UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

Materijali i robe u transportu

Tema rada: Standardizacija sistema okrupnjavanja materijala i roba

Predmetni nastavnik: V.prof.dr. Sabira Salihović

Demonstrator: Ajdin Džananović

Adi Novalić, Jasmin Hodžić, Almin

Student:
Šehić, Ahmet Šeketa
Broj indeksa: 7610, 7719, 7717, 7795
Usmjerenje: Cestovni saobraćaj
Godina studija: II (druga)
Rezultat rada:

Datum: 03.04.2018. god

 SADRŽAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 3
1. POJAM I OSNOVNE FUNKCIJE PAKETIZACIJE ...................................................... 4
2. POJAM I ULOGA AMBALAŽE ....................................................................................... 5
2.1. Podjela ambalaže ............................................................................................................. 6
2.2. Ekološki zahtjevi za proizvodnju i sastav ambalaže ....................................................... 9
3. MODULARNI SISTEM PAKOVANJA I NJEGOVA PRIMJENA ............................. 10
4. SISTEM PALETIZACIJE ................................................................................................ 12
4.1. Paleta kao sredstvo transporta i distribucije materijala i roba ....................................... 12
4.2. Sredstva za manipulaciju proizvodima u paletnom sistemu .......................................... 18
5. SISTEM KONTEJNERIZACIJE ..................................................................................... 20
5.1. Klasifikacija kontejnera prema tipovima ....................................................................... 21
5.2. Označavanje, spoljne mjere i najveća bruto masa kontejnera ....................................... 24
5.3. Materijal za izradu kontejnera ....................................................................................... 25
5.4. Izbor tipa kontejnera prema vrstama i karakteristikama robe ....................................... 26
ZAKLjUČAK ......................................................................................................................... 27
LITERATURA ....................................................................................................................... 28
POPIS SLIKA I TABELA ..................................................................................................... 29

2
 UVOD

Ovim seminarskim radom ćemo pokazati značaj inteligentnih transportnih sistema. Transport
već odavno ima veliki značaj u sistemu kretanja ljudi i roba, u posljednjih 20-ak godina uz
pomoć tehnoloških i informacionih promjena značajno doprinio razvoju privrednog života i
postao najvažnija karika logističkog lanca.

U ovom seminarskom radu ćemo pokušati objasniti kako standardizacija utiče na sistem
okrupnjavanja materijala i roba. U predhodnim djelovima istraživanja naših kolega pokazali
su nam kakve to materijale i robe imamo u stvarnosti i s kojima se susrećemo. Objasnit ćemo
osnovne funkcije i pojam paketizacije, zatim kakva je funkcija paketizacije u okrupnjavanju
robe. Pokušat ćemo da objasnimo šta je to ambalaža, kako se dijeli, koji su ekološki zahtjevi
za proizvodnju i sastav ambalaže. Zatim ćemo dati objašjenje šta je to ustvari modularni
sistem pakovanja i gdje se taj sistem ustvari primjenjuje.

Objasnit ćemo pojam sistema paletizacije, zatim šta je paleta, koje vrste paleta imamo, paleta
kao sredstvo transporta. Pokušat ćemo dati objašnjenje od kojih materijala se mogu izrađivati
palete i paletni system. Predstavit ćemo i sredstva za manipulaciju proizvodima u paletnom
sistemu. Napredovanjem tehnologija poboljšava se i transport materijala i roba u svim
segmentima pa tako i u paletnom sistemu transporta. Na samom kraju ćemo objasniti sistem
kontejnerizacije, klasifikaciju kontejnera prema tipovima, zatim od kojih se materijala
izrađuju kontejneri, kako se označavaju, spoljne mjere i najveća bruto masa. Objasnit ćemo i
kako treba vršiti izbor tipa kontejnera prema vrstama i karakteristikama robe. Također ćemo
se upoznati i sa sredstvima za manipulaciju kontejnerima. Na kraju ćemo prikazati šta se
planira u budućnosti kod razvoja paletnog i kontejnerskog sistema.

3
 1. POJAM I OSNOVNE FUNKCIJE PAKETIZACIJE

Da bi se neki proizvod mogao isporučiti potrošaču, mora biti stavljen u određeni sud, omot,
ram, odnosno ambalažu, a sam proces stavljanja proizvoda u ambalažu naziva se paketizacija.

Paketizaciju materijala i roba, posmatrajući sa općeg i logističkog aspekta, odlikuje pet

osnovnih tehnološko-ekonomskih funkcija i to:

 Zaštitna,
 Skladišna,
 Transportna,
 Manipulativna,
 Informaciona.

Najvažnija funkcija pakovanja je ZAŠTITNA funkcija koja se ogleda u tome da se roba,

neoštećene i proizvedene upotrebne vrijednosti, isporuči korisniku tj, krajnjem potrošaču.

Pakovanje robe olakšava njeno skladištenje i manipulaciju, a transportna funkcija pakovanja

omogućava usklađivanje i kompatibilnost procesa u transportnom lancu.

Pakovanje je nosilac informacija za skladištenje, transport i kompletan logistički lanac.

Distribucija proizvoda je produženje lanca proizvodnje u lanac potrošnje.

4
 2. POJAM I ULOGA AMBALAŽE

Ambalaža, sa aspekta mikro i makro distribucije, predstavlja sredstvo gdje se proizvod

doprema krajnjem korisniku. Ona treba biti prilagođena lancima distribucije i potrebna je u
procesima skladištenja, transporta, prezentacije, dopreme i prodaje proizvoda.

Njena uloga je da:

 štiti robu
 olakšava manipulisanje tokom prodaje i skladištenja
 garantuje porijeklo robe
 dodaje estetska svojstva
 popunjava racionalno tovarni prostor,ako je po dimenziji ambalaža standardna
 osigura ekonomičnije i uspješnije poslovanje
 ne djeluje na upakovani proizvod
 štiti od svjetlosti, udara, glodara.

