགའ་ ན། ག་པར་འ ལ་དགའ། བ ན་པར་
གཞན་འ ལ་དབང་ ེད། བ ད་པར་ ོང་དང་པོ། །ད ་པར་ ོང་ག མ་པ། བ ་པར་
གནས་གཙང་མའི་ འི་བདག་པོར་ ེ་བ་འཛན་ནོ། །
初地生为领赡部洲之转轮王，如是配合，即第二地四洲之主，第
三地三十三天主，第四地夜摩天主，第五地喜足天主，第六地化乐天
主，第七地他化自在天主，第八地小千世界主，第九地大千世界主，
第十地受生为净居天主。
ཏ༣ ཡོན་ཏན་ ི་ ངས།
壬三、功德数量
ག མ་པ་ནི། ས་དང་པོ་ནས་ཡོན་ཏན་བ ་ ག་བ ་གཉིས་ཐོབ་ ེ། དེ་ཡང་འ ག་པ་
ལས། དེ་ཚ་དེ་ཡིས་སངས་ ས་བ ་མཐོང་ཞིང༌། །ཞེས་སོགས་ ིས་བཤད་པ་ ར།
初地获得十二类百数功德，如《入中论》所说：“菩萨时能见百
佛，得佛加持亦能知，此时住寿经百劫，亦能证入前后际，智能起入
百三昧，能动能照百世界，神通教化百有情，复能往游百佛土，能正
思择百法门，佛子自身现百身，一一身有百菩萨，庄严围绕为眷属。
1
”
མ་བཤད་ལས། ས་དང་པོ་ལ་ ད་ཅིག་གཅིག་ལ་སངས་ ས་བ ་མཐོང༌། དེ་དག་
གིས་ ིན་ ིས་བ བས་པ་ཤེས། ཏིང་ངེ་འཛན་བ ་ལ་འ ག །འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་

1
月称：《入中论》，法尊法师译。

72
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

བ ་གཡོ། བ ར་འ ོ། འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་བ ་ ང་བར་ ེད། སེམས་ཅན་བ ་

ིན། བ ལ་པ་བ ར་གནས། དེ་དག་གི་ ོན་དང་ ི་མའི་མཐར་འ ག །ཆོས་ ོ་བ ་
འ ེད། ས་བ ་ ོན། ས་རེ་རེ་ལའང་ ང་སེམས་ ི་འཁོར་བ ་ ག་རེ་ ོན། ཅེས་
ག ངས་པ་ ར་ཐོབ་ལ།
《心要庄严疏》云：“初地于一刹那能见百佛，了知彼等为作加
持，入百三昧，震动百世界，复能往游照百世界，成熟百有情，能住
百劫，及入彼等前后边际，启百法门，示现百身，一一身现百数菩萨
而为眷属。1”此中所说皆能获得。
དེ་བཞིན་ ་ས་གཉིས་པར་ ར་བཤད་པའི་ཡོན་ཏན་དེ་དག་ ོང་ ག་བ ་གཉིས་
ག མ་པར་འ མ་ ག་བ ་གཉིས། བཞི་པར་ ེ་བ་བ ་ ག་བ ་གཉིས། ་པར་ ེ་
བ་ ོང་ ག་བ ་གཉིས། ག་པར་ ག་ ིག་བ ་ ག་བ ་གཉིས། བ ན་པར་ ག་
ིག་འ མ་ ག་བ ་གཉིས། བ ད་པར་ ོང་ག མ་ ི་ ལ་དང་མཉམ་པ། ད ་པར་
ོང་ག མ་ ི་ ོང་ཆེན་པོའ་འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་ ངས་མེད་པ་འ མ་ ག་བ འི་
ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་པ། བ ་པར་སངས་ ས་ ི་ཞིང་བ ོད་ ་མེད་པའི་
ཡང་བ ོད་ ་མེད་པའི་ ལ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་དེ་ མས་ཐོབ་ ེ། གཙ་
བོར་ ེས་ཐོབ་ ི་གནས་ བས་ ་འ ང་ངོ། །
如是，第二地获得十二千数如前所说功德，第三地十二百千数、
第四地十二百俱胝数、第五地十二千俱胝数、第六地十二百千俱胝数、
第七地十二百千俱胝那由他数、第八地等同三千世界微尘数、第九地
等同百万阿僧祇三千大千世界微尘数、第十地等同不可说不可说佛刹
微尘数之功德。此等主要于后得位生起。

ཏ༤ ོགས་པའི་ ད་པར།
壬四、证差别
བཞི་པ་ནི། ས་དང་པོར་ཆོས་ད ིངས་ ན་ ་འ ོ་བའི་དོན་ ོགས་པ་ནས། བ ་པར་
ཆོས་ཉིད་ ོགས་པ་ལས་ལ་དབང་བའི་ ོགས་པའི་བར་ཐོབ་བོ། །
初地获得通达法界遍行之义，乃至第十地获得证业自在通达法性

1
嘉曹杰：
《心要庄严疏》
，宗根法师译。

73
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

1
。
ཏ༥ ངས་པའི་ ད་པར།
壬五、断差别
་པ་ནི། ར་བཤད་ཟིན་ཅིང༌། གཞན་ཡང་ས་རེ་རེར་ ན་ ་ ོངས་པ་གཉིས་གཉིས་
ང་ ོང་བར་བཤད་པ་ ར་རོ། །
2
前已说讫。亦如释云：于各地中各断二种愚痴。

ཏ༦ ི་ལམ་ ི་ གས།
壬六、梦兆
ག་པ་ནི། ས་དང་པོར་ ོང་ག མ་ ི་ ོང་ཆེན་པོའ ་འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་རིན་པོ་ཆེའི་
གཏེར་ ེ་བ་ ག་ ིག་བ ་ ོང་གིས་གང་བར་ ི་བ་ནས། ས་བ ་པར་དེ་བཞིན་
གཤེགས་པའི་ ་གསེར་ ི་མདོག་ཅན་ལ་ཚངས་པ་ ེ་བ་ ག་ ིག་བ ་ ོང་ ་མས་
བ ོར་བ་ ི་བའི་བར་གསེར་འོད་ལས་བཤད་པ་ ར་འ ང་ངོ་། །
如《金光明经》中所说，初地梦见三千大千世界充满百千万亿那
由他宝藏，乃至第十地梦见如来金身，百千万亿那由他数梵王周匝围

1
《辩中边论》卷上（《辩障品第二》）：
“于地功德有别障者，颂曰：遍行与最胜，胜流及无摄，相续无差
别，无杂染清净，种种法无别，及不增不减，并无分别等，四自在依义，于斯十法界，有不染无明，障
十地功德，故说为十障。论曰：于遍行等十法界中有不染无知，障十地功德，如次建立为十地障。谓初
地中所证法界名遍行义，由通达此，证得自他平等法性。第二地中所证法界名最胜义，由通达此，作是
思惟：是故我今于同出离一切行相应遍修治。是为勤修相应出离。第三地中所证法界名胜流义，由通达
此，知所闻法是净法界最胜等流。为求此法，设有火坑量等三千大千世界，投身而取，不以为难。第四
地中所证法界名无摄义，由通达此，乃至法爱亦皆转灭。第五地中所证法界名为相续无差别义，由通达
此，得十意乐平等净心。第六地中所证法界名无杂染无清净义， 由通达此，知缘起法无染无净。第七地
中所证法界名种种法无差别义，由通达此，知法无相，不行契经等种种法相中。第八地中所证法界名不
增不减义，由通达此，圆满证得无生法忍，于诸清净杂染法中不见一法有增有减。有四自在：一无分别
自在，二净土自在，三智自在，四业自在。法界为此四种所依，名四自在所依止义。第八地中唯能通达
初二自在所依止义。第九地中亦能通达智自在所依义，圆满证得无碍解故。第十地中复能通达业自在所
依义，随欲化作种种利乐有情事故。”(T31,no.1600,p.468, a8-b10)另见《摄大乘论•彼修差别分第六》、
《成唯识论》卷十等。
2
《解深密经》卷四，《地波罗蜜多品第七》 ：“善男子，此诸地中有二十二种愚痴、十一种麁重为所对治。
谓于初地有二愚痴：一者执着补特伽罗及法愚痴，二者恶趣杂染愚痴；及彼麁重为所对治。于第二地有
二愚痴：一者微细误犯愚痴，二者种种业趣愚痴；及彼麁重为所对治。于第三地有二愚痴：一者欲贪愚
痴，二者圆满闻持陀罗尼愚痴；及彼麁重为所对治。于第四地有二愚痴：一者等至爱愚痴，二者法爱愚
痴；及彼麁重为所对治。于第五地有二愚痴：一者一向作意弃背生死愚痴， 二者一向作意趣向涅盘愚痴；
及彼麁重为所对治。于第六地有二愚痴：一者现前观察诸行流转愚痴， 二者相多现行愚痴；及彼麁重为
所对治。于第七地有二愚痴：一者微细相现行愚痴，二者一向无相作意方便愚痴；及彼麁重为所对治。
于第八地有二愚痴：一者于无相作功用愚痴，二者于相自在愚痴；及彼麁重为所对治。于第九地有二愚
痴：一者于无量说法、无量法句文字、后后慧辩陀罗尼自在愚痴，二者辩才自在愚痴；及彼麁重为所对
治。于第十地有二愚痴：一者大神通愚痴，二者悟入微细秘密愚痴；及彼麁重为所对治。于如来地有二
愚痴：一者于一切所知境界极微细着愚痴，二者极微细碍愚痴；及彼麁重为所对治。善男子！由此二十
二种愚痴及十一种麁重故，安立诸地；而阿耨多罗三藐三菩提离彼系缚。 ”(T16,no.676,p.704,b6-c4)

74
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །
1
绕。
ཏ༧ ཡོངས་ ོང་གི་ ད་པར་རོ།
壬七、修治差别
བ ན་པ་ནི། ས་དང་པོ་ལ་ཡོངས་ ོང་བ ། གཉིས་པ་ལ་བ ད། ག མ་པ་ལ་ ། བཞི་
པ་ལ་བ ། ་པ་ལ་བ ། ག་པ་ལ་བ ་གཉིས། བ ན་པ་ལ་ཉི་ ། བ ད་པ་ལ་བ ད།
ད ་པ་ལ་བ ་གཉིས་ཡོད་པར་བཤད་ཅིང༌། བ ་པ་ལ་ཡོངས་ ོང་གི་ ངས་གསལ་
བར་མ་བཤད་ ང་ས་དེའི་ ོན་སེལ་ཞིང་ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་ ེད་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡོད་
པས་ཡོངས་ ོང་ནི་ཡོད་དོ། །
说初地有十修治，第二地有八，第三地有五，第四地有十，第五
地有十，第六地有十二，第七地有二十，第八地有八，第九地有十二，
2
第十地修治之数虽未明示，然此地有除过圆德之智，故有修治 。

ཉ༤ ་དོན།
辛四、词义
བཞི་པ་ ་དོན་ནི། ཡོན་ཏན་གོང་མ་གོང་མའི་ ེན་ ེད་ཅིང་འཕེལ་བར་ ེད་པས་ན་ས་
ཞེས་ འོ། །ས་བ ་སོ་སོའ ་ངེས་ཚག་ནི། མདོ་ ེ་ ན་ལས་ཤེས་པར་ ་ ེ། འདིར་
མང་ ་དོགས་ལ། མིང་ཙམ་ནི། ས་དང་པོ་རབ་ ་དགའ་བ། གཉིས་པ་ ི་མ་མེད།
ག མ་པ་འོད་ ེད་པ། བཞི་པ་འོད་འ ོ་བ། ་པ་ ང་དཀའ་བ། ག་པ་མངོན་ ་ ར་
པ། བ ན་པ་རིང་ ་སོང་བ། བ ད་པ་མི་གཡོ་བ། ད ་པ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས། བ ་པ་
ཆོས་ ི་ ིན་དང༌། བ ་གཅིག་པ་སངས་ ས་ ི་ས་ལ་ནི་ ན་ ་འོད་ཅེས་ འོ། །
能持上上功德，且令上上转增，故名为“地”。十地各别训释，

1
《金光明最胜王经》卷四（ 《最净地陀罗尼品第六》 ）：
“善男子！初地菩萨是相先现，三千大千世界，无
量无边种种宝藏，无不盈满，菩萨悉见。善男子！二地菩萨是相先现，三千大千世界地平如掌，无量无
边种种妙色，清净珍宝庄严之具，菩萨悉见。善男子！三地菩萨是相先现，自身勇健，甲仗庄严，一切
怨贼，皆能摧伏，菩萨悉见。善男子！四地菩萨是相先现，四方风轮种种妙花，悉皆散洒，充布地上，
菩萨悉见。善男子！五地菩萨是相先现，有妙宝女，众宝璎珞周遍严身，首冠名花以为其饰，菩萨悉见。
善男子！六地菩萨是相先现，七宝花池有四阶道，金砂遍布，清净无秽，八功德水皆悉盈满，嗢钵罗花、
拘物头花、分陀利花随处庄严，于花池所，游戏快乐，清凉无比， 菩萨悉见。善男子！七地菩萨是相先
现，于菩萨前，有诸众生应堕地狱，以菩萨力，便得不堕，无有损伤，亦无恐怖，菩萨悉见。善男子！
八地菩萨是相先现，于身两边，有师子王以为卫护，一切众兽悉皆怖畏，菩萨悉见。善男子！九地菩萨
是相先现，转轮圣王无量亿众围遶供养，顶上白盖，无量众宝之所庄严，菩萨悉见。善男子！十地菩萨
是相先现，如来之身，金色晃耀，无量净光，悉皆圆满，有无量亿梵王围遶，恭敬供养，转于无上微妙
法轮，菩萨悉见。”(T16,no.665,p.419,b7-c3)
2
详见《现观庄严论》第一品“地资粮”部分。

75
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

当由《经庄严论》了知，此处恐繁，仅举其名：初地名为“极喜地”，
第二地名“无垢地”，第三地名“发光地”，第四地名“焰慧地”，第
五地名“难胜地”，第六地名“现前地”，第七地名“远行地”，第八
地名“不动地”，第九地名“善慧地”，第十地名“法云地”，第十一
佛地名“普光地”。
གཞན་ཡང༌། དམན་པའི་ས་ལ་རིགས་ ི་ས། མཐོང་བའི་ས། བ་པའི་ས་སོགས་བ ད་
ཡོད་ ང༌། དེ་དག་ནི་དམན་པའི་ས་ཞེས་ ་ཡང༌། ས་དངོས་ ི་ཐ་ ད་འཇོག་དཀའ་ ེ།
དེ་ཐོབ་པས་ས་ཐོབ་པར་འཇོག་ ་མི་ ང་བའི་ ིར་རོ། །
1
又，小乘地有种姓地、见地、薄地等八 。此等虽名为“小乘地”，
然难安立真实“地”之名言，以由得此不堪立为得地故。
དེ་ཡང་ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ས་ཡིན་ ི། འ ང་བཞིའི་ནང་ཚན་ ི་ས་ལ་གནས་པ་
ལ་ས་ལ་གནས་ཞེས་པ་ནི་འཇིག་ ེན་ ི་ གས་པ་ཡིན་ ང་བཏང་ ོམས་ ་ ་ ེ།
དཔེར་ན། འཇིག་ ེན་ གས་པའི་དབང་ ་ ས་པའི་ལམ་ ་འ ོ་བ་ལ་ནི། ལམ་ ་
གས་ཞེས་པའི་ཐ་ ད་ཡོད་ ང་འདིར་མི་འདོད་པ་བཞིན་ནོ། །
又，此为地、道二分之“地”。住四大种内分之“地”而谓“住
地”，世虽共许，此当舍置；如世虽于行道之人许“入道”名言，然
非此处所指。
ཇ༢ ཞར་ ང་སངས་ ས་ ི་ས་བཤད་པ།
庚二、附带宣说佛地
གཉིས་པ་ཞར་ ང་སངས་ ས་ ི་ས་བཤད་པ་ལ་ག མ། སའི་ད ེ་བ། འི་ད ེ་བ།
འ ིན་ལས་ ི་ད ེ་བའོ། །
分三：辛一、地之分类，辛二、身之分类，辛三、事业分类。

1
克主丹巴达杰《般若总义》：“声闻加行道，于声闻种姓不错乱之证悟，为(1)种姓地；自阿罗汉，下数第
八之预流向地，为(2)八人地；现观四谛，证预流果，是为(3)见地；倍离欲故，证一来果，是为(4)薄地；
已离欲界九品欲贪之现行分，证不还果，为(5)离欲地；现证断除烦恼，证声闻阿罗汉，为(6)已办地；
余二果向现观，名(7)声闻地，作为一处；独觉现观，为(8)独觉地。 ”
经论中另有一说，始于“见白地” （或译“净观地”
、“乾慧地” ）
，不列“声闻地”。嘉木样二世贡却吉
美旺波：《地道建立》，法尊法师译：“若就经论总轨，而立小乘八地者，谓：见白地、种性地、八人地、
见地、薄地、离欲地、己办地、独觉地。举列如次：声闻资粮道名见白地，以是初见白净法之道故；声
闻加行道名种性地，种性无乱从此得故；预流向现观，名八人地，向果八位初从此得故；预流果现观，
名为见地，以出世道最初现见人无我故；一来果现观，名为薄地，已断欲惑三分之二，令微薄故；不还
果现观，名离欲地，于欲烦恼皆离贪故；声闻阿罗汉现观，名已办地，自道所作已办讫故；独觉现观，
名独觉地，是最后有不依师教，具斯功德之智故。”

76
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ཉ༡ སའི་ད ེ་བ།
辛一、地之分类
དང་པོ་ནི། སངས་ ས་ ི་ས་དང་ མ་མ ེན་དོན་གཅིག་ ང༌། ོག་པའི་ ོ་ནས་ད ེ་
ན་ཇི་ ་ཇི་ ེད་མ ེན་པའི་ཡེ་ཤེས་མཐར་ ག་གཉིས། ེ་ཚན་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན་ཟག་
མེད་ཡེ་ཤེས་ཉེར་གཅིག་གམ། ཟག་མེད་ ི་ཡོན་ཏན་བ ་ཞེ་བཞི། དེས་ན་ཁ་ཅིག །
སངས་ ས་ ི་ཞིང་སངས་ ས་ ི་སར་འདོད་པ་ནི་འཐད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་ ་ན་སངས་
ས་ ི་སར་གནས་པའི་སེམས་ཅན་ ང་ཡོད་པར་ཐལ་བའི་ ིར་རོ། །
佛地与一切相智同义，由返体门分为究竟如所有智与究竟尽所有
智二种，由类别门分为二十一无漏智或百四十四无漏功德。因此，有
许“佛刹为佛地”。此不应理，以若如是，则有住佛地之有情故。

ཉ༢ འི་ད ེ་བ།
辛二、身之分类
གཉིས་པ་ནི། ིར་སངས་ ས་ ི་ ་ལ། ཆོས་ ། ལོངས་ ། ལ་ ་ག མ་དང༌།
ཆོས་ ་ལའང་ ངས་པ་ཆོས་ ་དང༌། ཡེ་ཤེས་ཆོས་ ་གཉིས་ ་ ེ་ནས་ ་བཞིའོ། །
佛身总分法身、受用身、化身；法身亦分离垢法身与智法身，由
此而有四身。
ཉ༣ འ ིན་ལས་ ི་ད ེ་བ།
辛三、事业分类
ག མ་པ་འ ིན་ལས་ལ་ད ེ་ན་ཉེར་བ ན་ནོ། ། འི་མཛད་པའི་ ད་པར་ནི། ད་ ་མ་
ལས། ཆོས་ ི་ ་ལས་མ་གཡོས་པར། ། ལ་པའི་རང་བཞིན་ ་ཚགས་ ིས། །ཞེས་པ་
ནས། ིད་པ་ཇི་ ིད་གནས་པར་ ོན། །ཞེས་པའི་བར་དང
事业分为二十七种。身所作差别，《宝性论》云：“法身不动中，
种种变化性。大师 1.受生生，于喜足天殁，2.入胎及 3.降诞，4.
善巧工巧处，5.妃眷中嬉戏，6.出家修 7.苦行，8.来至菩提藏，9.
摧伏诸魔军，10.觉悟 11.转法轮，12.入涅槃事业，于诸不净刹，有
住而示现。1”
འ ག་པ་ལས་ ང༌། དང་པོའ ་ གས་བ ང་ ང་ བ་ ིང་པོའ་བར། །དེ་དག་ ོད་ ན་
1
《辨宝性大乘上续论》
（江波译）
。有住而示现：乃至三有安住而示现。

77
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

དངོས་ མས་མིག་འ ལ་ ིས། །རང་བཞིན་མ ེན་ནས་བདག་བཞིན་བ་ ་ཡི། ། ང་

ར་ ས་གཅིག་ལ་ནི་གསལ་བར་ ོན། །དེ་བཞིན་ ས་ག མ་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་
དང༌། །རང་ ལ་འཕགས་པ་ཉན་ཐོས་མ་ལས་ ི། ། ོད་དང་དེ་ ག་ ེ་བོ་གནས་ བས་
ནི། །ཐམས་ཅད་བ་ འི་ ང་ ར་གཅིག་ཚ་ ོན། །དག་པ་འདི་ནི་བཞེང་པ་འ ག་པ་
ཡིས། ། ལ་གཅིག་ ལ་ལ་མཁའ་ག གས་འཇིག་ ེན་དང༌། །འཇིག་ ེན་མཐའ་ཡས་
ོགས་ བ་ ལ་ ོན་མོད། ། ལ་རགས་མི་འ ར་འཇིག་ ེན་ ་མི་འ ར། །ཞེས་
འ ང་བ་ ར་ ོན་པ།
亦如《入中论》云：“彼初发心至菩提，一切诸行如己行，由知
诸法同幻性，于一毛孔能顿现。如是三世诸菩萨，独觉声闻一切行，
及余一切异生位，一毛孔中皆顿现。此清净行随欲转，尽空世界现一
尘，一尘遍于无边界，世界不细尘不粗。1”
ག ང་གི་ ད་ཆོས་ནི། བདེན་པ་པོའ ་ལེ ་ལས། འདི་ ར་སེམས་ཅན་ ན་ ིས་ངེས་
པའི་ཚག །མང་པོ་དག་གིས་ ས་གཅིག་ ་ ས་ ང༌། །སེམས་ ིས་ ད་ཅིག་གཅིག་
ལ་ གས་ ད་ནས། །ག ང་ད ངས་གཅིག་གིས་སོ་སོར་ལན་ ང་འདེབས། །ཞེས་པ་
བཞིན་དང༌།
语差别法，如《谛者品》云：“若诸有情于一时，发多定语而请
2
问，一刹那心遍证知，由一音酬各各问。 ”
གས་ ི་ ད་པར་ནི། བ གས་འོས་བ གས་བ ོད་ལས། ོད་འབའ་ཞིག་གི་ཡེ་
ཤེས་ ིས། །ཤེས་ ་མཐའ་དག་ བ་ལགས་ ིས། །ཞེས་དང༌། བཅོམ་ ན་ ས་ག མ་
གཏོགས་པའི་ཆོས། ། མ་ ན་འ ང་གནས་ཐམས་ཅད་ནི། །ལག་མཐིལ་ ་ ་ར་ ་
ར། ། ོད་ ི་ གས་ ི་ ོད་ ལ་འ ར། །ཞེས་དང༌། བདེན་གཉིས་རང་འ ེལ་ལས་
ང༌། མ ེན་པའི་ཡེ་ཤེས་གཅིག་གིས་ནི། །ཤེས་ འི་ད ིལ་འཁོར་ ན་ བ་ཅན།
།ཅེས་ག ངས་པ་ ར་རོ། །དེ་དག་ནི་མཚན་པ་ཙམ་ ེ། ས་པར་གཞན་ ་ཤེས་པར་
འོ།། །།

1
引自《入中论》（法尊法师译）。
2
《大萨遮尼乾子所说经》卷六， 《如来无过功德品第八》： “所有众生界，众生所摄，彼一一众生言音不同，
一时各各作百千种种种异问，彼一一众生所问之事，余不重问，能以一念相应智慧， 以一音答尔所众生，
能令一时各得其解。”(T09, no. 272, p. 343, c20-24)

78
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

意差别法，如《赞应赞》云：
“唯尊智能遍，一切所知事。”又云：
“世尊堕时法，一切种生本，如掌中酸果，是尊意行境。1”及如《二
谛论自释》云：
“智尊以一智，遍所知坛城。”此唯略标，当于别处广
为了知。

ན་མོ་བ ་ ་ར་ཡེ།
敬礼金刚持！
ཀ༢ འ ོས་དོན་ གས་ ི་ལམ་བ ོད་ ལ་ ང་ཟད་འཆད་པ།
甲二、附带略说趣行密宗道之理
གཉིས་པ་འ ོས་དོན་ གས་ ི་ལམ་བ ོད་ ལ་ ང་ཟད་འཆད་པ་ལ་གཉིས། ཐེག་པ་
ིའི་དབང་ ་ ས་པ་དང༌། ེ་ ག་ ་བཤད་པའོ། །
分二：乙一、依共乘说，乙二、分别宣说。

ཁ༡ ཐེག་པ་ ིའི་དབང་་ ་ ས་པ།

乙一、依共乘说
དང་པོ་ནི། བས་ ་འ ོ་བ་དང་ངེས་འ ང་ མས་ ིང་ ེ་ ང་ བ་ ི་སེམས་ཡང་
དག་པའི་ ་བ་དང༌། ོད་པ་ ིན་ ག་དང་བ ་བཞི་བ བ་པ་ག མ་ལ་སོགས་པ་ནི་
གས་ངང་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་གཉིས་ཀའི་ལམ་ ི་གཞིར་ ེད་དགོས་པ་འ ་ཞིང༌། ས་
བ ་དང་ལམ་ འི་ད ེ་བ་ཡོད་པའང་འ འོ། །
归依、出离心、慈、悲、菩提心、正见，及六波罗蜜多、四摄之
行、三学等，此等同应作为密乘与波罗蜜多乘二道所依；同具十地、
五道分类。
ཁ༢ ེ་ ག་ ་བཤད་པ།
乙二、分别宣说
གཉིས་པ་ལ་གཉིས། གས་ ི་དང༌། ་མེད་ ི་ལམ་འ ོད་ ལ་ལོ། །
分二：丙一、总趣行密乘道之理，丙二、趣行无上道之理。
ག༡ གས་ལམ་ ིའི་འ ོད་ ལ།
丙一、总趣行密乘道之理

1
《菩提道次第广论》宗喀巴大师造，法尊法师译。

79
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

དང་པོ་ནི། གས་ལ་འ ག་པའི་ ེན་ ི་གང་ཟག་ལ་ནི། སངས་ ས་ཐོབ་འདོད་ཞིག་

ངེས་པར་དགོས་ལ། དེ་ཡང་ཐོག་མར་དབང་བ ར་ལེགས་པར་ཐོབ་ནས་དམ་ཚག་དང་
ོམ་པ་ ང་བ་ལམ་ ི་གཞིར་ ེད་དགོས་པ་ནི་ ད་ ེ་བཞི་ཀ་ལ་མ ངས་སོ། །
趣入密乘之所依补特伽罗，定须希求成佛，此复最初应以善受灌
顶、守护三昧耶律仪作为道之所依，四续皆同。
ིར་ཟབ་གསལ་གཉིས་མེད་ ི་ འི་ ལ་འ ོར་ཉམས་ ་ལེན་དགོས་པ་ནི་ ད་ ེ་
བཞི་ཀ་ལའང་འ ་ཞིང༌། ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ ི་ བས་ ་གཙ་བོ་དེའི་ ོ་ནས་ལམ་
བ ོད་པ་ཡིན་ལ། འོན་ ང་ ་ ོད་གཉིས་ ི་ བས་འཚང་ ་ ལ་སོགས་ཕལ་ཆེར་
ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་འ ་བར་བཤད་ཅིང༌། ལ་འ ོར་ ད་ ིས་ནི་མངོན་ ང་ 1
འི་
ོ་ནས་འཚང་ ་བར་འདོད་དོ། །
总应修持深明不二天瑜伽，四续皆同，而下三续分位主由此门入
道。事续、行续二分位中成佛理等，多分同于波罗蜜多乘，然瑜伽续
许由五现证之门成佛。
ག༢ ་མེད་ ི་ལམ་འ ོད་ ལ།
丙二、趣行无上道之理
གཉིས་པ་ ་མེད་ལ་ག མ། བ ེད་རིམ་དང༌། ོགས་རིམ་ ི་བ ོད་ ལ། དེ་ས་ལམ་
དང་ ོར་ ལ་ལོ། །
分三：丁一、趣行生起次第之理，丁二、趣行圆满次第之理，丁
三、配合地道之理。
ང༡ བ ེད་རིམ་ ི་བ ོད་ ལ།
丁一、趣行生起次第之理
དང་པོ་ནི། བ ེད་རིམ་ ི་ བས་ ་ ང་གཞི་ ེ་འཆི་བར་དོ་ག མ་ཡིད་ངོར་ ོང་
ཞིང༌། ་ག མ་ལམ་འ ེར་ ་ ེད་པའི་ ོ་ནས་ ོགས་རིམ་ ི་ ད་ ིན་པར་ ེད་
པའི་ ལ་ ིས་ལམ་བ ོད་པ་ཡིན་ ི། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་ ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ ི་
བས་ ་མ་ཟད། བ ེད་རིམ་ཁོ་ནས་ ང་འཚང་ ་བར་མི་ ས་སོ། །
生起次第分位，心中修习所净之基生有、死有、中有三者，由三

1
བ ེད་རིམ་ ི་ ་ འི་ ོམ་ ལ་ཞིག་ ེ། ་བ་ལས་ ང་ བ་པ། ཉི་མ་ལས་ ང་ བ་པ། ས་བོན་ལས་ ང་ བ་པ། ག་མཚན་ལས་ ང་ བ་པ། ་ ོགས་
ལས་ ང་ བ་པའོ། །༼ ང་དཀར་ཚག་མཛད།༽

80
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

身转为道用之门，成熟圆满次第相续。即以此理趣行于道。不唯波罗
蜜多乘与下三续部分位不能成佛，仅由生起次第亦不能成佛。
དེ་ཡང་ ་མ་གཉིས་ ི་ བས་ ་ས་བ ་པའི་བར་ ་བ ོད་ ས་ ང་མཐར་ ིད་པ་ཐ་
མའི་ཚ་ ་མེད་ ི་ལམ་ ་འ ག་དགོས་ལ། དེའི་འ ག་པའི་ བས་ནི་ ོགས་རིམ་ ི་
མཐོ་ས་ནས་ཡིན་ ི། བ ེད་རིམ་ནས་མིན་ནོ། །
复于前二分位，乃至第十地皆能趣行；然最后有之末，应趣入无
上道。入彼分位，乃从圆满次第之殊胜地，非从生起次第。
བ ེད་རིམ་ ི་ བས་ ་མ་ཟད། རིམ་གཉིས་ ི་ བས་ ་ ང་གཞི་ནི་རང་ལ་ཡོད་པ་
དང་འ ང་འ ར་ ི་ ེ་འཆི་བར་དོ་ག མ་ཡིན་ལ། ོང་ ེད་ནི་རིམ་པ་དང་པོའ་
བས་ ་འཆི་བ་དང་ མ་པ་མ ན་པའི་ཆོས་ ་ ོང་ཉིད་ ོམ་པ། བར་དོ་དང་ མ་པ་
མ ན་པའི་ལོངས་ ་ ོམ་པ། ེ་བ་དང་ མ་པ་མ ན་པའི་ ལ་ ་ ོམ་པར་ ེད་པ་ ེ་
ག མ་དང དེས་ ངས་པའི་འ ས་ ་ནི། རང་གིས་འཐོབ་འ ར་ ི་འ ས་ ་ཆོས་
་ལོངས་ ་ ལ་ ་ག མ་མོ། །གཞི་དང་ལམ་ ས་ ་ ་ག མ་ ི་ཐ་ ད་ ེད་ ང༌།
དེ་དག་དངོས་མིན་ནོ། །
不唯生起次第分位，二种次第分位所净基皆为本有及当来之生
有、死有、中有三者；能净者，第一次第分位修习相顺死有法身空性、
相顺中有之受用身，及相顺生有之化身；由此所净之果，即自所当得
之果法身、受用身及化身。事、道之时，虽立三身之名，然非真实三
身。
ལམ་ ི་ ོག་གམ་གནད་བ ས་པའི་གཙ་བོ་ནི། ་ཆེ་བ་ འི་འཁོར་ལོ་དང༌། ཟབ་པ་
ོང་ཉིད་ ོམ་པ་གཉིས་ཡིན་ཏེ། ་མས་ག གས་ ་དང་ ི་མས་ཆོས་ ་འ བ་པའི་
ལག་ ེས་འཇོག་པའི་ ིར་རོ། །
道命或道要，为修广大天轮及修甚深空性二者，以立前者能成色
身，后者能成法身之成就故。
དེ་དག་གི་ ད་པར་ ས་པར་ནི་བ ེད་རིམ་སོགས་ནས་ཤེས་པར་ འོ། །ལམ་དང་
ོར་ ལ་ནི་འོག་ ་འཆད་ལ། མངོན་ ང་ ་དང་ ོར་བ་ཡང་ཆོས་མ ན་ཡིན་ ི། དེ་
དངོས་མིན་ནོ།། །།
此等广差别，当从生起次第等中了知。配合于道之理，下文当说。

81
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

配合五现证虽为相似，然非真实。

ང༡ ོགས་རིམ་ ི་བ ོད་ ལ།

丁二、趣行圆满次第之理
གཉིས་པ་ ོགས་རིམ་ ི་ལམ་འཆད་པ་ལ་གཉིས། ོགས་རིམ་ ་འཕོས་པའི་ ས་དང༌།
ད ེ་བ་གོ་རིམ་དང་བཅས་པའོ། །
分二：戊一、转升圆满次第之时，戊二、分类及次第等。

ཅ༡ ོགས་རིམ་ ་འཕོས་པའི་ ས།
戊一、转升圆满次第之时
དང་པོ་ནི། བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ང་ད ་མར་ གས་གནས་ཐིམ་ག མ་ ས་པ་ལས་
ང་བའི་བདེ་ཆེན་ ི་ཡེ་ཤེས་ནམ་རང་ ད་ལ་ ེས་པ་དེའི་ཚ་བ ེད་རིམ་ནས་ ོགས་
རིམ་ ་འཕོས་པར་འཇོག་ ེ། ོགས་རིམ་མ་ ས་པར་ ད་ལ་ ེ་བ་ལ་བ ེད་རིམ་
མཐར་ ིན་དགོས་ ང༌། ཆ་ཤས་འགའ་ནི་བ ེད་རིམ་མཐར་མ་ ིན་པ་ལའང་འ ང་
བར་བཤད་དོ། །
由修持力，令风入、住、融于中脉，由此所生大乐之智，何时于
自相续生起，尔时立为从生起次第转升圆满次第。盖相续中圆满次第
圆满生起，生起次第须臻究竟。然或释云：生起次第未臻究竟，亦能
生起圆满次第。
ཅ༢ ད ེ་བ་གོ་རིམ་དང་བཅས་པ།
戊二、分类及次第等
གཉིས་པ་དེ་ལ་ད ེ་ན། ས་དབེན་ ོན་ ་སོང་བའི་ངག་དབེན། སེམས་དབེན། ་
ས༌། འོད་གསལ། ང་འ ག་དང་ ་ ེ། ས་དབེན་ལོགས་ ་བ ང་བས་ ག་ ་
འ ར་རོ། །
若予分类，有身远离先行之语远离、心远离、幻身、光明、双运
五者。计身远离，则成六法。
ས་དབེན། ངག་དབེན། སེམས་དབེན་ག མ་ ིས་རིམ་པ་བཞིན་ ་ ས་ངག་ཡིད་
ག མ་ཐ་མལ་ ་འཛན་པའི་ ང་ཞེན་ ི་ ི་མ་ཕལ་ཆེར་ ངས་ནས་ ་ག ང་ གས་

82
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

ོ་ ེ་ག མ་འ བ་པའི་ ས་པ་ ད་པར་ཅན་འཇོག་གོ །

身远离、语远离、心远离三者，如其次第，身、语、意三庸常相
执之垢染多分净治后，立为成就身、语、意三金刚之殊胜堪能。
རིམ་ འི་གོ་རིམ་ནི། ས་དབེན་དང་ངག་དབེན་གཉིས་ ོན་ ་སོང་ནས་སེམས་དབེན་
ི་མཐར་མ་དག་པའི་ ་ ས་འ བ་ཅིང༌། ་ ས་དེ་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ་དག་ནས།
དེ་ལས་ ང་བ་ན་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ར་བཞེངས་པར་འ ར་ལ། ེན་དེ་ལ་ ོད་
པ་ག མ་གང་ ང་གོམས་པར་ ས་ནས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་འ བ་པ་དང་འཚང་
་བ་ ས་མཉམ་མོ། །
五次第之次第：身远离与语远离二者先行，心远离之末，成就不
净幻身；即此幻身，由胜义光明清净后，从此起时，立为有学双运身；
此若成就，依彼而修三行随一，成就无学双运，同时成佛。
དེ་ཡང་རིམ་པ་ ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ་གཉིས་ལས་ ་དག་པ་ལོངས་ ོད་ ོགས་པའི་
་དང་ གས་དག་པ་ཡེ་ཤེས་ཆོས་ ་གཉིས་དངོས་པོ་གཅིག་པའི་མི་ ོབ་པའི་ ང་
འ ག་དངོས་གནས་འ བ་པ་ལ། དེའི་ ོན་ ་དག་པའི་ ་ ས་དང་དོན་ ི་འོད་གསལ་
གཉིས་ངོ་བོ་གཅིག་ ་ཡོད་པའི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ཐོབ་དགོས། དེ་ལ་ ན་ ེས་ ི་
བདེ་བས་ ོང་ཉིད་གསར་ ་མངོན་ མ་ ོགས་པའི་རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་
གསལ་ ོན་ ་འ ོ་དགོས། དེ་ལ་རིམ་པ་ག མ་པའི་མ་དག་པའི་ ་ ས་ ོན་ ་འ ོ་
དགོས། དེ་ལ་རིམ་པ་གཉིས་པའི་སེམས་དབེན་ ོན་ ་འ ོ་དགོས། དེའི་ ོན་ ་རིམ་པ་
དང་པོའ ་ངག་དབེན་དང་བཅས་པའི་ ས་དབེན་དང༌། བ ེད་རིམ་ལ་བ ན་པ་ཐོབ་
དགོས་པ་ཡིན་ནོ། །
此复由第五次第之二双运身，成就身清净之受用身及意清净之智
法身二者一事之真实无学双运，此前应获清净幻身、胜义光明二者一
体有学双运； 此须以俱生乐新现证空性之第四次第胜义光明为先行；
此须以第三次第不净幻身为先行；此须以第二次第心远离为前行；此
前则应坚固获得第一次第俱语远离之身远离，及生起次第。
རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་དེ་ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་དང་ ན་ ེས་གཉིས་ ི་
དངོས་གཉེན་ཡིན་པས། དེ་ཐོབ་པའི་ཚ་འཕགས་པར་འ ར་ལ། ོབ་པའི་ ང་འ ག་

83
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ཐོབ་པ་དང་བདེན་འཛན་ལ་སོགས་པ་ཉོན་ ིབ་ཐམས་ཅད་ཅིག་ཅང་ ་ ངས་པ་དང་

ད ་བཅོམ་པར་འ ར་བ་ ས་མཉམ་མོ། །
第四次第胜义光明，为分别与俱生烦恼障二者之亲对治，故得获
时，即成圣者，同时获得有学双运，顿断谛实执等一切烦恼障，成阿
罗汉。
གས་འདིའི་ ་ ས་ཇི་ ར་ བ་ ལ་ལེགས་པར་ཤེས་པ་ཙམ་ལས་ ང་ ོང་ཉིང་
མངོན་ མ་ ་ ོགས་པ་དང་འ ་བའི་ཕན་ཡོན་འ ང་བར་བཤད་པས་ན། དེ་ཤེས་པ་
ཤིན་ ་གལ་ཆེ་ཞིང༌། ཁོ་བོས་ནི་ ེའི་ག ང་ལ་བ ེན་ནས་ལེགས་པར་འཆད་ ས་ ང་
མང་ ་དོགས་ནས་མ་ ིས་པས་གཞན་ ་ཤེས་པར་ ་ ེ།
仅善了知此宗如何成办幻身之理，亦说为能生同于现证空性之功
德，故了知此极为重要。我虽能依至尊教授而善宣说，然恐文繁，故
不赘述，当于他处了知。
ཐེག་པ་འདིའི་ཆེད་ ་ ་བའི་ག ལ་ ་དབང་པོ་ཤིན་ ་ ོན་པོ་ཚ་གཅིག་ ས་གཅིག་ལ་
འཚང་ ་ ས་པའི་ ་མཚན་ ི་གཙ་བོ་གཅིག་ནི། རིམ་པ་ག མ་པའི་ ་ ས་དེ་
བ ལ་པ་ ངས་མེད་ག མ་ ི་ཚགས་གསོག་པའི་དོད་ བ་ ་འ ར་བས་ཡིན་ལ།
གཅིག་ནི་ ན་ ེས་ ི་བདེ་བས་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པ་ཙམ་ཉིད་ནས་ཉོན་
ིབ་དངོས་ ་ ོང་བའི་ ས་པ་ཐོབ་ཅིང༌། ཤེས་ ིབ་ ང་ ར་ ་ ོང་ ས་པའི་ ་
མཚན་ ིས་ཡིན་ནོ། །
此乘正所化机根器极利。
问：一生之中即身成佛，何所凭据？
答：要因有二：其一，第三次第幻身取代三无量劫积集资粮；其
二，唯由俱生乐现证空性，即获亲断烦恼障之力，虽所知障亦能速断。
ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ་པ་བ་དེས་ ར་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་ ང༌། ན་
ེས་ ི་བདེ་བས་ ར་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་མ་ ོགས་པས་ས་བ ་པའི་མཐར་རིམ་པ་
བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ནས་ གས་ཏེ་འཚང་ ་བར་བཤད་དོ། །
波罗蜜多乘之第十地，虽先现证空性，然前非由俱生大乐现证空
性，是故说为：第十地末，从第四次第胜义光明趣入而成佛。
གས་ ི་ གས་ལ་གསར་ ་འཚང་ ་བའི་ ེན་ལ་ ་དང་མི་གཉིས་ཡོད་དེ། གས་

84
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

རིམ་ལས། གས་ ི་ གས་ ིས་སངས་ ས་གསར་ ་འ བ་པའི་ ེན་ལ་ག གས་

ཁམས་ ི་ ་དང་འདོད་པའི་མི་གཉིས་ཡོད་དོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
密宗之中，新成佛之所依有天、人二种，如《密宗道次第广论》
云：“密宗说新成佛之身，有色界天欲界人身之二。1”
འཚང་ ་བ་ལ། ཚ་འདི་དང་བར་དོ་དང་ ེ་བ་གཞན་ ་འཚང་ ་བ་ག མ་ ེ། དབང་པོ་
རབ་འ ིང་ཐ་ག མ་ ི་དབང་གིས་སོ། །
成佛有此生成佛、中有成佛、余生成佛三种，约利、中、钝三种
根器。
ང༣ ས་ལམ་དང་ ོར་ ལ།
丁三、配合地道之理
ག མ་པ་ས་ལམ་དང་ ོར་ ལ་ལ་གཉིས། དོད་ བ་དང༌། ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་བཤད་པའོ།།
分二：戊一、约替代说，戊二、约体性说。

ཅ༡ དོད་ བ་ ི་ ོ་ནས་བཤད་པ།
戊一、约替代说
དང་པོ་ལ། སའི་ ངས་ནི། ེའི་རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། གས་ནས་སའི་ ངས་བ ་
གཉིས་དང་བ ་ག མ་དང་བ ་བཞིར་ག ངས་ལ། ཞེས་དང༌། རབ་དགའ་ལ་སོགས་
པ་བ ར་བཤད་པ་ ་ ་མིང་འདོགས་མ ན་པ་ཡང་ཡོད་དོ། །ཞེས་བཤད་ཅིང༌།
地之数量，宗喀巴大师《五次第明炬论》云：“咒中说地数，有
十二、十三、十四数。”又，“亦有说极喜等十地，立名同者。2”
ས་དེ་དང་དེ་དངོས་མིན་ཡང་དོད་ བ་ ོར་ ལ་ནི། རིམ་ ་གསལ་ ོན་ནས་བཤད་
པའི་དོན་མདོར་བ ས་ན། ོད་བ ས་སོགས་ ི་དགོངས་པ་ ར་ ས་ནས། ཚགས་
ཞིང་ནས་བ ེད་རིམ་མཐར་ ིན་པའི་བར་ མས་ཚགས་ ོར་གཉིས་དང་མ་དག་ས་
བ ན་ལ་ ོར་ཞིང༌། བ ེད་རིམ་མཐར་ ིན་པ་ས་བ ད་པའི་ ོད་དང༌། ངག་དབེན་ས་
བ ད་པའི་ ད་དང་ད ་པའི་ ོད། སེམས་དབེན་ས་ད ་པའི་ ད་དང་བ ་པ་གཉིས།
་ ས་ས་བ ་གཅིག་པ། འོད་གསལ་ས་བ ་གཉིས་པར་འཇོག་ཅིང༌། དེ་ཉིད་མོས་

1
宗喀巴大师：
《密宗道次第广论》，法尊法师译。
2
宗喀巴大师：
《胜集密教王之五次第教授善显炬论》，法尊法师译。

85
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ོད་ ི་ས་ནས་བ ངས་པའི་བ ་ག མ་པ་དང་ ང་འ ག་ནི་ས་བ ་བཞི་པ་ ེ། དེ་

ར་འཇོག་པའི་ ལ་ཞིག་དང༌།
非实各地，替代结合之理：略摄《五次第明炬论》所说之义，则
如《摄行》等密意所说，从资粮田乃至生起次第究竟，属于资粮、加
行二道，立为结合七不净地；生起次第究竟，立为第八地前半；语远
离，立为第八地后半及第九地前半；心远离，立为第九地后半与第十
地二者；幻身立为第十一地；光明立为第十二地；彼从胜解行地而计，
为第十三；双运立为第十四地。此为一理。
མངོན་བ ོད་ ་མའི་དགོངས་པར་ ས་ནས། ་ ས་འོད་གསལ་ ོབ་བའི་ ང་འ ག་
ག མ་ཀ་ས་བ ་པ་དང༌། མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་བ ་གཅིག་པ་ ན་ ་འོད་ལ་འཇོག་
པར་བཤད་པ་སོགས་བཞེད་ ལ་མི་འ ་བ་མང་ ་ཡོད་དོ། །
又，《温爵喇嘛》密意说为：幻身、光明、有学双运三者立为第
十地，无学双运安立为第十一普光地。有此等诸不同见解。

ཅ༢ ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་བཤད་པ།
戊二、约体性说
གཉིས་པ་ནི། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་ཇི་ ་བ་བཞིན་མི་འ ་ཡང༌། ོགས་མ ན་ ་ ར་
རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། ལམ་ ན་མོང་བ་ནས་བ ང་ ེ་བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ང་ ་
ཏིར་བ ད་པ་ཐིམ་པས་ ོང་པ་དངོས་ ་འ ེན་མི་ ས་པ་དེ་ ིད་ ་ཚགས་ལམ་དང༌།
དེ་ ས་པ་ནས་བདེ་བས་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མངོན་ མ་ ་མ་ ོགས་པའི་ ་ ས་ ན་ཆད་
ོར་ལམ་དང༌། དོན་ ི་འོད་གསལ་ནས་ ང་འ ག་མ་ཐོབ་བར་མཐོང་ལམ་ས་རབ་ ་
དགའ་བ་དང༌། ོབ་པའི་ ང་འ ག་ནས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་མ་ཐོབ་བར་ ོམ་ལམ་
ས་ད ་དང་ ར་རོ། །ཞེས་ག ངས་པ་ ར་ཏེ།
虽不同于波罗蜜多乘，然若随顺合理之宗，则如《五次第明炬论》
所说：“从修共道，乃至未以修力，将风融入中脉，直接引生空智以
来，是资粮道。能引之后，乃至未以大乐，现证真实义之幻身以来，
为加行道。胜义光明后，未得双运前，是为具道极欢喜地。从有学双
运，乃至未得无学双运，可配修道九地也。1”

1
宗喀巴大师：
《胜集密教王五次第教授善显炬论》著，法尊法师译。

86
 ས་ལམ་ ་ི མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག །

དེའི་ གས་ ིས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་སངས་ ས་ ི་སར་ ོར་བ་ཡང་འཐོབ་ཅིང༌།

ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཤེས་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པའི་ཆ་ནས་ ོམ་
ལམ་ས་ད ་དང་ ོར་ ལ་ཡོད་ ང༌། མདོ་ ོགས་ ི་ ོར་ ལ་དང་མི་འ འོ། །
由此推知：无学道配合于佛地；有学双运智，约能亲对治所知障
之分，配合修道第九地之理。虽有此理，然不同于显乘配合之理。
ཡོན་ཏན་འཐོབ་ ལ་ནི། མདོ་ ོགས་དང་རིམ་པ་ཇི་ ་བ་བཞིན་མི་འ ་ཡང༌། དེ་ནས་
བཤད་པའི་ཡོན་ཏན་ མས་འཐོབ་པར་འ ར་བ་ནི་འ འོ། །
获得功德之理，虽不同于显乘次第，然而能获显乘所说功德相同。
དེ་དག་གི་ ད་པར་ ས་པར་ གས་རིམ་དང་རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས་ཤེས་པར་ ་ ེ།
འདིར་ བས་ ་མ་བབ་ཅིང་མང་ ་དོགས་སོ། །
此等广差别，当由《密宗道次第论》及《五次第明炬论》了知，
此非所宜，恐繁不赘。
གས་ ི་ལམ་བ ོད་ ལ་མདོར་ཙམ་ཞིག་བཤད་ཟིན་ཏོ།། །།
略述趣密宗道之理竟。

ས་པ། ལ་བཟང་ཐར་འདོད་ མས་ ི་འ ག་ངོགས་མཆོག ། གས་དང་ཕ་རོལ་

ིན་པའི་ ལ་གཉིས་ཏེ། །དེ་ནི་ཆོས་ ི་ ལ་པོ་བཙང་ཁ་བས། །བ ལ་བའི་ ེས་ ་
གས་པ་ཆེས་མང་ཡང༌། །
颂曰：
有缘求脱胜津梁，波罗蜜多及咒理，
此如法王宗喀巴，所释随行亦极多。
ས་ལམ་བ ོད་པའི་རིམ་པ་འདི་ ར་ཞེས། ། ོགས་གཅིག་བ ིགས་པའི་ལེགས་བཤད་
དཀོན་མཐོང་ནས། །དོན་གཉེར་ཅན་ལ་ཕན་ ིར་ ལ་འདི་ནི། །ག ང་མང་དག་ལ་
ད ད་ནས་བདག་གིས་ ིས། །
如是趣行地道次，汇编一处善说稀，
见已为利希求者，辨察众典书此理。
གང་འདིར་ལེགས་པར་བཤད་པ་དམ་པའི་ ིན། །ཉེས་པར་བ ོད་ན་རང་གི་ ོ་ཡི་ ོན།
།ཕན་འདོད་ཡིད་ ིས་ ར་བའི་རབ་དཀར་དགེ། ། བ་པའི་བ ན་པ་ ན་རིང་གནས་

87
 扎巴希珠所著《地道建立•智者悦意》

ིར་བ ོ། །
所有善说赖师恩，谬说则归自慧过，
饶益心系白净善，回向圣教恒常住。
ཅེས་ས་ལམ་ ི་ མ་གཞག་མཁས་པའི་ཡིད་འ ོག་ཅེས་ ་བ་འདི་ནི། དད་པ་དང་ མ་ད ོད་ ང་ ་འ ེལ་བའི་

གནས་བ ན་དཔལ་འ ོར་ ་མཚས་བ ལ་བ་ལ་བ ེན་ནས། ེ་ཡབ་ ས་ ི་ག ང་རབ་མང་ ་ཐོས་པ་ འི་དགེ་

ོང་བཤད་ བ་མིང་ཅན་ ིས་ཉེ་བར་ ར་བའོ། །འདིས་ ང་ ེ་ ་མའི་བ ན་པ་ལ་ཕན་ཐོགས་བར་ ར་ཅིག །

དགེའོ།།

此论名为《地道建立••智者悦意》，由具信与智慧二合之上座苾刍边觉嘉措劝
请，广闻宗喀巴大师师徒教法之释迦苾刍，世称希珠者所造。由此亦愿利益宗喀
圣教！愿吉祥！

马艳译，云丹校
2012年9月初稿
2015年4月校订

88
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

༄༅། །དཔལ་གསང་བ་འ ས་པ་འཕགས་ གས་དང་མ ན་པའི་ གས་ ི་ས་ལམ་

མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས་
ཞེས་ ་བ་བ གས་སོ། །
密乘地道安立
---吉祥密集圣规相顺之密宗地道安立嘉言善缘津梁

