WChöông 8 : Tính oån ñònh cuûa caàn truïc.

Theo qui ñònh veà an toaøn, taát caû caùc maùy truïc di ñoäng kieåu caàn ñeàu
phaûi ñöôïc thieát keá vaø cheá taïo ñaûm baûo ñöùng vöõng khoâng bò laät.

8.1. Tính ñöùng vöõng cuûa caàn truïc khi coù vaät naâng:

Hình 8.1: Sô ñoà caùc taûi troïng taùc duïng leân caàn truïc.
- Heä soá ñöùng vöõng khi coù vaät naâng, töùc laø tæ soá giöõa moâmen do
troïng löôïng taát caû caùc boä phaän cuûa caàn truïc vôùi moâmen do vaät naâng
gaây ra ñoái vôùi caïnh laät, coù tính ñeán taát caû caùc taûi troïng phuï (gioù,
löïc quaùn tính vaø aûnh höôûng do ñoä nghieâng lôùn nhaát cho pheùp cuûa
maët ñöôøng), phaûi khoâng ñöôïc nhoû hôn 1,15. Khi chæ tính vôùi taûi troïng
laøm vieäc lôùn nhaát (khoâng tính taát caû caùc taûi troïng phuï) thì heä soá
ñöùng vöõng khi coù vaät naâng phaûi khoâng nhoû hôn 1,4 .
- Ñoái vôùi caàn truïc phaûi tieán haønh kieåm tra ñöùng vöõng coù vaät cho caû
2 tröôøng hôïp tính toaùn.
- Pheùp tính tieán haønh cho tröôøng hôïp caùc cô caáu naâng vaø cô caáu quay
ñoàng thôøi laøm vieäc khi caàn ôû vò trí baát lôïi nhaát. Trong maët phaúng treo
vaät coù caùc taûi troïng sau ñaây taùc duïng :
Q :Troïng löôïng vaät naâng.
Qm :Troïng löôïng boä phaän mang vaät.
Gc :Troïng löôïng cuûa caàn.
'
Gq :Troïng löôïng phaàn quay (khoâng keå caàn).
G :Troïng löôïng phaàn khoâng quay cuûa caàn truïc.
122
 Pqt : Löïc quaùn tính khoái löôïng vaät naâng xuaát hieän trong thôøi kì
môû maùy hoaëc phanh cô caáu naâng.
Plv, P1c, P1q :Löïc li taâm cuûa vaät naâng cuøng vôùi boä phaän mang
vaät, cuûa caàn vaø cuûa phaàn quay, xuaát hieän khi quay caàn truïc.
W v , Wc , Wct : Löïc gioù taùc duïng leân caùc dieän tích chòu gioù cuûa
vaät naâng, cuûa caàn vaø cuûa caàn truïc (khoâng keå caàn).
Ta seõ xeùt trong tröôøng hôïp caàn truïc naâng haøng ôû taàm vôùi lôùn nhaát L
= 48 (m), öùng vôùi taàm vôùi naøy laø söùc naâng Q = 38 (T).
8.1.1. Heä soá ñöùng vöõng khi coù vaät, coù tính ñeán aûnh höôûng taát
caû caùc taûi troïng phuï:
- Kieåm tra theo coâng thöùc:
'
M −M c −M m−M qt − M lt −M lt −M g
k v= f >1 ,15
Mv (4-1) [7]
ÔÛ ñaây :
 Mv - Moâmen laät do vaät naâng gaây ra:
Mv = Q.(L - l) (4-2) [7]
Trong ñoù:
+ L = 48 (m) : Taàm vôùi cuûa caàn (ño trong maët phaúng ngang khoaûng
caùch töø vaät ñeán truïc quay cuûa caàn truïc).
+ l = 6 (m) : Khoaûng caùch töø truïc quay cuûa caàn truïc ñeán caïnh laät.
+ Q = 38 (T) : Taûi troïng cuûa vaät naâng.
=> Mv = 38 x (48 – 6) = 1260 (T.m)
 Mf - Moâmen phuïc hoài cuûa caàn truïc treân maët nghieâng:
'
Mf = G q .(l + lq – H2.sin) + G.l.cos (4-4) [7]
Trong ñoù;
'
G
+ q = 210 (T) : Troïng löôïng phaàn quay (khoâng keå troïng löôïng caàn).
+ l = 6 (m) : Khoaûng caùch töø truïc quay cuûa caàn truïc ñeán caïnh
laät.
+ lq = 1,7 (m) : Khoaûng caùch töø taâm phaàn quay tôùi taâm quay cuûa
caàn truïc.
+ H2 = 17,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán taâm cuûa phaàn quay.
+ α = 1,5o : Goùc nghieâng cuûa maët neàn, laáy theo [6] ñoái vôùi caàn
truïc coù söû duïng chaân choáng.
+ G = 150 (T) : Troïng löôïng phaàn khoâng quay cuûa caàn truïc.
=> Mf = 210 x (6 + 1,7 – 17,7 x sin1,5o) + 150 x 6 x cos
= 2420 (T.m)
 Mc - Moâmen laät do troïng löôïng caàn:
Mc = Gc.(lc – l) (4-5) [7]
Trong ñoù:
+ Gc = 24,5 (T) : Troïng löôïng caàn.