Najpoznatija definicija ambalaže proizilazi iz Direktive 2004/12/EZ Europskog parlamenta i

Vijeća od 11.2.2004.g., koja izmjenjuje i dopunjuje Direktivu 94/62/EC Evropskog
parlamenta i Vijeća o ambalaži i ambalažnom otpadu od 20.decembra 1994.g.

Član 3. ove Direktive definiše ambalažu kao:

« Ambalaža će označavati sve proizvode napravljene od bilo kojih materijala, bilo kojih
osobina koje se koriste za sadržavanje, zaštitu, rukovanje, isporuku i prezentaciju robe, od
sirovina do obrađenih proizvoda, od proizvođača do korisnika ili potrošača. Nepovratni
predmeti koji se koriste u iste svrhe će se također smatrati ambalažom.

Ambalažu čine:

1) Prodajna ili primarna ambalaža, tj ambalaža osmišljena tako da čini prodajnu jedinicu
za krajnjeg korisnika na prodajnom mjestu
2) Grupna ili sekundarna ambalaža, tj ambalaža osmišljena tako da na prodajnom mjestu
čini grupu određenog broja prodajnih jedinica, nebitno da se iste prodaju kao takve
krajnjem potrošaču, ili da se koriste kao sredstvo za popunu polica na prodajnom
mjestu
3) Tranportna ili tercijalna ambalaža, tj ambalaža osmišljena tako da olakša rukovanje i
trasnsport prodajnih jedinica ili grupnih ambalaža, u cilju sprječavanja fizičkog
rukovanja i oštećenja uzrokovanih transportom. »

Savremena ambalaža treba da zadovolji zahtjeve i uslove proizvodnje i distribucije, načina

prodaje, upotrebe ili potrošnje proizvoda. Danas za svaki proizvod postoji nekoliko vrsta i
tipova ambalaže, nekoliko veličina i oblika, pa se može reći da za svaki proizvod postoji
ambalaža u odnosu na njegovu prirodu,uslove prodaje, način prodaje, potrebe i želje kupaca i
dr.

5
2.1. Podjela ambalaže
Podjelu ambalaže možemo posmatrati sa više tačaka gledišta i to zavisno od:

1. materijala od kojeg je izrađena

2. namjene kojoj služi
3. upotrebljivosti
4. osobina materijala i robe koja se pakuje
5. specifičnosti prijevoznog sredstva i područja distribucije
6. karakteristika pojedinih karika u transportnom lancu i distribuciji
7. mjestu snošenja troškova ambalaže.

Zavisno od materijala od kojeg je izrađena ambalaža može biti:

 Metal (boce, bačve, sanduci, limenke, posude, mreže i dr.) - metalnu ambalažu
odlikuju izvanredne fizičke osobine, a nedostatak je nedovoljna hemijska
otpornost, podložnost koroziji, veća masa i cijena.
 Drvo (gajbe ,bačve, košare, sanduci,ramovi i dr.)
 Staklo (boce, stakleni baloni i dr.) - staklena ambalaža posjeduje visok stepen
inaktivnosti, odlikuje se velikom hemijskom otpornošću, a glavni nedostatak je
lomljivost, relativno velika masa i slaba zaštita od uticaja sunčeve svjetlosti.
 Plastika (kutije, bačve, boce, posude, folije i dr.) - plastična ambalaža
posjeduje mogućnost postizanja specifičnih svojstava.
 Papir i karton (kutije, folije, kese, vreće i dr.) - od posebnog su značaja
oplemenjene hartije (pergament, parafinska i voštana hartija) koje
omogućavaju nepropusnost na masti, gasove, vodu i druge tečnosti.
 Tekstil (vreće, omoti i dr.) - tekstilna ambalaža se proizvodi od vlakana
biljnog,životinjskog i sintetičkog porijekla.
 Ostali materijali (npr. porcelan, cement, gips, kamenima i dr.)-ambalaža od ove
vrste materijala podrazumijeva različite sudove od grnčarije, porcelana,
kamenine, cementa i drugih materijala.
 Kombinovani materijali - Primjer kombinovane ambalaže je aerosol –
pakovanje. Pod ovom vrstom pakovanja podrazumijevaju se sva pakovanja
tečnih, pastoznih i praškastih materijala koji se nalaze pod pritiskom u bocama
za raspršivanje, koje su opremljene ventilom i raspršivačem. Ove boce se po
pravilu smiju puniti samo jednom
 Kompleksni materijali

Boce za raspršivanje mogu biti od:

- Plastike i stakla,
- Trodjelne od bijelog lima,
- Dvodjelne od aluminija, bijelog lima ili kombinacije aluminija i bijelog lima,
- Jednodjelne od aluminija.

6
  Standardni, normalni materijal za tetrapak: unutrašnji sloj je polietilen – PE, središnji
sloj je hartija, a vanjski sloj parafin.

Vanjski sloj:parafin
Srednji sloj: hartija(deklarisanje robe)
Unutrašnji sloj: PE(obezbjeđenje inaktivnosti)

 Specijalni materijal, za izražene potrebe zaštite od mikroorganizama: unutrašnji sloj je

PE, središnji dio su hartija i Al folija, vanjski sloj je parafin.

Vanjski sloj :parafin

Srednji sloj: hartija
Srednji sloj: Al-folija(zaštita od svjetlosti)
Unutrašnji sloj: PE

 Aseptični materijal, za potrebe medicine: unutrašnji sloj je od PE, središnji sloj Al

folija, PE i hartija, a vanjski sloj parafin.

Vanjski sloj: parafin

Srednji sloj: hartija
Srednji sloj: PE
Srednji sloj: Al-folija
Unutrašnji sloj: PE

Vrsta ambalaže prema namjeni:

 komercijalna (prodajna)
 transportna.

