ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης

Με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

3079 - ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΙΙΙ

1
© Copyright 2022, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Π. Ε. Πετράκης.
Η έντυπη, ηλεκτρονική και γενικά κατά οποιοδήποτε τρόπο αναπαραγωγή, δημοσίευση
ή χρησιμοποίηση όλου ή μέρους του υλικού έργου αυτού, απαγορεύεται χωρίς την
έγγραφη έγκριση του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου.

2
Το παρόν έντυπο αποτελεί τμήμα του εκπαιδευτικού υλικού του μαθήματος “Πρακτική
Εφαρμογή στην Αγγλική Γλώσσα ΙΙΙ”. Αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα του
ηλεκτρονικού υλικού που βρίσκεται στην πλατφόρμα και αναπόσπαστο κομμάτι της
εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Στην τρίτη διδακτική ενότητα οι εκπαιδευόμενοι, έπειτα από τη θεωρητική προσέγγιση και
ανάλυση κειμένων τουριστικού περιεχομένου που πραγματοποιήθηκε στην ενότητα
«Τουριστικά Κείμενα - Μέρος Α» και εν συνεχεία την εξέταση και μελέτη μεταφραστικών
δυσχερειών/προβληματισμών που παρουσιάστηκαν στην ενότητα «Τουριστικά Κείμενα
- Μέρος Β», θα εφαρμόσουν στην πράξη τα όσα διδάχτηκαν, μεταφράζοντας στην
ελληνική γλώσσα ένα πρωτότυπο κείμενο τουριστικού ενδιαφέροντος και συγκεκριμένα
ένα απόσπασμα από ψηφιακό τουριστικό οδηγό.
Τη συγγραφή του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού υλικού πραγματοποίησαν οι εξωτερικοί
συνεργάτες του Προγράμματος Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης του
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών:
 Χήτα Άννα
 Χρήστος Σταύρου
 Κωνσταντίνα Κουφαλά

3
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 5
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ................................................................................................. 7
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΟΔΗΓΙΕΣ ................................................................................................. 8
ΣΥΝΟΨΗ .............................................................................................................................. 12

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................. 13

4
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης

Με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης

3079 - ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΙΙΙ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

5
6
Εισαγωγικές Παρατηρήσεις
Στην παρούσα ενότητα καλείστε να μεταφράσετε ένα απόσπασμα ψηφιακού
τουριστικού οδηγού, που αφορά σε ένα συγκεκριμένο τουριστικό προορισμό
αγγλόφωνου χώρου και αποσκοπεί στο να προσελκύσει τον Έλληνα ταξιδιώτη να τον
επισκεφτεί. Ταυτόχρονα του προσφέρει βασικές πληροφορίες γύρω από την ιστορία και
τα αξιοθέατα της περιοχής, χρηστικές πληροφορίες που αφορούν σε στοιχεία της
καθημερινότητας, ενώ συνάμα τον οδηγεί σε συγκεκριμένες επιλογές κατά την
παραμονή του. Αφού μελετήσετε το πρωτότυπο κείμενο/κείμενο πηγή, θα πρέπει να
είστε σε θέση να εφαρμόσετε το θεωρητικό πλαίσιο που έχετε ήδη διδαχτεί σε
προηγούμενες ενότητες, ούτως ώστε να παράγετε ένα άρτιο αποτέλεσμα στη γλώσσα
αφίξεως/γλώσσα στόχο. Η μεταφραστική σας εντολή απαιτεί απόδοση του
πρωτότυπου κειμένου από την ξένη γλώσσα (εδώ αγγλική) στην μητρική (εδώ ελληνική)
με διατήρηση της «λειτουργίας» του και στόχο την ανάρτησή του σε ελληνικό ιστότοπο
τουριστικού ενδιαφέροντος.

