NHIEÃM TRUØNG TIEÅU

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Nhieãm truøng tieåu (nhieãm truøng tieåu) laø moät bònh lyù khaù thöôøng gaëp ôû treû em,
ñöùng haøng thöù ba sau bònh lyù nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp vaø tieâu hoùa. Uôùc tính
coù khoaûng 1% soá treû trai vaø 3% soá treû gaùi < 11 tuoåi bò ít nhaát moät ñôït nhieãm
truøng tieåu. Nhieãm truøng tieåu coù bieåu hieän laâm saøng raát ña daïng, töø theå nhieãm
khuaån nieäu khoâng trieäu chöùng ñeán caùc tröôøng hôïp naëng coù bònh caûnh nhieãm
truøng huyeát.
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:
a) Hoûi:
 Tieàn söû:
- Soát taùi ñi taùi laïi khoâng roõ nguyeân nhaân.
- Dò taät tieát nieäu ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn.
- Caùc ñôït nhieãm truøng tieåu ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn.
 Beänh söû:
- Khai thaùc caùc roái loaïn ñi tieåu (tieåu ñau, tieåu laét nhaét, tieåu khoâng kieåm
soaùt, tieåu daàm, tieåu khoù).
- Khai thaùc caùc roái loaïn tính chaát nöôùc tieåu (tieåu ñoû, tieåu ñuïc, tieåu hoâi...).
- Khai thaùc tính chaát soát vaø caùc trieäu chöùng ñi keøm: suït caân, chaäm taêng
tröôûng, buoàn noân, noân oùi, tieâu chaûy, vaøng da.
b) Khaùm laâm saøng:
- Daáu hieäu sinh toàn: maïch, huyeát aùp, nhieät ñoä, nhòp thôû, tri giaùc ñaùnh giaù
beänh nhaân coù nhieãm truøng naëng hay khoâng? coù cao huyeát aùp?
- Khaùm buïng vaø vuøng thaän: tìm daáu hieäu aán ñau vuøng thaän, chaïm thaän,
ñieåm ñau ôû buïng, u ôû buïng.
- Khaùm tìm caùc baát thöôøng: cô quan sinh duïc ngoaøi, phimosis ñoái vôùi
beù trai.
c) Ñeà nghò xeùt nghieäm:
c.1. Caùc xeùt nghieäm thöôøng qui baét buoäc:
 Xeùt nghieäm nöôùc tieåu.
- Caáy nöôùc tieåu: laø xeùt nghieäm quan troïng quyeát ñònh chaån ñoaùn, neân
ñöôïc thöïc hieän caån thaän.
Caùch laáy nöôùc tieåu:
+ saïch, giöõa doøng: ñöôïc khuyeán caùo vì deã thöïc hieän, töông ñoái an toaøn.
+ tuùi höùng voâ truøng: daønh cho treû nhoû döôùi hai tuoåi, ôû treû tieåu khoâng töï
chuû do bònh lyù hoaëc nhöõng tröôøng hôïp caáy giöõa doøng bò ngoaïi nhieãm.
+ sonde tieåu: trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng theå laáy nöôùc tieåu saïch
baèng caùc bieän phaùp treân.

