SUY THAÄN MAÕN

I. ÑÒNH NGHÓA
Suy thaän maõn laø tình traïng giaûm ñoä thanh loïc caàu thaän keùo daøi töø 3 – 6
thaùng. (GFR < 30 ml/1.73 m2), nguyeân nhaân gaây ra thöôøng gaëp ôû treû em laø do
caùc dò taät baåm sinh ñöôøng tieát nieäu, beänh lyù caàu thaän , nhieãm truøng tieåu. Suy
thaän maõn coù theå gaëp ôû moïi löùa tuoåi. Taàn suaát bònh môùi cuùa suy thaän maõn ôû treû
em döôùi 16 tuoåi laø 1.5-3/ 1 trieäu treû.
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:
a) Hoûi beänh:
 Bònh thaän ñaõ coù nhö: hoäi chöùng thaän hö, vieâm caàu thaän, lupus coù toån
thöông thaän, nhieãm truøng tieåu taùi phaùt.
 Dò taät ñöôøng tieát nieäu: thaän öù nöôùc, thaän ñoâi...
 Bònh lyù thaän coù tính gia ñình: thaän ña nang, soûi thaän, bònh lyù oáng thaän.
 Chaùn aên, meät moõi, xanh xao, nhöùc ñaàu, buoàn noân, tieåu nhieàu, roái loaïn
ñi tieåu, chaäm phaùt trieån
b) Khaùm laâm saøng: tìm caùc daáu hieäu:
 Thieáu maùu.
 Suy dinh döôõng, gaày yeáu.
 Chaäm phaùt trieån, coøi xöông.
 Cao huyeát aùp.
 Suy tim, traøn dòch maøng tim.
 Tieåu maùu.
 Phuø.
c) Ñeà nghò xeùt nghieäm:
* Xeùt nghieäm thöôøng qui:
 Ureâ, creatinine, Ion ñoà.
 Coâng thöùc maùu.
 Xeùt nghieäm nöôùc tieåu.
 Sieâu aâm buïng khaûo saùt kích thöôùc thaän, caáu truùc cuûa voû vaø tuûy thaän,
caùc dò daïng tieát nieäu.
 X quang phoåi & ECG.
* Xeùt nghieäm tìm nguyeân nhaân:
 Xeùt nghieäm maùu: C3, C4, khaùng theå khaùng nhaân khi nghó ñeán beänh
töï mieãn.
 Chuïp xaï hình thaän DMSA, DTPA khaûo saùt chöùc naêng thaän coøn laïi.
 UIV khi nghi ngôø coù baát thöôøng heä nieäu treân sieâu aâm.
 Sinh thieát thaän: chæ cho pheùp quan saùt sang thöông ban ñaàu khi
GFR > 40 ml/1.73 m2/phuùt.
 Öôùc löôïng ñoä thanh loïc caàu thaän baèng creatinine maùu vôùi coâng thöùc
Schwartz
Heä soá K x Chieàu cao BN (cm)
Ñoä thanh loïc caàu thaän =
Creatinine maùu (micromol/l)
Creatinine maùu (micromol/l) = Creatinine maùu (mg%) x 88.4.
Vôùi heä soá K nhö sau:

Tuoåi & giôùi Heä soá K

1 – 6 thaùng 39
7 – 12 thaùng 44
13 thaùng – 12 tuoåi 47
treû nöõ > 12 tuoåi 44
treû nam > 12 tuoåi 48

ÑOÄ THANH LOÏC BÌNH THÖÔØNG THEO TUOÅI:

TUOÅI GFR (ml/1.73 m2/phuùt)

Sô sinh ñuû thaùng
2 – 8 ngaøy 39
4 – 28 ngaøy 47
Treû 1 – 6 thaùng 77
Treû 6 – 12 thaùng 103
Treû 12 – 19 thaùng 127
Treû 2 – 12 tuoåi 127

CAÙC MÖÙC ÑOÄ SUY GIAÛM CHÖÙC NAÊNG THAÄN:

GFR (ml/1.73 m2/phuùt)
Giaûm chöùc naêng thaän 80 – 50 Khoâng trieäu chöùng
Suy thaän giai ñoaïn ñaàu 50 – 30 Roái loaïn chuyeån hoùa
Chaäm taêng tröôûng
Suy thaän maõn 30 – 10 Bieåu hieän laâm saøng
Suy thaän giai ñoaïn cuoái < 10 Thaåm phaân phuùc
maïc
Thaän nhaân taïo

2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:

