TIẾT 44: CHỦ ĐỀ: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG (Tiết 2)

II. Quan hệ giữa góc khúc xạ và góc tới.

* Kết luận:
Khi tia sáng truyền từ môi trường không khí sang môi trường trong suốt khác (rắn,
lỏng) thì :
- Góc khúc xạ luôn nhỏ hơn góc tới.
- Góc tới tăng (giảm) thì góc khúc xạ cũng tăng (giảm).
III. Chiết suất của môi trường
a) Chiết suất tỉ đối

Tỉ số không đổi   trong hiện tượng khúc xạ được gọi là chiết suất tỉ đối
n21 của môi trường (2) chứa tia khúc xạ đối với môi trường (1) chứa tia tới.
    + n21 > 1 thì r < i: Tia khúc xạ bị lệch lại gần pháp tuyến hơn. Ta nói môi
trường (2) chiết quang hơn môi trường (1).

    + n21 < 1 thì r > i: Tia khúc xạ bị lệch xa pháp tuyến hơn. Môi trường (2) chiết
quang kém môi trường (1).

b) Chiết suất tuyệt đối

1
- Chiết suất tuyệt đối (thường gọi tắt là chiết suất) của một môi trường là chiết
suất tỉ đối của môi trường đó đối với chân không.
    + Chiết suất của chân không là 1.
    + Chiết suất của không khí gần bằng 1.
    + Các môi trường trong suốt khác đều có chiết suất tuyệt đối lớn hơn 1.
- Hệ thức giữa chiết suất tỉ đối và chiết suất tuyệt đối:

Trong đó:
n1 là chiết suất tuyệt đối của môi trường (2)
n2 là chiết suất tuyệt đối của môi trường (1)
Chú ý:
- Hệ thức giữa chiết suất tỉ đối và vận tốc truyền ánh sáng trong các môi trường:

- Chiết suất của một môi trường:

Trong đó:
c = 3.108 m/s là vận tốc ánh sáng trong chân không.
v là vận tốc ánh sáng trong môi trường có chiết suất n.
- Biểu thức khác của định luật khúc xạ ánh sáng:
n1sini = n2sinr
    + Trường hợp i và r nhỏ hơn 10o thì: sini ≈ i; sinr ≈ r
Ta có: n1i = n2r
    + Trường hợp i = 0o, r = 0o thì tia sáng đi vuông góc với mặt phân cách (không
xảy ra hiện tượng khúc xạ).

IV. Vận dụng

Câu 1: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là hiện tượng tia sáng tới khi gặp mặt phân
cách giữa hai môi trường:
A. bị hắt trở lại môi trường cũ.
B. bị hấp thụ hoàn toàn và không truyền đi vào môi trường trong suốt thứ hai.
C. tiếp tục đi thẳng vào môi trường trong suốt thứ hai.