7
 ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΟΔΗΓΙΕΣ

Πριν προχωρήσετε στη μεταφραστική πράξη, ας θυμηθούμε στο σημείο αυτό κάποια
σημαντικά σημεία στα οποία εστιάσαμε σε προηγούμενες διδακτικές ενότητες:
1) Τυπολογία Κειμένων και Κειμενικά Είδη (βλ. ενότητες «Μετάφραση Ειδικών Κειμένων»,
Τουριστικά Κείμενα - Μέρος Α και Τουριστικά Κείμενα - Μέρος Β):
Σκοπός σύνταξης του ξενόγλωσσου πρωτότυπου κειμένου το οποίο καλείστε να
αποδώσετε αποτελεί η προώθηση και ταυτόχρονα διαφήμιση ενός συγκεκριμένου
τουριστικού προορισμού. Τούτο συνεπάγεται πως η αποτελεσματικότητα και θελκτική
λειτουργία τόσο του κειμένου πηγή/αφετηρίας, όσο και του κειμένου στόχου/αφίξεως,
οφείλει να διατηρηθεί, μιας και ο στόχος παραμένει κοινός. Επομένως αυτό θα πρέπει
να είναι και το κύριο μέλημα της μεταφραστικής πράξης και στρατηγικής.
Το πρωτότυπο έγγραφο πρόκειται για ένα κράμα, έναν συνδυασμό και των τριών
βασικών τύπων κειμένου, ήτοι του πληροφοριακού, του κλητικού και εν μέρει του
εκφραστικού, γεγονός που χαρακτηρίζει το μεγαλύτερου ποσοστό κειμένων
τουριστικού περιεχομένου. Κύριος γνώμονας κατά την απόδοσή τους δεν αποτελεί
πλέον μόνο η «πιστή» μεταφορά των πληροφοριών, η οποία εν προκειμένω λόγω του
συχνού γνωσιολογικού κενού μεταξύ αναγνώστη πρωτοτύπου και μεταφράσματος
απαιτεί προσθαφαίρεση στοιχείων, αλλά πρωτίστως η διατήρηση των κλητικών και
ενίοτε εκφραστικών χαρακτηριστικών, μιας και έχουμε ουσιαστικά να κάνουμε με την
προσπάθεια του συντάκτη να «πείσει» τον αναγνώστη/δέκτη αυτού να επιλέξει έναν
προορισμό/ ένα μνημείο/ μια τουριστική επιχείρηση κτλ. Στο σημείο αυτό αξίζει να
υπενθυμίσουμε εν τάχει κάποια βασικά γνωρίσματα κειμένων κλητικού τύπου και
τουριστικού ενδιαφέροντος που επηρεάζουν άμεσα τη μεταφραστική διαδικασία.
Το πιο ουσιαστικό χαρακτηριστικό είναι ο προτρεπτικός και θελκτικός χαρακτήρας των
εν λόγω κειμένων, τα οποία και αποσκοπούν στην άμεση αντίδραση και εν συνεχεία
δράση του δέκτη τους. Συγκεκριμένα για την περίπτωση των τουριστικών κειμένων, οι
λεξιλογικές επιλογές, όπως η χρήση πληθώρας επιθέτων και ουσιαστικών που
αποσκοπούν στη συναισθηματική επιρροή και την αύξηση της παραστατικότητας, τα
ρητορικά σχήματα, όπως η υπερβολή, η μεταφορά, η προσωποποίηση, το
λογοπαίγνιο και εν γένει το ύφος που πότε θυμίζει εγκυκλοπαιδικό στυλ και πότε
λογοτεχνικό απόσπασμα, οφείλουν να διατηρούνται και στο μετάφρασμα, ώστε να
έχουν τον ίδιο αντίκτυπο και την ίδια επίδραση στον αναγνώστη του κειμένου στόχου.
Μεταφραστικά λοιπόν και στηριζόμενοι στη Θεωρία του Σκοπού και του Λειτουργικού
8
Παραδείγματος (βλ. ενότητα «Λειτουργική Μετάφραση»), πέραν της μεταφοράς των
πληροφοριών, στοχεύουμε στη διατήρηση της προτρεπτικής και κλητικής λειτουργίας
του πρωτοτύπου, γεγονός που συχνά αποτελεί πρόκληση για το μεταφραστή, τη
στιγμή που απαιτεί από πλευράς του δημιουργικότητα και τόλμη.
Ως προς την απόδοση του όγκου κύριων ονομάτων (ιστορικά πρόσωπα/τοπωνύμια),
που αποτελεί ένα ακόμα από τα γνωρίσματα των τουριστικών κειμένων, θα πρέπει να
έχουμε κατά νου πως ο δυνητικός επισκέπτης ενός τουριστικού προορισμού/ μιας
τουριστικής επιχείρησης πρέπει να διευκολυνθεί με την απόδοσή μας και συνάμα να
μπορεί να προσανατολιστεί. Συνεπώς υπερέχει η τακτική της συνδυαστικής λύσης
(μεταγραφή + πρωτότυπο όνομα σε παρένθεση) ή η αποκλειστική χρήση καθολικά
γνωστών και καθιερωμένων όρων στη γλώσσα στόχο.
Οφείλουμε επίσης να λάβουμε υπόψη μας τον τρόπο με τον οποίο ο συντάκτης του
πρωτοτύπου απευθύνεται στον αναγνώστη του, αποσκοπώντας να τον προτρέψει και
να τον παρακινήσει (π.χ. χρήση προστακτικής έγκλισης) και κατά πόσο μπορούμε να
τον υιοθετήσουμε ή, αν κρίνουμε απαραίτητο, να τον προσαρμόσουμε στις νόρμες
σύνταξης αντίστοιχων κειμένων της γλώσσας άφιξης (βλ. π.χ. αγγλικά: 2ο πρόσωπο
ενικού ή πληθυντικού: – ελληνικά: 1ο πρόσωπο πληθυντικού).
Εν κατακλείδι, η απόδοση ενός τουριστικού κειμένου προϋποθέτει μια σωστή έρευνα ως
προς τις πληροφορίες που εκείνο παρέχει (ιστορικά/ πολιτιστικά στοιχεία/καταλόγους
διευθύνσεων κ.α.) και συχνά απομάκρυνση από τις μορφολογικές/συντακτικές
επιλογές του πρωτοτύπου, ώστε το μετάφρασμα να διατηρεί το ελκυστικό του ύφος και
τον θελκτικό του χαρακτήρα. Τούτο συνεπάγεται συχνά τη δημιουργικότητα του
μεταφραστή, πρωτίστως σε σημεία που η άμεση και κατά λέξη μετάφραση τον οδηγεί
σε ένα επικοινωνιακά άστοχο αποτέλεσμα. Στο εγχείρημα αυτό ουσιαστικό βοήθημα
αποτελούν τα παράλληλα κείμενα. Ας μην ξεχνάμε πως ένα τουριστικού περιεχομένου
κείμενο είναι ένα συνονθύλευμα χρηστικών πληροφοριών, οι οποίες παρουσιάζονται
με λογοτεχνικό τρόπο και στοχεύουν στην προώθηση ενός «προϊόντος» και κατ’
επέκταση στην ενίσχυση του τουριστικού κλάδου, κινητήριας δύναμης της εγχώριας και
παγκόσμιας οικονομίας.
2) Μεταφραστικά Βήματα:
Στο σημείο αυτό ας ξαναφέρουμε στο νου μας τα βήματα που ως μεταφραστές
οφείλουμε να ακολουθήσουμε:
 Λαμβάνω υπόψη τις επικοινωνιακές συνθήκες βάσει μεταφραστικής εντολής (ποιος,
πότε, με ποιο σκοπό, για ποιον, κτλ.).

