R kh a rd ■ Brandt

Zadaniem etyki nonnatywnej jert a k tyflro wdBKfMa « » o h >>

wiązujących zasad moralnych — bardzo abstrakcyjnych i ogól­
nych albo wzfzfcJnie skonkretyzowanych — ale także-ołmmaJiih^
usprawiedliwienie tych zasad. Jaki typ rozumowania łub argu­
mentacji stanowi prawomocną „obronę” łub „uzasadnienie*
sądów etycznych; na jakiej podstawie możemy twierdzić, że dany
typ rozumowania jest ich prawomocną obroną? Etyka krytyczna,
ezvli metaetyka. zajmuje się przede wszystkim tymi właśnie pro-
blemami, lecz interesuje się także problemem wiążącym się ściśle
z poprzednimi: problemem znaczenia; chodzi o znaczenie ter­
minów, orzeczników i wypowiedzi etycznych. Zatem metaetyka
tąk się nia do etyki normaty wnej jak filozofia nauki, epistemologia
lu ^ , m etaajuka do n ^ jfcfc ' *" " "
Ktoś może zapytać, czy są to w ogóle jakieś specyficzne pro­
blemy. Czyż logicy nie zajmują się zagadnieniami logiki indukcyj­
nej i dedukcyjnej i czyż nie opracowali metod uzasadniania zwią­
zanych z tego rodzaju rozumowaniem w nauce? Czy istnieje jakiś
szczególny powód, aby odrębnie analizować metody uzasadniania
wypowiedzi etycznych?1 Oczywiście, takiego pfówodu^me ma,

1 Nasuwa się ciekawe, lecz niepokojące przypuszczenie, że sądy etyczne

mogą występować przy uzasadnianiu wnioskowań dedukcyjnych lob induk*
 H ■ u ^ i H 1111
wykazui* i I uzasadniania WJfMfWfcĄrf fly ^
trw ly y i
I * *o #Io H nauk
I twfa!r'fa** *"*'Ł'
em piryr^an^h/ Ak HBHH H
I H H | £' wydaje ^ przekonujący, We^,*
pRykll4# jędy dwaj naukowy w k ^ tp^f w temat p tiw /i^ ^ i
prawa nauk£ ino^i oni czysto *p^r rozstrzygną/^ \m\ |
l^^blfm w sposób ł^f^Merytiusniahiy* Jc^li j^l/uik dwie
reprezentują odmienne opinie, czy tzczęfde &** **9 i***"**/*
na/i wlią jait jedyną rzeezą godną poźykflia jako
wartość, to ćssy mo^ą one roz$fr%yg**# 353 &śgiętiy*
H itii? Nie jest to łatwe zadank, je * w ogóle jest ono rno^iwe.
Ze w/^l^iti na t*i okoliczność wiele osoh rola, jaką
MUtyce o<j^rywa obserwacja lub etsperynaeniy K ^ ^ P^rtic nrna
jjiź rola tych meto<J w naulcaćh empirycznychDlatego tez,^ lcfi
/Aanirm, jest rzeczą z gruntu mylną wzorowanie metodologii
etvki na modelu metodologii nauk einpiryc/iiych# Jeśh tak, To
Ipowstaje/rokiem, wjaki ipoSSU należy uzaMdniaTi^ly etyczne—»
la jest to problem odmienny od pytania, w jaki .^posob należy uza-
Silnia/ twierdzenia nauk empirycznych* Krytyczna etyka Łajb
jmetaetyka była ł/y częściowo teorią owego szczególnego rodzaju
u/a^^dnlania, jakim jest uzasadnianie wypowiedzi etycznych2.
Załóżmy obecnie, ze Ta konkluzja jest pojrrauiia ł*ze istnieje
swoisty problem dotyczący metod uzasadniania w etyce norma*