Komercijalna ambalaža je vrsta ambalaže u koju se pakuje proizvod u prodajnim jedinicama.

Transportna ambalaža je vrsta ambalaže u koju se pakuju neupakovani ili već upakovani
proizvodi u komercijalnu ambalažu.

Vrste ambalaže prema prirodi proizvoda:

 ambalaža za proizvode osjetljive na mehaničke uticaje,

 ambalaža za proizvode osjetljive na hemijske uticaje,
 ambalaža za proizvode osjetljive na biološke uticaje,
 ambalaža za ostale proizvode

7
Vrste ambalaže sa ekonomskog aspekta:

 povratna ambalaža (za više upotreba),

 nepovratna ambalaža (za jednu upotrebu).

Sa aspekta upotrebljivosti ambalažu dijelimo na onu koja se može koristiti za proizvode iste
vrste i ambalažu koja služi za univerzalnu upotrebu.

Osobine materijala i roba koje se pakuju zahtijevaju različitost u pogledu ambalaže,

naročito kod roba koje zahtijevaju inaktivnost ambalaže, kao što su ambalaže za:
prehrambene i hemijske proizvode, zatim za staklenu robu, opasne materije, itd.

Zavisno od vida transporta, odnosno sistema multimodalnog transporta, ambalaža se

prilagođava osobinama transportnih sredstava i područja distribucije, kao što je npr. razlika u
klimatskim uslovima na putu do krajnjeg odredišta(destinacije).

Sve karike transportnog i logističkog lanca imaju svoje tehnološke zahtjeve u pogledu
izbora ambalaže, i zbog toga, prema svojim osobinama, ambalaža treba da zadovolji sve
zahtjeve transportnog, manipulacijskog i distribucijskog procesa u čitavom logističkom lancu.

Podjelu ambalaže prema mjestu snošenja troškova, možemo posmatrati sa dva aspekta:
kupac i proizvođač. Ambalaža koja ulazi u sastav proizvoda ne treba se vraćati i ulazi u
vrijednost robe koju snosi kupac. S druge strane, povratna se ambalaža vraća pošiljaocu.

Izbor ambalaže zavisi od niza faktora, od kojih možemo izdvojiti sljedeće:

- tehničke osobine(kvalitet, mehaničke osobine i inaktivnost)

- spoljašnji izgled
- sposobnost trajnosti i zaštite ambalaže
- osobine funkcionalnosti
- garantovana neophodna sirovina
- ekološka podobnost ambalaže

Prema izboru pakovanja i prometnoj funkciji, proizvodi u većini slučajeva dospijevaju do

kupca na tri načina:

a) U transportnoj ambalaži raznih vrsta, oblika, materijala i veličina, u kojoj se dopremaju, ali ne
prodaju
b) U komercijalnoj, odnosno potrošnoj ambalaži, koja je pripremljena za direktnu prodaju
c) U posebno izrađenoj ambalaži, pripremljenoj za prodaju u sistemu samoposluživanja

Pored toga što čini distribuciju ekonomičnijom, primjenom ambalaže se postižu efekti kao što
su:

- zaštita proizvoda od rasipanja, kvarenja, lomljenja i zagađivanja od vanjskih uticaja

- garancija težine, količine, kvaliteta, originalnosti pakovanja i nemogućnosti zamjene
supstitutom
- smanjenje troškova transporta, skladištenja i rukovanja robom

8
 - omogućenje dobre prezentacije, laganog rukovanja i dobrog čuvanja
- posjedovanje informacije o datumu proizvodnje i krajnjem roku upotrebe kod
proizvoda kod kojih je vremenski rok ograničen

2.2. Ekološki zahtjevi za proizvodnju i sastav ambalaže

Esencijalni zahtjevi u pogledu proizvodnje i sastava ambalaže, njene osobine da je ponovno
iskoristiva i povrativa, uključujući i reciklabilnost, istaknuti su u okviru Direktive 94/62/EC i
to:

a) Posebni zahtjevi za proizvodnju i sastav ambalaže su:

- Ambalaža će biti proizvedena tako da će volumen i težina ambalaže biti ograničena na
minimalnu adekvatnu količinu, kako bi se održao neophodni nivo sigurnosti, higijene
i prihvatljivosti za ambalažirani proizvod i za potrošača.
- Ambalaža će biti zamišljena,proizvedena i njome će biti trgovano na način koji će
omogućiti njenu ponovnu upotrebu ili povrat, uključujući recikliranje i minimiziranje
njenog uticaja na okolinu kada dođe do njenog odlaganja ambalažnog otpada.
- Ambalaža će biti proizvedena tako da prisustvo štetnih i drugih opasnih supstanci i
materijala kao sastavnih dijelova ambalažnog materijala ili bilo koje ambalažne
komponente, bude minimizirano u smislu njihovog prisustva u emisijama, pepelu ili
isječku, kad ambalaža ili ostaci od operacija upravljanja ili ambalažni otpad budu
spaljivani ili odlagani na deponiju.
b) Posebni zahtjevi u pogledu osobine „ponovna iskoristivost ambalaže“
- Fizička svojstva i karakteristike ambalaže će omogućavati niz „puteva“ ili kruženja
pod normalno predvidivim uslovima
- Mogućnost obrade upotrebljene ambalaže kako bi se udovoljilo zahtevima u pogledu
zdravlja i sigurnosti radne snage
- Ispunjenje posebnih zahtjeva za povrativu ambalažu , kada se ambalaža ponovo ne
upotrebljava i time postaje otpad.
c) Posebni zahtjevi u pogledu osobine „povrativosti“ ambalaže“ su:
- ambalaža povrativa u obliku recikliranja materijala
- ambalaža povrativa u obliku povratne energije
- ambalaža povrativa u obliku kompositiranja
- biodegradibilna ambalaža

Prema ovoj direktivi države-članice EU su dužne uključiti podatke o ambalaži i otpadu od

ambalaže u svoje baze podataka.