9
 Διαβάζω διερευνητικά και εν συνεχεία συστηματικά το κείμενο πηγή ως όλο και ως
χωριστές νοηματικές ενότητες: ελέγχω δομή, layοut, λογική οργάνωση, θεματολογία
κειμένου, διαπιστώνω προβληματικά σημεία
 Εντοπίζω τυχόν κενά σε γνωσιολογικό επίπεδο και αν κρίνω απαραίτητη μια
περαιτέρω έρευνα προβαίνω σε αυτήν.
 Κατανοώ κείμενο πηγή συνδυάζοντας τα όσα εκείνο αναφέρει και τα όσα ο ίδιος
γνωρίζω βάσει εμπειρίας μου, βασιζόμενος σε γλωσσικές και εξωγλωσσικές
πληροφορίες (π.χ. συμβάσεις γραφής κειμένου στη γλώσσα πηγή, χρήση
συντομογραφιών, σημείων στίξης κτλ.).
 Εντοπίζω κατάλληλα γλωσσικά μέσα για μεταφορά περιεχομένου στη γλώσσα
στόχο αφού ελέγξω μικροδομή κειμένου: μορφολογία, σύνταξη, γραμματική,
λεξιλόγιο.
 Μεταφράζω.
 Ελέγχω αποτέλεσμα για τυχόν αδυναμίες του μεταφράσματος και
βελτιώνω/διορθώνω.