央尖嘎伟洛卓 造论
释缘宗 汉译
༄༅། །ན་མོ་ ་ ་བ ་ ་ ་ཡ།
南无 古汝 班则 达热雅！（顶礼上师金刚持）
ན་ ེས་བདེ་ ོང་མཁའ་ད ིངས་དག་པ་ལས། །རབ་མཛས་ ་འ ལ་མཚན་དཔེ་
འཇའ་ཚན་གར། ། ོན་མཛད་ ང་འ ག་དང་པོ་མགོན་པོ་ཡི། །ཞབས་ ི་པ ོར་ ས་
པས་ ག་འཚལ་ལོ། །
清净俱生空乐虚空界 艳丽幻化相好虹舞演
最初怙主双运1足莲下 虔诚顶礼祈愿悲垂念
བ ང་ཡས་བ ལ་པར་གང་གི་མཚན་ཙམ་ཡང༌། །ཤིན་ ་མཇལ་དཀའ་ ིགས་ ས་ཚ་
གཅིག་ལ། །ཁ་ ོར་ཡན་ལག་བ ན་ ན་གོ་འཕང་མཆོག །བདེ་ ག་ ིན་ ེད་ ལ་
འ ོར་ ་མེད་ ད།།
无量劫中仅名亦难闻 浊世一生顺利能施与
具备七支和合2胜果位 即为无上瑜伽甚深续
འཇམ་མགོན་བཤེས་གཉེན་ མ་རོལ་ཡབ་ ས་ ི། ། ་མེད་ལེགས་པར་བཤད་པའི་
ེས་འ ངས་ནས། །རིམ་གཉིས་བ ོད་ ལ་ས་ལམ་ མ་གཞག་སོགས། །གོ་ འི་ངག་
གིས་མདོར་བ ས་བཤད་པར་ ། །
依随文殊怙主善知识 幻现父子无比善说论
二次行进地道安立理 易解言语略释示端倪

དེ་ལ་འདིར་ གས་ ་མེད་ ི་ས་ལམ་ མ་གཞག་འཆད་པ་ལ་གཉིས། ལམ་བ ོད་ ལ་

1
双运：净幻身、义光明双运。
2
七支和合：如来报身自性所具七支，受用圆满支、和合支、大乐支、无自性支、大悲遍满支、利生无间
支、永住不灭支。

89
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

དང༌། ས་བ ་སོགས་དང་ལམ་ ་འཇོག་ ལ་ལོ། །

于此讲说无上密咒的地道安立，分二：
甲一、行道情况；甲二、十地等及五道的安立情况。
དང་པོ་ལ་གཉིས། ིར་བཤད་པ་དང༌། ་མེད་ ི་ལམ་རིམ་པ་གཉིས་བ ོད་ ལ་ ེ་
ག་ ་བཤད་པའོ། །
初中分二：乙一、总说；乙二、特别解说无上二次第道的行道情
况。
དང་པོ་ནི། ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ལ་བ ེད་རིམ་ ི་དོད་མཚན་བཅས་ ི་ ལ་འ ོར་
དང༌། ོགས་རིམ་ ི་དོད་མཚན་མེད་ ི་ ལ་འ ོར་ཙམ་མ་གཏོགས་བ ེད་ ོགས་ ི་
དོན་དང་ཐ་ ད་གང་ཡང་མེད་དེ། དེ་ག མ་ལ་ མ་ ང་ ོགས་འ ས་ ་སངས་ ས་
ི་སའི་ཡོངས་ ་དག་པ་བཞི་དང་ མ་པ་མ ན་པའི་ལམ་ད་ ་ནས་བ ོམ་པ་ཡོད་
ང་ ན་ཉོན་ ོགས་ ིད་པ་ ེ་ཤི་བར་དོ་ག མ་དང་ མ་པ་མ ན་པའི་ལམ་བ ོམ་པ་
མེད་པའི་ ིར།
初者：在下三续部中，有相瑜伽代替生起次第，无相瑜伽代替圆
满次第，而且仅此而已，其中是没有任何生圆次第的内涵及名相的，
是因为彼三者虽有从现阶段修持与清净品果位佛地四种清净 1相应的
道，但没有修持与杂染品生死中阴三有相应之道。
བ ེད་རིམ་དང་ ོགས་རིམ་གང་ ང་ཡིན་ན། ངས་འ ས་སངས་ ས་ ི་སའི་ཆོས་
ལོངས་ ལ་པའི་ ་ག མ་དང༌། ང་གཞི་ ིད་པ་ ེ་ཤི་བར་དོ་ག མ་ཅི་རིགས་དང་
མ་པ་མ ན་པའི་ ོང་ ེད་ ི་ལམ་འ ེར་ད་ ་ནས་བ ོམ་ ་ཡོད་པ་ཞིག་དགོས་
པའི་ ིར།
而不管生圆次第哪一种法，都是以佛地法报化三身为所净果，生
死中阴三有为所净基，从现在修持与（生死中阴）三有随类相应的能
净道用。
དེ་ཡང་མཚན་བཅས་ ི་ ལ་འ ོར་ནི། ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ ོས་མ་ཟིན་པའི་ འི་ ལ་
འ ོར་དང༌། མཚན་མེད་ ི་ ལ་འ ོར་ནི། ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ ོས་ཟིན་པའི་ འི་ ལ་

1
四种清净：处为无量宫、身为本尊身、受用、转法轮事业。其中的受用分三：不死寿甘露、不病药甘露、
无漏智慧甘露。

90
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

འ ོར་ལ་ འོ། །
有相瑜伽是没有在领悟空性的心摄持下的本尊瑜伽，无相瑜伽则
是在领悟空性的心摄持下的本尊瑜伽。
ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་ ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ ི་རང་ལམ་ ིས་ས་བ ་པའི་བར་ ་
བ ོད་ ས་ ང་མཐར་ས་བ འི་ ིད་པ་ཐ་མའི་ཚ་ གས་ ་མེད་ ི་ ོན་པ་བཏབ་ནས་
འཚང་ ་དགོས་ཏེ། ་མེད་ ི་ལམ་ ི་ ོན་པ་མ་བཏབ་པར་དེ་ མས་ ི་ལམ་ཙམ་
ིས་འཚང་ ་མི་ ས་པའི་ ིར།
波罗密乘及下三续部以自道虽能到达十地，但最终在十地最后有
时一定要加上无上道才能成佛，因为若不增添无上道，仅依它们自身
的道不能成佛。
ཕར་ ིན་ མ་བཤད་ ིང་པོའ ་ ན་ལས། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ལམ་ ིས་བ ལ་པ་
ངས་མེད་པ་ག མ་ ི་བར་ ་བ ོད་ནས་དེའི་ ེས་ ་ གས་ ི་ལམ་ ི་ ོན་པ་
བཏབ་ནས་ག གས་ ་འ བ་པའི་ ལ་ནི་གཞན་ ་ཤེས་པར་ འོ། །ཞེས་དང་།
《波罗密心要庄严论》中说：“以波罗密道经过三大阿僧祗劫行
道后，补以密咒道，成就色身的情况，当从他处了知。”
མཁས་ བ་ ེའི་ ད་ ེ་ ི་ མ་ལས། ཕ་རོལ་ ་ ིན་པ་ ང་པའི་ལམ་ ིས་ས་བ ་
པའི་བར་ ་བ ོད་ ས་ ང༌། མཐར་འཚང་ ་བ་ གས་ ་མེད་ ི་ལམ་ ་ གས་པ་
ལ་ངེས་པར་བ ོས་དགོས་ ི། དེར་མ་ གས་པར་འཚང་ ་བ་མི་ ིད་དོ། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར།
克主杰大师的《续部总安立》中说：“单纯的波罗密道虽能行到
十地，最终成佛定需观待趣入无上密咒道，否则不能成佛。”
དེ་ ར་ན་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་ ད་ ེ་འོག་མའི་ལམ་ལ་བ ེན་ནས་འཚང་ ་བ་མི་ ིད་
པར་འ ར་རོ་ཞེ་ན།
若言：“若是那样，依靠波罗密乘及下续部道不能成佛。”
ོན་མེད་དེ། དེ་དག་རང་རང་གི་ལམ་ ིས་ས་བ འི་ ིད་པ་ཐ་མའི་བར་བ ོད་དེ་ ་
མེད་ ི་ ོན་པ་བཏབ་ནས་སངས་ ས་པ་དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་ ད་ ེ་འོག་མའི་
རང་ལམ་ ིས་སངས་ ས་པ་ཡིན་ ང༌། དེ་དག་གི་ལམ་ ང་པས་སངས་ ས་པ་མ་

91
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ཡིན་པའི་ ད་པར་འཐད་པའི་ ིར་ཏེ། དེར་རང་ལམ་ལ་ གས་ལམ་ ི་ ོན་པ་བཏབ་པ་

ཙམ་ཡིན་ ི། རང་ལམ་དོར་ནས་ གས་ལ་ གས་པ་མ་ཡིན་པའི་ ིར་རོ། །
无过。以它们各自之道能达到十地最后有，再添以无上道而成佛。
依波罗密乘及下续部自道可以成佛，但单纯以它们的道不能成佛，此
间的差别是合理的，因为仅是在它们自道上增加咒道，并非舍弃自道
而趣入密咒。
ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ ི་རང་ ད་ལ་ཚ་གཅིག་ལ་འཚང་ ་བ་ཁས་ལེན་ ང༌། ་མེད་
ི་ཚ་གཅིག་ལ་འཚང་ ་བ་དང་དོན་གཏན་ནས་མི་འ ་ ེ། དེ་ག མ་ ི་ གས་ལ་
དབང་ ོན་ ིས་མཚན་མེད་ ི་ ལ་འ ོར་མཐར་ ིན་ནས་བ ལ་ཆེན་མང་པོ་ བ་པའི་
ཚའི་རིག་འཛན་བ བས་ཏེ། ཟབ་གསལ་གཉིས་མེད་ ི་ ལ་འ ོར་ལ་བ ེན་ནས་ ས་
རིང་པོས་ལམ་བ ོད་ནས་འཚང་ ་དགོས་པ་གང་ཞིག ། ་མེད་ ི་ ད་ཆོས་ནི་ གས་
ལམ་ལ་ ར་ གས་མ་ ོང་བ་ཞིག་གསར་ ་ གས་ནས་དེ་འ འི་ ས་རིང་པོ་ལ་མི་
བ ོས་པར་ ིགས་ ས་ ི་ཚ་ ང་འདི་ལ་འཚང་ ་ ས་པའི་ ིར་རོ། །
下三续部自语虽承许一生成佛，但与无上部的一生成佛意义完全
不同。在彼三部宗中，利根者在无相瑜伽究竟后，要修成能住许多大
劫的寿持明，依止深明不二瑜伽，长期修道而成佛；而无上部的特法
为，昔未曾入咒道者，从开始趣入，不需要观待那么长的时间，即能
在浊世短暂的一生中成佛。

གཉིས་པ་ལ་གཉིས། བ ེད་རིམ་དང༌། ོགས་རིམ་ ི་བ ོད་ ལ་ལོ། །

乙二、特别解说无上二次第道的行道情况，分二：
丙一、生次的行道情况；丙二、圆次的行道情况。
དང་པོ་ལ་ ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། ་བཤད། བ ེད་རིམ་མཐར་ ིན་པའི་ཚད། བ ེད་
རིམ་ནས་ ོགས་རིམ་ ་འཕོ་ ལ་བཤད་པའོ། །
初中分五：丁一、性相；丁二、分类；丁三、诠释；丁四、生次
究竟之量；丁五、生次迁变为圆满的情况。
དང་པོ་ནི། བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ང་ད ་མར་ གས་གནས་ཐིམ་ག མ་ ས་པ་ལས་
མ་ ང་ཞིང༌། རང་འ ས་ ོགས་རིམ་ ི་ ད་ ིན་ ེད་གང་ཞིག་ ེ་ཤི་བར་དོ་ག མ་
པོ་ཅི་རིགས་དང་ མ་པ་མ ན་པར་ ོས་གསར་ ་བ གས་ནས་བ ོམས་པའི་རིགས་
92
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

་གནས་པའི་ ལ་འ ོར་དེ། བ ེད་རིམ་ ི་མཚན་ཉིད།

初者：由修力未发生风入住融中脉，能成熟自果圆次的相续，随
1
顺于生死中阴相应之相，以心开始观察而修，住于此类 的瑜伽为生
次性相。
བ ེད་པའི་རིམ་པ། བ གས་པའི་རིམ་པ། བཅོས་མའི་ ལ་འ ོར། རིམ་པ་དང་པོའ ་
ལ་འ ོར་ མས་དོན་གཅིག །
生次、观察次第、造作瑜伽、第一次第瑜伽同义。

གཉིས་པ་དེ་ལ་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་ད ེ་ན། རགས་པ་ ན་པ་གཅིག་པའི་ ལ་འ ོར་དང༌། ་

བ་ ོག་པའི་ ལ་འ ོར་གཉིས་ཡོད།
丁二、分类：以体性分，粗分一念瑜伽及细分分别瑜伽。
དང་པོ་དང་བ ེད་རིམ་རགས་པའི་ ལ་འ ོར། གས་ལ་གཞོལ་བའི་ ལ་འ ོར་
མས་དོན་གཅིག ། གཉིས་པ་དང་བ ེད་རིམ་ ་མོའ ་ ལ་འ ོར། ནང་ལ་གཞོལ་བའི་
ལ་འ ོར་ མས་དོན་གཅིག་གོ །
初与生次粗分瑜伽、专注咒瑜伽同义；第二与细分生次瑜伽、内
注瑜伽同义。
དེ་ཡང་བ ེད་རིམ་རགས་པ་མཐར་ ིན་པའི་ ལ་འ ོར་པ་ལ་ གས་ལ་མཆོག་ ་
གཞོལ་བ་ཞེས་པ་དང བ ེད་རིམ་ ་མོ་མཐར་ ིན་པའི་ ལ་འ ོར་པ་ལ་ནང་ལ་
མཆོག་ ་གཞོལ་བ་ཞེས་པའི་ཐ་ ད་ ད་འ ེལ་ལས་ཡང་ཡང་ག ངས་སོ། །
在续部注释中，再再宣说粗分生次究竟的瑜伽为“殊胜专注咒”
之名；细分生次究竟的瑜伽为“殊胜内注”之名。
བ ེད་རིམ་རགས་པའི་ ལ་འ ོར་ནི། ད ིལ་འཁོར་ ལ་མཆོག་ཡན་ཆད་དང༌། ་
མོའ ་ ལ་འ ོར་ནི། ཐིག་ལེ་ ་མོའ ་ནང་ ་ ེན་དང་བ ེན་པའི་ད ིལ་འཁོར་ ོམ་པ་ལ་
འོ། །
粗分生次瑜伽者，为坛城最胜以前的部分。细分瑜伽者，为在微

1
住于此类为含摄词，把生次之身远离、坛城最胜、事业最胜包含在内，虽然这些并不是以三有转三身的
道用。
生次者内心虽有风入住融中脉而产生的道，但它是由生次究竟及与外手印结合力产生的，不是由修习
专注身窍要的殊胜方便之力而产生的，故非迁变为圆次，只是属于圆次的证悟类，但在宗大师的《五次
明炬》里安立为圆次。

93
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

细明点内修习能依所依坛城。

ག མ་པ་ནི། བ ེད་རིམ་རགས་པའི་ ལ་འ ོར་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་རགས་པ་ ན་པ་

གཅིག་པའི་ ལ་འ ོར་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ་མོ་ལས་དམིགས་ ེན་
རགས་ཤིང་རང་དང་ ་གཅིག་ ་ ན་པའམ་གཅིག་ ་ ་ ན་པའི་ ལ་འ ོར་ཡིན་པས་
དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
丁三、诠释：粗分生次瑜伽（有法），于汝称为“粗分一念瑜伽”
的原由者，是因为所缘依较细分的粗大，并且是念自己与本尊为一，
或一心忆念本尊的瑜伽，故尔如是宣称。
བ ེད་རིམ་ ་མོའ་ ལ་འ ོར་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ ་བ་ ོག་པའི་ ལ་འ ོར་ཞེས་བ ོད་
པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། བ ེད་རིམ་རགས་པ་ལས་དམིགས་ ེན་ ་ཞིང་ ོག་པས་
བ གས་ནས་བ ོམ་པའི་ ལ་འ ོར་ཡིན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
细分生次瑜伽（有法），于汝称为“细分分别瑜伽”的原由者，
是因为所缘依较粗分生次微细，并且是由分别心观察而修的瑜伽，故
尔如是宣称。
དེ་ ་ འི་རིམ་པ་དང་པོའ ་ ལ་འ ོར་ལ་བ ེད་རིམ་ཞེས་ ་ ེ། ང་གཞི་ ེ་ཤི་བར་
དོ་ག མ་དང་ མ་པ་མ ན་པར་ ་ག མ་ ི་ ལ་འ ོར་ ་ ོས་བཅོས་ཤིང་བ ེད་
པའི་ ོ་ནས་བ ོམ་པར་ ་བའི་རིམ་པ་ཡིན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པ་ཡིན་པའི་ ིར།
如是的第一次第瑜伽，被称为生次者，是因为由心造作生起的方
式，修习与所净基——生死中阴三者相顺的三身瑜伽的次第1。

བཞི་པ་ནི། གང་ཟག་གཅིག་ཉིད་ལ་ལམ་ ད་ལ་ ེས་པའི་རིམ་པའི་ ོ་ནས་ད ེ་ན།

ལས་དང་པོ་པ་དང༌། ཡེ་ཤེས་ ང་ཟད་བབས་པ་དང༌། ཡེ་ཤེས་ལ་ ང་ཟད་དབང་ཐོབ་པ་
དང༌། ཡེ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པར་དབང་ཐོབ་པ་དང་བཞི་ག ངས་པའི་དང་པོ་གཉིས་དང༌།
ག མ་པའི་ ོགས་གཅིག་ནི་བ ེད་རིམ་ ི་ བས་དང༌། ག མ་པའི་ཆ་ཤས་གཅིག་
དང་བཞི་པ་ནི་ ོགས་རིམ་ ི་གནས་ བས་ ་འཇོག་གོ །
丁四、生次究竟之量：

1
这仅就生次的主要方面而言，并非生起次第都是修习与三有随类相应的行相，如修习护轮。

94
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

有说就一位补特且罗而言，从道在内心生起的次第方面，分四：
一、初业者；二、智慧稍降；三、对智慧稍得自在；四、对智慧
获清净自在。第一、第二，以及第三的一分是生次阶段。第三的一分
及第四是圆次阶段。
དེ་ཡང་བ ེད་རིམ་ཐོག་མར་ ོམ་པ་ནས་བ ང་རགས་པའི་ ེན་དང་བ ེན་པའི་ད ིལ་
འཁོར་རིམ་ ིས་གསལ་བཏབ་ན་གསལ་བར་འཆར་ཡང་ ད་ཙམ་ ིས་ ས་གཅིག་ལ་
དེ་ ར་འཆར་མི་ ས་པའི་བར་ནི། ལས་དང་པོ་པ་དང༌།
从最初修生次起，乃至能渐次观想明现粗分能依所依坛城，但不
能瞬间同时如是显现期间为初业者。
རགས་པ་ལ་ ད་ཙམ་རེས་ ས་གཅིག་ ་གསལ་ ང་བ ན་པོ་འཆར་ཡང་ ེ་མཆེད་
ི་ ་ ་བ་ལ་དེ་ ར་གསལ་ ང་བ ན་པོ་མི་འཆར་བའི་བར་ནི། ཡེ་ཤེས་ ང་ཟད་
བབས་པ་དང༌།
粗分的虽能一瞬间同时坚固明现，乃至对各处微细本尊不能那样
坚固清楚显现之间，为智慧稍降阶段。
་ ་བ་ཐམས་ཅད་ ང་ ད་ཙམ་ ིས་མངོན་ མ་པ་ ར་གསལ་ ང་བ ན་པོ་ཤར་བ་
ཐོབ་པ་ནས་ཡེ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པར་དབང་ཐོབ་ལ་མ་ ེབས་ ི་བར་ནི། ཡེ་ཤེས་ལ་
ང་ཟད་དབང་ཐོབ་པ་ཞེས་པ་ཡིན་པས། འདི་ལ་བ ེད་ ོགས་གཉིས་ཀའི་ཆ་ཡོད་
ཅིང༌། མཚམས་འདི་ནས་བ ེད་རིམ་རགས་པ་ལ་བ ན་པ་ཐོབ་པར་འཇོག་གོ །
一切微细本尊亦能瞬间，如现前般，获得坚固明显显现，乃至未
到对智慧获得清净自在期间，称为对智慧稍获自在。此处有生圆两部
分，从此界限，安立为对粗分生次获得坚固。
ཡེ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པར་དབང་ཐོབ་པ་ནི། བ ེད་རིམ་མཐར་ ིན་ནས་ ོགས་རིམ་ལ་
ས་པ་ཐོབ་པའི་ བས་ཡིན་ནོ། །དེས་ན་འཕེན་པ་ཇི་ ར་བཏང་བ་བཞིན་ ེན་དང་
བ ེན་པའི་ད ིལ་འཁོར་རིམ་ ིས་གསལ་བཏབ་པ་ན་ཚད་དེ་ལས་ ག་ཆད་མེད་པར་
གསལ་ ང་དང་ འི་ང་ ལ་ངང་གིས་ ེས་པའི་བཅོས་མིན་ ི་ ོང་བ་ནམ་ཐོན་པ་ན།
བ ེད་རིམ་ ི་ ོགས་པ་ཐོག་མར་ ེས་པས་གང་ཟག་དེ་བ ེད་རིམ་པར་འཇོག་པ་ཡིན་
ལ།
对智慧获清净自在，为生次究竟后，对圆次获得能力的阶段。因

95
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

此，如所发什么样的牵引般，依次明观能依所依坛城，从彼量中，无
有增减，在明现及本尊慢的状态里，何时生起无造作的觉受，为最初
生起生次的证悟，彼补特伽罗则被安立为生次者。
བ ེད་རིམ་ ་རགས་ལ་བ ན་པ་ཐོབ་པ་དང༌། དེ་མཐར་ ིན་པའི་ཚད་ མས་སོ་སོར་
བཞག་ ་ཡོད་དེ། རགས་པའི་ ེན་དང་བ ེན་པའི་ད ིལ་འཁོར་གསལ་བཏབ་པའི་ཚ།
དེའི་ཆ་ ་རགས་ཐམས་ཅད་མ་འ ེས་པར་ ད་ཅིག་གིས་གསལ་སིང་ངེ་ཤར་བ་ལ་ ིང་
ོད་དང་ ལ་བར་ཉིན་ཞག་གཅིག་གི་ ག་ཆ་འ ོངས་ བ་པ་ནི། བ ེད་རིམ་རགས་པ་
ལ་བ ན་པ་ཐོབ་པ་དང༌། དེ་ ར་ལོ་ ་སོགས་ཇི་ཙམ་འདོད་ ི་བར་འཇོག་ ས་པ་ནི།
བ ེད་རིམ་རགས་པ་མཐར་ ིན་པའི་ཚད་ཡིན།
对粗细生次获得坚固及彼究竟的量各各安立如下：明观粗分的能
依所依坛城时，其中的一切粗细分，毫不混杂地刹那间清楚显起，并
且远离掉沉，获得持续一昼夜的六分之一，为粗分生次获得坚固。如
是能随欲住经年累月者，为粗分生次究竟的量。
་བ་ཐིག་ལེ་ ངས་འ ་ཙམ་ ི་ནང་ ་ ེན་དང་བ ེན་པའི་ད ིལ་འཁོར་གསལ་བཏབ་
པ་ན། དེའི་ཆ་ ་རགས་ཐམས་ཅད་མ་འ ེས་པར་ ད་ཅིག་གིས་གསལ་སིང་ངེ་ཤར་བ་
ལ་གོང་ ར་འཇོག་ ས་པ་ནི། བ ེད་རིམ་ ་མོ་ལ་བ ན་པ་ཐོབ་པ་དང༌། དེ་མཐར་ ིན་
པའི་ཚད་ལ་སོ་སོར་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །
微细如芥子许的明点里，明观能依所依坛城，其中的一切粗细分，
毫不混杂地刹那间清楚显起，如前能住依次各各为细分生次获得坚
固，及其究竟的量。
བ ེད་རིམ་ ་མོ་མཐར་ ིན་པ་ན་ ས་སེམས་ཤིན་ ངས་ཐོབ་པས་ཞི་གནས་མཚན་
ཉིད་པ་ བ་ཅིང༌། འི་ ་དང་ ག་མཚན་ ི་ ོ་བ ་སོགས་ལ་དམིགས་པའི་ ག་
མཐོང་ཡང་འ ང་བས་ཞི་ ག་ ང་འ ེལ་ ད་པར་ཅན་ཐོབ་པ་ཡིན།
若细分生次究竟，获得身心轻安，由是成办具相的寂止（奢摩他），
缘天身及手帜收放等的胜观也会产生，所以获得殊胜止观双运。
དེའི་ ིར་ ད་ ེ་བཞི་པོ་གང་ ་ཡང་ འི་ ལ་འ ོར་ ོམ་པ་ལས་ལོགས་ ་ཞི་གནས་
བ་ ལ་མ་ག ངས་ཏེ། འི་ ལ་འ ོར་བ ོམས་པ་ཉིད་ ིས་ཞི་གནས་མཚན་ཉིད་
ཚང་བ་ བ་པ་ཡིན་པའི་ ིར་རོ། །

96
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

因此，在任一四续部中，除修本尊瑜伽外，没有另外宣说修习寂
止的情况，因为由修本尊瑜伽即可成办具足性相的寂止。
་པ་ནི། བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ང་ད ་མར་ གས་གནས་ཐིམ་ག མ་ ས་པ་ལས་
ང་བའི་ ན་ ེས་ ི་བདེ་བ་ཆེན་པོའ་ཡེ་ཤེས་རང་ ད་ལ་ནམ་ ེས་པ་ན། བ ེད་
རིམ་ནས་ ོགས་རིམ་ ་འཕོས་པར་འཇོག་གོ །
丁五、生次迁变为圆满次第的情况：
由修习力令风入住融中脉，从而产生的俱生大乐智，何时在自心
续上生起，即安立生次转变为圆次。
གཉིས་པ་ ོགས་རིམ་ལ་ ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། ་བཤད། རིམ་པ་འོག་མ་ནས་གོང་
མར་འཕོ་ ལ། འ ས་ ་མངོན་ ་ ེད་ ལ་ལོ། །
丙二、圆次的行道情况，分五：丁一、性相；丁二、分类；丁三、
诠释；丁四、从下次第向上迁变情况；丁五、证果情况。
དང་པོ་ནི། བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ང་ད ་མར་ གས་གནས་ཐིམ་ག མ་ ས་པ་ལས་
ང་བའི་ ོབ་པའི་ ད་ ི་ ལ་འ ོར་དེ། ོགས་རིམ་ ི་མཚན་ཉིད།
初者：由修力令风入住融中脉产生的学位者内心中的瑜伽，为圆
次性相。
དེ་ཡང་བ ེད་རིམ་པ་དབང་ ོན་ ིས་ལས་ ་ལ་བ ེན་པས་བ ེད་རིམ་ ི་ བས་ ་
ང་ད ་མར་ གས་གནས་ཐིམ་ག མ་ ི་ ོགས་པ་འ ེན་པ་ཞིག་ཡོད་ ང༌། ངོ་བོ་
ོགས་རིམ་ ི་ ོགས་རིགས་ ་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །
有一类利根生次者，依靠业印，虽在生次阶段，引生风入住融中
脉的证悟，但其体性仍被安立为圆次的证悟类。
ོགས་པའི་རིམ་པ། མ་བ གས་པའི་རིམ་པ། ལ་མའི་ ལ་འ ོར། རིམ་པ་གཉིས་པའི་
ལ་འ ོར་ མས་དོན་གཅིག །
圆次、不观察次第、真实瑜伽、第二次第瑜伽，四者同义。
གཉིས་པ་དེ་ལ་ད ེ་ན། ས་དབེན། ངག་དབེན། སེམས་དབེན། ་ ས། འོད་གསལ།
ང་འ ག་གི་རིམ་པ་ ེ་ ག་ ་ ོད་བ ས་དང་ ་ ད་ལེ ་ ག་པ་ ་འ ེལ་ལས་
ག ངས།

97
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

1
丁二、分类：圆次分为身远离 、语远离、心远离、幻身、光明、
双运次第六种。是于《摄行》
（圣天）、《根本续第六品的本释》
（即龙
树的释续金刚鬘）中这样宣说。
རིམ་ ་དང༌། མ་གཞག་རིམ་པ་ལས། ས་དབེན་ངག་དབེན་ ་བ ས་ནས་ངག་
དབེན་དང་པོར་ ས་ཏེ་རིམ་པ་ ར་བཤད།
而在《五次第》
（龙树）、
《安立次第》（龙菩提）里，把身远离摄
入语远离，以语远离为初次，如是说为五次第。
ོན་གསལ་ ི་ལེ ་དང་པོ་ལས། རིམ་པ་དང་པོ་གཉིས་ ང་སེམས་དབེན་ ་བ ས་
པའི་དབང་ ་ ས་ནས། སེམས་དམིགས་ ི་རིམ་པ་སོགས་ ོགས་རིམ་ལ་རིམ་པ་
བཞིར་ཡང་མཛད་དེ།
《明炬第一品》（月称）中把初、二次第摄入心远离，由此又把
圆次分为缘心次第等四种。
དེ་དག་ནི་ད ེ་བ འི་ ད་པར་ཙམ་ཡིན་ ི་དགོངས་པ་འགལ་བ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། འ ས་
པའི་ ད་ ི་མར། ོགས་རིམ་ལ་སོར་ ད་སོགས་ ོར་བ་ཡན་ལག་ ག་ འང་
ག ངས་ཏེ། དེ་ཡང་ཡན་ལག་ ག་གི་སོར་ ད་དང༌། བསམ་གཏན་གཉིས་ ས་དབེན་
་འ ། ོག་ ོལ་ངག་དབེན་ ་འ ། འཛན་པ་འོད་གསལ་ ་འ ། ེས་ ན་དང་ཏིང་ངེ་
འཛན་གཉིས་པོ་ ང་འ ག་ ་འ འོ། །
这些只是开合的不同，本意并不相违。《密集后续》（释续）又把
圆次分为别摄等六加行。六支中别摄、禅定摄入身远离，命勤摄入语
远离，持风摄入光明，随念、三摩地二者摄入双运2。
ག མ་པ་ནི།
丁三、诠释：
རིམ་པ་གཉིས་པའི་ ལ་འ ོར་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ ོགས་རིམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་
མཚན་ཡོད་དེ། ོས་བཏགས་པ་ལ་མ་བ ོས་པར་རང་ བ་ཙམ་ནས་ ོགས་པའི་ ས་
ི་ ་ ང་ཐིག་ལེ་ལ་གནད་ ་བ ན་ནས་བ ོམ་པར་ ་བའི་རིམ་པ་ཡིན་པས་དེ་ ར་

1
圆次的身远离体性：粗细生次究竟的瑜伽士在下门修习微细，令风入住融中脉而产生空智开始，直至上
下风未融入心间中脉而产生智慧之前的圆次为圆次的身远离体性。
2
所得佛有身语意三，能得的圆次亦定为六支。别摄、静虑二者修成昔未修成的空色，并令已修成的坚固，
由此成就佛身；命勤、持风二者令于语的根本风获得自在，以成就佛语；随念作为不变乐的近因，三摩
地为不变乐的体性而修成佛意。这样三组亦依次说为身金刚、语金刚、意金刚三摩地。

98
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

བ ོད་པའི་ ིར།
第二次第的瑜伽有法，于汝称为圆次的原由者，是因为不需观待
心的安立，仅从自己修成，即可专注圆满身体气脉、明点的窍要而修
习的次第，故作如是说。
བཞི་པ་ནི།
丁四、从下次第向上迁变情况：
བ ེད་རིམ་ནས་ ོགས་རིམ་ ི་ ས་དབེན་ ་འཕོ་ ལ་ཡང་གོང་ ར་ཏེ། མཉམ་
བཞག་ ་ ང་ ་ ིར་ཐིམ་པ་ལས་ ང་བའི་བདེ་ ོང་གི་ཡེ་ཤེས་བ ོམས་ཤིང་དེ་ལས་
ལངས་པའི་ ེས་ཐོབ་ ་ ལ་ ང་ཐམས་ཅད་ལ་བདེ་ ོང་གི་ ས་བཏབ་ནས་རིགས་
བ ་ལ་སོགས་པའི་ འི་ མ་པར་ཤར་བའི་ ལ་འ ོར་ནི། ོགས་རིམ་ ི་ ས་དབེན་
ཡིན་ནོ། །
从生次迁变到圆次身远离的情况如前所述。
根本定中，修习风融中脉所产生的空乐智，从彼起已的后得时，
1
对于一切境的显现，以空乐印证，呈现为百类 等本尊的行相之瑜伽，
为圆次的身远离。
ས་དབེན་ཞེས་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། དབེན་གཞི་ ས་རང་ ད་ ིས་བ ས་པའི་
ང་ཁམས་ ེ་མཆེད་སོགས་ལ་ ོགས་རིམ་པའི་བདེ་ ོང་གི་ ས་བཏབ་ནས་ཐ་མལ་
ི་ ང་ཞེན་ལས་དབེན་པར་ ས་ཏེ་དག་པ་ འི་ མ་པར་ཤར་བའི་ ལ་འ ོར་ཡིན་
པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
称为身远离的原因者，远离基位身体，自续所摄的蕴处界等，以
圆次的空乐印证后，从而远离平庸的现相贪著，呈现为清净本尊的行
相，故作如是说2。
ིར་ ས་དབེན་ལ་བ ེད་ ོགས་གཉིས་ཀའི་ཆ་ཡོད་དོ། །
1
百种性：五蕴、四界、六处、五境共二十粗分，各分为五。如五佛、四母、六地藏等菩萨、五等色金刚
女，共二十本尊，各分五类，共百种。
2
身远离的诠释：远离基之身为粗分二十；所远离的为平庸的显现贪著；远离义：彼等修为空乐的变化，
最好为本尊。在语远离以上，任何显现亦以空乐印证，但已不是身远离。若能生起上下俱生喜，无自性
的空性与境、有境结合而修习等引，由风摇动起定后，由忆念根本的空乐，任何显现以此印证，由禁止
与彼不相顺的作意，一切境相显为大乐。生次不共所断是平庸的相贪，其中平庸的相不是显现在根识的
情器世界，而是显现在意识中的平庸的情器。此相的对治是显现为清净的能依所依的相。平庸的贪著的
对治即修习清净的能依所依的我慢。此中复以修习我慢为主，修习相现为其支分。
粗分行相数数作意串习，仅由此虽能生起明现，但无法由此获得坚住。若无坚住，则不能遮止平庸的
相贪，所以在生次阶段，定要成办寂止，而又需要由微细明点的瑜伽来成办。在微细手帜或明点内修习
圆满的能依所依坛城，是在对智慧稍得自在时修习，并非在前面的两个阶段。

99
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

总的说来，身远离有生圆两部分。
ལམ་གོང་མར་འཕོ་ ལ་ལ་ ་ལས། དང་པོ་ ས་དབེན་ནས་ངག་དབེན་ ་འཕོ་ ལ་
ཡོད་དེ། ང་ ང་འ ག་གནས་ག མ་ ི་རང་གདངས་ཡི་གེ་ག མ་ ི་གདངས་ ་
ཤར་བའི་ ོ་ ེའི་བ ས་པ་ ས་པ་ལ་བ ེན་ནས། ིང་གའི་གོང་འོག་གི་ ་མ ད་ ོད་
པོར་སོང་ ེ་ ེང་འོག་གི་ ང་ མས་ ིང་གའི་ ་ ིའི་ནང་ ་ཐིམ་པ་ལས་ ང་བའི་ ང་
བའི་ཡེ་ཤེས་ ེས་པ་ན། ས་དབེན་ནས་ངག་དབེན་ ་འཕོས་པ་ཡིན།
向上道迁变情况，分五：
戊一、从身远离向语远离迁变情况者，风的起入住三者的自音调，
现为三字的音调，依靠如此的金刚念诵，心间上下的脉结（上下各有
三）得以松缓后，从而上下的风融入心间中脉，由此产生光明智，即
1
为身远离迁变为语远离 。
ངག་དབེན་ ི་ ་བཤད་ཡོད་དེ། ངག་གི་ ་བ་ཤིན་ ་ ་བའི་ ང་ཐ་མལ་ ་ ་བ་ལས་
དབེན་པར་ ས་ཏེ་ ང་ གས་ད ེར་མེད་ ་ ོར་བའི་ ལ་འ ོར་ཡིན་པས་དེ་ ར་
བ ོད་པའི་ ིར། །
语远离的字面意思者，语的根本极微细之风，远离平庸的流动，
是一种风咒无分和合的瑜伽，故作如是说。
གཉིས་པ་ངག་དབེན་ནས་སེམས་དབེན་ ་འཕོ་ ལ་ཡོད་དེ། ནང་གི་ ེན་ བ་ ེད་ ི་
ང་ ོར་བ ས་དང༌། ིའི་ ེན་ ག་ འི་ ོག་ ོལ་ལ་བ ེན་ནས་ ིང་གའི་ ་མ ད་
ོགས་པར་ ོལ་ཏེ་ བ་ ེད་ ི་ ང་གི་ཆ་ཤས་གཅིག་དང་བཅས་ ་བ་དང་ཡན་ལག་
གི་ ང་ མས་ ིང་གའི་མི་ཤིགས་པ་ལ་ཐིམ་པའི་ ང་བའི་ཡེ་ཤེས་ནམ་ ེས་པའི་ཚ།
ངག་དབེན་ནས་སེམས་དབེན་ ་འཕོས་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ཏེ།
戊二、从语远离迁变为心远离的情况者，依靠内缘——遍行风金
刚诵，以及外缘——手印命勤 2，心间脉结全部解开，根本支风及遍
行风的一分（粗分），融入心间不坏明点，何时产生光明智慧时，安

1
此规瑜伽士在心尖修习咒明点，由此上下风入住融心间中脉而产生光明智后，乃至未以修习全部解开心
间脉结，使风入住融不坏明点，而产生光明智期间为圆次，为语远离，或称为金刚念诵。这只是从其中
一方面而命名的，因为此处有三种命勤，而其中修习咒明点及质明点两种命勤都不是语远离或金刚念诵。
语远离或金刚念诵都是在鼻尖修习光明点的命勤瑜伽。因此第二次第称为命勤更为合适。身远离时，风
虽能收入中脉，但不能收入心间中脉，为能摄入心间尖端，修咒明点，从长时修习中最初生起四空智时，
即转为名为语远离或金刚念诵的命勤次第。
2
三种命勤：总之，在身体的窍要处（脉轮处），修习字或明点等，摄风入中脉的一切瑜伽都是命勤。命者
义为余脉风，勤者令入中脉。

100
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

立为从语远离迁变为心远离。
མཁས་ བ་ ེའི་ག ང་ཟིན་ ིས་ལས། ངག་དབེན་ཐོག་མར་བ ོམ་པ་ནས་ ིང་གའི་ ་
མ ད་ ག་མ་མ་ ས་པར་མ་ ོལ་བར་ ི་ ོང་པ་བཞི་གང་ཤར་ཐམས་ཅད་ནི་ངག་
དབེན་ཡིན་ལ། ི་ནང་གི་ཐབས་གཉིས་ཀ་ལ་བ ེན་ནས་ ིང་གའི་ ་མ ད་ ག་མ་མ་
ས་པར་ ོལ་ཏེ་ ིང་གའི་ ་ ིའི་ནང་གི་མི་ཤིགས་པ་ལ་ ང་ མས་ གས་གནས་
ཐིམ་ག མ་ ས་པ་ལས་ ང་བའི་ ོང་པ་བཞི་ཐོག་མར་ ེས་པ་ནས་སེམས་དབེན་ ི་
ོང་པ་བཞིར་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
在克主杰大师的《密笔记》中说：“从最初修语远离乃至心间余
存脉结未全部解开之间，所显现的任何四空，皆是语远离。由依内外
两种方便，心间余存脉结全部解开，诸风入住融心间中脉内的不坏明
点，由此最初产生的四空，即安立为心远离的四空”。
ིར་ ་ ིའི་གནས་གང་ ་ ང་ཐིམ་ཡང་ ོང་པ་བཞི་འཆར་ལ། འོན་ ང་ ིང་གར་ཐིམ་
པ་ལ་འཆར་བ་ཙམ་གནས་གཞན་ ་ཐིམ་པ་ལ་མི་འཆར་ཞིང༌།
总的说来，风随便融入中脉何处，虽都显现四空，但融入心间所
显现者，在融入别处不显现。
ོར་བ ས་ ིས་ ིང་གའི་ ་མ ད་མ་ ོལ་བར་ ་ ིང་གར་ ང་ཐིམ་པ་ མས་ ིང་
གའི་ ་ ིར་ཐིམ་པ་ཡིན་ཡང་མི་ཤིགས་པའི་ཐིག་ལེ་ལ་ཐིམ་པ་མིན་ནོ། ། ིང་གའི་ ་
མ ད་ ོལ་བ་ན་དེའི་མ ས་ ་མ ད་གཞན་ཐམས་ཅད་ ོལ་བར་བཤད་དོ། །
由金刚诵未解开心间脉结期间，虽然融入心间中脉 1，但不是融
入不坏明点。有说心间脉结一旦解开，由此之力令其它一切脉结解开。
བས་འདིར་རང་ ོགས་ ི་མཁས་ བ་དམ་པ་ མས། སེམས་དབེན་ ེད་པ་ལ་ངེས་
པར་ལས་ ་ལ་བ ོས་དགོས་པར་བཞེད་པ་དང༌། ཁ་ཅིག །སེམས་དབེན་མཐར་ ག་
ེད་པ་ལ་དེ་དགོས་ ང་སེམས་དབེན་ཙམ་ལ་མི་དགོས་ག ངས། འགའ་ཞིག་གི་
ག ང་ལས། གས་ ་མེད་ ི་ག ལ་ ་ཤིན་ ་དབང་ ོན་འགའ་ཞིག་ཡེ་ཤེས་ ི་ ག་

1
风虽入心间中脉，但并没融入不坏明点，而要想融入不坏明点，则需脉结忪缓，为此于面门鼻尖修习光
明点命勤，即风起入住三者之音与三字音无有分别的金刚念诵。脉中风流动时，发出似三字的音调，自
己了知后并专注于此。于密处尖端修习质明点有两种：一为自与业印等持而住中，菩提心于二中脉下端
交界处持而不放；二为自与智印二中脉下端处缘明点而修。这样修习的目的者，由前二命勤收风入心间，
由修此质明点对于风入中脉后，会起更大作用。风入中脉相，二鼻孔风平等力均而动；风住中脉相，二
鼻孔风流动停止；风融中脉相，阳焰乃至烟、萤火虫、烛火、明增得光明。

101
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

་ཙམ་ལ་བ ེན་ནས་ལམ་ ོགས་པར་ ེད་ ས་པས་ བས་གང་ ་ཡང་ལས་ ་ལ་

བ ོས་མི་དགོས་ག ངས་པ་སོགས་བཞེད་པ་མང་ཙམ་ ང་བས་ ེ་ ་མའི་དགོངས་
པར་གང་སོང་ལེགས་པར་བ ག་དགོས་སོ། །
在此阶段，自宗一些大德认为欲生起心远离，定需观待业印。有
些说，欲生起究竟心远离时方需要，仅仅心远离并不需要。还有说，
无上密咒少许上上利根化机仅依智慧手印，就能生起圆满道，任何阶
段亦不需要业印。如是等言论不一，何者符合至尊上师（宗喀巴大师）
的密意，还需详察。
སེམས་དབེན་ཞེས་པའི་ ་དོན་ཡོད་དེ། འཁོར་འདས་ ན་ ི་ ་བ་སེམས་ ན་ ོག་
བཞོན་པའི་ ང་དང་བཅས་པ་ལས་དབེན་པར་ ས་ཏེ་བདེ་ ོང་ད ེར་མི་ ེད་པའི་ངོ་
བོར་ཤར་བའི་ ལ་འ ོར་ཡིན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
心远离的字面意思者：一切有寂的根本心，远离分别及其骑风，
显现为空乐无分体性的瑜伽，所以有如此称谓。
སེམས་དབེན་མན་ཆད་ ི་ཉེར་ཐོབ་ ི་མཐར་འོད་གསལ་འ ང་ཡང༌། རིམ་ ་དང༌།
ོད་བ ས་སོགས་ ་མ་བཤད་པ་ནི། འོད་གསལ་རིམ་པ་བཞི་པར་འཆད་པ་ལ་
དགོངས་ཏེ། དབེན་ག མ་ ི་འོད་གསལ་ཉེར་ཐོབ་ ི་ནང་ ་བ ས་ནས་བཤད་པ་
ཡིན། དེའི་ ་མཚན་ཡང་དཔེའི་འོད་གསལ་དང༌། དེའི་ ་ལོགས་ ི་ཉེར་ཐོབ་གཉིས་པོ་
གཉིས་ ང་ཅན་ ི་ཤེས་པར་འ ་བས་གཅིག་ ་འ ་ ང་ལ། དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ་
ལོགས་ ི་ཉེར་ཐོབ་གཉིས་ ང་དང་བཅས་པའི་ཤེས་པ་དང༌། དོན་ ི་འོད་གསལ་ནི་
གཉིས་ ང་ ང་ཟད་ ང་མེད་པའི་ཤེས་པ་ཡིན་པས་དེ་གཉིས་གཅིག་ ་འ ་མི་ ང་ངོ༌།
དེས་ན་དོན་ ི་འོད་གསལ་དེ་ ོང་པ་བཞི་པ་ཁོ་ནར་བ ང་བ་ཡིན་ནོ། །
心远离 1以下近得的最后，虽然产生光明，但在《五次第》、《摄
行》等中未曾提及，是考虑到把光明说为第四次第。三远离光明摄入
近得而说，其理由亦是喻光明与其前面的近得二者同是具有二现之
识，故可摄为一种；义光明之前的近得是具有二现之识，而义光明是
没有丝毫二现之识，故彼二者不可摄为一种。因此义光明唯指第四空。
ིག་ ་ནས་འོད་གསལ་ ི་བར་ ི་ གས་འཆར་ ལ་དེ་ མས་ ེས་མ ན་པ་ནི།
1
依内缘金刚念诵及二静虑之收摄次第（全持随融）及外缘手印命勤，使心间脉结全部解开，令风融入心
间不坏明点，引生光明智后，乃至未得不净幻身间的圆次，为心远离次第的体性。

102
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

གཞི་ ས་ ་ཕོ་མོ་ ོར་བ་དང༌། གཉིད་ ་འ ོ་བ་དང་། བ ལ་བ་སོགས་ ི་ བས་

དང༌། ལམ་ ས་ ི་དབང་ག མ་པ་བ ར་བ་དང༌། ོར་བ ས་མན་ཆད་ འང་འ ང་
མོད་ ང༌། མཚན་ཉིད་པ་ནི། གཞི་ལ་འཆི་ ས་དང༌། ལམ་ ས་ ་སེམས་དབེན་ནས་
བ མས་ཏེ་འ ང་བར་ ེ་ ་མས་མངོན་པར་ ང་ བ་པའི་རིམ་པའི་ མ་བཤད་ ་
ག ངས་སོ། །
从阳焰乃至光明间诸相显现之理，彼等随顺诸相者，如基位时男
女交合、睡眠及昏倒等的时候。道位时的第三灌顶、金刚诵以下等阶
段虽然出现，但真正者，如基位时死没阶段，道位时则从心远离开始
发生，至尊上师在《现觉次第释》中如此宣说。
དེ་ ར་ན་ཞིབ་ཆ་ ེད་ཚ་ ོར་བ ས་མན་ཆད་ ི་ ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་འོད་གསལ་
དང་བཅས་པ་ཡང་ ེས་མ ན་པར་ཁས་ལེན་དགོས་སོ། །དེ་དག་གི་ཚ་གཉིས་ ང་ཤིན་
་ ་བ་ མས་མི་ ོག་ ང༌། ང་ ་ ིར་ཐིམ་པའི་ ོབས་ ིས་གཉིས་ ང་རགས་པ་
འགག་པ་ལས་ ང་བ་དཀར་ལམ་པ་ནས་ཐོ་རངས་ ི་ནམ་མཁའ་གཡའ་དག་པ་ ་ འི་
ང་བ་ ་མ་ཞིག་ཤར་བས། བས་དེ་དག་ ་བདེ་ ོང་ ར་ནས་བ ོམ་པ་ཡིན་ནོ། །
若如是，详细说来，应承许金刚诵以下的明、增、得三者及光明
亦是随顺的。在那些时候，极微细二现虽未遮止，但由风融入中脉之
力，粗分二现遮除，由此呈现出明亮白花花的景象乃至如清净黎明虚
空的许多现象，在那些阶段，空乐和合而修。
ལམ་ ས་ ི་ ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་སོགས་ ང་ད ས་ཐོགས་གཅིག་ལ་ ེས་པ་མ་
ཡིན་ཏེ། ལ་ཚབ་ ེའི་རིམ་ འི་ཟིན་ ིས་ལས། ར་བཤད་པ་ ར་ ི་ ་ ེན་དེ་དག་
ཡང་དང་ཡང་ ་གོམས་པར་ ས་པས་ ང་བའི་ཡེ་ཤེས་ ེ་ལ། ཡང་ ་ཚགས་དེ་དག་
ལན་མང་པོའ ་བར་ ་གོམས་པར་ ས་པས་མཆེད་པའི་ཡེ་ཤེས་སོགས་ ེ་བ་ཡིན་ ི།
་མ་ ེས་པའི་ ན་གཅིག་ལ་ ེ་བ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
道位时的明增得三者等，亦不是连续生起的。在贾曹杰的《五次
第笔记》中说：“如前所说的彼等因缘，再再串修而生起光明智，再
反复多次地串修那些聚合因素，而生起增等智慧，并非在前生起之后
接着生起。”
དེ་ ར་སེམས་དབེན་ཐོབ་ ེས་ ི་ནང་གི་ཐབས་གཉིས་དང༌། རིལ་འཛན་དང་ ེས་

103
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

གཞིག་གི་ ད་རིམ་ཡང་ཡང་བ ོམས་པ་ལས་ཚགས་ མས་ལ་གནས་པའི་ བ་ ེད་

ི་ ང་སོགས་ ང་མ་ ས་པ་འཆི་རིམ་ཇི་ ་བ་བཞིན་ ་ ིང་གའི་མི་ཤིགས་པ་ལ་
ཐིམ་པ་ལས་ ིག་ ་ནས་འོད་གསལ་ ི་བར་ ི་ གས་མཚན་ཉིད་པ་ཤར་བའི་ཚ། དེ་
འ འི་འོད་གསལ་ནི་སེམས་དབེན་མཐར་ ག་དཔེའི་འོད་གསལ་དང༌། རིམ་པ་ག མ་
པའི་ ་ ས་ ི་བ བ་གཞི་མཐར་ ག་ཡིན་ནོ། །
如是得到心远离后，数数修习内外二种方便及全持、随融两种收
摄次第，住于诸关节处的遍行风等一切风，如死没次第般融入心间不
坏明点，由此显现出具相的阳焰乃至光明相，如是的光明即究竟心远
离的喻光明，亦是第三次第幻身的究竟修习基。
ག མ་པ་སེམས་དབེན་ནས་ ་ ས་ ་འཕོ་ ལ་ཡོད་དེ། བཤད་མ་ཐག་པའི་སེམས་
དབེན་མཐར་ ག་གི་དཔེའི་འོད་གསལ་དེ་ལས་ ང་བར་ ོམ་པ་ན། ང་ ང་ཟད་
གཡོས་ཏེ་ གས་ ོག་གི་ཉེར་ཐོབ་ བ་པ་དང་མཉམ་ ་ ་ལས་ཉ་ ང་གི་ ལ་ ིས་
འོད་གསལ་དེའི་བཞོན་པར་ ར་པའི་ ང་འོད་ཟེར་ ་པས་ཉེར་ལེན་དང༌། འོད་གསལ་
ི་སེམས་ ིས་ ན་ཅིག་ ེད་ ེན་ ས་པ་ལ་བ ེན་ནས་མཚན་དཔེས་ ས་པའི་ ་
མའི་ ། མ་ ིན་ ི་ ས་རགས་པ་ལས་ལོགས་ ་ ེ་ནས་དངོས་གནས་ལ་ བ་པ་
ཡིན་ནོ། །
戊三、从心远离到幻身的迁变情况，从刚提到的究竟心远离喻光
明中准备起来时，风稍微振动，如是成就逆次得的同时，以鱼跃水面
的方式，彼光明的乘骑第五光明风作近取因，光明心作俱有缘，从粗
大的异熟身中另外分离出来，真正成办相好庄严的幻身。
དེ་ ར་ ་ ས་འ བ་པ་ལ་བ ོམས་ ོབས་ ིས་ ས་ ་རགས་གཉིས་སོ་སོར་ ེ་
དགོས་ ང༌། གོ་ས་སོ་སོར་ ེ་ནས་འ བ་མི་དགོས་ཏེ། མཁས་ བ་ ེའི་རིམ་ འི་ཟིན་
ིས་ལས། ཚ་འདིར་ བ་པའི་མ་དག་པའི་ ་མའི་ ་དེ་ ས་རགས་པ་ལས་སོ་སོར་ ེ་
བ་ཡིན་ ང་གོ་ས་སོ་སོར་ ེ་བ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། དེའི་ ས་པ་མེད་པའི་ ིར་རོ། །ཞེས་
དང༌།
欲成办如此的幻身，虽需由修力别别分开粗细二身，但不必位置
分开而成办，如克主杰《五次笔记》中说：“即生成办的不净幻身，