2
D. bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường và đi vào môi trường trong
suốt thứ hai.
Câu 2: Pháp tuyến là đường thẳng
A. tạo với tia tới một góc vuông tại điểm tới.
B. tạo với mặt phân cách giữa hai môi trường góc vuông tại điểm tới.
C. tạo với mặt phân cách giữa hai môi trường một góc nhọn tại điểm tới.
D. song song với mặt phân cách giữa hai môi trường.
Câu 3: Khi một tia sáng đi từ không khí tới mặt phân cách giữa không khí và
nước thì có thể xảy ra hiện tượng nào dưới đây?
A. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng khúc xạ.
B. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng phản xạ.
C. Không thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ lẫn hiện tượng phản xạ.
D. Có thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ lẫn hiện tượng phản xạ.
Câu 4: Hãy chọn câu phát biểu đúng
A. Khi ánh sáng đi từ nước vào không khí thì tia tới và tia khúc xạ không nằm
cùng trong mặt phẳng tới. Góc tới bằng góc khúc xạ.
B. Khi ánh sáng đi từ nước vào không khí thì tia tới và tia khúc xạ nằm cùng trong
mặt phẳng tới. Góc tới nhỏ hơn góc khúc xạ.
C. Khi ánh sáng đi từ nước vào không khí thì tia tới và tia khúc xạ nằm cùng trong
mặt phẳng tới. Góc tới bằng góc khúc xạ.
D. Khi ánh sáng đi từ nước vào không khí thì tia tới và tia khúc xạ nằm cùng trong
mặt phẳng tới. Góc tới bằng góc khúc xạ.
Câu 5: Dùng kẹp gắp một viên bi dưới đáy chậu lúc không có nước và lúc chậu
đầy nước. Phát biểu nào sau đây chính xác?
A. Chậu có nước khó gắp hơn vì ánh sáng từ viên bi truyền đến mắt bị khúc xạ
nên khó xác định vị trí của viên bi.
B. Chậu có nước khó gắp hơn vì có hiện tượng phản xạ ánh sáng.
C. Chậu có nước khó gắp hơn vì bi có nước làm giảm ma sát.
D. Chậu có nước khó gắp hơn vì có hiện tượng tán xạ ánh sáng.
Câu 6: Một tia sáng khi truyền từ nước ra không khí thì:
A. Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
B. Tia khúc xạ luôn nằm trùng với pháp tuyến.
C. Tia khúc xạ hợp với pháp tuyến một góc 300.
D. Góc khúc xạ vẫn nằm trong môi trường nước.
Câu 7: Trong trường hợp nào dưới đây tia sáng truyền tới mắt là tia khúc xạ?
A. Khi ta ngắm một bông hoa trước mắt.
B. Khi ta soi gương.
C. Khi ta quan sát một con cá vàng đang bơi trong bể cá cảnh.
D. Khi ta xem chiếu bóng.
Câu 8: Trong hiện tượng khúc xạ ánh sáng, góc khúc xạ r là góc tạo bởi:
3
A. tia khúc xạ và pháp tuyến tại điểm tới.
B. tia khúc xạ và tia tới.
C. tia khúc xạ và mặt phân cách.
D. tia khúc xạ và điểm tới.
Câu 9: Một tia sáng đèn pin được rọi từ không khí vào một xô nước trong. Tại
đâu sẽ xảy ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng?
A. Trên đường truyền trong không khí.
B. Tại mặt phân cách giữa không khí và nước.
C. Trên đường truyền trong nước.
D. Tại đáy xô nước.
Câu 10:Khi nói về hiện tượng khúc xạ ánh sáng, nhận định nào sau đây là đúng?
A. Góc khúc xạ bao giờ cũng nhỏ hơn góc tới.
B. Góc khúc xạ bao giờ cũng lớn hơn góc tới.
C. Góc khúc xạ bao giờ cũng bằng góc tới.
D. Tuỳ từng môi trường tới và môi trường khúc xạ mà góc tới hay góc khúc xạ sẽ
lớn hơn.
Câu 11: Điều nào SAI khi nói về hiện tượng khúc xạ ánh sáng?
A. Tia khúc xạ và tia tới cùng nằm trong mặt phẳng tới.
B. Góc tới tăng dần, góc khúc xạ cũng tăng dần.
C. Nếu tia sáng đi từ môi trường nước sang môi trường không khí thì góc khúc xạ
lớn hơn góc tới.
D. Nếu tia sáng đi từ môi trường không khí sang môi trường nước thì góc tới nhỏ
hơn góc khúc xạ.
Câu 12: Khi ánh sáng truyền từ không khí vào thủy tinh thì:
A. Góc khúc xạ không phụ thuộc vào góc tới.
B. Góc tới nhỏ hơn góc khúc xạ.
C. Khi góc tới tăng thì góc khúc xạ giảm.
D. Khi góc tới tăng thì góc khúc xạ tăng.
Câu 13: Một tia sáng khi truyền từ nước ra không khí thì
A. Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
B. Tia khúc xạ luôn nằm trùng với pháp tuyến.
C. Tia khúc xạ hợp với pháp tuyến một góc 30°.
D. Góc khúc xạ vẫn nằm trong môi trường nước.
Câu 14: Trên hình vẽ mô tả hiện tượng khúc xạ ánh sáng, tia khúc xạ là:

4
A. Tia IQ
B. Tia IK
C. Tia IN’
D. Tia IP
Câu 15: Trong hiện tượng khúc xạ ánh sáng, góc tới (i) là góc tạo bởi:
A. tia tới và pháp tuyến tại điểm tới.
B. tia khúc xạ và tia tới.
C. tia tới và mặt phân cách
D. tia tới và điểm tới
Câu 16: Quan sát một con cá vàng đang bơi trong bể nước, ánh sáng truyền từ
con cá đến mắt tuân theo hiện tượng nào?
A. Phản xạ ánh sáng
B. Khúc xạ ánh sáng
C. Luôn truyền thẳng
D. Không tuân theo hiện tượng nào
Câu 17: Trong trường hợp nào dưới đây tia sáng truyền tới mắt là tia khúc xạ?
A. Khi ta ngắm một bông hoa trước mắt
B. Khi ta soi gương
C. Khi ta quan sát một con cá vàng đang bơi trong bể cá cảnh
D. Khi ta xem chiếu bóng
Câu 18: Một tia sáng đèn pin được rọi từ không khí vào một xô nước. Tại đâu sẽ
xảy ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng?
A. Trên đường truyền trong không khí
B. Tại mặt phân cách giữa không khí và nước
C. Trên đường truyền trong nước
D. Tại đáy xô nước

5
Câu 19: Ta có tia tới và tia khúc xạ trùng nhau khi
A. góc tới bằng 0.
B. góc tới bằng góc khúc xạ.
C. góc tới lớn hơn góc khúc xạ.
D. góc tới nhỏ hơn góc khúc xạ.
Câu 20: Khi tia sáng truyền từ không khí vào nước, gọi i là góc tới và r là góc
khúc xạ thì
A. r < I
B. r > i
C. r = I
D. 2r = i
Câu 21: Xét một tia sáng truyền từ không khí vào nước. Thông tin nào sau đây là
sai?
A. Góc tới luôn luôn lớn hơn góc khúc xạ.
B. Khi góc tới tăng thì góc khúc xạ cũng tăng.
C. Khi góc tới bằng 0o thì góc khúc xạ cũng bằng 0o
D. Khi góc tới bằng 45o thì góc khúc xạ bằng 45o
Câu 22: Một người nhìn thấy viên sỏi dưới đáy một chậu chứa đầy nước. Thông
tin nào sau đây là sai?
A. Tia sáng từ viên sỏi tới mắt truyền theo đường gấp khúc.
B. Tia sáng từ viên sỏi tới mắt truyền theo đường thẳng.
C. Ảnh của viên sỏi nằm trên vị trí thực của viên sỏi.
D. Tia sáng truyền từ viên sỏi đến mắt có góc tới nhỏ hơn góc khúc xạ.
Câu 23: Một đồng tiền xu được đặt trong chậu. Đặt mắt cách miệng chậu một
khoảng h. Khi chưa có nước thì không thấy đồng xu, nhưng khi cho nước vào lại
trông thấy đồng xu vì:
A. có sự khúc xạ ánh sáng.
B. có sự phản xạ toàn phần.
C. có sự phản xạ ánh sáng.
D. có sự truyền thẳng ánh sáng.
Câu 24: Xét một tia sáng truyền từ không khí vào nước, gọi i và r là góc tới và
góc khúc xạ. Điều nào sau đây là SAI?
A. I > r
B. Khi i tăng thì r cũng tăng
C. Khi i tăng thì r giảm
D. Khi I = 0o thì r = 0o
Câu 25: Khi ta tăng góc tới lên, góc khúc xạ biến đổi như thế nào?
A. Góc tới tăng, góc khúc xạ giảm
B. Góc tới tăng, góc khúc xạ tăng
C. Góc tới tăng, góc khúc xạ không đổi
6
D. Cả b và c đều đúng
Câu 26: Một tia sáng phát ra từ một bóng đèn trong một bể cá cảnh, chiếu lên
trên, xiên góc vào mặt nước và ló ra ngoài không khí thì:
A. Góc khúc xạ sẽ lớn hơn góc tới
B. Góc khúc xạ sẽ bằng góc tới
C. Góc khúc xạ sẽ nhỏ hơn góc tới
D. Cả ba trường hợp A, B, C đều có thể xảy ra
Câu 27: Ta có bảng sau: Phương án nào sau đây ghép mỗi phần ở cột A với mỗi
phần ở cột B là đúng?
Ta có bảng sau:

Phương án nào sau đây ghép mối phần ở cột A với mỗi phần ở cột B là đúng?
A. a – 2
B. b – 1
C. c – 3
D. e - 4