123
 + lc = 25,5 (m) : Khoaûng caùch töø troïng taâm caàn ñeán truïc quay cuûa caàn
truïc.
+ l = 6 (m) : Khoaûng caùch töø truïc quay cuûa caàn truïc ñeán caïnh laät.
=> Mc = 24,5 x (25,5 – 6) = 477,75 (T.m)
 Mm - Moâmen laät do troïng löôïng boä phaän mang vaät:
Mm = Qm.(L – l) (4-6) [7]
Trong ñoù:
+ L = 48 (m) : Taàm vôùi cuûa caàn (ño trong maët phaúng ngang khoaûng
caùch töø vaät ñeán truïc quay cuûa caàn truïc).
+ l = 6 (m) : Khoaûng caùch töø truïc quay cuûa caàn truïc ñeán caïnh laät.
+ Qm = 4 (T) : Troïng löôïng cuûa boä phaän mang vaät.
=> Mm = 4 x (48 – 6) = 168 (T.m)
 Mqt - Moâmen laät do löïc quaùn tính cuûa vaät naâng vaø boä phaän mang
vaät:
Q+Qm v h
M qt =Pqt .( L−l )= .
g t (4-7) [7]
Trong ñoù:
+ Q = 34 (T) : Taûi troïng cuûa vaät naâng.
+ Qm = 4 (T) : Troïng löôïng cuûa boä phaän mang vaät.
+ g = 9,8 (m/s ) : Gia toác troïng tröôøng.
2

+ vh = 0,34 (m/s) : Vaän toác haï.

Vh = 1,5.vn = 1,5 x 13,5 = 20,25 (m/ph) = 0,34 (m/s)
+ t = 10 (s) : Thôøi gian khôûi ñoäng hoaëc phanh cô caáu naâng.
34 +4 0,34
⇒ M qt = × =0,132(T . m)
9,8 10
 Mlt : Moâmen laät do löïc li taâm cuûa vaät:
v
Mlt = P1 . H (4-8) [7]
Trong ñoù:
v
P
+ 1 = 4 (T) : Löïc li taâm cuûa vaät naâng cuøng vôùi boä phaän mang vaät.
Pv1 =mi . w2 . R i (4-20) [10]
Trong ñoù:
- Gi = 38 (T) : Troïng löôïng vaät naâng vaø boä phaän mang vaät.
- Ri = 48 (m) : Khoaûng caùch töø taâm vaät naâng tôùi taâm quay cuûa
caàn truïc.
- w = 0,16 (rad/s) : Vaän toác goùc quay.
2 . π . V q 2×π ×1,5
ω= = =0 , 16(rad / s )
60 60
38
⇒ P1v = ×0,1 62 × 48=4,76(T )
9,8
+ H = 45 (m) : Chieàu cao naâng vaät.
=> Mlt = 4,76 x 45 = 214 (T.m)
124
 '