eyptyth. %' takim przypadku powstałby dziwny problem, czy krytyczna etyka,
czyk mrtaetyk*, może pgsfogrwać Mę wnioskowaniem indukcyjnym lob de-
dukeyjaym* Warto, aby czytelnik zastanowił się nad tą sprawą*
I SSB&HM »dowófi% I rola obserwacji i eksperymentu w etyce znacznie
róźoi H H B roli I muce, staje »{ Uraz mniej przekonywający, niż się z po­
czątku wydawała, WMo rozbieżności w naoce nie można rozstrzygnąć za porock
■ «M**T»»entu, H niegodne interpretacje konsekwencji zasady Hdses-
berga* Bfetomiaft H etyce wiele sporów można w zasadzie rozstrzygnąć ekspery*
mentalnie, np, czyrodzice powinni stosować karę cielesną za nieposłuszeństwa—
I | B H informujące o długotrwałych tutkach różnych metod
L r, ^ aiaegeroe rozstrzygające. Niemniej jednak autor
■ I ■ I Zmienność roK obserwacji i eksperymentu
* etyce jest słu^zoe. ■ 1
 B H H E ty k a k r y ty c z n a lub m e ta e ty k a ładzie nazwąod-
noszącą się do sygtematycznychJiadań, których ł o wnym celem
lest precyzyjne określanie poprawnych metod uzasadniania wy-
*powfedzi lub poglądów normatywnych oraz wykazywanie, że dana
Irhetoda jesflnSTOdą poprawną; będzie więc służyć jako nazwa”
ożrl^^ąc^uzasadm enie^m etody uzasadniania wypowiedzi nor-
niatywnychL a załem z zakresu metaetyki wyłączymy f^frię logiki,
indukcyjnej i dedukcyjnej, chociaż możemy się nią posługiwać
w praktyce. . ' . / *! *
Sugerowaliśmy, że metaetyka interesuje się także znaczeniem
terminów liih w ypow iedzi etycznych. S tw ierdziliśm y ponadto,
że problem ten pozostaje w bliskim związku z problemem uza-
H sadniania wypowiedzi etycznych. Dlaczego tak jest? Otóż pro^
I uzasadniania wypowiedzT~bardzo ściśle wiąże się z tym,
co dana wypowiedź znaczy, albo jaką pełni lub może pełąić-
Ffiinkcję. Zanalizujmy np. zdanie „O n^jestzły”. Jeżeli ktoś wy-
posiadający to zdanie ma na myśli tyle, co: „On jest wściekły,
*krzyczy i najchętniej pobiłby osobę, z którą rozmawia”, wtedy
problem wykazania prawdziwości tej wypowiedzi będzie się
znacznie różnił od tego, który by powstał, gdyby osoba wypo­
wiadająca zdanie miała na myśli to, że dany człowiek przeżywa
w głcbi duszy jakieś dla nas nieobserwowalne burzliwe uczucia.
Załóżmy z kolei, że otrzymaliśmy od rektora naszej uczelni taką
oto wiadomość: określonego dnia studenci wydziału stawią się
na dziedzińcu w studenckich czapkach. Otóż wypowiedź rektora
może być zwykłą zapowiedzią mającego nastąpić faktu. Bardziej
prawdopodobne, że jest ona poleceniem. Oczywiście sposób,
^uzasadniania tej wypowiedzi zależy od tego, czym ona w istocie
jest. JesK jest zapowiedzią, sprawdzimy jej zasadność w ten sposób,
Jak byśmy fo nczyn]łl w prTypAdkii lyypnwi^yi z 3^edzuiv
nauk empirycznych. Jeśli jest poleceniem, sprawdzimy jej
zasadnos?^ poszukując dla niej racji wśród zamiarów rektora
i powołamy się na jakieś możliwe do przyjęcia etyczne zasady.
Jakie zatem będzie właściwe rozwiązanie kwestii uzasadniania
litycznych wypowiedzi, zależy od tego, jakiego rodzaju są te
 wypowiedzi. Czy mają one charakter opisowy? Czy ■ przepo-
Wiedniami? Czy stanowią wyjaśnienia, podobnie jak teoria
atomów? A może Mg dyrektywami, nakazami albo M H H czymś
innym? Wielu autorów uważa, że wypowiedzi etyczne absolutnie
nie są podobne do twierdzeń nauki. Niektórzy są zdania, 9j
wypowiedzi etyczne zazwyczaj wyrażają uczucia mówiącego lak,
jak: „Niestety”. Jeszcze inni utrzymują, że są one środkiem
perswazji — bardziej subtelną formą oddziaływania niż sójkś
w bok.
Próbując uprawomocnić metody nauk empirycznych, autorzy
stawiali sobie tego rodzaju pytania: Jaka jest funkcja danycfi
wypowiedzi? Co jest zadaniem nauk empirycznych? Niektórzy
próbowali uprawomocnić metody nauki wykazując, że dyscrU
pliny empiryczne nie mogłyby spełnić swego zadania, gdyby m e
posługiwały się tymi metodami. Podobnym argumentem m ożnt
posłużyć, się w etyce — oczywiście tylko w takim przypadki*
jeśli ktoś potrafi wykazać, iż etyka ma jakieś własne, swoistfl
zadania, w^przeciwnym razie argument ten zawóftzi: i
Powyższe rozważania wyjaśniają, dlaczego problem uzasadnia!
nia oraz analiza znaczenia i funkcji wypowiedzi etycznych lu!>
języka etycznego tak ściśle się ze sobą wiążą. Pierwszy z tyci* i
problemów jest podstawowy i najważniejszy, nie można go jednały i
rozwiązać, nie dysponując teorią dotyczącą problemu drugiegoij

Tłumaczyła Ewa Klimowicz