347
 + Choïc huùt treân xöông mu: haïn cheá, chæ söû duïng trong moät soá tröôøng hôïp
khoâng theå laáy maãu beänh phaåm baèng con ñöôøng treân.
Nöôùc tieåu sau khi laáy xong phaûi göûi caáy ngay hay giöõ tuû laïnh ôû 4C
cho ñeán khi caáy.
- Toång phaân tích nöôùc tieåu.
- Nhuoäm gram nöôùc tieåu: neáu coù vi truøng trong nöôùc tieåu saïch, môùi chöa
quay ly taâm coù theå töông ñöông vôùi 105 khuùm /ml.
 Xeùt nghieäm maùu:
- CTM, pheát maùu ngoaïi bieân
- CRP
 Xeùt nhieäm hình aûnh:
Sieâu aâm buïng nhaèm ñaùnh giaù:
- Dò daïng tieát nieäu ñi keøm.
- Phaùt hieän aùp-xe thaän, cho höôùng giaûi quyeát ngoaïi khoa gaáp.
- Caùc thay ñoåi caáu truùc heä nieäu lieân quan nhieãm truøng tieåu: daày thaønh
baøng quang, daõn nôû ñaøi beå thaän.
c.2. Moät soá xeùt nghieäm ñaëc bieät:
 Xeùt nghieäm maùu:
- Caáy maùu: khi nghi ngôø nhieãm truøng tieåu treân.
- Chöùc naêng thaän, ion ñoà trong caùc tröôøng hôïp naëng, hay nghi ngôø coù suy
thaän ñi keøm.
 Xeùt nghieäm hình aûnh:
- UIV: chæ ñònh trong moät soá tröôøng hôïp nghi ngôø coù dò taät tieát nieäu gôïi yù
qua sieâu aâm buïng.
- Chuïp nieäu ñaïo baøng quang ngöôïc doøng thöïc hieän 3 tuaàn sau khi heát
nhieãm truøng caáp chæ ñònh trong nhöõng tröôøng hôïp taùi phaùt nhieãm truøng
tieåu vaø sieâu aâm nghi coù dò taät ñöôøng tieát nieäu, hay coù traøo ngöôïc baøng
quan nieäu quaûn.
- Xaï hình thaän DMSA (2,3 dimercaptosuccinic acid) khi caàn khaúng ñònh
nhieãm truøng tieåu treân trong moät soá tröôøng hôïp khoâng chaéc chaén.
- Xaï hình thaän DTPA: khi caàn chaån ñoaùn caùc bònh lyù dò taät tieát nieäu coù
taét ngheõn quan troïng phaûi can thieäp phaãu thuaät.
2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:
Nhieãm truøng tieåu ñöôïc chaån ñoaùn xaùc ñònh khi caáy nöôùc tieåu ñöôïc
- laáy giöõa doøng  100.000 khuùm / ml
- ñaët catheter voâ truøng  10.000 khuùm / ml.
- choïc huùt treân xöông mu  1.000 khuùm /ml.
Vôùi moät loaïi vi khuaån duy nhaát.
3. Chaån ñoaùn coù theå:
Nhieãm truøng tieåu ñöôïc gôïi yù baèng:

348
  Trieäu chöùng laâm saøng.
 Toång phaân tích nöôùc tieåu coù baïch caàu, truï baïch caàu vaø/ hoaëc nitrit döông
tính hay coù vi truøng treân nhuoäm gram nöôùc tieåu chöa quay ly taâm.
4. Chaån ñoaùn theå laâm saøng:
a) Nhieãm truøng tieåu treân (vieâm ñaøi beå thaän):
Soát treân 385, keøm laïnh run, ñau thaét löng + xeùt nghieäm nöôùc tieåu döông
tính.
b) Nhieãm truøng tieåu döôùi (vieâm baøng quang):
Treû khoâng soát hay soát nheï döôùi 385C, khoâng coù bieåu hieän toaøn thaân,
khoâng ñau löng + Tieåu ñau, tieåu laét nhaét, tieåu gaét + xeùt nghieäm nöôùc tieåu
döông tính.
c) Nhieãm truøng tieåu khoâng trieäu chöùng:
Laø caùc tröôøng hôïp caáy nöôùc tieåu phaùt hieän coù vi khuaån nhöng laâm saøng
bònh nhaân khoâng coù trieäu chöùng.
III ÑIEÀU TRÒ:
1. Nguyeân taéc ñieàu trò:
 Ñieàu trò tích cöïc nhieãm truøng tieåu.
 Phaùt hieän caùc dò taät tieát nieäu ñi keøm.
 Ñieàu trò phoøng ngöøa moät soá tröôøng hôïp ñaëïc bieät.
2. Tieâu chuaån nhaäp vieän:
a) Chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu keøm:
 Bieåu hieän toaøn thaân hoaëc
 Treû döôùi 12 thaùng tuoåi, hoaëc
 Khoâng theå uoáng ñöôïc
b) Nhieãm truøng tieåu keøm dò taät tieát nieäu (sieâu aâm, thaêm khaùm).
c) Nhieãm truøng tieåu thaát baïi vôùi ñieàu trò khaùng sinh uoáng.
d) Nhieãm truøng tieåu taùi phaùt.
3. Phaùc ñoà ñieàu trò:
3.1. Khaùng sinh:
a) Vieâm baøng quang:
Duøng khaùng sinh uoáng theo thöù töï: Cotrimoxazol, Nalidixic acid,
Cefuroxime hoaëc Amoxicillin-Clavulanate. Thôøi gian ñieàu trò 7 – 10 ngaøy.
Neáu khoâng ñaùp öùng sau 2 ngaøy coù theå thay ñoåi khaùng sinh khaùc.
b) Vieâm ñaøi beå thaän:
Ampicillin hoaëc Cefotaxime 100 mg/kg/ngaøy tieâm maïch.
 Neáu ñaùp öùng toát: heát soát, heát trieäu chöùng tieát nieäu, caáy nöôùc tieåu sau 72
giôø (–). Trong nhöõng tröôøng hôïp nheï khoâng coù bieán chöùng, khoâng coù
taéc ngheõn ñöôøng tieát nieäu vaø treû > 12 thaùng khi beänh nhaân heát soát coù
theå chuyeån sang ñöôøng uoáng vôùi caùc thuoác treân. Thôøi gian ñieàu trò 10–
14 ngaøy.