M lt - Moâmen laät do löïc li taâm cuûa caàn, coù tính ñeán moâmen phuïc
hoài do löïc li taâm cuûa phaàn quay:
2 ' 2
' G c . nq .l c G . n .l
M lt = . H1 − q q q . H2
900 900 (4-9) [7]
Trong ñoù:
+ nq = 1,5 (voøng/phuùt) : Vaän toác quay cuûa caàn truïc.
+ Gc = 24,5 (T) : Troïng löôïng caàn.
'
+ Gq = 210 (T) : Troïng löôïng phaàn quay (khoâng keå troïng löôïng
caàn).
+ H1 = 26 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm caàn.
+ H2 = 17,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm phaàn
quay.
+ lc = 25,5 (m) : Khoaûng caùch töø troïng taâm caàn ñeán truïc quay cuûa
caàn truïc.
+ lq = 1,7 (m) : Khoaûng caùch töø taâm phaàn quay tôùi taâm quay cuûa
caàn truïc.
' 24,5 × 1, 52 ×25,5 210 ×1 , 52 × 1,7
⇒ M ¿= × 26− ×17,7=12,96( T . m)
900 900
 Mg - Toång moâmen laät do löïc gioù:
Mg = Wv.H + Wc.h1 + Wct.h2 (4-10) [7]
Trong ñoù:
+ Löïc gioù taùc duïng leân vaät naâng:
Wv = q.Fv = 25 x 18 = 450 (kG)
+ Löïc gioù taùc duïng leân caàn:
Wc = q.Fc = 25 x 16 = 400 (kG)
+ Löïc gioù taùc duïng leân caàn truïc:
Wct = q.Fct = 25 x 56 = 1400 (kG)
+ H = 45 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán ñieåm ñaët löïc gioù taùc
duïng leân vaät naâng.
+ h1 = 34,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán ñieåm ñaët löïc gioù taùc
duïng leân caàn.
+ h2 =17,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán ñieåm ñaët löïc gioù taùc
duïng leân caàn truïc.
⇒ Mg = 450 x 45 + 400 x 34,7 + 1400 x 17,7
= 58910 (kG.m) = 58,9 (T.m)
- Vaäy ta coù:
2420−477,75−168−0,13−214−12,96−58,9
⇒ kv= =1,166
1260
kv = 1,166 > 1,15. Vaäy caàn truïc oån ñònh.
8.1.2. Heä soá ñöùng vöõng khi coù vaät, khoâng tính ñeán aûnh höôûng
cuûa caùc taûi troïng phuï:

125
- Tính cho tröôøng hôïp caàn truïc ôû vò trí baát lôïi nhaát, ôû ñaàu caàn coù treo
vaät naâng, caùc cô caáu khoâng laøm vieäc. Kieåm tra theo coâng thöùc:
M f −M c −M m
k 'v= ≥1,4
Mv (4-11) [7]
Trong ñoù:
+ Mv = 1260 (T.m) : Moâmen laät do vaät naâng gaây ra.
+ Mf = 2420 (T.m) : Moâmen phuïc hoài cuûa caàn truïc treân maët nghieâng.
+ Mc = 477,75 (T.m) : Moâmen laät do troïng löôïng caàn.
+ Mm = 168 (T.m) : Moâmen laät do troïng löôïng boä phaän mang vaät.
' 2420−477,75−168
⇒ kv= =1,41
1260
'
- Ta coù: k v = 1,41 > 1,4. Vaäy caàn truïc oån ñònh.