104
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

彼虽然区别于粗分身，但是位置并未各各分开，因为它还没有能力”。
རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། ས་ ིང་པ་ལས་ལོགས་ ་ ེ་བ་ལ། ས་ ིང་པའི་གོ་ས་
ངས་ནས་གནས་དགོས་པས་མ་ བ་པ་ནི་ ར་བཤད་པ་དང༌། ོན་གསལ་ལས་དག་
པའི་ ་མའི་ ་ ང་པོའ ་ཟ་མ་ཏོག་ན་གནས་པར་ག ངས་པ་སོགས་ ིས་ ང་ཤེས་སོ།
།ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
《五次明炬论》中说：“区分于旧有的身体，但不必舍弃旧身的
位置而住，如前所说，从《明炬》中所说清净幻身住于蕴篮中等亦可
了知” 1。
འོ་ན། གསལ་ ོན་ ། ང་འ ག་གི་ ་འདི་ཐོག་མར་འ བ་པ་ན་ ས་ ་མ་ལས་གོ་ས་
ལོགས་ ་གནས་པའི་ ལ་ ིས་འ བ་ལ། ཞེས་ག ངས་པ་དང་འགལ་ཏེ། དག་མ་
དག་གི་ ་ ས་འ བ་ ལ་འ ་བར་བཤད་པའི་ ིར་རོ་ཞེ་ན།
若言：“那么，则与《明炬》中所说‘若最初成就此双运身，是
以住于前身另外位置的方式成办’相违，因为说净不净幻身成办情况
相同故。”
ོན་མེད་དེ། ་ ས་ཐོག་མར་ ང་པོ་ ིང་པའི་གོ་ས་ ིང་གའི་ ་ ིའི་ད ས་ ་ བ་
ནས། དེའི་ ེས་ ་ ས་ ིང་པ་ལས་གོ་ས་ལོགས་ ་ ེ་ནས་ ས་ ི་ ི་རོལ་ ་གནས་
པ་ཡོད་པ་ ང་དེའི་དོན་ཡིན་པའི་ ིར།
无过！因为其中的论义是说，幻身最初在旧蕴的位置心间中脉内
成办后，其后，位置区分于旧蕴，而有住于身外者。
དག་མ་དག་གི་ ་ ས་ བ་པའི་ཚ། ་ ང་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ ེན་དང་བ ེན་པའི་
ད ིལ་འཁོར་ཡོངས་ ོགས་ ་ ང་བ་ཡིན་ཏེ། མཁས་ བ་ ེའི་ཡིག་ ང་ལས། ས་
དབེན་ནས་བ ང་ ེ་ ང་འ ག་གི་བར་ཐམས་ཅད་ ་རང་ ོ་ ེ་འཆང་ ་ལངས་པ་ན།
ེན་དང་བ ེན་པའི་ད ིལ་འཁོར་ཐམས་ཅད་ཡོངས་ ོགས་ ་ ང་དགོས་པ་ཡིན་ནོ། །
ཞེས་དང༌།
成办净不净幻身时，不单纯是身，能依所依的坛城亦圆满生起。
1
欲修成幻身，先需要一种能力把身体分成粗细二分，此有两种方式：以修力分为粗细二分身；以惑业分
成粗细二分身。每一有情都有粗阶段的身心及细分本初的身心两种，只要粗分身作动摇等事情期间，本
初身都不现为如是相。若由一切粗分风融入心间不坏明点之力，粗分身动摇等的作用中断，本初身才现
为如是相作来去之事。有情相续中虽同时有粗细两种意识，但没有成为两种相续的过失，因为乃至粗分
心作持所缘相的作用之间，细分心不持所缘相，而在细分心持相时，粗分心则破灭消失。

105
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

如克主杰的《小字》里说：“从身远离乃至双运间的一切时中，若自
生起为金刚持，能依所依坛城需圆满生起。”
ལ་འ ོར་ ི་དབང་ ག་ ེ་མི་ལ་རས་པས། ལར་ ་ཞིང་མཉེན་པའི་ ང་སེམས་ལས།
། ་གཞལ་ཡས་ཁང་སོགས་འ བ་པར་འ ར། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
瑜伽自在米拉日巴尊者说：“从原本微细柔软的风心中，将成就
本尊无量殿等。”
་ ས་དེ་ཉེར་ལེན་ ང་ཙམ་ལས་ བ་པས་ན་ག གས་ ་ཁས་ལེན་ ང༌། བེམ་པོ་མ་
ཡིན་ཏེ། ཡེ་ཤེས་ ི་བདག་ཉིད་ཡིན་པའི་ ིར། དེའི་བ བ་གཞི་ག ག་མའི་ ས་སམ།
ཤིན་ ་ ་བའི་ ང་སེམས་ངོ་བོ་གཅིག་པའི་ཡ་ ལ་ ི་ ང་དེ། ག གས་དང་ཤེས་
པའི་བདག་ཉིད་ ་བཤད་པའི་ ིར་རོ། །
由于幻身是仅由近取因风而成，所以认为是色法，但并非无生物，
因其是智慧的体性。它的修习基——本初身，或者极微细风心一体中
的风支，说为色心二法的体性故。
རིམ་པ་ག མ་པའི་ ་ ས་འདི་ཐོག་མར་ བ་པ་ནས་བ ང་དོན་ ི་འོད་གསལ་མ་
ཐོབ་ ི་བར་ ་མཉམ་ ེས་ཐམས་ཅད་ ་ ན་མི་འཆད་པར་ཡོད་ལ། དོན་ ི་འོད་
གསལ་ ེས་པའི་ཚ་འོད་གསལ་ ་དག་ནས་རིགས་འ འི་ ན་འཆད་དོ། །
此第三次第的幻身，从最初成就已，直至未得义光明间，无论根
本、后得一切时中，都不间断而有，但在义光明生起时，于光明中净
化，同类流断。
་མ་དམ་པ་ མས་ ི་བཞེད་པ་ནི། ་ ས་ཐོག་མར་ བ་པའི་ཚ། ིང་གའི་ ་འཁོར་
ི་ ་ ིའི་ནང་ ་ བ་པ་ལ་ནང་ ང་དང༌། མ་ ིན་ ི་ ང་པོའ ་ ི་རོལ་ ་ བ་པ་ལ་
ི་ ང་ ་བཤད་ལ།
诸位大德上师认为，最初成办幻身时，于心间脉轮中脉内成办者，
说为内起，于异熟蕴外成办者，说为外起。
དེ་ཡང་ ད་ ོད་ ད་གཉིས་ ི་ཡིག་ཆའི་བཞེད་པ་ནི། ་ ས་ ི་ ང་ཁོ་ན་དང༌།
མཁས་ བ་ནོར་བཟང་པ་དང༌། ལ་བ་དབེན་ས་པ་སོགས་ ིས་ནང་ ང་ཁོ་ནར་
བཞེད་དོ། །
上下密院的教材中认为幻身唯为外起。善财大师、胜者温萨巴大
师等认为唯是内起。
106
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། སེམས་དབེན་ ི་ ང་སེམས་གཉིས་ ི་ག ག་མའི་ ས་

ལས་ ་མའི་ ་འ བ་པའི་ ས་ ། ས་རགས་པ་ལས་ལོགས་ ་ ེ་ནས་ ས་ ི་ ི་
རོལ་ལམ། ནང་གང་ ་འདོད་པ་དེར་འ ོ་བའི་དོན་ནོ། །
《五次明炬》中说：“心远离的风心二者的本初身，将成就幻身
时，或别于粗身于身外，或于身内，随所欲乐，而趣彼之义。”
ཞེས་པའི་དགོངས་པ་མཛད་ནས། པཎ་ཆེན་ཐམས་ཅད་མ ེན་པ་ ོ་བཟང་ཆོས་ ི་
ལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོས། ལ་འ ོར་པའི་བཞེད་པའི་དབང་གིས་ ིང་གའི་ ་ ིའི་
ནང་དང་ ི་རོལ་ཅི་རིགས་པར་ ང་བ་ཡོད་པས་ནང་ ང་དང་ ི་ ང་གཉིས་ཀ་འཐད་དེ།
གཞི་གཅིག་ལ་བ ོས་ཏེ་ནང་ ང་དང་ ི་ ང་གཉིས་འགལ་ཡང༌། ིར་དེ་གཉིས་ཡོད་
པ་མི་འགལ་ག ང་ངོ༌། །
依此密意，班禅一切智善慧法幢吉祥贤说，随瑜伽士的意愿，有
着于心间中脉内或外面的不同生起情况，所以内起、外起都是合理的。
虽观待一处，内外起相违，但总的说来，这两者并不相违。
དེ་དག་གི་ བ་ ེད་ མས་འདིར་མངས་ ིས་དོགས་པས་སོ་སོའ ་ག ང་ལས་ཤེས་
པར་ འོ། །
它们各自能证成的原因，于此恐繁不叙，当从各自论典中了知。
བ་པའི་ ས་ལ། ེའི་ གས་རིམ་ཆེན་མོ་དང༌། དབང་དོན་དེ་ཉིད་རབ་གསལ་དང༌།
མ་གཞག་རིམ་པའི་ མ་བཤད་སོགས་ ་མཁས་པ་ ་མ་ མས་ ི་བཞེད་པ་དང་
བ ན་ནས། གས་ ོག་གི་ ང་བའི་མ ག་ ་ ་ ས་འ བ་པའི་ ལ་དེ་བཀོད་མོད།
རང་ གས་ ི་བཞེད་པ་ནི། རིམ་ ་གསལ་ ོན་ ི་ བས་ ། གཞི་ ས་ ་འཆི་བ་
འོད་གསལ་འགག་པ་དང༌། བར་དོ་ བ་པ་ ས་མཉམ་པ་ ར། ལམ་ ས་ འང་འོད་
གསལ་འགག་པ་དང༌། ་ ས་ བ་པ་ ས་མཉམ་དགོས་པས། གས་ ོག་གི་ཉེར་
ཐོབ་དང་ ས་མཉམ་ ་ ་ ས་ བ་པར་བཀའ་བ ལ་ཏོ། །
成办的时间：虽然宗大师的《密宗道次第广论》、
《灌顶义理极明
论》、
《安立次第疏》等中随顺于诸古德的看法，书有在逆次明的末时
成办幻身的情况，但自宗所许，如《五次明炬》中教敕说，基位时死
光明的灭与成办中有同时，同样，道位时，光明灭与成办幻身亦需同

107
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

时，即在逆次得的同时成就幻身。
་ ས་ཞེས་པའི་ ་བཤད་ཡོད་དེ། ་མ་ལ་སོགས་པའི་དཔེ་བ ་གཉིས་ ིས་མཚན་
པའི་ཤིན་ ་ ་བའི་ ང་སེམས་ཙམ་ ི་ ་ འམ་ ས་ཡིན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་
ིར། དེ་ཉོན་ ིབ་ ིས་མ་དག་པས་ན་མ་དག་པའི་ ་ ས་དང༌། ཟག་བཅས་ ི་ཡེ་
ཤེས་ ི་ ་ཞེས་ ང་ཟེར་རོ། །
幻身的字面意思者，因为是以幻化等十二种喻 1表示的仅为极微
细风心的天身或身，所以作如是说。又由于其烦恼障还未清净，故亦
称为“不净幻身”、“有漏智慧身”。
་ ས་ བ་ ལ་ལ་གོ་བ་ཙམ་ཆགས་ནའང་ཕན་ཡོན་ཚད་མེད་པར་ག ངས་ཏེ། ཡེ་
ཤེས་ ོ་ ེ་ ན་ལས་བ ས་པ་ལས། བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ཏིང་ངེ་འཛན་འབའ་ཞིག་ལ་ ག་
པར་མོས་པ་ཙམ་ ིས་ ང༌། ལས་དང་པོ་བའི་ས་ལ་གནས་པར་ ར་ཏེ། ིར་མི་ ོག་
པ་ལ་ཡང་ ོབ་པར་འ ར་རོ། །
续典中云，仅对成就幻身情况有所理解亦有无量利益，如《智慧
金刚集续》中说：“唯对大乐三摩地，仅生特别的胜解，亦令住于初
业者地，复将学修不退转。”
ཞེས་ ་ ས་ལ་གོ་བ་ཆགས་ནས་ ག་པར་མོས་པ་ཙམ་ལ། ལས་དང་པོ་བའི་ས་
བ ེད་རིམ་མཐར་ ིན་པ་དང་འ ་ཞིང༌། ལམ་དེར་རིགས་ངེས་པའི་ས་ལ་ ོབ་བཞིན་
པའི་ཕན་ཡོན་འ ང་བར་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །འདིའི་བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ཏིང་ངེ་འཛན་
ནི་ ་ ས་ ི་མིང་ ་བཤད་དོ།།
是说对于幻身，仅仅有所理解乃至特别胜解，会出生犹如初业者
地生起次第究竟及正学修于彼道种性决定地的利益。此处大乐三摩地
即说是幻身名。
བཞི་པ་ ་ ས་ནས་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ་འཕོ་ ལ་ཡོད་དེ།
戊四、从幻身到义光明迁变的情况：
མ་དག་པའི་ ་ ས་པ་དེས་ ོད་པ་ག མ་པོ་གང་ ང་ ་བ་ ག་ལ་སོགས་པར་ ད་

1
《智慧金刚集续》中说，幻人：仅从风心生起的金刚持身，肢节虽具足，但除风心外，别无它物，犹如
幻人；水月：遍布各处；人影身：远离骨肉等；阳焰：刹那摇动；梦身：仅由风心所成身，如梦中离开
粗分身外的梦身；谷响：虽与异熟身同一相续，却另外显现；幻术：虽是一却现许多；虹：五种色身无
碍无杂地显现；闪电：住于异熟身蕴内，如云中电闪；水泡：空中刹那现起，如净水中生起泡沫；影像：
一切肢节圆满，如镜中显现出金刚持的影像。这些喻是表示学位幻身的情况。

108
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

པ་ལས། དོན་ ི་འོད་གསལ་ཐོབ་ ་ཉེ་བའི་མཚན་མ་ ང་བ་ན། ག་ ་དང་ ོམས་

པར་འ ག་བཞིན་པས་བསམ་གཏན་གཉིས་ ི་ ད་རིམ་ཡང་ཡང་བ ོམས་པ་ལས་
ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་འོད་གསལ་དང་བཅས་པ་ཤར། དེའི་ཚ་འོད་གསལ་ ན་ ེས་
ི་བདེ་བས་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པ་ན། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་
མངོན་ ་ ས་པ་ཡིན་ནོ། །
1
不净幻身于六月等中行持三行 随一，若产生快要得到义光明的
征相，与手印等引中数数修习两种禅定的收摄次第，由此呈现明增得
三者及光明。彼时，若光明俱生乐现证空性，即为现证第四次第义光
明。
དེའི་ཚ་མ་དག་པའི ་ ས་འགག་པ། ཉོན་ ིབ་མཐའ་དག་གི་དངོས་གཉེན་མཐོང་ལམ་
བར་ཆད་མེད་ལམ་ཐོབ་པ། གས་ ་མེད་ ི་ས་དང་པོ་ཐོབ་པ་དང༌། འཕགས་པར་ ར་
པ་ མས་ ས་མཉམ་ཡིན་ནོ། །
彼时，不净幻身灭，得到一切烦恼障正对治的见道无间道，得到
无上密乘的初地、成为圣者都是同时的。
དེ་ཡང་རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་འདི་ ི་ནམ་མཁའ་ ོད་ ེད་ ི་ ོན་ ་ཉི་
ོད་ ི་ ག་ག མ་དང་ ལ་བའི་ཐོ་རངས་ ི་ ས་ ་ཐོབ་པའི་ཆ་ནས་ ིའི་མངོན་ ང་
དང༌། ནང་ཤེས་པ་ ོད་ ེད་ ི་ ོན་དཀར་དམར་ནག་ལམ་པ་ག མ་འདས་པའི་ ས་
་མངོན་ ་ ས་པའི་ཆ་ནས་ནང་གི་མངོན་ ང་ ་འཇོག་པ་ཡིན་པས། རིམ་པ་བཞི་
པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ཡིན་ན། ི་ནང་གི་མངོན་ ང་གཉིས་ཀ་ཡིན་པས་ བ་བོ། །
此第四次第的义光明，是在外面虚空远离作障染的月、日及傍晚
黑暗等过失的黎明时分得到，就这点安立为外现觉。又是在内部识超
越作障染的白红黑三者的时候现证，就这点安立为内现觉，所以说凡
是第四次第义光明，皆是两种现觉。

1
此处行以体性分三：有戏论行、无戏论行、极无戏论行。无戏论行分广、中、略三种，前后二者无此分
法。以所依分生次行、圆次行。此二者亦各分有戏论行、无戏论行、极无戏论行三种。以时分，令堪为
法器的灌顶时行、修道时行。后者分未得令得之行、得已更增效用之行两种。总的说来，我等大师对胜
解低劣的小乘人开示离欲行，对胜解广大的波罗密乘人开示地及波罗密行，对胜解甚深的密咒四续化机
开示了欲法行，即三行。此处行即贪欲行，此复下三部化机仅有缘面前修习的天女五境之贪为道的修法，
并没有把与业印或所修天女和合之贪作为道的修法。无上道阶段，生起殊胜领悟空性的有境情况者：由
界融化，生起殊胜之身触，以此为所缘境，生起殊胜的身识乐受，以此为无间缘，意识生成殊胜的乐体
性，此时，忆念往昔决定的真如义，从而转为空乐和合。由此可知，意转为大乐性，并作为无间缘，亦
可令根识生为大乐性。

109
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

དེ་ཡང་རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། དཔེའི་འོད་གསལ་ ི་ བས་ ་དེའི་ངོར་ནམ་མཁའ་

གཡའ་དག་ ་ འི་ག ང་ མ་འཆར་ ི། དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ བས་ ་ནི་གཉིས་
ང་ ་མོ་ཡང་ བ་ནས་ ོས་པའི་ ི་མ་མེད་པ་ལ་ནམ་མཁའ་དཔེར་ ངས་ ི། མ་པ་
དེ་འ ་ཞིག་འཆར་བ་མིན་ནོ། །ཞེས་ག ངས་སོ། །
复如《五次明炬》中说：“喻光明时，其面前现出如清净虚空的
所持行相，而在义光明阶段，连微细的二现亦隐没，没有了戏论的垢
染，以虚空为喻，而并非显现出那样的行相。”
ིར་འོད་གསལ་ལ་ ས་བ ོད་རིགས་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ལ་འོད་གསལ་དང༌། ལ་
ཅན་འོད་གསལ་གཉིས་ཡོད། དང་པོ་དང་ ོང་ཉིད་དོན་གཅིག །གཉིས་པ་ལ། ོང་ཉིད་
དོན་ ིའི་ ལ་ ིས་ ོགས་པའི་འོད་གསལ་ལ་དཔེའི་འོད་གསལ་དང༌། དེ་མངོན་ མ་
་ ོགས་པའི་འོད་གསལ་ལ་དོན་ ི་འོད་གསལ་ཞེས་ འོ། །
总的说来，光明从名字言诠方面来分，有两种：境光明、有境光
明。初与空性同义。第二中，对空性以总义方式领悟的光明称为“喻
光明”，现证空性的光明称为“义光明”1。
དཔེའི་འོད་གསལ་ལ་ ་མ་ཡོད་དེ། དབེན་པ་ག མ་དང༌། རིམ་པ་ག མ་པའི་ ་ ས་
པའི་དཔེའི་འོད་གསལ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར།
喻光明有许多种，三种远离及第三次第幻身的喻光明。
དོན་ ི་འོད་གསལ་ལ་ཉོན་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་དེ་དང༌། ཉོན་ ིབ་ ངས་
པའི་དེ་དང༌། ཤེས་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་དེ་དང༌། ཤེས་ ིབ་ ངས་པའི་དོན་
ི་འོད་གསལ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར།
义光明有正对治烦恼障的义光明、断尽烦恼障的义光明、正对治
所知障的义光明、断尽所知障的义光明。
དེ་འ འི་དཔེ་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལ་བདེ་ ོང་ད ེར་མེད་ ི་ཡེ་ཤེས་ཞེས་ ང་ ་ལ། དེ་
ཡང་དཔེའི་ ན་ ེས་ ི་ བས་ ་ ོང་ཉིད་དོན་ ིའི་ ལ་ ིས་ ོགས་པས་ན། གཉིས་
ང་ ་མོ་མ་ལོག་པས་བདེ་ ོང་རོ་གཅིག་ ་ ོར་བ་མོས་པ་ཡིད་ ེད་ཙམ་མ་གཏོགས་

1
光明以名字言诠的方式可以分为境光明、有境光明。初与空性同义。有境光明复分：如粗分意识领悟空
性，是与波罗密乘及下三部共通的总义光明；如融乐领悟空性，是与生次共通的总义光明；领悟空性的
心远离的喻光明是隐义光明；身远离、语远离及幻身所摄的喻光明亦是隐义光明；义光明是究竟的义光
明，究竟义不是行道究竟，而是指由俱生乐究竟彻底地领悟真如。

110
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

མེད་ཅིང༌། དོན་ ི་ ན་ ེས་ ི་ བས་ ་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པས་ན།

གཉིས་ ང་ ་མོའང་དག་ནས་བདེ་ ོང་རོ་གཅིག་ ་ ོར་བ་ ོགས་པར་ཡོད་དོ། །
如是的喻、义光明亦称为“空乐无分智”，只是在喻俱生阶段，
由于以总义的方式领悟空性，微细二现没有遮除，仅是胜解作意空乐
和合一味，而义俱生则现证空性，由此微细二现亦得净化，从而使空
乐圆满地和合一味。
དོན་ ི་འོད་གསལ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ལ་ཅན་ ན་ ེས་ ི་བདེ་བས་
ལ་དོན་དམ་བདེན་པ་འོད་གསལ་མངོན་ ་ ར་པའི་ ོ་ནས་ ན་ ོབ་ ི་ ོས་པ་མ་
ས་པ་ བ་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།
称为“义光明”的原因者，因其是由于有境俱生乐，现前胜义谛
光明境，从而隐没无余世俗戏论的智慧，故作如是说。
འོ་ན། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང༌། ད་ ེ་འོག་མའི་ལམ་ ིས་ས་བ འི་ ིད་པ་མཐའ་མའི་
བར་ ་བ ོད་པ་དེ་ལ་ གས་ལམ་ ི་ ོན་པ་གདབ་དགོས་ན། དེ་འ འི་ ང་སེམས་
དེས་ གས་ ི་ལམ་གང་ནས་འ ག་པ་ཡིན་ཞེ་ན།
若问：“那么，既然以波罗密乘及下续部道行至十地最后有时，
定需加上咒道，如此的菩萨从何处进入咒道呢？”
བ ེད་རིམ་དང༌། རིམ་པ་ག མ་པའི་ ་ ས་མན་ཆད་ནས་འ ག་པ་མ་ཡིན་ཏེ། ལམ་
གཞན་ ིས་བ ལ་ཆེན་ ངས་མེད་ག མ་ ི་ཚགས་ ོགས་པ་དེས་རིམ་པ་ག མ་
པའི་ ་ ས་མན་ཆད་ ི་དོད་ བ་པའི་ ིར། དེས་ན་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་རིམ་པ་
ནས་འ ག་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་འ འི་ ིད་པ་ཐ་མ་པ་དེས་མི་གཡོ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛན་ལ་
མཉམ་པར་བཞག་པ་ན། ོགས་བ འི་སངས་ ས་ མས་ ི་སེ་གོལ་ ི་ ས་བ ངས་
ཏེ། ོད་ ི་ཏིང་ངེ་འཛན་དེ་ཙམ་ ིས་འཚང་ ་བར་མི་ ས་ག ངས་ནས། འི་ ་མོ་
ཐིག་ལེ་མཆོག་མ་བ ག་ནས་མཚན་ ེད་ ི་ ས་ ་དབང་ག མ་པ་དངོས་དབང་ ་
བ ར་བས་ ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་ ོན་ ་འ ོ་བའི་ ོ་ནས་དོན་ ི་འོད་གསལ་མཚན་
པར་ ས།
不是从生次，或第三次第幻身以下进入，因为依它道可以圆满三
无数劫的资粮，以彼能代替第三次第幻身以下的部分，所以是从义光

111
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

明次第进入的。如是最后有菩萨等持入于不动三摩地时，十方诸佛弹
指令起，并说仅由你那样的三摩地不能成佛，（当入无上瑜伽续部），
随后召来胜明点天女，夜半时，正式传授第三灌顶，得到从明、增、
得为前行之门表示的义光明。
དེ་ལས་ཕ་རོལ་ ་ ིན་པའི་ ང་སེམས་ ི་ ས་ ེན་དེ་ ་ལངས་པ་ལ། ཐོ་རངས་འོད་
གསལ་དང་ ང་འ ག་གི་གདམས་པ་ཕོག་ ེ་དབང་བཞི་པ་ཚག་དབང་བ ར་བས། ཐོ་
རངས་དེ་ཉིད་ལ་དོན་ ི་འོད་གསལ་མངོན་ ་ ས་ནས་དེ་ལས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་
ར་བཞེངས།
从彼现起为波罗密乘菩萨身，黎明时，于彼菩萨，传授光明及双
运的教授，授第四词义灌顶，并于彼黎明时，现证义光明。
དེ་ནས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ལ་བ ེན་ནས་ཐོ་རངས་ ི་མ་ ་རེངས་འཆར་ཁར་མི་ ོབ་
པའི་ ང་འ ག་མངོན་ ་ ེད་པ་ཡིན་ཏེ། རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། མཚན་ ེད་ན་ ་
མས་ལས་ ་ལ་བ ེན་པའི་དངོས་དབང་བ ར་ཏེ་འོད་གསལ་མཚན་པར་ ེད་པའོ། །
དེ་ནས་ཐོ་རངས་འོད་གསལ་ ོམ་ ལ་དང༌། དེའི་འོག་ ་ ང་འ ག་ བ་ གས་ ི་
གདམས་ངག་ཕོག་པས་དོན་ ི་འོད་གསལ་འཐོབ་ཅིང༌། དེའི་འོག་ ་ ང་འ ག་འ བ་
པའོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
从彼现起为学位双运身，然后，依于有学双运，在黎明的后分曙
光将显现时，现证无学双运，如《五次明炬》中说：“夜半时，上师
传授依于业印的正式灌顶，代表义光明；随后黎明，传授光明之修法；
其后传授成就双运的教授。由此，
（先）证得义光明，其后成就双运。”
འོ་ན། ོད་བ ས་ལས། མཚན་ ེད་ ི་ ས་ ་འོད་གསལ་བ་མངོན་ ་མཛད་དེ། ཞེས་
ག ངས་པ་མི་འཐད་པར་ཐལ་ལོ་ཟེར་ན། དེ་ནི་མཚན་ ེད་ན་དོན་ ི་འོད་གསལ་
མཚན་པའི་དོན་ཡིན་ ི། མངོན་ ་ ས་པའི་དོན་མ་ཡིན་པའི་ ིར།
若问：“那么，
《摄行论》中‘于夜半时，证得光明’的说法应不
合理！”它的意思是说于夜半时，代表义光明之义，并非现证义。
དེས་ན་མཚན་ ེད་ན་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ར་ ང་བར་
འདོད་པའང་མི་འཐད་དེ། དོན་ ི་འོད་གསལ་ཐོག་མར་ཐོབ་པའི་ ས་ཡིན་ན། ཐོ་རངས་
ཡིན་དགོས་པར་གསལ་ ོན་ ་ག ངས་པའི་ ིར་དང༌། ོབ་མི་ ོབ་ ི་ ང་འ ག་

112
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ཐོག་མར་ཐོབ་པའི་ ས་ཡིན་ནའང༌། ཐོ་རངས་ཡིན་དགོས་པའི་ ིར་ཏེ།

因此，认为夜半时，从义光明现起学位双运身的看法亦不合理，
因为《明炬》中说，若是最初得到义光明的时间，一定是在黎明时分，
并且即便是最初证得学无学双运的时间，亦需是黎明。
མཐའ་ད ོད་རིན་པོ་ཆེ་ ་ ་ལས། མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ ང་རིམ་ ་དང་ ོད་
བ ས་དང་ ོལ་བའི་ཐིག་ལེ་ལས་ཐོ་རངས་ ི་ ས་ ་འཐོབ་པར་ག ངས་ཏེ། ས་
འདིར་འཐོབ་པ་ནི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ལ་ཡང་འ འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
如《辩析宝芽》中说：“《五次》、《摄行》、《解脱明点》中宣说，
无学双运亦是在黎明时分证得，可见在这个时候证得，同于有学双
运。”
གཞན་ཡང་མཚན་ ེད་ ི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ར་མ་
བཞེངས་པར་མཉམ་གཞག་དེ་ཀའི་ངང་ནས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་མངོན་ ་ ས་པར་
འདོད་པ་མི་འཐད་དེ། འོད་གསལ་དང་ ང་འ ག་གི་གདམས་ངག་མ་ཕོག་པར་མི་ ོབ་
པའི་ ང་འ ག་མངོན་ ་ ེད་པ་མེད་པའི་ ིར།
另外，认为从夜半义光明中不生起有学双运身，直接于彼等持定
的状态中证得无学双运的看法是不合理的，因为还未传授光明双运教
授，即不能现证无学双运。
གལ་ཏེ་མཚན་ ེད་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ་ལོགས་ ་འབོགས་པ་ཡིན་ཟེར་ན། འོད་ ང་
གི་གདམས་པ་འབོགས་པའི་ ས་ཐོ་རངས་ཡིན་པར་ག ངས་པ་དང་འགལ་ཞིང༌།
དབང་གིས་ ོད་ ང་ ་མ་ ས་གོང་ ་དེ་འ འི་གདམས་ངག་འབོགས་པ་མི་རིགས་
པའི་ ིར་རོ། །
若言：“是在夜半光明的前面传授的。”
曰：既与所说传授光明双运教授的时间是黎明相违，况且又在未
以灌顶令堪为法器之前，就传授那样的教授是不应理故。
དེ་འ འི་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་དེ་ ོབ་མཐའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ང་གཡོས་ནས་
ང་བ་ཡིན་ནམ། མ་གཡོས་པར་ ང་བ་ཡིན།
如是的无学双运，是从学际（有学最后位）义光明风动摇而生起
的，还是不动摇的情况下生起的呢？
དང་པོ་ ར་ན། ོབ་མཐའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ང་གཡོ་བ་མེད་པར་ག ངས་པ་
113
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

དང་འགལ་ལོ། །གཉིས་པ་ ར་ན། ོབ་མཐའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ང་ ང་ཟད་ ང་

མ་གཡོས་པར་རིགས་འ འི་ ན་ ར་མེད་པའི་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ར་གསར་
་ ་ལས་ཉ་ ང་གི་ ལ་ ིས་ ང་ ལ་ཇི་ ར་ ེད། དེ་ ང་ ས་ན་རིམ་པ་བཞི་པའི་
དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ ང་ ང་མ་གཡོས་པར་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ ་ ང་བ་ཞིག་
ཡོད་པར་ཐལ་བ་ ོག་ ་མེད་པར་འ ར་རོ། །
若是第一种情况，则与所说学际义光明风无动摇相违；若是第二
种情况，学际义光明风毫不动摇的情况下，是如何如鱼跃水面那样，
开始生起等类流昔未曾有的无学双运身的？如果能生起，第四次第义
光明亦不可否认地应能在风不动的状态下现起有学双运身。
རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས་ ང༌། དོན་ ི་འོད་གསལ་ ིས་ ངས་པའི་ ང་སེམས་ཙམ་
ལས་ ་མའི་ ་མ་བ བས་བར་ ་མི་ ོབ་པའི་ག གས་ ི་ ་མི་ཐོབ་པར་བ ན་པས།
ཞེས་དང༌།
《五次明炬》中也说：“显示出，从仅由义光明净化的风心中，
未成就幻身，则不能证得无学色身。”
རིམ་པ་ག མ་པའི་ ་ ས་མན་ཆད་ ོན་ ་མ་བ ེད་པར་རིམ་པ་ཐ་མ་གཉིས་ནས་
ེས་པ་འདི་ནི་དམིགས་བསལ་ ་ཤེས་པར་ ་ ་ཡིན་པས། ཞེས་དེ་འ འི་ ང་
སེམས་དེ་རིམ་པ་ཐ་མ་འོད་ ང་གཉིས་བ ེད་ནས་འཚང་ ་དགོས་པར་ག ངས་པའི་
ིར།
“昔未生起第三次第幻身以下的次第，而从最后二次第生起者，
当知为别例。”其义是说如是的菩萨需经生起最后光明、双运二次第
而成佛。
འོ་ན། གསལ་ ོན་དེ་ཉིད་ལས། དོན་ ི་འོད་གསལ་ ན་ཅིག་ ེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང༌།
དེའི་གཞོན་པའི་ ང་ཙམ་ལས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ཡོངས་ ་དག་པའི་ ་མའི་ ་
འ བ་པའོ། །ཞེས་ག ངས་པ་མི་འཐད་པར་འ ར་རོ། །
若言：“那么，彼《明炬论》中所说“仅从义光明俱生智及其乘
骑风中，将成就无学双运清净幻身’当不合理！”
ཞེ་ན། དེ་ནི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་ ང་སེམས་ཙམ་ལས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ་

114
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

བ་པའི་རིགས་འ འི་ ན་དེ་ལས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ཡ་ ལ་ ི་དག་པའི་ ་

མའི་ ་འ བ་པ་ཡིན་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་པའི་ ིར་རོ། །
它的意思是说，仅从义光明风心成就有学双运身，从彼等类流中
成就无学双运的一支——清净幻身。
ཁོ་ན་རེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང༌། ད་ ེ་འོག་མའི་ལམ་བ ོད་པའི་མཐར་ ང་སེམས་དེ་
གས་ལམ་ལ་འ ག་པའི་ཚ། དོན་ ི་འོད་གསལ་ནས་ གས་པ་ཡིན་པར་ཐལ། དེ་
དོན་ ི་འོད་གསལ་ ི་རིམ་པ་ནས་འ ག་པའི་ ིར་ཟེར་ན།
他人驳难说：“波罗密乘及下续部行道最后的菩萨趣入咒道时，
应从义光明趣入，因其是从义光明次第趣入故。”
མ་ བ་ ེ། དེ་འ འི་ ང་སེམས་ལ་དབང་ག མ་པ་བ ར་བའི་ བས་ ི་ ང་མཆེད་
ཐོབ་ག མ་ ོན་ ་འ ོ་བའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་མཚན་པའི་བདེ་ ོང་གི་ཡེ་ཤེས་དེ་
གས་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར་རོ། །
不周遍。因为对于那样的菩萨传授第三灌顶时，以明、增、得三
者为前行的表示义光明的空乐智彼即是咒道故。
དེ་ཡང་སངས་ ས་པ་ལ་ཅིས་ ང་ གས་ ་མེད་ ི་ལམ་ལ་འ ག་དགོས་པའི་ ་
མཚན་ནི། ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་ ི་གཉིས་ ང་གི་འ ལ་པའི་བག་ཆགས་གཏན་ནས་
མ་ ོག་བར་ ་འཚང་ ་མི་ ས་ལ། འ ལ་པའི་བག་ཆགས་དེ་ ར་མི་འ ང་བའི་ ལ་
ིས་ ོང་བ་ལ། ན་ ེས་ ི་བདེ་བ་ཆེན་པོས་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ ི་དོན་མངོན་ མ་ ་
ོགས་ནས་བ ོམ་དགོས་ཤིང༌། དེ་ ོགས་པ་ནི་ གས་ ་མེད་ ི་ཐེག་པ་མ་གཏོགས་
གཞན་ལ་མེད་པའི་ ིར་རོ། །
若欲成佛，无论如何要趣入无上咒道的原因者：因为明、增、得
三者二现错乱的习气，乃至未根本遮除期间，就不能成佛，而要净化
错乱习气令永不复生，则需要俱生大乐现证真如义而修习，而要领悟
彼理，除了无上咒乘外，别无它法故。
དེ་འ འི་བདེ་ ོང་ ོར་བའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་མངོན་ ་ ས་ནས་མ་བ ོམས་བར་ །
ཤེས་ ིབ་ ོགས་པར་ ངས་མི་ ས་པས་ཆོས་ ི་ ་མི་འཐོབ་ཅིང༌། དོན་ ི་འོད་
གསལ་ ིས་ ངས་པའི་དག་པའི་ ང་སེམས་ལས་ ་མའི་ ་མ་བ བས་བར་ ་

115
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ག གས་ ི་ ་མི་ཐོབ་པས་ན། བདེ་ ོང་ ོར་བ་དང་ ་མའི་ ་ བ་པ་ནི། ཆོས་

ག གས་ ི་ ་གཉིས་ ི་རིགས་འ འི་ ་ ན་མོང་མ་ཡིན་པ་དང་ གས་ ་མེད་ ི་
ིང་པོ་མཐར་ ག་ཡིན་ནོ། །
没有现证修习如是空乐和合的义光明，就不能圆满断尽所知障，
则不能证得法身，没有成办义光明净化的清净风心所成的幻身，就得
不到色身，所以空乐和合及成办幻身是法色二身的不共的等类因，且
是无上咒道的究竟心髓。
་པ་རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ ་འཕོ་བའི་ ལ་
ནི།
戊五、从第四次第的义光明到有学双运的迁变情况：
དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ གས་ ོག་ ་ ང་བར་ ོམ་པ་ན། འོད་གསལ་དེ་ལས་ ང་
ང་ཟད་གཡོས་པ་དང་མཉམ་ ་འོད་གསལ་དེའི་བཞོན་པར་ ར་པའི་ ང་འོད་ཟེར་ ་
པས་ཉེར་ལེན་དང༌། འོད་གསལ་ ི་སེམས་ ིས་ ན་ཅིག་ ེད་ ེན་ ས་པ་ལ་བ ེན་
ནས་དག་པའི་ ་མའི་ ར་བཞེངས་མ་ཐག་པའི་ཚ་ཉོན་ ིབ་ཟད་པར་ ངས་པའི་ ངས་
པ་དང༌། དག་པའི་ ་མའི་ ་གཉིས་ ང་ ་འ ག་པའི་ ངས་པ་ ང་འ ག་གི་ ་ ས་
རགས་པ་ལས་ལོགས་ ་ ེ་ནས་དངོས་གནས་ལ་ བ་བོ། །
从义光明准备逆次而起时，彼光明中风稍微动摇的同时，光明之
乘骑第五光明风作近取因，光明心作俱有缘，现起清净幻身的无间之
时，别于粗分身，真实成就断尽烦烦障的断与净幻身二者双运的断双
运身。
དེ་དང་ ས་མཉམ་ ་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ གས་ ོག་གི་ཉེར་ཐོབ་ བ་པ། དོན་ ི་
འོད་གསལ་འགག་པ། ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཐོབ་པ། ད ་བཅོམ་པར་
ར་པ། ས་གཉིས་པར་འཕོས་པ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའ ་ ོམ་ལམ་ཐོབ་པ་ མས་ ས་མཉམ་
ཡིན་ནོ། །
与此同时，成就从义光明逆次之得，义光明灭，得到断尽烦恼障
的解脱道，成为阿罗汉，迁变为二地，得到大乘修道，它们是同时的。
དེའི་ཚ་ ང་འ ག་གི་གཙ་བོ་ ོགས་པ་ ང་འ ག་མེད་ ང་ ང་འ ག་ཐོབ་པར་

116
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

འཇོག་དགོས་ཏེ། རིམ་ ་གསལ་ ོན་ལས། ང་འ ག་ ་འཇོག་ ལ་གཞན་ཡང་ཡོད་

པ་ལ། ང་འ ག་ཐོབ་པ་གང་ཡིན་ལ་འཇོག་ ལ་དེས་ ང་འ ག་ ་བཞག་མི་དགོས་
སོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར་དང༌།
彼时，虽没有主要的双运——证双运，亦需安立为得到双运。如
《五次明炬》说：
“另有其它安立双运的情况，对于得到的任何双运，
不必皆以其安立之理，安立为双运。”
རིམ་ ་ལས། ང་འ ག་ཉེར་གཅིག་གམ་ཉེར་ག མ་བཤད་པ་ མས་ ངས་པ་ ང་
འ ག་དང༌། ོགས་པ་ ང་འ ག་གཉིས་ ་འ ས་པ་གང་ཞིག །དེའི་ཚ་ ངས་པ་ ང་
འ ག་ཐོབ་པའི་ ིར་རོ། །
《五次》中所说二十一种或二十三种双运皆摄入断、证二种双运
里，并且彼时，已得到断双运故。
དེ་ནས་ གས་ ོག་གི་ཉེར་ཐོབ་ནས་རིམ་ ིས་ ིག་ འི་བར་ ི་ གས་ མས་ ང་ ེ་
ེས་ཐོབ་ ་ལང་ངོ༌། །
随后，从逆次的得乃至阳焰之间，诸相依次现起，生起后得位。
ོགས་པ་ ང་འ ག་ ་འཕོས་པའི་ཚད་ནི། ངས་པ་ ང་འ ག་པ་དེས་ ར་ཡང་ ོང་
ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་འོད་གསལ་ ན་ཅིག་ ེས་པའི་ཡེ་ཤེས་
མངོན་ ་ ར་པའི་ཚ། ་དག་པ་ ་མའི་ ་དང༌། གས་དག་པ་དོན་ ི་འོད་གསལ་
གཉིས་ ་ གས་ ་ངོ་བོ་གཅིག་པའི་ ང་འ ག་གི་གཙ་བོ་ ོགས་པ་ ང་འ ག་ཐོབ་
པ་ཡིན་ནོ། །
迁变到证双运的量者：断双运身复一心等持住于空性，当光明俱
生智现前时，就得到了身清净——幻身与心清净——义光明二者身心
一体的主要双运——证双运。
དེ་ཡང་ ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་གང་ ང་ཡིན་ན། ོག་པ་ཡིན་པས་ བ། མདོ་བ ེ་
ལས། ང་མཆེད་ཐོབ་ག མ་ ོག་མེད་ ་ག ངས་པ་ནི། རང་བཞིན་བ ད་ འི་ ན་
ོག་ལ་བ ོས་ནས་ ང་སེམས་ ི་གཡོ་བ་ཤིན་ ་ཞན་པས་གཉིས་ ང་གི་ ོས་པ་ ང་
བ་ལ་དགོངས་ནས་ ོག་མེད་ ་བཤད་ ི་ ་དོན་འཛན་པའི་ ོག་པ་མ་ཡིན་པར་
ག ངས་པ་མིན་ནོ། །

117
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

凡是明、增、得三者中的任一者，决定是分别心，在（龙树）
《经
和合论》中说明、增、得三者为无分别者，是指观待八十自性分别，
由于风心的动摇无比微弱，二现的戏论较小，考虑到此义，说为无分
别，并不是说不是执持声义的分别心。
དེས་ན་མཁས་པའི་དབང་པོ་ ི་ཆེན་ངག་དབང་ ན་ གས་དཔལ་བཟང་པོས། རིམ་པ་
བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ལས་ལངས་མ་ཐག་པའི་ཉེར་ཐོབ་ ིས་ ོང་ཉིད་དོན་ ིའི་
ལ་ ི་ ོགས་པ་ཡིན་ག ངས།
因此，善巧自在者阿旺年智（甘丹寺）大法台说，从第四次义光
明无间现起的“得”是以总义的方式证悟空性。
འོན་ ང་པཎ་ཆེན་ཐམས་ཅད་མ ེན་པ་ ོ་བཟང་དཔལ་ ན་ཡེ་ཤེས་དཔལ་བཟང་པོའ་
ག ང་ལས། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་དང༌། དེ་ལས་ལངས་པའི་ གས་
ོག་གི་ཉེར་ཐོབ་གཉིས་ ོང་པ་ཉིད་ ི་དོན་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པར་མ ངས་ ང་
འཛན་ ལ་ལ་ ད་པར་ཡོད་དེ། འོད་གསལ་ ི་ཚ་ ོང་ཉིད་ལ་བ ིམས་ཏེ་འཛན་ ལ་
དམ་ཞིང༌། ཉེར་ཐོབ་ ི་ཚ་ ར་གོམས་པའི་ ོབས་ ིས་འཛན་ ལ་ ོད་པོར་འ ོ་བ་
ཡིན་ཞེས་འ ང་ངོ༌། །
但班禅一切智洛桑华旦益西吉祥贤说，第四次义光明及从其现起
的逆次得二者现证空性义是相同的，只是执持方式有所差别，光明时，
对于空性，励力专注执持，而在得时，由昔串习力，使执持变得松缓。
དེ་འ འི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་པ་དེས་ གས་དམ་ ི་རིམ་པ་ཅི་འ ་ཞིག་མཛད་པ་ཡིན་
ཞེ་ན།
若问：“那样的有学双运，修持的次第又是如何的呢？”
རིམ་ ་ལས། ང་འ ག་ཏིང་འཛན་ལ་གནས་པ། ། ར་ཞིང་ཅི་ལའང་མི་ ོབ་བོ། །
ཞེས་ ར་མ་བ བ་པའི་ལམ་ལ་གསར་ ་བ བ་ ་མེད་ ང༌། བ བས་ཟིན་གོམས་
པར་ ེད་དགོས་ཏེ།
《五次》中说：
“住于双运定，无复可学习。”是指不再有新学昔
未学习之道，但需串修曾经学习的。
དེས་རགས་པའི་ ས་ ེན་ལ་གནས་ནས་ཤེས་ ིབ་ ང་བའི་དོན་ ་བསམ་གཏན་
གཉིས་ ི་ ད་རིམ་སོགས་ཡང་ཡང་བ ོམས་པ་ལས། ལམ་ལ་བོགས་ད ང་བ་ བས་

118
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

་བབ་པའི་ཚ། ོད་པ་ག མ་གང་ ང་ལ་བ བས་པས་དབང་པོའ་རིམ་པས་ ་བ་

ེད་དང་ ་བ་གཅིག་གམ་ ག་ ན་ཆད་ལ་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་འ བ་པའི་མཚན་
མ།
彼（双运身）住于粗大的身体内，为了断尽所知障，再再串修二
种禅定的收摄次第等，从而达到对道更发功用的阶段时，学修随一三
行，则由于根性的差别，将于半月、一月或六月内出现成就无学双运
的徵相，得到如《摄行论》所说的八种自在功德：
ག གས་ ་བ་དང་རགས་པ་ཡང༌། ། བ་པ་ཡང་དག་ཐོབ་པ་ཉིད། །རབ་ ་གསལ་བ་
ཉིད་བ ན་པ། །དབང་ ག་ཉིད་དང་འདོད་ད ར་འ ར། །ཞེས་ ོད་བ ས་ལས་
ག ངས་པ་ ར་ ི་དབང་ ག་གི་ཡོན་ཏན་བ ད་ཐོབ་པ་དང༌།
“色细及粗分，获得遍清净，
极明性坚固，自在随所欲。”1
གཞན་ཡང་ ད་སཾ་ ་ཊའི་བ ག་པ་བ ་པ་ནས་ག ངས་པའི་མཚན་མ་ མས་འ ང་
བར་འ ར་རོ། །
另外如《萨布扎》第十品中所说的诸相也会出现。
དབང་ ག་གི་ཡོན་ཏན་བ ད་དང༌། ཡོན་ཏན་ ི་དབང་ ག་བ ད་དོན་མི་གཅིག་ ེ།
དང་པོ་བ ད་ནི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་པའི་ ད་ལའང་ཡོད་ལ། ི་མ་བ ད་པོ་དེ་
སངས་ ས་ཁོ་ནའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ནོ། །
八种自在功德与八种功德自在并不相同，初八种亦存在于有学双
运内心，而后八种唯是佛的功德。
དེ་ལ་ ོད་པ་ཞེས་པ་ནི། འདོད་ཡོན་ ི་དང༌། ད་པར་རིག་མའི་འདོད་ཡོན་ལ་རང་
བཞིན་ཤེས་པའི་ ོ་ནས་ ད་པས་ནང་ ་བདེ་ ོང་གི་ཏིང་ངེ་འཛན་ ག་པར་འབར་ཏེ།
ཉམས་ལེན་དེ་ཉིད་ལ་བོགས་ ག་པོ་ཞིག་འདོན་པའི་ཐབས་ལ་ ོད་པ་ཞེས་ ་ ེ། ད ེ་
ན། ོས་བཅས་དང༌། ོས་མེད་དང༌། ཤིན་ ་ ོས་མེད་ ི་ ོད་པ་ག མ་ཡོད་དོ། །
所言“行”者，是对于总的妙欲，尤其对热玛妙欲，明了其自性
而受用，由此令内部的空乐三摩地更为炽然，对彼修持，更增殊胜效

1
色细：能变化能依坛城中的天众；粗色：能变化所依无量宫等器世间；遍：随心想处，坛城遍布；清净：
能变化如此的情器世间；极明：堪被众生供养；光明：威德映蔽一切；坚固：随心获得一切义利；自在：
调伏摄受有情；随欲：对功德。《显炬论》译为：细色与轻触，周遍正得性，极明性坚固，自在性如意。

119
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

用的方便，即是“行”，分有三种：有戏论行、无戏论行及极无戏论
行。
ལས་ ་དང་འ ་འབག་ཆས་གོས་སོགས་ཡོད་པ་གང་ཞིག །བ ་དང་བ འི་ལན་
སོགས་ ་བའི་ ོས་པ་དང་བཅས་པའི་ ོད་པ་དེ། ོས་བཅས་ ི་ ོད་པའི་མཚན་ཉིད་
དང༌། དེ་གང་ཞིག །བ ་དང་བ འི་ལན་སོགས་ ་བའི་ ོས་པ་དང་ ལ་བའི་ ོད་པ་དེ།
ོས་མེད་ ི་ ོད་པའི་མཚན་ཉིད། ིའི་ ོས་པ་ཐམས་ཅད་ ངས་ཏེ་ཡེ་ ་དང་ ོམས་
པར་འ ག་པ་དང༌། གཉིད་ ི་འོད་གསལ་ ོང་བ་ ང་ ་ ེལ་ནས་བདེ་ ོང་ད ེར་མེད་
ི་ཡེ་ཤེས་ཆིག་ ིལ་ ་ ོམ་པའི་ ོད་པ་དེ། ཤིན་ ་ ོས་མེད་ ི་ ོད་པའི་མཚན་ཉིད་
ཡིན་ནོ། །
有戏论行的定义为：有业印、面具、衣饰等，并且有对话等戏论
事的行。无戏论行的定义为：有业印、面具、衣饰等，但远离对话等
戏论事的行。极无戏论行的定义为：断除外在的一切戏论，与智慧印
等持而住，并且将护睡眠光明，此二者联合专注修习空乐无分的智慧
之行。
དེ་ག མ་ལའང་བ ེད་རིམ་པའི་ ོད་པ་དང༌། ོགས་རིམ་པའི་ ོད་པ་གཉིས་དང༌།
ལམ་ ར་མེད་གསར་ ་ཐོབ་ ིར་དང༌། ཐོབ་ཟིན་བོགས་འ ིན་ ི་ ོད་པ་གཉིས་དང༌།
ོས་མེད་ ི་ ོད་པ་ལ་ ས་འ ིང་བ ས་ག མ་ཡོད་དོ། །
这三行各有生次行及圆次行两种，以及为得昔未曾得之行及得已
更增效用之行两种。无戏论行有广、中、略三种。
་པ་འ ས་ ་མངོན་ ་ ེད་ ལ་ནི།
丁五、证果情况1：
དེ་ཡང་ ིར་ ་མེད་ ི་ལམ་ ིས་ བ་པ་པོའ ་ ང་པོ་འདིའི་ ེང་ནས་སངས་ ས་
འ བ་ ལ་གཉིས་ཡོད་དེ། མ་ ིན་ ི་ ང་པོ་འདི་ཐབས་མཁས་ ིས་ཟད་པར་ ས་
ཏེ་དེ་ཟད་པ་དང་ ས་མཉམ་ ་སངས་ ས་འ བ་པའི་ལམ་ ོལ་གཅིག་དང༌། མ་ ིན་

1
修此道果有三种：最胜者佛果、中为八大成就、下为息增怀伏业。后二种为共同悉地，如是可摄为胜共
两种悉地。成佛有三种方式：即生成佛、中阴成佛、历生成佛。这三种对于净修共道、获净灌顶、守护
誓言戒律相同。不同者：第一种方式，能学修二次及行，并获幻身，即生一定成佛；第二种方式，获得
生次乃至心远离，但没修三行中的任一种，在死光明生为心远离究竟喻光明的体性后，代替中阴现起幻
身，依此身修习余道而成佛；第二种方式，从仅得灌顶、守护誓言戒律，并未多修习道，乃至得语远离
间，但未获心远离的修士，他们虽然不能即生或中阴中成佛，但七生或十六生内定能成佛。

120
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ི་ ང་པོ་འདིའི་ནང་ནས་སངས་ ས་འ བ་པའི་ལམ་ ོལ་གཅིག་གོ །