9
 3. MODULARNI SISTEM PAKOVANJA I NJEGOVA PRIMJENA

Razvoj multimodalnog transporta pretpostavlja rješavanje problema transportnog i

komercijalnog pakovanja ,odnosno, uvođenje modularnih mjera za transportnu i komercijalnu
ambalažu.

ISO 3676:1985 precizira osnovne termine,definicije i mjere u vezi sa jedinicama tereta u

saobraćaju.

Za svaki pojam utvrđen je jedan standardizovan termin kao:

1. TERETNE JEDINICE: jedinice rukovanja ili jedinice pakovanja ili jedinice tereta ili
paletarni paket ili paletarna jedinica ili kontejnerska jedinica.
2. OSNOVNO PAKOVANJE: najmanje pakovanje određenog proizvoda u potrošačkoj
ambalaži
3. JEDINICA PAKOVANJA: fizička cjelina koju čine više jedinica osnovnog
pakovanja (kutije,sanduci...)
4. JEDINICA TERETA: upakovan,djelimično upakovan ili neupakovan proizvod,
nekoliko proizvoda povezano u snop.
5. MODULARNE MJERE OSNOVE: najmanja veličina teretne jedinice koja se, uzeta
višestruko, potpuno uklapa u mjere viših oblika teretnih jedinica.
6. PALETIZOVANA JEDINICA TERETA: jedinica tereta formirana na paleti.
7. PALETSKI TERETNI PAKET: jedinica tereta koja se formira na posebno
pripremljenoj osnovi prilagođenoj za rukovanje kao paleta.
8. KONTEJERSKA JEDINICA TERETA: kontejner sa teretom ili prazan.
9. PALETA: noseće sredstvo koje posjeduje teretnu i osnovnu površinu i koje je
prilagođeno za mehanizovano rukovanje i slaganje za prijevoz tereta.
10. KONTEJNER: tehnološka oprema koja prestavlja potpuno ili djelimično zatvoren
izmjenjiv tovarni prostor sa sljedećim osobinama:
- Postojanje tehničke i tehnološke karakteristike i dovoljne čvrstoće za
višestruku upotrebu
- Konstruktivno prilagođen da obezbjeđuje prevoz tereta sa jednim ili više
vidova saobraćaja
- Konstruktivno izveden da omogući mehanizovano rukovanje sa opremom
- Unutrašnja zapremina ne manja od 1 m3.
11. OPREMA ZA PAKOVANJE: oprema pomoću koje se formira teretni paket.
12. SREDSTVO ZA VEZIVANJE: sredstvo koje se upotrebljava pri pakovanju za
vezivanje paketa (trake,mreže,folije).

10
Europska federacija za pakovanje-EPF, još je šezdesetih godina prošlog vijeka stavila sebi u
zadatak da svojim članicama predloži modularni sistem. Modularni sistem utvrđuje dvije
dimenzije: širinu i dužinu,a odnosi se na:

- Mjere osnove modularne jedinice tereta moraju da budu 1200 mm x 1000 mm.
- Mjere osnove 1200mm x 800mm za jedinice tereta.
- Mjere kvadratne osnove 1140mm x 1140 mm za jedinice tereta. Ove mjere osnove su
izvedene iz najmanje unutrašnje širine kontejnera serije 1 za opću upotrebu.

Slika br. 1. Određivanje gabaritnih mjera osnove

Modularni sistem odlikuje niz prednosti kao što su:

 Brzo slaganje robe na palate

 Optimalno iskorištenje tovarnog prostora palate
 Brzo manipulisanje
 Brži obrt palate
 Smanjenje troškova za radnu snagu

Neke od prednosti primjene modularnih mjera ambalaže su :

 Smanjenje cijene transporta i manipulacije u proizvodnji

 Proizvodnja ambalaže prilagođena modularnim mjerama vodi ka racionalnijem
pristupu automatizovane proizvodnje velikih seriskih ambalaža
 Mogućnost korištenja automatskih i ekonomičnih mašina za punjenje velikih serija
ambalaže
 Pojeftinjenje ambalaže uz upotrebu jeftinijih materijala za njenu izradu
 Mogućnost za bolje iskorištenje skladišta,pretovarnih i transportnih sredstava
 Smanjenje šteta na robi prilikom transportnih manipulacija i transporta.

11
 4. SISTEM PALETIZACIJE

Pod sistemom paletizacije podrazumijeva se skup tehničkih sredstava, uređaja ili pomagala
potrebnih za manipulisanje, skladištenje, prevoz, te izlaganje proizvoda u trgovini. Tehničku
bazu u paletnom sistemu čine palate i viljuškari.

4.1. Paleta kao sredstvo transporta i distribucije materijala i roba

Pod pojmom paleta, prema standardu ISO 445 podrazumijeva se:

“Tovarna podloga minimalne visine sa nosećom horizontalnom ravni pogodnom za slaganje

tereta koja se koristi pri skladištenju, rukovanju, prevozu, a koja je svojom konstrukcijom
prilagođena za rukovanje viljuškarom ili drugom sličnom opremom. “

Pod istim standardom, data je sistematizacija pojmova o paletama i to:

 Tipovi paleta
 Namjena paleta
 Dijelovi paleta i karakteristike
 Nadogradnja paleta
 Mjere paleta

Prema tipu palate dijelimo na:

a) Ravne palate,
b) Stubne palate,
c) Boks palate.

Ravna paleta predstavlja “Paletu nad čijom nosećom ravni nema nadogradnje”

Ravne palate mogu biti:

 Palete sa jednim podom,

 Palete sa dva poda (reverzibilne i nereverzibilne),
 Palete sa četiri ulaza,
 Palete sa dva ulaza,
 Paleta sa donjim podom po obodu.