Laâm saøng vôùi thieáu maùu maõn + bieåu hieän leân moät soá cô quan + tieàn caên
beänh thaän maõn + sieâu aâm kích thöôùc thaän nhoû, maát caáu truùc voû vaø tuûy thaän +
ñoä loïc caàu thaän giaûm.
3. Chaån ñoaùn phaân bieät:
Caàn phaân bieät giöõa suy thaän caáp vaø ñôït caáp cuûa suy thaän maõn.
Caùc bieåu hieän Suy thaän caáp Ñôït caáp suy thaän maõn
Thieáu maùu maõn Khoâng coù Coù
AÛnh höôûng leân Khoâng coù Coù
caùc cô quan (tim,
xöông)
Sieâu aâm buïng Kích thöôùc thaän: BT hoaëc to Kích thöôùc thaän: teo nhoû.
Caáu truùc chuû moâ thaän thay Maát caáu truùc chuû moâ
ñoåi nheï. thaän.
III. ÑIEÀU TRÒ:
1. Nguyeân taéc ñieàu trò:
 Ñieàu trò nguyeân nhaân gaây suy thaän maõn.
 Cung caáp moät tình traïng dinh döôõng toái öu.
 Giaûm vaø ñieàu trò caùc bieán chöùng.
2. Ñieàu trò cuï theå:
2.1. Dinh döôõng:
Nguyeân taéc chung :
 Ñaûm baûo ñaày ñuû naêng löôïng
 Haïn cheá protein: chæ caàn khi GFR < 20 ml/1.73 m2/ phuùt.
 Cheá ñoä aên giaøu canxi, ít phosphate.
(Xem baøi cheá ñoä aên bònh lyù).
2.2. Ñieàu chænh roái loaïn nöôùc vaø ñieän giaûi:
 Neáu suy thaän chöa ñeán giai ñoaïn cuoái thì haïn cheá muoái nöôùc hieám khi
caàn thieát. Haïn cheá muoái nöôùc khi beänh nhaân coù phuø, cao huyeát aùp,
suy tim. Coù theå duøng lôïi tieåu Furosemide 1 – 4 mg/kg/ngaøy neáu khoâng
ñaùp öùng vôùi haïn cheá muoái.
 Neáu giaûm Natri do maát qua ñöôøng tieåu seõ buø Natri theo nhu caàu vaø
theo doõi saùt caân naëng, huyeát aùp, phuø vaø löôïng Natri baøi tieát qua nöôùc
tieåu.
 Thöôøng khoâng caàn ñieàu chænh Kali nhieàu. Neáu coù taêng Kali seõ ñieàu trò
taêng Kali maùu (xem baøi roái loaïn nöôùc vaø ñieän giaûi)
2.3. Ñieàu trò beänh lyù xöông do thaän:
 Khi möùc phosphat maùu > 5mEq/l seõ haïn cheá phosphat trong cheá ñoä aên
vaø duøng thuoác giaûm phosphate sau caùc böõa aên nhö: Calcium carbonate,
Calcium acetate.
 Neáu canci coøn giaûm maëc duø phosphate bình thöôøng seõ boå sung Canci
nguyeân toá 10-20mg/kg/ngaøy hay 500 –1000mg/ ngaøy
 Neáu canci maùu coøn thaáp vôùi caùch ñieàu trò treân hay coù bieåu hieän loaõng
xöông treân Xquang seõ duøng 1,25-dihydroxy – vitamine D (Calcitriol)
vôùi lieàu baét ñaàu 0.15/kg/ngaøy.
 2.4. Ñieàu trò toan chuyeån hoùa:
Khi Bicarbonat <20mEq/l coù chæ ñònh buø Bicarbonat ñöôøng uoáng.
2.5. Ñieàu trò cao huyeát aùp (xem baøi cao huyeát aùp)
 Nguyeân taéc ñieàu trò gioáng nhö nhöõng tröôøng hôïp cao huyeát aùp khaùc.
 Khuyeán caùo duøng hai loaïi haï aùp : öùc cheá men chuyeån, öùc cheá calcium.
2.6. Ñieàu trò thieáu maùu
 Chæ ñònh truyeàn maùu raát haïn cheá, chæ truyeàn khi laâm saøng coù trieäu
chöùng thieáu maùu naëng vaø thaät thaän troïng khi truyeàn. Chæ truyeàn hoáng
caàu laéng vaø khi Hb < 6g%.
 Erythropoietin ñöôïc chæ ñònh khi coù trieäu chöùng thieáu maùu maõn vôùi
lieàu: 50 ñôn vò/ kg x 3 laàn/ tuaàn, tieâm döôùi da hay tænh maïch. Caàn phaûi
thaän troâng khi duøng thuoác.
2.7. Duøng thuoác:
Khoâng duøng nhöõng thuoác coù ñoäc thaän, khi duøng caùc thuoác baøi tieát qua
thaän phaûi ñieàu chænh lieàu
IV. THEO DOÕI vaø TAÙI KHAÙM:
 Taùi khaùm ñònh kyù moãi 2 tuaàn – 1thaùng hay khi coù bieán chöùng naëng.
Theo doõi: creatinin, ion ñoà, Hct.
 Höôùng daãn thaân nhaân caùch chaêm soùc taïi nhaø.

Vaán ñeà Möùc ñoä chöùng côù

Beänh nhaân suy thaän maõn caàn duy trì II
Hct 33%-36% National Kidney Foundation 1997