总的说来，以无上道于此行者身蕴上成就佛果的情况有两种：一
种道规是以善巧方便消尽此异熟蕴的同时成就佛果；另一种道规是在
此异熟蕴内成就佛果。
དང་པོ་ནི། དཔལ་ ས་ ི་འཁོར་ལོའ ་ གས་དང༌། གཉིས་པ་ནི། ས་འཁོར་མ་
གཏོགས་པའི་ ་མེད་གཞན་ མས་ ི་ གས་ཡིན་ནོ། །
初为吉祥时轮规，第二种是时轮以外的其它无上部的修规。
་མེད་ ི་ལམ་ ིས་ཚ་གཅིག་ལ་འཚང་ ་བར་ངེས་པའི་གང་ཟག་ཡིན་ན། འཛམ་ ་
ིང་པའི་མི་ཡིན་པས་ བ། བར་དོར་འཚང་ ་ཞེས་པ་ནི་བར་དོ་ བ་པའི་དོད་ལ་ ་
ས་འ བ་ནས་ ེན་དེ་ལ་འཚང་ ་བ་ཡིན་པས། འ ོ་བ་རིགས་ ག་གང་ཡང་མ་ཡིན་
ལ། ེ་བ་བ ད་ནས་འཚང་ ་བ་ལ་ ་མི་གཉིས་ཡོད་དོ། །
若是以无上道一生决定成佛的补特且罗，一定是南瞻部洲的人。
所言“中阴成佛”是代替中阴而成就幻身，于彼所依上成佛，所以不
属于六道众生，历生成佛有人天两种。
བས་འདིར་ནི། ོབ་པའི་ ང་འ ག་པ་དེས་མཉམ་ ེས་ ི་དགེ་ ོར་ མས་བ ངས་
པ་ལ་བ ེན་ནས་གོང་ ་བཤད་པའི་མཚན་མ་དེ་ མས་འ ང་བ་ན། ཐོ་རངས་ ི་ནང་གི་
ཐབས་ ིས་ ངས་པའི་མངོན་པར་ ང་ བ་པ་གཉིས་ ི་ ོ་ནས་དོན་ ི་འོད་གསལ་
མངོན་ ་ ས་ཤིང༌།
于此阶段，有学双运者依靠修持根本、后得诸种善行，产生前面
所说的诸种徽相，在黎明时分，从内外所引的两种现觉之门现证义光
明。
འོད་གསལ་དེའི་ ད་ཅིག་དང་པོ་ནི། ོབ་པ་མཐའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ཡིན་ལ། ཕར་
ིན་ཐེག་པའི་ ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་དོད་ བ་ ་ ་ཡིན་པས། དེས་ཤེས་
ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ས་ཏེ་འོད་གསལ་དེའི་ ད་ཅིག་གཉིས་པ་ལ་ཤེས་ ིབ་ ངས་པ་
དང༌། ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་རིགས་འ ་ ི་མ་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་ ར་ ར་
ནས་ཁ་ ོར་ཡན་ལག་བ ན་ ན་ ི་གོ་འཕང་མངོན་ ་མཛད་དེ། འཁོར་བ་ཇི་ ིད་མ་
ོངས་ ི་བར་མི་གཡོ་བར་བ གས་པ་ཡིན་ནོ། །

121
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

彼光明的第一刹那，即学位最后际义光明，犹如波罗密乘最后际
无间道的替代。它作为所知障的正对治，于其光明第二刹那，断尽所
知障，有学双运的后续等类流转成无学双运身，从而证得七支和合的
果位，乃至轮回未空之间，不动安住。
ཁ་ ོར་ཡན་ལག་བ ན་ནི། ོབ་དཔོན་ངག་དབང་ གས་པས། ལོངས་ ོད་ ོགས་
དང་ཁ་ ོར་བདེ་ཆེན་རང་བཞིན་མེད། ། ིང་ ེས་ཡོངས་གང་ ན་མི་ཆད་དང་འགོག་
པ་མེད། །ཅེས་ག ངས་པ་ ར་རོ། །དེ་འ ་བའི་དག་པ་གཉིས་ ན་ ི་ ལ་ ི་འོད་
གསལ་ནི། འ ས་མ་ ས་པའི་ཆོས་ ི་ ་དང༌། ལ་ཅན་ ི་འོད་གསལ་ལ་ཡེ་ཤེས་
ཆོས་ ི་ ་དང༌། བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ ་ཞེས་ ང་ འོ། །དེའི་ ེན་ག གས་ ི་ ་ ང་
སེམས་ཙམ་ལས་ བ་པ་ནི། ལོངས་ ་ཡིན་ལ།
1
七支和合 者，如阿舍黎阿旺扎巴说：“受用圆满和合及大乐，无
性悲遍无间永不灭”。如是具备两种清净的境光明，即无为法身。有
境光明亦称为“智慧法身”、“大乐身”。其所依色身，仅由风心成办
者为报身。
ཆོས་ག གས་ ི་ ་དེ་གཉིས་ངོ་བོ་གཅིག་ལ་ ོག་པ་ཐ་དད་ཙམ་ཡིན་པས་ག གས་ ་
དེ་ལ་གཉིས་ ་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་ ི་ ་ཞེས་ག ངས་སོ། ། ོབ་དཔོན་ ིལ་ ་པས།
བདེ་བ་ཆེན་པོའ་ཡེ་ཤེས་དང༌། མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་ ར་བཤད་དོ། །དེ་
ར་ན་ ོགས་འདིར་ངོ་བོ་ཉིད་ ་ལ་འགོག་བདེན་དང༌། འ ས་མ་ ས་ ིས་ བ་པ་
ཁས་མི་ལེན་ནོ། །
法色二身，一体两面，故把彼色身说为“无二智慧身”。铃尊者
说大乐智及无学双运是自性身。若如是，此宗不许自性身被灭谛或无
为法所周遍。
ཡང་ མ་དབང་གསང་དབང་ཤེར་དབང་ག མ་ ིས་ ་ག ང་ གས་ ོ་ ེ་ག མ་
མམ། ལ་ ། ལོངས་ ། ཆོས་ ་ མས་འ བ་པར་ག ངས་པ་ ར་ན། ག གས་ ་
ི་ཙམ་ལ་ ལ་ ་དང༌། སངས་ ས་ ི་ག ང་ལ་ལོངས་ ་དང་ གས་ལ་དེ་འ འི་
ཆོས་ ར་འཇོག་དགོས་ལ། དེ་ ར་ན་མཚན་དཔེས་ ས་པའི་ལོངས་ ་ནི། མ་དབང་

1
受用圆满：相好庄严支，报身；和合：恒时与自所现热玛和合；大乐：大乐遍满身心；无自性：如幻显
现、现证空性；悲遍：无缘大悲；无间：利生无间；不灭：不示现涅槃，身的显现不灭。

122
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

གིས་ ལ་ ་འ བ་པར་ག ངས་པའི་ ལ་ ་ཡིན་ཡང༌། ིར་ ལ་ ་ཡིན་པར་ཁས་

མི་ལེན་ནམ་ད ད་པར་ འོ། །
又如说瓶灌、秘灌、智慧灌三者成办身语意三金刚，或化、报、
法三身，依此是要把总的色身安立为化身，佛语安立为报身，意安立
为法身。若如是，是否相好庄严的报身虽是所说“瓶灌成就身”中的
化身，而不应认为是平时所说的化身呢？还请审察。
གཉིས་པ་ས་བ ་སོགས་དང་ལམ་ ་འཇོག་ ལ་ནི། ད་དང་དགོངས་འ ེལ་ལས་
ག ངས་ ལ་དང༌། དོན་བ ས་ཏེ་བ ན་པ་གཉིས།
甲二、十地等及五道的安立情况，分二：乙一、续部及注释中说
法；乙二、摄义显示。
དང་པོ་ནི། ཕར་ ིན་ཐེག་པར་འཕགས་པ་ ོབ་པའི་ས་ལ་ས་དང་པོ་རབ་ ་དགའ་བ་
ནས་ས་བ ་པ་ཆོས་ ི་ ིན་ ི་བར་བ ་ག ངས་ཤིང༌། དེའི་ ེང་ ་མི་ ོབ་པའི་ས་
ན་ ་འོད་དང་ས་བ ་གཅིག་གམ། སོ་ ེའི་ས་མོས་ ོད་ ི་ས་དང་བཅས་ན་བ ་
གཉིས་དང༌། ག ང་འགའ་ཞིག་ ་སོ་ ེའི་ས་ལ་མོས་ ོད་ ི་ས་དང༌། ལས་དང་པོ་པའི་
ས་གཉིས་ འང་ག ངས་སོ། །
初者：波罗密乘中圣者有学地，说有从初地——欢喜地乃至十地
——法云地之间的十地，其上加无学普光明地，则为十一地，或者再
加上异生地则有十二地。某些论典中，亦说异生地分为胜解行地及初
业者地两种。
གས་ ་མེད་ ི་ གས་ ི་སའི་ མ་གཞག་ལ་ ་བཤད་ ི་ ད་དང༌། དགོངས་འ ེལ་
ི་བ ན་བཅོས་ མས་ ་སའི་ ངས་བ ་དང༌། བ ་གཅིག་དང༌། བ ་གཉིས་དང༌།
བ ་ག མ་དང༌། བ ་བཞི་དང༌། བཅོ་ ་དང༌། བ ་ ག་ ་ག ངས་པའང་ཡོད་ཅིང༌།
སའི་མིང་འདོགས་སོགས་ ང་མ ན་མི་མ ན་ ་མ་ཞིག་ ང་ངོ༌། །
无上咒规地的安立情况在根本释续及注释论典中有十地，亦有十
一、十二、十三、十四、十五、十六地的情况。地的名字、安立等亦
出现许多异同。
དེ་ལ་འ ས་པའི་ ་ ད་ལེ ་བ ་གཅིག་པ་ལས། ས་བ ་དག་ལ་གནས་པ་ཡི། ། ང་
བ་སེམས་དཔར་དེ་འ ར་རོ། །ཞེས་ས་བ འི་མིང་ཙམ་ག ངས་པ་ལ། འདིའི་དོན་

123
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ོན་གསལ་ ། ས་བ ་ནི་ ང་བ ་ལ་ ེད་པར་བཤད་དོ། །

《密集根本续》第十一品中说：“将成为菩萨，住于十地中。”仅
说了十地的名字。《明炬》中把十地说为十风来解释它的意思。
བཤད་ ད་ ོ་ ེ་འ ེང་བ་ལས། མ་དབང་བ ་གཅིག་དང༌། དབང་གོང་མ་ག མ་ ེ་
བ ་བཞི་པོ་ལ། དབང་བ ར་རེ་རེ་ས་རེ་རེའོ། །ཞེས་ས་བ ་བཞིའི་ ངས་ཙམ་མ་
གཏོགས་མིང་དོན་གང་ཡང་གསལ་བར་མ་བཤད།
《释续金刚鬘》中说：“瓶灌十一种，上面的灌顶有三种，如是
共十四种，每一种灌顶即是一地。”其中也仅说了十四地的数量，名
字和内容都未详说。
དགོངས་པ་ ང་ ོན་ལས། སངས་ ས་ མས་ ིས་གང་བ ེན་པ། །སར་ ར་དེ་ནི་
བ ་ག མ་པ། །ཞེས་རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ས་བ ་ག མ་པར་བཤད་
པ་ཙམ་ལས་སའི་མིང་དོན་གང་ཡང་མ་ག ངས་སོ། །
《密意授记》中说：
“诸佛所依止的地即第十三地。”仅说明第四
次第的义光明为第十三地，而地的名义都没有说。
རིམ་ ་ལས། དང་པོ་ལས་ ི་ ོར་བ་ཡིས། །ས་བ ད་པ་ནི་ཐོབ་པར་ ར། ། ང་བ་
ག མ་པོ་མཐོང་བ་དག །ས་བ ་པ་ལ་རབ་ ་གནས། །ཞེས་དང༌།
《五次》云：
“由初业加行，获得第八地；
见三光明者，住于第十地。”
ོད་བ ས་ལས་ ང༌། ོ་ ེ་ཐེག་པ་འདི་ལ་བ ེད་རིམ་ལ་བ བས་ནས་ས་བ ད་པ་
ཐོབ་ ེ། །ཞེས་དང༌། ་དང་ག ང་དང་ གས་མངོན་པར་ ོགས་ནས་ས་བ ་ཐོབ་པ།
《摄行论》也说：“于此金刚乘，学修生次已，获得十地”。“现
观身语意而得十地。”
ཞེས་གཉིས་ཀ་མ ན་པར་དང་པོ་ལས་ ི་ ོར་བ་བ ེད་རིམ་ས་བ ད་པ་དང༌། ང་བ་
ག མ་མཐོང་བའམ་ ་ག ང་ གས་མངོན་པར་ ོགས་པ་ནི་སེམས་དབེན་ཡིན་པས་
དེ་ས་བ ་པ་དང་ ར་བར་ག ངས་སོ། །འ ས་པའི་ ་བཤད་ ི་ ད་དང༌། འཕགས་
པ་ཡབ་ ས་ ི་ག ང་ལས་སའི་ མ་གཞག་དེ་ཙམ་ལས་གསལ་བར་བཤད་པ་མ་ ང་
ངོ༌། །

124
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

两部论相顺，初业加行生次为第八地，见三光明或现观身语意是
心远离，故与第十地结合。密集根本释续及龙树父子的论典中地的安
立亦仅此而已。
ཻ་ ོར་དང༌། སཾ་ ་ཊའི་བ ག་པ་ ་ལས། གནས་དང་ཉེ་བའི་གནས་དང་ནི། །ཞིང་དང་
དེ་བཞིན་ཉེ་བའི་ཞིང༌། །ཚ ོ་ཉེ་བའི་ཚ ོ་ཧ། །འ ་བ་དེ་བཞིན་ཉེ་འ ་བ། ། ར་ ོད་ཉེ་
བའི་ ར་ ོད་དང༌། །འ ང་གཅོད་ཉེ་བའི་འ ང་གཅོད་ཉིད། །འདི་ མས་ས་ནི་བ ་
གཉིས་ཏེ། །ཞེས་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་དང་མིང་འདོགས་མི་མ ན་པའི་ས་བ ་གཉིས་
ག ངས་ལ།
《欢喜金刚》、
《萨布扎》第五十品中说：“住、近住，田、近田，
欲分别（音为叁鸥哈）、近欲分别，摄、近摄，尸林、近尸林，饮断、
近饮断，此等为十二地。”此中说了与波罗密乘名字不同的十二地。
སཾ་ ་ཊའི་བ ག་པ་དེ་ཉིད་དང༌། བདེ་མཆོག་ ་ ད་ལེ ་ ་བ ་པ་ལས། གནས་ནི་
རབ་ ་དགའ་བའི་ས། །དེ་བཞིན་ཉེ་གནས་ ི་མ་མེད། །ཞིང་འདིར་འོད་ ེད་ཤེས་པར་
། །ཉེ་བའི་ཞིང་ནི་འོད་འ ོ་བ། །ཚ ོ་ཧ་ནི་ ང་དཀའ་བ། །ཉེ་བའི་ཚ ོ་མངོན་ ར་ཉིད།
།འ ་བ་རིང་ ་སོང་བ་ཡིན། །ཉེ་བའི་འ ་བ་མི་གཡོ་བ། ། ར་ ོད་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས་
ཉིད། །ཉེ་བའི་ ར་ ོད་ཆོས་ ི་ ིན། །ཞེས་གནས་སོགས་བ ་ས་བ ར་ག ངས་ཏེ།
在《萨布扎》此品及《胜乐根本续》第五十品中说：“住是欢喜
地，近住是无垢地，田是发光地，近田是焰慧地，欲分别是难胜地，
近欲分别是现前地，摄是远行地，近摄是不动地，尸林是善慧地，近
尸林是法云地。”把住等十说为十地。
སཾ་ ་ཊ་དང༌། མངོན་བ ོད་ ་མ་སོགས་ལས། ཚ ོ་མངོན་ ་ ར་པ་དེས། །ཉེ་བའི་
ཚ ོ་ ང་དཀའ་བ། ཞེས་འ ང་ཡང༌། དེའི་འ ེལ་པ་མན་ངག་ ེ་མའི་ ེ་མ་བ ་བ ན་
པ་ལས། འ ན་ ོག་ཤིན་ ་ ང་དཀའ་བ། །ཞེས་འ ེལ་ཏེ། ཞེས་དང༌། མངོན་ ར་
ིས་ནི་ཉེ་བའི་འ ན་ ོག་གོ །ཞེས་འ ང་བ་ ར་ ་ ེ། ཚ ོ་ཧའི་ཚ ོ་འ ན་པ་དང༌།
་ཧ་ ོག་པ་ལ་འ ག་པས་སོ། །
在《萨布扎》及《无上续释》等中虽说：“叁鸥现前地，难胜近
叁欧。”但应依其释《教授穗》第十七品中释为“欲分别难胜”、“现
前近欲分别”所说而承许，因为“叁鸥哈”中的“叁鸥”是“欲”的
意思，“哈”为“分别”的意思。
125
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ེ་མ་དེ་ཉིད་ལས། འ ང་གཅོད་མོས་པ་ ོད་པའི་སའོ། །ས་བ ་གཉིས་པ་ ན་ ་འོད་

ནི་ཉེ་བའི་འ ང་གཅོད་དོ། །ཞེས་འ ང་གཅོད་ནི་མོས་ ོད་ ི་ས་དང༌། ཉེ་བའི་འ ང་
གཅོད་ ན་ ་འོད་ ི་ས་ལ་བཤད་དོ། །
《教授穗》中说：“饮断是胜解行地，第十二地普光明地是近饮
断。”是把饮断释为胜解行地，近饮断释为普光明地。
ོ་ ེ་ ིང་པོ་ ན་ ི་ ད་ལས། ན་ ་འོད་ ི་ས་ཆེན་པོ། །ཞེས་པ་ནས། བ ་གཉིས་
སོ་སོ་བདག་རིག་པ། །ཞེས་པའི་བར་ ིས་ ན་ ་འོད་དང༌། བ ད་ ི་འོད་དང༌། ནམ་
མཁའ་འོད་དང༌། ོ་ ེ་འོད་དང༌། རིན་ཆེན་འོད་དང༌། པ ོ་འཆང་དང༌། ལས་ ི་འོད་
དང༌། དཔེ་མེད་པ་དང༌། དཔེ་དང་ ལ་བ་དང༌། ཤེས་རབ་འོད་དང༌། ཐམས་ཅད་མ ེན་
པ་དང༌། སོ་སོ་བདག་ཉིད་རིགས་པའི་ས་ ེ་མིང་འདོགས་མི་འ ་བའི་ས་བ ་གཉིས་
ག ངས།
《金刚心要庄严续》中从大普光明地至十二地别别自性种性地
间，说了十二地不同的名字，分别为：普光、甘露光、虚空光、金刚
光、宝光、莲花持、业光、无喻、离喻、智光、一切智、别别自性种
性地。
མངོན་བ ོད་ ་མའི་ལེ ་ མ་ ་པ་ལས། རབ་ ་དགའ་དང་ ི་མ་མེད། །ཅེས་སོགས་
ས་བ འི་ ེང་ ། དཔེ་མེད་པ་དང་ཡེ་ཤེས་ ན། །དེ་ ར་ས་ནི་བ ་གཉིས་པོ། །ཞེས་
དང༌། ོ་ ེ་ས་ནི་བ ་ག མ་པ། །ཞེས་ས་བ ་ག མ་ག ངས།
《无上续释》第三十品中说：“所言欢喜及无垢等十地之上，再
加上无喻、具智，如是为十二地”，或再加上“金刚地为第十三”，这
样说有十三地。
ག་ཆེན་ཐིག་ལེའི་གཉིས་པ་ལས། ོབ་དཔོན་དབང་ནི་བ ་གཅིག་ད ེ། །གསང་བའི་
དབང་ནི་བ ་གཉིས་པ། །ཤེས་རབ་ཡེ་ཤེས་བ ་ག མ་པ། །དེ་ ར་དེ་བཞིན་བ ་
བཞིའོ། །དབང་རེ་ལ་ནི་ས་རེ་ ེ། །དེ་ མས་ས་ཡི་དབང་ ག་བདག །ཅེས་ ོར་འ ེང་
དང་མ ན་པར་ག ངས་སོ། །
《大印明点》第二品中说：“阿舍黎灌顶分十一种，秘灌为第十
二，智慧为第十三，如是有十四种灌顶，每一灌顶为一地，彼等皆为
地自在主”。此说法与《金刚鬘》相同。

126
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ཡེ་ཤེས་ཐིག་ལེའི་ལེ ་བཅོ་བ ད་པ་ལས། ས་དང་པོ་མོས་པས་ ོད་པ། གཉིས་པ་

རབ་ ་བ། ག མ་པ་ ི་མ་མེད་པ། བཞི་པ་འོད་ ེད་པ། ་པ་འོད་འ ོ་བ། ག་པ་ ང་
དཀའ་བ། བ ན་པ་མངོན་ ་ ར་པ། བ ད་པ་རིང་ ་སོང་བ། ད ་པ་མི་གཡོ་བ། བ ་
པ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས། དེ་ མས་ནི་ ང་ བ་སེམས་དཔའི་སའོ། །
《智慧明点》第十八品中说：“第一地、为胜解行地；第二、欢
喜；第三、无垢；第四、发光；第五、焰慧；第六、难胜；第七、现
前；第八、远行；第九、不动；第十、善慧，彼等是菩萨地；
ཆོས་ ི་ ིན་ནི་སངས་ ས་ ི་ས། ན་ ་འོད་ནི་ཡང་དག་པར་ ོགས་པའི་སངས་
ས་ ི་ས། ན་ ་ ང་བ་མཆེད་པའི་འོད་ནི་དཔལ་ ོ་ ེ་སེམས་དཔའ་བཅོམ་ ན་
འདས་ ི་ ལ་པའི་ འི་ས། ན་ ་ ང་བ་ཐོབ་པའི་འོད་ནི་ལོངས་ ོད་ ོགས་པའི་
འི་ས། བ ོད་ ་མེད་པ་ཚད་མེད་པ་ནི་བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ས་ ེ། དེ་ ན་དགའ་བའི་ ེ་
ག་ལ། །སར་ནི་ ན་ ་བཏགས་པའོ། །ཞེས་ག ངས་ལ།
法云是佛地；普光是圆满正觉地；普明增光是吉祥金刚萨垛薄伽
梵化身地；普光得光是报身地；无言无量是大乐地，这些是于普喜支
分上，安立为地。”
ཡང་དེ་ཉིད་ལས། ག་ ་ ལ་པ་ཡི་ནི་ ས། །ས་ནི་བ ་གཅིག་པ་ ་ ན། །ལོངས་ ོད་
ོགས་ ས་བ ་གཉིས་པ། །ཆོས་ ི་ ས་ནི་བ ་ག མ་མོ། །བདེ་བ་ཆེན་པོ་བ ་བཞི་
པ། །གང་ཞིག་བཅོ་ ་ཡི་ནི་ས། །དེ་ནི་ཡེ་ཤེས་ས་ཞེས་ ། །བ ་ ག་པ་ནི་བཏགས་པ་
མིན། །ཞེས་ ང་ག ངས་སོ། །
又彼论中说：“常时忆念，幻化之身，为第十一地，报身为第十
二，法身为第十三，大乐为第十四，第十五称为智慧地，第十六地没
有安立。”
དེ་ལ་མོས་ ོད་ ི་ས་ནི་ ོར་ལམ་ ོད་སོགས་བཞི་ལ་བཤད་པ་ ར་སོ་ ེའི་ས་ཡིན་
ལ། དེའི་ ག་མ་ མས་ནི་འཕགས་པའི་སའོ། །དེ་ཡང་ས་བ ་པ་ཆོས་ ི་ ིན་ལ་སངས་
ས་ ི་ས་ཞེས་ ་ཡང་། ཡང་དག་པར་ ོགས་པའི་སངས་ ས་ ི་ས་མ་ཡིན་པར་
ག ངས་པ་ནི། ཤེར་ ིན་ ི་མདོ་དང༌། མངོན་ ོགས་ ན་ ིའང་དགོངས་པ་ཡིན་ལ།
其中胜解行地是指加行道暖等四，是凡夫地，其余的是圣者地。

127
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

其中第十地法云虽称为佛地，但不是圆满正觉地的说法，此亦是《般
若波罗密经》及《现观庄严论》的观点。
དེ་ནི་མོས་ ོད་ ི་ས་དང་པོར་ ས་པའི་ས་བ ་གཅིག །དེ་ནས་ ན་ ་འོད་ལ། ་
ག མ་དང་བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ ་དང་བཞིར་ ེ་ ེ་སོ་སོར་བ ངས་པས་ས་བཅོ་ ་དང༌།
ཡང་ན་ ་ག མ་བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ ་དང་ཡེ་ཤེས་ ི་ ་ མས་སོ་སོར་བ ངས་པས་
རབ་དགའ་དང་པོར་བཤད་ནས་ས་བཅོ་ ་ཡིན་ ང༌། མོས་ ོད་ ི་ས་དང་པོར་ ས་པ་
ལ་བ ོས་ཏེ་བ ་ ག་ཡིན་ནོ། །དེ་ན་ཡེ་ཤེས་ཐིག་ལེའི་འ ེལ་པ་ལས་ ང་ས་བ ་ ག་
་བཤད་པས། གས་འདི་ལ་ས་བཅོ་ ་ལས་མང་བ་མི་ ེད་པ་མིན་ནོ། །
以胜解行地为初地的十一地，其上普光明地若分为三身及大乐身
四种，则有十五地；若普光明地分为三身、大乐身及智慧身，但以欢
喜地为初地，亦是十五地；但若观待以胜解行地为初地，则成了十六
地。因此《智慧明点释》亦说有十六地，可见此宗中并不是没有比十
五地多的情况。
གཉིས་པ་ནི།
乙二、摄义显示：
དེ་ ར་ན་ གས་ ི་ བས་ ་སའི་ ངས་བ ར་ ེ་བའི་ཚ། བདེ་མཆོག་ ་ ད་དང༌།
སཾ་ ་ཊ་སོགས་ལས་བཤད་པ་ ར་འཕགས་པ་ ོབ་པའི་སའི་དབང་ ་ ས་པ་བ ་ ེ།
གནས་ནི་རབ་ ་དགའ་བའི་ས། །ཞེས་པ་ནས། ཉེ་བའི་ ར་ ོད་ཆོས་ ི་ ིན། །ཞེས་
པའི་བར་ ིས་ཕར་ ིན་དང་མིང་འདོགས་མ ན་པ་དང་མི་མ ན་པའི་ ལ་གཉིས་
ག ངས་པས་དེ་ཉིས་དོན་གཅིག་ ་ཤེས་པར་ འོ། །
如是在咒道阶段，地的数量分为十时，则如《胜乐根本续》、《萨
布扎》等中所说，以圣者有学地为十，其中的“住为欢喜地”乃至“近
尸林为法云”，则说了与波罗密乘名字异同的两种情况，应知二名同
为一义。
ས་བ ་གཅིག་ ་འཇོག་ ལ་ནི། ས་བ ་པོ་དེའི་ ེང་ ་སངས་ ས་ ི་ས་ ན་ ་འོད་
བ ན་པ་ ེ། ེ་མ་གཉིས་པ་ལས། གོང་ནས་གོང་ ་ཡོན་ཏན་ ི་ ེན་ ་ ར་པ་ཉིད་ ི་
ིར་ན་རབ་ ་དགའ་བ་དང༌། ནས། ཆོས་ ི་ ིན་དང་ ན་ ་འོད་ཅེས་པ་ས་བ ་གཅིག་
པོ་ མས་ ་བ ་བར་ འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།

128
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

安立十一地情况者：在彼十地之上，加上佛地普光即是。《教授
穗》第二部中说：“作为辗转增胜功德的所依故，当见有所言欢喜地
乃至法云地、普光明地共十一地。”
ས་བ ་གཉིས་ནི་ས་བ ་གཅིག་པོ་དེའི་དང་པོར་མོས་ ོད་ ི་ས་བ ན་པའི་བ ་
གཉིས་ཡིན་ཏེ། དེ་ལ་ ེ་ ོར་དང༌། སཾ་ ་ཊར། གནས་ནས་ཉེ་བའི་འ ང་གཅོད་ ི་བར་
ི་མིང་གིས་བཏགས་ཏེ། ཻ་ ོར་ལས། འདི་དག་ས་ནི་བ ་གཉིས་སོ། །ཞེས་པའི་དོན་
དང༌།
十二地者：在彼十一地前面加上胜解行地，即十二地。《欢喜金
刚》、萨布扎》中把十二地依次命名为“住”乃至“近饮断。”如《欢
喜金刚》中“此等是十二地”的所说义。
ོ་ ེ་ ིང་པོ་ ན་ ི་ ད་ལས། ན་ ་འོད་དང༌། བ ད་ ི་འོད་སོགས་མིང་འདོགས་
མི་འ ་བའི་ས་བ ་གཉིས་ ང་ས་དེ་ མས་དང་རིམ་པར་ ར་བར་ གས་རིམ་ཆེན་པོ་
དང༌། ས་དོན་ ན་གསལ་སོགས་ལས་ག ངས་སོ། །
《金刚心要庄严续》中所说“普光”、
“甘露光”等不同名字的十
二地也应与彼诸地次第结合，《密宗道次第广论》、《隐义普明论》等
有此说明。
ས་བ ་ག མ་ ་འཇོག་ ལ་ལ་མན་ ེར་གཉིས་བཤད་དེ། སོ་ ེའི་ས་ལ་ལས་དང་པོ་
པའི་ས་དང༌། མོས་ ོད་ ི་ས་གཉིས་ ས་ནས་དེའི་ ེང་ ་གོང་གི་རབ་དགའ་སོགས་
བ ་གཅིག་དང་བཅས་པ་ལ་འཇོག་ ལ་གཅིག་དང༌། ཡང་མངོན་བ ོད་ ་མ་ལས་
ག ངས་པ་བཞིན་རབ་དགའ་སོགས་བ འི་ ེང་ ། ད་པར་ ི་ལམ་ ི་ངོ་བོ་དཔེ་
མེད་པའི་ས་དང༌། བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་བོ་ཡེ་ཤེས་ ན་པའི་ས་དང༌། ན་ ་འོད་ ི་
ངོ་བོ་ ོ་ ེ་ས་ ེ་བ ་ག མ་ལ་འཇོག་ ལ་གཉིས་ག ངས་པའི་ ིར་ཏེ།
十三地安立情况，在《教授穗》中说有两种：一种是异生地分为
初业者、胜解行二地，其上加上前面所说的欢喜等十一地。第二种如
《无上续释》中所说，欢喜等十地之上，加上特别道体性的无喻地、
无间道体性的具智地，普光体性的金刚地，如是有十三地。
ེ་མ་གཉིས་པ་ལས། དེ་ ར་ན་ས་བ ་གཅིག་ མས་ཏེ། མོས་པ་ ོད་པའི་ས་དང་ ན་
ཅིག་བ ་གཉིས་དང༌། ལས་དང་པོ་པའི་ས་དང་ ན་ཅིག་བ ་ག མ་ མས་སོ། །ཡང་

129
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ན་ ད་པར་ ི་ལམ་ ི་ངོ་བོ་དཔེ་མེད་པའི་ས་དང་ ན་ཅིག་བ ་གཉིས་ཏེ། སངས་ ས་

ི་སའི་བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་ ི་བདག་ཉིད་ཡེ་ཤེས་ ན་པའི་ས་དང་ ན་ཅིག་བ ་
ག མ་མོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།
如《教授穗》第二部中说：“如是十一地，加上胜解行地为十二
地，复加上初业者地为十三；或者加上特别道体性的无喻地为十二，
佛地无间道自性的具智地为十三。”
འདིའི་དང་པོ་ནི་ ེ་འཕགས་གཉིས་ཀའི་ས་དང༌། ི་མ་འཕགས་པ་ཁོ་ནའི་སའི་དབང་ ་
ས་པ་ ེ། ས་བ ་པ་ལ་བ ་པ་ ི་ཙམ་པའམ་བ ་པ་ཐོབ་མ་ཐག་པ་དང༌། དཔེ་མེད་ ི་
ས་ནི་བ ་པ་དེའི་ ད་པར་ ི་ལམ་དང༌། ཡེ་ཤེས་ ན་ ི་ས་ནི་ ན་མཐའི་བར་ཆད་
མེད་ལམ་ ེ། ག མ་ ་ ེ་བ་མངོན་བ ོད་ ་མའི་དགོངས་པའོ། །
其中初者有凡圣两地，后者唯是圣者地。依于《无上续释》的观
点，第十地分为三部分：总的十地或者刚证得的十地部分、无喻地—
—即十地的特别道、具智地——即最后际无间道。
དགོངས་པ་ ང་ ོན་ལས། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ས་བ ་ག མ་པར་
བཤད་པ་ནི། ོད་བ ས་ ི་འ ེལ་པ་དང༌། རིམ་ འི་འ ེལ་པ་ཁ་ཅིག་ ། ོར་ལམ་
ོད་སོགས་བཞི་ལ་ ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ ་ ེ་ ེ་ས་བ ་གཉིས་ ་འཇོག་
པ་ལ་བ ོས་ནས་ས་བ ་ག མ་པར་བཞག་པ་ཡིན་ཏེ། ོད་བ ས་ ི་འ ེལ་པ་ལས།
གང་ཚ་ཐ་མའི་ ོད་ ར་ནས། །བཟོད་པ་ཆོས་མཆོག་དབང་ ་ནི། །རབ་འ ིང་ ོར་བ་
བ ་གཉིས་ཏེ། །རབ་ ་དགའ་བ་བ ་ག མ་པའོ། །ཞེས་བཤད་དེ། དེ་ལ་བ ོས་ནས་
ོབ་པའི་ ང་འ ག་ས་བ ་བཞི་པར་འཇོག་པར་ཤེས་པར་ འོ། །
《密意授记》释第四次第义光明为第十三地。有些《摄行释》及
《五次释》把加行道暖等四，各分上中下三品安立为十二地，这样义
光明观待彼等而安立为第十三地。如《摄行释》中说：“若时成为最
下的暖后，乃至忍、世第一法，上中共十二加行，欢喜则为第十三。”
那么，观待彼，应知有学双运安立为第十四地。
ོར་ལམ་ལ་ས་བ ་གཉིས་ ་འཇོག་ ལ་ནི། འ ེལ་པ་དེར། ོར་བ ས་ ིས་ས་
བ ད་པ་ ོར་ལམ་བཟོད་པ་འ ིང་དང་ཆེན་པོ་གཉིས་འཐོབ་ལ། སེམས་དབེན་ ིས་

130
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ཆོས་མཆོག་ ང་ ་དང་འ ིང༌། ་ ས་ ིས་ཆོས་མཆོག་ཆེན་པོ་འཐོབ་པར་ག ངས་

པས། བ ེད་རིམ་ ིས་ ོད་ ང་འ ིང་ཆེ་ག མ་དང༌། ོར་ལམ་ ེ་མོ་ ང་འ ིང་ཆེ་
ག མ་དང༌། བཟོད་པ་ ང་ ་ ེ་བ ན་པོ་འཐོབ་པར་བཞག་དགོས་སོ། །
加行道安立十二地的情况者：即彼释中，说由金刚诵获得第八地
加行道忍上中二品；由心远离得下中品世第一法；幻身得上品世第一
法。那么，由此应安立生次获得上中下三品暖，上中下加行顶，以及
下品忍共七品。
ཡང་ན་དགོངས་པ་ ང་ ོན་ ི་བཞེད་པ་ནི། ོད་བ ས་ ། སེམས་དབེན་ས་བ ་པ་
དང་ ར་བས། ་ ས་ས་བ ་གཅིག་པ། དོན་ ི་འོད་གསལ་ས་བ ་གཉིས་པ་དང༌།
དེ་མོས་ ོད་ ི་ས་དང་པོར་ ས་པ་ལ་བ ོས་ཏེ་ས་བ ་ག མ་པར་བཞག་པའི་དོན་
ནོ།།
另有《密意授记》的看法，《摄行论》中心远离与第十地结合，
因此幻身为第十一地，义光明为第十二地，若它观待胜解行地作为初
地，则安立为十三地。
ས་བ ་བཞིར་འཇོག་ ལ་ནི། ། ཅོད་པན། ོ་ ེ། ིལ་ ། མིང༌། གས་དབང༌། ང་
བ ན་ད གས་ད ང་གཉིས་གཅིག་ ་ ས་པ། ོ་ ེ་བ ལ་ གས། ོད་པའི་བ ལ་
གས། ིར་མི་ ོག་པ་ ོ་ ེ་ ོབ་དཔོན་ ི་དབང༌། ེས་གནང་གི་དབང་ ེ། མ་
དབང་བ ་གཅིག་པའི་དབང༌། གསང་དབང༌། ཤེས་དབང༌། དབང་བཞི་པ་ ེ་དབང་གོང་
མ་ག མ་བཅས་བ ་བཞི་ལ།
十四地的安立情况者：水、冠、杵、铃、名、咒灌顶、授记苏息
合二为一、金刚禁行、行禁行、不退转金刚阿舍黎灌顶、随许灌顶，
如是共十一种瓶灌顶；加上秘灌顶、智慧灌顶及第四灌顶如是上三灌
顶，共十四种灌顶1。
ོར་ ེང་དང༌། ག་ཆེན་ཐིག་ལེར། དབང་བ ར་རེ་རེ་ས་རེ་རེ་དང་ ར་བའི་ས་བ ་
བཞི་ནི། མངོན་བ ོད་ ་མ་ནས་ག ངས་པའི་ས་བ ་ག མ་པོ་དེའི་དང་པོར་མོས་
ོད་ ི་ས་བ ན་པའི་ས་བ ་བཞི་ལ་ འོ། །འོ་ན། དབང་བ ་བཞི་ས་བ ་བཞི་དང་

1
四灌顶：瓶灌成熟生起次第；秘灌成熟身语意三远离、不净幻身；智灌成熟义光明；第四词灌顶成熟双
运。

131
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ར་བར་ག ངས་པའི་དོན་དོད་ བ་བ ི་ན་ཧ་ཅང་ཐལ་བས། ཇི་ ར་ཡིན་ཞེ་ན།

《金刚鬘》、《大印明点》中每一地与每一灌顶结合，成十四地。
《无上续释》中所说的十三地，在其最初加上胜解行地，亦是一种十
四地的情况。虽则如是，若把所说十四种灌顶结合十四地的意思，认
为是能代替的话，则成大过错。那么，应是什么意思呢？
རིམ་ ་གསལ་ ོན་ ་འ ་བའི་ཆོས་མ ན་རེའི་ ོ་ནས་ ར་བར་ག ངས་ལ། ག ང་
གཞན་མང་པོར་དབང་དེ་ མས་ཐོབ་པས་ས་དེ་དང་དེ་ཐོབ་པ་དང་ ལ་བ་མཉམ་པ་དང༌།
ཡང་ས་དེ་འཐོབ་པའི་ ས་པ་དང་བག་ཆགས་འཇོག་པར་ཡང་ག ངས་པས་དེ་ མས་
དགོངས་པ་གཅིག་པར་ ་དགོས་སམ་བ ག་པར་ འོ། །
《五次明炬》中说，由于某一法的相顺方面而结合的。其它诸多
论典中，说由得到那些灌顶，与得到那些地的缘份相等，也有说植下
了得到彼地的能力和习气。
这些说法是否意趣一致，还望观察。
ས་བཅོ་ ་དང༌། བ ་ ག་གི་འཇོག་ ལ་ནི། ད་ཡེ་ཤེས་ཐིག་ལེ་གོང་ ་ ངས་པ་
ར། མོས་ ོད་ ི་ས་དང་པོར་ ས་ནས་སོ་སོར་ཆོས་ ི་ ིན་ ི་བར་ས་བ ་གཅིག་
དང༌། མི་ ོབ་པའི་ས་ལ་ ན་ ་འོད་དང༌། ན་ ་ ང་བ་མཆེད་པའི་འོད་དང༌། ན་ ་
ང་བ་ཐོབ་པའི་འོད་དང༌། བ ོད་ ་མེད་པ་ཚད་མེད་པ་ ེ་བཞིར་ ེ་ནས་སོ་སོར་
བ ངས་པས་ས་བཅོ་ ་ཡིན་ཞིང༌། དེ་ལ་ཆོས་ ། ལ་ ། ལོངས་ ། བདེ་བ་ཆེན་
པོའ ་ ་ མས་རིམ་པར་འཇོག་པའོ། །ཡང་ན་རབ་ ་དགའ་བ་དང་པོར་ ས་ན་ས་བ ་
གཅིག་པ་ ན་ ་འོད་ལ་ ལ་ ། ལོངས་ ། ཆོས་ ། བདེ་བ་ཆེན་པོའ ་ ། ཡེ་ཤེས་ ི་
་ ེ་ ར་ ེ་བས་ས་བཅོ་ འོ། །
十五地、十六地的安立情况者：如前所引《智慧明点续》中所说，
胜解行地作为初地乃至法云地间共有十一地，无学地分为普光、普明
增光、普明得光、无言无量四者，若分别计数，则有十五地，此四者
分别为化身、报身、法身、大乐身。或者，以欢喜地为初地，第十一
地普光明地分化、报、法、大光、智慧身五种，亦为十五地。
འདི་ ར་ན་དག་པ་གཉིས་ ན་ ི་དེ་བཞིན་ཉིད་ནི་ཆོས་ ་དང༌། ོགས་པ་ཡེ་ཤེས་
ཆོས་ ི་ ་ནི་ཡེ་ཤེས་ ི་ ར་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །ཡེ་ཤེས་ཆོས་ ་ལ་ཡེ་ཤེས་ ི་ས་

132
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ཞེས་པ་ནི། །མོས་ ོད་ ི་ས་ནས་བ ངས་པའི་ས་བ ་ ག་པ་ཡིན་ཏེ།

安立具二清净的真如为法身。安立证悟之智慧法身为智慧身。智
慧法身称为智慧地。如从胜解行地算起，智慧地则为第十六地。
ོབ་དཔོན་ ོ་ ེ་གསང་བའི་དཀའ་འ ེལ་ལས། མོས་པ་ ོད་པ་ལ་སོགས་པ་བ ་ ག་
དང་ཡང་ ོར་རོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། དེས་ན་ཡེ་ཤེས་ཐིག་ལེའི་དགོངས་པ་ ར་
ན་མི་ ོབ་པའི་ལམ་ལ་ས་བཞིའམ་ ་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །
阿舍黎金刚秘密的《难释》中说：
“亦与胜解行等十六结合。”因
此，依照《智慧明点》的观点，无学道安立有四或五地。
དེ་ ར་ན་ གས་ ི་ བས་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་ལས་སའི་མིང་འདོགས་འ ་མི་འ ་ཅི་
རིགས་དང༌། སའི་ ངས་མང་བ་ག ངས་ ང་སོ་ ེའི་ས་དང༌། འཕགས་པའི་ས་ ོབ་
མི་ ོབ་དང་བཅས་པའི་ད ེ་བ ་ཙམ་ཡིན་ ི་དེ་ མས་འགལ་བ་མ་ཡིན་པས་གང་ ར་
ས་ ང་ ང་ལ།
如是较于波罗密乘，咒乘阶段各种异同的地名安立及数量都比较
多，但都不过是学无学异生地及圣者地的开合有所不同而已，相互间
并不相违。所以按照哪一种都是可以的。
་གར་ ི་མཁས་ བ་ ་མ་ཞིག་གིས་ ད་དོན་བ ལ་བ་ལས། བ ་གཅིག་པ་ ན་ ་
འོད་ལས་གོང་ ་ ར་པའི་ས་ཡོད་པར་མ་བཤད་པས། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ་
གཅིག་པ་ ན་ ་འོད་དང༌། གས་ ི་ས་བ ་ག མ་པ་ ོ་ ེ་འཛན་པའི་ས་གཉིས་དོན་
གཅིག་ ་ཤེས་པར་ འོ། །
许多印境大德在注释续部义时，除了第十一地普光明地外，并没
谈及有以上的诸地，因此波罗密乘的第十一地普光明地与咒乘的第十
三地——金刚持地应知是同义。
དེ་ ར་བཤད་པའི་ས་བ ་དང་རིམ་གཉིས་དོད་ བ་ ི་ ོ་ནས་ ར་ ལ་ནི། འཕགས་
པ་ཡབ་ ས་ ི་དགོངས་པ་ ར་ན། ད་ ིན་ ེད་ ་ ོམ་པའི་བ ེད་རིམ་དང་ས་
བ ན་པ་མན་ཆད་ ོར་ཞིང༌། ས་བ ན་པོ་རེ་རེ་དང་ ར་ ལ་མ་ག ངས་སོ། ། ད་
ིན་ཟིན་པའི་བ ེད་རིམ་ ་རགས་མཐར་ ིན་པ་ས་བ ད་པ་ཐོབ་མ་ཐག་པ་དང་ ར།
ོགས་རིམ་ ི་ ས་དབེན་དང༌། ངག་དབེན་གཉིས་ས་བ ད་པའི་ ད་དང༌། ས་ད ་པ་

133
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

གཉིས་དང་ ར། སེམས་དབེན་དང་ ་ ས་གཉིས་ས་བ ་པའི་ ོད་དང་ ར། འོད་

གསལ་དང་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གཉིས་ས་བ ་པའི་ ད་དང་ ར། མི་ ོབ་པའི་ ང་
འ ག་ས་བ ་གཅིག་པ་ ན་ ་འོད་ལ་འཇོག་པ་ནི་ ོད་བ ས་ ི་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ།།
其中所说的十地与二次第，从可代替方面而相互结合的情况者：
依照圣父子的密意，《摄行论》的观点为：作为成熟相续而修的生次
与第七地以下配合，但没说七地中每一地的配合情况；成熟相续已，
究竟粗细生次与刚得到第八地配合；圆次的身远离、语远离二者与八
地的后部分及第九地二者结合；心远离、幻身二者与第十地的前部分
结合；光明与有学双运二者与第十地的后部分结合；无学双运安立为
第十一普光明地。
དེ་ཡང་བ ེད་རིམ་དང་དབེན་པ་ག མ་ ་ ས་དང་བཅས་པ་ མས་ཕར་ ིན་ཐེག་པ་
དང༌། གས་ ་མེད་རང་ལམ་ ི་ས་དེ་དང་དེ་དངོས་གནས་པ་གང་ཡང་མིན་ཡང༌། དེ་
གཉིས་ཆོས་མ ངས་ ི་ ོ་ནས་ས་དེ་དང་དེའི་དོད་ བ་ ་བཞག་པ་ཡིན་ཏེ། ད་ ིན་
ཟིན་པའི་བ ེད་རིམ་ ་རགས་མཐར་ ིན་པ་ས་བ ད་པ་དང་ ོར་བའི་ ་མཚན་ཡོད་
དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ད་པར་ཞིང་དག་ ོར་བ་ཐོབ་པ་དང༌། བ ེད་རིམ་མཐར་
ིན་པ་གཉིས་རང་གང་ ་འཚང་ ་འ ར་ ི་སངས་ ས་ ི་ཞིང་ ད་པར་ཅན་འ བ་
པའི་ ས་པ་ཐོབ་པར་ཆོས་མ ངས་པའི་ ིར།
生次、三远离及幻身（无上咒乘的地道），虽不是波罗密乘中真
正的彼彼诸地，但以二者某些相似方面而安立为能代替彼彼诸地。成
熟相续后的粗细究竟生次与第八地配合的原因为：波罗密乘第八地获
得佛土清净加行，二种究竟生次获得了成办将来于何处成佛的殊胜佛
土的能力，这两者相似。
ས་དབེན་དང་ངག་དབེན་ས་ད ་པ་དང་ ོར་བའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་
པའི་ས་ད ་པར་ཆོས་ ོན་པའི་ངག་ མ་པར་དག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཐོབ་པ་དང༌། ངག་དབེན་
ི་ བས་ ་ངག་གི་ ་བ་ ང་ལ་དབང་ཐོབ་པ་གཉིས་ཆོས་མ ངས་པའི་ ིར། །
身远离、语远离与第九地配合的原因为：波罗密乘第九地获得讲
法的语清净智；语远离阶段对语的根本风获得自在，这两者相似。
སེམས་དབེན་ས་བ ་པ་དང་ ོར་བའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ་
པར་སེམས་ལ་དབང་ ེས་མ ན་པ་ཐོབ་པ་དང༌། སེམས་དབེན་ ི་ བས་ ་སེམས་ལ་
134
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

དབང་ཐོབ་པ་གཉིས་ཆོས་མ ངས་པའི་ ིར།

心远离与第十地配合的原因为：波罗密乘第十地获得对心的随顺
自在；心远离阶段获得对心的自在，这两者相似。
་ ས་ས་བ ་པ་དང་ ོར་བའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ་པར་འོད་
ཟེར་ཆེན་པོའ ་དབང་བ ར་བ་ཐོབ་པ་བཞིན་ ། ་ ས་པ་སངས་ ས་ མས་ལས་
དབང་བ ར་བ་ཐོབ་པ་གཉིས་ཆོས་མ ངས་པའི་ ིར།
幻身与第十地配合的原因为：如波罗密乘第十地获得大光明灌
顶，幻身从诸佛获得灌顶，二者相似。
འོད་གསལ་དང་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་གཉིས་ས་བ ་པའི་ ད་དང་ ོར་བའི་ ་མཚན་
ཡོད་དེ། ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ས་བ ་པའི་ ད་ལ་ཐབས་ ི་ཆ་ ་ཆེན་པོས་ཟིན་པས་
ཤེས་ ིབ་ ོང་བའི་ ས་པ་མ ་ཅན་ ་ ར་པ་དང༌། ལམ་གཞན་ལ་གསར་ ་བ བ་མི་
དགོས་པ་བཞིན་ ། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་དེ་ཐབས་ ི་ཆ་ ་ཆེན་པོས་
ཟིན་པས་ཤེས་ ིབ་ ོང་བ་ལ་ ས་པ་མཆོག་ ་ ར་པ་དང༌། ོབ་པའི་ ང་འ ག་གི་
བས་ ་ལམ་གཞན་ལ་གསར་ ་བ བ་མི་དགོས་པ་ཆོས་མ ངས་པའི་ ིར་དང༌།
ཕར་ ིན་ཐེག་པའི་ ིད་པ་ཐ་མ་པ་དེ་འོད་ ང་གི་ལམ་འདིར་འ ག་དགོས་པའི་ ིར་རོ།
།
光明、有学双运二者与第十地后部配合的原因为：波罗密乘第十
地后部分，由广大方便分摄持下，有大威力断除所知障，并且不需新
学其余道。如是第四次第义光明，被广大方便分摄持，有殊胜力量断
除所知障，并且有学双运阶段，不需新学它道，二者相似；而且波罗
密乘最后有者需进入此光明道。
ལམ་རིམ་པ་གཉིས་པོ་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་ལམ་ ར་འཇོག་ ལ་ཡོད་དེ། ལམ་ ན་མོང་
བས་ ད་ ངས་ཏེ་ གས་ ་མེད་དང་འ ེལ་བའི་ ོ་ནས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའ ་སེམས་
བ ེད་པ་ནས་བ ང༌། ོགས་རིམ་ ི་ ོགས་པ་མ་ ེས་པའི་བར་ ི་ལམ་ མས་ནི།
གས་ ་མེད་རང་ལམ་ ི་ཚགས་ལམ་དང༌།
二种次第道以体性安立为五道情况者：由共同道净心已，结合无
上咒而发起大乘心后，乃至未生起圆次证悟间的诸道，为无上咒自道
之资粮道。

135
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ོགས་རིམ་ ི་ ོགས་པ་ ེས་ནས་རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་མ་ཐོབ་བར་ ི་

ལམ་ནི། གས་ ་མེད་ ི་ ོར་ལམ་དང༌། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་གསལ་ ་མེད་
ི་མཐོང་ལམ་དང་ས་དང་པོའ ་གཞི་མ ན་ཡིན།
生起圆次证悟乃至未得第四次第义光明间之道，为无上咒加行
道。第四次第的义光明为无上咒见道及初地的共同体。
ོབ་པའི་ ང་འ ག་ནས་མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་མ་ཐོབ་བར་ ི་ལམ་ནི། གས་ ་
མེད་ ི་ ོམ་ལམ་དང༌། འདི་ལ་ས་ ག་མ་ད འི་ མ་གཞག་ ེད་དོ། །
从有学双运乃至未得无学双运间的道，为无上咒修道。此中安立
有余下的九地。
མི་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ནི། གས་ ་མེད་ ི་མི་ ོབ་ལམ་དང༌། ཕར་ ིན་ཐེག་པ་ནས་
ག ངས་པའི་ས་བ ་གཅིག་པ་ ན་ ་འོད་ ི་ས་དང༌། གས་ནས་ག ངས་པའི་བ ་
ག མ་ ོ་ ེ་འཛན་པའི་ས་གཉིས་ ི་གཞི་མ ན་ ་ག ངས་སོ། །དེ་ཡང་བ ེད་རིམ་
ཡོངས་ ོགས་ཚགས་ལམ་དང༌། ོགས་རིམ་ ི་ལམ་ལ་ ོར་མཐོང་ ོམ་ག མ་ ་ ེ་
བ་ཡིན་ནོ། །
无学双运即无上咒无学道。说它即是波罗密乘中所说的第十一地
普光明地，又是咒乘所说的第十三地金刚持地，是如是二地的共同体。
全部生次为资粮道，圆次分加行、见、修三道。
གས་ ི་ བས་ལམ་ ི་ ང་ འི་གཙ་བོ་ནི་ཐ་མལ་ ི་ ང་ཞེན་གཉིས་ཡིན་ལ། དེ་
ལས་ཐ་མལ་ ི་ཞེན་པ་ཉོན་ ིབ་དང༌། ཐ་མལ་ ི་ ང་བ་ལ་ཤེས་ ིབ་ ་བཤད་པས།
咒乘阶段，道所断主要是凡庸的现相及贪著两种。其中凡庸的贪
著是烦恼障，凡庸的现相是所知障。
དེ་ ོང་ ལ་ནི། ད་ ད་པའི་ཡིག་ཆའི་བཞེད་པ་ལ། རིམ་པ་བཞི་པའི་དོན་ ི་འོད་
གསལ་ ིས་ཉོན་ ིབ་ཐམས་ཅད་ཅིག་ཅར་ ་ ོང་བ་ ར། ོབ་པ་མཐའི་དོན་ ི་འོད་
གསལ་ ིས་ ང་ཤེས་ ིབ་ཐམས་ཅད་ཅིག་ཅར་ ་ ོང་བ་ཡིན་པས། ང་ འི་ ིབ་
པའི་ ོ་ནས་ ོབ་པའི་ ང་འ ག་ལ་ ོམ་ལམ་ས་ད འི་ མ་གཞག་མི་འཇོག་ ང༌།
དོན་ ི་འོད་གསལ་ ིས་ཤེས་ ིབ་ ོང་བའི་ ས་ ན་ ་ བ་པ་ལ། བསོད་ནམས་ ི་
ཚགས་གསོག་དགོས་པས་དེ་འ འི་ཚགས་ལ་ ང་འ ིང་ཆེ་ག མ་དང༌། དེ་རེ་རེ་