Paleta sa dva poda (razlikujemo reverzibilne i nereverzibilne), konstrukcija kod reverzibilnih

paleta noseći podovi imaju jednake noseće sposobnosti, dok kod nereverzibilnih paleta teret
se može slagati samo na jednom podu.

Konstrukcija palate sa dva ulaza omogućava zahvat viljuškama mehanizma samo sa dvije
nasuprotne strane, dok paleta sa četiri ulaza omogućava ulaz viljuškama sa sve četiri strane.

12
Dimenzije paleta koje se najčešće koriste na željeznici su 800x1200x144 gdje je 144 – visina
nožica, a težina zavisi od vrste materijala. Nosivost je jedna tona (1 tona).

Prednost paleta je što dozvoljavaju 75 načina slaganja, a 12 promjena u dimenziji paketa koji
se slaže. Visina slaganja robe u praksi iznosi do jedan metar (1m), zbog sigurnosti.

Zavisno od vrste materijala od kojeg se izrađuju, ravne palate mogu biti:

a) Drvene,
b) Metalne,
c) Od papira,
d) Kartona,
e) Plastične,
f) Kombinovanog materijala.

- Drvene palate imaju sopstvenu masu do 25 kg, karakteriše ih osobina da ne podnose

pritisak usljed velikih tovarnih masa. Vrste drveta od koje se izrađuju drvene palate su
sljedeće: jela, bor, ariš i tisovina ( vrste smolastog drveta), jova, breza, topola (mehki
lišćari), hrast, jasen, bukva, kruška, kesten (tvrdi lišćari). Kvalitet drveta treba da
odgovara određenim zahtjevima u pogledu vlažnosti (max 22%), otpornost na
truhljenje i ne smije biti objekat aktivnih napada insekata.
- Metalne palate izrađuju se od čelićnog lima i aluminijuma, različitih su masa. Koriste
se u unutrašnjem transportu, a rijetko u vanjskom. Jako dobro podnose pritisak.
Nosivost je 4000 kg, a sopstvena težina 50 kg.
- Ravne palate od papira, kartona i jute se primjenjuju tamo gdje se koriste i ostale
ravne palate. Izrađuju se ljepljenjem ili valjanjem. Koriste se najviše u riječnom
saobraćaju (zbog dužine transporta), a povećava nosivost broad od 10 do 15 %
- Plastične ravne palate nosivost ovih paleta je od 1 tone i sopstvene mase 10 kg.
Prilikom slaganja praznih paleta jednu na drugu, u visinu od 1 metra, stane 36
komada. Izdržljivost je na temperaturi od 50 do 80 (ºC)
- Kombinovani materijali upotrebljavaju se najčešće za specijalne ravne palate koje se
razlikuju od ostalih svojim specifičnim oblikom u cilju transportovanja tečnih
proizvoda pakovanih u cilindrične posude ( burad, boce, bačve i sl.). Masa je 37 kg,
pri skladištenju može izdržati pet redova složenih u visinu, dok se viljuškarom može
manipulisati najviše sa tri reda. Ukoliko se transportuju burad sa zapaljivim i opasnim
materijama, palte moraju biti presvučene bronzom, da ne bi došlo do varnica.

13
Pregled tipova ravnih paleta

Slika br. 2. Ravna paleta sa gornjim i donjim podom

Slika br. 3. Ravna paleta sa gornjim i donjim podom

Slika br. 4. Metalna paleta

14
 Slika br. 5. Plastične ravne palate

Stubna paleta, „ Paleta sa nadogradnjom u vidu stubova (montažni ili fiksni, sa ili bez
poprečnih veza), koji obezbjeđuju slaganje palete na paletu.

Služe za slaganje komadnog tereta nesimetričnog oblika. Visina stubova se kreće od 600 mm
do 1 m. Mogu se lako pretvoriti u boks palete, ako se oblože žičanom mrežom.

Slika br. 6. i br. 7. Primjer stubne palete

Slika br. 8. i br. 9. Primjer stubnih paleta

15
Boks palete „ Paleta sa nadogradnjom u vidu najmanje tri vertikalna zida, koji mogu biti puni,
rešetkasti, mrežasti, fiksni, sklopivi, a mogu biti sa poklopcom i bez njega.“

Boks paleta je transportno manipulativno sredstvo sandučastog oblika, a svojim oblikom i

konstrukcijom predstavlja prijelaz između ravne i stubne palete. Boks palete mogu biti
napravljene u sandučastom obliku od drveta, u kombinaciji od drveta i metala. Ova paleta
mora da se preciznije izrađuje od ostalih vrsta paleta. Dimenzije boks palete su iste kao i kod
ravnih paleta. Visina boks palete je 970 mm, a ako je sa poklopcem onda visina iznosi 700
mm. Masa boks palete izrađene od drveta iznosi 70 kg, a nosivost 1 tona, dok je kod boks
palete izrađene od metala 85 kg, nosi težinu od 1 tone.

Slika br. 10. Boks palete

Podjela paleta prema namjeni:

a) Palete za jednokratnu upotrebu

b) Povratna paleta
c) Paleta za internu upotrebu
d) Ramzjenjivanje paleta

Razmjenjivanje paleta znači da se, na osnovu ugovora, može zamjeniti identičnom paletom.

U okviru standarda ISO 445 definisani su dijelovi i izvedbene karakteristike palete i s

obzirom na mogućnosti manipulacije upotrebom viljuškara.