8.2. Tính ñöùng vöõng cuûa caàn truïc khi khoâng coù vaät naâng:
- Ñoái vôùi caàn truïc laøm vieäc ngoaøi trôøi, ngoaøi pheùp tính ñöùng vöõng
coù vaät, coøn phaûi tính ñeán tính ñöùng vöõng cuûa baûn thaân caàn truïc.
Nghóa laø xeùt ñeán tröôøng hôïp caàn truïc khoâng laøm vieäc, chòu taûi troïng
cuûa gioù caàn ñöôïc ñaët vôùi goùc nghieâng lôùn nhaát ( β=7 9 o), vò trí cuûa noù
baát lôïi nhaát treân maët nghieâng cuûa neàn).
- Heä soá ñöùng vöõng baûn thaân laø tæ soá giöõa moâmen phuïc hoài do troïng
löôïng taát caû caùc boä phaän cuûa caàn truïc vôùi moâmen laät do gioù ôû
traïng thaùi khoâng laøm vieäc. Theo qui ñònh veà an toaøn heä soá naøy phaûi
lôùn hôn 1,15.
- Heä soá ñöùng vöõng baûn thaân caàn kieåm tra theo coâng thöùc:
o
Mf
k o= o
>1 , 15
Ml (4-13) [7]
ÔÛ ñaây:
o
 M l - Moâmen laät caàn truïc do löïc gioù ôû traïng thaùi khoâng laøm
vieäc.
M ol = W2.h2 + W3.h3 (4-14) [7]
Trong ñoù:
+ Löïc gioù taùc duïng leân caàn:
W2 = q’.Fc = 1150 x 18 = 20700 (N)
+ Löïc gioù taùc duïng leân caàn truïc:
W3 = q’.Fct = 1150 x 56 = 64400 (N)
q’: Áp löïc gioù traïng thaùi khoâng laøm vieäc, laáy theo baûng (1-3) [7].
+ h2 = 34,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán ñieåm ñaët löïc gioù taùc
duïng leân caàn.
+ h3 =17,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán ñieåm ñaët löïc gioù taùc
duïng leân caàn truïc.

126
 o
M
=> l = 20700 x 34,7 + 64400 x 17,7 = 1858170(N.m) = 185,8 (T.m)
o

M f - Moâmen phuïc hoài do troïng löôïng caùc boä phaän caàn truïc.

M of = Gp.(l – lp – h’.sin α ) – Gt.(lt – l + h’’.sin α ) + Gk.(l - h.sin α ) + Gc.(lc – l –

h2.sin α )
Trong ñoù:
+ Gp = 90 (T) : Troïng löôïng caùc boä phaän treân phaàn quay cuûa caàn
truïc coù troïng taâm ôû phía beân phaûi caïnh laät.
+ Gt = 120 (T) : Troïng löôïng caùc boä phaän treân phaàn quay cuûa caàn
truïc coù troïng taâm ôû phía beân traùi caïnh laät.
+ Gk = 150 (T) : Troïng löôïng phaàn khoâng quay cuûa caàn truïc.
+ Gc = 24,5 (T) : Troïng löôïng caàn.
+ α = 1,5o : Goùc nghieâng cuûa maët neàn, laáy theo [6] ñoái vôùi caàn
truïc coù söû duïng chaân choáng.
+ lc = 25,5 (m) : Khoaûng caùch töø troïng taâm caàn ñeán truïc quay cuûa
caàn truïc.
+ l = 6 (m) : Khoaûng caùch töø truïc quay cuûa caàn truïc ñeán caïnh
laät.
+ lp = 1,7 (m) : Khoaûng caùch töø troïng taâm phaàn beân phaûi ñeán truïc
quay cuûa caàn truïc.
+ lt = 6 (m) : Khoaûng caùch töø troïng taâm phaàn beân traùi ñeán truïc
quay cuûa caàn truïc.
+ h2 = 26,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm caàn.
+ h = 2,5 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm phaàn
khoâng quay.
+ h’ = 17,7 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm phaàn beân
phaûi caàn truïc.
+ h’’= 6,2 (m) : Khoaûng caùch töø maët neàn ñeán troïng taâm phaàn beân
traùi caàn truïc.
o
=> M f = 90 x (6 – 1,7 – 17,7 x sin1,5o) - 120 x (6 – 6 + 6,2 x sin1,5o) + 150 x (6
– 2,5 x sin1,5o) + 24,5 x (25,5 – 6 – 26,7 x sin1,5o)
o
M f = 1676,6 (T.m)
- Vaäy ta coù:
1676,6
k o= =9
185,8

ko = 9 > 1,15. Vaäy caàn truïc oån ñònh.

127