136
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

ལའང་ ང་འ ིང་ཆེ་ག མ་ ་ ེ་བའི་ ོ་ནས་ ོམ་ལམ་ས་ད ར་འཇོག་པར་ག ངས་

སོ། །
断除情况者：下密院教典认为，犹如第四次第义光明顿断一切烦
恼障那样，学际义光明亦顿断一切所知障。所以，有学双运安立为修
道九地，不是从所断障方面安立的，而是欲成办义光明有力量断所知
障，必须积集福德资粮，如此的资粮分上中下三品，每一品又分上中
下，依此而安立为修道九地。
ད ས་ ི་ ད་ ོད་པའི་ཡིག་ཆ་ ར་ན། མཁས་ བ་ ེའི་ ལ་འ ོར་རོལ་པའི་དགའ་
ོན་ ། མཚན་ ་དོན་ ི་ ོ་ ེ་འཆད་པའི་ག ང་ ངས་ ་མཛད་ནས། ོབ་པའི་ ང་
འ ག་གི་ ོམ་ལམ་ ོར་ད ས་ཤེས་ ིབ་ལ་ཆེ་འ ིང་ ང་ ་སོགས་ ོར་ད ་ ས་ཏེ་
རིམ་ ིས་ ང་བར་བཞེད་དོ། །
卫地上密院的教典，以克主杰大师于《瑜伽游戏喜宴》中讲说“所
表义金刚”的内容为根据，认为有学双运修道九品次第断除所知障的
上中下等九品。
གས་ ་མེད་ ི་ བས་འདིར་སའི་ མ་གཞག་འདི་ མས་ནི། ལ་ཅན་ ན་ ེས་ ི་
བདེ་བ་ཆེན་པོས་ ལ་ ོང་པ་ཉིད་ ོགས་པའི་ ེང་ནས་འཇོག་པ་ཡིན་ཏེ། ན་ ེས་ ི་
བདེ་ཆེན་ ི་ ེ་ ག་སོ་སོ་ལ་ས་སོ་སོར་འཇོག་པ་ནི། དེ་ ན་དགའ་བའི་ ེ་ ག་ལ། །
སར་ནི་ ན་ ་བཏགས་པའོ། །ཞེས་གསལ་བར་ག ངས་པའི་ ིར་རོ། །
于此无上咒阶段，诸地的安立是在有境俱生大乐证悟境空性之上
安立的。于俱生大乐的各各部分上安立各地，如“于普喜的部分，而
命名为地”清楚地说明了这一点。
དེ་ ར་ནའང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ ོགས་པའི་འཇིག་ ེན་པའི་ ོམ་ ང་གི་གནས་ བས་ལ་
ོར་ལམ་དང༌། དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པ་ལ་མཐོང་ལམ་དང༌།
ོགས་ཟིན་དེ་གོམས་པར་ ེད་པ་ལ་ ོམ་ལམ་ ་འཇོག་པ་སོགས་ནི། ད་ ེ་འོག་མ་
དང་ཐེག་པ་གཞན་དང་ཡང་འ འོ། །དེ་ཡང་ལམ་ ི་གཙ་བོའ ་དབང་ ་ ས་ ི་ལམ་དེ་
དག་གིས་བ ས་པ་ལ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ ི་དོན་ ོགས་པའི་ངེས་པ་མེད་དོ། །
虽则如是，证悟真如的世间修所生阶段安立为加行道，新现证真
如为见道，证已串修为修道等，亦与下续部及其它乘相同。这也是依
据道的主要方面而安立，彼等道所含摄的内容并不一定要证悟真如
137
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

义。
མཁས་ བ་ ེའི་ཡིག་ ང་ལས། དེ་ཡང་གསང་འ ས་ལ་ ོན་ ་གོ་བ་ཆགས་ན་གཞན་
མས་ལ་གོ་བ་འབད་མེད་ ་འཆགས། དེ་ལས་བ ོག་ན་དེ་ཙམ་ ་ཕན་ ང་བར་ཡོད་
པས་ ོན་ལ་འ ས་པ་ལ་ ིད་པ་ཡིན། ཞེས་ག ངས་པས་འདིར་ནི་དཔལ་གསང་བ་
འ ས་པ་འཕགས་ གས་ ི་དབང་ ་ ས་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ཞིང༌།
克主杰大师的《小字》中说：“若先对密集有了理解，则对于它
部不需费力就能明白，反之，效果微弱，所以对密集引导为先。”此
处即是依密集圣龙树规而解说的。
ོན་གསལ་ལས། འདི་ནི་ བ་པའི་ཡན་ལག་མཆོག ། ད་ ན་ ི་ནི་དོན་བ ས་པའོ།
།ཞེས་བ ེད་རིམ་དང་པོར་ ས་ཏེ་བ ེད་རིམ། སེམས་དམིགས་ ི་རིམ་པ། ་ ས།
འོད་གསལ། ང་འ ག་ ེ། འ ས་པའི་ལམ་རིམ་པ་ ་པོ་འདིར་ ད་ ེ་ཐམས་ཅད་ ི་
དོན་བ ས་པར་ག ངས་སོ། །
《明炬论》中：
“此乃修持胜支分，含摄一切续部义。”是说以生
次为最初的生次、缘心次第、幻身、光明、双运共五种密集次第道，
1
含摄一切续部的内容 。
འ ་ ལ་ནི། ད་ ེ་འོག་མ་ག མ་ ི་ལམ་ཐམས་ཅད་འ ས་པའི་རིམ་པ་ ་པོ་འདིར་
ེད་ལས་ ི་ ོ་ནས་འ ས་ལ། ས་འཁོར་ ི་ ོར་བ་ཡན་ལག་ ག་དོད་ བ་ ི་ ོ་
ནས་འ ས་ཤིང༌། ་མེད་གཞན་ ི་ལམ་ མས་འདིར་ངོ་བོའ ་ ོ་ནས་འ ས་སོ། །དེ་ལ་
་མེད་གཞན་ ི་བ ེད་རིམ་ མས་འདིའི་བ ེད་རིམ་དང་ཇི་བཞིན་མི་འ ་ཡང་ ོགས་
རིམ་ ོགས་པར་ ེ་བའི་དགེ་ ་ ིན་ ེད་ ་འ ོ་བར་ཤེས་ན་དོན་འ འོ། །
含摄情况者：下三续部的一切道以作用方式摄于此密集五次第
中；时轮的六支加行以能代替的方式含摄，其它无上续道以体性含摄。
1
次第决定者：欲修成总的无上部所说的无学双运，需先成办义光明与清净幻身二者聚合的双运，而此又
需先成就清净幻身，仅得双运并不需要净幻身为前行，因为净幻身与普通双运同时得到。而要得净幻身
需以义光明为前行，因净幻身是义光明的乘骑---极微细本初风作为近取因而产生的。而此义光明又需积
集三无数劫的资粮或其代替品第三次第幻身其中任一种为前行。而要得到第三次第的幻身又需真正的心
远离或能替此的圆次为前行。因为若没有以修力令一切风如死亡次第那样融入心间明点为前行，则不能
得到一如中阴的幻身。而得此真正心远离或其替品的圆次，则需先成办语远离金刚念诵名安立的命勤支
分或其替品，因为若没有如此的圆次完全解开心间脉结，则不能生起真正的心远离及其替品的圆次，因
此又要解开瑜伽士的心间脉结。依容易次第，先要成办真正身远离及类似的圆次，因为心间脉结较它处
的脉结难以解开，摄风入它处脉结较摄风入心间容易。欲生起全部的圆次，则定需四座粗细生次以成熟
发起圆次证悟的相续。而此又需获得净灌顶及善护三昧耶、戒律。而要具备守护誓戒的法器，则需先学
修共通道---行持两种菩提心及其支分道。增强效用之行由外命勤代替显示，故如是一切道数量、次第决
定。

138
 གས་ ་ི ས་ལམ་ མ་གཞག་ལེགས་བཤད་ ལ་བཟང་འ ག་ངོགས།

当然，其它无上部生起次第与此中生次虽非完全一样，但若知道都是
为成熟圆满生起圆满次第的善根，其义则是相同的。
འདིར་བཤད་པའི་སེམས་དབེན་ ་ ས་འོད་གསལ་ ང་འ ག་ མས་ནི། དེ་དག་གི་ཐ་
ད་དངོས་ ་བཤད་མ་བཤད་གང་ཡིན་ ང་ ང༌། ་མེད་གཞན་ ི་ ོགས་རིམ་
ལའང་ ོར་ཤེས་དགོས་ཤིང༌། གཞན་ ་བཤད་པའི་ག མ་མོ་དང་ཐིག་ལེའི་ ལ་འ ོར་
སོགས་ནི་འདིར་བཤད་པ་ ར་ ི་ངག་དབེན་ ་འ ས་ལ། ིང་གར་གནད་ ་བ ན་
པའི་ ོན་ ་ ས་ ི་གནས་གཞན་ ་གནད་ ་བ ན་པར་ག ངས་པ་ མས་ནི། འདིའི་
ས་དབེན་ ་འ ས་སོ། །
此处所说的心远离、幻身、光明、双运，在其它无上部中不管直
接提没提到这些名词，但要知道与其它圆次是如何配合的，于它处所
说的拙火、明点瑜伽等摄于如此处所说的语远离，于专注心间窍要前，
所宣说的专注身它处窍要者摄于此处身远离。
དེས་ན་དཔལ་གསང་བ་འ ས་པའི་ལམ་ལ་གོ་བ་ལེགས་པར་ཆགས་ནས་ ་མེད་ ི་
ད་གཞན་ ི་ལམ་ མས་དེར་ ད་ ལ་ཤེས་ན་ ད་དོན་ ན་ལ་མི་འཇིགས་པའི་
ོབས་པ་མཆོག་འཐོབ་པ་ཡིན་ཏེ། འཇམ་མགོན་ ་མས། གང་ཞིག་ ོགས་ན་མཐའ་
དག་ག ང་རབ་ལ། །མི་འཇིགས་ ོབས་པ་མཆོག་ ེར་འ ས་པའི་ལམ། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར།། །།
因此，若能对吉祥密集道，生起很好的理解，并了知含摄其它无
上部道的情况，将会对一切续义获得殊胜的无畏辩才。如文殊怙主上
师说：“若领悟密集道，将施与对一切经教的殊胜无畏辩才。”
ས་པ།
颂曰：
ག ང་རབ་ ན་ ི་ཡང་ ེ་ ོ་ ེ་ཐེག །གང་གི་མཚན་ ན་ཙམ་ཡང་བགོ་ ལ་ ། །ནམ་
ཡང་འཐོབ་དཀའི་ཟབ་ལས་ཆེས་ཟབ་ནོར། ། ོན་བསགས་བསོད་ནམས་ ེ་བའི་ཟོང་
གིས་ ག །
一切圣言极顶金刚乘 仅名何时亦难得听闻
如是甚深又深摩尼宝 昔积俱胝福财方购得
ེས་ ངས་དམན་པའི་ ོ་ ོས་འདབ་བ འི་ཁ། །འཇམ་མགོན་ལེགས་བཤད་ཉི་ཟེར་

139
 央尖嘎伟洛卓所造《密乘地道安立》

ིས་ ན་པས། །ཅི་དགར་བཞད་པའི་གནད་དོན་ ང་ ི་བ ད། ། ལ་བཟང་ ང་བའི་

དགའ་ ོན་དེང་འདིར་བ བས། །
俱生修得劣慧百瓣地 文殊怙主善说日光浴
笑颜怒放要义蜂蜜精 善缘蜂群喜筵今得成
འོན་ ང་ ོ་དམན་བདག་འ ས་ཟབ་བ ིང་གཏམ། །མ ིན་པ་བཏེགས་ཏེ་ ་བའི་འོས་
མིན་ཡང༌། །དད་བ ོན་ མ་ད ོད་ཡངས་པའི་དོན་གཉེར་ཅན། །ནན་ ིས་བ ལ་ ིར་
གཞན་ཕན་སེམས་ ིས་བཀོད། །
愚痴如我引颈来宣说 深邃话语于理实不当
然由信进广慧求学者 殷重劝勉利他心书此
དགེ་བ་འདི་ཡིས་ཚ་རབས་ཐམས་ཅད་ ། ། ར་ ང་ལམ་ ིས་ནམ་ཡང་མི་བ ི་བར། །
ཡོངས་ ོགས་མདོ་ གས་ ང་འ ེལ་ལམ་བཟང་ལ། །ཐོས་བསམ་ ོམ་པ་གེགས་མེད་
མཐར་ ིན་ཤོག །
祝愿此善令于一切世 永远不为相似道引转
于此圆满显密双运道 闻思修习无碍达究竟
ཅེས་པ་འདི་ནི་དད་བ ོན་ མ་ད ོད་ཡངས་པ་ཁེ་ཤ་ འི་དགེ་ ོང་ གས་པ་ཆོས་བཟང་གིས་ཡང་ཡང་ནན་ཏན་

ཆེ་བའི་ངོར། མཁས་ བ་དམ་པ་མང་པོའ ་ཞབས་ ལ་ ི་བོའ ་ ན་ ་ཐོབ་པའི་ ི་ན་པ་ད ངས་ཅན་དགའ་བའི་ ོ་

ོས་ ིས་རང་གཞན་ལ་ཕན་པའི་བསམ་པས་གཡར་ ལ་ ་ ར་བ་ས ེ་ཧི་ཏ །། །།

在有着信进广慧的客夏特比丘---扎巴曲桑一再地殷重劝请下，获得诸多善
巧成就大德们的足尘作为顶严的凡俗之辈---央尖嘎伟洛卓怀着利益自他的心撰
书此论以酬厚爱。娑瓦诃旦都！

二 00 三年九月二十七日释迦教下弟子缘宗敬译于色须寺极乐殿
复于二 00 八年六月八日校润于甘肃合作寺

140
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

༄༅། ། ེ་བ ན་ཆོས་ ི་ ལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོའ ་ག ང་ས་ལམ་ མ་གཞག་

མཁས་པའི་མ ལ་ ན་ཞེས་ ་བ་བ གས་སོ།།
智者颈饰·地道建立
至尊 法幢吉祥贤 造
༄༅། །དེ་ལ་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་དང་། ཞེས་སོགས་ ི་ བས་ ། འོ་ན། ཚགས་ བ་
བ ་བ ན་ ི་ནང་ནས་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་ ེ་ ག་ ་འཆད་པའི་ ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན།
དེ་ཡོད་དེ། ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་དེ་ ོགས་དཀའ་ཞིང་། ོགས་ན་ཕན་ཡོན་ཆེན་པོ་དང་
ན་པས་ ེ་ ག་ ་བཤད་པའི་ ིར།
「智福与诸道」时，总此十七个修道资粮，何以特别说明其中的
智能资粮？此乃智慧资粮甚深难了。惟若于彼能善通达，将能带来很
大的义利，因此特别加以详细说明。
ཞེས་འཆད་པ་ལ། ག ང་འདི་ ང་། འདིའི་ བས་ ། ད ་སེམས་གཉིས་ ི་ གས་སོ་
སོར་འགོད་པ་དང་། ད ་མ་པའི་ གས་འཐད་པར་ བ་པ་དང་། དེ་ལ་ ན་ཀ་ ངས་པ།
སེམས་ཙམ་པའི་ གས་བཀག་པ། ཡེ་ཤེས་ ི་ད ེ་བ་གཞན་མི་འཆད་པའི་ ་མཚན་
དང་ །
此分五点来说明：第一、安立中观宗与唯识宗各自主张。第二、
中观宗是合理的。第三、断除诤论。第四、破除唯识宗。第五、不说
1
明智能品之外其它品的理由 。
དང་པོ་ནི། སེམས་ཙམ་པས་ག ང་འཛན་ ས་གཞན་ ིས་ ོང་པའི་ ོང་ཉིད་བདེན་
བ་དེ་འཕགས་པའི་མཉམ་གཞག་གི་གཞལ་ ར་འདོད། ད ་མ་པས་ཆོས་ཐམས་ཅད་
བདེན་པས་ ོང་པའི་ ོང་ཉིད་དེའི་གཞལ་ ར་འདོད་པ་ཡིན་ཏེ། ན་ ང་ལས། མ་
པར་མི་ ོག་པའི་ཡེ་ཤེས་འདིའི་དམིགས་པ་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། ཁ་ཅིག་ནི་ ོང་པ་ཉིད་ཡིན་ནོ་
ཞེས་འདོད་དོ། །གཞན་དག་ནི་དེ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ ི་ངོ་བོ་ཉིད་ ོང་ཉིད་ལ་དམིགས་
པར་འདོད་དོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར།

1
「第五、不说明智能品之外其它品的理由」一节，最末文句为「以下将分三个部份：破斥、安立、断除
争论来详析十种学地。」此处以前的内容，因格西未加说明，翻译文字也未经校阅，不予誊录。

141
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

གཉིས་པ་ནི། གས་དེ་གཉིས་ ི་ནང་ནས་གང་འཐད་ཅེ་ན། ད ་མ་པའི་ གས་འདི་

ཉིད་འཐད་པ་ཡིན་ཏེ། དེའི་ བ་ ེད་ ི་རིགས་པ་ མ་དག་ཡོད་པའི་ ིར། འོ་ན། དེ་གང་
ཞེ་ན། འ ེལ་ཆེན་ལས། འདི་ཉིད་རིགས་པ་ཡིན་ཏེ། གང་དང་གང་ཤེས་པ་ཡིན་པ་དེ་
དང་དེ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ ི་རང་བཞིན་ ོང་པ་ཉིད་ལ་དམིགས་པ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་ ི་
ལམ་ ་ ་ལ་སོགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ ོང་པ་ཉིད་ལ་དམིགས་པ་ ་ འོ། ། ོད་པའི་གནས་
་ ར་པ་ མ་པར་མི་ ོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་འདི་ཡང་ཤེས་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ ་བ་ནི་རང་
བཞིན་ ི་གཏན་ཚགས་སོ། །དམིགས་པ་མངོན་ མ་མ་ཡིན་ན། །དོན་ ོང་རབ་ ་ བ་
མ་ཡིན། །ཞེས་ ་བས་གཏན་ཚགས་མ་ བ་པ་མ་ཡིན་ལ། མ ན་པའི་ ོགས་ལ་ཡོད་
པས་འགལ་བ་མ་ཡིན་ནོ། །ཆོས་ཐམས་ཅད་ ི་རང་བཞིན་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ ་ཡོད་པ་ནི་
ིས་འགོག་པར་འ ར་བའི་ ིར་མ་ངེས་པ་ཉིད་ ང་མ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ག ངས། དེའི་
དོན་ནི་ཁ་ཅིག ཤེས་པ་ཡིན་ན། ོད་ ི་ ལ་བདེན་ ོང་ཡིན་པས་ བ། དཔེར་ན་ ི་
ལམ་ ་ ་ ང་ ང་བའི་ཤེས་པ་བཞིན་ནོ། ། མ་པར་མི་ ོག་པའི་ཡེ་ཤེས་འདི་ཡང་ཤེས་
པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་པའི་ བ་ངག་འདི་དེའི་ བས་ནས་དངོས་ ་བ ན་པའི་རང་བཞིན་
ི་ གས་ཡང་དག་ཡིན་ནོ། །ཞེ་ན། འོ་ན། ཤེས་པ་དེ་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་ཡེ་ཤེས་རང་
ལ་བདེན་ ོང་ ་ བ་པར་ ེད་པའི་རང་བཞིན་ ི་ གས་ཡང་དག་ཡིན་པར་ཐལ།
དམ་བཅའ་འཐད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེའི་བ བ་ ་མེད་དགག་ཡིན་པའི་ ིར།
རང་ གས་ནི། གང་ཤེས་པ་ཡིན་ན་བདེན་པས་ ོང་པའི་རང་ ལ་ལ་དམིགས་པས་
བ། དཔེར་ན། ི་ལམ་ ་ ་ ང་ ང་བའི་ཤེས་པ་བཞིན་ནོ། ། མ་པར་མི་ ོག་པའི་ཡེ་
ཤེས་འདི་ཡང་ཤེས་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་པའི་ བ་ངག་འདི། དེའི་ བས་ནས་དངོས་ ་
བ ན་པའི་ བ་ངག་ཡིན་ནོ། །དེས་ན་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མ ེན་པ་དེ།
བས་འདིར་དངོས་ ་བ ན་པའི་ཡེ་ཤེས་ ི་ཚགས་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན།
ཚགས་ལམ་ ི་ངོ་བོར་ ར་པ་ག མ། ོར་ལམ་ ི་ངོ་བོར་ ར་པ་གཅིག མ་དག་ས་
བ ན་ ི་ངོ་བོར་ ར་པ་རེ་རེ། དག་པ་ས་ག མ་ ི་ངོ་བོར་ ར་པ་གཉིས་གཉིས།
སངས་ ས་ ི་སའི་ངོ་བོར་ ར་པ་ག མ་ ེ། ཉི་ ་ཡོད་པའི་ ིར། ག མ་པ་ནི། ཁོ་ན་

142
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

རེ། བདེན་ ོང་ཆོས་ཅན། བདེན་པར་མེད་དེ། དམིགས་པ་ཡིན་པའི་ ིར། འདོད་ན། ་

་བདེན་མེད་ཆོས་ཅན། ོད་མེད་པར་ཐལ། བདེན་པར་མེད་པའི་ ིར། འདི་ནི་དགག་
པ་གཉིས་ ི་གནད་མ་གོ་བའི་ གས་ ་ ས་པའི་ ོད་པའོ། །དེ་ལ་ བ་པ་མེད་པར་
ཐལ། ས་ ིན་གསོད་ ེད་ ི་མཆོད་ ིན་བསད་པས་ ས་ ིན་ ར་མི་ ོག་པ་ ར།
་ ་བདེན་མེད་བདེན་པར་ བ་པ་བཀག་པས། ་ ་བདེན་ བ་ ར་མི་ ོག་པ་
བཞིན་ནོ། །བཞི་པ་སེམས་ཙམ་པའི་ གས་བཀག་པ་ལ། ག ང་འཛན་ ས་གཞན་
ིས་ ོང་པའི་ ོང་ཉིད་བདེན་ བ་དང་གནས་ གས་མཐར་ ག་གཉིས་ཀ་ཡིན་ནོ།
།ཟེར་ན། དེ་ཆོས་ཅན། ས་ ་ བ་པར་ཐལ། བདེན་པར་ བ་པའི་ ིར། འདོད་ན།
ག ང་འཛན་ཚད་མ་དང་ ས་གཅིག་དང་ ས་ཐ་དད་གང་ ང་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་
པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་དང་ ས་གཅིག་ ང་མ་ཡིན། ས་ཐ་དད་པ་ཡང་མ་
ཡིན་པའི་ ིར། དང་པོ་མ་ བ་ན། དེ་ཆོས་ཅན། དངོས་པོ་ཡིན་པར་ཐལ། མ་ བ་པ་
དེའི་ ིར། འདོད་ན། ོབ་པའི་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ིས་ ོད་ལ་དམིགས་ནས་
བ ོམས་པས་ ིབ་པ་དག་པར་མི་འ ར་བར་ཐལ། ོད་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་ ིར། ི་
མ་མ་ བ་ན། དེ་ཆོས་ཅན། ོད་ག ང་འཛན་ཚད་མའི་གནས་ གས་མ་ཡིན་པར་
ཐལ། ི་མ་མ་ བ་པ་དེའི་ ིར། ་པ། ཆོས་ད ིངས་ཡེ་ཤེས་སོགས་ ི་ད ེ་བ་ བས་
འདིར་མི་འཆད་པའི་ ་མཚན་ནི། ཚགས་ བ་བ ་བ ན་ ི་ནང་ནས་ཡེ་ཤེས་ ི་
ཚགས་ བ་དེ་འདིར་མདོར་བ ན་ ིས་གཏན་ལ་འབེབས་པར་བཞེད་པའི་ ིར། ས་ཡི་
ཚགས་ལ་ས་གང་གི་ཡོངས་ ་ ོང་བ་ ོགས་པར་མ་ ར་པ་དེ་ ིད་ ས་དེ་ཡིན་ལ།
ོགས་ནས་ས་གཞན་ཡིན་པར་ཤེས་པར་ འོ། །ཞེས་སོགས་ ི་ བས་ ། འོ་ན།
ཚགས་ བ་བ ་བ ན་ ི་ནང་ནས་སའི་ཚགས་ བ་ ེ་ ག་ ་འཆད་པའི་ ་མཚན་
གང་ཞེ་ན། དེ་ཡོད་དེ། དེའི་ ོད་ ེད་ ི་ཚག་མང་ཞིང་བ ོད་ འི་དོན་མང་བས་ ོགས་
དཀའ་བ་ལ་དགོངས་ནས་དེ་ ར་བཤད་པའི་ ིར། ཞེས་བཤད་པ་ལ་ག ང་འདི་ ང་།
སའི་ཚགས་ ི་ད ེ་བ་ ས་པར་འཆད་པ་ལ། ཡོངས་ ་ ོང་བ་ མས་བ ་ཡི། །ཞེས་
སོགས་ག ངས། འདིའི་ བས་ ། དགག་གཞག་ ོང་ག མ་ལས། དང་པོ་ནི། ཁ་ཅིག

143
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ་ ར་པའི་མངོན་པར་ ོགས་པ། སའི་མཚན་ཉིད། ཟེར་ན།

ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ ་དེར་ཐལ། མཚན་ཉིད་དེའི་ ིར། འདོད་
ན། ་ཞིང་འཐས་པ་ཡིན་པར་ཐལ། ས་ཡིན་པའི་ ིར། བ་ ེ། མཛད་ལས། ་གཤེར་
ོ་ཉིད་གཡོ་བ་ མས། །འཛན་པ་ལ་སོགས་ལས་ ་ བ། །ཅེས་ག ངས་པའི་ ིར། ཁ་
ཅིག དེ་འ འི་མངོན་ ོགས་དེ་ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་སའི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན་མི་
འཐད་པར་ཐལ། ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ས་ཡིན་ན། ལམ་ཡིན་དགོས། མངོན་ ོགས་
ཡིན་ན། ལམ་ཡིན་མི་དགོས་པའི་ ིར། ི་མ་མ་ བ་ན། དེར་ཐལ། ལམ་མ་ གས་ ི་
གང་ཟག་གི་ ད་ལ་མངོན་ ོགས་ཡོད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། དེའི་ ད་ལ་ ོགས་པའི་
བ ན་པ་ཡོད་པའི་ ིར། ཟེར་ན་མ་ བ། ཁ་ཅིག དེ་འ འི་ལམ་ གས་ ི་གང་ཟག་གི་
ད་ ི་མངོན་ ོགས་དེ། ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་སའི་མཚན་ཉིད། ཟེར་ན། མ་པའི་
ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ། མཚན་ ་དེའི་ ིར། འདོད་ན། ཡོན་ཏན་ ་མའི་
གཞི་ ེན་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། ོད་མེད་ན་ཡོན་ཏན་ ་མ་མེད་
དགོས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན་ ། ཁ་ཅིག ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་
དང་ ིང་ ེ་ཆེན་པོས་ཟིན་པའི་ ང་སེམས་འཕགས་པའི་མངོན་ ོགས་དེ་ ང་སེམས་
ི་སའི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ།
མཚན་ ་དེའི་ ིར། མ་ བ་ན། དེར་ཐལ། ང་སེམས་ ི་མོས་ ོད་ ི་ས་ཡིན་པའི་
ིར། དེར་ཐལ། ང་སེམས་ ོར་ལམ་པའི་ ད་ ི་སེམས་བ ེད་མོས་པས་ ོད་པའི་
སེམས་བ ེད་ཡིན་པའི་ ིར། མདོ་ ེ་ ན་ལས། སེམས་བ ེད་དེ་ནི་ས་ མས་ལ།
།མོས་དང་ ག་བསམ་དག་པ་དང་། ། མ་པར་ ིན་པ་གཞན་ ་འདོད། །དེ་བཞིན་ ིབ་
པ་ ངས་པ་འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། དེ་ ང་སེམས་ ི་ས་ཡིན་པར་
ཐལ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ཉན་ཐོས་ ི་ས་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། དམན་པ་ས་
བ ད་ ི་ མ་གཞག་འཐད་པའི་ ིར། ཁོ་ན་རེ། ང་སེམས་ ོར་ལམ་པ་ ང་སེམས་
ི་ས་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་ཡིན་པར་ཐལ། ང་སེམས་ ི་ ོར་ལམ་ ང་སེམས་ ི་

144
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ས་ཡིན་པའི་ ིར། འདོད་ན། སར་གནས་ ི་སེམས་དཔའ་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་

ིར། འདོད་ན། ང་སེམས་འཕགས་པ་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། ཟེར་ན། ་
བར་མ་ བ་ ེ། འོ་ན། སངས་ ས་འཕགས་པ་ཉན་ཐོས་ལམ་ གས་ ི་གང་ཟག་ཡིན་
པར་ཐལ། དེའི་ ད་ ི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་དེ་
ཉན་ཐོས་ ི་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། བ་པ་ཁས། གཞན་ཡང་། ང་སེམས་ ི་མཐོང་ལམ་
ང་སེམས་ ི་ས་དང་པོ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ང་སེམས་ ི་ ོར་ལམ་ ང་སེམས་ ི་ས་
ཡིན་པའི་ ིར་ན་མ་ བ། ཁ་ཅིག ིང་ ེ་ཆེན་པོ་དང་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་
ིས་ཟིན་པའི་མངོན་ ོགས། ང་སེམས་འཕགས་པའི་སའི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ོང་
ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ད ་བཅོམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བའི་ཐེག་
ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ ་དེར་ཐལ། མཚན་ཉིད་དེའི་ ིར། གས་གསལ་
གཉིས་ཀ་ བ་ ེ། ཆོས་ཅན་དེ་ཡིན་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་
པར་བཞག་པའི་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་
གཉེན་ ེད་པ་དེ། ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ས་དང་པོའ་
ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ། མཚན་ ་དེའི་ ིར།
གས་འོག་ ་ བ། འདོད་ན། ོད་ ིས་བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་མ་ ངས་པར་ཐལ།
འདོད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། ཆོས་ཅན་དེའི་ ིར། ཁ་ཅིག དེ་ས་དང་པོའ ་མཐོང་
ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་ ར་ ར་
པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ།
མཚན་ ་དེའི་ ིར། གས་ བ་ ེ། དེ་ཡོད་པའི་ ིར། དེ་བདེན་པར་འཛན་པའི་བདེན་
འཛན་ ན་བཏགས་ཡོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་
གཉེན་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། དེ་དེ་ལ་གནོད་ ེད་ཡིན་པར་ཐལ།
འདོད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་དེ་ལ་ཕན་འདོགས་ ེད་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ།
དེའི་ ་ཡིན་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་མཉམ་
གཞག་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་དངོས་གཉེན་ ེད་

145
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

པ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ འི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ས་དང་པོའ ་ ོམ་

ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ། མཚན་ ་དེའི་ ིར། གས་
བ་ ེ། ན་བ ས་ལས། ང་ བ་སེམས་དཔའ་ མས་ནི་བདེན་པ་ མས་མངོན་པར་
ོགས་པར་ ས་ནས། ས་བ ་ མས་ ་ ོམ་པའི་ལམ་ལ་ཤེས་ འི་ ིབ་པའི་གཉེན་
པོའ ་ལམ་ ོམ་ ི། ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། འདོད་ན། ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ ིས། བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་ ངས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར།
འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་དེའི་དངོས་གཉེན་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་གཉིས་པའི་བར་
ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་གང་ཞིག རང་
དང་ ད་གཅིག་ ་ ར་པའི་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་དངོས་གཉེན་
ེད་པ་དེ། ས་དང་པོའ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ས་དང་པོའ་
ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་ ི་ ར་ ི་མ་དེར་ཐལ། མཚན་ ་
དེའི་ ིར། འདོད་ན། ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དེས་ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་དང་ ད་གཅིག་ ་ ར་པའི་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ་ཆེན་པོ་
ངས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། དེས་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ཆེན་པོའ་ཆེན་
པོ་ ངས་པར་ཐལ། འདོད་པ་གང་ཞིག དེ་ཡིན་ན། དེ་དང་ ད་གཅིག་ ་ ར་པའི་དེ་
ཡིན་དགོས་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག རང་ ད་ལ་ ན་པའི་གང་ཟག་གི་ ད་ ི་ཡོན་ཏན་ ་
མའི་ ེན་གཞི་ ེད་པའི་ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས། ས་དང་པོ་རབ་ ་དགའ་བའི་མཚན་ཉིད་
ཟེར་ན། ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་དེར་ཐལ། མཚན་ ་དེའི་ ིར། དེར་
ཐལ། ཆོས་ཅན་དེའི་ ིར། འདོད་ན། ོད་རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ ི་ ོགས་
པའི་ཡོན་ཏན་ ི་ ེན་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། དེ་ས་དང་པོ་བའི་ ད་
ི་ ོགས་པའི་ཡོན་ཏན་ ི་ ་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་
གཉིས་ ས་མཉམ་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་དང་ས་དང་པོ་ ས་
མཉམ་ཡིན་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་མཉམ་
གཞག་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ངས་པ་དེ། ས་དང་པོའ ་ མ་ ོལ་

146
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ལམ་ ི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ས་དང་པོའ ་ མ་ ོལ་ལམ་ལས་ལངས་པའི་ ེས་ ་ ར་

ཡང་ ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ས་དང་པོའ ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་
ཆོས་ཅན། མཚན་ ་དེར་ཐལ། མཚན་ཉིད་དེའི་ ིར། གས་ བ་ ེ། དེ་ཡོད་པའི་ ིར།
འདོད་ན། ོད་དང་མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ ་ ར་པའི་ས་དང་པོའ ་མཐོང་ལམ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། ཆོས་ཅན་དེའི་ ིར།
ཁ་ཅིག བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ངས་པའི་ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་དེ། དེའི་མཚན་ཉིད་
ཟེར་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ཆོས་ཅན། མཚན་ ་དེར་ཐལ།
མཚན་ཉིད་དེའི་ ིར། དེ་བཞིན་ ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་པ་པའི་ ད་
ི་ ན་ ོབ་སེམས་བ ེད་ཆོས་ཅན། མཚན་ ་དེར་ཐལ། མཚན་ཉིད་དེའི་ ིར། འདོད་
ན། མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག ས་དང་པོའ ་མཉམ་
གཞག་ཡེ་ཤེས་ལས་ལངས་པའི་ ་དོན་འ ེས་ ང་ ་འཛན་པའི་ཞེན་རིག་ ་ ར་པའི་
ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་མངོན་ ར་ ་
འ ང་བ་དེ། ས་དང་པོའ ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ོབ་པའི་ ད་ ི་
ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ཡིན་ན་ ོག་པ་ཡིན་དགོས་པར་ཐལ། མཚན་ཉིད་དེ་འཐད་པའི་ ིར།
འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་དང་ ོག་མེད་ ི་ཤེས་པའི་གཞི་མ ན་ཡོད་པའི་ ིར། ལམ་ ིཀ་
ལས། བ བ་པ་ ོམ་ལམ་ ེས་ཐོབ་ ི་ བས་ ་འ ང་ཡང་། ེན་འ ེལ་ ་མ་ ་ ར་
གསལ་བར་ ང་བའི། ་དོན་འ ེས་ ང་འཛན་པའི་ ོག་ ལ་ལོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་
ིར། འདིའི་དོགས་ད ོད་མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་ ེད། ཁ་ཅིག ས་དང་པོ་ནས་ས་
གཉིས་པར་འཕོ་བའི་ཚ་ ེས་ཐོབ་ནས་མཉམ་གཞག་ ་འཕོ་བ་ཡིན་ཟེར་ན། མི་འཐད་དེ།
ས་དང་པོ་ནས་གཉིས་པར་འཕོ་བའི་ཚ་མཉམ་གཞག་ནས་མཉམ་གཞག་ ་འཕོ་བའི་
ིར། དེར་ཐལ། དེ་ ར་འཕོ་བའི་ཚ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་ མ་ ོལ་ལམ་ ་འཕོ་བའི་
ིར། དེར་ཐལ། ས་བ ་པ་ནས་སངས་ ས་ ི་སར་འཕོ་བའི་ཚ་དེ་ ར་ ་འཕོ་བའི་
ིར། གཞན་ཡང་། ས་དང་པོ་ནས་གཉིས་པར་འཕོ་བའི་ཚ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་ མ་
ོལ་ལམ་ ་འཕོ་བར་ཐལ། ས་དང་པོའ་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་ས་དང་པོའ ་བར་

147
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་བ ་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་ས་བ ་

པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པའི་ ིར། མ་ བ་ན། དེར་ཐལ། ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ཡོད་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། ས་དང་པོ་ནས་གཉིས་པར་འཕོ་བའི་ཚ་དེ་ ར་འཕོ་
བར་ཐལ། ས་དང་པོ་བས་ས་དང་པོའ ་ངོ་ ལ་ ི་ ིབ་པ་ ངས་པ་དང་། ས་དང་པོ་ནས་
གཉིས་པར་འཕོ་བ་ ས་མཉམ་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། དེས་ས་དང་པོའ ་ཡོངས་ ོང་
ོགས་པ་དང་ས་གཉིས་པར་འཕོ་བ་ ས་མཉམ་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། འ ེལ་ཆེན་ལས།
ས་གང་གིས་ཡོངས་ ་ ོང་བར་འ ར་བའི་ཆོས་གང་ཡིན་པ་ མས་ཇི་ ིད་མ་ ོགས་
པ་དེ་ ིད་ ་ནི་ས་དེ་ཡིན་ལ། ཡོངས་ ་ ོགས་ནས་ནི་ས་གཞན་ཡིན་པར་ཤེས་པར་
འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། ས་དང་པོའ་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་
བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པར་ཐལ། ས་བ ན་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་བར་ཆད་
མེད་ལམ་ཡོད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་བ ན་པ་བས་རང་ཉིད་མ་ ངས། ས་བ ད་པ་
བས་རང་ཉིད་ ངས་པའི་ ིབ་པ་གཅིག་ཡོད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་བ ན་པ་བ་རང་
ཉིད་ ི་མ་དག ས་བ ད་པ་དེ་རང་ཉིད་ ིས་དག་པའི་ ིབ་པ་གཅིག་ཡོད་པའི་ ིར།
དེར་ཐལ། ས་བ ན་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་མ་དག་སར་འཇོག ས་བ ད་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་དག་
སར་འཇོག་པའི་འཇོག་ ེད་ཅིག་ཡོད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་བ ན་པ་བ་དེ་མའི་
མངལ་ན་གནས་པའི་ ི་མ་དང་བཅས། ས་བ ད་པ་དེ་དེ་དང་ ལ་བ་དང་ཆོས་མ ངས་
པར་འཇོག་པའི་ ིབ་པ་གཅིག་ཡོད་པའི་ ིར། ད་ ་མ་ལས། ས་བ ན་ལ་ ེན་ ི་མ་
ནི། །མངལ་ བས་ ི་མ་དག་དང་མ ངས། །མངལ་ བས་འ ལ་འ ་མི་ ོགས་པའི།
།ཡེ་ཤེས་ མ་པར་ ིན་པ་བཞིན། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། ས་དང་པོའ་
ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པར་ཐལ། ས་གཉིས་
པའི་ ད་ཅིག་དང་པོར་ ེས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡོད་པའི་ ིར། མ་ བ་ན། ས་གཉིས་
པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡིན་ན། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ལས་ ང་བས་ བ་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་
མེད་ལམ་ཡིན་ན་རང་གི་ཉེར་ལེན་ ས་པ་ལས་ ང་བའི་ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་

148
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ཡོད་དགོས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། ས་བ ་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་

ན་རང་གི་ཉེར་ལེན་ ས་པ་ལས་ ང་བའི་ས་བ ་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡོད་དགོས་པར་
ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། དེར་ཐལ།
དེའི་ ིར། འདོད་ན། སངས་ ས་འཕགས་པའི་ ད་ལ་ས་བ ་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡོད་
པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། ས་པ་ལ་ཁོ་ན་རེ། ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡིན་ན།
རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་དགོས་པར་ཐལ།
ས་དང་པོ་ལ་དེའི་ ིར་ན། མ་ བ། གཞན་ཡང་། ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་ན།
རང་གི་ཉེར་ལེན་ ས་པ་ལས་ ང་བའི་ས་དང་པོའ ་ མ་ ོལ་ལམ་ཡོད་དགོས་པར་ཐལ།
ས་དང་པོའ ་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་ན། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ས་པ་ལས་ ང་
བའི་ས་དང་པོའ ་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ཡོད་དགོས་པའི་ ིར་ན། མ་ བ་བོ། །འོ་ན།
ས་བ ་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡིན་ན། དེ་ ར་ཡོད་དགོས་པར་ཐལ། ས་དང་པོའ ་
མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ལ་དེ་ ར་དགོས་པའི་ ིར། བ་པ་ཁས། གཞན་ཡང་།
ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པའི་ ད་ ི་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ཡིན་ན། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་
ར་པའི་ ང་སེམས་ ི་ཚགས་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ལས་ ང་བས་ བ་པར་
ཐལ། ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ཡིན་ན། རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་ས་གཉིས་པའི་
བར་ཆད་མེད་ལམ་ལས་ ང་བས་ བ་པའི་ ིར། འདོད་ན། དམན་ལམ་ ོན་ ་མ་སོང་
བའི་ཚགས་ལམ་ ད་ཅིག་དང་པོ་ལ་གནས་པའི་ ང་སེམས་ ི་ ད་ ི་ ན་ ོབ་
སེམས་བ ེད་ཆོས་ཅན། དེར་ཐལ། དེའི་ ིར། གས་ བ་ ེ། ོད་ ན་ ོབ་སེམས་
བ ེད་མངོན་ ར་པ་ཡིན་པའི་ ིར། འདོད་ན། ལམ་མ་ གས་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་
ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ཡོད་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། གཞན་
ཡང་། ས་དང་པོ་བས་ས་དང་པོའ ་ ད་ཅིག་ཐ་མ་ ེས་པའི་ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ ི་ངོས་ ལ་ ི་ ིབ་པ་ ངས་པ་དང་ས་གཉིས་པར་འཕོ་བ་ ས་མཉམ་པར་ཐལ།
དེས་ས་དང་པོའ་ ོན་ཟད་པར་ ངས་པ་དང་། ས་གཉིས་པར་འཕོ་བ་ ས་མཉམ་པའི་
ིར། དེར་ཐལ། དེས་ས་དང་པོའ་ཡོངས་ ོང་ ོགས་པ་དང་ས་གཉིས་པར་འཕོ་བ་ ས་

149
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

མཉམ་པའི་ ིར། བ་ ེ། ས་དང་པོའ ་ ོན་ཟད་ཅིང་ཡོན་ཏན་ཡོངས་ ་ ོགས་པ་ན།

ས་དང་པོའ ་ཡོངས་ ོང་ ོགས་པར་འཇོག་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། དེའི་ཡོངས་ ོང་
ོགས་པའི་དོན་ཞིག་ཡོད་པའི་ ིར། ས་པ་ལ་ཁོ་ན་རེ། ས་དང་པོའ་ ོམ་ལམ་ མ་
ོལ་ལམ་ཡོད་པར་ཐལ། ས་དང་པོའ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པའི་ ིར་ན།
མ་ བ། འདོད་ན། ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དེ་ས་དང་པོའ ་ ད་ཅིག་ཐ་
མར་ ེས་པའི་ཡེ་ཤེས་མ་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། ཁོ་ན་རེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་ཡིན་ན། ས་གཉིས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་དགོས་པར་
ཐལ། ས་དང་པོའ་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་མེད་པའི་ ིར། འདོད་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་
ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་ཡིན་ན། ས་གཉིས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་དགོས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་
ིར་ན་མ་ བ། ཁ་ཅིག ས་དང་པོའ ་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་།
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་དོན་གཅིག ས་གཉིས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་
དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་འ ིང་དོན་གཅིག ས་ག མ་པའི་བར་ཆད་མེད་
ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་ཆེན་པོ་དོན་གཅིག དེ་བཞིན་ ། བཞི་པ་ ་
པ་ ག་པ་ག མ་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་འ ིང་ ོར་ག མ་
དོན་གཅིག ས་བ ན་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ཆེན་པོའ་
ང་ ་དོན་གཅིག ས་བ ད་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ཆེན་
པོའ ་འ ིང་དོན་གཅིག ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་ལ། བདེན་འཛན་ ང་
འི་ ང་ འི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོ་དང་།
དེ་ ་ཞིང་ ་བའི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ཆེན་པོའ་ཆེན་པོ་
གཉིས་ཡོད། དང་པོ་དང་ས་ད ་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དོན་གཅིག
གཉིས་པ་དང་ ན་མཐའི་ཡེ་ཤེས་དོན་གཅིག ཟེར་ན། འོ་ན། ལམ་ ིཀ་ལས། ས་དང་
པོའ ་ ད་ཅིག་གཉིས་པ་ནས་ ོམ་ལམ་ ་བཞག་པ་ནི། ོམ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ར་
འ ་བས་ ོམ་ལམ་ད ར་ ངས་མ་ངེས་པའི་ ོན་མེད་དེ། ཞེས་ག ངས་པ་མི་འཐད་
པར་ཐལ། ས་དང་པོའ་ ད་ཅིག་ཐ་མའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་

150
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ང་ འི་ ང་ ་གཉིས་དོན་གཅིག་ཡིན་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། བདེན་འཛན་ ང་ འི་

ང་ འི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་ས་ད ་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད་པར་ཐལ། དམ་
བཅའ་འཐད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། དེ་ཡིན་ན། ན་མཐའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་
ཡིན་པས་ བ་པའི་ ིར། གས་འ ད། ཁོ་ན་རེ། ས་དང་པོ་བས་ས་དང་པོའ་ཡོངས་
ོང་མ་ ོགས་པར་ཐལ། དེས་དེ་ ོགས་པ་དང་ས་གཉིས་པར་འཕོ་པ་ ས་མཉམ་པའི་
ིར། འདོད་ན། དེས་དེ་ ོགས་པར་ཐལ། དེས་དེ་ཐོབ་པའི་ ིར་ན་མ་ བ། ཁོ་ན་རེ།
དེས་དེ་ ོགས་པར་ཐལ། དེས་ས་དང་པོའ་ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་ཐོབ་པའི་ ིར། དེར་
ཐལ། ས་བ ་པ་བས་ས་བ ་པའི་ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་ཐོབ་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ས་
བ ་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་སེམས་དཔའི་ ལ་འ ོར་མཐར་ ག་ཡིན་པའི་ ིར། ཞེས་ཟེར་ན།
འོ་ན། ས་བ ་པ་བས་ས་བ ་པའི་ ོན་ཟད་པར་ ངས་པར་ཐལ། དེས་དེའི་ཡོན་ཏན་
ོགས་པར་ཐོབ་པའི་ ིར། འདོད་ན། དེས་ ོན་ཟད་པར་ ངས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་
ིར། ཁ་ཅིག བདག་མེད་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་དེ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། བདག་མེད་དོན་
ིའི་ ལ་ ིས་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། བདག་མེད་དོན་ ིའི་
ལ་ ིས་ ོགས་པའི་ ོམ་ ང་གཙ་བོའ ་མ ེན་པ། ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། བདག་
མེད་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། བདག་
མེད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་ཟིན་གོམས་པར་ ས་པའི་མ ེན་པ། ོམ་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། བདག་མེད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པ་མཐར་ ིན་པའི་མ ེན་པ། མི་ ོབ་ལམ་ ི་
མཚན་ཉིད། ཟེར་ན། ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པའི་ ད་ ི་ ན་ ོབ་སེམས་བ ེད་
ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་གཉིས་པ་དེར་ཐལ། མཚན་ ་དེའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་ཏེ། ཆོས་
ཅན་དེའི་ ིར། གཞན་ཡང་། དམན་ལམ་ ོན་ ་མ་སོང་བའི་ ང་སེམས་ ོར་ལམ་པའི་
ད་ ི་གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་མངོན་ཤེས་ཆོས་ཅན། མཚན་ཉིད་ག མ་པ་དེར་ཐལ།
མཚན་ ་དེའི་ ིར། གས་ བ་ ེ། དེ་ཡོད་པའི་ ིར། འདོད་ན། དེ་ཆོས་ཅན། ོད་
ིས་དོན་ ིའི་ ལ་ ིས་ ོགས་པའི་ཆོས་ཡོད་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ ིར། འདོད་མི་
ས་ཏེ། མངོན་ཤེས་ཡིན་པའི་ ིར། ོན་གཞན་ མས་རིགས་འ ེའོ། །

151
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

༈ རང་ གས་ཐེག་པ་ག མ་ ི་ས་ཡི་ མ་བཞག་བཤད་པ།

༈ གཉིས་པ་རང་ གས་ལ། སའི་ མ་གཞག་དང་། ལམ་ ི་ མ་གཞག་གཉིས་ལས།
དང་པོ་ནི། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། ་དོན་དང་ག མ་ལས། དང་པོ་ནི། རང་གི་འ ས་ ར་
ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་ལམ་ གས་ ི་མངོན་པར་ ོགས་པ་དེ།
ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་དམན་ ི་ས་དང་། ཐེག་
ཆེན་ ི་ས་གཉིས། དང་པོ་ནི། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་
ེད་པའི་ཐེག་དམན་ ི་ལམ་ གས་ ི་མངོན་ ོགས། ཐེག་དམན་ ི་སའི་མཚན་ཉིད།
དེ་ལ་ད ེ་ན། བ ད་ཡོད་དེ། རིགས་ ི་ས། བ ད་པའི་ས་མཐོང་བའི་ས། བ བས་
པའི་ས། འདོད་ཆགས་དང་ ལ་བའི་ས། ས་པ་ ོགས་པའི་ས། ཉན་ཐོས་ ི་ས། རང་
ལ་ ི་ས་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། ཡང་ན་དཀར་པོ་ མ་པར་མཐོང་བའི་ས་གཞན་
མས་འ ། དེ་ཡང་བ ་ན། གཉིས་ ་འ ་བ་ཡིན་ཏེ། ཉན་རང་གི་ས་གཉིས་ ་འ ་
བའི་ ིར། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་
མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་སོ་ ེའི་ས་དང་།
ཉན་ཐོས་འཕགས་པའི་ས་གཉིས། དེ་གང་ཞིག ཉན་ཐོས་སོ་ ེའི་ ད་ ིས་བ ས་པའི་
མངོན་པར་ ོགས་པ། ཉན་ཐོས་སོ་ ེའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། དེའི་ཚགས་
ོར་གཉིས་ལས། ཉན་ཐོས་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། དེའི་དོན་མངོན་ ོགས། དེའི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དང་པོ་ལ་ད ེ་ན། ཆེ་
འ ིང་ ང་ག མ། གཉིས་པ་ལ་ད ེ་ན། ོད་སོགས་བཞི་ཡོད། ོར་ལམ་དང་པོ་
ག མ་ལ་ ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ ེ་ད ་ཡོད། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་བའི་
ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་ཉན་ཐོས་འཕགས་པའི་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་
འཕགས་པའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ོམ་ལམ་མི་ ོབ་
ལམ་ག མ་ཡོད། རང་གི་ ར་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་

152
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ཞིང་། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་ཉན་ཐོས་ ི་

བདེན་པ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་
ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་དང་། ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་གཉིས། དེ་གཉིས་གང་
ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་དང་ག མ་ཡོད། རང་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་
མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས། ཉན་
ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་
མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་གཉིས། དེ་གང་ ང་མ་
ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད། གང་ཟག་གི་
བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་
གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ར་ ར་པའི་ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་
ེད་པ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་
ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བཟོད་པ་བ ད་ཡོད། དེ་གང་ཞིག རང་འ ེན་ ེད་ ི་བར་ཆད་མེད་
ལམ་ ི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ར་ ར་པའི་ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་ལས་དངོས་ ་ ོལ་བ།
ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ཤེས་
པ་བ ད་ཡོད། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ནི།
ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་
ཡེ་ཤེས་དང་། གཉིས་ ོང་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་
ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ་ འོ། །ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ལས་ལངས་
པའི་ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་
མངོན་ ར་ ་འ ང་བ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། ་
བའི་དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་པ་
དང་། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་པ་བའི་ ད་ ི་ཚད་མེད་བཞི་དང་། ཐར་པ་
དོན་གཉེར་ ི་ ོ་དང་། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་པའི་ ད་ ི་ ོང་ཉིད་མངོན་
མ་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་དང་། གཉིས་ ོང་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་