349
  Neáu khoâng ñaùp öùng:
- Tìm nguyeân nhaân baát thöôøng heä tieát nieäu hay coù aùp-xe thaän ñeå giaûi quyeát
- Neáu coù vi truøng choïn löïa khaùng sinh theo khaùng sinh ñoà.
- Neâu khoâng coù vi truøng phaân laäp ñöôïc seõ:
+ Caáy laïi nöôùc tieåu.
+ Neáu khoâng theå tìm ñöôïc nguyeân nhaân choïn Peflacine TM
c) Taát caû caùc beänh nhaân neân ñöôïc khuyeân uoáng nöôùc ñaày ñuû.
3.2. Ñieàu trò caùc dò taät ñi keøm:
Giaûi quyeát ngoaïi khoa caùc dò taät tieát nieäu ñi keøm khi tình traïng beänh
nhaân cho pheùp.
3.3. Ñieàu trò döï phoøng:
 Chæ ñònh:
- Caùc dò taät tieát nieäu chöa ñöôïc giaûi quyeát hay khoâng theå giaûi quyeát.
- Caùc tröôøng hôïp traøo ngöôïc baøng quang nieäu quaûn ñoä I, II vaø III.
- Caùc tröôøng hôïp nhieãm truøng tieåu döôùi taùi phaùt nhieàu laàn.
 Khaùng sinh löïa choïn vaø lieàu löôïng:
- Nitrofurantoine: 2 mg/kg/ngaøy 1 lieàu
- Sulfamethoxazol / Trimethoprime: 12 mg/kg/ngaøy 1 lieàu
IV. THEO DOÕI:
Caùc tröôøng hôïp nhieãm truøng tieåu ñeàu caàn phaûi caáy laïi nöôùc tieåu 1 tuaàn sau
khi chaám döùt ñieàu trò ñeå chöùng minh nhieãm truøng tieåu ñaõ heát. Neáu coù hieän
töôïng traøo ngöôïc caàn caáy laïi moãi thaùng trong voøng 3 thaùng ñaàu, moãi 3 thaùng
trong 6 thaùng, vaø sau ñoù 2 laàn trong naêm.
Vaán ñeà Möùc ñoä chöùng côù
Procalcitonin laø xeùt nghieäm höõu ích vaø ñaëc hieäu II
trong chaån ñoaùn vieâm ñaøi beå thaän ôû treû em. CAT of Michigan University
Phaùc ñoà duøng KS töø 7 ngaøy trôû leân coù hieäu quaû I
hôn nhöõng ñieàu trò ngaén haïn khaùc Clinical Evidence
Toång phaân tích NT vaø caáy NT caàn thöïc hieän ôû II
taát caû treû nhuõ nhi soát khoâng roõ nguyeân nhaân Children's Hospital Medical
Center (CHMC); 1999
ÔÛ beänh nhaân coù traøo ngöôïc BQ-NQ, vieäc ngaên III
ngöøa NTT taùi phaùt coù theå haïn cheá tieán trieån seïo Children's Hospital Medical
thaän Center (CHMC); 1999
ÔÛ treû < 2 tuoåi bò nhieãm truøng tieåu laàn ñaàu khoâng II
bieán chöùng khoâng coù söï khaùc bieät veà hieäu quaû Clinical Evidence
giöõa KS uoáng vaø tónh maïch.

350