16
 Klasifikacija paleta, prema mjerama osnove, obliku, ulazu za viljuške i materijalima izrade
data je u tabeli br. 1.

Pokazatelj PALETE
Osnovne mjere (mm) 1200x800 1200x1000 1600x1200 1800x1200
Oblik 1. ravne 1. ravne 1. ravne 1. ravne
2. stubne 2. stubne 2. stubne 2. stubne
3. boks 3. boks 3. boks 3. boks
Ulazi za viljuške 2i4 2i4 2 2
Materijal izrade 1. drvo 1. drvo 1. drvo 1. drvo
2. metal 2. metal 2. metal 2. metal
3. plastične mase 3. plastične mase 3. kombinovano 3. kombinovano
4. kombinovano 4. kombinovano

Tabela br. 1. Klasifikacija paleta

Izbor tipa palete zavisi od mnogih karakteristika roba koje se manipulišu, skladište i
transportuju , kao i ukupnih tehničkih i tehnoloških osobina palete.

U svijetu se najviše koriste ravne drvene palete dimenzija 800x1200 mm i palete dimenzija
1000x1200 mm. Palete moraju nositi oznake koje se utiskuju na line nožica i to vidljivo sa
njihove podužne strane.

Slika br. 11. Oblik, glavne mjere i označavanje ravne drvene palete dimenzija 800x1200mm

Slika br. 12. Standardizovani znak EUR

17
4.2. Sredstva za manipulaciju proizvodima u paletnom sistemu
Osnovno sredstvo mehanizacije koje služi za manipulaciju paletama je viljuškar.

Viljuškari se koriste svuda u proizvodnim halama, otvorenim i zatvorenim skladištima, na

rampama kod željeznica, u lukama.

Upotrebom viljuškara postiže se brži protok materijala u proizvodnim procesima i

skladištima, veća produktivnost pri manipulaciji, zaštita proizvoda od oštečenja, smanjenje
povrede radnika pri radu.

Pored velikog broja vrsta i tipova, viljuškari se mogu podijeliti u dvije osnovne grupe:

- Ručni viljuškari
- Motorni viljuškari

Ručni viljuškari su snadbjeveni uređajima za mehaničko ili hidrauličko podizanje tereta.

Slika br. 13. Ručni viljuškar

Kod ručnog hidrauličkog viljuškara je ugrađen urešaju koji plaetu može dići od 10 do 12 cm.
Za prenošenje robe na paleti s jednog mjesta na drugo obično se koristi fizička snaga.

18
Za razliku od ručnog viljuškara, pomoću motornog viljuškara paleta se može podići na visinu
od nekoliko metara, u cilju smještanja jednu na drugu u više redova. Motorni viljuškari rade
na električni, benzinski i dizel pogon.

Standardizacija je posebno usmjerena na utvrđivanje: nosivosti, dopuštene vrijednosti nagiba

u savlađivanju prostora, dužine kraka viljuškara, stabilnost viljuškara.

Slika br. 14. Primjer motornog viljuškara

Prema međunarodnoj klasifikaciji standard – ICS, oprema za transport materijala je

klasificirana u područje 53 koje obuhvata

53.020 Oprema za dizanje

- 53.020.01. Uređaji za dizanje općenito

- 53.020.20. Dizalice
- 53.020.30. Pribor za dizanje
- 53.020.99. Ostala oprema za dizanje

53.040 Oprema za neprekidni transport

- 53.040.10. Prijenosne trake

- 53.040.20. Komponente za prijenosne trake
- 53.040.30. Pneumatski prijenos i njegove komponente

53.060. Industrijski kamioni

53.080. Skladišna oprema

U okviru bosanskohercegovačke standardizacije, navedena oblast je u nadležnosti BAS/TC

29, Sredstva i uređaji za dizanje i premještanje tereta.

19
 5. SISTEM KONTEJNERIZACIJE

Transportno sredstvo se, u načelu, sastoji iz sljedećih dijelova:

 Tovarnog prostora namijenjenog za smještaj robe i njezinu zaštitu od dinamičkih i

atmosferskih uticaja u transportnom procesu,
 Mobilnih dijelova, kojim se obezbjeđuje kretanje transportnog sredstva,
 Pogonskog dijela kojim se pokreće transportno sredstvo.

Razvojem tehnike i tehnologije u oblasti transporta teži ka tome, da se pogonski dio odvoji od
tovarnog prostora i mobilnih dijelova.

Taj process je prisutan posebno u željezničkom, cestovnom i vodenom saobraćaju.

Upravo primjena kontejnera omogućava da se tovarni prostor odvoji od dijelova za kretanje

transportnog sredstva.

Kontejneri, kao tovarni prostor, su standardizovani za sve vidove transporta i prilagođeni su

za rukovanje u transportnom procesu ili skladištenju, bez djelovanja na robu.

Kontejnerizacija, kao savremeni sistem transporta u svijetu bilježi stalan porast.

Standard ISO 830 utvrdio je termine iz oblasti kontejnera za prevoz robe.Po tom standardu,
kontejner za prevoz tereta je: “ Dio transportne opreme kao tovarni prostor”:

a) Koji ima trajne osobine i prema tome dovoljno je čvrst da se može ponovno
upotrebljavati,
b) Konstrukcija je takva da treba olakšati prevoz robe bez oštećenja, jednim ili sa više
prevoznih sredstava,
c) Opremljen elementima koji omogućavaju lako rukovanje, naručito kad se vrši pretovar
tereta sa jednog na drugo prevozno sredstvo,
d) Konstrukcija omogućava lako punjenje i pražnjenje,
e) Koji ima unutrašnju zapreminu od najmanje 1 m3.

20
5.1. Klasifikacija kontejnera prema tipovima
Značajna klasifikacija je izvršena na osnovu vrste tereta za koji je kontejner prvenstveno
namjenjen, pa razlikujemo:

 Univerzalne kontejnere
 Kontejnere za posebne terete

Standard ISO 830 definiše univerzalni kontejner kao: opći izraz koji se primjenjuje na sve
tipove kontejnera koji nisu namjenjeni za vazdušni saobraćaj i koji nisu prvenstveno
namjenjeni za prevoz neke posebne vrste tereta.