3) Επιμέλεια κειμένων.
Μετά την ολοκλήρωση της μετάφρασης οφείλω να προβώ στην επιμέλεια του
μεταφράσματος από φιλολογική σκοπιά, διότι χρέος μου είναι η παράδοση ενός
άρτιου κειμένου. Φροντίζω συνεπώς να ελέγξω τα ακόλουθα:
A. Χρήση κόμματος μέσα στην Πρόταση (βλ. Υπηρεσία Εκδόσεων, Διοργανικό
εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων):
 Χωρίζονται με κόμμα οι ασύνδετοι όμοιοι όροι της πρότασης, δηλαδή υποκείμενα,
αντικείμενα, κατηγορούμενα, προσδιορισμοί κ.λπ.
 Δεν χωρίζονται καταρχήν με κόμμα οι όροι της πρότασης που συνδέονται με τους
συμπλεκτικούς συνδέσμους «και», «ούτε».
 Δεν χωρίζονται με κόμμα οι όροι της πρότασης που συνδέονται με τους
διαζευκτικούς συνδέσμους «ή», «είτε».
 Χωρίζονται με κόμμα τα αρνητικά ή βεβαιωτικά μόρια στην αρχή της πρότασης.
 Χωρίζονται καταρχήν με κόμμα, τόσο στην αρχή της πρότασης όσο και μέσα σ’
αυτήν, οι φράσεις που εισάγονται με επίρρημα + πρόθεση.
 Χωρίζονται με κόμμα οι μετοχικές προτάσεις, όταν χρησιμοποιούνται παρενθετικά,
όταν είναι πολύ μεγάλες -επίσης όταν βρίσκονται στην αρχή της περιόδου και δεν

