KNJIŽEVNO-TEORIJSKI POJMOVI

NARATOR:
Kazivač priče koji je sastavni dio književnog svijeta - obično je to jedan od junaka priče
kome je prepušteno kazivanje. Narator je nosilac unutrašnje tačke gledišta i posrednik
između čitaoca i onoga što se u djelu prikazuje.

TIPOVI PRIPOVIJEDANJA : JA- FORMA, DRUGO LICE, ON-FORMA:

Ja - forma pripovijedanja

Dominantni oblik pripovijedanja u savremenoj prozi. Ovim oblikom kazivanja uspostavlja

se prisniji odnos prema zbivanjima i likovima i prisnija veza između kazivača priče i
čitaoca. Ovim postupkom ostvaruje se neposrednost pripovijedanja jer nema
posrednika između kazivača priče i čitaoca, te čitalac ima direktan uvid u svijest ili
podsvijest kazivača priče. Pripovijedanje u prvom licu odlikuje subjektivnost kazivanja i
viđenja (subjektivno pripovijedanje): sve zbivanje i likovi dati su kroz vizuru subjekta koji
vodi priču, organizuje situacije, komentariše događaje i postupke junaka priče. Ovaj
oblik pripovijedanja pojavljuje se kao autorsko ja i kao fiktivno ja.

Drugo lice

Ovaj lični oblik ima pripovjedačku funkciju u epistolarnim vrstama, ali se javlja u
pripovjednim vrstama povremeno, u pojedinim segmentima, sa posebnom stilskom i
značenjskom funkcijom. Iskazi u drugom licu upućeni su čitaocu, drugom liku iz govorne
situacije, neprisutnom akteru zbivanja, drugom ja. Drugo lice uvodi čitaoca u zbivanje,
približava ga pripovjedaču i junacima, doprinosi osjećanju prisnosti. Usmjeravanjem
prema drugom licu govorni sadržaj se koncentriše prema neprisutnom sagovorniku te
se njegovo biće uvlači u govornu situaciju i time aktualizuje. Dramska snaga situacije
ostvaruje se osjećanjem prisustva lica kome je replika upućena.

On – forma kazivanja

Treće lice je osnovi i najstariji oblik pripovijedanja sa tačke gledišta pisca ili nekog
drugog lica koje se pojavljuje u obliku sveznajućeg ili skrivenog pripovjedača. Ovo je
objektivno pripovijedanje jer je sve izraženija težnja ka bezličnom postavljanju građe.
Ovo pripovijedanje ima dvije perspektive:

a) sveznajući pripovjedač - treće lice, objektivno pripovijedanje, spoljašnja tačka

gledišta;
 b) doživljeni govor - prelaz na iznošenje misli i osjećanja književnog junaka
(unutrašnji monolog u trećem licu)

Odlika pripovijedanja u trećem licu je preglednost i pripovjedačevo vladanje činjenicama

- on se lako kreće u svijetu likova i događaja i dobro je upoznat sa onim što čitalac treba
da zna: pripovjedača odlikuje sveznanje i sveprisutnost. Ovo pripovijedanje teče kao
pričanje u trećem licu prošlog vremena ili u trećem licu sadašnjeg vremena.

TAČKA GLEDIŠTA:
Tačka gledišta (ugao gledanja) jeste perspektiva iz koje pisac piše književno djelo.
Odnosi se na način na koji su informacije date u tom djelu.

DIJALOG:
Dijalog predstavlja vođenje pismenog ili usmenog razgovora i protiv razgovora između
dvije ili više osoba. Njegova suprotnost je monolog.

MONOLOG:
Monolog predstavlja iznošenje misli jedne osobe naglas. Karakterističan je za dramu,
najčešće za glasno iznošenje misli karaktera, mada se isto tako koristi za direktno
obraćanje drugom karakteru ili publici. Monolozi se često koriste u mnogim dramskim
medijima kao i u nedramskim medijima, kao što je poezija. Monolozi imaju mnogo
zajedničkog sa nekoliko drugih literarnih formi uključujući solilokvijume i apostrofe.
Suprotnost monologu je dijalog, koji predstavlja razgovor dva ili više lica.

INDIREKTNI UNUTRAŠNJI MONOLOG:

Nastaje kada se naracijom u trećem licu kazuje o čemu junak razmišlja, šta se zbiva u
njegovoj duši, kako reaguje na svijet oko sebe i na druge junake. Zato se ovaj monolog i
naziva opis psihološkog stanja.

Pripovjedač je taj koji čitaocu omogućava da uđe u unutrašnji svijet junaka, on je

posrednik između književnog junaka i čitaoca.

DIREKTNI UNUTRAŠNJI MONOLOG:

Iskazan je u prvom licu: sada nema posrednika između junaka i čitaoca, čitalac direktno
ulazi u duševni svijet junaka neposredno prateći njegov tok misli.

U direktnom unutrašnjem monologu tok misli ide logičnim redom, osmišljen je i čitljiv,
poštuju se pravila gramatike i pravopisa.