Univerzalni kontejneri se dijele na:

1. Kontejneri za opću upotrebu,

2. Kontejneri za posebnu namjenu.

 Kontejner za opću upotrebu definiše se kao kontejner za prevoz tereta, potpuno

zatvoren i nepropustljiv za prašinu i vodu, koji ima nepokretan krov, nepokretne bočne
zidove, nepokretne čeone strane i pod, koji ima bar jednu od čeonih strana sa vratima i
koji je pogodan za prevoz i čuvanje najraznovrsnijeg tereta.

Slika br.15. Kontejner za opću upotrebu

 Kontejner za posebnu namjenu definisan je kao univerzalni kontejner sa

konstruktivnim karakteristikama bilo za olakšanje punjenja ili pražnjenja na drugi
način umjesto kroz čeona vrata, kao što je provjetravanje.

21
 Kontejneri za posebnu namjenu su:

- Zatvoreni kontejneri sa provjetravanjem,

- Kontejneri bez krova,
- Kontejner tipa platforme sa otvorenim bočnim stranama,
- Kontejner platform.

Zatvoreni kontejneri sa provjetravanjem su kontejneri zatvorenog tipa, isti je kao i kontejner

za opštu upotrebu, ali posebno konstruisan za terete koji zahtjevaju prirodno ili mehaničko
provjetravanje.

Kontejner bez krova je sličan kontejneru za opću upotrebu, samo što nema nepokretan krov,
ali može da bude sa elastičnim pokrivačem koji je izrađen od platna ili plastike, koji se skida.

Kontejner tipa platform sa otvorenim bočnim stranama, različitih konstruktivnih izvedbi.

Slika br. 16. Kontejner – platform

Slika br. 17. Kontejner tipa platform sa nezavisnim stubovima

22
Kontejneri za posebne terete, po ISO standardu su tipovi kontejnera koji su po konstrukciji
namjenjeni prvenstveno za prevoz posebnih vrsta tereta.

Ovi kontejneri se dijele na:

1. Kontejneri sa termičkim karakteristikama, ima izolovane zidove, vrata, pod i krov koji
smanjuje stepen prelaza toplote između spoljašnjosti i unutrašnjosti kontejnera;
2. Kontejner cisterne za tečnosti i gasove, sastoji se od dvije osnove dijela cisterne i
okvira.

Slika br. 18. Kontejner cisterna za tečnosti i gasove

3. Kontejneri za suhi rasuti teret, koristi se za prevoz rasutog tereta bez ambalaže;
4. Kontejneri za ostale namjene, podrazumijeva razne vrste tereta kontejnera kao što su
kontejneri za prevoz automobila, stoke i dr.

23
5.2. Označavanje, spoljne mjere i najveća bruto masa kontejnera
Prema ISO 668 data je klasifikacija i označavanje kontejnera:

- Kontejneri serije 1:Kontejneri za opću upotrebu i kontejneri sa termičkim

karakteristikama, imaju širinu od 2438 mm.
- Kontejneri koji imaju visinu 2591 mm i označavaju se sa 1AA, 1BB, 1CC,
- Kontejneri koji imaju visinu 2438 mm, oznake 1A,1B,1C,1D,
- Kontejneri koji imaju visinu manju od 2438 mm, oznake 1AX, 1BX, 1CX, 1DX.

X- visina kontejnera < 2438 mm

Prema nosivosti i unutrašnjoj zapremini kontejneri se dijele na:

- Male, nosivosti od 0,75-1,25 t i V= 1-3 m3

- Srednje, nosivosti 2,5-5 t i V= 5-10 m3
- Velike, nosivosti 5-10 t i V= 10-25 m3
- Transkontejneri, nosivosti 10-20 t i V= 25-30 m3

Slika br. 19. Sredstva za manipulaciju kontejnerima

Mali kontejneri se, prema namjeni, dijele na otvorene i zatvorene.

Srednj i veliki kontejneri su obično opremljeni uređajima za manipulisanje.

Transkontejneri predstavljaju specifične transportne jedinice koje obezbjeđuju sljedeće efekte

u racionalizaciji transportnog procesa:

- Prijevoz robe bez skupe ambalaže,

- Skraćuju vrijeme za utovar, istovar i pretovar,
- Skraćenje vremena u carinskom postupku,
- Omogućuju realizaciju kombinovanih prijevoza.

24
Prema UIC-u transkontejner ima sljedeće osobine:

- Trajnog je karaktera i otporan na višu upotrebu.

- Posebno izgrađen za prijevoz robe u pomorskom saobraćaju, olakšava prijevoz robe u
sredstvima kopnenog saobraćaja bez pretovara robe,
- Opremljen je uređajima koji olakšavaju manipulaciju pri utovaru, istovaru i pretovaru.

5.3. Materijal za izradu kontejnera

Materijali koji se koriste za izradu kontejnera su:

- Drvo,
- Čelik,
- Aluminij,
- Plastične mase,
- Elastomeri.

Materijali za proizvodnju kontejnera moraju biti izdržljivi, višestruko upotrebljivi, kako u

unutrašnjem tako i u međunarodnom saobraćaju, tako i u okviru multimodalnog procesa
transporta.

Koeficijent tare kod elastičnih kontejnera je od 3-8 % naspram kontejnerima od metala, kod
kojih koeficijent iznosi 25% i više. Prednost elastičnih kontejnera je da se mogu popravljati i
održavati primjenom postupka vulkanizacije. U ovim kontejnerima prostor je podjeljen
zidovima na komore, kako bi se postiglo ograničeno pomicanje sadržine.

Specifična kombinacija materijala susreće se, pored ostalog, kod kontejnera hladnjača.

Konstrukcija podrazumijeva 3 sloja:

- Vanjski od čeličnog lima,

- Srednji termoizolacioni od stiropora,
- Unutrašnji od aluminija.