153
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

མས་ལ་ ེད་དོ། །རང་གི་ ར་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་

ཞིང་། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་ཉན་ཐོས་
ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། མཉམ་
ེས་གཉིས། དེ་གཉིས་གང་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ ོམ་ལམ་དང་ག མ་ཡོད། གཞན་ མས་
རིགས་འ ེ། ཉན་ཐོས་ ི་ལམ་ ི་བ ོད་པ་མཐར་ ིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མངོན་ ོགས།
ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ནོ། གཉིས་པ་ནི། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་
པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་རང་ ལ་ལམ་ གས་ ི་མངོན་ ོགས་དེ། རང་
ལ་ ི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། རང་ ལ་སོ་ ེའི་ས་དང་། རང་ ལ་འཕགས་
པའི་ས་གཉིས་ཡོད། དང་པོ་ནི། ཉན་ཐོས་དང་འ ། གཉིས་པ་ནི་རང་གི་འ ས་ ར་ ར་
པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་གཞི་ ེན་ ེད་པའི་རང་ ལ་འཕགས་པའི་མངོན་ ོགས། རང་
ལ་འཕགས་པའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། མཐོང་ལམ་སོགས་ག མ་ཡོད།
རང་གི་ ར་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་ ོར་ལམ་ ོགས་ ེས་ ་ ང་ཞིང་། རང་གི་འ ས་
ར་ ར་པའི་རང་ ལ་ ི་ ོམ་ལམ་མ་ ེས་གོང་གི་རང་ ལ་ ི་བདེན་པ་མངོན་
ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་
མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས། ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་རང་ ལ་ ི་
མཐོང་ལམ་དང་ག མ་ཡོད། རང་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་
པར་བཞག་པའི་རང་ ལ་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་དེ། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་
གཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། བར་ཆད་མེད་ལམ། མ་ ོལ་ལམ། དེ་གཉིས་
གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་མཐོང་ལམ་དང་ག མ་ཡོད། གཉིས་ ོང་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་
པར་བཞག་པའི་རང་ ལ་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་
ར་ ར་པའི་ག གས་ ི་རོལ་དོན་འཛན་ ི་ ོག་པ་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་
ེད་པ་དེ་རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། བཟོད་པ་
བ ད་ཡོད། དེ་གང་ཞིག རང་འ ེན་ ེད་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ་
དངོས་ ་ ངས་པ་དེ། རང་ ལ་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན།

154
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

མཐོང་ལམ་ཤེས་པ་བ ད་ཡོད། གཞན་ མས་རིགས་འ ེ། གཉིས་པ་ཐེག་ཆེན་ ི་ས་

བཤད་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། འཕོ་ ལ། ད་པར་ ི་ཆོས་དང་། མིང་དོན་དང་ །
དང་པོ་ནི། རང་གི་འ ས་ ར་ ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་ ེན་ ་ ར་པའི་ཐེག་ཆེན་ལམ་
གས་ ི་མངོན་ ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་སེམས་ ི་
ས་དང་། སངས་ ས་ ི་ས་གཉིས་ཡོད། དེ་འ ་བའི་ ེན་ ་ ར་པའི་ ང་སེམས་ ི་
མངོན་ ོགས་ ང་སེམས་ ི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་སེམས་སོ་ ེའི་ས་
དང་། ང་སེམས་འཕགས་པའི་ས་གཉིས་ཡོད། དེ་འ འི་ ང་སེམས་སོ་ ེའི་མངོན་
ོགས་དེ་ ང་སེམས་སོ་ ེའི་སའི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ང་སེམས་ ི་ཚགས་ ོར་
གཉིས་ཡོད། ང་སེམས་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས། ང་སེམས་ ི་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ཡོད། ང་སེམས་ ི་དོན་མངོན་ ོགས།
ང་སེམས་ ི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ོད་སོགས་བཞི། དེ་རེ་རེ་ལ་
ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ ེ་བ ་གཉིས་ཡོད། ིང་ ེ་ཆེན་པོ་དང་ ོང་ཉིད་
མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཤེས་རབ་ ིས་ཟིན་པའི་ ང་སེམས་འཕགས་པའི་མངོན་
ོགས་དེ། ང་སེམས་འཕགས་པའི་སའི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ས་དང་པོ་རབ་ ་
དགའ་བ། གཉིས་པ་ ི་མ་མེད་པ། ག མ་པ་འོད་ ེད་པ། བཞི་པ་འོད་འ ོ་བ། ་པ་
ང་དཀའ་བ། ག་པ་མངོན་ ་ ར་པ། བ ན་པ་རིང་ ་སོང་བ། བ ད་པ་མི་གཡོ་བ།
ད ་པ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས། བ ་པ་ཆོས་ ི་ ིན་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། ཁ་ཅིག
ིན་པའི་ཕར་ ིན་ཆེས་ ག་པས་ཟིན་པའི་ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་དེ། ས་དང་པོའ ་མཚན་
ཉིད་ཟེར་ན། མི་འཐད་དེ། དེ་འ འི་ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་མེད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ིན་
པའི་ཕར་ ིན་ཐོབ་པའི་ས་དང་པོ་བ་མེད་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ོབ་ལམ་ན་ ིན་པའི་
ཕར་ ིན་མེད་པའི་ ིར། དེས་ན་ ལ་ ིམས་ ི་ཕར་ ིན་ཡན་ཆད་ ི་ཉམས་ལེན་ ག་
པར་མ་ཐོབ་ཅིང་། ཕར་ ིན་བ འི་ནང་ནས་ ིན་པའི་ཕར་ ིན་ ི་ཉམས་ལེན་ ག་པར་
ཐོབ་པའི་ས་དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་དེ། ས་དང་པོ་རབ་ ་དགའ་བའི་མཚན་ཉིད། དེ་བཞིན་ །
ས་གཉིས་པ་ནས་ས་བ ་པའི་བར་ལ་ཕར་ ིན་བ ་ ར་ནས་མཐར་ཡེ་ཤེས་ ི་ཕར་

155
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ིན་ ི་ཉམས་ལེན་ཆེས་ ག་པས་ཟིན་པས་རབ་ ་ ེ་བའི་ས་བ འི་ཡེ་ཤེས་དེ། ཞེས་

རིགས་འ ོའ །ོ །ས་རབ་ ་དགའ་བ་ལ་ད ེ་ན། ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ས་
དང་པོའ ་ མ་ ོལ་ལམ་དང་། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ས་དང་པོའ ་མཉམ་གཞག་
ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད། ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ས་དང་པོའ ་
མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་བདེན་འཛན་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་
དེ། ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། མཐོང་ལམ་བར་ཆད་
མེད་ལམ་དང་། ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་གཉིས། ས་དང་པོའ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་བདེན་འཛན་ ན་བཏགས་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། ས་
དང་པོའ ་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། བཟོད་པ་བ ད་
ཡོད། དེ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དོན་གཅིག ས་དང་པོའ་བར་
ཆད་མེད་ལམ་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་
པ་དེ། ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆེད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་དང་ས་དང་པོའ་ ད་
ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་ས་དང་པོའ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དོན་གཅིག ཆོས་ཉིད་
ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག རང་དང་མཉམ་གཞག་ ན་
གཅིག་ ་ ར་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་ ལ་ ི་ ིབ་པ་ ང་པའི་ས་དང་པོའ་ཡེ་
ཤེས་དེ། ས་དང་པོའ ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་
ཤེས་པ་བ ད་ཡོད། དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པ་ནི། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ལ་ ེ་
གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་དང་། གཉིས་ ོང་ལ་ ེ་གཅིག་
་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ེས་
ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་ ེས་ ་ ར་ཡང་ ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ས་
དང་པོའ ་ཡེ་ཤེས་ ་ འོ། །ས་དང་པོའ ་ མ་ ོལ་ལམ་ལས་ལངས་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་
བདེན་པ་མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་ ད་ལ་ ན་པའི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་མངོན་ ར་
་འ ང་བ་དེ། ས་དང་པོའ ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་དང་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་
ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་དོན་གཅིག མཉམ་ ེས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་

156
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

མཐོང་ལམ་ནི་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་པའི་ ད་ ི་ ན་ ོབ་

སེམས་བ ེད་དང་དེའི་ ད་ ི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་ཡེ་
ཤེས་དང་། ཐེག་ཆེན་མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ལ་གནས་པའི་སེམས་དཔའི་ ད་ ི་
ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ ་ འོ། ། ེ་ ལ་ནི། ཆོས་ཉིད་ལ་ ེ་
གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་ཆེན་པོའ ་ཡེ་ཤེས།
ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ མ་ ོལ་
ལམ་ མས། མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེ། དེའི་ ེས་ ་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་
ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ ེ། དེའི་ ེས་ ་ས་དང་པོའ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མ་ ོལ་ལམ་
གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ས་དང་པོའ ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་ ེ། དེའི་ ེས་ ་ས་དང་
པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ེ་བ་ཡིན་ནོ། དེ་དང་ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་
མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེ་བ་དང་། དེའི་ ེས་ ་ས་གཉིས་པའི་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་
ེ། དེའི་ ེས་ ་ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་དང་། བར་ཆད་མེད་ལམ་གང་ ང་མ་
ཡིན་པའི་ས་གཉིས་པའི་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ེ། དེའི་ ེས་ ་ས་གཉིས་པའི་ ད་ཅིག་
ཐ་མའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ེ་བ་ཡིན་ནོ། །དེས་ ག་མ་ མས་ལ་རིགས་འ ེའོ།
།ག མ་པ་ས་ནས་སར་འཕོ་ ལ་ནི། མཉམ་གཞག་ནས་མཉམ་གཞག་ ་འཕོ་བ་ཡིན་ཏེ།
བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་ མ་ ོལ་ལམ་ ་འཕོ་བ་ཡིན་པའི་ ིར། ས་དང་པོ་ནས་ས་
གཉིས་པར་འཕོ་བའི་ཚ། ས་དང་པོའ ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ནས་ས་གཉིས་པའི་ མ་ ོལ་
ལམ་ ་འཕོ། ས་བ ན་པ་ནས་ས་བ ད་པར་འཕོ་བའི་ཚ་དེ་ ར་ ་འཕོ་བའི་ ིར། དེར་
ཐལ། ས་བ ་པ་ནས་སངས་ ས་ ི་སར་འཕོ་བའི་ཚ་ན་ཡང་དེ་ ར་འཕོ་བའི་ ིར།
དེས་ན་ས་བ ་པའི་ ད་ཅིག་ཐ་མར་ ེས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཡོད། དེ་བཞིན་ ་ས་
ད ་པའི་ཐོག་མར་ ེས་པའི་ མ་ ོལ་ལམ་ ང་ཡོད་པའི་ ིར། བཞི་པ་ལ་ཕར་ ིན་
ག་ ལ་ ི་ ད་པར། ཡོན་ཏན་ ི་ ངས་འཕེལ་བའི་ ད་པར། མ་ ིན་ ི་ ེ་བ་
ལེན་ ལ་ ི་ ད་པར། ང་ ་ ོང་ ལ་ ི་ ད་པར། ཡོངས་ ོང་གི་ ད་པར་རོ།
།དང་པོ་ནི། ས་དང་པོར་ ིན་པའི་ཕར་ ིན་ ི་ཉམས་ལེན་ ག་པར་ཐོབ་པ་ནས་བ ང་

157
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ེ། བ ་པར་ཡེ་ཤེས་ ི་ཕར་ ིར་ ི་ཉམས་ལེན་ཆེས་ ག་པར་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ།

།གཉིས་པ་ནི། ས་དང་པོའ ་ ེས་ཐོབ་ ་ ད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་སངས་ ས་བ འི་ཞལ་
མཐོང་བ། དེ་དག་གི་ ིན་ ིས་བ བ་པའི་ཤེས་པ་ཐོབ་པ། སངས་ ས་ ི་ཞིང་བ ར་
འ ོ་ ས། དེའི་ཞིང་བ ་ ང་བར་ ེད་ ས། འཇིག་ ེན་ ི་ཁམས་མི་འ ་བ་བ ་གཡོ་
བར་ ེད་ ས། བ ལ་པ་བ ར་གནས་ ས། བ ལ་པ་བ འི་ ོན་དང་ ི་མའི་མཐའ་
ལ་ཡང་དག་པར་ཡེ་ཤེས་ ི་གཟིགས་པ་འ ག་ ས། ཏིང་ངེ་འཛན་མི་འ ་བ་བ ་ལ་
ོམས་པར་འ ག་ ས། ཆོས་ ི་ ོ་མོ་མི་འ ་བ་བ ་འ ེད་ ས། སེམས་ཅན་བ ་
ིན་པར་ ེད་ ས། རང་གི་ ས་བ ར་ ལ་ ས། རང་གི་ ས་རེ་རེའི་འཁོར་ ་ ང་
སེམས་འཕགས་པ་བ ་བ ས་བ ོར་བ་ ེད་ ས་པ་ནས་བ ང་ ེ། ས་གཉིས་པར་དེ་
འ ་བའི་ཡོན་ཏན་ ོང་ ག་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་ག མ་པར་འ མ་ ག་བ ་གཉིས།
ས་བཞི་པར་ ེ་བ་བ ་ ག་བ ་གཉིས། ས་ ་པར་ ེ་བ་ ོང་ ག་བ ་གཉིས། ས་ ག་
པར་ ེ་བ་འ མ་ ག་བ ་གཉིས། ས་བ ན་པར་ ེ་བ་ ག་ ིག་འ མ་ ག་བ ་
གཉིས། ས་བ ད་པར་ ོང་ག མ་ ི་ ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་
ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་ད ་པར་ ོང་ག མ་འ མ་ ག་བ འི་ ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་
དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་ ེ་ཚན་བ ་གཉིས། ས་བ ་པར་སངས་ ས་ ི་ཞིང་བ ོད་ ་
མེད་པའི་ཡང་བ ོད་ ་མེད་པའི་ ལ་ ་རབ་ ི་ ངས་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་ ེ་ཚན་
བ ་གཉིས་ཐོབ་པའི་ ིར། ག མ་པ་ནི། ས་དང་པོ་བས་འཛམ་ འི་ ིང་ལ་དབང་ ར་
པའི་འཁོར་ལོས་ ར་བའི་ ལ་པོར་ ེ་བ་ལེན། ས་གཉིས་པ་བས་ ིང་བཞི། ས་ག མ་
པ་བས་ མ་ ་ ་ག མ། ས་བཞི་པ་བས་འཐབ་ ལ། ས་ ་པ་བས་དགའ་ ན། ས་
ག་པ་བས་འ ལ་དགའ། ས་བ ན་པ་བས་གཞན་འ ལ་དབང་ ེད། ས་བ ད་པ་བས་
ོང་ ི་ ད་ ི་བདག་པོ་ཚངས་པ་ཆེན་པོ། ས་ད ་པ་བས་ ོང་གཉིས་པའི་བདག་པོ་
ཚངས་པ་ཆེན་པོ། ས་བ ་པ་བས་འོག་མིན་ ི་ འི་ ་དབང་ ག་ཆེན་པོའ་ ེ་བ་ལེན་
པའི་ ིར།

158
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

༈ ང་ ་ ོང་ ལ་བཤད་པ།
༈ བཞི་པ་ནི། མཐོང་ལམ་ ི་ བས་ ་མཐོང་ ང་ཉོན་ ིབ་བ ་དང་བ ་གཉིས་ ོང་།
མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་བ ་དང་བ ད་ ོང་ལ། མཐོང་ ང་ ་ ར་པའི་ཉོན་ ིབ་བ ་
དང་བ ་གཉིས་ཡོད་དེ། དེར་ ར་པའི་འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་མཐོང་ ང་ཉོན་ ིབ་
བཞི་བ ། གོང་མའི་སས་བ ས་ ི་མཐོང་ ང་ཉོན་ ིབ་བ ན་ ་ ་གཉིས་ཡོད་པའི་
ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། དེར་ ར་པའི་འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ ག་བ ལ་མཐོང་ ང་
ཉོན་ ིབ་བ ། ན་འ ང་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་བ ། འགོག་པའི་དེ་བ ། ལམ་ ི་དེ་
བ ་དང་བཞི་བ ་ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། དེར་ ར་པའི་འདོད་ཆགས། ཁོང་ ོ།
ང་ ལ། ཉོན་མོངས་ཅན་ ི་མ་རིག་པ། ཐེ་ཚམ་ཉོན་མོངས་ཅན། འཇིག་ཚགས་ལ་ ་
བ། ལོག་པར་ ་བ། མཐར་འཛན་པར་ ་བ། ་བ་མཆོག་ ་འཛན་པ། ལ་ ིམས་དང་
བ ལ་ གས་མཆོག་འཛན་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། གཞན་ མས་རིགས་འ ེ། དེ་
ད་ ་ཡང་། ན་ ང་ལས། འདིར་ཡང་འདོད་ཆགས་དང་། ཁོང་ ོ་དང་། ང་ ལ་དང་།
མ་རིག་པ་དང་། ཐེ་ཚམ་དང་། འཇིག་ཚགས་ ་ ་བ་དང་། ལོག་པར་ ་བ་དང་། མཐར་
འཛན་པར་ ་བ་དང་། ་བ་མཆོག་ ་འཛན་པ་དང་། ལ་ ིམས་དང་ ལ་ གས་
མཆོག་ ་འཛན་པ་ མས་འདོད་པའི་ཁམས་ན་བདེན་པ་བཞིའི་ད ེ་བས་བཞི་བ ར་
འ ར་རོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། གཉིས་པ་ནི། ག གས་ ི་སས་བ ས་ ི་ མ་ ་
་ ག ག གས་མེད་ ི་སས་བ ས་ ི་ མ་ ་ ་ ག་ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ།
དེར་ ར་པའི་ ག་བ ལ་མཐོང་ ང་ཉོན་མོངས་ ་ ར་པའི་འདོད་ཆགས། ང་ ལ།
ཉོན་མོངས་ཅན་ ི་མ་རིག་པ། ཐེ་ཚམ་ཉོན་མོངས་ཅན། འཇིག་ཚགས་ལ་ ་བ། ལོག་
པར་ ་བ། མཐར་འཛན་པར་ ་བ། ་བ་མཆོག་ ་འཛན་པ། ལ་ ིམས་དང་ ལ་
གས་མཆོག་ ་འཛན་པ་ ེ་ད ་ཡོད་པའི་ ིར། དེ་བཞིན་ ་ ི་མ་ མས་ལ་ཡང་ད ་
ད ་ཡོད་པའི་ ིར། ག གས་མེད་ལ་རིགས་འ ེ། དེ་ ད་ ་ཡང་ ན་ ང་ལས། དེ་
བཞིན་ ། ག གས་དང་ག གས་མེད་པའི་ཁམས་ ་ནི་དེ་དག་བདེན་པ་བཞིའི་མཐོང་

159
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

བས་ ང་བར་ ་བ། ཁོང་ ོ་བ་བ ད་བཏོན་ནས་བ ན་ ་ ་གཉིས་སོ། ། ིར་

བ ོམས་ན་མཐོང་བས་ ང་བར་ ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་བ ་དང་བ ་གཉིས་ ོང་ ེ།
ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ་ གས་གཉིས་བ་ བ་ ེ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ ང་ ་ ར་
པའི་ཤེས་ ིབ་བ ་དང་བ ད་ཡོད་དེ། དེར་ ར་པའི་འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་མཐོང་
ང་ཤེས་ ིབ་ མ་ ་ ་ ག ག གས་དང་ག གས་མེད་ ི་ མ་ ་ ་ ག་ མས་ ་
ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་ ོག་པ་
ག ང་ ོག་ད འ ག་པ་ག ང་ ོག་ད ས་འཛན་ ོག་པ་ད ། བཏགས་འཛན་
ོག་པ་ད ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། ི་མ་ མས་རིགས་འ ེའོ། །གཉིས་པ་ནི། བ ོམ་
ང་ལ། ཉོན་ ིབ་དང་ཤེས་ ིབ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ལ་བ ་ ག་ཡོད་དེ། ས་དང་པོའ ་
ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ར་ ར་པའི་ ོམ་ ང་ཉོན་མོངས་དེ་
ལ་འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ཉོན་མོངས་ ག གོང་མའི་སས་བ ས་ ི་བ ་ མས་ ་
ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ ང་ ་ ར་པའི་འདོད་པའི་སས་
བ ས་ ི་འདོད་ཆགས། ཞེ་ ང་། ང་ ལ། མ་རིག་པ། འཇིག་ཚགས་ ་ ་བ། མཐར་
འཛན་པར་ ་བ་ ེ་ ག་ཡོད་པའི་ ིར། གཉིས་པ་ བ་ ེ། དེར་ ར་པའི་ག གས་ ི་
སས་བ ས་ ། ག གས་མེད་ ི་སས་བ ས་ ི་ ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་
བ་ ེ། ག གས་ ི་སས་བ ས་ ི་འདོད་ཆགས། ང་ ལ། མ་རིག་པ། འཇིགས་
ཚགས་ ་ ་བ། མཐར་འཛན་པར་ ་བ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། གཉིས་པ་རིགས་
འ ེའོ། །དེ་ ད་ ་ཡང་ ན་ ང་ལས། དེ་བས་ན་ས་དང་པོའ ་ ད་ཅིག་མ་དང་པོ་མཐོང་
བའི་ལམ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལས་གཞན་པ་ ད་ཅིག་གཉིས་པ་ལ་སོགས་པ་ནས་ ོ་ ེ་ ་ ར་
བ ོད་པའི་བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་གང་ལས་དེ་མ་ཐག་ ་སངས་ ས་ ི་ས་ ན་ ་འོད་
ཐོབ་པའི་བར་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ནི་མཆོག་གི་དོན་ལ་སོགས་པར་ཆོས་ ི་ད ེ་བས་
སོ་སོར་ ོགས་པའི་ ིར་ ོམ་པའི་ལམ་ཡིན་པར་བཤད་དོ། །དེ་ལ་ཡང་ཉོན་མོངས་པ་
བ ་ ག་ཅི་རིགས་པར་རིམ་ ིས་ ོང་ངོ༌། །འདི་ ་ ེ། འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་ ང་དང་
། ང་ ལ་དང་། མ་རིག་པ་དང་། འཇིགས་ཚགས་ལ་ ་བ་དང་། མཐར་འཛན་པར་ ་བ་

160
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ེ། འདོད་པར་ ོད་པ་ ག་གོ །དེ་དག་ཉིད་ལས་ཞེ་ ང་བཏོན་ནས་ག གས་དང་

ག གས་མེད་པར་ ོད་པ་བ ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། གཉིས་པ་ བ་ ེ།
མཐོང་བ་དང་ ོམ་པའི་ལམ་ལ་ཡོངས་ ་ ོད་པའི་ཆོས་ ི་ད ེ་བས་རབ་ ་དགའ་བ་
ལ་སོགས་པའི་ས་བ ར་ མ་པར་བཞག་གོ །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ཐེག་ཆེན་ ི་
ོམ་ ང་ ་ ར་པའི་ཤེས་ ིབ་དེ་ལ་བ ་དང་བ ད་ཡོད་དེ། དེར་ ར་པའི་འདོད་
པའི་སས་བ ས་ ི་ ོམ་ ང་ཤེས་ ིབ་ མ་ ་ ་ ག དེར་ ར་པའི་ག གས་ ི་
སས་བ ས་ ི་སོ་ ག དེར་ ར་པའི་ག གས་མེད་ ི་སས་བ ས་ ི་སོ་ ག་ མས་
་ཡོད་པའི་ ིར། དང་པོ་ བ་ ེ། འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ ོམ་ ང་ཤེས་ ིབ་
འ ག་པ་ག ང་ ོག་ད ོག་པ་ག ང་ ོག་ད ས་འཛན་ ོག་པ་ད བཏགས་
འཛན་ ོག་པ་ད ་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། དེས་གཞན་ མས་ལ་རིགས་འ ེ།

༈ ས་ཡི་ཡོངས་ ོང་དང་ས་སོ་སོའ ་ངེས་ཚག

༈ ་པ་ནི། རང་གང་ལ་ ན་པའི་ས་དེའི་ ོན་སེལ་བར་ ེད་ཅིང་ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་
ེད་པའི་ཡོན་ཏན་དེ། སའི་ཡོངས་ ོང་གི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན་ད ་ཡོད། ས་དང་པོའ་
ོན་སེལ་བར་ ེད་ཅིང་། ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་ ེད་པའི་ས་དང་པོའ ་ཡོན་ཏན་དེ། ས་
དང་པོའ ་ཡོངས་ ོང་གི་མཚན་ཉིད། དེས་གཞན་ མས་རིགས་འ ེ། ས་བ ་ལ་ཡོངས་
ོང་གི་ ངས་ ི་ ད་པར་ཡོད་དེ། ས་དང་པོ་ལ་ཡོངས་ ོང་བ ། གཉིས་པ་ལ་བ ད།
ག མ་པ་ལ་ ། བཞི་པ་དང་ ་པ་ལ་བ ་བ ། ག་པ་ལ་བ ་གཉིས། བ ན་པ་ལ་ཉི་
། བ ད་པ་ལ་བ ད། ད ་པ་ལ་བ ་གཉིས་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། འོ་ན། ས་བ ་
པའི་ཡོངས་ ོང་མེད་པ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། མ་ཡིན་ཏེ། ས་བ ་པའི་ ོན་སེལ་བར་ ེད་
ཅིང་ཡོན་ཏན་ ོགས་པར་ ེད་པའི་ས་བ ་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡོད་པའི་ ིར། བས་འདིར་
ས་བ ་པའི་ཡོངས་ ོང་དངོས་ ་མི་ ོན་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་ད ་པའི་ཡོངས་
ོང་དངོས་ ་བ ན་པའི་ གས་ལ་ས་བ ་པའི་ཡོངས་ ོང་ ོགས་ ས་པའི་ ིར། འོ་

161
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ན། ས་བ འི་ཡོངས་ ོང་ མས་ ར་མ་ཐོབ་པའི་ཡོན་ཏན་ཐོབ་ ིར་ ་ཡོངས་ ་ ོང་

བ་ཡིན་ནམ། ཐོབ་ཟིན་ཡོངས་ ་ ོང་བ་ཡིན། ཞེ་ན། ཁ་ཅིག མ་ཐོབ་པ་ཐོབ་པའི་ ིར།
ཡོངས་ ་ ོང་བ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། ་འ ེན་པའི་ ར་བ་བཞིན་ནོ། །ཞེས་ཟེར། ཁ་
ཅིག །ཐོབ་ཟིན་ ོང་བ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། ཁང་བཟང་ ི་དོར་ ེད་པ་བཞིན་ནོ། །ཞེས་
ཟེར་ན། དང་པོ་མི་འཐད་དེ། ས་དང་པོའ་ཡོན་ཏན་ཡིན་ན། ས་དང་པོའ ་ ས་ ་ཡོད་
དགོས་པའི་ ིར། ༈ ་པ་ལ། ས་ ིའི་ངེས་ཚག་དང་། ས་སོ་སོའ ་ངེས་ཚག་གཉིས་
ལས། དང་པོ་ནི། སའི་ ད་དོད་ ་ ◌ཱ◌ུ་མི་ཞེས་པ་འ ང་ལ། ངེས་ཚག་བ ན་པའི་
དབང་ ་ ས་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་སོགས་ལ་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་
དེ། ག ལ་ ་འ ང་པོ་དཔག་ ་མེད་པའི་ ིབ་གཉིས་ ི་འཇིགས་པ་མེད་པའི་ ེན་ ེད་
པ་དང་། ཡོན་ཏན་གོང་ནས་གོང་ ་འཕེལ་བར་ ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་
པའི་ ིར། མདོ་ ེ་ ན་ལས། འ ང་པོ་དཔག་མེད་འཇིག་མེད་ ིར། །དཔག་ ་མེད་པ་
དེ་དག་ལ། ། ི་ ིར་གོང་ ་འ ོ་ ན་ ིར། །དེ་དག་ཉིད་ནི་སར་འདོད་དོ། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར། གཉིས་པ་ནི། ས་དང་པོ་ལ། རབ་ ་དགའ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་
མཚན་ཡོད་དེ། ས་དང་པོ་ནས་ ོགས་པའི་ ང་ བ་ལ་ཉེ་བ་དང་སེམས་ཅན་ ི་དོན་
འ བ་པར་མཐོང་བ་ན། དགའ་བ་ ད་པར་ཅན་ ེ་བས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་
ལས། ང་ བ་ལ་ནི་ཉེ་བ་དང་། །སེམས་ཅན་དོན་ བ་མཐོང་བ་ལ། །རབ་ ་དགའ་བ་
ེ་འ ར་ཏེ། །དེ་ ིར་རབ་དགའ་ཞེས་བ ོད་དོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་གཉིས་
པ་ལ་ ི་མ་མེད་པ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། དེ་གཉིས་པ་ནས་འཆལ་པའི་ ལ་
ིམས་དང་ཐེག་དམན་ཡིད་ ེད་ ི་ ོལ་བའི་ ི་མ་དང་ ལ་བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་
བ ོད་པའི་ ིར། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། འཆལ་ ལ་ ོལ་བའི་ ི་ ལ་ ིར། ། ི་མ་མེད་པའི་
ས་ཞེས་ ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་ག མ་པ་ལ་འོད་ ེད་པ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་
མཚན་ཡོད་དེ། ས་ག མ་པ་ནས་ ས་ ོག་ལ་ཡང་མི་ ་བར་རང་ཉིད་ ིས་ ང་ ང་
གི་ཆོས་འཚལ་བ་ལ་འབད་ཅིང་ག ལ་ ་གཞན་ མས་ཆོས་ ི་ ང་བས་ཚམ་པར་
ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་ལས། ཆོས་ ི་ ང་བ་ཆེན་པོ་

162
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ནི། ། ེད་པའི་ ིར་ན་འོད་ ེད་པའོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་བཞི་པ་ལ་འོད་འ ོ་

བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བཞི་པར་ ང་ བ་ ི་ ོགས་དང་མ ན་པའི་
ཆོས་དང་ ན་པའི་ ོ་ནས་རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ིབ་གཉིས་ ེག་པར་ ེད་པའི་ཡེ་ཤེས་ ི་
འོད་མེ་ ར་འ ོ་བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་ལས། འདིར་ནི་
ང་ བ་ ོགས་མ ན་ཆོས། །རབ་ ་འ ོ་ ེད་འོད་ ་ ། །དེ་དང་ ན་ ིར་ས་དེ་ནི།
།གཉིས་པོ་ ེག་པས་འོད་འ ོ་བ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་ ་པ་ལ་ ང་དཀའ་བ་
ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། སེམས་ཅན་ ིན་པར་ ེད་པ་དང་། དེ་ ེད་པའི་
ཚགས་ག ལ་ འི་ལོག་ བ་བཟོད་པར་དཀའ་བ་དེ་ལ་ ོ་ ན་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་
ས་བཞི་པ་མན་ཆད་ ིས་ ོང་དཀའ་བ་ཡིན་པ་ལ་ས་ ་པ་འདིར་དེ་ ོང་ ས་པའི་ ་
མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་ལས། སེམས་ཅན་ མས་ཡོངས་ ིན་ ེད་
ཅིང་། །རང་གི་སེམས་ ང་བ ང་བའི་ ིར། ། ོ་ ན་ མས་ ིས་ ད་དཀའ་བ། །དེ་
ིར་ ོང་དཀའ་ཞེས་ འོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་ ག་པ་ལ་མངོན་ ་ ར་པའི་
ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ེན་འ ེལ་ གས་འ ང་ ་ ོམ་པས་འཁོར་བ་
ལས་ ོག་པ་མངོན་ ་ ར། ེན་འ ེལ་ གས་ ོག་ ་ ོམ་པས་ ང་འདས་ལ་མངོན་
་ ར་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་ལས། ཤེས་རབ་ཕ་རོལ་
ིན་ ེན་ནས། །འཁོར་བ་དང་ནི་ ་ངན་འདས། །གཉིས་འདིར་མངོན་ ་ ར་པའི་ ིར།
།མངོན་ ་ ར་བའི་ས་ཞེས་བཤད། །ཅེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་བ ན་པ་ལ་རིང་ ་
སོང་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ལམ་རིང་ ་བ ོམ་པ་ལ་བ ེན་ནས་མཚན་
བཅས་ ོལ་བཅས་ ི་ལམ་མཐར་ ག་པ་དང་། བ ོད་པ་གཅིག་པའི་ལམ་གཉིས་འ ེལ་
བའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་ཉིད་ལས། བ ོད་གཅིག་ལམ་དང་
འ ེལ་བའི་ ིར། །རིང་ ་སོང་བའི་སར་འདོད་དོ། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་བ ད་
པ་ལ་མི་གཡོ་བ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བ ད་པར་མཚན་མ་དང་བཅས་
པའི་འ ་ཤེས་དང་མཚན་མེད་ ོལ་བཅས་ ི་འ ་ཤེས་གཉིས་ ིས་མི་གཡོ་བ་ ེ་མེད་
པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་དེ། དེ་ཉིད་ལས། འ ་ཤེས་གཉིས་ ིས་མི་གཡོས་

163
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ིར། །མི་གཡོ་བ་ཞེས་ངེས་པར་བ ོད། །ཅེས་ག ངས་པའི་ ིར། ས་ད ་པ་ལ་

ལེགས་པའི་ ོ་ ོས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའི་
ོ་ ོས་ཞེས་བ ོད་པའི་བཟོད་པ་ཐོབ་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དེ་
ཉིད་ལས། སོ་སོ་ཡང་དག་རིག་ ོ་བཟང་། །ས་དེ་ལེགས་པའི་ ོ་ ོས་ཡིན། །ཞེས་
ག ངས་པའི་ ིར། ས་བ ་པ་ལ་ཆོས་ ི་ ིན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ནམ་
མཁའ་ལ་ཆར་ ིན་འ ིགས་ཏེ་ཆར་བབས་ནས་འཇིག་ ེན་པའི་ལོ་ཏོག་ ས་པར་ ེད་
པ་ ར་ ང་སེམས་ས་བ ་པ་བའི་ཤེས་ ད་ནམ་མཁའ་དང་འ ་བ་ལ་ག ངས་དང་
ཏིང་འཛན་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ ི་ ིན་འ ིགས་ནས་ཆོས་ ི་ཆར་བབ་ ེ། ག ལ་ འི་
ད་ ི་དགེ་བའི་ལོ་ཏོག་ ན་ མ་ཚགས་པ་ ས་པར་ ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་
ར་བ ོད་པའི་ ིར་ཏེ། དེ་ཉིད་ལས། ིན་བཞིན་གཉིས་ ིས་ནམ་མཁའི་ཆོས། ། བ་
པའི་ ིར་ན་ཆོས་ ི་ ིན། །ཞེས་ག ངས་པའི་ ིར། དོན་བ ་ན་ལམ་ གས་ ི་མངོན་
ོགས་ མས་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། རང་གི་འ ས་
ར་ ར་པའི་ཡོན་ཏན་ ་མའི་ ེན་ ེད་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར།

༈ ལམ་ ་ག མ་བཅོ་ ་བཤད་པ།

༈ གཉིས་པ་ལ། མཚན་ཉིད། ད ེ་བ། མིང་གི་ མ་ ངས། ་བཤད་པ། ེ་ ལ་བཤད་
པ་དང་ མ་པ་ ། དང་པོ་ནི། ངེས་འ ང་གི་བསམ་པ་བཅོས་མ་མ་ཡིན་པས་ཟིན་པའི་
མ ེན་པ་དེ། ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། གཉིས་པ་ ལ་ ིས་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཚགས་ལམ་
སོགས་ ་ཡོད། གནས་ བས་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། མཉམ་ ེས་གཉིས། དེ་གཉིས་གང་
ང་མ་ཡིན་པའི་ལམ་དང་ག མ། ེན་ ི་ ོ་ནས་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་སོགས་ག མ།
ཆོས་མངོན་པར་ ོགས་པ་ཚགས་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ཉན་རང་ཐེག་ཆེན་ ི་
ཚགས་ལམ་དང་ག མ་ཡོད། ཉན་ཐོས་ ི་ཆོས་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ཚགས་
ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ཡོད། དེ་རེ་རེ་ལ་དེར་ ར་པའི་

164
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

མངོན་ མ། ེས་དཔག ད ད་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད། དང་པོ་ནི། ཉན་ཐོས་ཚགས་

ལམ་པའི་ ད་ ི་མངོན་ཤེས་དང་པོ་ ་ ་ ། གཉིས་པ་ནི། དེའི་ ད་ ི་ གས་ལ་
བ ེན་ནས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་གསར་ ་ ོགས་པའི་ ོ་ ་ ། ག མ་པ་ནི། དེའི་
ད་ ི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ངེས་པའི་ངེས་ཤེས་ ་ ། དེས་རང་ ལ་ ི་ཚགས་
ལམ་ལ་ཡང་རིགས་འ ེའོ། ། ད་པར་ནི་རང་ ལ་ཚགས་ལམ་པའི་ ད་ ི་གཉིས་ ོང་
ོགས་པའི་ ོ་དང་། གཉིས་ ོང་ངེས་པའི་ངེས་ཤེས་ ་ ། དེས་ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་
ལམ་ལ་ཡང་རིགས་འ ེའོ། ། ད་པར་ནི་བདག་མེད་ ི་ཚབ་ལ་ ོང་ཉིད་ ར། དོན་
མངོན་ ོགས་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ིས་ ོར་ལམ་སོགས་
ག མ་ཡོད། ཉན་ཐོས་ ི་དོན་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད།
ད ེ་ན། ོད་སོགས་བཞི་ཡོད། དང་པོ་ག མ་ལ་ ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ཡོད། ཆོས་
མཆོག་ལ་དེ་མེད་དེ། དེ་ ས་མཐའི་ ད་ཅིག་མ་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། མཛད་ལས།
དེ་ནི་ ད་ཅིག་གཅིག་དེ་བཞིན། །ཆོས་མཆོག་ཅེས་ག ངས་པའི་ ིར། ཡང་ད ེ་ན།
མངོན་ མ་ ེས་དཔག་ད ད་ཤེས་དང་ག མ། མཚན་གཞི་ནི་གོང་དང་འ ། དེས་རང་
ལ་ལ་ཡང་རིགས་འ ེའོ། ། ད་པར་གོང་དང་འ ། ཐེག་ཆེན་ ི་དོན་མངོན་ ོགས།
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ོད་སོགས་བཞི་ཡོད། དེ་རེ་རེ་ལ་ཡང་
ང་འ ིང་ཆེན་པོ་ག མ་ག མ་ ིས་ད ེ་བ་ ེ་བ ་གཉིས་ཡོད། ཡང་དེར་ ར་པའི་
མངོན་ མ་ ེས་དཔག་ད ད་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད། མཚན་གཞི་ ར་བཞིན་ནོ།
།བདེན་པ་མངོན་ ོགས་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་
སོགས་ག མ་ཡོད། ཉན་ཐོས་ ི་བདེན་པ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་
མཚན་ཉིད། ད ེ་བ་སོགས་བཤད་ཟིན། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་
གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ར་ ར་པའི་འདོད་པའི་སས་བ ས་ ི་ ག་བ ལ་
མཐོང་ ང་གི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ ག་བ ལ་ཆོས་བཟོད་
ི་མཚན་ཉིད། དེ་གང་ཞིག དེར་ ར་པའི་གོང་མའི་སས་བ ས་ ི་ ག་བ ལ་མཐོང་
ང་ཉོན་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། ཉན་ཐོས་ ིས་མཐོང་ལམ་ ག་བ ལ་ ེས་

165
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

བཟོད་ ི་མཚན་ཉིད། དེས་གཞན་ མས་ལ་རིགས་འ ེའོ། །ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་

བཟོད་པ་བ ད་ཅིག་ཅར་ ་ ེ་བ་ཡོད་དེ། ང་ ་ཅིག་ཅར་བའི་ ན་ གས་ གས་
པའི་ ད་ལ་དེ་ ར་ ེ་བའི་ ིར། རིམ་ཅན་ ་ ེ་བ་ཡོད་དེ། ང་ ་རིམ་ ིས་པའི་ ད་
ལ་དེ་ ར་ ེ་བའི་ ིར། དེས་རང་སངས་ ས་ལ་རིགས་འ ེའོ། །ཐེག་ཆེན་ ི་བདེན་པ་
མངོན་ ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་བ་བཤད་ཟིན། ེས་ལ་
མངོན་ ོགས། ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་སོགས་ག མ་
ཡོད། ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན།
མཉམ་ ེས་གཉིས་དེ་གཉིས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་དང་ག མ་
ཡོད། རང་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་
ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད།
དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དང་། མ་ ོལ་ལམ་དང་། དེ་
གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་བཞག་ཡེ་ཤེས་དང་ག མ་ཡོད།
གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་
མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ ར་ ར་པའི་ ོམ་ ང་ཉོན་ ིབ་ ི་
དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་
ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་ནས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་བར་ད ་ཡོད།
རང་གི་ཉེར་ལེན་ ་ ར་པའི་རང་དང་མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེས་པའི་ཉན་ཐོས་
ི་ ོམ་ལམ་བར་མེད་ལམ་ ི་ངོ་ ལ་ ི་ ིབ་པ་ལས་ ོལ་བའི་བདག་མེད་ལ་ ེ་
གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་
ང་ འི་ ང་ ་ནས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་བར་ད ་ཡོད། དེས་རང་སངས་ ས་ལ་
རིགས་འ ེའོ། །ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ ི་མཚན་
ཉིད། དེ་ལ་ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་སོགས་ག མ་ཡོད།
དང་པོ་ནི། རང་གི་ ལ་ ་ ར་པའི་བདག་མེད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་

166
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་ ད་ ན་ ི་གང་ཟག་གི་ ད་ལ་

མངོན་ ར་ ་འ ང་བ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ ི་མཚན་ཉིད།
ད ེ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་སོགས་ག མ་ཡོད། ཆོས་ཉིད་ལ་
ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་གང་ཞིག རང་གི་
ངོ་ ལ་ ི་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། དང་པོའ ་མཚན་ཉིད།
ད ེ་ན། ང་ ་ ོར་ག མ། འ ིང་ ོར་ག མ། ཆེན་པོ་ ོར་ག མ་ ེ་ད ་ཡོད་དེ།
ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་བདེན་འཛན་
ན་ ེས་ཆེན་པོའ ་ཆེན་པོའ ་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་
མེད་ལམ་ ང་ འི་ ང་ འི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ས་དང་པོའ ་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་
ལམ་དང་། ས་གཉིས་པའི་ ོམ་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་གཉིས་ཡོད། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་
ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ང་ འི་འ ིང་དང་ས་ག མ་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་དོན་
གཅིག དེས་གཞན་ མས་ལ་རིགས་འ ེ ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་
གང་ཞིག རང་དང་མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེས་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་ ི་ངོ་ ལ་
ི་བདེན་འཛན་ལས་ ོལ་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན་ད ་ཡོད། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་
ལམ་ ང་ འི་ ང་ ་དང་། ས་གཉིས་པའི་ ོམ་ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་དོན་གཅིག ཉོན་
ིབ་ ངས་པའི་མ ེན་པ་མི་ ོབ་ལམ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་
ལམ་སོགས་ག མ་ཡོད། ག མ་པ་ནི། ཚགས་ལམ། དད་པའི་ས། ཐར་པ་ཆ་མ ན།
ཆོས་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག ོར་ལམ། ངེས་འ ེད་ཡན་ལག ངེས་འ ེད་ཆ་
མ ན། དོན་མངོན་ ོགས་ མས་དོན་གཅིག མཐོང་ལམ། བདེན་པ་མངོན་ ོགས།
མཐོང་ལམ་པའི་ ད་ ི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག ོམ་ལམ། ེས་ལ་མངོན་ ོགས།
ོམ་ལམ་པའི་མ ེན་པ་ མས་དོན་གཅིག མི་ ོབ་ལམ། ད ་བཅོམ་པའི་མ ེན་པ་
མས་དོན་གཅིག དེས་ཐེག་པ་སོ་སོ་ལ་ཤེས་པར་ འོ། ། ་བཤད་པ་ལ། ཉན་ཐོས་ ི་
ཚགས་ལམ་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ཚགས་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཐར་པ་

167
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ཐོབ་ ིར་ཚགས་བསགས་པའི་ལམ་ ི་དང་པོ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་

པའི་ ིར། ཆོས་མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཆོས་ག མ་ ི་ཚག་
དོན་གཙ་བོར་ཐོས་བསམ་ ི་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་ བས་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་
དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། དད་པའི་ས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། དད་སོགས་
ལ་ ་ལ་གཙ་བོར་མཁས་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་
ར་བ ོད་པའི་ ིར། ཐར་པ་ཆ་མ ན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཉོན་ ིབ་
ངས་པའི་འགོག་བདེན་ཐར་པ་ཡིན་ཞིང་། ཉོན་ ིབ་ ན་བཏགས་ ངས་པའི་འགོག་
བདེན་ཐར་པའི་ཆ་ཡིན་ལ། དེ་ཐོབ་པ་དང་ ེས་ ་མ ན་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་
ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་ཅན།
ོད་ལ་ ོར་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། བདེན་པ་བཞི་མངོན་ མ་ ་
ོགས་པ་ལ་ ོར་བར་ ེད་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་
བ ོད་པའི་ ིར། དོན་མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ག ང་རབ་ ི་
དོན་བདག་མེད་ ་རགས་གང་ ང་ལ་ ོམ་ ང་གིས་ ོང་བ་ཐོན་པའི་གནས་ བས་ ི་
ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ངེས་འ ེད་ཡན་ལག་ཞེས་
བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། མཉམ་གཞག་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་ངེས་
འ ེད་ཅེས་ ་ལ། ོད་རང་གི་འ ས་ ར་ ར་བའི་མཉམ་གཞག་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་
ཡེ་ཤེས་ ི་དངོས་ ི་ཉེར་ལེན་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ངེས་
འ ེད་ཆ་མ ན་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། མཉམ་གཞག་ མ་པར་མི་ ོག་པའི་
ཡེ་ཤེས་ལ་ངེས་འ ེད་ཞེས་ ་ལ། དེ་དང་ཆ་མ ན་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ཐེག་
ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་དེ་ ་ ་ལ། ངེས་འ ེད། ཅེས་བ ོད་པའི་ ་
མཚན་ཡོད་དེ། མཐོང་ ང་ལས་ངེས་པར་འ ེད་པའི་ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་
ར་བ ོད་པའི་ ིར། ང་སེམས་ ི་མཐོང་ལམ་ ་ ་ཆོས་ཅན། མཐོང་བའི་ལམ་ཞེས་
བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། བདེན་བཞི་མངོན་ མ་ ་མཐོང་བའི་གནས་ བས་ ི་
ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། བདེན་པ་མངོན་ ོགས་ཞེས་

168
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། བདེན་པ་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་གནས་

བས་ ི་ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོམ་
ལམ་ ་ ་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ ེས་ལ་མངོན་ ོགས་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ།
བདེན་པ་མངོན་ མ་ ་ ོགས་ཟིན་ ི་ ན་ ོམ་པར་ ེད་པའི་གནས་ བས་ ི་ལམ་
ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ད ་བཅོམ་པའི་མ ེན་པ་ཆོས་ཅན།
ོད་ལ་མི་ ོབ་ལམ་ཞེས་བ ོད་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ཆགས་བཅས་ མས་ ིས་
ག་ ་བའི་འོས་ ་ ར་པ་དང་། ཉོན་ ིབ་ ངས་པའི་ལམ་ཡིན་པའི་ ་མཚན་ ིས་
དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ་པ་ནི། གནས་ བས་ཉན་ཐོས་ ་རིགས་ངེས་པའི་གང་ཟག་
གི་ ད་ལ་ངེས་འ ང་གི་བསམ་པ་བཅོས་མ་མ་ཡིན་པ་ ེས་པ་ན། དེས་ཉན་ཐོས་ ི་
ཚགས་ལམ་ ང་ ་ཐོབ་པར་འཇོག དེའི་ ེས་ ་དེའི་ ད་ལ་དེ་འ ིང་ ེ། དེའི་ ེས་ ་
དེའི་ ད་ལ་དེ་ཆེན་པོ་ ེ། གནས་ བས་ཉན་ཐོས་ ་རིགས་ངེས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་
ཚགས་ལམ་ཆེན་པོ་ལ་གནས་པའི་ཉན་ཐོས་དེས། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ལ་དམིགས་
པའི་ ག་མཐོང་ནམ་ཐོབ་པ་ན། དེས་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་ཐོབ་པར་འཇོག དེའི་
ེས་ ་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ ེ་མོ་ ེ། དེའི་ ེས་ ་ ོར་ལམ་བཟོད་པ་ ེ། དེའི་ ེས་
་ཆོས་མཆོག་དང་། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ། ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་
ལམ་ མ་ ོལ་ལམ་ མས་མཉམ་གཞག་ ན་གཅིག་ལ་ ེ་བ་ཡིན་ནོ། །གནས་ བས་
ཉན་ཐོས་ ་རིགས་ངེས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་ ོར་ལམ་ཆོས་མཆོག་ལ་གནས་པའི་གང་
ཟག་དེས། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ནམ་
ཐོབ་པ་ན། དེས་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག དེ་འ འི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་
ལམ་དེས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ ོགས་ཟིན་གོམས་པ་ལ་བ ེན་ནས་ཉོན་ ིབ་ཆེན་
པོའ ་ཆེན་པོའ ་དངོས་གཉེན་ནམ་ཐོབ་པ་ན། དེས་ཉན་ཐོས་ ི་ ོམ་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག
དེས་ཉོན་ ིབ་ནམ་ ངས་པའི་ཚ། ཉན་ཐོས་ ི་མི་ ོབ་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག དེས་རང་
སངས་ ས་ལ་རིགས་འ ེའོ། །ཐེག་ཆེན་རིགས་ངེས་ ི་ལམ་མ་ གས་ ི་གང་ཟག་གི་
ད་ལ། ཐེག་ཆེན་སེམས་བ ེད་ནམ་ ེས་པ་ན། དེས་ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ ང་

169
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

་ཐོབ་པར་འཇོག ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ནས་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ་འཕོ་ ལ་

ལ་ཡང་། དམན་ལམ་ ོན་ ་མ་སོང་བ་དང་། སོང་བ་གཉིས་ལས། དམན་ལམ་ ོན་ ་
མ་སོང་པའི། ཚགས་ལམ་ཆེན་པོ་ལ་གནས་པའི་སེམས་དཔའ་དེས། ོང་ཉིད་ལ་
དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་ནམ་ཐོབ་པ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་ཐོབ་པར་འཇོག དེ་
འ འི་ ང་སེམས་ ོར་ལམ་པ་དེས་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ནམ་
ཐོབ་པ་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག དམན་ལམ་ ོན་ ་སོང་བ་ལ།
དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་མ་ ོང་བ་དང་། དེ་ ོགས་པ་གཉིས་ལས་དམན་ལམ་ ་
ོང་ཉིད་ ོགས་མ་ ོང་བའི་དམན་ལམ་ ོན་སོང་གི་ ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པ་དེས།
ོང་ཉིད་ལ་དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་ཐོབ་པ་དང་། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་ཐོབ་པ་
ས་མཉམ། དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་ ོང་བ་ལ། དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་
ོང་བའི་ཐེག་དམན་ཚགས་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བ་དང་། དེ་འ ་བའི་ཐེག་
དམན་ ོར་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བ་གཉིས་ལས། དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་
ོགས་པའི་ཐེག་དམན་ཚགས་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་ཞིང་། དེ་འ འི་ཐེག་
དམན་ ོར་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་མ་སོང་བའི་ ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པ་དེས།
ོང་ཉིད་ལ་དམིགས་པའི་ ག་མཐོང་ཐོབ་པ་ན། དེས་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ཐོབ་པར་
འཇོག དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་ ོང་བའི་ཐེག་དམན་ ོར་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་
་སོང་བའི་ ང་སེམས་ཚགས་ལམ་པ་དེས། ཐེག་ཆེན་ ིས་ཚགས་ལམ་ ི་གནས་
བས་ ི་ཚགས་གཉིས་ཅི་ཙམ་བསགས་དགོས་པ་བསགས་ཟིན་པའི་ ད་ཅིག་གཉིས་
པར་དེས་ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ ོད་ཐོབ་པར་འཇོག ཐེག་ཆེན་ ི་ ོར་ལམ་ནས་
མཐོང་ལམ་ ་འཕོ་ ལ་ལ་གཉིས་ལས། དམན་ལམ་ ོན་ ་སོང་བའི་ ང་སེམས་གོང་
་བཤད་ཟིན། དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་མ་ ོང་བའི་ ང་སེམས་ ོར་ལམ་པ་
དེས། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་ཚ། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་
པར་འཇོག དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་དམན་ལམ་ ོན་སོང་ལ་ཡང་གཉིས་
ལས། དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཐེག་དམན་ ོར་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་

170
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

སོང་ཞིང་། དེ་འ འི་ཐེག་དམན་མཐོང་ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་མ་སོང་བའི་ ང་