10
 είναι πολύ μικρές (στις περιπτώσεις αυτές υπεισέρχεται ενίοτε και η υποκειμενική
κρίση του γράφοντος)- ή όταν είναι επεξηγήσεις.
 Χωρίζονται με κόμμα η παράθεση και η επεξήγηση (περικλείονται από κόμματα,
όταν είναι παρένθετες).
 Χωρίζεται με κόμμα η κλητική προσφώνηση (περικλείεται από κόμματα, όταν είναι
παρένθετη).
 Χωρίζονται με κόμματα δύο ή περισσότερα επίθετα που αναφέρονται στο ίδιο
ουσιαστικό.
Β. Χρήση κόμματος μέσα στην Περίοδο
 Οι ασύνδετες ισοδύναμες (κύριες ή δευτερεύουσες) προτάσεις χωρίζονται με κόμμα.
 Δεν χωρίζονται καταρχήν με κόμμα οι ισοδύναμες (κύριες με κύριες και
δευτερεύουσες με δευτερεύουσες) προτάσεις που συνδέονται με τους συμπλεκτικούς
συνδέσμους «και», «ούτε».
 Δεν χωρίζονται με κόμμα οι ισοδύναμες (κύριες με κύριες και δευτερεύουσες με
δευτερεύουσες) προτάσεις που συνδέονται με τους διαζευκτικούς συνδέσμους «ή»,
«είτε».
 Χωρίζονται με κόμμα οι ισοδύναμες (κύριες με κύριες και δευτερεύουσες με
δευτερεύουσες) προτάσεις, όταν συνδέονται με αντιθετικούς συνδέσμους.
 Χωρίζονται με κόμμα οι κύριες παρενθετικές προτάσεις.
 Οι δευτερεύουσες χρονικές, αιτιολογικές, υποθετικές, συμπερασματικές, τελικές και
εναντιωματικές προτάσεις (δηλαδή οι λεγόμενες επιρρηματικές δευτερεύουσες
προτάσεις) χωρίζονται καταρχήν με κόμμα από τις κύριες προτάσεις από τις οποίες
εξαρτώνται.
Γ. Χρήση του τελικού ν (βλ. Τριανταφυλλίδης)
 Παραμένει όταν η ακόλουθη λέξη ξεκινά από «κ,π,τ,μπ,ντ,γκ,τα,τζ,ξ,ψ».
 Αφαιρείται όταν η λέξη που ακολουθεί ξεκινά από τα σύμφωνα
«γ,β,δ,χ,φ,θ,μ,ν,λ,ρ,σ,ζ».
 Παραμένει στο άρθρο «των», στην προσωπική αντωνυμία του γ’ προσώπου
«αυτόν, τον» καθώς και στο τροπικό επίρρημα «σαν».
Δ. Χρήση Συντομογραφιών (βλ. Υπηρεσία Εκδόσεων, Διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης
κειμένων)
 Στο κείμενο χρησιμοποιείται πάντα η ίδια συντομογραφία και όχι διαφορετικές
παραλλαγές αυτής (για παράδειγμα: κτλ. ή κ.τ.λ. και όχι άλλοτε κτλ. και άλλοτε κ.τ.λ.).

11
 Οι ξενόγλωσσες συντομογραφίες διατηρούν τη γραφή που έχουν και στη γλώσσα
αφετηρίας. Ωστόσο, οι περισσότερες ξενόγλωσσες συντομογραφίες μεταφράζονται
στη γλώσσα αφίξεως.
 Όταν η τελευταία λέξη της περιόδου είναι συντομογραφία που λήγει με τελεία, δεν
μπαίνει και δεύτερη τελεία.
Ε. Βασικοί Όροι Πρότασης
 Στην απλή πρόταση συναντούμε το υποκείμενο και το ρήμα ή το κατηγόρημα.
Προσέχουμε πάντα να τηρούνται οι ακόλουθοι κανόνες:
 συμφωνία υποκειμένου και ρήματος,
 συμφωνία υποκειμένου και κατηγορούμενου.

Σύνοψη
Στην παρούσα ενότητα:
 αναφερθήκαμε εκ νέου σε κάποια πολύ ουσιαστικά σημεία γύρω από τη
μετάφραση κειμένων τουριστικού περιεχομένου, τα οποία είθισται λόγω του
προτρεπτικού χαρακτήρα που τα διακρίνει, να συνδυάζουν γνωρίσματα πέραν του
πληροφοριακού, του κλητικού και ενίοτε του εκφραστικού τύπου κειμένων, με στόχο
την εφαρμογή τους κατά τη μεταφραστική άσκηση, και
 υπενθυμίσαμε βασικούς κανόνες που σχετίζονται με το θέμα της φιλολογικής
επιμέλειας των προς παράδοση κειμένων.

12
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική
 Μπατσαλιά, Φ. & Σελλά-Μάζη, Ε. (2010). Γλωσσολογική Προσέγγιση στη Θεωρία και
τη Διδακτική της Μετάφρασης. Δεύτερη Βελτιωμένη Έκδοση. Αθήνα: Εκδόσεις
Παπαζήση.
 Τριανταφυλλίδης Μ. (1978). (εισηγ.), Νεοελληνική γραμματική, ανατύπωση της
έκδοσης του ΟΕΣΒ (1941) με διορθώσεις, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ.
 Munday, J., (2004). Μεταφραστικές Σπουδές, Θεωρίες και Εφαρμογές, Μεταίχμιο.
 Seel, O. (2015). Εισαγωγή στη Γενική Μετάφραση. Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών
Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.

13