25
5.4. Izbor tipa kontejnera prema vrstama i karakteristikama robe
Univerzalni kontejneri se najčešće koriste za prijevoz komadne robe.

Univerzalni kontejneri za opću upotrebu, uglavnom se upotrebljavaju za transport lomljive

robe koja je osjetljiva na vlagu.

U njima se prevozi:

- Staklo,
- Porcelan,
- Keramika,
- Posuđe,
- Hartija,
- Lijekovi.

Posebno značajna karakteristika univerzalnih kontejnera za opću upotrebu je njihova

univerzalna upotreba za razne robe, gdje prijevoz jedne robe ne ometa novu upotrebu
kontejnera za drugu vrstu robe, što se odražava na visok koeficijent iskoristivosti pod teretom.
Univerzalni kontejneri za posebnu namjenu su različitih konstrukcijskih osobina prilagođenih
prijevozu raznih vrsta i oblika robe koje zahtijevaju posebne uslove pri prijevozu. Kontejneri
za posebne terete se koriste u svrhu posebnih tereta, tj tereta koji prilikom transporta
zahtijevaju posebne uslove. Razlikuju se po konstrukciji i namjeni.

Kontejneri sa termičkim karakteristikama koriste rashladna sredstva kao što su :

- Led,
- Snijeg,
- Tečni gasovi.

Kontejner-cisterna se sastoji iz dva osnovna elemenata:

- Cisterna,
- Okvir.

Cisterna je sud sa cjevovodima i cijevnim zatvaračima, koji je namijenjen za prijevoz

specijalnog tereta.

Kontejneri za suhi rasuti teret imaju oblik piramide ili konusni oblik, sa dnom koji se otvara
što im omogućava gravitaciono pražnjenje, a praškasta roba se prevozi u kontejnerima koji
imaju oblik boce sa gornjim konusnim dijelom i cilindričnim dijelom za utovar.

Kontejneri za ostale namjene prilagođeni su vrstama tereta kao što su drvo i proizvodi od
drveta, metalni proizvodi i konstrukcije.

Neizbježna primjena multimodalnog transporta nametnula je potrebu za rješavanjem

problema okrupnjavanja u svim segmentima, počevši od komercijalnog i transportnog
pakovanja, uvođenja modularnih mjera za transportnu ambalažu do sredstava za intermodalni
transport.

26
 ZAKLjUČAK

U okviru ovog seminarskog rada objasnili smo pojmove paketizacija, paletizacija,

kontejnerizacija. Zatim smo svaku od navedenih grupa obradili samostalno.

U okviru prvog dijela iz oblasti paketizacije smo objasnili pojmove i osnovne funkcije, zatim
kakvu ulogu ima paketizacija u samom transportnom procesu. Također smo objasnili kako
paketizacija utiče na jednostavno skladištenje i manipulisanje robom.

Iz oblasti ambalaže smo objasnili osnovnu podjelu ambalaže, kakva ona u konačnici može
biti, koja je njena uloga, od čega se izrađuje ambalaža i dr. Zatim smo obradili koji su to
ekološki zahtjevi koji se stavljaju pred proizvođače ambalaže, kakav je sastav ambalaže i dr.

Također smo objasnili šta je to modularni sistem pakovanja i gdje se on ustvari primjenjuje.

Drugi dio smo posvetili sistemu paletizacije. Pojasnili smo šta je to ustvari paleta i kakvu
ulogu ima u sistemu paletizacije, kao i samom transportnom procesu distribucije materijala i
roba. Zatim smo izvršili osnovnu podjelu paleta i prikazali kako one ustvari izgledaju. Dali
smo objašnjenje s kojim se to sredstvima manipuliše paletama, zatim izvršili podjelu tih
sredstava prema načinu rada i vrsti pogona.

Treći dio smo posvetili sistemu kontejnerizacije. Objasnili smo šta je to ustvari kontejner i
koje su njegove karakteristike. Zatim smo izvršili klasifikaciju kontejnera prema tipovima.
Obradili smo i materijale od kojih se izrađuju kontejneri. Na samom kraju smo pojasnili kako
treba izvršiti odabir kontejnera prema vrsti tereta koji se transportuje.

27
 LITERATURA

Osnovna literatura:

Behmen A. i Salihović S.: Univerzitetska knjiga “ Materijali i robe u transportu “ Sarajevo

2007. god.

Internetski izvori:

1. https://www.prometna-zona.com/kontejneri-i-kontejnerizacija/
2. http://www.pfri.uniri.hr/~poletan/RT/RT/prezentacije%20-
%20studenata/Kontejnerizacija%20i%20kontejnerski%20promet.pdf
3. http://studenti.rs/skripte/masinstvo/palete-i-paletizacija-robe/

28
 POPIS SLIKA I TABELA

Popis slika:

Slika br. 1. Određivanje gabaritnih mjera osnove

Slika br. 2. Ravna paleta sa gornjim i donjim podom

Slika br. 3. Ravna paleta sa gornjim i donjim podom

Slika br. 4. Metalna paleta

Slika br. 5. Plastične ravne palate

Slika br. 6. i br. 7. Primjer stubne palete

Slika br. 8. i br. 9. Primjer stubnih paleta

Slika br. 10. Boks palete

Slika br. 11. Oblik, glavne mjere i označavanje ravne drvene palete dimenzija 800x1200mm

Slika br. 12. Standardizovani znak EUR

Slika br. 13. Ručni viljuškar

Slika br. 14. Primjer motornog viljuškara

Slika br.15. Kontejner za opću upotrebu

Slika br. 16. Kontejner – platform

Slika br. 17. Kontejner tipa platform sa nezavisnim stubovima

Slika br. 18. Kontejner cisterna za tečnosti i gasove

Slika br. 19. Sredstva za manipulaciju kontejnerima

Popis tabela:

Tabela br. 1. Klasifikacija paleta

29