སེམས་ ོར་ལམ་པ་དེས། ོང་ཉིད་མངོན་ མ་ ་གསར་ ་ ོགས་པའི་ཚ། ཐེག་ཆེན་
ི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག དམན་ལམ་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཐེག་དམན་མཐོང་
ལམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བའི་ ང་སེམས་ ོར་ལམ་པ་དེས། ོར་ལམ་ ི་
གནས་ བས་ ་ཚགས་གཉིས་ཅི་ཙམ་བསགས་དགོས་པ་བསགས་ཟིན་པའི་ ད་
གཅིག་གཉིས་པར་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་འཇོག ས་དང་པོ་ནས་གཉིས་པར་
འཕོ་ ལ་སོགས་གོང་ ་བཤད་ཟིན། ངག་དོན་ནི། སའི་ཚགས་ལ་ཞེས་སོགས་
ག ངས་པ་ཆོས་ཅན། དགོས་པ་ཡོད་དེ། ས་རབ་ ་དགའ་བ་ལ་སོགས་པའི་ས་སོ་སོའ ་
ཡོངས་ ོང་ ོགས་པར་བ ན་པའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ ིར། ག མ་པ་ལ། ཁོ་ན་རེ། གང་
ཟག་གི་བདག་མེད་ ོགས་པའི་ མ་མ ེན་ཆོས་ཅན། ཉན་ཐོས་ལམ་ གས་ ི་མ ེན་
པ་ཡིན་པར་ཐལ། ཉན་ཐོས་ ི་ས་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ཉན་ཐོས་ ི་ལམ་ཡིན་པའི་
ིར། བ་ ེ། ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ས་དང་ལམ་དོན་གཅིག་ཡིན་པའི་ ིར། ཞེས་
ཟེར་ན། མ་ བ། དེ་བཞིན་ ་ ོང་ཉིད་ ོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ ི་མཐོང་ལམ་ཐེག་ཆེན་
ལམ་ གས་ ི་མ ེན་པ་ཡིན་པར་ཐལ། དེ་ཐེག་ཆེན་ ི་ས་ཡིན་པའི་ ིར། བ་པ་
ཁས། དེར་ཐལ། དེ་སངས་ ས་ ི་ས་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། དེའི་ལམ་ཡིན་པའི་
ིར། ཟེར་ན་མ་ བ། གཞན་ཡང་གཉིས་ ོང་ ོགས་པའི་ མ་མ ེན་ཆོས་ཅན། རང་
ལ་ལམ་ གས་ ི་མ ེན་པ་ཡིན་པར་ཐལ། རང་ ལ་ ི་ས་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ།
དེའི་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། བ་ ེ། ལམ་ཡིན་ན། ས་ལམ་གཉིས་ ་ ེ་བའི་ས་ཡིན་
དགོས་པའི་ ིར། ཟེར་ན་མ་ བ། དེ་ཆོས་ཅན། ཉན་ཐོས་ ི་མ ེན་པ་ཡིན་པར་ཐལ།
དེའི་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། བ་ ེ། ལམ་ཡིན་ན་མ ེན་པ་ཡིན་དགོས་པའི་ ིར། འཁོར་
ག མ། ཁོ་ན་རེ། ཉན་ཐོས་ད ་བཅོམ་པའི་ ོགས་པ་ ོན་ ་སོང་བའི་ཐེག་ཆེན་ ི་
ཚགས་ལམ་དེ་མི་ ོབ་ལམ་ཡིན་པར་ཐལ། དམ་བཅའ་འཐད་པའི་ ིར། འདོད་མི་ ས་
ཏེ། ོབ་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ཐེག་ཆེན་ ི་ ོབ་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། ཟེར་ན་
མ་ བ། ཁོ་ན་རེ། དེ་ཆོས་ཅན། ཐེག་པ་རང་ གས་ ི་བ བ་ ་མཐར་ ིན་པའི་ལམ་

171
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ཡིན་པར་ཐལ། མི་ ོབ་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། ཟེར་ན་མ་ བ། འདོད་ན། དེ་ཆོས་ཅན།

ཐེག་ཆེན་ལམ་ གས་ ི་བ བ་ ་མཐར་ ིན་པའི་ལམ་ཡིན་པར་ཐལ། འདོད་པ་གང་
ཞིག ཐེག་ཆེན་ ི་ཚགས་ལམ་ཡིན་པའི་ ིར། གཞན་ཡང་། ཁོ་ན་རེ། ཐེག་ཆེན་ ི་
མཐོང་ལམ་ ེས་ཐོབ་ཡེ་ཤེས་ལ་གནས་པའི་སེམས་དཔའི་ ད་ ི་ ོང་ཉིད་མངོན་ མ་
་ ོགས་པའི་མ ེན་པ་ཆོས་ཅན། མཉམ་ ེས་གང་ ང་མ་ཡིན་པའི་ཐེག་ཆེན་ ི་
མཐོང་ལམ་མ་ཡིན་པར་ཐལ། ོད་ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ཡིན་
པའི་ ིར། དེར་ཐལ། ོད་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་གང་ཞིག ོད་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་
ཡིན་ན། ོད་དེ་ཡིན་དགོས་པའི་ ིར། གས་གཉིས་པ་འ ད། དང་པོ་མ་ བ་ན། དེར་
ཐལ། ོང་ཉིད་ལ་ ེ་གཅིག་ ་མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པའི་ ིར། དེར་ཐལ།
དེ་ལ་གཉིས་ ང་ བ་པའི་མ ེན་པ་ཡིན་པའི་ ིར། ཟེར་ན་མ་ བ། ས་ད ་འདས་ནས་
ཡེ་ཤེས་ནི། །ཞེས་སོགས་ ི་ བས་ ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། རབ་འ ོར་ ང་སེམས་
ི་ས་གང་ཞེ་ན། འདི་ ར་ ང་སེམས་ ི་ཐབས་ལ་མཁས་པས། ཞེས་སོགས་ག ངས།
གཉིས་པ་ནི། ས་དང་པོ་ད ་ཡོངས་ ོང་གི་ ོ་ནས་བཤད་ནས། བ ་པ་མཚན་ཉིད་ ི་
ོ་ནས་འཆད་པའི་ ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ཡོད་དེ། དེ་མཚན་ཉིད་ ི་ ོ་ནས་བཤད་
པ་ཙམ་ ིས་ ོགས་ ས་པའི་ ིར། ཞེས་ཚམས་ ོར་བ་ལ་ འི་ས་ཞེས་ག ངས། ས་
བ ་པའི་ངོ་བོ་དེ་འཆད་པ་ལ། ས་ད ་འདས་ནས་ཡེ་ཤེས་ཞེས་སོགས་ག ངས། རང་
གི་འདའ་ ར་ ར་པའི་ས་ད འི་ ེས་ ་ ང་ཞིང་། མདོ་ལས་སངས་ ས་ ི་སར་ ་
བཤད་ནས་ ོན་པའི་སེམས་དཔའི་ ལ་འ ོར་མཐར་ ག་དེ། ས་བ ་པའི་མཚན་ཉིད།
ད ེ་ན། ས་བ ་པ་ཐོབ་མ་ཐག་པའི་ཡེ་ཤེས། ེ་བ་གཅིག་ཐོགས་པའི་ཡེ་ཤེས། ིད་པ་
ཐ་མའི་ཡེ་ཤེས་ མས་ ་ཡོད་པའི་ ིར། འདི་ལ་སངས་ ས་ ི་ས་ཞེས་བཏགས་ནས་
ོན་པའི་ ་མཚན་ཡོད་དེ། ས་བ ་པ་བ་དེས་ ེས་ཐོབ་ ་ག ལ་ འི་དོན་ ེད་ ལ་
སངས་ ས་དང་མཉམ་པ་ ེས་མ ན་པ་ཐོབ་པས་དེ་ ར་བ ོད་པའི་ ིར། ད་ ་མ་
ལས། ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ལ་འདི་ནི། ེས་ཐོབ་དེ་བཞིན་གཤེགས་ མས་དང་།
།སེམས་ཅན་ཡང་དག་ ོལ་བ་ལ། །འཇིག་ ེན་ན་ནི་མཉམ་པ་ཉིད། ཅེས་ག ངས་པའི་

172
 ས་ལམ་ མ་གཞག་མཁས་པའི་མ ལ་ ན།

ིར། ཁ་ཅིག དེས་གཞན་དོན་ ེད་ ལ་སངས་ ས་དང་མཉམ་པ་ཐོབ་ཟེར་ན། མི་

འཐད་དེ། དེ་ཉིད་ལས། དེ་ ར་མོད་ ི་ས་ ལ་དང་། ། ་མཚ་བ་ ང་ ིག་ ེས་ ི།
། ད་པར་གང་ཡིན་སངས་ ས་དང་། ། ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ད་དེ་ཉིད། །ཅེས་
ག ངས་པའི་ ིར། ག མ་པ་ནི། མཐོང་དང་ ོམ་པའི་ལམ་དག་ལ། །ཞེས་སོགས་ ི་
བས་ ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། རབ་འ ོར་གང་འདི་ ད་ ་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་དེ་གང་ན་
འ ང་བར་འ ར་ཞེས་ ་བ་ནི། དེ་མི་དམིགས་པའི་ ལ་ ིས། ཞེས་སོགས་ག ངས།

༈ གཉེན་པོའ ་ཚགས་ བ་བཤད་པ།

༈ གཉིས་པ་ནི། གཉེན་པོའ ་ཚགས་ བ་ ེ་ ག་ ་འཆད་པའི་ ་མཚན་གང་ཞེ་ན། དེ་
འཆད་པ་ལ། ག ང་འདི་ ང་། རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་ ང་ འི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་
ཐེག་ཆེན་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ། བས་འདིར་དངོས་ ་བ ན་པའི་གཉེན་པོའ་ཚགས་
བ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། མཐོང་ལམ་གཉེན་པོའ ་ཚགས་ བ་དང་ ོམ་ལམ་གཉེན་
པོའ ་ཚགས་ བ་གཉིས། ཐེག་ཆེན་ ི་བར་ཆད་མེད་ལམ་གང་ཞིག རང་གི་ངོ་ ལ་ ི་
མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། བས་འདིར་དངོས་ ་བ ན་པའི་
མཐོང་ལམ་གཉེན་པོའ ་ཚགས་ བ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། མཐོང་ ང་ཤེས་ ིབ་
ག ང་ ོག འཛན་ ོག་སོགས་བཞིའི་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་དེ་བཞི་ཡོད། རང་གི་ངོ་
ལ་ ི་ ོམ་ ང་བདེན་འཛན་ ན་ ེས་ ི་དངོས་གཉེན་ ེད་པ་དེ། བས་འདིར་
དངོས་ ་བ ན་པའི་ ོམ་ལམ་གཉེན་པོའ ་ཚགས་ བ་ ི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། ོམ་
ང་བདེན་འཛན་བཞི་པོའ་དངོས་གཉེན་ ་ ར་པའི་དེ་བཞི་ཡོད། ཆེད་ ་ ་དང་མཉམ་
ཉིད་དང་། །ཞེས་སོགས་ ི་ བས་ ། མདོ་ལས་ག ངས་ ལ་དང་། བ ན་བཅོས་
ིས་འ ེལ་ ལ་གཉིས། དང་པོ་ནི། ཐེག་པ་ཆེན་པོའ ་མཚན་ཉིད་ ར་ག ངས་པ་དང་།
འཆད་པར་འ ར་བ་ མས་ཅིའི་ ིར། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་ ་ མ་པའི་ཁོང་ན་གནས་
པའི་ ི་བའི་ལན་ ། དེ་ནས་ཚ་དང་ ན་པ་རབ་འ ོར་ ིས་བཅོམ་ ན་འདས་ལ་འདི་

173
 至尊法幢吉祥贤造《地道建立·智者颈饰》藏文

ད་ཅེས་གསོལ་ཏོ། །བཅོམ་ ན་འདས། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་བ ི་བ་འདི་ནི་ ་དང་མི་

དང་ ་མ་ཡིན་ ་བཅས་པའི་འཇིག་ ེན་ཟིལ་ ིས་མནན་ཏེ་འ ང་བར་འ ར་བས་དེའི་
ད་ ་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་བ ིའོ། །ཞེས་སོགས་ག ངས། གཉིས་པ་ནི། མདོའ ་དོན་
འཆད་པ་ལ། ཆེད་ ་ ་བ་དང་། ཞེས་སོགས་ག ངས། འོ་ན། ཚགས་ བ་ ི་ ེས་ ་
ངེས་འ ང་ བ་པ་འཆད་པའི་ ་མཚན་གང་ཞེ་ན། དེ་ཡོད་དེ། ཚགས་གཉིས་བསགས་
པ་ལ་བ ེན་ནས་ མ་མ ེན་ ་གདོན་མི་ཟ་བར་ངེས་པར་འ ང་བའི་ངེས་འ ང་ བ་པ་
འ ང་ཞེས་མཚམས་ ོར་བ་ལ། དེ་ ར། ཞེས་སོགས་ག ངས། ཁ་ཅིག མ་མ ེན་
་གདོན་མི་ཟ་བར་ངེས་པར་འ ང་བའི་སེམས་དཔའི་ ལ་འ ོར། ངེས་འ ང་ བ་པའི་
མཚན་ཉིད་ཟེར་ན། ཐེག་ཆེན་ ི་མཐོང་ལམ་བར་ཆད་མེད་ལམ་ཆོས་ཅན། དེར་ཐལ།
དེའི་ ིར། གས་གསལ་གཉིས་ཀ་ བ་ ེ། ཆོས་ཅན་དེའི་ ིར། རང་ གས་ནི། མ་
མ ེན་ ་གདོན་མི་ཟ་བར་ངེས་པར་འ ིན་པའི་དག་སའི་ཡེ་ཤེས་དེ། ངེས་འ ང་ བ་
པའི་མཚན་ཉིད། ད ེ་ན། བ ད་ཡོད། ས་མཚམས་དག་པ་ས་ག མ་ཁོ་ནར་ཡོད།
ངེས་འ ང་ བ་པ་ཆོས་ཅན། ོད་ལ་ ་མ་ཡོད་དེ། ངེས་པར་འ ང་བའི་ ོ་ནས་བ ད་
ཡོད་པའི་ ིར།།

མངོན་འཕགས་ མ་པ་ཐམས་ཅད་མ ེན་པའི་སར། །འཛག་ ེད་ས་ལམ་ངོ་བོ་བ ོད་ ལ་སོགས། ། ལ་

བཞིན་འཇོ་པའི་ལེགས་བཤད་ཡོངས་འ འི་དབང་། །ཚག་དོན་ལོ་འདབ་འ ས་བཟང་ ས་ ར་ཅིག །

174
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

让有缘士夫朝向解脱与一切相智地的
地道建立：摄要1

罗桑群佩格西 著
廖本圣 译
礼赞与立誓造论
非常恭敬地礼敬并归依具备无缘大悲的至尊上师足莲，祈请于一
切时间与阶段当中摄受自己！
胜导师佛子慈氏妙音，礼彼无二无别诸上师，
有缘朝向解脱胜正道，地道次第心要摄而书。

导论
此处，在解说“以十种完全修治”等阶段2的地道建立中，首先
因为必须先行暸解心，因此应该先说明心的情况，以及地道最初在心
续中产生的方式。其中，在这个世间有承认心与不承认心的两种情况。
3
有些外道 甚至还认为外在的草、木等等当中有心；总之，心里想：
“如果做这个和那个的话，应该会很好。”心里想：“如果做这个和那
个的话，应该不好。”回忆起：“过去曾经做过这个和那个。”想着：
“将来要做这个和那个。”以及想着：“我做了利益自己的事。我做了
伤害自己的事。”因为一切有情都有上述这些想法，因此将这样的想
法称之为“心”或“认知”。因为外在的草、木等等没有这些想法，
因此成立草、木等等当中无心。像这样的心，有时候想以利他之心行
布施，并从事修习悲心等等善行；有时则想以伤害之心杀生，以及犯
下不与取等等恶行；而有时候则想吃东西，以及从事想唱歌等等无记
的行为。此外，还有贪爱自方并对他方起瞋等等。透过经验我们可以
成立心造做各种行为；而那个时候，身、语二者也成为心的奴隶，亦
即心从事任何活动时，身、语多半也会进入该活动，因此身、语二者
所从事的行为究竟是善、恶或无记，有赖于心从事的活动是善、恶或
无记。因此，此世的身、语的好坏等，会跟随此世心这个动机的好坏
而行；此外，此世身、心的苦乐等等，是由于过去世中心的各式各样
的善恶之力，累积各式各样的善恶业而成熟的结果，因此，身语的善
恶行为、身心的苦乐等等、以及和这些有关的一切所受用的对象与能
受用者，均是心造做出来的，如《十地经》说：“此三界唯是一心。”

1
sKal ba dang ldan pa'i skye bo thar pa dang thams cad mkhyen pa'i sar bgrod par byed pa'i sa
dang lam gyi rnam gzhag snying po bsdus pa zhes bya ba bzhugs so//。简称《地道摄要》
2
即《现观庄严论》第一品，第 49 颂，第一句的内容。
3
即耆那教或裸形派。

175
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

就是在排除心以外的三界造物者之后，说明只有心才是三界的造物
者；而《入中论》也说：“心性建立极为多样化，有情世间以及器世
间，经说无余众生由业生，心若断除业亦将不存。”意思是说明心性
产生了这些各式各样的有情世间与器世间；而其原因如下：有情世间
是由有情各自不共的业力所生，而各式各样的器世间则多半是共业所
成；而那些业也唯有透过具有心者才能累积，而在断除心或无心的情
况下，则无法累积业。因此，一切的情、器世间均有赖于心。此外，
《入中论》又说：“依据彼彼各自之论典，诸外道说补特伽罗等，胜
者未见彼为造物者，故说世间造物者唯心。”意思是说：“在非佛教或
诸外道各自的论典当中，主张常的补特伽罗与自在天等等为世间的造
物者，而胜者（佛）未见彼等为造物者或观见彼等非造物者之后，说
唯心是世间的造物者。”前论又说：“由知遮止常我为造者，是故暸 知
造物者唯心。”与前说同一旨意。因此，一切轮回与涅槃的究竟基础
或根本，就是心。透过心续的调伏，可以让我们暂时获得增上生的果
位，以及究竟进入决定胜的境地；而心续若没有调伏，则会受到烦恼
的宰制而于总的轮回与别的三恶趣当中受生。因此，本师能仁王说八
万四千法蕴，以及随行其后的智者所造的所有解释佛经密意的论典皆
是调伏住于心续当中的烦恼的方法。就像世亲阿阇黎在其《解说如理
论》或《释轨论》中所说的：“改造无余烦恼诸怨敌，恶趣三有之中
作依处，由具改造依处此论典，此二于余学说体系无。”而《小释》
或《明义释》说：“为对治诸行胜者转动：一切行相无余诸法轮。”，
以及《俱舍论》说：
“为了诸行之对治，佛说随顺诸法蕴。”其中的“行”
必须理解为住于心续当中的烦恼。若是如此，首先必须调伏心续，才
是真正的重点所在。本师世尊说： “诸恶莫作，众善奉行，自净其意，
是诸佛教。”说明了：“诸恶莫作”与“众善奉行”有赖于自心的调伏，
而能调伏那样的心的，就是佛陀的教法。本师世尊又说：“心若调伏
引安乐，我若调伏得善趣。”这说明了：要引生暂时与究竟的安乐，
有赖于内心的调伏。宗喀巴大士也说：“黑白诸业有赖善恶思，思想
若善地与道亦善，思想下劣地与道亦劣，一切结果有赖诸思想。”说
明了：要产生好的地与道的证悟，以及依彼证得解脱与一切相智之果
位的情况等，均有赖于好的想法。若是如此，那么调伏自心的方法、
依于调心之后证悟地道的情况、以及地道证悟究竟之后于心续中产生
解脱及一切相智果位的情况是如何？答：透过实践三士道之次第，来
调伏内心及产生地道之证悟等等，是最好的方法。其方法如下：无论
知不知道结合“安乐”及“痛苦”这个术语，事实上，完全不要痛苦，
而只要圆满的安乐，这种想法对自他一切而言均是共通的；若是如此，

176
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

则必须努力于从各方面断除痛苦、而且从各方面成办安乐的一个无错
谬的方法。而且，必须从断除苦因与成办乐因的方式来精进于离苦得
乐，因为痛苦的体性无法如拔刺般断除，而且安乐的体性不能如获得
财物般得到。因此，必须清楚了解苦乐的因是什么？因为如果不了解
苦乐之因为何，则对于这两者的因无法做取舍。其次，痛苦的因，就
是十不善等等的恶不善行，而安乐的因则是断除十不善之戒律等等善
行，因此要乐不要苦的人们必须从各方面对于这两者好好地作一个无
误的取舍。此外，首先应该思惟如下：亦即必须善加思惟总的轮回苦，
以及个别的冷热等等地狱之苦、饥渴等等饿鬼之苦及愚痴等等畜生之
苦；此外，若不从许多方面努力于断除恶不善法，则《经》中说：“严
重、中等与轻微的不善法，依次会让有情生于地狱、饿鬼及畜生趣中。”
因此，应该思惟：“假设自己也由于恶不善法的力量而生于那些恶趣，
则上述那些苦将在自己身上成熟，而如果那些苦在自己身上成熟的
话，自己将完全无法忍受。”等等情况；而由于怖畏那些苦，为了从
那些苦当中得到救度，必须对于三宝产生胜解信，并以此信作为动机
而归依三宝，例如身患重疾的病人，为了免于疾病之苦，而必须依止
良医一般。因此，思惟了总的轮回苦与别的三恶趣苦之后，为了从这
些苦当中得到救度，要至心地归依：而为了让那些苦不要产生，要从
多方面去断除恶不善法；为了得到增上生的人天果位，要从多方面好
好修习断除十不善之戒律等善行。在这个时候，这位补特伽罗已跻身
“内道佛教徒”的行列，而这样的修行次第，就是下士道的修行情况。
因此，下士的“所证”，就是增上生的人天果位；而“所断”，就是十
不善业及其果报；而“所修”则是断除十不善之戒律等等那些善行。
因此，在下士道的阶段，对于“暇满、义大、难得；死无常；恶趣苦；
归依；业果”等，必须仔细思惟；并藉此如理地修学断除十不善之戒
律等。上述是“特殊下士”的情况。而所谓的“一般下士”则是指“仅
希求现世事物的补特伽罗”。
然后，这位补特伽罗一再地思惟“生、老、病、死的人趣之苦”、
“死兆现行之苦等的天趣之苦”及“由于忌妒而扰乱心续等等的非天
之苦”，以及受到“八苦”、“六苦”与“三苦”逼迫的情况等，亦即
透过“即使从三恶趣的痛苦当中脱离而得到人天的果位，却没有从轮
回当中解脱的话，是无法超越痛苦的本质的。”这样的思惟，体认到
一切轮回当中全无心要可言之后，便已产生想要解脱一切轮回苦的想
法了；然后进一步辨认出轮回苦所由生之我执无明，而必须努力于断
除我执无明，所以如果我执无明未断，轮回之苦是无法像拔刺一般断
除的。因此，在心中产生：“自己应该从一切的轮回之苦中脱离出来

177
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

而证得解脱”这种强烈希求解脱的想法后，精进于断除轮回的根本我
执无明，而作为断除彼等的方法的，就是必须进入于缘四谛这个对境
的三学之道的修行。而这个时候，这位补特伽罗就是“中士”，而这
样的修行次第就是“中士道的修行”。因此，在中士道的阶段，仔细
地思惟了“由苦、集二者而于轮回中流转的情况”与“由十二缘起支
而于轮回中流转的情况”等等后，内心对于八苦、六苦、四苦及三苦
等等的一切轮回过患感到厌倦，为了远离这些过患，以缘四谛的三学
之道等等作为主要的修行。这样的补特伽罗以断除轮回的根本---补
特伽罗我执---为主，而且以“断除我执的解脱”作为主要的所证；
1
而作为其方法的，就是以“了解无我 的般若”及其“对境”（无我）
作为主要的所修；然后，透过对于声闻道的极大胜解，而一旦在自己
心续中产生了无造作的希求解脱的想法时，则已进入“声闻道”了。
其中，“希求解脱的想法”、“出离心”及“想要脱离轮回的想法”是
同义词。产生无造作的这些想法的方法，就像罪犯在监狱中受到极大
的折磨时，自然而然会产生逃离监狱的想法，以及房屋着火的屋主，
自然而然想要脱离他的房子的情况一样，如果产生想要脱离轮回的想
法达到上述两个比喻的程度时，就是已经产生无造作的出离心了。当
这个想法产生时，不论是行、住、坐、卧的哪一个时候，均不可能退
失，就像宗喀巴大士2所说的：“不分昼夜希求解脱心，若生尔时出离
心已生。”关于这点，有些学者主张：
“看见轮回过患的心是‘出离心’，
而想要从轮回脱离的心是‘希求解脱的心’。”亦即认为“出离心”与
“希求解脱之心”这两者是不同的，而且还认为出离心是因，而希求
解脱之心是果。而在这部论中，恭敬地将这两个词视为同义词，亦即
所谓“出离”就是解脱，而希求彼之心就称为“出离心”，而且不仅
如此，当产生无造作的出离心时，就视为“已产生无造作希求解脱轮
回的心”，这是大多数学者一致的看法。因此，成立“无造作的出离
心”与“无造作的希求解脱之心”两者为同义词。而且宗喀巴大士在：
“不分昼夜希求解脱心，若生尔时出离心已生。”当中也说明了“希
求解脱之心”与“出离心”两者同义；而在这个偈颂之后的“彼出离
不以净发心摄，不成无上圆满菩提因。”3当中的出离心，也必须理解
为希求解脱的心；而且在《广论》的“仅仅想要舍弃彼等而且想要证
得完全止息彼等的想法产生，正是出离心”当中也将“希求解脱之心”
与“出离心”说为同义。此外，《广论》当中“当经中说到产生无造

1
即“细品补特伽罗无我”也就是“补特伽罗自己能独立之实质有空”或“没有‘不依赖五蕴而自己能够
独立存在的补特伽罗’”
。
2
见于《圣道三要》
。
3
格鲁派师承所亲口授受，口耳相传的特殊教法。

178
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

作之出离心的量（标准）时，会以处在火宅当中的人与处在监狱当中
的犯人不愿处在那些处所，并且想要从那些场所解脱出来的心，作为
产生出离心的标准，亦即前述二者的心到什么程度，出离心就应该产
生到那个程度。”这是结合“想要从火宅及监狱中解脱出来的心”这
个比喻与“出离心”这个意义，然而“对于火宅与监狱看见过患之心”
与“出离心”二者喻义结合的情况则比比皆是。因此，能够成立“出
离心”与“希求解脱之心”二者是同义的圣教与正理为数极多，因此
必须承认这两者为同义词。
此外，处于前述中士道的那位补特伽罗，不仅以“补特伽罗我执”，
而且还以“执外境的分别”为主要的所断，并以断除这两者的解脱作
为主要的所证，而作为其方法的，就是将‚了解‘补特伽罗无我’的
般若及暸解‘能取、所取二空’的般若二者及其对境（即“补特伽罗
无我”及“能取、所取二空”）作为“主要的所修”之后，透过对于
在最后有时，在不依赖其他老师的教授的情况下，而以欲界身现证自
己的菩提的独觉道的极大胜解，一旦自己心续中产生一个无造作的出
离心时，即已进入“独觉道”了。其中，声闻道与独觉道二者均摄于
中士的道次第当中。
此外，处于前述中士道的那位补特伽罗，从各种角度长期观修轮
回的过患之后，体认到一切的三有就像火宅与监牢一般后，持续产生
强烈想要证得完全止息烦恼与痛苦的解脱的想法，并且修学珍贵的三
学之道的话，决定能够证得从轮回脱离的解脱，而且也不可能退转。
但是因为这样仅仅断除部分的过失与圆满部分的功德，因此自利并没
有完全圆满，而他利亦仅只有片面，而且最后还会受到佛的劝勉而决
定进入大乘，因此心里想着： “现在，我从一开始就应该进入大乘道。”
而产生想要进入大乘道的想法，而且心里想：“在看到‘和自己一样
堕于轮回大海的众生们也因为分辨取舍的智慧之眼关闭之故，无法前
往远离轮回痛苦窘境之处’的同时，却对他们毫无悲愍，并且不精进
于利益他们，这是非常不应该的。”这样想了之后，为了进入大乘道，
首先停止对于受苦逼迫的的众生们以贪、瞋区分亲疏的情况之后，如
那些道次第论著当中所说的一般长期地观修舍无量心。然后思惟： “一
切有情均曾经当过或正在当自己的母亲等等。” （知母）接着依次先观
修“忆念一切有情的恩德” （念恩）、
“想要报恩的想法”
（报恩）及“慈
心”（悦意慈），然后将这些受苦逼迫的那些有情作为所缘之后，当自
然而然地产生一个强烈的“如果他们远离痛苦的话，该有多好啊﹗ 应
该让他们远离痛苦。”的想法时，就表示自己心续中已经产生大悲心
了。此外，大悲心产生的情况，在《广论》当中也说道：“就像母亲

179
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

对于心中极为疼爱的幼小独子受到无量的苦时所生的怜悯心一样，一
旦缘一切有情的大悲心任运而生的情况也达到那个程度时，就已产生
‘具备定义的大悲心’了。”如上，当大悲心在心续中产生时，该补
特伽罗就已成为“上士”，而且是“大乘种性觉醒者”，而他先前那些
修行次第，则是与中士共通之道。然后，前述的慈心与悲心二者大力
增长之后，必须观修“增上意乐”，而依于增上意乐之后，一旦心续
当中产生一个强烈、毫无造作的‚为了利益一切有情，我必须证得珍
贵的无上正等正觉的果位‛的想法时，就是“具备定义的大乘发心”
在心续中产生了，因此这位补特伽罗已进入了大乘道。如上的那些上
士为了利他而希求圆满菩提，并以“大悲心与菩提心等”作为主要的
修行，而以“实执及其习气”作为主要的所断。
如上那样辨认了命名为“心”或“认知”等等的基础之后，该心
进入种种善、恶行为的情况，以及由此开展之后，下、中、上三士之
道在心续中产生的情况，然后由此于心续中产生三乘地道之证悟的情
况等，已经简要地说明完毕。现在要正式进入“地道建立”的解说。
其中，分二：1.总说地道建立，2.别说各乘的地道建立。

甲一、总说地道建立
分二：

乙一、定义
“作为自果之众多功德的所依基础之现观”，就是“区分为地、
道二者之地” 的定义。
“正朝向或已到达解脱或一切相智地二者任一
所摄之智”，就是“道”的定义。或者“无造作出离心所摄之智”，就
是“道”的定义。“区分为地、道二者之地”、“道”、“现观”、“智”
这些为同义词。

乙二、分类
其中，若予区分，有由所依之补特伽罗与胜、劣的观点而区分的
“大乘道”与“小乘道”二者。有从高、下的观点来区分的“资粮道”、
“加行道”、“见道”、“修道”及“无学道”五者。
“法现观”，是“资粮道”的定义。 “资粮道”、
“顺解脱分”、
“法
现观”及“资粮道者心续之智”，这些是同义词。此外，所谓“资粮
道”，是因为它是为了证得解脱及一切相智而累积资粮之道的开端，
所以称为“资粮道”。因为是开始听闻、思惟经典之法的阶段的现观，
所以也称为“法现观”。在资粮道阶段，是以听闻、思惟能诠的经典

180
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

为主，但并不是意味着资粮道的阶段没有“修所成”，因为《阿毗达
磨集论》说过：“什么是‘资粮道’？答：凡夫戒、守护根门、饮食
知量、于初夜及后夜中不睡眠而精进于瑜伽；再者，还有成为其因的
其他善行、听闻、思惟及修习所生的之智慧也可以，亦即……。”说
明了资粮道中有闻、思、修三者。
“义现观”，是“加行道”的定义。“加行道”、“顺抉择分”、“义
现观”及“加行道者心续之智”，这些是同义词。此外，所谓“加行
道”，是因为对于现观四谛而作加行之阶段的道，所以如此称呼。因
为是对于经典的意义---粗细品的无我---产生修所成之体验的阶段
的现观，因此称为“义现观”。此外，在加行道阶段，虽以修所成为
主，但并不是没有听闻与思惟，因为《阿毗达磨集论》中说过： “《经》
云：‘资粮道当中有闻、思、修三者’而就像资粮道一样，加行道也
是如此（亦即也有闻、思、修三者）。”
“谛现观”，是“见道”的定义。“见道”、“谛现观”、
“见道者心
续之智”，这些是同义词。所谓“见道”，因为是最初现前的看见四谛
之道，所以称为“见道”。而因为是现前、新的了解四谛的现观，所
以称为“谛现观”。
“随现观”，是“修道”的定义。“修道”、“随现观”及“修道者
心续之智”，这些是同义词。此外，所谓“修道”，因为是修习已经现
观之谛的道，因此称为“修道”；再者，因为是在已经现观四谛之后，
再次修习之现观，所以也称为“随现观”。
“已断除烦恼障之智”，是“无学道”的定义。 “无学道”、
“已断
除烦恼障之智”及“阿罗汉之智”，这些是同义词。此外，因为是对
于各乘之道，不需要再学习之道，因此称为“无学道”；而因为是已
断除所有烦恼障之智，所以是“已断除烦恼障之智”；而因为是阿罗
汉心续中所摄之智，因此称为“阿罗汉之智”。

甲二、别说各乘的地道建立
别说各乘的地道建立，分二：

乙一、解说小乘的地道建立
解说小乘的地道建立，分二：

丙一、定义
“作为自果之众多功德的所依基础之小乘现观”，就是“小乘地”
的定义。“小乘地”、“小乘的现观”及“小乘智”，这些是同义词。

181
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

丙二、分类
其中，若详细区分，有小乘八地，亦即有：
（1）种姓地、（2）第八地、（3）见地、
（4）薄地、
（5）离贪地、
（6）了解已作地、（7）声闻地、（8）独觉地等八地。也有某些论典
中没有另外提及“声闻地”，改以“见白地”并置于小乘八地之首，
而称为“小乘八地”。
（1）种姓地，就像“声闻资粮道”与“声闻加行道”；
（2）第八地，就像“预流向之智”（初果向之智）；
（3）见地，就像“预流果住之智”（初果住之智）；
（4）薄地，就像“一来果住之智”（二果住之智）；
（5）离贪地，就像“不来果住之智”（三果住之智）；
（6）了解已作地，就像“声闻阿罗汉之智”（四果住之智）；
（7）声闻地，就如“一来向”、“不来向”及“阿罗汉向”三者
之智；
（8）独觉地，就像“独觉之智”。
上述内容是《明义释》及《金鬘疏》的密意；然而在某些论典当
中，将“见白地”配合“资粮道”、 “种姓地”配合“加行道”来解释，
而不另外提及“声闻地”。若再归纳的话，这八地可以摄于声闻地与
独觉地两者当中，亦即前七个为声闻地，而最后一个是独觉地。

丁一、声闻地
声闻地中又分二：

戊一、定义
“作为自果之众多功德的所依基础之声闻现观”，就是“声闻地”
的定义。“声闻地”、“声闻的现观”及“声闻智”，这些是同义词。

戊二、分类
声闻地若予区分，有二：

己一、声闻异生地
声闻异生地若予以区分，有二：

庚一、声闻资粮道
一、定义。“声闻的法现观”，就是“声闻资粮道”的定义。

182
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

二、分类。有〔声闻〕资粮道下、中、上三品。而这三个的每一
个又可以分为“现前”、“比度”及“再决知”三者，以及“闻所成慧”、
“思所成慧”及“修所成慧”三者。在声闻资粮道的阶段中，以听闻、
思惟为主，但并不是没有修所成，因为《阿毗达磨集论》中清楚说过：
“资粮道的阶段中有修所成。”在声闻资粮道下品的阶段中，有“了
解补特伽罗无我”与“不了解补特伽罗无我”这两类；而到了资粮道
中品的阶段，则必定要了解补特伽罗无我；到了资粮道上品的阶段，
则必须证得以补特伽罗无我为所缘的止。而当转移至声闻加行道暖位
时，则必定要证得以补特伽罗无我为所缘的观。其中，从声闻资粮道
到声闻加行道暖位的转移方式就是：暂时决定为声闻种姓之声闻资粮
道上品者，一旦证得缘补特伽罗无我的观时，就会从声闻资粮道转移
至声闻加行道暖位。暂时决定为声闻种姓之声闻资粮道上品者他“证
得缘补特伽罗无我的观”与“证得缘补特伽罗无我的止观双运”、 “证
得缘补特伽罗无我的修所成慧”、 “证得声闻加行道暖位”等等是同时
的。

庚二、声闻加行道
一、定义。“声闻的义现观”，就是“声闻加行道”的定义。
二、分类。
“声闻加行道”若予区分，有声闻的“暖位”、“顶位”、
“忍位”及“世第一法”等四者。其中，前三者的每一个又分为下、
中、上三品；同样地，〔前三者的每一个〕也可以分为“现前”、“比
度”、
“再决知”三者；以及分为“闻所成慧”、 “思所成慧”、
“修所成
慧”三者；然而，“世第一法”则无那样的区分，因为声闻加行道世
第一法是“时边际刹那”，因为声闻加行道忍位上品是时边际刹那，
同样的，声闻加行道世第一法也是时边际刹那，因为《俱舍论》说过：
“彼为一刹那，如是世第一。”在声闻加行道的阶段，虽以修所成为
主，但并不是没有听闻、思惟，因为《阿毗达磨集论》当中清楚说过：
“在声闻资粮道及加行道这两个阶段中，皆有听闻、思惟及修习三
者。”因为《阿毗达磨集论》说：“什么是‘资粮道’？答：凡夫戒、
守护根门、饮食知量、于初夜及后夜中不睡眠而精进于瑜伽；再者，
还有成为其因的其他善行、听闻、思惟及修习所生的之智慧也可以，
亦即就像资粮道一样，加行道也是如此（亦即也有闻、思、修三者）。 ”
从声闻加行道转移至见道的方式如下：暂时决定为声闻种姓之声闻加
行道世第一法者，当他现观补特伽罗无我时，就会转移至声闻见道。
其中，暂时决定为声闻种姓之声闻加行道世第一法者他“现观补特伽
罗无我”与“证得声闻见道无间道”、 “证得声闻的圣道”等等是同时

183
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

的。

己二、声闻圣者地
声闻圣者地若予以区分，有三：

庚一、声闻见道
解说声闻见道，分二：

辛一、解说见道的所断
在声闻加行道的阶段，虽然已经证得缘补特伽罗无我的止观双
运，但是只能压伏我执的现行，而不能够断除任何所断的种子；而在
见道的阶段，透过现观无我的力量，可以开始断除所断之种子，而且
是开始断除遍计烦恼障的种子，因此，此处应该说明“遍计烦恼障”
与“俱生烦恼障”的安立。其中，一般而言，“道之所断”有“烦恼
障”及“所知障”二者，而所知障当中分为“粗品”与“细品”二类，
“粗品所知障”在独觉道中断除，而“细品所知障”则在大乘道中断
除的情况，将在后面解释；而现阶段要解释的是烦恼障。其中，一般
所谓的“障”，是将“中断、阻止并障碍证得解脱与一切相智者”称
为“障”；特别所谓的“烦恼障”是指“属于主要中断证得解脱的这
类障碍”。此外，也可以说：“若不断除障碍本身，则无论何时也无法
证得解脱。”烦恼障若予区分，有二：
“遍计烦恼障”与“俱生烦恼障”。
其中，所谓的“遍计〔烦恼障〕”是指“由于被自己的恶劣宗义污染
心续，而对于境产生增益、损减或感到犹豫（怀疑）的心”。所谓“俱
生”则是指“在没有被恶劣宗义污染心续的情况下，由于自己心续当
中无始以来的习气而对于境产生增益、损减或感到犹豫的心”。然而，
俱生〔烦恼障〕当中有没有损减及犹豫，虽似乎有待观察，但多半必
须承认是有的，因为在心中没有朝向宗义的补特伽罗的心续当中，有
缘过去及未来的犹豫，以及对于特殊对境的损减，而我们必须承认这
些是俱生的。而遍计只有在说宗义者的心续当中才有，因为宗喀巴大
士的《略论观》当中说过：“由于遍计仅存在于那些说宗义者的心续
当中，因此不许为轮回的根本。”那么，“不安立属于修所断之具染犹
豫的原因何在？”“它的意思是不是指没有缘四谛与业果等等的犹
豫？”这点还值得观察。遍计〔烦恼障〕因为要靠见道才能断除，因
此名为“见所断”；而俱生〔烦恼障〕因为要靠修道才能断除，因此
名为“修所断”。因此，
“属于必须透过见道无间道正对治之后而断除
的这类障碍”，就是“见所断”的定义。若予区分，有二：“见所断烦

184
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

恼障”与“见所断所知障”。“作为自己的正对治---见道无间道---
之所灭的烦恼障。”，就是“见所断烦恼障”的定义。若对于“见所断
烦恼障”详细区分的话，有 112 个，因为有： （1）欲地（即欲界）所
摄的 40 个见所断烦恼障、（2）色地（即色界）所摄的 36 个见所断烦
恼障、 （3）无色地（即无色界）所摄的 36 个见所断烦恼障。其中（1）
成立如下：因为有（1-1）“欲地所摄的 10 个见苦谛所断烦恼障”、（1-2）
“欲地所摄的 10 个见集谛所断烦恼障”、 （1-3）
“欲地所摄的 10 个见
灭谛所断烦恼障”及（1-4）“欲地所摄的 10 个见道谛所断烦恼障”，
亦即共有 40 个。其中，（1）欲地所摄的见所断烦恼障有 40 个，因为
有对于属于欲地所摄的见苦谛所断之悦意境产生贪着的“贪欲”、对
于不悦意境感到气愤的“瞋恚”、以骄矜之心待人的“我慢”、对于业
果与四谛等等感到愚昧的“无明”、对于业果与四谛等等感到怀疑的
“犹豫”等“五非见”，以及缘于自相续之我与我所的任何一个之后
执我为自己能独立之实质有的“坏聚见”、将坏聚见所缘的任何对象
执为常或断等等的“边执见”、认为没有业果、四谛、三归依处等等
的“邪见”、将坏聚见及边执见等等诸恶见执为最殊胜的“见取见”、
执着从依止五火、洗浴、杀害牲畜供养造物者、以及狗、猪等等的装
扮当中可证得增上生与解脱的“戒禁取戒”等“五见”。同样的，有
10 个欲地所摄的属于见集谛所断的五非见与五见。有 10 个欲地所摄
的属于见灭谛所断的五非见与五见。有 10 个欲地所摄的属于见道谛
所断的五非见与五见。关于上述的内容，在《现观庄严论光明释》当
中也说过：“其中，欲界当中的贪欲、瞋恚、我慢、无明、犹豫、坏
聚见、邪见、边执见、见取见、戒禁取见等﹝10 个﹞，又因为四谛
的区分而变成 40 个﹝欲地所摄的见所断烦恼障﹞。”
（2）色地（即色界）所摄的见所断烦恼障有 36 个，因为有 9 个
属于色地所摄的见苦谛所断，亦即“贪欲”、 “”我慢‛、“无明”、 “带
有烦恼的犹豫”等“四非见”，以及“坏聚见”、“边执见”、“邪见”、
“见取见”、“戒禁取戒”等“五见”。同样的，有 9 个属于色地所摄
的见集谛所断，亦即“贪欲”、“我慢”、“无明”、“带有烦恼的犹豫”
等“四非见”，以及“坏聚见”、“边执见”、“邪见”、“见取见”、“戒
禁取戒”等“五见”。同样的，有 9 个属于色地所摄的见灭谛所断，
亦即“贪欲”、“我慢”、“无明”、“带有烦恼的犹豫”等“四非见”，
以及“坏聚见”、 “边执见”、“邪见”、
“见取见”、 “戒禁取戒”等“五
见”。同样的，有 9 个属于色地所摄的见道谛所断，亦即“贪欲”、 “我
慢”、 “无明”、
“带有烦恼的犹豫”等“四非见”，以及“坏聚见”、 “边
执见”、“邪见”、 “见取见”、“戒禁取戒”等“五见”，因此总和有 36

185
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

个﹝色地所摄的见所断烦恼障﹞。
（3）无色地（即无色界）所摄的见所断烦恼障有 36 个，因为有
9 个属于无色地所摄的见苦谛所断，亦即“贪欲”、 “我慢”、“无明”、
“带有烦恼的犹豫”等“四非见”，以及“坏聚见”、“边执见”、“邪
见”、“见取见”、“戒禁取戒”等“五见”。同样的，有 9 个属于无色
地所摄的见集谛所断，亦即“贪欲”、 “我慢”、“无明”、
“带有烦恼的
犹豫”等“四非见”，以及“坏聚见”、 “边执见”、“邪见”、“见取见”、
“戒禁取戒”等“五见”。同样的，有 9 个属于无色地所摄的见灭谛
所断，亦即“贪欲”、 “我慢”、
“无明”、“带有烦恼的犹豫”等“四非
见”，以及“坏聚见”、“边执见”、“邪见”、“见取见”、“戒禁取戒”
等“五见”。同样的，有 9 个属于无色地所摄的见道谛所断，亦即“贪
欲”、“我慢”、“无明”、“带有烦恼的犹豫”等“四非见”，以及“坏
聚见”、“边执见”、“邪见”、“见取见”、“戒禁取戒”等“五见”，因
此总和将变成 36 个﹝无色地所摄的见所断烦恼障﹞。因此，色与无
色的见所断烦恼障合起来有 72 个。因为《现观庄严论光明释》当中
说过：“同样的，在色与无色界当中，那些四谛的见所断烦恼扣掉 8
个瞋恚之后为 72 个。﹝连同欲界所摄的 40 个见所断烦恼，﹞总和起
来是 112 个见所断烦恼。”
问：那么，没有属于色与无色之见所断烦恼障之瞋恚的理由何
在？答：因为所谓的“瞋恚”，不论在什么情况下都是恶不善法，然
而并没有色与无色地所摄的恶不善法，因为《阿毘达磨俱舍论》说：
“彼中悔眠诸不善，第一静虑以上无。”说明了没有初静虑（初禅）
以上之地所摄的不善法；此外， 《阿毘达磨俱舍论》说：“所有上界为
无记。”说明了上界之地（色界与无色界）所摄的一切烦恼均是无记。
因此，没有上界之地所摄的恶不善法，而且若是上界之地所摄的烦恼，
必须是无记。

辛二、正式说明见道
关于正式说明见道中，因为前述那 112 个见所断烦恼障必须有赖
于见道才能断除，因此现在正式进入见道的说明。
“声闻的谛现观”，就是“声闻见道”的定义。或者说“在已成
为自因之声闻加行道之后产生，而且住于能够产生已成为自果之声闻
修道的种类的声闻谛现观”，就是“声闻见道”的定义。其中，必须
说明“住于种类”的目的是为了包含尚未证得声闻修道却决定转入余
乘的声闻见道。这样的见道，虽然无法让已成为自果的声闻修道产生，
但却是住于该〔该声闻见道之〕种类者。尚未现证声闻修道及声闻阿

186
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

罗汉果而决定转入余乘的声闻见道者是有的，亦即在喇嘛杰尊巴的
《二十僧伽总义》当中清楚说明了：“在尚未证得声闻修道的情况下
而决定转趋大乘道之依次断除所断的初果者是有的。”而在圣无著的
《阿毘达磨集论》中则清楚说过：“在尚未现证声闻阿罗汉果的情况
下而进入独觉道之顿断所断的初果是有的。”“声闻的见道”、
“声闻的
谛现观”及“声闻见道者心续之智”等等是同义词。此外，所谓“见
道”，因为是首次现前地看见四谛之道，所以称为“见道”，而因为是
现前、新的了解四谛的现观，所以称为“谛现观”。
声闻见道若予区分，有三：
（1）声闻见道根本定智、
（2）声闻见
道后得智及（3）不是前述二者任一之声闻见道。

壬一、声闻见道根本定智
“心一境性地、平等安住于已成为自境的〔细品补特伽罗〕无我
之声闻谛现观”，就是“声闻见道根本定智”的定义。若予以区分，
有（1-1）声闻见道无间道、 （1-2）声闻见道解脱道及（1-3）不是前
述二者任一之声闻见道根本定智。
一、声闻见道无间道。“既是心一境性地、平等安住于〔细品〕
补特伽罗无我之智，也是作为自己份内之见所断烦恼障之正对治的
智”，就是（1-1）“声闻见道无间道”的定义。若予以区分，有八忍：
（1-1-1）
“苦法忍”、
（1-1-2）“集法忍”、（1-1-3）
“灭法忍”、 （1-1-4）
“道法忍”等四个法忍，以及（1-1-5） “苦类忍”、 （1-1-6）
“集类忍”、
（1-1-7）
“灭类忍”、
（1-1-8）“道类忍”等四个类忍。其中，因为“四
个法忍”就是“〔四个法忍〕自己份内之欲界见所断烦恼障的正对治
者”，而“四个类忍”就是“〔四个类忍〕自己份内之上二界见所断烦
恼障的正对治者”，因此底下将依次说明。虽然所有这些声闻见道八
忍，均是心一境性地、平等安住于补特伽罗之智，但是从正对治自己
份内之所断的方面来说，作用有所不同。其中，因为“苦法忍”能够
作为欲地所摄之属于见苦所断之五见、五非见及其种子的正对治，
“集法忍”能够作为欲地所摄之属于见集所断之五见、五非见及其种
子的正对治，“灭法忍”能够作为欲地所摄之属于见灭所断之五见、
五非见及其种子的正对治，“道法忍”能够作为欲地所摄之属于见道
所断之五见、五非见及其种子的正对治，因此凭借四个法忍，能够无
余断除欲界的 40 个见所断烦恼障及其种子。 “苦类忍”能够作为色地
所摄之属于见苦谛所断之五见、四非见及无色地所摄之属于见苦谛所
断之五见、四非见，亦即前述 18 个见苦谛所断及其种子的正对治，
“集类忍”能够作为色地所摄之属于见集谛所断之五见、四非见及无

187
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

色地所摄之属于见集谛所断之五见、四非见，亦即前述 18 个见集谛
所断及其种子的正对治，“灭类忍”能够作为色地所摄之属于见灭谛
所断之五见、四非见及无色地所摄之属于见灭谛所断之五见、四非见，
亦即前述 18 个见灭谛所断及其种子的正对治， “道类忍”能够作为色
地所摄之属于见道谛所断之五见、四非见及无色地所摄之属于见道谛
所断之五见、四非见，亦即前述 18 个见道谛所断及其种子的正对治，
因此凭借四个类忍，能够无余断除色界及无色界 72 个见所断烦恼障
及其种子。若是如此，则凭借见道八忍，能够无余断除 112 个见所断
烦恼障及其种子。因此，“既是心一境性地、平等安住于〔细品〕补
特伽罗无我之智，也是作为属于自己份内之所断的欲地所摄之见苦谛
所断烦恼障之正对治者”，就是“声闻见道苦法忍”的定义。或者，
（1-1-1）“作为欲地所摄之见苦谛所断烦恼障之正对治的声闻谛现
观”，就是“声闻见道苦法忍”的定义。 （1-1-2）
“作为欲地所摄之见
集谛所断烦恼障之正对治的声闻谛现观”，就是“声闻见道集法忍”
的定义。（1-1-3）“作为欲地所摄之见灭谛所断烦恼障之正对治的声
闻谛现观”，就是“声闻见道灭法忍”的定义。 （1-1-4）
“作为欲地所
摄之见道谛所断烦恼障之正对治的声闻谛现观”，就是“声闻见道道
法忍”的定义。（1-1-5）“作为上二地所摄之见苦谛所断烦恼障之正
对治的声闻谛现观”，就是“声闻见道苦类忍”的定义。 （1-1-6）
“作
为上二地所摄之见集谛所断烦恼障之正对治的声闻谛现观”，就是“声
闻见道集类忍”的定义。（1-1-7）“作为上二地所摄之见灭谛所断烦
恼障之正对治的声闻谛现观”，就是“声闻见道灭类忍”的定义。
（1-1-8）
“作为上二地所摄之见道谛所断烦恼障之正对治的声闻谛现
观”，就是“声闻见道道类忍”的定义。上述所说的断除所断的方式，
是就“依次断除所断者”或“渐断所断者”的范围来说的；而从根器
利钝的差别来说，也有“顿时断除所断者”或“顿断所断者”，因此
诸顿断所断者凭借一个见道无间道之后，顿时断除所有 112 个见所断
烦恼障及其种子，因此像这样的无间道本身就是八忍，因为它具备了
八忍的定义及作用。因此，渐断所断者的心续当中，八忍依次产生；
而顿断所断者的心续当中，八忍则是顿时产生。如果有人说： “那么，
如果顿断所断者凭借一个见道无间道就可以顿时断除所有 112 个见
所断烦恼障及其种子，则会与‘他的心续当中顿时产生八忍’这点相
违，不是吗？”答：这并没有过失，因为在他的心续当中，从体性方
面来说虽然只有一个无间道，但是从不同的反体这方面来说，具备了
八忍，因此顿时产生了“体性一而反体异”的八忍。例如：虽然在“瓶
的无常”之外没有“瓶的刹那”，而且在“瓶的刹那”之外没有“瓶

188
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

的无常”，但是由于“瓶的无常”与“瓶的刹那”两者是体性一而反
体异，因此这两者可以同时产生。
二、声闻见道解脱道。“从与〔声闻见道解脱道〕自己同一座根
本定之声闻见道无间道份内的障碍当中解脱出来的声闻谛现观”，就
是（1-2）“声闻见道解脱道”的定义。或者，“既是心一境性地、平
等安住在〔细品〕补特伽罗无我的声闻谛现观，也是与〔声闻见道解
脱道〕自己同一座根本定之见道无间道份内的障碍当中解脱者”，就
是（1-2）“声闻见道解脱道”的定义。若予以区分，有八智： （1-2-1）
“苦法智”、 （1-2-2）
“集法智”、
（1-2-3）
“灭法智”、 （1-2-4）
“道法
智”等四个法智，以及（1-2-5） “苦类智”、 （1-2-6）
“集类智”、 （1-2-7）
“灭类智”、 （1-2-8）
“道类智”等四个类智。这八智虽同是心一境性
地、平等安住于补特伽罗无我之智，但是从断除所断之种子的情况方
面，则有不同的差异。声闻见道八忍与八智这 16 个是在同一座根本
定当中产生的，而且声闻见道的八忍与八智是轮流产生的。如下所述，
“见道苦法忍”正对治了欲地所摄的见苦谛所断烦恼障---五见与五非
见---及其种子之后，“见道苦法智”则断除了欲地所摄见苦谛所断烦
恼障---五见与五非见---及其种子；而与此同时，也证得了断除那些
〔欲地所摄见苦谛所断烦恼障---五见与五非见---及其种子〕的一个
灭谛。其次， “见道集法忍”正对治了欲地所摄的见集谛所断烦恼障—
—五见与五非见---及其种子之后，“见道集法智”则断除了欲地所摄
见集谛所断烦恼障---五见与五非见---及其种子；而与此同时，也证
得了断除那些〔欲地所摄见集谛所断烦恼障——五见与五非见——及
其种子〕的一个灭谛。其次， “见道灭法忍”正对治了欲地所摄的见灭
谛所断烦恼障---五见与五非见---及其种子之后，“见道灭法智”则
断除了欲地所摄见灭谛所断烦恼障---五见与五非见---及其种子；而
与此同时，也证得了断除那些〔欲地所摄见灭谛所断烦恼障---五见
与五非见---及其种子〕的一个灭谛。其次，“见道道法忍”正对治了
欲地所摄的见道谛所断烦恼障---五见与五非见---及其种子之后，
“见道道法智”则断除了欲地所摄见道谛所断烦恼障---五见与五非见
---及其种子；而与此同时，也证得了断除那些〔欲地所摄见道谛所
断烦恼障——五见与五非见——及其种子〕的一个灭谛。因此，当证
得“见道道法智”时，就意味着已经断除欲地所摄的 40 个见所断烦
恼障及其种子了。
其次，“见道苦类忍”正对治了上二地所摄的见苦谛所断烦恼障—
—五见与四非见---及其种子之后，“见道苦类智”则断除了上二地所
摄见苦谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种子；而与此同时，也

189
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

证得了断除那些〔上二地所摄见苦谛所断烦恼障---五见与四非见---
及其种子〕的一个灭谛。其次， “见道集类忍”正对治了上二地所摄的
见集谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种子之后， “见道集类智”
则 断除了 上二地所摄见集谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种
子；而与此同时，也证得了断除那些〔上二地所摄见集谛所断烦恼障
---五见与四非见---及其种子〕的一个灭谛。其次，“见道灭类忍”
正对治了上二地所摄的见灭谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种
子之后，“见道灭类智”则断除了上二地所摄见灭谛所断烦恼障---五
见与四非见---及其种子；而与此同时，也证得了断除那些〔上二地
所摄见灭谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种子〕的一个灭谛。
其次， “见道道类忍”正对治了上二地所摄的见道谛所断烦恼障——五
见与四非见---及其种子之后，“见道道类智”则断除了上二地所摄见
道谛所断烦恼障---五见与四非见---及其种子；而与此同时，也证得
了断除那些〔上二地所摄见道谛所断烦恼障---五见与四非见——及
其种子〕的一个灭谛。因此，当证得“见道道类智”时，就意味着已
经断除 112 个见所断烦恼障及其种子了。
此外，“八忍”是“无间道”，而“八智”是“解脱道”。 “无间道”
是“自己份内的如此这般的所断的正对治”，而“解脱道”则是“已
断除如此这般之所断的道”，因此当证得解脱道时，必然会证得灭谛，
因为《俱舍论》说过：“净善之理无垢道，有为果与无为果。”其中，
“净善之理”即“无垢的无间道”，而“有为果”则是“解脱道”， “无
为果”则说为“灭谛”。以上这些是针对“渐断所断者”来说的，而
若是“顿断所断者”的话，透过一个声闻见道无间道，顿时正对治
112 个见所断烦恼障，而当与此〔无间道〕同一座根本定的解脱道产
生时，透过该解脱道本身，顿时断除 112 个见所断烦恼障，因此该解
脱道本身就是八智。其中，从体性来说，虽然只有一个解脱道，但是
从反体的方面来说，具备了八智，因此八智是以体性一而反体异的方
式存在，而这些〔八智〕是顿时产生的。
三、不是声闻见道无间道与见道解脱道两者的任何一个的声闻见
道根本定智。在（1-3）“不是‘声闻见道无间道’与‘见道解脱道’
两者的任何一个的声闻见道根本定智”当中，分三： （1-3-1）声闻见
道者心续中心一境性地、平等安住于“空性”的根本定智、（1-3-2）
他（声闻见道者）的心续中心一境性地、平等安住于“二空” （能取、
所取异质空）的根本定智、 （1-3-3）在声闻见道后得位之后再心一境
性地、平等安住于“无我” （细品补特伽罗无我）的根本定智。因此，
对于声闻与独觉来说，虽然有心一境性地、平等安住于空性的根本定

190
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

智，但是该根本定在声闻或独觉道中不可能作为任何所断的正对治，
因为心一境性地、平等安住于空性的根本定智在正对治如此这般的所
断时，绝对需要菩提心与大悲心来辅助，但是声闻与独觉二者却缺乏
〔菩提心与大悲心〕这些辅助。

壬二、声闻见道后得智
“心续中具有‘从声闻见道根本定智中出来的声闻谛现观’之补
特伽罗的心续当中，前述的声闻谛现观显现而生”，就是（2）“声闻
见道后得智”的定义。虽然在某些有关地道的典籍当中有‚从解脱道
出来‛这种说法。但是我认为：
“从根本定智出来”的讲法似乎比较合
理。它（声闻见道后得智）的意义就是：一个在根本定的阶段中未显
现之道，到了后得位的阶段中显现，并发挥道的作用者。总之，我们
将“一个异于根本定智的显现之道”称为“后得智”。在根本定的阶
段当中，主要累积智慧资粮，而在后得位的阶段中，则主要累积福德
资粮。

壬三、不是声闻见道根本定智与声闻见道后得智的任何一个的声
闻见道
（3）
“不是‘声闻见道根本定智’与‘声闻见道后得智’的任何
一个的声闻见道”，就像声闻见道根本定者心续当中的四无量心与希
求解脱的心，以及声闻见道后得位者心续当中的现观“空性”的心、
他（声闻见道后得位者）的心续当中现观“无我”（细品补特伽罗无
我）与“二空”（能取、所取异质空）的心。总之，心续当中具有某
种道的补特伽罗的心续当中，若该道没有显现，则既不是根本定智，
也不是后得智。
上述这些道在心续中产生的情况：“心一境性地、平等安住于补
特伽罗无我的声闻加行道世第一法智”（凡夫）与那些“声闻的见道
八忍与见道八智”（圣者）是在同一座根本定中产生的；在那个之后，
产生“声闻见道后得智”；然后，产生“既非无间道也非解脱道的见
道根本定智”。在见道后得位之后，当再次心一境性地、平等安住于
补特伽罗无我的那个智本身，转变为“粗粗品修所断烦恼障”的正对
治时，就是已经转移至“声闻修道”当中了。

庚二、声闻修道
解说声闻的修道，分二：

191
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

辛一、解说修道的所断
在见道的阶段，透过对于补特伽罗无我之现前、新的了解，虽然
能够断除遍计烦恼障及其种子，但是却不能够断除俱生烦恼障；而俱
生烦恼障必定要依赖修道之后断除，因此在这个阶段应该稍微解释俱
生烦恼障的安立。其中， “俱生”的意义，前面已经说明过了；而“俱
生烦恼障”因为必须依赖修道而断除，所以称为“修所断”。因此，
必须透过修道无间道作了正对治之后才断除的障碍，就是修所断的意
义。若予以区分，有二：〔修所断〕烦恼障与〔修所断〕所知障。所
知障将在稍后解释。修所断烦恼若予以区分，有 16 个烦恼，亦即有：
（1）欲地所摄的 6 个修所断烦恼、（2）色界地所摄的 5 个修所断烦
恼及（3）无色界地所摄的 5 个修所断烦恼等 16 个。（1）成立，亦
即有：欲地所摄的“贪欲”、 “瞋恚”、
“我慢”、 “具染无明”、
“坏聚见”
及“边执见”等 6 个。（2）成立，亦即有：色界地所摄的“贪欲”、
“我慢”、“具染无明”、“坏聚见”及“边执见”等 5 个。（3）成立，
亦即有：无色界地所摄的“贪欲”、“我慢”、“具染无明”、“坏聚见”
及“边执见”等 5 个。没有色与无色二地所摄之瞋恚，其理由先前已
经说明过了。没有属于修所断烦恼障的“邪见”、 “见取见”、“戒禁取
见”及“具染犹豫”，因为它们唯是见所断。因为在《现观庄严论光
明释》当中也说过：“如下：贪欲、瞋恚、我慢、无明、坏聚见及边
执见，是欲界的 6 种行。从这些当中扣除瞋恚之后，就是色界与无色
界的 10 种行。”此处，所谓的“就是 10 种行”当中的“行”必须视
为“烦恼”，就像在《小释》当中说：“为了对治‘行’，所以〔佛〕
无余转动一切种类的法轮。”，而《俱舍论》说： “为了对治诸种行，
佛说随顺之法蕴。”其中的“行”必须视为“烦恼”一样，这里也是
如此。
问：那么，声闻修道者断除那些烦恼的方式为何？
答：将那些修所断烦恼障分为粗、中、细等等 81 个之后而断
除。亦即欲地所摄的烦恼有“粗品”、 “中品”、“细品”三类，而粗品
当中又分“粗粗品”、 “粗中品”及“粗细品”3 个，同样的，中品当
中又分“中粗品”、“中中品”及“中细品”3 个，细品当中又分“细
粗品”、 “细中品”及“细细品”3 个，因此欲地所摄的修所断烦恼总
共有 9 个；同样的，初静虑地所摄的修所断烦恼有 9 个，第二静虑地
所摄的修所断烦恼有 9 个，第三静虑地所摄的修所断烦恼有 9 个，
第四静虑地所摄的修所断烦恼有 9 个，亦即色地所摄的修所断烦恼总
共有 36 个；同样的，无色界空无边处地所摄的修所断烦恼有 9 个，
无色界识无边处地所摄的修所断烦恼有 9 个，无色界无所有处地所摄

192
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

的修所断烦恼有 9 个，无色界有顶地所摄的修所断烦恼有 9 个，亦即

无色地所摄的修所断烦恼总共有 36 个。因此，上下总合起来，是区
分为 81 个修所断烦恼而断除的。此外，还有“渐断所断者”与“顿
断所断者”这两种不同的断除方式，而这将在后面解释。

辛二、正式解说修道
“声闻的随现观”，就是“声闻修道”的定义。或者说“在已成
为自因之声闻见道之后产生，而且住于能够产生已成为自果之声闻无
学道的种类的声闻随现观”，就是“声闻修道”的定义。其中，必须
1
说明“住于种类”的目的如前 所述。若予以区分，有三：（1）“声闻
修道根本定智”、（2）
“声闻修道后得智”及（3）
“不是前述二者任一
之声闻修道”。

壬一、声闻修道根本定智
“心一境性地、平等安住于已成为自境的〔细品补特伽罗〕无我
之声闻随现观”，就是“声闻修道根本定智”的定义。若予以区分，
有（1-1）声闻修道无间道、（1-2）声闻修道解脱道及（1-3）不是前
述二者任一之声闻修道根本定智。
一、声闻修道无间道。
“作为自己份内修所断烦恼障之正对治的声闻随现观”，就是
（1-1）
“声闻修道无间道”的定义。若予以区分，有 9 个正对治粗粗
品欲界烦恼等 9 个欲界烦恼的无间道，以及因为有 9 个正对治初禅的
9 个烦恼的无间道、9 个正对治第二禅的 9 个烦恼的无间道、9 个正
对治第三禅的 9 个烦恼的无间道及 9 个正对治第四禅的 9 个烦恼的无
间道，因此有 36 个正对治色地所摄的 36 个烦恼的无间道。同样的，
因为有 9 个正对无色界空无边处的 9 个烦恼的无间道、9 个正对治无
色界识无边处的 9 个烦恼的无间道、9 个正对治无色界无所有处的 9
个烦恼的无间道及 9 个正对治有顶的 9 个烦恼的无间道，因此有 36
个正对治无色地所摄的 36 个烦恼的无间道。因此，总共有 81 个声闻
修道无间道。其中，有 9 个下下品声闻修道无间道、9 个下中品声闻
修道无间道、9 个下上品声闻修道无间道、9 个中下品声闻修道无间
道、9 个中中品声闻修道无间道、9 个中上品声闻修道无间道、9 个
上下品声闻修道无间道、9 个上中品声闻修道无间道及 9 个上上品声
闻修道无间道。因此，“作为自己份内之粗粗品烦恼障的正对治的声
闻随现观”，就是“下下品声闻修道无间道”的定义。 “作为自己份内

1
在说明「声闻见道」的定义时有提及。

193
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

之细细品烦恼障的正对治的声闻随现观”，就是“上上品声闻修道无
间道”的定义。同样的，当知依次结合从粗粗品至细细品的所断与从
下下品至上上品的对治，即为安立定义之理。
二、声闻修道解脱道。“从与〔声闻修道解脱道〕自己在同一座
根本定中所生之声闻修道无间道份内的障碍中脱离的声闻随现观”，
就是“声闻修道解脱道”的定义。若予以区分，就像无间道有 81 个，
同样的解脱道也有 81 个，但是因为最后一个解脱道就是无学道，所
以声闻修道解脱道正好有 80 个。此外，当证得 81 个解脱道时，也必
须证得 81 个灭谛，同样的，在先前见道的阶段中，由于证得 8 智的
那个时候，必须证得 8 个灭谛；因此如果是这样，在声闻道当中，必
须证得 89 个无间道、89 个解脱道及 89 个灭谛，这点在《俱舍论》
当中说过：“净道沙门性，有为无为果，此有八十九，解脱道及灭。”
1
其中，“净道”就是“无间道”，而“有为果”即是“解脱道”，而“无
为果”则为“灭谛”。 “渐断所断者”与“顿断所断者”二者断除所断
的差别如下：诸“渐断所断者”依次断除从“粗粗品的欲界烦恼”乃
至“有顶细细品烦恼”之间的那 81 个烦恼，而那些“顿断所断者”
则顿时断除从“欲界粗粗品的烦恼”乃至“有顶粗粗品烦恼”之间的
9 个，然后顿时断除从“欲界粗中品的烦恼”乃至“有顶粗中品烦恼”
之间的 9 个，最后顿时断除从“欲界细细品的烦恼”乃至“有顶细细
品烦恼”之间的 9 个，然后现证阿罗汉的果位。
三、既非根本的无间道也非解脱道的声闻修道根本定智。当中分
三：（1）声闻修道者心续之心一境性地、平等安住于“空性”之智，
（2）声闻修道者心续之心一境性地、平等安住于“二空”之智， （3）
声闻修道者心续之心一境性地、平等安住于“无我”之智。

壬二、声闻修道后得智
“从声闻修道根本定智当中出定之声闻随现观，在心续当中具有
〔声闻修道后得智〕自己的补特伽罗的心续当中显现而生者”，就是
“声闻修道后得智”的定义。而其意义就是：在根本定的阶段当中，
一个未显现之道，在后得位的阶段中显现并发挥道的作用。在根本定
阶段，主要累积智慧资粮，而在后得位阶段，则主要累积福德资粮，
因此在声闻道中，有累积定义具足之二资粮的情况。既非根本定智亦
非后得智的声闻修道，即是声闻修道根本定者心续当中的四无量心、
归依、希求解脱之心等等，以及声闻修道后得位者心续当中之现前了
解“空性”的心，他的心续当中之现前了解“二空”的心及他的心续

1
大正 29，No. 1558，p. 128a。

194
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

当中之现前了解“无我”的心等等。因为那些道在心续中具有自己（？）
的补特伽罗的心续当中是以不显现（现行）的方式存在，因此既非根
本定智也非后得智。
转移至上道的方式：在 81 个声闻修道无间道当中，最后的那个
无间道是有顶的细细品烦恼或有顶的第九个烦恼的正对治之无间道，
而与它相应的三摩地就是“声闻修道金刚喻定”。像这样的无间道作
为有顶的第九个烦恼的正对治之后，在断除有顶的第九个烦恼的同
时，现证声闻阿罗汉的果位。因此，无余断除烦恼障、从轮回脱离、
证得解脱、证得阿罗汉，这些都是同时的。

庚三、声闻无学道
“已断除烦恼障的声闻智”，就是“声闻无学道”的定义。或者，
“声闻道之进程已达究竟者”，就是“声闻无学道”的定义。若予以
区分，有三：“根本定智”、“后得智”及“不是前述二者任一之声闻
无学道”。声闻阿罗汉心续当中虽有解脱道但没有无间道，因为声闻
阿罗汉虽已经断尽烦恼障及其种子，然而尚未证得正对治任何所知障
的无间道。声闻阿罗汉在未舍弃“身寿之行”的期间当中，称为“有
余者”，而舍弃身寿之行的时候，则名为“无余者”；而就他的心续当
中的涅槃而言，又将“未舍身寿之行的阶段的涅槃”称为“有余涅槃”，
而将“已舍身寿之行的阶段的涅槃”称为“有余涅槃”。《经》说：
“当
声闻阿罗汉舍弃身寿之行的时候，会由于无漏业之力而生于净土。”

丁二、独觉地
戊一、定义
“作为自果之众多功德的所依基础的独觉智”，就是“独觉地”
的定义。“独觉地”、“独觉的现观”及“独觉智”，这些是同义词。

戊二、分类
若予以区分，有二：

己一、独觉异生地
独觉异生地若予以区分，有二：

庚一、独觉资粮道
一、独觉资粮道的定义。“独觉的法现观”，就是“独觉资粮道”
的定义。

195
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

二、独觉资粮道的同义词。“独觉资粮道”、
“独觉法现观”与“独
觉资粮道者心续之智”，这些是同义词。
三、独觉资粮道的分类。独觉资粮道若予以区分，有分为“下品”、
“中品”及“上品”三者；或者分为“现前”、“比度”及“再决知”
三者；或者分为“闻所成”、
“思所成”及“修所成”三者等，与声闻
类似。
在独觉资粮道下品的阶段当中，分为“了解二空”与“不了解二
空”两类，而到了资粮道的中品则必定要了解二空，因为当转移至资
粮道上品时必定要证得缘二空的止，而要证得那个止，必须先行了解
二空。因此，暂时于独觉道中决定种姓的独觉资粮道上品者，他证得
缘二空的观、证得缘二空的止观双运、证得缘二空的修所成慧、以及
证得独觉加行道，这些都是同时的。

庚二、独觉加行道
一、独觉加行道的定义。“独觉的义现观”，就是“独觉加行道”
的定义。
二、独觉资粮道的同义词。“独觉加行道”、
“独觉义现观”与“独
觉加行道者心续之智”，这些是同义词。
三、独觉加行道的分类。独觉加行道若予以区分，有加行道
“暖”、
“顶”、“忍”及“世第一法”四者；前三者可以分为“下品”、
“中品”及“上品”三者；或者分为“现前”、“比度”及“再决知”
三者；或者分为“闻所成”、“思所成”及“修所成”三者等。但世第
一法则没有这样的分类，因为世第一法是时边际剎那的缘故。
暂时于独觉道中决定种姓的独觉加行道者，他现观二空、证得独
觉的见道、证得独觉的圣者之道、以及证得独觉见道无间道，这些都
是同时的。

己二、独觉圣者地
解释独觉圣者地当中，分三：

庚一、解释独觉见道
辛一、独觉见道的定义
“独觉的谛现观”，就是“独觉见道”的定义。

辛二、独觉见道的同义词
“独觉见道”、“独觉谛现观”与“独觉见道者心续之智”，这些

196
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

是同义词。

辛三、独觉见道的分类
独觉见道若予以区分，有三：（1）“见道根本定智”、（2）“见道
后得智”、（3）“不是前述二者任一之独觉见道”。
一、独觉见道根本定智。“心一境性地、平等安住于已成为自境
的无我（？二空）之独觉谛现观”，就是“独觉见道根本定智”的定义。
若予以区分，有（1-1）独觉见道无间道、（1-2）独觉见道解脱道及
（1-3）不是前述二者任一之独觉见道根本定智。
“既是心一境性地、平等安住于二空之独觉谛现观，也是作为自
己份内之执色为外境的遍计分别之正对治者”，就是（1-1）“独觉见
道无间道”的定义。若予以区分，有八忍。
“既是心一境性地、平等安住于二空之独觉谛现观，也是从与〔独
觉见道解脱道〕自己同一座根本定之独觉见道无间道份内的障碍当中
解脱出来者”，就是（1-2）“独觉见道解脱道”的定义。
（1-3）
“不是前述二者任一之独觉见道根本定智”，有三：（1-3-1）
“平等安住于无我之独觉见道根本定智”、 （1-3-2）
“平等安住于空性
之独觉见道根本定智”及（1-3-3）
“在独觉见道后得位之后，再次平
等安住于二空的根本定智”。
二、独觉见道后得智。“心续中具有‘从独觉见道根本定中出定
的独觉谛现观’之补特伽罗的心续当中，前述的独觉谛现观显现而
生”，就是（2）“独觉见道后得智”的定义。
三、不是前述二者任一之独觉见道。（3）“既不是根本定也不是
后得位的独觉见道”，就像“见道根本定者心续当中的希求解脱的心”
及“后得位者心续当中现观二空的心”。

庚二、解释独觉修道
辛一、独觉修道的定义
“独觉的随现观”，就是“独觉修道”的定义。

辛二、独觉修道的同义词
“独觉修道”、“独觉随现观”与“独觉修道者心续之智”，这些
是同义词。

辛三、独觉修道的分类
独觉修道若予以区分，有三：（1）“修道根本定智”、（2）“修道

197
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

后得智”、（3）“不是前述二者任一之独觉修道”。

壬一、独觉修道根本定智
癸一、独觉修道根本定智的定义
“心一境性地、平等安住于已成为自境的无我（？二空）之独觉随
现观”，就是“独觉修道根本定智”的定义。
癸二、独觉修道根本定智的分类
若予以区分，有（1-1）独觉修道无间道、（1-2）独觉修道解脱
道及（1-3）不是前述二者任一之独觉修道根本定智。

子一、独觉修道无间道
一、独觉修道无间道的定义。“既是心一境性地、平等安住于二
空之独觉随现观，也是作为自己份内之执色为外境的俱生分别之正对
治者”，就是（1-1）“独觉修道无间道”的定义。
二、独觉修道无间道的分类。若予以区分，有下、中、上等九品。

子二、独觉修道解脱道
一、独觉修道解脱道的定义。“既是心一境性地、平等安住于二
空之独觉随现观，也是从与〔独觉修道解脱道〕自己同一座根本定之
独觉修道无间道份内的障碍当中解脱出来者”，就是（1-2）“独觉修
道解脱道”的定义。
二、独觉修道解脱道的分类。若予以区分，有下、中、上等九品。

子三、不是前述二者任一之独觉修道根本定智
有三种既不是独觉修道无间道也不是独觉修道解脱道的独觉修
道根本定智等等，和声闻的情况类似。

壬二、独觉修道后得智
和声闻的情况类似。
一、独觉修道后得智的定义。和声闻的情况类似。
二、独觉修道后得智的分类。和声闻的情况类似。
三、不是前述二者任一之独觉修道。和声闻的情况类似。

己三、独觉无学道
一、独觉无学道的定义。“独觉道的进程已达究竟的独觉之智”，
就是“独觉无学道”的定义。

198
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

二、独觉无学道的分类。独觉无学道的分类等等和声闻类似，而
差别在于声闻阿罗汉尚未断除执色为外境的分别，然而独觉阿罗汉则
已经断除。

乙二、解说大乘的地道建立
解说大乘的地道建立，分二：
如上以共下士道与共中士道为前行，并且在心续当中已经产生大
悲心时，就是“大乘种姓已觉醒者”，凭借这点发起殊胜菩提心的情
况等等，前面已经说明过了。而现在应该正式说明大乘道。因此， “透
过菩提心摄持的方式，为已达佛地或正前往佛地这两者的任何一个所
摄之智”，就是“大乘道”的定义。“能作为自果之众多大乘功德的基
础所依的进入大乘道之智”，就是“大乘地”的定义。 “大乘地”、
“大
乘道”、“大乘智”及“大乘现观”，这些是同义词。
若区分“大乘道”，有二：“大乘异生地”及“大乘圣者地”。若
区分“大乘异生地”，有二：“大乘资粮道”及“大乘加行道”。

丙一、解说大乘异生地
丁一、解说大乘资粮道
戊一、大乘资粮道的定义
“大乘的法现观”，就是“大乘资粮道”的定义。此外，因为是
在大乘道中最初累积资粮之道，所以名为“大乘资粮道”。此外，因
为是主要以听闻、思惟佛法经典词义之阶段的现观，因此也称为“法
现观”。
“大乘资粮道”、
“大乘法现观”及“大乘资粮道者心续之智”，
这些是同义词。

戊二、大乘资粮道的分类
若区分“大乘资粮道”，有三：
“大乘资粮道下品”、“大乘资粮道
中品”及“大乘资粮道上品”，而前述每一个又可以分为“现量”、 “比
量”、“再决知”三个及分为“闻所成慧”、“思所成慧”、“修所成慧”
三个。在资粮道的阶段中，虽是以听闻、思惟经典的词义为主，但是
并非没有修所成慧，因为在《阿毘达磨集论》当中：“什么是‘资粮
道’？答：（1）凡夫戒、
（2）守护根门、（3）饮食知量、（4）于初夜
及后夜中不睡眠而精进于瑜伽；再者，还有已成为正因的其他善行、
听闻、思惟及修习所生的智慧也可以，亦即……。”说过资粮道中有
听闻、思惟及修习这三者的缘故。在资粮道下品的阶段当中，有“了
解空性”与“不了解空性”这两类，而在资粮道中品的阶段，则必须

199
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

了解空性，因为当转移至资粮道上品时，必须证得缘空性的止，而在
证得缘空性的止之前，必须先了解空性。

戊三、从大乘资粮道转移至加行道的方式
转移至上道的方式：从一开始就是决定大乘种姓之大乘资粮道上
品的行者，什么时候证得缘空性的观，那他就从大乘资粮道上品转移
至大乘加行道。因此，像这样住于资粮道上品的补特伽罗，他证得缘
空性的观、证得缘空性的止观双运、证得缘空性的修所成慧、以及证
得大乘加行道暖位，这些均是同时的。此外，《经》当中有：
“以证得
缘空性之观的声闻、独觉的证悟为前行之大乘资粮道上品的行者，当
他证得摧毁‘杂染所取分别现行’的特殊能力时，则已经转移至大乘
加行道当中。”以及“在这样的资粮道阶段中，当已经累积了所应该
累积的二资粮时，即已经转移至大乘加行道中。”这两种说法。

丁二、解说大乘加行道
戊一、大乘加行道的定义
“大乘的义现观”，就是“大乘加行道”的定义。
“大乘加行道”、
“大乘抉择分”、
“大乘顺抉择分”、
“大乘义现观”及“大乘加行道者
心续之智”，这些是同义词。

戊二、大乘加行道的分类
若区分“大乘加行道”，有四：“大乘加行道暖位”、
“大乘加行道
顶位”及“大乘加行道忍位”及“大乘加行道世第一法”。而前述每
一个又可以分为“下品”、
“中品”及“上品”三个，所以共有 12 个。
此外，也有分为体性是大乘加行道的“现量”、“比量”及“再决知”
三者，以及分为“闻所成慧”、“思所成慧”及“修所成慧”三者。有
体性是大乘加行道的现量，因为在大乘加行道行者的心续当中有除了
漏尽通之外的前五种神通。有体性是大乘加行道的比量，因为有大乘
加行道行者透过正因直接了解空性与无我等等的情况。〔大乘加行道
行者〕他的心续中有再决知，因为他的心续中有现量第二剎那及比量
第二剎那。有体性是大乘加行道的闻所成及思所成慧，因为有大乘加
行道者听闻经典的词并思惟其义的情况。有已成为该（大乘加行道）
体性的修所成慧，因为在大乘加行道行者的心续中有止的缘故。
加行道暖位等等四者的语词解释：（1）“见道无分别智”就像是
能烧毁自己份内之障碍的犹如火一般的道，而在暖位就像该火产生的
前兆一般，是加行道中最初产生的道，因此称为“加行道暖位”。

200
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

（2）在加行道暖位以下，不论什么善根，都有因为瞋恚等等缘
故而中断的情况，但是当证得加行道顶位时，则没有因为瞋恚等等力
量而中断各种善根的情况，因为已达善根动摇之顶，所以称为“加行
道顶位”。
（3）因为是新证不畏惧甚深空性之安忍的加行道，所以称为“加
行道忍位”。
（4）因为是世间凡夫的诸善法当中最殊胜的，所以称为“加行
道世第一法”。

戊三、从大乘加行道转移至见道的方式
转移至上道的方式：从一开始就是决定大乘种姓之心一境性、平
等地安住于空性的大乘加行道世第一法上品之智，当它现观空性的时
候，即是从大乘加行道转移至大乘见道。此外，以现观空性之声闻、
独觉证悟为前行的大乘加行道世第一法上品之智，当它在大乘加行道
的阶段，当已经累积了所应该累积的二资粮并且已成为遍计实执的正
对治时，则已经从大乘加行道转移至大乘见道了。
因此，从一开始就是决定大乘种姓的大乘加行道世第一法上品行
者，他现观空性、证得遍计实执的正对治、转移至大乘见道、证得初
地及证得圣道，这些都是同时的。

丙二、解说大乘圣者地
分四：

丁一、解说大乘见道
分二：

戊一、解说大乘见道的所断不顺品
在大乘见道的阶段中，是断除 112 个见所断烦恼障，以及 108 个
见所断所知障；而 112 个烦恼障和先前声闻地当中所说的类似。有已
成为见所断的 108 个所知障，因为有已成为彼﹝见所断﹞的（1）欲
地所摄的 36 个见所断所知障、（2）色地所摄的 36 个见所断所知障、
（3）无色地所摄的 36 个见所断所知障。
有（1）欲地所摄的 36 个见所断所知障，因为有欲地所摄的“9
个退还所取分别”、 “9 个转趣所取分别”、“9 个实质能取分别”及“9
1
个施设能取分别”之见所断所知障 。由此也可以类推色、无色二地

1
参：法尊法师著：
《现观庄严论略释》
，台北：佛教出版社，民 79。页 30-35。
〈见道顶加行〉。

201
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

所摄的 72 个见所断所知障。总之，大乘见道的主要所断是所知障，
而所谓“所知障”主要是一个中断证得一切相智的障碍，其中分为“遍
计”与“俱生”两种，而在见道的阶段，主要是断除遍计的部分，而
遍计的意义前面已经说明过了。

戊二、正式解说能对治者——大乘见道

己一、大乘见道的定义
“大乘的谛现观”，就是“大乘见道”的定义。或者，
“在已成为
自因之大乘加行道之后产生，而在已成为自果之大乘修道尚未产生之
前的大乘谛现观”，就是“大乘见道”的定义。
“大乘见道”、“大乘谛
现观”及“大乘见道者心续之智”，这些是同义词。

己二、大乘见道的分类
若区分“大乘见道”，有三： （1）“大乘见道根本定智”、 （2）
“大
乘见道后得智”及（3）“不是前述二者之任何一个的大乘见道”。
“心一境性、平等地安住于已成为〔大乘见道根本定智〕自境之
无我的大乘谛现观”，就是（1）“大乘见道根本定智”的定义。若予
以区分，有三： （1-1）
“大乘见道无间道”、 （1-2）
“大乘见道解脱道”
及（1-3）“不是前述二者之任何一个的大乘见道根本定智”。
“既是心一境性、平等地安住于空性的大乘谛现观，又是作为自
己份内之遍计实执的正对治者”，就是（1-1）“大乘见道无间道”的
定义。若予以区分，有大乘见道 8 忍。见道 8 忍，就是 4 个法忍及 4
个类忍，这与先前声闻地的阶段当中所说的类似。大乘见道 8 忍是“是
等遍”，因为大乘见道无间道本身就是 8 忍。
“从与〔大乘见道解脱道〕自己同一座根本定之大乘见道无间道
自己份内的障碍中脱离的无漏智”，就是（1-2）“大乘见道解脱道”
的定义。若予以区分，有大乘见道 8 智。见道 8 智，就是 4 个法智及
4 个类智，这与先前声闻地的阶段当中所说的类似。大乘见道 8 智是
“是等遍”，因为大乘见道解脱道本身就是 8 智。
（1-3）
“不是‘大乘见道无间道’与‘大乘见道解脱道’之任何
一个的大乘见道根本定智”，有三： （1-3-1）“心一境性、平等安住于
‘二空’的见道根本定智”、 （1-3-2）
“心一境性、平等安住于‘补特
伽罗无我’的见道根本定智”及（1-3-3） “在见道后得位之后，再次
心一境性、平等安住于‘空性’的见道根本定智”。
“从大乘见道根本定智中出定之大乘谛现观，在心续中具有〔大

202
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

乘见道后得智〕自己的补特伽罗的心续中现行者”，就是（2）“大乘
见道后得智”。它（大乘见道后得智）的意义就是：一个在根本定的
阶段中未现行之道，到了后得位的阶段中现行，并发挥道的作用者。
此外，在根本定的阶段中主要累积智慧资粮，而在后得位的阶段中则
主要累积福德资粮。
（3）“不是前述二者之任何一个的大乘见道”，就是大乘见道根
本定者心续当中的“菩提心”、“大悲心”等等，以及见道后得位者心
续中“现观‘空性’的觉知”、“现观‘二空’的觉知”、
“现观‘补特
伽罗无我’的觉知”等等。

己三、从大乘见道转移至修道的方式
转移至上道的方式：当见道后得位之后，再次平等地安住于空性
的根本定智已经成为粗粗品俱生实执当中分为粗、细二分之粗分的正
对治时，即是从大乘见道转移至大乘修道了。

丁二、解说大乘修道
分二：

戊一、解说大乘修道的所断不顺品
在大乘修道的阶段，断除 16 个修所断烦恼障及 108 个修所断所
知障，而 16 个修所断烦恼，先前在声闻地的阶段已经详细说明过了。
而有 108 个修所断所知障，是因为有（1）欲地所摄的 36 个修所断所
知障、（2）色地所摄的 36 个修所断所知障、（3）无色地所摄的 36 个
修所断所知障。
（1）成立，是因为有欲地所摄的“9 个退还所取分别”、 “9 个转
趣所取分别”、“9 个实质能取分别”及“9 个施设能取分别”之修所
断所知障。1由此也可以类推色、无色二地所摄的 72 个修所断所知障。
如果有人问：“如何凭借大乘修道断除那些实执分别识？”答：是将
实执分别识分为“粗”、 “中”、
“细”等十品之后断除的，亦即将俱生
实执分为“粗”、“中”、“细”三品。然后粗品当中再分为“粗粗”、
“粗中”及“粗细”三品，而因为“粗粗品”当中又分“粗”、“细”
二品，因此，粗品当中有四类（亦即：粗粗粗品、粗粗细品、粗中品
及粗细品）。中品当中再分为“中粗”、“中中”及“中细”三品，此
即中品的三类。细品当中再分为“细粗”、“细中”及“细细”三品，
此即细品的三类。如上区分为十类之后，透过十地的十个修道无间道

1
参：法尊法师著：
《现观庄严论略释》
，台北：佛教出版社，民 79。页 30-35。
《见道顶加行》。

203
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

依次地断除。

戊二、正式解说大乘修道
己一、大乘修道的定义
“大乘的随现观”，就是“大乘修道”的定义。
“大乘修道”、
“大
乘随现观”及“大乘修道者心续之智”，这些是同义词。

己二、大乘修道的分类
若区分“大乘修道”，有三： （1）
“大乘修道根本定智”、 （2）
“大
乘修道后得智”及（3）“不是前述二者之任何一个的大乘修道”。
“心一境性、平等地安住于已成为〔大乘修道根本定智〕自境之
无我的大乘随现观”，就是（1）“大乘见道根本定智”的定义。若予
以区分，有三： （1-1）
“大乘修道无间道”、 （1-2）
“大乘修道解脱道”
及（1-3）“不是前述二者之任何一个的大乘修道根本定智”。
“既是心一境性、平等地安住于‘空性’的大乘随现观，又是作
为自己份内之俱生实执的正对治者”，就是（1-1） “大乘修道无间道”
的定义。若予以区分，有从初地至第十地的 10 个无间道。 “既是大乘
修道无间道，又是作为〔初地修道无间道〕自己份内粗粗粗品之俱生
实执的正对治者”，就是（1-1-1）“初地修道无间道”的定义。 “既是
大乘修道无间道，又是作为〔第二地修道无间道〕自己份内粗粗细品
之俱生实执的正对治者”，就是（1-1-2）“第二地修道无间道”的定
义。“既是大乘修道无间道，又是作为〔第三地修道无间道〕自己份
内粗中品之俱生实执的正对治者”，就是（1-1-3）“第三地修道无间
道”的定义。 “既是大乘修道无间道，又是作为〔第十地修道无间道〕
自己份内细细品之俱生实执的正对治者”，就是（1-1-10） “第十地修
道无间道”的定义。由此可以类推其他（从第四地至第九地）修道无
间道。
“既是心一境性、平等地安住于‘空性’的大乘随现观，也是从
与〔大乘修道解脱道〕自己同一座根本定之大乘修道无间道自己份内
的障碍中脱离的无漏智”，就是（1-2）“大乘修道解脱道”的定义。
若予以区分，有从第二地至第十地的 9 个修道解脱道。虽然有初地的
修道无间道，但是没有初地的修道解脱道，原因是与初地的修道无间
道在同一座根本定当中的解脱道，是第二地的解脱道。
（1-3）“不是‘大乘修道无间道’与‘大乘修道解脱道’之任何
一个的大乘修道根本定智”，有三： （1-3-1）“平等安住于‘二空’的
修道根本定智”、（1-3-2）“平等安住于‘〔细品补特伽罗〕无我’的

204
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

修道根本定智”及（1-3-3）
“在修道后得位之后，再次平等安住于‘空
性’的修道根本定智”。
“从大乘修道根本定智中出定之大乘随现观，在心续中具有〔大
乘修道后得智〕自己的补特伽罗的心续中现行者”，就是（2）“大乘
修道后得智”。若予以区分，有：从第二地至第十地的 10（？9）个修
道后得智。
（3）
“不是‘根本定智’及‘后得智’二者的任何一个的大乘修
道”，就是大乘修道根本定者心续当中的“大悲心”、 “菩提心”等等，
以及修道后得位者心续中“现观‘空性’的觉知”及“现观‘〔细品
补特伽罗〕无我’的觉知”等等。

己三、转移至无学道的方式
上述这些道在心续当中产生的次第如下：“见道后得位之后，再
次平等地安住于‘空性’的见道根本定智”与“初地修道无间道”、
“第二地的解脱道”均是在同一座根本定中产生的；其后，产生“第
二地的后得智”；其后，则产生“第二地之不是‘无间道’及‘解脱
道’二者任何一个的第二地根本定智”；“在第二地的后得位之后，再
次平等地安住于‘空性’之智”、“第二地的无间道”、以及“第三地
解脱道”，这些均在同一座根本定中产生；其后，产生“第三地的后
得智”；其后，则产生“第三地之不是‘无间道’及‘解脱道’二者
任何一个的根本定智”；
“在第三地的后得位之后，再次平等地安住于
‘空性’之智”、
“第三地的无间道”、以及“第四地解脱道”，这些均
在同一座根本定中产生；最后，“在第十地的后得位之后，再次平等
地安住于‘空性’之智”、“第十地的无间道”、以及“一切相智”，这
些均在同一座根本定中产生。其中，将“心一境性、平等地安住于‘空
性’的第十地无间道”称为“相续后际之无间道”，而透过它（相续
后际之无间道）正对治“细细品俱生实执”之后，在断除细细品俱生
实执的同时，转移至佛地中。

丁三、解说大乘无学道

戊一、大乘无学道的定义
“断除二障之智”，就是“大乘无学道”的定义。
“大乘无学道”、
“相智”及“佛圣者心续之智”，这些是同义词。

戊二、大乘无学道的分类

205
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

若予以区分，虽有“根本定智”与“后得智”两类，但这两者是
“体性一而反体异”。“相智”若详细区分，有 21 类无漏智。若是相
智，则必然是“根本定智”及“后得智”二者。

丁三、解说十地的差别法
分五：

戊一、解说十地的名称及词源的差别
十地的这些词源，有《宝鬘论》、 《入中论》及《经庄严论》当中
的三种说法；从字面上来看，虽然不一致，但是意义上却毫无差别，
因此此处将根据《经庄严论》的说法来说明。因此，将“初地”称为
“极喜”的理由，是因为从初地开始“接近圆满菩提”，而且“当看
见有情的利益达成之时，会感到特别欢喜”，因而如此称呼。将“第
二地”称为“无垢”的理由，是因为从第二地开始已经远离“违犯戒
律”与“精进作意于小乘”的垢染，因而如此称呼。将“第三地”称
为“发光”的理由，是因为从第三地开始连自己的身体及性命也不顾
地“努力于寻求圣教之法”，并且“以法的光明让其他所化机感到满
足”，因而如此称呼。将“第四地”称为“焰慧”的理由，是因为在
第四地当中，就像火一般，透过具有随顺菩提分之法的方式，放射烧
毁自己份内之二障的智慧光芒，因而如此称呼。将“第五地”称为“难
胜”的理由，是因为令有情成熟与令他们成熟的资粮，就是“令人难
以忍受之所化机的邪行”，关于这点，第四地及其以下的具慧菩萨是
难以修习的，而第五地的菩萨则能够修习，基于这个理由而如此称呼。
将“第六地”称为“现前”的理由，是因为“由修习缘起的流转之理，
而‘流转轮回’现前”与“由修习缘起的还灭之理，而‘遮止轮回’
---涅槃---现前”，基于这个理由而如此称呼。将“第七地”称为“远
行”的理由，是因为由于长久修道，“有相、具勤之道”已达究竟，
而且两个“同步之道”联系，基于这个理由而如此称呼。将“第八地”
称为“不动”的理由，是因为在第八地当中，不被“有相之想”与“无
相、具勤之想”所动摇，基于这个理由而如此称呼。将“第九地”称
为“善慧”的理由，是因为从第九地开始证得“善慧”---“四无碍
解”，基于这个理由而如此称呼。将“第十地”称为“法云”的理由，
是因为就像天空当中乌云密布，下了大雨之后，让世间人的农作物增
长茁壮一般，在第十地菩萨犹如天空般的心续当中，陀罗尼及三摩地
等等的法云聚集之后下起法雨，令所化机心续当中犹如农作物一般的
善法圆满增长，基于这个理由而如此称呼。

206
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

戊二、解说波罗蜜多之修习增上方式的差别
其中，总的来说，透过以大悲心及菩提心摄持的方式，来行布施、
守护戒律、修习安忍、发起精进、修习静虑及般若等等，是布施等等
波罗蜜多的修持；然而在没有大悲心及菩提心的情况下，进行布施、
守护戒律、修习安忍、发起精进、修习静虑及般若等等，虽是布施等
等的修持，但不是波罗蜜多的修持。因此，对于波罗蜜多的修持而言，
绝对需要大悲心及菩提心作为助伴。其中，于初地证得十波罗蜜多当
中布施波罗蜜多特别增上的修持，于第二地证得戒律波罗蜜多特别增
上的修持，于第三地证得安忍波罗蜜多特别增上的修持，于第四地证
得精进波罗蜜多特别增上的修持，于第五地证得静虑波罗蜜多特别增
上的修持，于第六地证得般若波罗蜜多特别增上的修持，于第七地证
得方便波罗蜜多特别增上的修持，于第八地证得愿波罗蜜多特别增上
的修持，于第九地证得力波罗蜜多特别增上的修持，于第十地证得智
波罗蜜多特别增上的修持。

戊三、解说十地之修治的数量及差别
一般而言，所谓“修治”是指“让某地的过失去除，并让诸功德
从上往上增长的一种功德”。因此， “让初地的过失去除，并让初地诸
功德从上往上增长的初地功德”，就是（1）“初地的修治”的功德。
若予以区分，有 10，因为有：（1-1）没有谄诳等等的想法；（1-2）
受持大乘法、行利益自他之事； （1-3）平等对待一切有情； （1-4）完
全施舍身体、寿命、受用及善根； （1-5）以恭敬的三门依止大乘善知
识；（1-6）寻求三乘正法的所缘； （1-7）恒常由于出离心而不喜居家；
（1-8）欢喜并想要证得佛身；（1-9）毫不保留并毫无悭吝地开示三
乘的正法；（1-10）对所化机说真实语。
第二地当中有 8 个修治，因为有： （2-1）具有清净的戒律； （2-2）
报答别人利益自己的恩德；（2-3）对于别人的伤害修习安忍；（2-4）
非常喜欢利益有情； （2-5）悲心广大； （2-6）恭敬服侍授戒和尚等诸
尊长； （2-7）在上师及善知识处恭敬闻法并如教奉行； （2-8）精进于
布施等等六波罗蜜多。
第三地当中有 5 个修治，因为有： （3-1）不会仅以闻法而感到满
足；（3-2）在不顾恋利养、名声等等的情况下行法施； （3-3）净化一
切佛土； （3-4）自己利益过的其他有情即使透过身体及透过口说恶语
等等造作任何伤害自己的行为，仍然利益他们而不厌倦； （3-5）对于
自己圆满知惭，而对于他人圆满有愧。
第四地当中有 10 个修治，因为有： （4-1）住于寂静的森林当中；

207
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

（4-2）少欲； （4-3）知足； （4-4）依于十二杜多（或作头陀）功德；

（4-5）即使牺牲生命也完全不舍弃诸学处；（4-6）斥责诸妙欲（五
欲）；
（4-7）安置诸所化机于涅槃； （4-8）布施一切内外的事物； （4-9）
对于达成利他，内心毫不退缩；（4-10）对于一切法没有执为实有的
想法。
第五地当中有 10 个修治，因为有：（5-1）断除为了利养而与出
家众（？在家众）等熟识的情况；（5-2）断除忌妒其他出家众得到财物
而不对具有净信的在家众说法； （5-3）断除住于嘈杂喧闹之处； （5-4）
断除为了利养而自我赞叹；（5-5）断除为了利养而毁谤他人；（5-6）
断除十不善业道；（5-7）断除由于自满而不恭敬他人的傲慢；（5-8）
断除关于取舍的颠倒耽着；（5-9）断除邪见等等恶慧；（5-10）断除
对于贪等烦恼的忍受或屈从等等十种对治。
第六地当中有 12 个修治，因为有：已证得（6-1）布施；（6-2）
持戒； （6-3）安忍； （6-4）精进； （6-5）静虑；（6-6）般若等六波罗
蜜多之特别增上的修持； （6-7）由于证得如上的六度，因此断除希求
声闻之心； （6-8）断除希求独觉之心； （6-9）断除怖畏空性之心； （6-10）
若乞者乞求，心不退缩；（6-11）即使布施所有财物也不会感到不欢
喜；（6-12）即使自己贫困亦不舍弃乞者。
第七地当中有 20 个修治，因为有：（7-1）由于了解三解脱门，
因此断除将因、体性及果三者完全执为实有的执着； （7-2）由于了解
三轮清净，因此断除将受者、作者及业（行为）完全执为实有的执着；
（7-3）由于具有大悲，因此断除执诸有情死殁之后相续中断的执着；
（7-4）由于没有自诩诸法为实有的想法，因此断除执有情为常的执
着；（7-5）平等地了解一切法为无实有，因此断除将取舍执为实有的
执着；（7-6）由于了解究竟一乘之理，因此断除执究竟三乘的执着；
（7-7）由于了解名、色之蕴原本于胜义中不生，因此断除执蕴为实
有的执着；（7-8）由于了解“不怖畏‘界之本性已离戏论’（即界无
自性）的安忍”，因此断除将十八界执为实有的执着；（7-9）由于完
全了解为蕴所摄的诸法为无实有，因此断除将十二处执为实有的执
着；（7-10）完全断除将三界执为实有之处所的分别心； （7-11）没有
执净、乐等等为实有的想法； （7-12）摧毁五见； （7-13）善巧断除贪
等烦恼； （7-14）由于修习缘“为了利他而成就相智” （即菩提心）之
心一境性的止，因此断除想着“无法证得相智”的退缩之心； （7-15）
由于善巧修习“被了解佛身胜义中不成立的胜观所摄的特殊般若”，
因此断除执佛为实有的耽着；（7-16）由于串习诸法无实有，因此内
心完全寂静，因而断除执三宝为实有的耽着；（7-17）由于具有于一

208
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

切无碍之智，因此断除执僧伽为实有的耽着；（7-18）由于了解到完
全没有可以执为实有之处，因此断除执戒律为实有； （7-19）为了法，
自己可以随心所欲前往其他国土；（7-20）为了随顺摄受所化机，于
一切时中显现自己的身体，因此断除执空性与缘起是相违的执着。
第八地当中有 8 个修治，因为有： （8-1）透过一心了解一切有情
有无离贪；（8-2）由于现前暸知一切世界，因此以悲心对待诸有情；
（8-3）成就美好的佛国土；（8-4）一切时中无错谬地观察诸法的本
质为何，因而能令佛欢喜； （8-5）了解所化机根器的胜劣； （8-6）能
让有情的相续净化； （8-7）在一切的入定、出定当中，住于如幻的三
昧，并行一切菩萨的事业； （8-8）由于悲心及发愿之力，故能依照自
己的想法于三有当中受生。
第九地当中有 12 个修治，因为有： （9-1）成就无边的愿望； （9-2）
了解天等的语言； （9-3）于说法辩才无碍，犹如流水无有穷尽（口若
悬河，辩才无碍）；（9-4）殊胜入胎---进入一切士夫所赞叹之母胎；
（9-5）生为圆满的国王及婆罗门种姓；（9-6）生为犹如日亲及甘蔗
一般的圆满血统； （9-7）父母等七氏族以内关系良好的血统圆满（？）；
（9-8）自己安置于菩提心的菩萨眷属圆满；（9-9）在帝释天及梵天
等等歌颂的情况下诞生，而且一诞生之后，光明充满所有世界，并令
那些世界产生六种震动； （9-10）被佛陀及净居天等劝勉，从家出离；
（9-11）具有显现如同如意宝珠之菩提树的阿谢踏，以及能让慈心之
龙树成就的愿望等等善行； （9-12）具有力等诸圆满功德。总而言之，
《现观庄严论》当中直接说明的修治有 95 个。第十地当中虽有修治，
但《现观庄严论》当中并没有直接说明。

戊四、解说功德数量增长的差别
因为在初地的后得位， （1）一剎那当中可以见到一百位佛的尊容、
（2）得到他们加持的智慧、（3）能够前往佛的一百个国土、（4）能
让他的一百个国土显现、 （5）能够让一百个不同的世界震动、 （6）能
够住于百劫当中、 （7）能够透过正智观见百劫的前际与后际、 （8）能
够平等地进入一百种不同的三昧当中、 （9）能够分辨一百种不同的法
门、（10）能够让一百位有情成熟、 （11）能够让自己的身体变化为一
百个、（12）能让自己的每一个身体的四周均有一百位菩萨圣者围绕。
第二地当中有如上的十二类千功德。
第三地当中有如上的十二类十万功德。
第四地当中有如上的十二类百俱胝（千万）功德。
第五地当中有如上的十二类千俱胝功德。

209
 洛桑却佩格西《地道建立》汉文

第六地当中有如上的十二类十万俱胝功德。
第七地当中有如上的十二类十万千亿俱胝功德。
第八地当中有如上十二类等同三千大千世界之极微数量的功德。
第九地当中有如上十二类等同一百万个三千大千世界之极微数
量的功德。
第十地当中有如上十二类等同不可说不可说之佛国土之极微数
量的功德。

戊五、解说受异熟生之方式的差别
初地行者能够投生为统治南赡部洲的转轮圣王。
第二地行者能够投生为统治四洲的转轮圣王。
第三地行者能够投生为统治三十三天（忉利天）的转轮圣王。
第四地行者能够投生为统治离诤天（夜摩天）的转轮圣王。
第五地行者能够投生为统治兜率天（喜足天）的转轮圣王。
第六地行者能够投生为统治乐化天的转轮圣王。
第七地行者能够投生为统治他化自在天的转轮圣王。
第八地行者能够投生为统治小千世界的主宰---大梵天---的转
轮圣王。
第九地行者能够投生为统治中千世界的主宰---大梵天---的转
轮圣王。
第十地行者能够投生为统治色究竟天之天子---大自在天---的
转轮圣王。

上述这部名为“摄要”的《地道建立》是应台湾阿底峡佛学会的
学员，以及非常想要学习地道法类的台湾学生之请，在解释并教导地
道的时候，由色拉伽格西罗桑群佩所撰写。这部著作是以容易了解与
核心要义为主，并不是以有无周遍及断除语词的过失（语病）为主，
因此是依据这样的想法来说明的。

结赞回向
依于三乘各自之地道，朝向三乘菩提之理趣，
透过三乘典籍细密意，断除杜撰依智语安立。
以此勤善自他诸有情，生生获得暇满妙所依，
并为胜乘善友所摄受，闻思修习深观广行法，
迅速圆满地道之证悟，速证四身果位故回向。

210
 ས་ལམ་ མ་གཞག །

无量法理缓流水竞注，解脱寂静海中成一味。
纵以词屑亦能遍洗净：三毒垢染此善说甘露，
付梓极白善聚之势力，愿启百千正法之大门，
并令五趣无余诸众生，自在受用决定胜宝库！

2006.9.16,Sat,1335
登津敢登初译毕于金山

211